Dirk Wellens

Inhoud
Binnenmilieuanalyse
SBS vragenlijst & Klimaatboom
ing. Dirk Wellens – 10/02/2014
•
•
•
•
Inleiding SBS
R- Log: waarom?
Binnenmilieuanalyse
Verloop Binnenmilieuanalyse
–
–
–
–
–
–
Bepaling scope
(Offerte)
Bevraging
(Huurcontract)
Meting
Rapportage
• Illustratie enkele resultaten
1
Wanneer spreken we van SBS?
Wanneer spreken we van SBS?
Oorzaak
• Sick Building Syndrome, Tight Building
Syndrome, Office Syndrome,…
• Als er geen duidelijke oorzaak is voor…
• een mix van aspecifieke symptomen die
– verschijnen als men een gebouw binnengaat
– verdwijnen als men het gebouw weer verlaat
• en die niet kunnen toegewezen worden aan
een ziekte (geen diagnose)
Symptoom
Gevolg
Gebouw
Hoger
ziekteverzuim
Organisatie
Werkplaats
BLW/OLW
Arbeidsgebonden:
CHEMISCH
FYSISCH
BIOLOGISCH
HUID
OGEN
Verlies aan
productiviteit
Individu
Afgenomen
werktevredenheid
Psychosociaal
Extraprofessioneel
…
CZS
4
2
Ziek versus probleemgebouw
SBS Symptomen
• symptomen : thv
• Zieke gebouwen
– Slijmvliezen en bovenste luchtwegen
– Met een subjectieve beoordeling van de SBS
klachten stelt men hoge klachtenprevalentie vast
– Metingen kunnen dit al dan niet staven
•
•
•
•
Irritatie, droge ogen, neus, keel
Prikkeling ogen, tranerigheid, verstopte neus
Hoesten, niezen, neusbloedingen
Hees of gewijzigd stemgeluid
– Onderste luchtwegen
• Druk op de borstkas, piepende ademhaling, astma, ademnood
• Probleemgebouwen
– Huid
– Met een objectieve beoordeling van HVAC
ontwerp en werking, aanwezigheid polluenten, …
kan men een probleem kwantificeren
– Er kan zowel een lage als hoge prevalentie van
SBS klachten zijn!
• Irritatie, droogheid, jeuk, uitslag
– CZS
• hoofdpijn
• misselijkheid, duizeligheid, draaierigheid,
• concentratieproblemen, mentale vermoeidheid, slaperigheid,
lusteloosheid, lethargie,…
– Chemosensorieel
• Perceptie onaangename geuren, veranderende smaak
• Visuele afwijkingen
• Symptomen verdwijnen wanneer men het gebouw verlaat
5
6
3
SBS Oorzaken en Gevolgen
• oorzaken
SBS Preventie
• Ontwerpfase
– Gebouwgebonden: constructiemateriaal, asbest, isolatie, lijm, verf,
wand/vloertextiel, HVACsysteem, computers, printers, polluenten,…
– Werkpostgebonden: uren beeldschermwerk, papierindex,…
– Organisatiegebonden: algemene sfeer en organisatie,
werknemerstevredenheid,…
– Persoonsgebonden: individuele kenmerken (leeftijd, geslacht,
medische historiek), eigen werktevredenheid,…
– Extraprofessioneel: thuis, hobby, industrie, verkeer,…
• gevolgen
– Verhoogd ziekteverzuim
– Productiviteitsverlies
– Afnemende tevredenheid
– Gebouw pas in gebruik nemen na volledige afwerking
– Goed uitluchten (pas geschilderd, net verlijmd,…)
– Passieve/actieve ventilatie bij nieuwbouw/renovatie
• Rekening houden met vervuilende bronnen (mensen, printers, copiers)
zowel op dit moment als in toekomstige situaties
• %Klachten natuurlijke verluchting < extractie < full HVAC
Neus
Natuurlijke
Mechanische
Volledige airco
5,8
13,7
17,2
Ogen
5,8
8,2
17,6
Slijmvliezen
8,1
17,8
32,6
Hoofdpijn
15,7
37,0
31,5
Droge huid
5,7
5,5
14,9
– Uitbekleding
• Stoffen wand, vloer, meubilairbekleding in callcenter versus stenen vloer
– Meubilairkeuze
• Formaldehyde (triplex, multiplex, spaanplaat) nieuw meubilair
7
8
4
SBS Preventie
SBS Regelgeving
• onderhoud
– Schoonmaken op regelmatige basis, welke producten?
– HVAC goed onderhouden (kanalen, roosters, verdampers,…)!
– Let op met recuperatie van lucht, positie van aanzuigmonden,…
• psychosociaal welzijn
–
–
–
–
Behoefte aan verandering
Mogelijkheid om de omgeving te beïnvloeden
Streven naar een eigen plek
Gebrek aan contact met de omgeving (natuurlijk, sociaal,…)
• maatregelen
–
–
–
–
–
–
Roker/niet roker
Opdelen in kleinere ruimtes
Aanpassen verluchting, verlichting, verwarming,…
Isoleren van lawaaierige toestellen
Afzonderen van copiers, printers, frigo’s
Individu kans geven
• Raam te openen
• Temperatuur te regelen
• Ventilatie te regelen
9
• Codex : lawaai, chemische agentia,
beeldschermwerk, welzijnswet,
gezondheidstoezicht, basiseisen
arbeidsplaatsen, thermische
omgevingsfactoren,…
• Normen : thermische omgeving, akoestiek,
ventilatie,…
• EPB : decreet over energie-prestaties en
binnenklimaat
• Vlaams Binnenmilieubesluit
10
5
Inhoud
• R-Log: waarom?
• Binnenmilieuanalyse
• Verloop Binnenmilieuanalyse
–
–
–
–
–
–
Bepaling scope
(Offerte)
Bevraging
(Huurcontract)
Meting
Rapportage
• Illustratie enkele resultaten
R-Log: waarom?
• Binnenmilieuproblematiek:
“Er kan iets mis zijn met een kantoorgebouw
waardoor meer of minder mensen die er
werken één of meerdere niet specifieke
symptomen gaan vertonen die ze aan het
gebouw toeschrijven”
• Hoe zit het met de prevalenties van dergelijke
klachten? SBS Vragenlijst
• Hoe kunnen we deze klachten objectiveren
met metingen? Klimaatboom
6
R-Log: waarom?
• Oude klimaatboom: BABUC
– kan WBGT bepalen volgens ISO 7243 en PMV/PPD
volgens ISO 7730, maar geen andere parameters
van discomfort zoals bv.
• verticale temperatuurgradiënt
• stralingsassymetrie
• VOCs
– eventueel gebruiken voor simultane referentiemeting
R-Log: waarom?
• Nieuwe klimaatboom: R-Log
– kan alle comfortparameters van
ISO 7730 meten + CO2 en VOC
– kan ingezet worden naast de
oude klimaatboom om bv.
PVM/PPD van 2 lokalen te
vergelijken
– modulair op te bouwen en uit te
breiden, zie Brochure R-Log
7
R-Log: waarom?
• Evaluatie gematigde omgevingen
• Genormeerd in NBN EN ISO 7730
• Verschillende sondes ter evaluatie van
R-Log
Figuur toont de verschillende
sondes (primaire factoren) om
grootheden uit ISO 7730 te meten
– Globaal thermisch comfort
•
•
to operatieve temperatuur
PMV-PPD
– Lokaal thermisch discomfort
•
•
•
•
DR draught rate
PDv percentage of dissatisfied due to vertical temperature difference
PDf percentage of dissatisfied due to floor temperature
PDcw en ww percentage of dissatisfied due to cool / warm walls
• Extra: CO2 & VOC
16
8
Inhoud
• R-Log: waarom?
• Binnenmilieuanalyse
• Verloop Binnenmilieuanalyse
–
–
–
–
–
–
Binnenmilieuanalyse
• http://www.provikmo.be/nl/aanbod/risicobeheers
ing/metingen/klimaatanalyse
Bepaling scope
(Offerte)
Bevraging
(Huurcontract)
Meting
Rapportage
• Illustratie enkele resultaten
9
Binnenmilieuanalyse
• Aanpak in drie fasen
• Aan te raden maar niet verplicht de drie fasen
allemaal en/of chronologisch te doorlopen
• Fase 1: SBS vragenlijst
• Fase 2: expertrondgang (puntmetingen)
• Fase 3: klimaatboom (lange duurmetingen)
Stappenplan
• Vertrekken vanuit de mensen zelf met een vragenlijst
(fase 1)
• Resultaten worden verwerkt in een anoniem
groepsrapport en indien duidelijk kunnen problemen
reeds aangepakt worden
• Vervolgens indien nodig rondgang in gebouw voor
puntmetingen van temperatuur, luchtsnelheid,
relatieve vochtigheid, CO2, verlichting, … (fase 2)
• Bij wisselende parameters, inschakelen van
klimaatboom (fase 3), Provikmo gebruikt R-log
systeem
20
10
Stappenplan
Stappenplan
Vragenlijst met 5 blokken :
- Persoonlijke eigenschappen
- Mogelijke symptomen die vaak worden
ervaren
- Werkplaatsfactoren
- Thermische comfort
- Belangrijkste dimensies van
werknemerstevredenheid (gebaseerd op MiO
Survey)
21
•
-
Metingen met Rlog
Bij voorkeur minstens 7 dagen
Bepalen PPD / PMV
Ook CO2 + VOC’s
22
11
Inhoud
• R-Log: waarom aangekocht?
• Binnenmilieuanalyse
• Verloop Binnenmilieuanalyse
–
–
–
–
–
–
Bepaling scope
(Offerte)
Bevraging
(Huurcontract)
Meting
Rapportage
• Illustratie enkele resultaten
Bepaling Scope
• voorbeeld reactie informatievraag klant
Geachte …,
Op vraag van … bezorgen wij hierbij wat achtergrondinformatie om onze manier van werken inzake
binnenmilieuanalyses toe te lichten. De productfiche legt deze algemene werkwijze uit. De vragenlijst toont een
detail van de essentiële te bevragen elementen. Het voorbeeldverslag geeft weer hoe kan gerapporteerd worden na
een langeduurmeting.
(1) Als jullie openstaan voor een vragenlijst kan deze gebruikt worden om de klachten te kaderen tov een
referentiepopulatie. De referentiepopulatie is ingedeeld in drie subgroepen: 50% zonder enige symptomen (groen),
10% die echt klachten hebben (rood), en een tussenliggende groep van 40% (oranje). Bij SBS problemen zien we
de oranje en rode groep toenemen. Inzetten van de vragenlijst kan gebruikt worden om jullie klachten te
positioneren tov wat “normaal” te verwachten is. We kunnen verschillende verdiepingen, locaties, afdelingen
onderling vergelijken en rapporteren. Dit is een subjectieve meting die kan gekleurd worden door de respondenten,
maar de reeds mondeling gerapporteerde klachten worden op deze manier wel formeel vastgelegd.
(2) We kunnen een expert langssturen om de technische installaties te bekijken en een rondgang te doen met hier
en daar wat puntmetingen. Als hier duidelijke problemen naar boven zouden komen kan dit eerst worden
aangepakt.
(3) We kunnen overgaan tot een langeduurmeting met RLog op de plaats waar de meeste klachten voorkomen. We
kunnen dezelfde meting ook uitvoeren in een referentieruimte of aan een eiland waar men weinig of geen klachten
heeft. Naast warmte/koude, temperatuurschommelingen, droge lucht, tocht, temperatuurverschillen … meet het
toestel ook parameters van de luchtkwaliteit (CO2, VOC).
…
12
Bevraging
• Opvragen figuren grondplannen en
indicatie locaties vb 4 zones
Bevraging
• Programmeren locaties in e-bevraging
13
Vragen indelen in groepen
1. Persoonlijke gegevens
Geslacht, leeftijd, allergie voorgeschiedenis, roken, uren BS, functie,…
2. Symptomen
3. Werkomgeving
Bevraging
• link naar vragenlijst bezorgen aan WN en
vragen om ze binnen 2 weken in te vullen
» Link demo enquête
akoestisch comfort, visueel comfort
4. Thermisch comfort
PPD en PMV van Fanger
5. Werktevredenheid
8 dimensies
27
Provikmo Product Day 27/09/13 Brugge & 4/10/13 Puurs
14
Bevraging
Bevraging
15
Bevraging
Bevraging
16
Bevraging
Samengevat
• Gevolg SBS problematiek = mensen die symptomen ervaren
• Hoe meer mensen meer symptomen vertonen hoe erger de
situatie
• Symptomen worden gemeten adhv de ontwikkelde gevalideerde
vragenlijst; alle symptomen worden gescoord en er wordt een
totale symptoomrisicoscore (SRS) berekend
• Symptoomrisicoscores (SRS) worden ingedeeld in klasses
(extreem laag, zeer laag, laag, beneden gemiddeld, laag
gemiddeld, gemiddeld, hoog gemiddeld, boven gemiddeld,
hoog, zeer hoog, extreem hoog)
• Klasses worden gegroepeerd in drie risicogroepen:
– Groen: laag gemiddeld en gemiddeld
– Oranje: hoog gemiddeld en boven gemiddeld
– Rood: hoog, zeer hoog en extreem hoog
Gebaseerd op de Provikmo MiO Survey werktevredenheid;
contacteer [email protected] voor meer info over de MiO Survey
34
17
Rapportage
• Data downloaden uit limesurvey,
verwerkingsscript vragenlijst lopen (SBS
Studie) en resultatenfiguren analyseren
Geen
probleem in
vergelijking
met
benchmark
Meting
• Meetopstelling zoals beschreven in de
handleiding, demiwater flacons meegeven
• Instructies aan klant cfr. bijlage contract:
Probleem in
vergelijking met
referentieverdieping
18
Meting
• Meetopstelling zoals beschreven in de
handleiding, demiwater flacons meegeven
• Instructies aan klant cfr. bijlage contract:
Meting
• Meting loopt in principe één volledige
week, inclusief de nachten en een
weekend
• De weergegevens van het buitenklimaat
in een weerstation dicht bij de meetlocatie
worden bijgehouden (4 x per dag)
19
Rapportage
• Data downloaden uit het toestel cfr
handleiding
– Basisdata: ruwe data plus CO2 & VOC
– PMVPPD: globaal thermisch comfort
– PDVPDF: gradiënt en vloertemperatuur
– PDCWPDWW: stralingsassymetrie
• Vier datasets invoeren in exceltemplate
– Samengevoegde resultatenfile
Rapportage
• Gegevens uit template in rapport plaatsen
– Resultaat Tabel: alle parameters, gemid.,
min. en max., per werkdag 8-18h
Gegevens
Datum correct
Gem. Ta (°C)
maandag 17 juni 2013
dinsdag 18 juni 2013
woensdag 19 juni 2013
donderdag 20 juni 2013
vrijdag 21 juni 2013
maandag 24 juni 2013
Eindtotaal
23,78
24,84
24,52
24,49
23,90
24,17
24,38
Gem. Tw (°C) Gem. Tg (°C) Gem. TU (%) Gem. Va (m/s) Gem. RH (%) Gem. To (°C) Gem. DR (%) Gem. PPD (%) Gem. PMV Gem. Tf (°C) Gem. Ta 10cm (°C) Gem. DTv (°C) Gem. PDv (%) Gem. PDf (%) Gem. DTprw (°C) Gem. CO2 (ppm) Gem. VOC (ppm)
19,04
24,31
43,26
0,04
62,87
24,15
1,63
6,46
0,25
24,49
25,27
-1,49
0,00
5,69
5,17
595,76
0,00
20,10
25,26
41,32
0,08
63,79
25,15
4,92
9,76
0,45
24,94
25,16
-0,31
0,09
5,95
8,01
723,46
0,00
20,33
24,81
40,45
0,09
67,40
24,74
6,11
7,78
0,35
24,78
25,22
-0,70
0,00
5,83
6,98
649,74
#DEEL/0!
20,56
24,71
44,00
0,05
69,26
24,65
2,82
8,69
0,41
24,81
25,23
-0,74
0,00
5,85
4,29
607,26
#DEEL/0!
18,98
24,25
39,39
0,04
61,67
24,14
1,88
6,67
0,24
24,18
24,77
-0,87
0,00
5,61
4,75
566,60
0,00
17,62
24,37
29,24
0,01
50,66
24,30
0,33
6,52
0,26
24,35
24,82
-0,65
0,00
5,64
3,17
637,78
0,04
19,82
24,71
40,82
0,06
64,64
24,62
3,61
8,03
0,35
24,65
25,09
-0,71
0,02
5,79
5,82
634,19
0,01
Gegevens
Datum correct
Min. Ta (°C)
maandag 17 juni 2013
dinsdag 18 juni 2013
woensdag 19 juni 2013
donderdag 20 juni 2013
vrijdag 21 juni 2013
maandag 24 juni 2013
23,33
23,40
23,60
23,71
22,85
23,45
Min. Tw (°C) Min. Tg (°C) Min. TU (%) Min. Va (m/s) Min. RH (%) Min. To (°C) Min. DR (%) Min. PPD (%)
Min. PMV Min. Tf (°C) Min. Ta 10cm (°C)
Min. DTv (°C) Min. PDv (%) Min. PDf (%) Min. DTprw (°C) Min. CO2 (ppm)
Min. VOC (ppm)
18,80
23,96
14,60
0,00
60,24
23,77
0,00
5,04
0,04
24,10
25,05
-1,79
0,00
5,55
2,00
440,50
0,00
19,33
23,53
13,70
0,00
58,12
23,49
0,00
5,01
0,02
23,76
24,52
-1,13
0,00
5,50
3,00
506,40
0,00
19,58
23,58
16,60
0,00
62,54
23,62
0,00
5,11
0,07
24,11
24,81
-1,25
0,00
5,55
1,00
498,10
0,00
19,82
24,04
12,80
0,00
65,64
24,02
0,00
5,40
0,14
24,18
24,87
-1,49
0,00
5,57
-2,00
475,10
0,00
17,83
23,36
10,80
0,00
58,07
23,25
0,00
5,00
-0,24
23,34
24,38
-1,69
0,00
5,49
-7,00
417,50
0,00
17,34
23,58
11,20
0,00
49,11
23,53
0,00
5,01
-0,08
23,81
24,59
-1,15
0,00
5,50
2,00
514,70
0,03
Gegevens
Datum correct
Max. Ta (°C)
maandag 17 juni 2013
dinsdag 18 juni 2013
woensdag 19 juni 2013
donderdag 20 juni 2013
vrijdag 21 juni 2013
maandag 24 juni 2013
Eindtotaal
24,20
25,71
25,17
25,02
24,66
24,48
25,71
Max. Tw (°C) Max. Tg (°C) Max. TU (%) Max. Va (m/s) Max. RH (%) Max. To (°C) Max. DR (%) Max. PPD (%) Max. PMV Max. Tf (°C) Max. Ta 10cm (°C)
Max. DTv (°C) Max. PDv (%) Max. PDf (%) Max. DTprw (°C) Max. CO2 (ppm) Max. VOC (ppm)
19,32
24,85
83,20
0,17
64,11
24,54
13,65
8,06
0,38
25,40
25,53
-1,10
0,00
6,26
8,00
740,80
0,05
20,92
25,87
78,00
0,25
70,15
25,82
19,00
16,46
0,74
25,46
25,45
0,38
0,43
6,31
13,00
835,50
0,00
21,39
25,70
83,90
0,24
72,68
25,56
17,49
14,50
0,67
25,12
25,38
-0,13
0,00
6,03
17,00
737,80
0,00
20,92
25,36
87,80
0,19
71,37
25,29
15,38
13,23
0,63
25,17
25,43
-0,31
0,00
6,07
9,00
733,90
0,00
19,89
24,89
91,40
0,21
65,74
24,80
17,59
9,03
0,44
24,66
24,99
-0,24
0,00
5,76
12,00
671,40
0,00
17,79
24,72
71,20
0,20
52,80
24,61
16,35
7,46
0,34
24,60
24,98
-0,40
0,00
5,73
5,00
692,90
0,07
21,39
25,87
91,40
0,25
72,68
25,82
19,00
16,46
0,74
25,46
25,53
0,38
0,43
6,31
17,00
835,50
0,07
DR
20
Rapportage
• Gegevens uit template in rapport plaatsen
– Resultaat Grafiek: parameter naar keuze,
verloop over de meetweek, per dag 8-18h
Voorbeeld maximale DR per dag vorige slide
Rapportage
• Eindresultaat
– Geïntegreerd rapport binnenmilieuanalyse
– Samenvatting resultaten SBS vragenlijst
– Samenvatting resultaten technische rondgang
– Samenvatting meetresultaten
– Powerpoint
• Voorbeeldrapport
• Voorbeeldpresentatie
21
SBS Vragenlijst
Inhoud
• R-Log: waarom aangekocht?
• Productfiche Binnenmilieuanalyse
• Verloop Binnenmilieuanalyse
–
–
–
–
–
–
Bepaling scope
(Offerte)
Bevraging
(Huurcontract)
Meting
Rapportage
• Illustratie enkele resultaten
CA2:
30/80/150
CB2:
40/80/170
BENCH
Minder
klachten
EDF Lum
Meer
klachten
CA0
min
CB2
max
22
SBS Vragenlijst
Keuze meetplaats
Ca 80 respondenten op 150 zitjes
waar zit die 30 man met rode scores?
Meer vrouwen
Geen verschil roken
Meer allergie
Meer ontevreden over arbeidscondities,
voorwaarden, werk-gezinsbalans, stress
Meer klachten temp gezicht/handen
Meer tocht aan hals en rug
Meer lawaai
Meer lucht & temperatuurskl.
23
Klachten gemeld tijdens de meting
Temp onderbenen/voeten
erger op CB2??
Tocht hals/rug
erger op CA2??
Klachten gemeld door 23 personen
(40/80/170)
Klachten gemeld door 21 personen
(30/80/150)
CB2
CA2
Buitenklimaat zomer 2013
Gemiddelde
Tijdens Gemiddelde
Meting luchttemperatuur gevoelstemperatuur
(°C)
(°C)
Gemiddelde
windsnelheid
(km/h)
Gemiddelde
vochtigheid
(%)
Gemiddelde
luchtdruk
(mb)
Gemiddelde
dauwtemp
(°C)
CA0
17,61
18,64
14,08
72,19
1015,06
13,58
CA2
20,09
21,91
16,68
80,06
1012,18
17,32
CB2
19,37
20,94
10,80
72,29
1023,89
15,14
Rest
Jun/Jul
21,19
23,40
11,55
69,65
1018,06
16,36
Totaal
Jun/Jul
19,77
21,53
12,53
72,70
1018,59
15,63
Representativiteit voor de
hele zomer qua
temperatuur op locaties
CA2/CB2 = ok
Iets koeler buiten tijdens
referentiemeting CA0
24
Luchttemperatuur (Ta)
Tocht (DR)
15%
26°C
Hoge %
22°C
26°C
Het is veel warmer
op CB2: ze hebben
de zon de hele dag
binnen!
Klachten Tocht CA2
te verklaren?
Ja! DR veel hoger
dan op andere
locaties
15%
21(30/80/150)
22°C
CA2
CB2
Trois
23/40/80/170
12/13/40/70
25
Verticaal temperatuurverschil (DTv)
Koolstofdioxide (CO2)
weekoverzicht
3°C
800 ppm
3°C
Klachten
Tonderbenen/voeten
CB2 te verklaren?
Ja! Thoofd=26°C
Tvoeten=20°C
Tvloer=26°C
400 ppm
23/40/80/170
21(30/80/150)
CB2
CA2
Trois
12/13/40/70
26
Koolstofdioxide en VOC (CO2&VOC)
weekoverzicht
Koolstofdioxide en VOC (CO2&VOC)
“normale” dag
Ventilatie slaat aan
Ventilatie slaat aan
WN vertrekken,
ventilatie draait na
800 ppm
800 ppm
0,17 ppm
0,17 ppm
400 ppm
400 ppm
Ventilatie slaat uit
Ventilatie in
nachtmodus
vreemde
gebeurtenis
27
Koolstofdioxide en VOC (CO2&VOC)
“abnormale” dag
Ventilatie slaat aan
Ventilatie slaat aan
VENTILATIE STOPT
ERMEE VOOR DE REST
VAN DE DAG!
800 ppm
0,17 ppm
400 ppm
Ventilatie slaat uit
Besluit
• Een grondige evaluatie van het binnenmilieu is een
complexe zaak;
• Vertrek vanuit de mensen;
• Meet subjectief (vragenlijst)
• Meet objectief (R-Log) als het probleem nog niet
oplosbaar is na de bevraging
• Meting behelst meer dan het meten/berekenen van één
primaire klimaatfactor en één hittestress index
• Contacteer [email protected] voor een SBS
analyse met vragenlijst en/of R-Log meting
56
28

Download Report