Diepzwart ongemak

Boeken essay: Alleen maar stoute kinderen
Diepzwart ongemak
onder veel meer, over
kelderboxseks in groepsverband,
over het verschil tussen een witte
en een zwarte bil en over joden,
Surinamers en Marokkanen die
tegen elkaar opbieden: wie wordt
het meest gediscrimineerd? Ik vind
dat grappig. In sommige gevallen is
tragisch misschien een beter woord
dan grappig. Ik vond dat ik hierover
moest schrijven.
Tekening Heleen Brulot
Tekening Heleen Brulot
Tekening Heleen Brulot
Robert Vuijsje: 'Een van de wetten die
mij werden geleerd tijdens de
spoedcursus kinderboeken schrijven:
aan het eind van het verhaal moet een
zogeheten twist zitten. Een kleine
verrassing. Behalve de twee stoute
hoofdrolspelertjes zijn alle Pieten in het
hele boek zwart. Tot aan de laatste
pagina. Toen ik het boek voor het eerst
voorlas aan mijn eigen kinderen,
merkten ze de twist gelukkig meteen
op.'
Of de traditionele Nederlander het
nu leuk vindt of niet: de ouderwetse
Zwarte Piet past niet meer in deze
tijd, betoogt Robert Vuijsje. Hij
schreef het kinderboek Alleen maar
stoute kinderen.
ROBERT VUIJSJE
Zes jaar geleden verscheen mijn
debuutroman, over een Jood die
eruit zag als een Marokkaan, met
een voorkeur voor grote zwarte
vrouwen uit een andere sociale
klasse dan hij zelf. Ook ging het,
© de Volkskrant
woensdag 15 oktober 2014
Een jaar geleden. Bij ons thuis
wordt denk ik meer gesproken over
de oorlogsgeschiedenis van mijn
familie dan over de slavernij van de
Surinaamse voorouders van mijn
vrouw. Ze is niet zo van het
gediscrimineerd worden en de hele
dag praten over de slavernij. Tot
mijn vrouw en ik voor het eerst
praatten over Zwarte Piet, had ik
me nooit zo verdiept in de kwestie
met de knecht van Sinterklaas. Ze
vertelde hoe ze het feest beleefde
als kind. Dat het ongemakkelijk
voelde en pijnlijk en verwarrend.
Zwarte Piet was geschminkt in
dezelfde kleur als Lynn, betekende
het dat haar witte klasgenoten haar
ook als hun knecht zouden zien? Ik
vroeg het aan meer zwarte
vrienden, ze zeiden allemaal
hetzelfde.
In de Volkskrant schreef ik een jaar
geleden een stuk over wat ik toen
besefte: ik was altijd uitgegaan van
mijn eigen beleving van het
kinderfeest. Pas op dat moment
realiseerde ik me dat de beleving
van witte Nederlanders over de
zwarte karikatuur in dit nationale
volksfeest niet relevant is. Ik
besloot het eerste Nederlandse
kinderboek te schrijven waarin Piet
niet meer zwart is. Een paar dagen
na het stuk in de krant stond ik op
het schoolplein van mijn kinderen.
Een, tot dat moment, bevriende
vader riep me toe: 'Verpester van
een kinderfeest! Hoe durf je hier
nog te komen?'
Een jaar later. Het kinderboek ligt
deze week in de winkel. En een
paar weken geleden had ik een
Pagina 4 (1)
WhatsApp-conversatie met mijn
beste vriendin, een blonde
Hollandse vrouw. Ze ging naar de
borrel van een zwarte kennis en
vroeg aan mij of die het racistisch
zou opvatten als ze haar een
Bodyshop-pakketje cadeau deed
met kokosproducten. 'Of ben ik
intussen paranoia geworden?'
schreef mijn vriendin.
Ik bevestigde dat ze para was.
'Allemaal dankzij jou en consorten,'
antwoordde ze. 'Twee jaar geleden
had ik me dit niet afgevraagd. Nu
ben ik voortdurend een racist als ik
niet oppas.'
Mijn eerste boek was politiek
incorrect en racistisch - tegen
zwarte Nederlanders. En door mijn
nieuwe kinderboek blijk ik ineens
deel uit te maken van een groep
politiek correcte gekkies die het
hele land willen onderwerpen aan
hun doorgeslagen cultuurwetten.
Terwijl beide boeken volgens mij
voortkomen uit dezelfde manier van
denken. Ben ik nu gek of zijn al die
anderen het?
Mijn vader is zijn hele leven lid
geweest van de PvdA. Ik zou hem
omschrijven als politiek correcter
dan ik ben. Hij vindt dat de traditie
van Zwarte Piet moet worden
behouden en ik niet. In de jaren
zestig werden gezinnen verdeeld
door de seksuele revolutie, in 2014
door Zwarte Piet. Mijn stelling luidt:
Zwarte Piet gaat niet over politieke
correctheid, het gaat over
progressief versus behoudend. Wie
Zwarte Piet wil behouden, probeert
zich vast te klampen aan de
tradities van een land dat niet meer
bestaat. Een land dat ook nooit
meer zo zal worden als vroeger.
Een voorbeeld. Zeven jaar geleden
vierden we de eerste verjaardag
van mijn oudste zoon. Het was
voordat ik als bestsellerauteur
verhuisde naar de patserige
stadsvilla waar ik nu woon, en die
ik inmiddels eigenlijk niet meer kan
betalen. We woonden nog wat
bescheidener. De moeder van mijn
oudste zoon is Braziliaans. De helft
van de visite kwam uit haar
geboorteland. Overal liepen
© de Volkskrant
schreeuwende kinderen rond, het
was duidelijk dat zich te veel
mensen bevonden in een te klein
huis. De vrouw van mijn beste
vriend, allebei Hollanders, bekeek
het oorverdovende slagveld en zei
verbaasd: 'Onze zoon is hier het
enige witte kind.' Ik keek om me
heen en zag Brazilianen, nog meer
Brazilianen, wat half-Turkse
kinderen en verschillende soorten
Surinamers. Het is niet dat ik zo wil
zeggen: kijk mij eens met mijn
gemengde kinderpartijtjes. Dit was
de samenstelling die zich toevallig
op dat moment in ons te kleine huis
had verzameld. Ik begrijp dat veel
autochtone Hollanders dit zelfde
gevoel hebben wanneer ze in hun
te drukke stad om zich heen kijken.
Maar dit is hoe Nederland in 2014
eruitziet.
Sinds mijn coming-out als Zwarte
Piet-activist hoor ik bij de club. Het
is geen echte club. Meer
denkbeeldig. Of zoals sommige
leden van de club zouden zeggen:
spiritueel. Wanneer we elkaar
tegenkomen voelen we direct: wij
begrijpen hoe het zit, hoe is het
mogelijk dat de rest van het land
het niet ziet? Over lang niet alles
ben ik het eens met alle leden,
maar wel over Zwarte Piet en waar
zijn controverse voor staat. We
doen vaststellingen als: gelijk
hebben is niet hetzelfde als gelijk
krijgen. En we kijken met
verwondering naar de media.
Sommige leden van de club
zouden zeggen: naar de
beeldvorming.
Nog een voorbeeld. Op 20
september schreef Martin Sommer,
politiek commentator van de
Volkskrant, een stuk met de titel
'Alle dagen racisme'. Voor eens en
voor altijd werd uitgelegd waarom
Zwarte Piet niet racistisch is en
Nederland als land ook niet. In de
laatste alinea werd de mokerslag
uitgedeeld: 'Trendwatcher Adjiedj
Bakas, zelf gekleurd en naar eigen
zeggen nog nooit voor Zwarte Piet
uitgemaakt, meent dat het aantal
zebrahuwelijken nog hoger is,
namelijk een op drie.'
De redenering luidde: volgens de
laatste CBS-cijfers trouwt bijna een
woensdag 15 oktober 2014
kwart van de allochtonen met een
autochtoon, dus Nederland kan niet
racistisch zijn.
De leden van de club denken dan:
allochtoon - worden door het CBS
dan ook Belgen of Duitsers
meegerekend? En waarom zou een
autochtone man die getrouwd is
met een Antilliaanse vrouw niet een
hekel aan Marokkanen kunnen
hebben? Ook denken de clubleden:
Adjiedj Bakas die gekleurd is maar
nog nooit uitgemaakt voor Zwarte
Piet? Is de politiek commentator
van de Volkskrant er niet van op de
hoogte dat Bakas een hindoestaan
is, en dat dat iets anders is dan een
creool? Dat hindoestanen niet per
se vrienden hoeven te zijn van
creolen? Waarom wordt vermeld
dat Bakas nooit voor Zwarte Piet is
uitgemaakt? Het is even relevant
als de vermelding dat Marco
Borsato, ook een allochtoon, nooit
voor Zwarte Piet is uitgemaakt.
Voor dezelfde Volkskrant interview
ik elke week een beroemde
Nederlander over afkomst. Het zijn
succesvolle mensen, geen boze
hangjongeren die op een pleintje
staan te schreeuwen dat ze worden
buitengesloten. Of het nu de
eigenaar is van Corendon die
vertelt hoe hij bij Fokker werd
ontslagen met geen andere reden
dan zijn Turkse naam (Atilay Uslu)
of de zangeres die te horen kreeg
dat ze te donker was voor het
achtergrondkoor van een van de
populairste artiesten van Nederland
(Berget Lewis) - allemaal zeggen
ze: racisme is in Nederland een
gegeven, het is de vraag hoe je
ermee omgaat.
Of het nu een voormalig
nieuwslezeres is van het NOS
Journaal die oproept tot een betere
afspiegeling van de samenleving
op de televisie (Noraly Beyer) of
een oud-voetballer van het
Nederlands elftal die uitlegt dat
jeugdtrainers zich moeten
verdiepen in Marokkaanse spelers
omdat zij de toekomst zijn van ons
voetbal, aangezien verder niemand
meer op straat voetbalt (Bryan Roy)
- allemaal weten ze: dit is de
nieuwe samenstelling van
Nederland, we hebben geen
Pagina 4 (2)
andere keuze dan er samen uit te
komen. Wat voor het ene deel van
Nederland een
vanzelfsprekendheid is, bestaat in
het geheel niet voor het andere
deel van Nederland. De kern van
de Zwarte Pietendiscussie: omdat
het hele probleem niet bestaat in
het hoofd van de meeste
Hollanders, leidt het tot frictie
wanneer ze erop worden gewezen.
Even een rondje misverstanden:
# 'Ze willen ons hele feest
afpakken.' Zelfs de grootste Black
Panther-Kill Whitey-achtige zwarte
Nederlander heb ik nooit iets horen
zeggen over het feest afschaffen.
Het gaat om de aanpassing van
één detail.
# 'Ik word weggezet als een racist
omdat ik altijd Sinterklaas heb
gevierd.' Niet Zwarte Piet was
racistisch bedoeld, ik ben ervan
overtuigd dat bijna niemand die
gedachte erbij had. Wat wel
racistisch is, en veruit het
onthullendst: de Hollandse reacties
op de aanmerkingen op hun Zwarte
Piet. Dat er niets racistisch mee
werd bedoeld, betekent overigens
niet dat het niet als zodanig kon
worden ervaren door zwarte
Nederlanders.
# 'En straks mag het paard van
Sinterklaas niet meer wit zijn en de
smurfen niet meer blauw.' En: vul
hier nog honderd ludieke
voorbeelden in. Voor het paard, de
smurfen en de honderd andere
voorbeelden geldt: zij zijn niet naar
ons land gekomen als gevolg van
de Nederlandse slavernij vanuit
Afrika.
# 'Ik heb een Surinaamse vriend en
die vindt het helemaal niet erg.' Ik
vermoed dat ik meer Surinaamse
vrienden heb en allemaal
verzekeren ze me: een grote
meerderheid van ons wil een Piet
die niet zwart is.
# 'Het is alleen Amsterdams, in de
rest van Nederland bestaat het
probleem niet.' Vrijwel alle media
zitten in Amsterdam, dat is iets
anders dan dat de aversie buiten
die stad niet bestaat. Zwarte
© de Volkskrant
Nederlanders wonen door het hele
land.
# 'Een minderheid verpest het feest
nu voor de meerderheid.' Grofweg
zijn er een half miljoen Surinaamse
en Antilliaanse Nederlanders. En
zestien miljoen Nederlanders met
een andere afkomst. Zwarte
Nederlanders zijn per definitie een
minderheid. Dat de meerderheid in
absolute aantallen uit meer
Nederlanders bestaat, betekent niet
dat ze om die reden automatisch
gelijk hebben.
# 'Syrië is veel erger.' Dat klopt.
Ebola, Gaza en Oekraïne zijn ook
erger. Maar wij leven in Nederland
en hier kunnen we nu iets aan
veranderen.
# 'Het zou een kinderfeest moeten
zijn.' Dat klopt. Voor alle
Nederlandse kinderen. En dat is
het nu niet.
# 'Op straat word ik ook wel eens
uitgemaakt voor kaaskop en daar
zeur ik toch ook niet over?' Voor
kaaskop worden uitgemaakt is niet
een jaarlijks nationaal kinderfeest
waar geen Nederlander onderuit
kan. Ook heeft het een andere
historische betekenis dan zwart
geschminkte mensen die de knecht
spelen van een blanke man met
een witte baard.
# 'Ik heb het uitgezocht en de
Sinterklaastraditie komt uit Spanje /
Duitsland / Timboektoe en het heeft
niets te maken met slavernij of
mensen met een zwarte
huidskleur.' De
ontstaansgeschiedenis is niet
relevant. Het enige relevante punt:
honderdduizenden zwarte
Nederlanders krijgen een onprettig
gevoel bij zwart geschminkte
mensen die de knecht spelen.
# 'Straks komen ze met nog meer
onzin aanzetten die ze willen
veranderen.' Dat er
Surinaamse/Antilliaanse/Marokkaa
nse Nederlanders bestaan die de
hele dag bezig zijn met subsidie
aanvragen en racisme! roepen,
betekent niet dat Zwarte Piet niet
smakeloos en niet meer van deze
tijd is.
woensdag 15 oktober 2014
# 'Moeten we dan ook maar
meteen de shariawetgeving
invoeren en cartoons over Allah
verbieden?' Nee, natuurlijk niet.
# 'Door zo te zeuren over Zwarte
Piet zorgen zwarte Nederlanders
alleen maar voor meer racisme.'
Het racisme was er al. Zwarte Piet
heeft er slechts voor gezorgd dat
het werd onthuld.
a 'Wat hebben die anti-Zwarte
Pietbetogers nu bereikt? Alleen
maar negativitieit en polarisatie. Ze
hebben de kans gemist om het
diplomatiek aan te pakken.' Het
alternatief was geweest: zouden
jullie misschien alsjeblieft ooit in
een verre toekomst een heel klein
beetje rekening kunnen houden
met dat wij dit niet zo leuk vinden?
Een probleem oplossen kan niet
zonder harde woorden.
# 'Maar er is toch geen probleem,
het is een onschuldig kinderfeest,
waar gaat het nou helemaal over?'
In een relatie zegt de ene partner
tegen de andere: ik vind het
kwetsend wat je doet, kun je ermee
ophouden? De andere antwoordt:
ik beslis nu voor jou dat het niet
kwetsend is en ik ga er gewoon
mee door. Volgens mij betekent dit
meestal dat er een probleem
bestaat binnen de relatie.
# 'Waarom blijven ze zo
doorzeuren over die slavernij van
ze? Daar heeft Zwarte Piet niets
mee te maken.' Ik weet dat het op
het vaste repertoire staat. Elke keer
dat een zwarte Nederlander tegen
mij begon over hun
slavernijgeschiedenis die op school
niet wordt onderwezen en die
Tweede Wereldoorlog van ons wel,
dacht ik: daar gaan we weer. En ik
dacht: waarom altijd zo fel over
Joden? Ik vrees dat Zwarte Piet
duidelijk maakte: zwarte
Nederlanders hebben wel degelijk
een punt met hun gezeur over het
ontbreken van de
slavernijgeschiedenis op scholen.
Gebrek aan historische kennis
heeft het voor witte Nederlanders
gereduceerd tot een soort folklore:
gekke zwartjes die weer komen
drammen over hun slavernij.
Pagina 4 (3)
# 'Ze moeten niet zo zeuren.
Surinamers, Antillianen en ook
Marokkanen zijn zelf de grootste
racisten.' Dat zou zomaar waar
kunnen zijn. Alleen heeft hun
racisme niet dezelfde impact. Ze
hebben geen machtspositie. Als
Surinamers roepen dat ze voortaan
de HEMA of Albert Heijn boycotten,
wordt daar om gelachen. Wanneer
Hollanders het aankondigen, raken
de winkelketens in paniek.
Victoria's Secret-tas in haar hand
en een Brabantse immigrantenzoon
die twijfelt of hij een Marokkaan is
of toch een Hollander. Ik vind dat
grappig.
Alleen maar stoute kinderen,
Robert Vuijsje. Uitgeverij Leopold,
13,99 euro.
# 'Ja maar dit is een traditie van de
Nederlander en die moeten we
behouden.' We zijn terug bij af. Hoe
graag veel Nederlanders ook willen
dat de term 'de Nederlander'
dezelfde betekenis heeft als vijftig
jaar geleden, in 2014 is de
Nederlander iemand anders
geworden.
Tijdens zijn verkiezingscampagne
van 1992 gebruikte Bill Clinton de
slogan: 'It's the economy, stupid'.
Als variant daarop zou ik willen
stellen: Dit is de Nederlander,
dommerd. De Zwarte Piet-traditie
stamt uit een tijd waarin de
Nederlander niet was wie hij nu is .
Of de traditionele Nederlander het
nu leuk vindt of niet: de ouderwetse
Zwarte Piet past niet meer in deze
tijd. Dat is geen politiek correcte
aanstellerij en het betekent niet dat
ze het land van ons afpakken.
Blanke Nederlanders blijven hier
gewoon de baas. Ze zijn alleen de
baas van een land dat er net even
anders uit ziet.
O ja, nog snel even waar Alleen
maar stoute kinderen over gaat.
Sammie en Daantje zijn twee
stoute jongetjes die zich willen
verkleden als Piet. In het huis van
Daantje pakken ze rode, blauwe,
groene, gele, witte en zwarte verf
om zich te schminken. Ze smeren
de verf niet alleen op hun gezicht,
maar ook op de rest van het huis.
Hoe zal dat aflopen als Daantjes
moeder de verwoeste woonkamer
binnenkomt?
En dan ga ik nu verder met het
schrijven van mijn volgende roman
voor grote mensen. Het zou
zomaar kunnen dat daarin een
seksscène voorkomt tussen een
vrouw in een nikaab met een roze
© de Volkskrant
woensdag 15 oktober 2014
Pagina 4 (4)

Download Report