Klantendag 2013 - Databank gemeentelijk groenbeheer

v
Jaargang 4 – nummer 1 – januari 2014
Nieuwsbrief
Databank Gemeentelijk Groenbeheer
Klantendag 2013, Presentatie Bewonersparticipatie, Workshop ontwikkeling
Databank 2014, Beheersystemen door Alfons Schuurmans, Studiedagen Stadswerk
(Vakgroep Groen, Natuur en Landschap) over Benchmarken Gemeentelijk groen
Pagina 1
Nieuwsbrief
De Nieuwsbrief Databank
Gemeentelijk Groenbeheer
geeft informatie over het project Databank Gemeentelijk
Groenbeheer en ander onderzoek dat wordt uitgevoerd
door Alterra en Wageningen
Universiteit op het gebied van
groenbeheer. De nieuwsbrief
is gratis en verschijnt driemaal
per jaar.
DGG
De Databank Gemeentelijk
Groenbeheer (DGG) is een
benchmark met kengetallen
over gemeentelijk groen en
groenbeheer. De benchmark
is in 1998 opgezet door Alterra (onderdeel van Wageningen University and Research
centre)
Contact
Als u meer informatie wilt over
de nieuwsbrief of de Databank Gemeentelijk Groenbeheer dan kunt u contact opnemen met:
Ir. Joop Spijker
[email protected]
0317 - 484 990
Databank Gemeentelijk Groenbeheer
2013 en 2014
2013 zit er weer op. Het is voor de databank gemeentelijk Groenbeheer
weer een succesvol jaar geweest.
De dataverzameling ging in hoog tempo en nog nooit eerder waren de rapportages zo vroeg in het jaar bij de leden van de databank. De individuele
rapportage was bovendien uitgebreid met een managementsamenvatting.
Ook de jaarlijkse klantendag was weer zeer geslaagd. Veel gemeenten
woonden de dag bij en de discussies leverden veel nieuwe inzichten op en
goede ideeën voor 2014.
Naast de klantendag hebben we in 2013 ook nog twee studiedagen georganiseerd samen met Stadswerk. Tijdens deze bijeenkomsten stonden
Benchmarks centraal. Ook deze dagen waren goed bezocht.
In deze nieuwsbrief vertellen we meer over de Klantendag en de twee Studiedagen van Stadswerk.
Ook in 2014 willen we weer zo snel als mogelijk beginnen met de rapportages. We verwachten te beginnen met de dataverzameling in april. We hopen dat iedereen weer data kan aanleveren, zodat we de benchmark weer
verder kunnen optimaliseren.
Goed nieuws is dat het aantal leden van de Databank dit jaar is gestegen
door de aanmeldingen van Franekeradeel, Friese Meren, Gorinchem en
Hoogeveen. Hierdoor wordt de breedte van de databank verder versterkt.
Verder wens ik een ieder een zeer gelukkig en ook heel mooi groen jaar toe.
Joop Spijker
Projectleider van de Databank Gemeentelijk Groenbeheer
www.databankgroenbeheer.nl
Pagina 2
Klantendag 2013
Eén keer per jaar organiseert het projectteam DGG
samen met de klantenraad een Klantendag. Afgelopen 5 november was het weer zover. Deze keer
waren we te gast in de gemeente Boxtel. Ook deze
keer was de klantendag bijzonder succesvol.
Programma
‘s Morgens werd gestart met een aantal presentaties
waarin o.a. de cijfers werden toegelicht. Ook werd gediscussieerd over beheersystemen. ’s Middags waren
er workshops. Tijdens één van de workshops bespraken gemeenten onderling ‘hun’ resultaten t.o.v. de
benchmark. Daarbij werd o.a. ingegaan op de keuzes
die gemaakt worden bij het groenbeheer. Keuzes die
de financiële resultaten deels verklaren. Dit leverde
veel interessante inzichten op.
Het complete programma was:
9.30 uur
10.00 uur
10.15 uur
11.15 uur
11.30 uur
12.30 uur
Inloop met koffie/thee
welkom
presentatie beheersystemen
Pauze
Presentatie DGG
- boekjaar 2012
- bewonersparticipatie
- de individuele resultaten
Lunch
13.30 uur
14.30 uur
15.30 uur
16.00 uur
Workshops ronde 1
Workshops ronde 1
Terugblik workshops
Sluiting + borrel
Pagina 3
Presentatie: Bewonersparticipatie
In 2012 is er tijdens de Klantendag van de Databank Gemeentelijk Groenbeheer de vraag opgeworpen wat de effecten zijn van bewonersparticipatie op de resultaten van de gemeenten in de
benchmark. Om hier wat meer inzicht in te krijgen
is in 2013 een onderzoek uitgezet onder de leden
van de databank.
Aan het onderzoek naar de effecten van bewonersparticipatie op de financiële resultaten van gemeenten
hebben in totaal 30 gemeenten en deelgemeenten
deelgenomen.
87% van de respondenten gaf aan dat de gemeente
een deel van het onderhoud van het gemeentelijk
groen door bewoners liet uitvoeren.
Besparing op de onderhoudskosten was maar bij een
derde van de gemeenten het doel. Het meest genoemde doel was tegemoetkomen aan wensen bewoners, bevorderen van sociale cohesie en betrokkenheid van de burger bij het groen. 43% noemde het
verhogen van de kwaliteit van de openbare ruimte als
doel.
De vorm was erg verschillend. Driekwart gaf een deel
van het groen volledig in onderhoud aan bewoners.
Zestig procent gaf delen in onderhoud en leverde materiaal voor het uitvoeren van het onderhoud. Ook opzomeracties en acties met groepen scholieren / vrijwilligers werden veel genoemd. Slechts 17% liet op
sommige plaatsen het onderhoud van de gehele
openbare ruimte aan de bewoners over.
De belangrijkste beheercategorieën die bewoners onderhouden zijn struiken en plantenperken. Plantenperken zijn daarmee in relatie tot de totale oppervlakte
zeer sterk vertegenwoordigd. Ook veel genoemd worden de bomen. Dan gaat het meestal om onderhoud
aan de boomspiegels, want de gemeenten geven aan
zeer terughoudend te zijn bij bewonersparticipatie en
boomzorg (of speelvoorzieningen) gelet op implicaties
voor de wettelijke aansprakelijkheid.
De totale oppervlakte waar bewoners zijn betrokken is
meestal klein. Bij 60% een hectare of (veel) minder. Bij
4 gemeenten ging het om meer dan 5 ha, maar dit waren alle zeer grote gemeenten. Op basis van dit onderzoek is geschat dat ca. 0,5% van de openbare
ruimte door bewoners (mede) wordt onderhouden.
Weinig gemeenten hebben in beeld wat bewonersparticipatie de gemeenten kost en wat het oplevert aan
besparingen doordat de gemeenten minder onderhoud
voor eigen rekening hoeft te doen. De beschikbare gegevens tenderen naar een situatie dat kosten en besparingen ongeveer in evenwicht zijn.
De betrokken respondenten, allen betrokken bij het
groenbeheer, zijn in meerderheid positief of zeer positief over bewonersparticipatie. Niemand geeft aan negatieve ervaringen te hebben. Ook geven de respondenten aan dat de bewoners in meerderheid (zeer) tevreden zijn met de bewonersparticipatie.
Snoei-instructies door Peer Stevens aan bewoners
van EVA-Lanxmeer. Bron: Stichting Terra Bella.
Pagina 4
Workshop ontwikkeling Databank 2014
Tijdens de Klantendag 2013 is in twee groepen gesproken over de gewenste ontwikkeling van de Databank Gemeentelijk Groenbeheer in 2014. Beide
groepen voerden enthousiaste en bevlogen discussies, waarbij kleine en grote onderwerpen de
revue passeerden. Hieronder worden enkele onderwerpen uitgelicht.
De nieuwe presentatie van de kwaliteiten van de beheercategorieën is een verbetering. Er wordt nu beter
inzichtelijk wat de aandelen van de verschillende kwaliteitsklassen zijn in plaats van het vroegere gemiddelde. Volgend jaar wordt bekeken hoe we omgaan met
de aanlevering van data over de kwaliteit van ruw
gras.
In een workshop werd de suggestie gedaan de kosten
voor de ziekten- en plaagbestrijding ook separaat in
beeld te brengen. Dit zou verzameld kunnen worden
als gemeenten dit ook apart bijhouden.
Een belangrijk onderwerp is de bewonerstevredenheid
met het openbaar groen. Hoe zou dit op een eenduidige wijze kunnen worden verzameld? In het verleden
zijn door de DGG wel enkele standaardvragen ontwikkeld die gemeenten zouden kunnen meenemen in hun
omnibus-enquête. Dit lukte echter niet, omdat vragen
opnemen in deze enquête vaak veel geld kost. Een alternatief is mogelijk aan te sluiten bij de dataverzameling van de monitor ruimte van het Planbureau voor de
Leefomgeving. Uitgezocht moet worden wanneer daar
een update van komt en welke gemeenten daarbij
worden betrokken.
Bij een workshop werd gevraagd naar een nadere
analyse van de gekozen besteksvorm (frequentie of
beeld) en de mate van uitbesteding aan aannemers,
sociale werkvoorziening of uitvoering door de eigen
dienst. Deze gegevens worden verzameld, dus nadere
analyse is mogelijk. Een complicerende factor is wel
dat alle gemeenten een mix hebben van eigen dienst,
aannemers en sociale werkvoorziening.
Een belangrijke ontwikkeling is de landelijke invoering
van de BGT (Basisregistratie Grootschalige Topografie*). Dit biedt kansen om de verzameling van de data
van de arealen verder te uniformeren. Aandachtspunt
is wel, dat de BGT de arealen onderscheidt op een
hoog abstractieniveau. Maar de ontwikkeling van, aan
de BGT gekoppelde systemen als IMBOR, biedt kansen. Volgend jaar moet worden gebruikt om deze ontwikkelingen goed te volgen. Indien noodzakelijk kunnen de definities van de beheercategorieën en subcategorieën daar op worden aangesloten.
Er lopen landelijk een aantal projecten waarbij de
maatschappelijke baten van het groen in beeld worden
gebracht. Hier zitten nog wel een paar haken en ogen
aan, maar enkelen gaven aan heel enthousiast te worden van het idee dat we op basis van de arealen en de
verdeling over de beheercategorieën hier ook iets van
in beeld kunnen brengen.
Beide workshops kenmerkten zich door een hoop
ideeën. Er gingen veel grote en kleine ideeën over tafel. De klantenraad zal in overleg met het projectteam
volgend jaar kijken wat de prioriteiten zijn. Daarbij zet
natuurlijk ook het beschikbare projectbudget zekere
grenzen.
* De Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT)
wordt dé gedetailleerde grootschalige basiskaart (digitale kaart) van heel Nederland, waarin op een eenduidige manier de ligging van alle fysieke objecten zoals
gebouwen, wegen, groenvoorzieningen, waterwegen
en spoorlijnen is vastgelegd.
Bron: www.youtube.com/watch?v=28E35hmTkh0
Pagina 5
Beheersystemen
Tijdens de Klantendag 2013 heeft Alfons Schuurmans van het gelijknamige ingenieursbureau een
interessante lezing gehouden over beheersystemen van Gemeentelijk Groen. Hieronder volgt
een samenvatting van een deel van de lezing.
Wat is een beheersysteem?
Een beheersysteem is een computertoepassing om als
hulpmiddel inventarisatie-, beheer- en inspectiegegevens over het gemeentelijk groen in vast te leggen.
Door de informatie digitaal vast te leggen kun je er
eenvoudig bij en kan de informatie op verschillende
manieren getoond worden.
Wat kun je als gemeente met een beheersysteem?
Met een beheersysteem kan een gemeente o.a. inventarisatie-, beheer- en inspectiegegevens vastleggen en
benutten. Hierdoor kan het een belangrijk hulpmiddel
zijn voor gemeenten.
 De informatie kan gebruikt worden voor het maken
van een visie en daarmee ook het beleid helpen
bepalen
 Het systeem kan een ondersteuning zijn bij het maken van werkplannen.
 De informatie vanuit het systeem kan input leveren
voor onderhouds- en renovatiebestekken (hoeveelheden en bestekstekeningen).
 Met het systeem kunnen onderhoudsbegrotingen
worden opgesteld.
 De informatie kan gebruikt worden door derden
voor bijv. het maken van analyses (Databank Gemeentelijk Groenbeheer) en voor registratiesystemen zoals de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT).
Toepassingsgebied
Er zijn veel verschillende beheersystemen. Een belangrijk punt waarop ze kunnen verschillen is het toepassingsgebied (vakdiscipline). Er zijn beheersystemen voor bomen, voor groenbeheer, voor civiele
kunstwerken, voor riolering etc. Sommige systemen
zijn te gebruiken voor meer algemene toepassingen,
andere zijn meer specifiek gericht op één vakdiscipline. Vaak wordt gewerkt met modules. Je kunt dan
specifieke systemen (van eenzelfde leverancier) aan
elkaar koppelen.
Alfons Schuurmans.
Viewers en GIS
De gegevens uit een beheersysteem kun je benaderen
m.b.v. het beheersysteem zelf. De database kan echter ook benaderd worden met andere software. Voor
het bekijken van de data kunnen viewers worden gebruikt. Viewers zijn ook handig omdat je met één viewer de informatie van verschillende systemen (naast
het groenbeheersysteem ook een ander beheersysteem en o.a. ander kaartmateriaal) in één scherm eenvoudig kunt raadplegen. Met GIS kan de data ook
worden benaderd en bewerkt en gecombineerd met
andere data, zodat het maken van uitgebreide analyses mogelijk is.
Wat kost een beheersysteem
De kosten van een beheersysteem zijn niet op voorhand te zeggen. Deze is onder meer afhankelijk van
de kwaliteit en format van huidige inventarisatiegegevens, Door een gedegen voorbereiding en een marktconsultatie, met een demonstratie door de leverancier
en een toetsbare beoordelingscriteria is het mogelijk
om de systemen te vergelijken en om tot de economisch meest voordelige aanbieding te komen. Belangrijk is ook de onderhouds- implementatie- en bijhoudingskosten mee te nemen in de begroting.
Pagina 6
Wat zijn de gevolgen voor de organisatie
Als een beheersysteem wordt aangeschaft, moet dat
allereerst gevuld worden met data. Vervolgens moet
de opgenomen data actueel worden gehouden. Om dit
te bewerkstelligen is het aan te bevelen om procedures en vervaardigde producten vast te leggen in een
‘handboek beheersystemen’. Daarin staan niet alleen
afspraken over de wijze van inwinning van gegevens,
maar ook over bijvoorbeeld het organisatie breed beschikbaar stellen van gegevens via een viewer. Het is
belangrijk voor elk onderdeel de betrokken personen,
taken en verantwoordelijkheden en de periode waarin
dit onderdeel uitgevoerd wordt, te vermelden.
Voor de gebruikers van het systeem (de mensen die
de informatie uit het systeem gaan halen) is een korte
training of workshop doorgaans noodzakelijk.
IMBGT, IMGEO en IMBOR
Een systeem maakt gebruik van kaartmateriaal. In de
nabije toekomst gaan de systemen de attributen en het
kaartmateriaal leveren voor de landelijke BGT (vervanger van de GBKN). Het is van belang om zoveel
mogelijk aan te sluiten bij de aanwezige standaarden.
Voor IMBGT is dit een wettelijke verplichting, voor IMGEO daarentegen is dit nog geheel vrijwillig. IMGEO
bevat nog te weinig details voor het beheer van de
openbare ruimte.
IMBOR is een verder doorontwikkeling van IMGEO,
waarbij de informatie van de beheerder centraal staat.
Daarbij is gekeken, wat er voor beleid, beheer, uitvoering en inspectie aan inventarisatiegegevens noodzakelijk zijn. De gegevens voor IMBOR worden als attribuut van een object opgeslagen.
Ingenieursbureau Alfons Schuurmans en Digitree hebben ter voorbereiding op de consultatie in nauwe samenwerking met de CROW een basis voor IMBOR
uitgewerkt.
Pagina 7
Gebruik door gemeenten
Beheersystemen zijn tegenwoordig bijna onmisbaar
voor gemeenten. Bijna iedere gemeente heeft dan ook
wel een beheersysteem in de een of andere vorm.
Beheerwijzer.nl
Beheerwijzer.nl
Omdat er veel verschillende leveranciers zijn en nog
veel meer verschillende soorten beheersystemen, is
het kiezen van het meest geschikte systeem niet altijd
eenvoudig. Ingenieursbureau Alfons Schuurmans
heeft onder meer daarom Beheerwijzer.nl ontwikkeld.
Beheerwijzer.nl is het eerste interactieve platform voor
beheersystemen van de openbare ruimte. Het platform
is een hulpmiddel waar zowel gebruikers als leveranciers van beheersystemen hun kennis en ervaring
kunnen delen.
Gebruikers van beheersystemen, beheerders en leveranciers leveren via het platform informatie aan met
betrekking tot beheersystemen. Hierdoor ontstaat er
een uitgebreid netwerk van onder andere gebruikers
en leveranciers. Op die manier zal een ieder die specifieke informatie wil verzamelen of inwinnen over bepaalde beheersystemen of op zoek is naar een beheersysteem vele voordelen hebben. Beheerwijzer.nl
is gebruiksvriendelijk en voor iedereen gratis en eenvoudig toegankelijk.
Studiedagen Stadswerk - Vakgroep Groen, Natuur en Landschap
Benchmarken gemeentelijk groen
In 2013 heeft Alterra samen met de Vereniging Stadswerk onder de titel van ‘Wat is groen u waard?’ twee
studiedagen georganiseerd over benchmarken van
gemeentelijk groen. De eerste bijeenkomst was in
Wageningen op 18 september en de tweede bijeenkomst in Schiedam op 24 oktober. Voor deze studiedagen was behoorlijke belangstelling. Beide dagen
hadden ongeveer 30 deelnemers.
Aanleiding voor deze studiedagen was dat gemeenten
in deze crisistijd onder grote financiële druk staan.
Gemeenten moeten bezuinigen. De uitkering uit het
gemeentefonds neemt eerder af dan toe, terwijl de
gemeentelijke taken toenemen en sommige gemeenten aanzienlijke verliezen hebben geleden bij gebiedsontwikkeling. Tegelijkertijd is er breed in den lande het
besef gegroeid dat gemeentelijk groen een belangrijke
rol vervult in de leefbaarheid van de stad. Zo levert
groen een bijdrage aan de verbetering van luchtkwaliteit, stadsklimaat en stedelijke waterhuishouding.
Hiermee kunnen besparingen bereikt worden op het
gebied van bijvoorbeeld gezondheidszorg en gemeentelijke riolering. Juist vanwege het krachtenspel van
kosten en opbrengsten van het openbaar groen is het
van groot belang om te kunnen meten wat de werkelijke waarde is van het groen en om vergelijkingen te
kunnen maken tussen gemeenten onderling. Benchmarking is hierin een onmisbaar instrument.
Juist in een tijd van beeldbestekken en regiegemeentes is er toenemende behoefte aan goed vergelijkingsmateriaal waarmee kosten van het groen afgezet
kunnen worden tegenover functie, kwaliteit en opbrengst. Door het vergelijken van gegevens kan in
beeld gebracht worden wat de prestaties van een gemeente zijn. Wat zijn de arealen groen, wat is de samenstelling en welke kosten worden er voor het onderhoud gemaakt? Met deze gegevens op tafel kan
het gesprek starten over de wereld achter deze getallen. Hoe is het groenbeheer georganiseerd; hoe functioneert het groen, hoe worden de burgers bij het
groen betrokken, etc. etc.
In december zijn de bijeenkomsten door Stadswerk en
Alterra geëvalueerd en is besloten dat er in de eerste
helft van 2014 nog twee soortgelijke bijeenkomsten
worden georganiseerd. De eerste vervolgbijeenkomst
is op 10 april in Breda. En de tweede zal op 5 juni in
Hoogeveen worden gehouden.
Pagina 8

Download Report