24/04/14 Gasproductie in Nederland Wat is Schaliegas en Hoe wordt het Gewonnen? Slochteren Gas Consumptie (41.5 BCM) Slochteren industrie Rien Herber Offshore Offshore centrales huishoudens Land tuinbouw Land Marknesse 15 April 2014 overig 2050 Bron: Platform Nieuw Gas 2008 Bron: EBN 2011 Nieuwe Voorraden Gas in Nederland? Schalie Gas Voorkomens in de VS De Pers Michigan Basin 1000-2100 BCM EBN noemt immense getallen. Slochteren is mini-gasbel vergeleken bij de nog onontdekte voorraden Illinois Basin 2400-4600 BCM dinsdag 23 juni 2009 Er zit volop gas in onze bodem, stelt Energie Beheer Nederland. Niet iedereen is overtuigd. Ons gas is nog niet op. Als we Energie Beheer Nederland (EBN) mogen geloven, tenminste. Die stelt dat Nederland beschikt over grote hoeveelheden onontdekt gas, waarmee we nog vele decennia onze staatskas kunnen verrijken en ons potje kunnen koken. In een deze week verschenen rapport stelt EBN dat, als we het zogenaamde ondiepe gas en kleisteengas meetellen, het volume kan oplopen tot 500.000 miljard kubieke meter. Ter vergelijking: de aardgasbel van Slochteren, de grootste in Nederland, bevatte bij ontdekking 2.800 miljard kubieke meter gas. San Juan Basin 2800 BCM Appalachian Basin 6300-7000 BCM Fort Worth Basin 5000 BCM 4" Gas Productie in de VS Henry Hub Gas Prijs Ontwikkeling NL Jaarproductie 75 BCM Barnett Play: Technical cost at well-head EIA, Annual Energy Outlook 2013 Early Release Source: Casey Research 2012 1 24/04/14 Kust van Sarawak, Maleisië Vroeg Carboon – 375 miljoen jaar geleden 0º! 30º S! From: Orbit, NGS 1996 Wereldwijde Zeespiegel, Temperatuur & CO2 Variaties Vormingsproces van Olie en Gas +200 m Volume Gevormde Koolwaterstoffen Zeespiegel Schalie, rijk aan organisch materiaal 0m 25° Gemiddelde Temperatuur 10° 6000 ppm CO2 in Atmosfeer Diepte (km) 17° 3000 ppm NU 100 200 300 400 500 600 Miljoenen Jaren Schalie gas = ‘unconventional gas’ Schalie"Gas"" Oranje stippen zijn 20 nm in diameter sha le Source: Reed, Bur. Economic Geology, Texas Het gas is opgesloten in de schalie: • in de poriën (0.5 – 100 nm) • geabsorbeerd in de kristalroosters Diameter van een methaan molecuul: 0.38 nm 2 24/04/14 Hoe gaat dat Fraccen? Hydraulisch “Fraccen” • Fraccing vloeistof wordt onder hoge druk (>400 bar) in het reservoir gepompt • 15.000 – 20.000 m3 per frac-job • Samenstelling: 99.5% water/zand 0.5% chemicaliën • Terug-geproduceerd water moet worden gezuiverd • Wereldwijd meer dan 1 miljoen fracs sinds 1940 • A-priori kennis van het bestaande stress-veld essentieel Fraccen veroorzaakt kleine Trillingen • In NL meer dan 200; recent nog in Friesland in dec 2013 Lengte van de Scheuren (7000+ Schalie Gas Frac Jobs in USA) Diepte (ft) Diepte (ft) Productie Put Perforaties Horizontale Afstand (ft) Fracjobs gesorteerd op afnemende diepte Source: Warpinsky, 2013 Magnitudes van Trillingen bij Frac Jobs (US) Boorput Ontwerp zorgt voor Isolatie van de Gaslagen Diepte (m) 100m 3000m Gasvoerende Schalielagen Magnitude Source: Warpinsky, 2013 3 24/04/14 Barnett Core Area – Well Locations Barnett Core Area – EUR/160 acre Onconventioneel Gas – Sweet Spots Voorspelling van Reserves per Put gebaseerd op “decline curve analyse” Maar hier waren er 8000+ boringen voor nodig! Sweet Spots kunnen worden gekarteerd 33 mln mln m m33 33 18 mln m3 20.000 m3/d 10.000 m3/d Ter vergelijk: een Groningen put produceert gemiddeld 3 mln m3 per dag Vergunningsgebieden voor Olie en Gas Fort Worth Basin, Texas Barnett Shale Technisch Winbare Reserves in NL Potentieel nog zeer onzeker Grote variatie in schattingen: TNO/EBN 2009: 5500 – 22000 BCM Noordoostpolder (Cuadrilla Resources Ltd) Herber/de Jager 2010: 10 – 30 BCM Posidonia Midden Nederland EIA 2011: 480 BCM (BNK) Geverik Noord Brabant De Kempen TNO 2012: 200 – 500 BCM (Cuadrilla Resources Ltd) Peel EIA 2013: 740 BCM (DSM Energy (Rijn) BV) Breda - Maas Bron: TNO (Cuadrilla Resources Ltd) Ontwikkeling van Unconventioneel Gas vergt een zeer groot aantal boringen Gasproductie in Nederland 1986 2008 700+ locaties! Slochteren (330 putten) Offshore Productie van ongeveer 1000 schalie gas putten Land 2050 Jonah Field, Wyoming 4 24/04/14 Gaswinning is niet overal mogelijk in NL Reductie van het Aantal Putlokaties Multiple Putten – mogelijk “Multilaterals” Natuur Gebieden (MER-plichtig) Aandachtsgebieden Bebouwde gebieden 6 horizontale putten met elk 7 fracs Source: Statoil “Draagvlak” voor ondergrondse activiteiten is niet vanzelfsprekend Beverly Hills, Long Beach, California Source: Google Earth Beverly Hills, Long Beach, California Shopping Mall, Beverly Hills 90210 Source: Google Earth Source: Google Earth 5 24/04/14 Shopping Mall, Beverly Hills 90210 Shopping Mall – Street View 40 olieputten, allen gefracced Source: Google Earth Source: Hans de Pater & Google Earth 6
© Copyright 2024 ExpyDoc
