Risicobeschrijving: Staand werk binnen productie
Definitie
Onder staand werk wordt langdurig, plaatsgebonden (binnen 1 m2) staand werken bedoeld. Meestal voert
de werknemer bij staand werk, taken uit op een werkblad of aan een machine.
Langdurig staan is wat anders dan lopen. Staan betekent letterlijk op één en dezelfde plek blijven staan
(binnen 1 m2 ).
Voorbeelden van staand werk binnen de productie kunnen zijn: het handmatig toevoegen van grondstoffen
ter bereiding van producten of het handmatig inbrengen van flessen in de vullijnen. Veelal zien we dat hier
naast staand werk, echter ook andere aspecten van lichamelijke belasting een rol spelen, zoals het tillen of
repeterende karakter.
De sterk machinegebonden of vaste stawerkplekken komen binnen de branche weinig voor.
Voor het aannemen van werkhoudingen zijn spierinspanningen nodig. De combinatie van een werkhouding
en de daarbij benodigde spierinspanning bepaalt de mate waarin het lichaam belast wordt. In principe
bestaat er geen ideale werkhouding. Vooral het afwisselen van houdingen is van belang; eenzijdige
houdingen kunnen voorkomen worden door staan, zitten en lopen voortdurend af te wisselen.
Om ongunstige houdingen te voorkomen dient de keuze voor het type werkplek (zie Arbocatalogusblad
“Beslisschema staand of zittend werk”)en de inrichting van de werkplek zoveel mogelijk afgestemd te
worden op de afmetingen van het menselijk lichaam. In het Arbobesluit artikel 5.4 wordt dit gedefinieerd
als: “werkplekken die volgens de ergonomische beginselen zijn ingericht.”
Gezien de hoge belasting van staand werk voor het menselijk lichaam verdient zittend werken in principe
de voorkeur.
De reikwijdte van de armen en de kracht die de medewerker met de armen kan uitoefenen, is in een
staande houding groter dan wanneer de medewerker zit. Ook is de medewerker mobieler wanneer hij of zij
staand werkt. Daarom kan, als reikwijdte, kracht en mobiliteit van belang zijn, staan een zinvolle
werkhouding zijn. Maar dat betekent niet dat er geen klachten kunnen ontstaan.
Knelpunt/risico
Te lange duurbelasting van staand werk veroorzaken jaarlijks veel lichamelijke klachten. Langdurig staand
werk kan klachten veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van de vaten in de benen. Ook
nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
wanneer de werkplek onvoldoende ergonomisch is ingericht.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij staand werk
Onderzoek naar risico’s op het ontstaan van lichamelijke klachten door staan wijzen uit dat vooral de
volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• De duur
• De mogelijkheden om de werkhouding te veranderen: afwisseling in staan, lopen en zitten
• De ergonomische inrichten van de werkplek, zoals:
o de werkhoogte
o De reikafstanden, al dan niet in combinatie met tillen
o De been en voetruimte
o De beschikbare hulpmiddelen
Branche richtlijn bij staand werken
•
•
•
Staand werk dient, voor zover dit mogelijk is, voorkomen te worden. De noodzaak hiervan wordt
bepaald aan de hand van het beslisschema staand of zittend werk.
De inrichting van de werkplek moet volgens de ergonomische beginselen ingericht te zijn. Dit
betekend dat de inrichting van de werkplek zoveel mogelijk afgestemd moet worden op de
afmetingen van het menselijk lichaam. (Nb. Hierbij moet u denken aan de juiste werkhoogte,
voldoende beenruimte, beperking van reiken e.d.)
Staand werk mag maximaal 1 uur aaneengesloten te zijn en maximaal 4 uur per dag in totaal.
Branche oplossingen bij staand werken
Het risico op langdurig staand werken is vermijdbaar door:
•
•
•
•
•
Toepassen beslisschema staand of zittend werk
Afwisseling / rouleren van werkzaamheden
Goede werkhoudingen en werkmethoden (voorlichting)
Een goede ergonomische inrichting
Aanschaf hulpmiddelen
Zie tevens oplossingen tabel
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het
spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of
arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk
inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te
verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie
www.rie.nl .
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van
maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering;
een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de
arbeidshygiënische strategie genoemd:
1. Bron wegnemen: bijvoorbeeld inrichting stawerkplek
2. Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen: bijvoorbeeld plaatsen van ergomat
3. Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld voorlichting over staand werk
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan
voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische
strategie.
Bron wegnemen
Toepassen
beslisschema
staand of zittend
werk
Juiste inrichting
stawerkplek binnen
productie
Inrichting
stawerkplek met
zit-stasteun
Hulpmiddelen/Afscherming
bron
Gebruik hulpmiddelen bij
staand werk
(Ergomat/Veiligheidsschoenen)
Organisatorische
oplossingen
Voorlichting staand
werk
Maatregelen en hulpmiddelen
bij tillen van grondstoffen
Maatregelen en
instructies bij tillen
van waterflessen in
productie
Richtlijn inrichting werkplek
voor handmatig invoeren van
flessen
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
Achtergrondinformatie
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
SDU (leverancier
Persoonlijke
beschermingsmiddelen
Beslisschema staand of zittend werk
Knelpunt/risico:
Langdurig staand werk kan klachten veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van de vaten in de
benen. Ook kunnen klachten ontstaan in delen van het lichaam als gevolg van vaak langdurige statische
houding bij zitten. In principe bestaat er geen ideale werkhouding. Vooral het afwisselen van houdingen is
van belang; eenzijdige houdingen kunnen voorkomen worden door staan, zitten en lopen voortdurend af te
wisselen.
De reikwijdte van de armen en de kracht die de medewerker kan uitoefenen is in een staande houding
groter dan wanneer hij zit. Ook is de medewerker mobieler wanneer hij staand werkt. Indien de mobiliteit,
reikwijdte en kracht van belang zijn, kan staan een zinvolle werkhouding zijn. De aanvaarde norm stelt de
vraag of de werkplek terecht is ingericht als stawerkplek en zo ja, of deze ergonomisch is ingericht. Zinvol
in dit verband betekent niet dat vanuit deze stabelasting geen klachten kunnen ontstaan.
Maatregel/oplossing
•
Gebruik, op basis van de uit te voeren taken binnen de functie, het beslisschema om de keuze te
maken tussen zitten, staan of de combinatie van beiden.
Toelichting:
In iedere arbeidssituatie zullen de taken bepalend moeten zijn voor de keuze van het soort werkplek. Het
volgende beslisschema dient als leidraad. Te onderscheiden zijn de zitwerkplek, de stawerkplek, een
combinatie van zitten en staan en de werkplek met stasteun
Beslisschema voor staand of gesteund staand werk (bron AI blad 29, deel van figuur 3.1)
werknemer/tak
weinig lopen
totaal per werkdag
> 4 uur op werkplek
soms lopen
totaal per werkdag
1-4 uur op
veel lopen
totaal per dag
< 1 uur op werkplek
k l k
fysieke lichte arbeid
en/of arbeid die
grote concentratie
middelzware arbeid
of hanteren objecten
zware arbeid of
hanteren grote
objecten
i
mogelijkheden
voor beenruimte
aanwezig
geen mogelijkheden
beenruimte te
creëren
opstaan <10p/u
en/of weinig
wisselende
werkhoogtes
opstaan >10p/u
en/of weinig
wisselende
werkhoogtes
normale
zitwerkplek
gecombineerde
zit/staplek
werkplek met
sta-steun
staand werk
Juiste inrichting stawerkplek binnen productie
Knelpunt/risico:
Ondanks het feit dat langdurig staand werk klachten kan veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van
de vaten in de benen is het raadzaam om een stawerkplek in te richten indien de taken van de medewerker
vereisen dat deze beperkt tot zeer mobiel is en dat zware arbeid of grote objecten gehanteerd moeten
worden. De reikwijdte van de armen en de kracht die de medewerker kan uitoefenen is in een zittende
houding kleiner dan wanneer hij staat. Ook is de medewerker minder mobiel wanneer hij zittend werkt.
Indien de mobiliteit, reikwijdte en kracht van belang zijn, kan staan een zinvolle werkhouding zijn. Het is de
vraag of de werkplek terecht is ingericht als stawerkplek en zo ja, of deze ergonomisch is ingericht.
Maatregel/oplossing
• Een stawerkplek wordt alleen gerealiseerd als mobiliteit, reikwijdte en kracht van belang zijn.
• Per dag staat iemand maximaal één uur achtereen en maximaal vier uur per dag in totaal.
• Indien mobiliteit, reikwijdte en kracht niet of minder van belang zijn, verander de stawerkplek in een
werkplek met stasteun of in een zitwerkplek (zie beslisschema staand of zittend werk).
• Zorg voor voldoende taakroulatie.
• Stel eventueel een ergomat ter beschikking.
• Zorg voor goede schoenen met voldoende steun.
• Richt de stawerkplek ergonomisch in.
Toelichting en tips om de goede stawerkplek vorm te geven:
De stawerkplek moet voldoen aan de ergonomische eisen die vanuit het werk en de individuele
lichaamslengte gesteld kunnen worden.
Een goede werkhoogte = afhankelijk van de lichaamlengte, de grootte van de voorwerpen en de taak.
Bij grote bewegingen moet er voldoende armslag zijn en bij krachtige bewegingen moet de arm samen met
het bovenlichaam voldoende kracht kunnen zetten. Doorgaans is de werkhoogte tussen de 10-40 cm onder
ellebooghoogte.
Een goede reikafstand = afhankelijk van de frequentie van de handelingen.
Om te voorkomen dat men in de rug buigt, is de maximale reikafstand ongeveer één armlengte. Bij een
hoge frequentie moet de reikafstand beperkt worden tot één onderarmlengte.
Een voldoende voetruimte onder het werkblad om aangeschoven aan de werkplek te kunnen werken.
Indien het bedienen van pedalen aan de orde is, verander de stawerkplek in een zitwerkplek.
Geef instructie over de manier waarop de hulpmiddelen ingesteld moeten worden om een goede
werkhouding aan te nemen.
Doordat de mixer aan de onderkant open is,
kan de medewerker de voeten iets onder de
mixer plaatsen, waardoor hij rechtop kan
staan.
De hoogte waarop de grondstoffen aangeleverd worden kan hier in iedere gewenste hoogte aangepast
worden.
Aandachtspunt is dat de goederen naast de werknemer staan, waardoor de kans groot is dat de
werknemer de goederen met een gedraaide rughouding (asymmetrische werkhouding) optilt. Wanneer de
goederen iets verder weg staan zal werknemer eerder geneigd zijn om de voeten te verplaatsen, in plaats
van met zijn rug te draaien. Bijkomend voordeel hiervan is tevens dat de werknemer minder stilstaat. Er is
dan nadrukkelijker sprake van “bewegend staan”.
De afstand van de opening van de mixer ten opzichte van de sta-positie van de werknemer bepaald in
deze de reikafstand. Hoe verder de opening weg ligt, des te groter is de reikafstand.
Inrichting stawerkplek met zit/stasteun
Knelpunt/risico:
Ondanks het feit dat langdurig staand werk klachten kan veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van
de vaten in de benen is het raadzaam om een stawerkplek in te richten indien de taken van de medewerker
vereisen dat deze beperkt tot zeer mobiel is en dat middelzware arbeid of objecten gehanteerd moeten
worden. Indien langer dan 1 uur achter elkaar of indien meer dan 4 uur per dag gestaan wordt, neemt de
kans op klachten toe. Een zit/stasteun kan de lichamelijke belasting verminderen, doordat de benen
gedeeltelijk ontlast kunnen worden en staan kan worden afgewisseld met ondersteund staan.
Maatregel/oplossing
• Indien mobiliteit, reikwijdte en kracht niet of minder van belang zijn bij de uitvoering van taken kan de
stawerkplek veranderd worden in een werkplek met zit/stasteun (zie beslisschema staand of zittend
werk).
• Indien langer dan 1 uur achter elkaar of indien meer dan 4 uur per dag gestaan moet worden.
• Zorg voor ruime hoogte instelling.
• De voorkeur gaat uit naar een uitvoering met stervormige voet.
• Let op aanwezigheid van voldoende beenruimte onder de tafel.
Toelichting en tips om de goede werkplek met zit/stasteun vorm te geven:
De stawerkplek moet voldoen aan de ergonomische eisen die vanuit het werk en de individuele
lichaamslengte gesteld kunnen worden. Hier gelden in principe dezelfde referentiepunten als die bij de
stawerkplek (zie inrichting stawerkplek). Belangrijke afwijking is dat de ideale werkhoogte bij het werken
met een zit/stasteun ca. 10 cm lager ligt dan bij staand werken.
Een goede werkhoogte = afhankelijk van de lichaamlengte, de grootte van de voorwerpen en de taak.
Doorgaans is de werkhoogte tussen de 10 cm onder ellebooghoogte.
Een goede reikafstand = afhankelijk van de frequentie van de handelingen.
Om te voorkomen dat men in de rug buigt, is de maximale reikafstand ≤ de onderarmlengte.
Een voldoende beenruimte onder het werkblad om aangeschoven aan de werkplek te kunnen werken.
Indien het bedienen van pedalen aan de orde is, verander de stawerkplek in een zitwerkplek.
Geef instructie over de manier waarop de hulpmiddelen ingesteld moeten worden om een goede
werkhouding aan te nemen.
Hulpmiddelen bij staand werk
Knelpunt/risico:
Langdurig staand werk kan klachten veroorzaken van bijvoorbeeld
de onderrug of van de vaten in de benen. Te lange duurbelasting
van staand werk kan daarnaast in lichamelijke klachten resulteren
door vermoeide of brandende voeten.
Maatregel/oplossing
•
Naast de inzet van een zit-stasteun (zie blad inrichting stawerkplek met zit-stasteun) zijn er
hulpmiddelen als de ergomat en goede schoenen die de belasting van langdurig staan positief kunnen
beïnvloeden.
Toelichting en tips bij hulpmiddelen bij staand werk:
Goede veiligheidsschoenen:
De werkhouding wordt ook beïnvloed door de schoenen. Een goede werkschoen met voldoende steun
voor de voetzool en met de enkel in een stabiele neutrale positie voorkomt mede dat de medewerker
passief in de overstrekte knieën, heup en onderrug gaat ‘hangen’.
Daarnaast is het dragen van veiligheidsschoenen van groot belang om voetletsel te voorkomen of te
beperken.
Het vinden van goede schoenen en vervolgens het aanmeten van de schoenen voor de verschillende
medewerkers met ieder hun eigen voetvorm en persoonlijke wensen is van belang. Er zijn leveranciers die
voor een vast bedrag per medewerker alle werkzaamheden uit handen nemen. Bij inkoop kunt u de
leverancier vragen of de schoen voldoet aan de norm NEN ISO 20345. Hierin zijn de eisen omtrent antislipzolen vastgelegd.
Ergomat
Ergo matten kunnen voordelen bieden aan medewerkers die langdurig stilstaand werk verrichten. De
matten bevatten ruimtes met lucht en zachte noppen, die ervoor moeten zorgen dat er voortdurend kleine
bewegingen plaatsvinden met als gevolg een verbeterde bloedcirculatie. Beoogde voordelen van de ergo
matten zijn in die zin minder risico op kramp, verstijving en circulatieproblemen en uitstel van het optreden
van vermoeidheid. Daarnaast zou de mat ten goede komen aan de veiligheid door gebruik van anti slip
materiaal.
De genoemde meerwaarde van de ergo mat zou zich voornamelijk uiten bij de uitvoering van langdurig
stilstaand werk. Over het algemeen wordt geadviseerd om statische inspanning zoveel mogelijk te
doorbreken door dynamisch inspanning en daarom staan en lopen zoveel mogelijk af te wisselen. Indien
de houding bij een uit te voeren taak niet stilstaand is en de reden dat draaien door het verplaatsen van de
voeten gestimuleerd wordt, is de toegevoegde positieve waarde van de ergo mat op veel “bewegend
staan” werkplekken, afgezien van subjectieve beleving van individuen, klein te noemen. Het zou zelfs zo
kunnen zijn dat het draaien bemoeilijkt wordt door gebruik van antislip materiaal in de matten.
Voorlichting staand werk
Knelpunt/risico:
Te lange duurbelasting van staand werk veroorzaken jaarlijks veel lichamelijke klachten. Langdurig staand
werk kan klachten veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van de vaten in de benen. Ook
nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
wanneer de werkplek onvoldoende ergonomisch is ingericht.
Maatregel/oplossing
•
Geef medewerkers voorlichting over verantwoorde, staande, actieve werkhouding.
Tips bij actieve werkhouding:
• Houd de knieën los, ietwat gebogen
• Sta op beide benen
• Houd de buikspieren iets aangespannen, om een holle rug te voorkomen.
• Maak bij voorkeur kleine stapjes in plaats van stil te staan op één plaats; dit houdt de spierpomp in de
bloedvaten van de benen actief.
• Plaats enkele aspecten in de organisatie juist buiten bereik zodat kleine loopafstanden als
vanzelfsprekend in het werk zijn ingebouwd.
Maatregelen en hulpmiddelen bij tillen van grondstoffen in productie
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Het dagelijks handmatig tillen en dragen van verpakkingen grondstoffen als zakken, jerrycans, dozen etc.
ter bereiding van producten kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Risicofactoren
daarbij zijn de te tillen gewichten van de verpakkingen in combinatie met een slechte werkhouding en de
vaak vereiste reikbewegingen naar de bereidingstank of silo.
Maatregel/oplossing:
Zet til hulpmiddelen in waardoor het handmatig tillen wordt weggenomen, zoals vacuümheffer.
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden.
Belangrijke aspecten m.b.t. de inrichting zijn:
• de werkhoogte optimaliseren en duidelijke afspraken maken over de maximale hoogte; zorg dat
de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm
onder ellebooghoogte. Zet hiertoe eventueel hulpmiddelen in, zoals een heftruck.
• tillen vervangen door duwen en trekken door gebruik te maken van een invoerbed.
• zo nodig een opstapbordes gebruiken
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld.
• de last dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk
is.
• met afhangende schouders te tillen.
• de rug recht te houden.
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen
•
•
•
draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen)
niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten
hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Voor het tillen van zakken of dozen van verschillende afmetingen is de vaculift een geschikt hulpmiddel. De
vaculift kan tevens gebruikt worden bij het tillen van fusten. De vaculift is toepasbaar in combinatie met een
balancer. Middels de toepassing van een railsysteem of zwenkarm, kan er een groot werkgebied worden
gecreëerd.
Richtlijnen inrichting werkplek voor handmatig invoeren van flessen
Er worden hier meerdere flessen tegelijkertijd op de band geplaatst. Band staat voor werknemer te hoog.
Er wordt met opgetrokken schouders gewerkt; stand van polsen is uit hun neutraal stand;doordat meerdere
flessen tegelijkertijd opgepakt worden is ook sprake van extra knijpkracht; neiging tot asymmetrische
(gedraaide) rughouding.
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn de
werkhouding (opgeheven schouders/armen), ver reiken en de hoeveelheid kracht die men uitoefent.
Binnen de branche kan sprake zijn van langdurig repeterende bewegingen bij het handmatig invoeren van
lege flessen in een productielijn. Naast de manier van uitvoering is de inrichting van de werkplek van
belang om lichamelijke klachten te voorkomen of klachten te verminderen.
Met betrekking tot de inrichting van de lopende band, deze kent doorgaans over de gehele lengte één
hoogte. Werknemers aan de lopende band zijn echter niet allemaal even lang, waardoor niet iedereen de
juiste werkhoogte heeft.
Maatregel/oplossing:
Zet til hulpmiddelen in voor de aanvoer van lege flessen op de productielijn, waardoor het handmatig
tillen wordt weggenomen.
Laat de lopende band in hoogte oplopen van 92 tot 112 cm voor staand werk. De werknemer kan dan
gaan staan op de plek aan de band waar de voor hem of haar juiste werkhoogte aanwezig is.
Maak gebruik van een buffersysteem.
Tijdens (handmatig) invoeren van lege flessen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til
techniek gehanteerd te worden, ook al gaat dit om lege flessen. Belangrijke aspecten m.b.t. de
inrichting zijn:
• de werkhoogte optimaliseren; zorg dat de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar
zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm onder ellebooghoogte. Zet hiertoe eventueel hulpmiddelen
in, zoals een heftruck.
• gebruik zo nodig een opstapbordes.
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld;
• de last dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk
is;
• met afhangende schouders te tillen;
• de rug recht te houden;
•
•
•
•
vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen;
draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten;
hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
:
De repeterende handeling: handmatig inzetten van flessen wordt nu voorkomen
Maatregelen en instructies bij tillen van waterflessen in productie
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen van waterflessen kan leiden tot ernstige klachten aan het
bewegingsapparaat. Risicofactoren daarbij zijn de te tillen gewichten van de waterflessen met doorgaans
een inhoud van 17,9 tot 18,9 liter in combinatie met een slechte werkhouding en de vaak vereiste
reikbewegingen vanuit krat naar productielijn of andersom.
Maatregel/oplossing:
Zet hulpmiddelen in waardoor het tillen van volle waterflessen vanuit de productielijn naar krat wordt
geautomatiseerd, zoals een til robot.
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden, ook
al gaat dit om lege in te voeren waterflessen. Belangrijke aspecten m.b.t. de inrichting zijn:
• de werkhoogte te optimaliseren; zorg dat de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar
zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm onder ellebooghoogte;
• duidelijke afspraken te maken over de maximale hoogte; tillen boven de 175 cm dient te worden
vermeden;
• zo nodig een opstapbordes gebruiken.
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld;
• de waterfles dicht bij het lichaam te houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein
mogelijk is;
• met afhangende schouders te tillen;
• de rug recht te houden;
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen;
• draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
• niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten;
• hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Risicobeschrijving: Zittend werk
Medewerkers verrichten steeds vaker zittend werk. Het gaat daarbij niet allen om beeldschermwerk maar
ook om besturingstaken op bijvoorbeeld de heftruck, vrachtwagen of bestelbus. Deze ogenschijnlijk ‘lichte’
arbeid levert in de praktijk steeds vaker problemen op door de statische houding van het bovenlichaam.
Zitten is in veel gevallen zinvol, omdat in deze houding nauwkeurig en geconcentreerd gewerkt kan
worden. Omdat zittend werken het bovenlichaam in een statische positie houdt, is het van belang het zitten
zo veel mogelijk te onderbreken met andere werkhoudingen, bijvoorbeeld met staan of lopen.
Knelpunt/risico
Als gevolg van vaak langdurige statische houding van delen van het lichaam, kunnen klachten ontstaan.
Deze klachten zijn vaak gerelateerd aan de duur van zitten, verkeerde zithouding en de combinatie van
zittende houding en (ver) reiken. Het betreft met name rugklachten, nek-/schouderklachten en arm/handklachten.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij staand werk
Onderzoek naar risico’s op het ontstaan van lichamelijke klachten door staan wijzen uit dat vooral de
volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• De duur
• De mogelijkheden om de werkhouding te veranderen: afwisseling in staan, lopen en zitten
• De ergonomische inrichten van de werkplek, zoals:
o de werkhoogte
o De reikafstanden, al dan niet in combinatie met tillen
o De been en voetruimte
o De beschikbare hulpmiddelen
Branche richtlijn bij zittend werken
•
De inrichting van de werkplek moet volgens de ergonomische beginselen ingericht te zijn.
Arbobesluit artikel 5.4.
Dit betekend dat de inrichting van de werkplek moet zoveel mogelijk afgestemd worden op de
afmetingen van het menselijk lichaam. (Nb. Hierbij moet u denken aan de juiste werkhoogte,
voldoende beenruimte, beperking van reiken e.d.)
•
Bij zittend werken wordt aanbevolen ten minste iedere twee uur af te wisselen met andere
houdingen.
Het zitten tot een maximum van vijf uur per dag te beperken.
Bij het inrichten van een zitwerkplek is een verstelbare stoel het minimaal vereiste. Behalve met
de stoel dient rekening gehouden te worden met het blikveld, het reik- en grijpbereik van de
medewerker, het bereik van de voeten bij gebruik van bedieningsmiddelen (pedalen) en de
benodigde beenruimte.
De gewenste werkhoogte dient te worden afgestemd op de lichaamsmaten van de medewerker.
•
•
•
Branche oplossingen bij zittend werken
De risico’s door langdurig zittend werken is vermijdbaar door:
•
•
•
•
Afwisseling van werkzaamheden
Goede werkhoudingen (voorlichting)
Juiste inrichting van werkplek
Aanschaf hulpmiddelen
Zie tevens oplossingen tabel
Als gevolg van vaak langdurige statische houding van delen van het lichaam kunnen klachten ontstaan.
Deze klachten zijn vaak gerelateerd aan de duur van zitten, verkeerde zithouding en de combinatie van
zittende houding en (ver) reiken. Het betreft met name rugklachten, nek-/schouderklachten en arm/handklachten.
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het
spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of
arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk
inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te
verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie
www.rie.nl .
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van
maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering;
een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de
arbeidshygiënische strategie genoemd:
5. Bron wegnemen: bijvoorbeeld heftruck vervangen door heftruck met draaibare cabine
6. Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen
7. Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld gedragsregels bij beeldschermwerk
8. Persoonlijke beschermingsmiddelen
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan
voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische
strategie.
Bron wegnemen
Hulpmiddelen/Afscherming
bron
Organisatorische
oplossingen
Juiste Instelmogelijkheden
heftruckstoel
Juiste inrichting
beeldschermwerkplek
Checklist aanschaf heftruck
Gebruik heftruck met
draaibare cabine
Juiste inrichting
chauffeurswerkplek
Juiste inrichting
beeldschermwerkplek
Persoonlijke
beschermingsmiddelen
Inrichting
stawerkplek met
zit-stasteun
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
Achtergrondinformatie
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
SDU (leverancier AI-blad nr. 2 Werken met beeldschermen, nr. 8 Zittend en staand werk en nr. 29 Fysieke
Belasting, niet gratis)
Inrichting stawerkplek met zit/stasteun
Knelpunt/risico:
Ondanks het feit dat langdurig staand werk klachten kan veroorzaken van bijvoorbeeld de onderrug of van
de vaten in de benen is het raadzaam om een stawerkplek in te richten indien de taken van de medewerker
vereisen dat deze beperkt tot zeer mobiel is en dat middelzware arbeid of objecten gehanteerd moeten
worden. Indien langer dan 1 uur achter elkaar of indien meer dan 4 uur per dag gestaan wordt, neemt de
kans op klachten toe. Een zit/stasteun kan de lichamelijke belasting verminderen, doordat de benen
gedeeltelijk ontlast kunnen worden en staan kan worden afgewisseld met ondersteund staan.
Maatregel/oplossing
• Indien mobiliteit, reikwijdte en kracht niet of minder van belang zijn bij de uitvoering van taken kan de
stawerkplek veranderd worden in een werkplek met zit/stasteun (zie beslisschema staand of zittend
werk).
• Indien langer dan 1 uur achter elkaar of indien meer dan 4 uur per dag gestaan moet worden.
• Zorg voor ruime hoogte instelling.
• De voorkeur gaat uit naar een uitvoering met stervormige voet.
• Let op aanwezigheid van voldoende beenruimte onder de tafel.
Toelichting en tips om de goede werkplek met zit/stasteun vorm te geven:
De stawerkplek moet voldoen aan de ergonomische eisen die vanuit het werk en de individuele
lichaamslengte gesteld kunnen worden. Hier gelden in principe dezelfde referentiepunten als die bij de
stawerkplek (zie inrichting stawerkplek). Belangrijke afwijking is dat de ideale werkhoogte bij het werken
met een zit/stasteun ca. 10 cm lager ligt dan bij staand werken.
Een goede werkhoogte = afhankelijk van de lichaamlengte, de grootte van de voorwerpen en de taak.
Doorgaans is de werkhoogte tussen de 10 cm onder ellebooghoogte.
Een goede reikafstand = afhankelijk van de frequentie van de handelingen.
Om te voorkomen dat men in de rug buigt, is de maximale reikafstand ≤ de onderarmlengte.
Een voldoende beenruimte onder het werkblad om aangeschoven aan de werkplek te kunnen werken.
Indien het bedienen van pedalen aan de orde is, verander de stawerkplek in een zitwerkplek.
Geef instructie over de manier waarop de hulpmiddelen ingesteld moeten worden om een goede
werkhouding aan te nemen.
Juiste inrichting beeldschermwerkplek
Knelpunt/risico:
Tot voor kort werd RSI (Repetitive Strain Injury) gebruikt als een verzamelnaam voor klachten aan nek,
schouder, arm, elleboog, pols, of hand door overbelasting. Tegenwoordig noemen we dit CANS:
Complaints of Arm, Neck and/or Shoulders. Gepaard gaande verschijnselen variëren van pijn, stijfheid en
tintelingen tot krachtverlies. CANS ontstaat door het langdurig belasten van dezelfde spieren door het
maken van dezelfde herhalende beweging zoals bij beeldschermwerk vaak het geval is. Een verkeerde
houding en een te hoge spierspanning kunnen de klachten verergeren.
Maatregel/oplossing:
Besteed aandacht aan werktaken, werktijden, werkdruk, werkplek en werkwijze.
Werktaken, werktijden en werkdruk:
• Werk niet langer dan 6 uur per dag achter een beeldscherm
• Wissel het werken achter de computer af met andere bezigheden: werkmaximaal 1 uur
onafgebroken achter de computer.
• Neem regelmatig pauzes en micropauzes.
• Doe tijdens de rustmomenten enkele oefeningen om uw spieren te ontspannen.
Werkplek en werkwijze:
• De bureaustoel dient et voldoen aan de norm volgens NEN-EN 1335.
• Het is cruciaal de werkplek goed af te stemmen op de eigen lichaamsmaten. Daarnaast is het
van belang om gedurende de dag regelmatig van werkhouding te veranderen. De hieronder
getekende werkhouding is de basishouding en uitgangspunt.
Toelichting bij de werkplek juist instellen:
•
Instellingen Stoel
Zithoogte (1)
Als uitgangshouding ga je zo ver mogelijk naar achteren zitten op uw stoel, met de romp rechtop en
je rug tegen de rugleuning van de stoel. De voeten staan hierbij plat op de grond, recht onder de knieën. Er
is sprake van een optimale zithoogte wanneer de bovenbenen gelijkmatig worden ondersteund (en niet
worden afgekneld door afhangende benen) en een hoek van ongeveer 90 graden maken met de
onderbenen.
Zitdiepte (2)
Wanneer je stevig tegen de rugleuning aan gaat zitten moet je een vuist tussen de voorkant van de
zitting en de knieholte kunnen plaatsen. Dit voorkomt afknelling van bloedvaten en zenuwen in de
knieholte door de rand van de stoel.
Lendensteun (3)
De belangrijkste functie van de rugleuning is het bevorderen van een neutrale houding van de
wervelkolom. Door steun te bieden ter hoogte van de bekkenrand kan het bekken niet achteroverkantelen
en de onderrug in een onnatuurlijke houding dwingen. Stel de hoogte van de rugleuning zo in dat je de
lendensteun (bolling) tegen de bovenrand van het bekken voelt. Wanneer je dit niet prettig vindt kun je
de lendensteun iets hoger instellen, in de 'holling' van de rug.
Armsteunen (4)
Leg in zittende houding de vingertoppen van je rechterhand op je rechter sleutelbeen. Zorg ervoor dat
de bovenarmen ontspannen langs het bovenlichaam hangen. De punt van je elleboog wijst de juiste
hoogte van de rechter armsteun aan. Herhaal dit voor de linkerarm. Bij een juiste instelling moet het
mogelijk zijn de onderarmen ontspannen op de armsteunen te laten rusten, zonder dat de schouders
omhoog worden geduwd. Stel de breedte van de armsteunen zo in dat de ellebogen dicht bij het lichaam
kunnen worden gehouden.
Werkbladhoogte (5)
Wanneer je meer dan 50% van de tijd gebruik maakt van het toetsenbord, dient de werkbladhoogte zo te
worden ingesteld dat deze overeenkomt met de hoogte van de armsteunen; het steunvlak van de
armsteunen loopt als het ware over in het werkvlak. Als de werkbladhoogte niet instelbaar is kan het nodig
zijn een voetensteun te gebruiken (bij een te hoog werkblad). Relatief te lage tafels kunnen met
hulpmiddelen hoger worden geplaatst.
•
Inrichting van de beeldschermwerkplek
De inrichting van de beeldschermwerkplek wordt in het algemeen bepaald door de gebruiksfrequentie
van beeldschermapparatuur (beeldscherm, toetsenbord en muis) en andere hulpmiddelen zoals telefoon,
rekenmachine en naslagwerken.
Positie beeldscherm
Het beeldscherm en het toetsenbord moeten zo geplaatst zijn dat je er recht achter kunt plaatsnemen.
Spiegelingshinder in het beeldscherm kun je voorkomen door uw beeldscherm haaks op het raam en op
geruime afstand van het raam (minimaal 1,5 meter) te plaatsen.
Beeldscherminstelling
Wat betreft de kleurinstelling van het beeldscherm verdient een lichte achtergrond met donkere tekens
de voorkeur.
Beeldschermhoogte
De eerste regel op uw scherm ligt iets onder ooghoogte. Moet u veel op het toetsenbord kijken of als u een
leesbril of bifocale bril gebruikt, zet het scherm dan wat lager.
Kijkafstand (6)
De aanbevolen afstand tussen de ogen en het beeldscherm (kijkafstand) is afhankelijk van de afmetingen
van het beeldscherm. Houd tenminste 50 centimeter afstand van het scherm. Richtlijnen bij
afstandbepaling zijn: 14 inch 50 - 70 cm
15 inch 55 - 75 cm
17 inch 60 - 85 cm
21 inch 75 - 105 cm
Afhankelijk van de lettergrootte kunnen aanpassingen nodig zijn. Om te voorkomen dat de ogen zich
telkens op een andere afstand moeten instellen, dienen toetsenbord, document en beeldscherm zich op
ongeveer gelijke kijkafstand te bevinden.
Toetsenbord en muis
De afstand tot het toetsenbord moet zo zijn dat je er in een goede houding (rechtop zittend met de
bovenarmen ontspannen langs het lichaam en de onderarmen en handen horizontaal) op kunt werken.
Houd bij het bedienen van de muis je bovenarm dichtbij het lichaam.
Overige hulpmiddelen
De middelen die het meest worden gebruikt, zoals bijvoorbeeld telefoon, schrijfblok en pen dienen zoveel
mogelijk binnen de reikafstand te worden geplaatst. In de praktijk komt dit neer op plaatsing binnen een
straal van ongeveer 50 cm.
Juiste instelmogelijkheden voor heftruckstoelen
Knelpunt/risico:
Langdurig zittend chauffeurswerk op een heftruck kan te belastend zijn voor het menselijk lichaam.
Lichaamstrillingen en schokken kunnen leiden tot overbelasting van rug, nek en schouders. Uit onderzoek
is gebleken dat de rijstijl van de bestuurder, de soort banden, het gewicht van de heftruck en een juiste
afstelling van de stoel van belang zijn voor de uiteindelijke trillingsbelasting.
Het is van belang dat de werkplek zo ingericht is dat klachten zoveel mogelijk worden voorkomen; het
zittend werk mag niet leiden tot rug- of andere gezondheidsklachten van de chauffeur.
Naast voor-/achterwaarts moet een heftruckstoel ook in hoogte verstelbaar zijn, zodat zowel een kleine als
een lange chauffeur hiervan gebruik kan maken. Hoogte verstelling vraagt ook om een voldoende hoge
kooi. Sommige kleinere kooien bieden te weinig ruimte en hebben een hogere opbouw nodig om een
persoon voldoende hoofdruimte te geven als de stoel hoog staat. De heftruckstoel zou ook een kantelbare
zitting moeten hebben. Door de zitting enige graden achterover te kantelen hebben de benen meer steun,
zit je niet alleen op je ‘zitbotjes’ en wordt het afschuiven verminderd.
Maatregel/oplossing:
• Realiseer bij eenzijdige heftruck chauffeurstaak een optimale zitwerkplek. Let daarbij op
voldoende instelmogelijkheden bij aanschaf van een heftruckstoel (zie toelichting).
• Beperk de duur, zorg voor voldoende pauzes met daarin beweging buiten de cabine of zorg voor
zoveel mogelijk afwisseling van taken.
• Geef medewerkers een zitinstructie.
Toelichting m.b.t. instelmogelijkheden:
• De bediening is eenvoudig en op de tast te bedienen.
• De stoel is voorzien van een Nederlandse handleiding over de bediening en het onderhoud.
• De hoek tussen de zitting en de rugleuning bedraagt minimaal 100º.
• De stoel is in hoogte instelbaar met een bereik van minimaal 13 cm.
• De stoel is voor- en achterwaarts instelbaar met een bereik van minimaal 20 cm.
• De zittingdiepte is instelbaar en bedraagt minimaal 43 cm.
• De breedte van de stoelzitting is minimaal 45 cm. En van de rugleuning minimaal 41 cm.
• De rugleuning geeft een goede steun (bolle vorm in het lage gedeelte) en is minimaal 28 cm hoog,
maar vormt door de hoogte geen belemmering bij het omkijken.
• De bekleding en vulling van de stoel is stroef, vochtdoorlatend en niet-irriterend.
• De stoel heeft opklapbare en instelbare armleggers.
• De stoel heeft geen scherpe kanten en geen mogelijkheid tot afklemmen van de vingers.
• De stoel is voorzien van trillingsdemping en is instelbaar op het gewicht van de bestuurder.
• Er zijn ook draaibare heftruckstoelen op de markt. Deze voorkomen het werken met een gedraaide rug
bij het achteruit rijden.
• Zorg ervoor dat de vrije ruimte in de cabine boven de stoel minimaal 107 cm is.
Er is gebleken dat 80% van de gebruikers de stoel niet of niet goed instellen. Een heftruck stoel die
automatisch instelt op het gewicht van de gebruiker kan dan een oplossing zijn voor het feit dat veel
gebruikers de stoel niet instellen. De stoel heeft een luchtbalg die via een luchtpomp op het
lichaamsgewicht van de bestuurder wordt ingesteld. De bestuurder hoeft zijn stoel dus niet of nauwelijks
meer in te stellen.
Er zijn ook heftruckstoelen die voorzien zijn van een aangepaste schokbreker. Deze past zich automatisch
aan het wegdek waarover wordt gereden aan. Door middel van een visuele indicator krijgt de chauffeur
informatie over het effect van zijn rijgedrag op de trillingsbelasting.
Achtergrondinformatie
Site BGZ brochures
Checklist aanschaf heftruck
Knelpunt/risico:
Langdurig zittend chauffeurswerk op een heftruck kan belastend zijn voor de rug en de ledematen. Het is
van belang dat de werkplek zo ingericht is dat klachten zoveel mogelijk worden voorkomen; het zittend
werk mag niet leiden tot rug- of andere gezondheidsklachten van de chauffeur. Het aanschaffen van een
nieuwe heftruck is geen eenvoudige zaak. Er zijn verschillende factoren waar op gelet dient te worden.
Denk bijvoorbeeld aan: bediengemak, instelmogelijkheden heftruckstoel en voldoende ruimte in de cabine
etc.
Maatregel/oplossing:
•
•
•
Ga aan de hand van de 'checklist aanschaf heftruck' na welke heftruck voor de taak het best
ingezet kan worden
Realiseer bij eenzijdige heftruck chauffeurstaak een optimale zitwerkplek. Let daarbij op
voldoende instelmogelijkheden bij aanschaf van een heftruckstoel (zie toelichting).
Geef medewerkers een zitinstructie
Toelichting:
De checklist bevat ergonomische aandachtspunten die bij aanschaf van een nieuwe heftruck of bij
vervanging van onderdelen van belang kunnen zijn. De 'checklist aanschaf heftruck' helpt bij het stellen
van de minimale eisen.
Gebruik vorkheftruck met draaibare cabine
Knelpunt/risico:
Langdurig zittend chauffeurswerk kan belastend zijn voor de rug en de ledematen. Het is van belang dat de
werkplek zo ingericht is dat klachten zoveel mogelijk worden voorkomen; het zittend werk mag niet leiden
tot rug- of andere gezondheidsklachten van de chauffeur.
Naast deze risico’s neemt de kans op rug en nekklachten toe wanneer de heftruckchauffeur een gedraaide
zitpositie in moet nemen bij het achteruit rijden.
Maatregel/oplossing:
De inzet van een elektrische vorkheftruck met draaibare cabine is een maatregel voor het vervoer
van grote lasten of gestapelde pallets waarbij een gedraaide zitpositie kan worden voorkomen.
Toelichting:
De 180 graden draaibare cabine is goed te gebruiken is situaties waar het zicht teveel beperkt wordt om
veilig vooruit te kunnen rijden. De draaibare cabine maakt achterom kijken overbodig.
Doordat de bestuurder na het opnemen van de last met cabine en al in de richting van de "achterkant" van
de truck draait, heeft hij ook bij het achteruit rijden volledig zicht. Zo is het mogelijk grote lasten of
meerdere pallets op elkaar op te nemen, zonder dat er gevaarlijke situaties ontstaan. Bovendien hoeft de
bestuurder geen gedraaide zitpositie aan te nemen, welke rug- en nekklachten kan veroorzaken.
Juiste inrichting chauffeurwerkplek
Knelpunt/risico:
Langdurig zittend chauffeurswerk kan belastend zijn voor de rug en de ledematen. Het is van belang dat de
werkplek zo ingericht is dat klachten zoveel mogelijk worden voorkomen; het zittend werk mag niet leiden
tot rug- of andere gezondheidsklachten van de chauffeur.
Maatregel/oplossing:
• Realiseer bij eenzijdige chauffeurstaak een optimale zitwerkplek
• Beperk de duur, zorg voor voldoende pauzes met daarin beweging buiten de cabine of zorg voor
zoveel mogelijk afwisseling van taken
• Geef medewerkers een zitinstructie
Toelichting:
• Gebruik een goede trillingsdemping, zoals:
o Trillingsarm opgehangen cabine.
o Stoel met trillingsdempende eigenschappen en een juiste instelling
o Verende as(sen)
o Juiste bandenspanning.
• De werkstoel moet goede ondersteuning bieden, met aandacht voor zithoogte, zitdiepte, lendensteun,
zijwangen, armleggers, horizontale en verticale trillingsdemping. De stoel moet instelbaar zijn op de
lichaamsmaten van chauffeur.
• Bij langdurig werk is de goede maatvoering en ondersteuning nog belangrijker omdat trillingen en
schokken een belangrijke risicofactor zijn voor rugklachten; het lichaam kan in een goede houding deze
trillingen en schokken beter opvangen.
• De bedieningsmiddelen bevinden zich op een goede reikafstand en hoogte en zijn gemakkelijk en licht
te bedienen.
• Geef de chauffeur een zitinstructie over de instelmogelijkheden van de stoel (en bedieningsmiddelen).
• Pas de rijstijl aan de terreinomstandigheden aan. Het voorkomt een te grote trilling- en schokbelasting.
• Voorkom ”scheef zitten” door bijvoorbeeld een portemonnee in de achterzak.
• Wees alert op de noodzaak om de werkplek voor een links- of rechtshandige in te richten.
• In de cabine is voldoende voet- en beenruimte. De pedaaldruk is kleiner dan 5 kg.
• Beperk, waar mogelijk, het langdurig zittend werk tot 2 uur achtereen en maximaal 4 uur per dag.
• Blijf bij een pauze niet in de machine zitten, maar gebruik de pauzes goed. Doe rek- en
strekoefeningen. Dit voorkomt veel lichamelijke klachten.
• Spring niet uit de cabine, want dit kan rugklachten veroorzaken of letsel aan enkels of knieën. Gebruik
altijd alle treden.
• Zorg voor een goede lichamelijke conditie, beweeg elke dag minimaal een ½ uur.
Risicobeschrijving: Reiken
Knelpunt/risico
In het horizontale vlak is het met name van belang dat reiken voorkomen wordt. Veel en ver reiken
resulteert in veel werken in een gedraaide of voorovergebogen houding. Om reikafstanden te voorkomen
moeten te hanteren objecten (dozen, kratten, waterflessen), gereedschappen en bedieningsmiddelen
zoveel mogelijk dichtbij en recht voor het lichaam geplaatst worden.
Branche richtlijn bij reiken
•
•
•
Reik altijd binnen een straal van 60 cm (< 1 x per minuut);
Bij regelmatig (ongeveer 1 x per minuut) reiken en grijpen is de maximale reikafstand 45 cm;
Bij veel reiken en grijpen (> 1 x per minuut) blijft de maximale reik- en grijpafstand beperkt tot 30
cm.
Referentiepunt voor de afstandsbepaling is de schouder vanuit een rechte houding.
Zolang je kunt reiken op een manier dat de rug niet (langdurig) hoeft te buigen of te draaien is er
meestal geen probleem. Zodra je moet bukken, moet je rug het gewicht van de romp dragen en wordt
de kans op klachten vergroot.
Branche oplossingen bij reiken
Het risico op te ver reiken is vermijdbaar door:
•
•
•
•
Goede werkhoudingen en werkmethoden (voorlichting)
Afwisseling / rouleren van werkzaamheden
Goede ergonomische inrichting van de werkplek
Aanschaf hulpmiddelen
Zie tevens oplossingen tabel
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het
spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of
arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk
inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te
verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie
www.rie.nl .
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van
maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering;
een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de
arbeidshygiënische strategie genoemd:
9. Bron wegnemen: bijvoorbeeld plaatsen palletiseermachine
10. Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen: bijvoorbeeld gebruik van handscanner
11. Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld voorlichting
12. Persoonlijke beschermingsmiddelen
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan
voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische
strategie.
Bron wegnemen
Hulpmiddelen/Afscherming
bron
Gebruik van Handscanner
Maatregelen en
hulpmiddelen bij
tillen op hoogte
Organisatorische
oplossingen
Voorlichting reiken
Maatregelen en hulpmiddelen
bij hanteren van lasten op
hoogte
Zie tevens de hoofdthema’s: Tillen en dragen; Duwen en trekken; Staan; Zitten.
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
Persoonlijke
beschermingsmiddelen
Gebruik van Palletiseermachines
Knelpunt/risico:
Fysieke overbelasting van werknemers door tillen kan leiden tot ernstige schade aan de gezondheid.
Klachten aan het bewegingsapparaat kunnen het gevolg zijn. Lage rugklachten hebben een groot aandeel
in deze klachten. Klachten betreffen niet alleen de rug maar kunnen tevens nadelige consequenties
hebben voor nek, schouder, hand, pols, heup en knie. Vaak worden de klachten veroorzaakt door een
combinatie van belastende factoren. Bijvoorbeeld tillen van pallets in een slechte werkhouding, een
houding lang vasthouden in combinatie met tillen of steeds dezelfde til beweging uitvoeren terwijl ook ver
moet worden gereikt. Het gaat daarbij om zowel de til gewichten, het grote formaat van de pallet en de
consequenties voor de werkhouding.
Maatregel/oplossing:
Automatiseren en inzet van transportsystemen bij palletiseren geldt als een technische oplossing om
het aantal handmatige til- en reikacties te verminderen. Deze maatregelen is voor kleinere
ondernemingen met een beperkte voorraad vaak minder toepasbaar/rendabel.
Toelichting /Voorbeelden
Flexibele palletiseerrobot
Dozen (of andere producten zoals kratten) worden automatisch gerangschikt en geplaatst op een pallet.
•
•
•
De robot is eenvoudig verplaatsbaar doordat de wielen worden aangedreven door een motor. Hierdoor
kan de palletiseerrobot ingezet worden op verschillende locaties in de fabriek.
De bediening van de robot is eenvoudig te leren ook voor mensen zonder technische achtergrond.
Verschillende stapelverbanden zijn standaard in te voeren.
De machine is geheel afgeschermd met platen en deuren. Alle deuren zijn middels contact schakelaars
beveiligd. Wanneer een deur open gaat stopt de machine.
Palletmagazijn / palletstapelaar
Met
een
zeer
weegt
tillen is
één man optillen van
pallet van een stapel is
zwaar werk. Een
gemiddelde europallet
25 kg. Het handmatig
eigenlijk geen optie.
Het van een stapel afgooien is een praktijksituatie die nog steeds voorkomt. Kans op lichamelijk letsel,
doordat pallet net verkeerd terecht komt is zeker aanwezig.
Met technieken zoals hierboven geschetst, (waaronder gebruik maken van het hefboom effect) kan
overbelasting voorkomen worden. Tillen met z’n tweeën is ook een prima optie.
In een palletmagazijn of palletstapelaar wordt steeds de onderste pallet vrijgemaakt zodat deze met de
pompwagen uitgereden kan worden. Het handmatig tillen en verplaatsen van pallets is hierdoor niet meer
nodig.
Gebruik van Handscanner
Knelpunt/risico:
Bij het scannen van producten komt het voor dat orderpickers en heftruckchauffeurs ver moeten reiken, op
moeten staan uit de heftruckstoel of beperkt worden in de bewegingsvrijheid door aanwezigheid van een
snoer of kabel. Regelmatig ver reiken in combinatie met belastende werkhoudingen kan leiden tot
lichamelijke klachten, met name voor rug, nek en schouders.
Maatregel/oplossing:
De inzet van een snoerloze handscanner om barcodes te lezen is een hulpmiddel dat zowel van
dichtbij als van veraf te gebruiken is en kan in alle richtingen scannen. Hierdoor hoeft men,
bijvoorbeeld bij het dozen scannen in het magazijn, niet meer op te staan van de heftruckstoel. Het
scannen van de binnengekomen producten zal hierdoor sneller verlopen.
Toelichting
De hand snoerloze handscanner heeft een
vermindering van lichamelijke belasting tot
gevolg door minder reiken. Bijkomende mogelijke
effecten zijn het verbeteren van de veiligheid
door afwezigheid van snoeren en kabels en een
verbetering van productiviteit door vergroting
scanbereik.
Voorlichting reiken
Knelpunt/risico:
Het dagelijks ver reiken kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Risicofactoren daarbij
zijn de te overbruggen afstand, te tillen gewichten en een slechte werkhouding, zoals reiken met een
gedraaide rug. De manier van reiken is van belang om lichamelijke klachten te voorkomen of klachten te
verminderen.
Maatregel/oplossing:
Geef voorlichting over verantwoorde manier van reiken. Neem de volgende tips op in de voorlichting:
•
Probeer reiken zoveel mogelijk te voorkomen
Door ver te reiken wordt de arm, schoudergordel en rug zwaarder belast. Deze belasting wordt
steeds groter naarmate je verder reikt. Hoe verder, hoe zwaarder dus. Om ver reiken minder
belastend te maken kan je met één hand afsteunen. Hierdoor wordt het lichaam beter ondersteund
en wordt het reiken minder zwaar.
•
Voorkom werken met een gedraaide rug
Draaien vanuit de wervelkolom tijdens het reiken geeft een hogere belasting dan reiken zonder
draaiing. Het draaien maakt de belasting ook asymmetrisch. Het is beter om dichterbij te gaan staan
tijdens het reiken dan om er naartoe te draaien of een grote zijwaartse afstand te moeten
overbruggen
•
Werk tussen heup- en schouderhoogte
Boven schouderhoogte en onder heuphoogte wordt reiken veel zwaarder. De schoudergordel en
romp moeten worden gebruikt voor het reiken. Door tussen heup- en schouderhoogte te blijven, kan
de reikbeweging alleen met de armen worden uitgevoerd.
•
De last schuiven in plaats van tillen
Door de last te schuiven, is het niet nodig het gewicht van de last te tillen. Bij een reikbeweging naar
een voorwerp dat verder weg ligt, is het daarom minder zwaar om het voorwerp te schuiven dan te
tillen. Door het schuiven met twee handen uit te voeren, wordt een symmetrische belasting
verkregen.
Naast voorlichting is ook de ergonomische werkplekinrichting van belang. De werkplekinrichting dient
te voldoen aan een aantal ergonomische eisen. Bijvoorbeeld eisen aan werkbladhoogte of eisen aan
een stasteun bij het werken met een stasteun.
Maatregelen en hulpmiddelen bij hanteren van lasten op hoogte
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen of boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Het handmatig “verplaatsen” van lasten, is een combinatie van tillen en reiken. Uit alle onderzoeken en
studies naar de risico’s hierbij, is gebleken dat hoe hoger de last getild moet worden des te groter zijn de
krachten op het lichaam. Een werkhoogte van ca 75 cm blijkt het minst belastend te zijn.
Niet voor niets zijn er richtlijnen opgesteld waarin is aangegeven dat het tillen/verplaatsen van lasten boven
schouderniveau voorkomen moet worden.
Als regel geldt: verplaats geen lasten boven de 175 cm.
Waar zitten vooral de risico’s
Het tillen op hoogte komt vooral voor bij het stapelen of ontstapelen van goederen, het palletiseren, en bij
het handmatig verplaatsen van lasten in en uit stellingen.
Maatregel/oplossing:
Het tillen van goederen boven 175 cm dient voorkomen te worden. Om dit te realiseren zijn passende
maatregelen noodzakelijk. De volgende maatregelen kunnen genomen worden:
•
•
•
•
•
Maak binnen uw onderneming concrete afspraken over de maximale stapelhoogte: hoeveel
dozen / kratten etc. mogen maximaal op elkaar geplaatst worden. Stelregel: Nooit hogen dan 175
cm.
Maak hierover ook met toeleveranciers afspraken.
Stel voldoende hulpmiddelen beschikbaar, wanneer het handmatig verplaatsen van goederen
boven schouderniveau (nog) niet voorkomen kan worden.
Onderzoek de mogelijkheden, zowel intern als met toeleveranciers, voor het toepassen van de
zogenaamde tussenpallet
Draag zorg voor voorlichting en instructies.
Aanvullende informatie/tips en hulpmiddelen
Werken met een tussenpallet
Het werken met een tussenpallet is een zeer effectieve
oplossing om het tillen op hoogte te voorkomen.
De goederen kunnen nog steeds hoger gestapeld
worden, maar dit hoeft niet meer handmatig te
gebeuren.
Schaartafels verzonken in vloer
Er bestaan mogelijkheden om schaar of
heftafels te verzinken in een vloerput,
waardoor pallets onder vloerniveau kunnen
komen. Hierdoor kan men pallets hoger stapelen, zonder boven schouder niveau te tillen.
Aandachtspunt
Dit lijkt een aardige oplossing en is zeker toepasbaar wanneer de noodzaak blijft bestaan om een pallet
toch boven 175 cm te beladen. Probleem voor klant toeleverancier blijft echter bestaan. Zij krijgen pallets
aangeleverd waar goederen boven de 175 cm op staan
Pallettruck / orderpicker met platformheffing
Een pallettruck met platformheffing is een pallettruck met een
platform dat in hoogte verstelbaar is. De medewerker blijft
tijdens het palletiseren of orderpicken op dit platform staan en
kan zo hoog tillen of hoog stapelen van dozen/lasten
voorkomen.
Aandachtspunten
Bij het gebruik van deze trucks schuilt wel het gevaar op
asymmetrische werkhoudingen, door de relatief beperkte
bewegingsruimte van de chauffeur. Het tillen vanuit de stelling
een met een gedraaide rug plaatsen op de pallet is hier een
reëel risico. Dit geldt ook voor de verhoogde kans op ver
reiken. De chauffeur kan niet om de pallet heenlopen ter
voorkoming van ver reiken.
Risico op valgevaar is ook aanwezig. Goede afscherming van
het chauffeursplatform tegen vallen van hoogte is hier verplicht.
Bij het werken met deze trucks zijn goede gebruikersinstructies
noodzakelijk.
Gebruik van trappen, opstapje of opstapbordes
Om hoogtes te overbruggen kunnen natuurlijk ook platformtrappen, opstapjes e.d. gebruikt worden.
Trappen, ladders en opstapjes zijn arbeidsmiddelen, waarvoor Nederlandse NEN normen bestaan. Voor
trappen en ladders is dit de NEN 2484 en voor opstapjes de NEN-EN 14183
Aandachtspunten
Bij het gebruik van trappen en opstapjes bestaat het gevaar op valgevaar of het maken van een “misstap”.
Stevigheid en stabiliteit zijn belangrijke aandachtspunten.
Een ander aandachtspunt is het gegeven dat wanneer men een trap of opstap gebruikt voor het
verplaatsen van lasten op hoogte, er automatisch sprake is van dragen i.p.v. tillen. (Zie Arboinformatieblad
“Methode van risicobepaling bij tillen en dragen”.)
De Ergostep
De voor de AGF-sector ontwikkelde Stapmaat
Risicobeschrijving: Duwen en Trekken
Definitie
Onder duwen en trekken wordt het handmatig in beweging brengen en verplaatsen van een last over een
langere afstand verstaan, waarbij het lichaam zich in dezelfde richting beweegt als de last, zonder dat de
last wordt gedragen. De krachten zijn in hoofdzaak horizontaal gericht. Bij duwen is deze kracht van het
lichaam af gericht. Bij trekken naar het lichaam toe.
Knelpunt/risico:
Naast kans op lage rugklachten, is uit onderzoek gebleken dat werknemers die regelmatig moeten duwen
en trekken 2,5 – 4 keer zoveel kans hebben op het krijgen van schouderklachten dan werknemers die niet
duwen en trekken.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij trekken en duwen
Uit onderzoeken rondom het risico op het ontstaan van lichamelijke klachten door “trekken en duwen”, is
gebleken dat vooral de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• De trek- of duwkrachten voor het op gang brengen van de last
• De trek- of duwkrachten voor het op gang houden van de last
• Het totaalgewicht van de last (=gewicht van kar of pallet + belading)
• De frequentie
• De verplaatsingsafstand
• De aanwezigheid van obstakels (drempels, stoepranden) en hellende vlakken in de rijbaan;
• De lichaamshouding / trek- duwhouding
• De kwaliteit van de roleigenschappen van de transportmiddelen (soort, grootte en lagering van de
wielen); De effenheid van het loopvlak;
• de contacteigenschappen van de schoenen met de vloer (stroef of glad).
Op basis van deze factoren zijn richtlijnen/methoden opgesteld om te bepalen of “trekken en duwen” een
risico is.
In het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij trekken en duwen zijn twee methoden
beschreven waarmee bepaald kan worden of “trekken en duwen” binnen uw organisatie een risico is.
Branche richtlijn bij duwen en trekken
In het Arbobesluit (Artikel 5.2) is bepaald dat “duwen en trekken” geen gevaar voor de veiligheid en
gezondheid van de medewerker mag opleveren
Indien twijfel bestaat over de aanwezigheid van risico’s bij “trekken en duwen” wordt gebruik gemaakt
van één van de, in het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij trekken en duwen, nadere
onderzoeksmethoden.
Wanneer uit deze nadere inventarisatie methode blijkt dat er sprake is van een risico bij “trekken en
duwen", dienen maatregelen genomen te worden om dit risico, zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, te
voorkomen
Branche oplossingen bij duwen en trekken
Risico’s bij “trekken en duwen” zijn vermijdbaar of aanzienlijk te beperken door maatregelen, zoals:
•
•
•
•
•
•
•
Aanschaf hulpmiddelen zoals een elektrische palletwagen
Het omlaag brengen van de duw- of treklasten
Verlagen van de loopafstanden en frequenties
Goede werkhoudingen en werkmethoden (voorlichting)
Afwisseling / rouleren van werkzaamheden
Aanpassen van de werkomgeving (geen obstakels in de zin van hellingen, optapjes, gladde of
oneffen vloeren e.d.)
Dragen van stevige en antislip schoenen
Zie tevens oplossingen tabel
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het
spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of
arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk
inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te
verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie
www.rie.nl .
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van
maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering;
een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de
arbeidshygiënische strategie genoemd:
13.
14.
15.
16.
Bron wegnemen: bijvoorbeeld aanschaf elektrische hulpmiddelen of verlagen van de last.
Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen: bijvoorbeeld inzet elektrische palletwagen
Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld verlagen van de last, loopafstanden en frequenties.
Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan
voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische
strategie.
Bron wegnemen
Hulpmiddelen bij
trekken en duwen
Organisatorische
oplossingen bij
trekken en duwen
Hulpmiddelen/Afscherming
bron
Hulpmiddelen bij trekken en
duwen
Organisatorische
oplossingen
Organisatorische
oplossingen bij
trekken en duwen
Methoden van
risicobepaling bij trekken en
duwen
Gebruik van hand
palletwagen
Gebruik van steekwagen
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
Achtergrondinformatie
Site handlingloads.eu
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
site Arbokennisnet.nl dossier fysieke belasting
SDU (leverancier) AI-blad 29 Fysieke Belasting. (Is niet gratis)
Persoonlijke
beschermingsmiddelen
Veiligheidsschoenen
Methode van risicobepaling bij trekken en duwen
Definitie
Onder duwen en trekken wordt het handmatig in beweging brengen en verplaatsen van een last over een
langere afstand verstaan, waarbij het lichaam zich in dezelfde richting beweegt als de last, zonder dat de
last wordt gedragen. De krachten zijn in hoofdzaak horizontaal gericht. Bij duwen is deze kracht van het
lichaam af gericht en bij trekken naar het lichaam toe.
Knelpunt/risico:
Naast kans op lage rugklachten, is uit onderzoek gebleken dat werknemers die regelmatig moeten duwen
en trekken 2,5 – 4 keer zoveel kans hebben op het krijgen van schouderklachten dan werknemers die niet
duwen en trekken.
Welke factoren hebben invloed op Factoren
Uit alle uitgevoerde onderzoeken rondom het risico op het ontstaan van lichamelijke klachten door trekken
en duwen is gebleken dat vooral de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• De trek- of duwkrachten voor het op gang brengen van de last
• De trek- of duwkrachten voor het op gang houden van de last
• Het totaalgewicht van de last (=gewicht van kar of pallet + belading)
• De frequentie
• De verplaatsingsafstand
• De aanwezigheid van obstakels (drempels, stoepranden) en hellende vlakken in de rijbaan;
• De lichaamshouding / trek- duwhouding
• De kwaliteit van de roleigenschappen van de transportmiddelen (soort, grootte en lagering van de
wielen); De effenheid van het loopvlak;
• de contacteigenschappen van de schoenen met de vloer (stroef of glad).
Op basis van deze factoren zijn methoden/richtlijnen opgesteld die aangeven in welke situaties al dan niet
sprake is van een risico
Hieronder worden twee methoden beschreven voor het bepalen van risico’s bij trekken en duwen
1. De KIM-Tool Trekken en Duwen
Werkwijze:
Met behulp van deze methode wordt een risicoscore berekend aan de hand van een puntentoekenning aan
een vijftal factoren. Te weten:
1. De loopafstanden in combinatie met de frequentie
2. De te verplaatsen massa (gewicht last) in combinatie met het hulpmiddel (steekwagen, handpallet,
etc.) of de methode (schuiven of rollen)
3. De plaatsingsnauwkeurigheid, in combinatie met de bewegingssnelheid
4. De lichaamshouding
5. De omstandigheden (hellingen, oneffenheden e.d.)
De optelsom van punt 2 t/m 5 X score van punt 1 geeft een Risicoscore
Bij een vrouw wordt deze score verhoogd met een factor 1,3
Bij een risicoscore < 10 gaat men er van uit dat lichamelijke overbelasting onwaarschijnlijk is. Bij
risicoscores ≥ 10 worden maatregelen geadviseerd.
De KIM-Tool is zowel digitaal in te vullen als handmatig.
Voor een directe link naar de site waar het digitale tool (In het Engels)beschikbaar klik hier of ga naar de
site http://www.handlingloads.eu/nl
De handmatig in te vullen Nederlandse versie is hier ook direct beschikbaar
2. Berekenen van de maximale aanvaardbare duw- en trekkrachten
Bij deze methode, die overigens veel overeenkomsten heeft met de hierboven beschreven “KIM – methode
voor trekken en duwen”, wordt aan de hand van onderstaande tabel 1, bepaald of de aanwezige trek- en
duwkrachten aanvaardbaar zijn. Onder aanvaardbaar wordt verstaan dat wanneer de trek- of duwdrachten
binnen deze waarden vallen de kans op lichamelijke belasting onwaarschijnlijk is.
De gegeven waarden zijn berekend aan de hand van de meest gunstige omstandigheden:
• De te verplaatsen massa is maximaal 400 KG (Indien de last zwaarder is zal in alle gevallen sprake
zijn van risicovolle trek- of duwkrachten)
• Er zijn geen obstakels in het traject (hellingen, drempels, oneffenheden)
frequentie
verplaatsingsafstand
10/min
5/min
1/min
12/uur
1/8 uur
2 meter
16-8
18-10
20-14
14-6
20-10
D: 24-16
T: 20-16
20-14
D: 30-20
T: 20-20
D: 26-18
T: 20-18
20-14
20-12
20-10
8 meter
15 meter
30 meter
60 meter
18-8
16-6
20-12
18-10
16-6
D = duwen; T = trekken;
Eerste waarde: op gang brengen; tweede waarde (na het streepje): op gang houden
Tabel 1 Aanvaardbare duw- en trekkrachten in kg (uit het rapport ‘Handmatig duwen/trekken en
gezondheidseffecten’, N.J. Delleman e.a., Min. SZW/VUGA, Den Haag, 1996)
De werkwijze:
1. Eerst moet de trek- of duwkracht bepaald worden voor zowel het in gang brengen van de last als het in
gang houden van de last.
Het meten van de benodigde kracht om de last in beweging te brengen of te behouden kan met een
unster, klokweegschaal of ergonomische krachtmeter uitgevoerd worden. Dit is vrij bewerkelijk. Ook
kan gebruik gemaakt worden van “duw- en trekcalculator”. Dit is een Excel rekentabel, waarmee op
basis van het gewicht van de last, en de werkhouding de trek- of duwkrachten bepaald. DE DUW- EN
TREKCALCULATOR
2. Bepaal/inventariseer vervolgen de loopafstand en de frequentie.
Aan de hand van Tabel 1 kan vervolgens bekeken worden of de trek- en duwkrachten binnen de
aangegeven aanvaarde grenswaarde vallen.
Conclusies op basis van deze methode:
Er is sprake van aanvaardbare risico’s (onder gunstige omstandigheden, indien:
• het gewicht van de last is maximaal 400 kg. en
• de maximale benodigde duwkracht om een last in beweging te brengen de volgende grenswaarden
niet overschrijden: 30 kilo onder optimale omstandigheden (lage frequentie, korte afstand) en 14 kilo
onder minder optimale omstandigheden (hoge frequentie, lange afstand)
• de maximale benodigde duwkracht om een last in beweging te houden de volgende grenswaarden niet
overschrijden: 20 kilo onder optimale omstandigheden (lage frequentie, korte afstand) en 6 kilo onder
minder optimale omstandigheden (hoge frequentie, lange afstand)
• de maximale benodigde trekkracht om een last in beweging te brengen mag de volgende
grenswaarden niet overschrijden: max. 20 kilo over max. 2 meter, maximaal 12 maal per uur en max.
20 kilo over maximaal 8 meter bij een frequentie van maximaal 1 keer per 8 uur
Achtergrond informatie
Site handlingloads.eu
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
site Arbokennisnet.nl dossier fysieke belasting
SDU (leverancier) AI-blad 29 Fysieke Belasting, niet gratis)
Hulpmiddelen bij duwen en trekken
Knelpunt/risico:
Het duwen en trekken van een zware last (ook al staat deze op wielen) kan tot lichamelijke klachten leiden.
Naast kans op lage rugklachten, is uit onderzoek gebleken dat werknemers die regelmatig moeten duwen
en trekken 2,5 – 4 keer zoveel kans hebben op het krijgen van schouderklachten dan werknemers die niet
duwen en trekken.
Elektrische hulpmiddelen zijn een goed alternatief voor de handpallet wagen als transportmiddel voor het
verplaatsen van goederen.
Maatregel/oplossing:
Wanneer uit de risico-inventarisatie blijkt dat er sprake is van te hoge trek- of duwlasten is het
gebruiken van elektrische hulpmiddelen, zoals de elektrische stapelaar of de elektropallettruck een
effectieve oplossing.
Ook wanneer er obstakels in de transportroute zijn, zoals oneffen vloeren en hellingen, is het
gebruiken van een elektropallettruck een effectieve oplossing
Deze hulpmiddelen zijn geschikt voor zowel horizontaal als verticaal transport van pallets,
palletboxen, materialen e.d.
Aanvullende informatie
Bij de bezorging van goederen aan klanten/leverancier wordt minder snel gedacht aan het gebruiken van
een electropallettruck. Veelal wordt hier gebruik gemaakt van een steekwagen. Wanneer de
transportwagen voorzien is van een laadklep, kan een compacte pallettruck een effectieve oplossing zijn.
Al dan niet in combinatie met het gebruiken van een oprijplaat voor het overbruggen van dorpels /
(stoep)randen
Hulpmiddelen
Voorbeeld van een kleine en compacte
pallettruck
De elektropallettruck kan goed gebruikt worden bij hellingen. Effect: toename werksnelheid en
vermindering van fysieke belasting
De elektrische stapelaar wordt gebruikt om goederen (met of zonder pallet) op
hoogte te brengen (voornamelijk voor opslag in magazijnen). De stapelaar kan
ook gebruikt worden voor het gecombineerd horizontaal en verticaal
verplaatsen van goederen. Effect: toename werksnelheid en vermindering van
fysieke belasting.
Oprijdplaten of drempelplaten ter overbrugging van drempel
Een voorbeeld van een draagbare/opklapbare
oprijdplaat.
Gebruik van steekwagen
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen, kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat.
Risicofactoren daarbij zijn de af te leggen afstand en de te tillen gewichten in combinatie met een slechte
werkhouding.
Maatregel/oplossing:
De steekwagen is een veel gebruikt transporthulpmiddel dat vooral geschikt is voor het gemakkelijk
verplaatsen van meerdere goederen. Let wel op aanvaardbare trek- en duwkrachten. Zie hiervoor
ook het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij trekken en duwen.
De steekwagen heeft als voordelen:
• vermindering van de fysieke belasting door minder til- en draagwerkzaamheden;
• tijdswinst door minder vaak lopen;
• minder vermoeidheid door minder vaak lopen.
Toelichting en tips bij aanschaf
• Kies een lichte steekwagen
• Een opvouwbaar model kan gemakkelijk in een bedrijfswagen meegenomen worden.
• Let op de maximale belastbaarheid van de steekwagen
• Als de hoogte van het handvat instelbaar is kan deze aangepast worden aan de lichaamslengte.
• Gebruik een wagen geschikt voor het te verplaatsen type verpakking.
• Een elastische band is nuttig om lading vast te zetten
• Kies voor wielen die bij de ondergrond passen.
• Zorg voor een egale vloer in het gebied waarin de steekwagen gebruikt wordt
• Kies voor steekwagen met stermechaniek of trapsleden, stairmobil of steekkar met mechanische voor
verplaatsingen over trappen.
Voorbeelden
Een
opklapb
are
steekw
agen
Voorbeelden van handmatige kratten trapsteekwagens met sterwielen
Een steekkar met een mechanisch trappenloperssysteem
Gebruik van hand palletwagen
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen, kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat.
Risicofactoren daarbij zijn de af te leggen afstand en de te tillen gewichten in combinatie met een slechte
werkhouding.
De hand palletwagen is een veel gebruikt intern transportmiddel voor het verplaatsen van goederen.
Het werken met een hand palletwagen is een goede oplossing om het handmatig tillen en dragen van
goederen te verminderen. Belangrijk is wel om te bepalen of bij het gebruik van de hand palletwagen de
trek- en duwdrachten aanvaardbaar zijn. Zie hiervoor het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling
bij trekken en duwen.
Maatregel/oplossing:
•
Let bij gebruik van de hand palletwagen op aanvaardbare trek- en duwkrachten. Zie hiervoor het
Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij trekken en duwen.
•
Beperk het handmatig duwen en trekken door o.a. het inzetten van heftrucks, elektrische
pallettrucks of hand pallettrucks met een elektromotor.
•
Maak gebruik van hand pallettruck met extra aanzetkracht. Deze is voorzien van een hendel op
de handgreep, waarmee een mechanisme geactiveerd dat in verbinding staat met de
stuurwielen. Door de hendel in te drukken wordt er voldoende kracht overgebracht op het
stuurwiel zodat de eerste wielomwenteling ontstaat. De hand pallettruck wordt op deze manier in
gang gezet. Dit heeft een positief effect op de zogenaamde aanzetkracht.
•
Besteed aandacht aan onderhoud (periodieke controle) en juiste keuze van de stuur- en
vorkwielen van de hand palletwagen. Afhankelijk van de werksituatie/ondergrond leveren rubber
stuurwielen en nylon vorkwielen onder gemiddelde omstandigheden het beste resultaat. Deze
wielen vergen minder trekkracht bij het op gang brengen en minder kracht bij het op gang houden
van de hand palletwagen
Voorbeelden
Een handpallet wagen met een elektromotor is een oplossing voor het trekken van zware pallets. Met een
druk op de knop wordt de handpallet wagen in beweging gezet. De handpallet wagen is voorzien van twee
noodstoppen en een beveiliging in de disselboom.
Organisatorische maatregelen bij duwen en trekken
Definitie
Onder duwen en trekken wordt het handmatig in beweging brengen en verplaatsen van een last over een
langere afstand verstaan, waarbij het lichaam zich in dezelfde richting beweegt als de last, zonder dat de
last wordt gedragen. De krachten zijn in hoofdzaak horizontaal gericht. Bij duwen is deze kracht van het
lichaam af gericht. Bij trekken naar het lichaam toe.
Knelpunt/risico:
Naast kans op lage rugklachten, is uit onderzoek gebleken dat werknemers die regelmatig moeten duwen
en trekken 2,5 – 4 keer zoveel kans hebben op het krijgen van schouderklachten dan werknemers die niet
duwen en trekken.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij trekken en duwen
Uit alle uitgevoerde onderzoeken rondom het risico op het ontstaan van lichamelijke klachten door trekken
en duwen is gebleken dat vooral de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• De trek- of duwkrachten voor het op gang brengen van de last
• De trek- of duwkrachten voor het op gang houden van de last
• Het totaalgewicht van de last (=gewicht van kar of pallet + belading)
• De frequentie
• De verplaatsingsafstand
• De aanwezigheid van obstakels (drempels, stoepranden) en hellende vlakken in de rijbaan;
• De lichaamshouding / trek- duwhouding
• De kwaliteit van de roleigenschappen van de transportmiddelen (soort, grootte en lagering van de
wielen); De effenheid van het loopvlak;
• de contacteigenschappen van de schoenen met de vloer (stroef of glad).
Maatregel/oplossing:
Wanneer risico’s m.b.t. trekken en duwen geconstateerd zijn, kunnen afhankelijk van de oorzaak de
volgende organisatorische maatregelen genomen worden:
•
maak duidelijke afspraken over het maximale beladinggewicht;
•
inventariseer de noodzaak/wens tot aanschaf van extra of andere hulpmiddelen;
•
maak duidelijke afspraken over wanneer welk hulpmiddel ingezet moet worden;
•
streef naar roulatie van taken, afwisseling in werk en voldoende rust en pauzes;
•
draag zorg voor egale vloeren, zonder drempels (plaats zo nodig drempelplaten) en met zo min
mogelijk hellingen;
•
verstrek stevig schoeisel dat voldoende de voet ondersteunt en een slipvrij profiel heeft;
•
verstrek goed materieel (wielen met kogellagering, goede grip) en besteed aandacht aan
onderhoud (periodieke controle) van het hulpmiddel;
•
draag zorg voor goede instructie over hoe je op een veilige en gezonde manier objecten kunt
duwen en trekken / training fysieke belasting. (regel dit intern, bijvoorbeeld door een deskundig
medewerker (preventiemedewerker) of schakel een deskundige in.
Voorlichting duwen en trekken
Definitie
Onder duwen en trekken wordt het handmatig in beweging brengen en verplaatsen van een last over een
langere afstand verstaan, waarbij het lichaam zich in dezelfde richting beweegt als de last, zonder dat de
last wordt gedragen. De krachten zijn in hoofdzaak horizontaal gericht. Bij duwen is deze kracht van het
lichaam af gericht. Bij trekken naar het lichaam toe.
Knelpunt/risico:
Naast kans op lage rugklachten, is uit onderzoek gebleken dat werknemers die regelmatig moeten duwen
en trekken 2,5 – 4 keer zoveel kans hebben op het krijgen van schouderklachten dan werknemers die niet
duwen en trekken.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij trekken en duwen
Uit alle uitgevoerde onderzoeken rondom het risico op het ontstaan van lichamelijke klachten door trekken
en duwen is gebleken dat vooral de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• De trek- of duwkrachten voor het op gang brengen van de last
• De trek- of duwkrachten voor het op gang houden van de last
• Het totaalgewicht van de last (=gewicht van kar of pallet + belading)
• De frequentie
• De verplaatsingsafstand
• De aanwezigheid van obstakels (drempels, stoepranden) en hellende vlakken in de rijbaan;
• De lichaamshouding / trek- duwhouding
• De kwaliteit van de roleigenschappen van de transportmiddelen (soort, grootte en lagering van de
wielen); De effenheid van het loopvlak;
• de contacteigenschappen van de schoenen met de vloer (stroef of glad).
Maatregel/oplossing:
In het Arbobesluit (Artikel 5.2) staat m.b.t. voorlichting het volgende beschreven:
Aan werknemers die arbeid verrichten waarbij sprake is van het handmatig hanteren van lasten wordt
doeltreffende voorlichting en doeltreffend onderricht gegeven over:
• de wijze waarop lasten gehanteerd worden;
• de aan het handmatig hanteren van lasten verbonden gevaren voor hun veiligheid en gezondheid
en de te nemen maatregelen om deze gevaren zo veel mogelijk te beperken en
• adequate informatie verstrekt over het gewicht van de te hanteren last en, wanneer het gewicht
van de last niet gelijk verdeeld is, over het zwaartepunt of de zwaarste kant van die last.
Een veel voorkomende valkuil bij voorlichting over fysieke belasting is dat er te snel wordt overgaan
tot het voorlichten/instrueren van werknemers over goede werkhoudingen en het geven van
werkinstructies, zonder zicht te hebben op de daadwerkelijk aanwezige risico’s en oorzaken.
“Het heeft geen enkele zin om werknemers voorlichting te geven over een goede werkhouding bij het
trekken van een hand palletwagen, wanneer de trekkracht onacceptabel hoog is; Evenmin heeft het
zin om een werknemer te instrueren hoe hij het beste een 50 l fust handmatig kan tillen.”
Stelregel bij voorlichting:
1. eerst de risico’s en de oorzaken inzichtlijk maken: de risico-inventarisatie;
2. dan een plan van aanpak maken, waarin de te nemen maatregelen beschreven staan: wie
doet wat en wanneer en wat is het doel van deze maatregel;
3. en dan aan de slag met het realiseren van de te nemen maatregelen, waarbij het geven van
voorlichting een onderdeel zal zijn.
Toelichting en tips bij voorlichting
Aandachtspunten en tips voor de werkgever :
• maak duidelijke afspraken over het maximale beladinggewicht;
• inventariseer de noodzaak/wens tot aanschaf van extra of andere hulpmiddelen;
• maak duidelijke afspraken over wanneer welk hulpmiddel ingezet moet worden;
• streef naar roulatie van taken, afwisseling in werk en voldoende rust en pauzes;
• draag zorg voor egale vloeren, zonder drempels (plaats zo nodig drempelplaten) en met zo min
mogelijk hellingen;
• verstrek stevig schoeisel dat voldoende de voet ondersteunt en een slipvrij profiel heeft;
•
•
verstrek goed materieel (wielen met kogellagering, goede grip) en besteed aandacht aan onderhoud
(periodieke controle) van het hulpmiddel;
draag zorg voor goede instructie over hoe je op een veilige en gezonde manier objecten kunt duwen
en trekken / training fysieke belasting. (regel dit intern, bijvoorbeeld door een deskundig medewerker
(preventiemedewerker) of schakel een deskundige in.
Belangrijke aandachtspunten en tips bij duwen en trekken voor de werknemer zijn:
• breng een last rustig in beweging (snel trekken duwen leidt tot een enorme verhoging van de trek- en
duwkracht bij het in gang brengen van de last;
• belaad de pallet of (steek)wagen niet te zwaar;
• verplaats 1 rolcontainer per keer;
• draag stevige schoenen met goede grip;
• verwijder obstakels op de vloer;
• zet zwenkwielen eerst in de rijrichting;
• zet vooral bij zware lasten het gewicht van het lichaam in;
• houd de rug recht;
• gebruik altijd 2 armen/handen en houd ze recht voor het lichaam;
• gebruik hulpmiddelen zoals een oprij plaat.
Specifieke tips voor duwen:
• plaats handen op schouderhoogte;
• plaats één voet voor de ander, er kan dan meer kracht gezet worden, beter te duwen;
• hang iets voorover, het eigen lichaamsgewicht is dan te gebruiken bij het duwen van de last;
• zet de voorste voet ter hoogte van de borst.
Specifieke tips voor trekken:
• plaats handen op ellebooghoogte;
• plaats één voet achter de ander, er kan dan meer kracht gezet worden, beter te trekken;
• hang iets achterover, het eigen lichaamsgewicht is dan te gebruiken bij het trekken van de last;
• trek vanuit de armen, beweeg de armen daarbij naar het lichaam;
• draai en duw nooit tegelijk, doe of het een of het ander, zorg dat je handen en je voeten in dezelfde
richting wijzen.
Veiligheidsschoenen
Knelpunt/risico:
Bijna de helft van alle ongevallen met heftrucks heeft voetletsel tot gevolg. Het grootste deel daarvan is
een gevolg van het overrijden van de voet en tenen.
Ook in magazijnen bestaan risico’s op voetletsel door bijvoorbeeld stootletsel, voetbeknelling, vallende
voorwerpen, uitglijden of penetratie vanaf de werkvloer (glasscherven).
Maatregel/oplossing:
Het dragen van veiligheidsschoenen is van groot belang om voetletsel te voorkomen of te beperken.
Heftruckchauffeurs, Magazijnmedewerkers, bezorgers/chauffeurs en werknemers die op plaatsen
komen waar heftrucks rijden, moeten veiligheidsschoenen ter beschikking hebben gekregen. De
werkgever moet erop toezien dat ze gedragen worden en de werknemer is verplicht de
veiligheidsschoenen te dragen. (Zie tevens “Persoonlijke beschermingsmiddelen algemeen”)
Veiligheidsklasse:
Veelal is een veiligheidsschoen met veiligheidsklasse S1 voldoende.
Indien sprake is van een vochtige werkomgeving is veiligheidsklasse S2 te adviseren.
Wanneer men risico loopt op het intrappen van scherpe voorwerpen, zoals glasscherven, is
veiligheidsklasse S3 de beste toepassing.
Aanvullende informatie normen veiligheidsschoeisel
Veiligheidsschoenen moeten voorzien zijn van een CE-markering met vermelding van NEN-EN-ISO 20345.
In deze norm wordt de S-codering (S = Safety) gebruikt. De norm kent verschillende eisenpakketten die
zijn aangeduid met S1, S2, S3 of voor laarzen S4 en S5.
S1 - schoeisel: Schoeisel dat gebruikt wordt onder overwegend droge omstandigheden.
S2 - schoeisel: Schoeisel dat gebruikt wordt onder vochtige omstandigheden.
S3 – schoeisel: Schoeisel dat gebruikt wordt op plaatsen waar men een risico loopt op het intrappen van
scherpe voorwerpen.
Er zijn ook aanvullende eisen zoals:
P: Penetratiewerende tussenzool
A: Antistatisch
E: Energieabsorberende hak
Cl: Koude-isolatie
Normen en wetten
Arbeidsomstandighedenwet art. 3, 8, 11, 16
Arbeidsomstandighedenbesluit: Hoofdstuk 8
Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen
Richtlijn 89/686 betreffende het ontwerp van persoonlijke beschermingsmiddelen
Richtlijn 89/656 betreffende het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen
Achtergrondinformatie
Site SZW: Persoonlijke beschermingsmiddelen
Leidraad aanschafproces PBM’s door NEN
Site Euronorm: persoonlijke beschermingsmiddelen
Startpagina: Persoonlijke beschermingsmiddelen
www.arbokennisnet.nl dossier Persoonlijke beschermingsmiddelen
Site Arboportaal: Persoonlijke beschermingsmiddelen
Praktijkgids NEN Persoonlijke beschermingsmiddelen
Risicobeschrijving: Tillen / Dragen
Definitie
Tillen kan gedefinieerd worden als een handeling waarbij een object met de hand(en) wordt beetgepakt en
vervolgens zonder mechanische hulpmiddelen wordt verplaatst, zonder dat de taakuitvoerder zich lopend
verplaatst.
Wanneer er sprake is van een horizontale verplaatsing en het handmatig ondersteunen van een last,
betreft het dragen (Lopen met een last is dragen)
In "statische", plaatsgebonden werksituaties worden voornamelijk tilhandelingen verricht, maar in veel
gevallen kunnen tillen en dragen niet los van elkaar gezien worden. Een paar stappen zijn immers gauw
gezet bij het tillen van een voorwerp.
In de Europese richtlijn wordt gesproken over "handmatig hanteren van lasten (manual handling)". Ook
daarmee wordt een combinatie van tillen en dragen bedoeld.
Knelpunt/risico
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij tillen en dragen
Onderzoek naar risico’s op het ontstaan van lichamelijke klachten door tillen en dragen wijzen uit dat vooral
de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• Het gewicht van de last
• Of er sprake is van tillen of dragen
• De hoogte van waaraf de last opgepakt wordt
• De hoogte waar de last naar verplaatst wordt
• De reikafstand (horizontale afstand tussen middelpunt last tot middelpunt van je enkels
• De werkhouding (romprotatie, gebogen rug e.d)
• De frequentie en duur van tillen of dragen
• De kenmerken van de last (de grip, vorm e.d.)
Op basis van deze factoren zijn richtlijnen/methoden opgesteld om te bepalen of het “tillen en dragen” een
risico is.
In het Arbocatalogusblad “Methoden van risicobepaling bij tillen en dragen” zijn enkele methoden
beschreven, waarmee relatief eenvoudig bepaald kan worden of “tillen en dragen” binnen uw organisatie
een risico is.
M.b.v. de KIM-tool wordt een risicoscore toegekend op basis van enkele van de hierboven benoemde
factoren. De hoogte van de risicoscore geeft aan in hoeverre er sprake is van een risico.
De NIOSH-methode berekent het maximale tilgewicht, op basis van een aantal van de hierboven
benoemde risicofactoren.
Het beoordelen van het tillen van een last gecombineerd met dragen over een korte afstand kan in de regel
benaderd worden door het beoordelen van de tilhandeling. Aparte aandacht verdient het dragen over
grotere afstanden.
“Het voordeel van de NIOSH methode in vergelijking met de KIM-tool, is dat je door “te spelen” met de
verschillende factoren, snel kunt bepalen wat het effect zal zijn, wanneer je een of meerdere factoren
aanpast. De KIM-tool is echter vrijwel zonder veel metingen uit te voeren en geeft snel zicht op de mate
van risico.
Branche richtlijn bij handmatig tillen en dragen
In het Arbobesluit (Artikel 5.2) is bepaald dat “tillen en dragen” geen gevaar voor de veiligheid en
gezondheid van de medewerker mag opleveren
Indien twijfel bestaat over de aanwezigheid van risico’s bij “tillen en dragen” kan gebruik gemaakt van
één van de, in het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij tillen en dragen, nadere
onderzoeksmethoden.
Wanneer uit deze nadere inventarisatie blijkt dat er sprake is van een risico bij “tillen en dragen",
dienen maatregelen genomen te worden om dit risico, zoveel als redelijkerwijs mogelijk is, te
voorkomen
Verdere uitgangspunten zijn:
• Til of draag geen goederen die zwaarder wegen dan 23 kg / voor dragen geldt maximaal 20 kg.
o Maximaal 1 doos van 12/18 flessen of 2 dozen van 6 flessen
o Maximaal 1 krat drank of 2 halve kratjes
o Maximaal 1 tray blikjes van 24 stuks
o Maximaal 1 waterfles van ca. 18 kg
• Fusten van 50 of 30 liter nooit handmatig tillen of dragen.
• Til geen goederen boven 175 cm of lager dan vloerniveau.
• Til nooit vaker dan 900x per uur of 3840x per 8 uur.
• Voorkom een reikafstand groter dan 63 cm.
• Voorkom een rompdraaiing van meer dan 135°
Branche oplossingen bij handmatig tillen en dragen
Risico’s bij “tillen en dragen” zijn vermijdbaar of aanzienlijk te beperken door maatregelen, zoals:
•
•
•
•
•
•
Aanschaf (til)hulpmiddelen
Goede werk- en tilhoudingen (voorlichting en instructies)
Goede werkinstructies
Het aanpassen van de inrichting van de werkplek (bijvoorbeeld zwaardere of snel lopende
goederen op heuphoogte plaatsen)
Verbeteren van de grip van de lasten
Afwisseling / rouleren van werkzaamheden / inlassen extra pauzes of rustmomenten
Zie tevens oplossingen tabel
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het
spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of
arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk
inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te
verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie
www.rie.nl .
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van
maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering;
een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de
arbeidshygiënische strategie genoemd:
1. Bron wegnemen: bijvoorbeeld aanschaf Pallettruck met platformheffer.
2. Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen: bijvoorbeeld inzet elektrische palletwagen,
vacuümheffer of aanschaf Dual lift
3. Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld verlagen van de last, rouleren van werkzaamheden.
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan
voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische
strategie.
Bron wegnemen
Gebruik van
palletiseermachines
Hulpmiddelen/Afscherming
bron
Methoden van
risicobepaling bij tillen en
dragen
Gebruik van hand
palletwagen
Gebruik van steekwagen
Maatregelen en
hulpmiddelen bij
hanteren van lasten
op hoogte
Maatregelen en
hulpmiddelen bij hanteren
van lasten op hoogte
Organisatorische
oplossingen
Instructies en
hulpmiddelen bij tillen
van dozen
Instructies en
hulpmiddelen bij tillen
van kratten
Maatregelen en
instructies bij het
tillen van
grondstoffen in de
productie
Maatregelen en
instructies bij het
tillen van
waterflessen in
productie.
Voorlichting
lichamelijke belasting
algemeen
Persoonlijke
beschermingsmiddelen
Veiligheidsschoenen
Instructies en hulpmiddelen
bij het palletiseren.
Methoden van
risicobepaling bij tillen en
dragen
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
NIOSH tilnorm-methodiek (specialistische methode en wettelijk geaccordeerde formule voor het berekenen
van lasten)
Achtergrondinformatie
Zelf berekenen maximaal tilgewicht: de uitgebreide versie, release 2007
Toelichting op de NIOSH-berekening
Meer informatie over de NIOSH-berekening
Site handlingloads.eu
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
site Arbokennisnet.nl dossier fysieke belasting
SDU (leverancier) AI-blad 29 Fysieke Belasting. (Is niet gratis)
Methoden van risicobepaling bij tillen en dragen
Definitie
Tillen kan gedefinieerd worden als een handeling waarbij een object met de hand(en) wordt beetgepakt en
vervolgens zonder mechanische hulpmiddelen wordt verplaatst, zonder dat de taakuitvoerder zich lopend
verplaatst.
Wanneer er sprake is van een horizontale verplaatsing en het handmatig ondersteunen van een last,
betreft het dragen (Lopen met een last is dragen)
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij trekken en duwen
Onderzoek naar risico’s op het ontstaan van lichamelijke klachten door tillen en dragen wijzen uit dat vooral
de volgende factoren een belangrijke rol spelen:
• Het gewicht van de last
• Of er sprake is van tillen of dragen
• De hoogte van waaraf de last opgepakt wordt
• De hoogte waar de last naar verplaatst wordt
• De reikafstand (horizontale afstand tussen middelpunt last tot middelpunt van je enkels
• De werkhouding (romprotatie, gebogen rug e.d)
• De frequentie en duur van tillen of dragen
• De kenmerken van de last (de grip, vorm e.d.)
Op basis van deze factoren zijn richtlijnen/methoden opgesteld om te bepalen of het “tillen en dragen” een
risico is.
Hieronder worden een aantal methoden beschreven voor het bepalen van risico’s bij tillen en dragen
2. De KIM-Tool voor “tillen, vasthouden, dragen”
Werkwijze:
Met behulp van deze methode wordt een risicoscore berekend aan de hand van een puntentoekenning aan
een vijftal factoren. Te weten:
6. De frequentie (bij tillen); de totale duur per dag (bij vasthouden), of de afstand (bij dragen)
7. De actiekracht (hier wordt een verschil gemaakt tussen mannen en vrouwen)
8. De lichaamshouding en positie van de last
9. De werkomstandigheden (bewegingsvrijheid)
De optelsom van punt 2 t/m 4 X score van punt 1 geeft een Risicoscore
Bij een vrouw wordt deze score verhoogd met een factor 1,3
•
Bij een risicoscore < 10 gaat men er van uit dat lichamelijke overbelasting onwaarschijnlijk is.
•
Bij risicoscores ≥ 10 worden maatregelen geadviseerd.
De “KIM-Tool voor tillen, vasthouden en dragen”is zowel digitaal in te vullen als handmatig.
Voor een directe link naar de site, waar het digitale tool (In het Engels)beschikbaar is, klik hier of ga naar
de site http://www.handlingloads.eu/nl
De handmatig in te vullen Nederlandse versie is hier ook direct beschikbaar
3. Berekenen van het maximale tilgewicht
Deze methode staat bekend als de NIOSH-methode.
Met behulp van deze methode wordt berekend hoeveel kilogram in een bepaalde situatie (de tilhandeling),
maximaal mag worden getild zonder gezondheidsrisico te lopen.
De te tillen last mag onder optimale omstandigheden maximaal 23 kg zijn. Dit gewicht wordt
vermenigvuldigd met 6 factoren die variëren tussen de 0 en de 1 (optimale situatie):
1. H: de horizontale afstand van de last tot enkels;
2. V: de verticale afstand van de last tot enkels
3. D: verticale verplaatsingsafstand van de last
4. A: romprotatie, asymmetriefactor
5. F: tilfrequentie
6. C: contact met de last
De NIOSH-formule luidt: Maximum tilgewicht = 23 x Hf x Vf x Df x Af x Ff x Cf (in kg)
Via onderstaande link (Site van FNV-Bondgenoten) kunt u het maximale tilgewicht voor uw specifieke
werksituatie bepalen.
Zelf berekenen maximaal tilgewicht
Situaties waarbij het maximale tilgewicht altijd overschreden wordt, zijn:
• Gewichten zwaarder dan 23 kg
• Tillen boven 175 cm of lager dan vloerniveau.
• Een frequentie hoger dan 900x per uur of 3840x per 8 uur.
• Reikafstanden groter dan 63 cm.
• Een rompdraaiing van meer dan 135°
Het voordeel van de NIOSH methode in vergelijking met de KIM-tool, is dat je door “te spelen” met de
verschillende factoren, snel kunt bepalen wat het effect zal zijn, wanneer je een of meerdere factoren
aanpast. De KIM-tool is echter vrijwel zonder veel metingen uit te voeren en geeft snel zicht op de mate
van risico.
3. Berekenen van het maximale draaggewicht
De NIOSH methode is ook te gebruiken voor het berekenen van het maximale draaggewicht. Een extra
belastende factor hierbij is het lopen met de last.
Stelregel bij dragen: Het maximale tilgewicht dat u bepaald met de NIOSH methode ligt voor dragen altijd
lager. (De correctiefactor ligt voor dragen/lopen tussen de 0,9 voor < 2 m en 0,5 bij > 8 m)
De Mital-methode
Dit is een sterk vereenvoudigd rekenmodel waarmee snel bepaald kan worden hoeveel gewicht je
maximaal mag dragen
Snelle methode maximaal draaggewicht te bepalen
Stap 1
Stap 2
Uitgangspunt: het maximale draaggewicht is 20 kilo. Als het
gewicht hoger is, is het werk te zwaar, als het gewicht lager is ga
naar stap 2 tot en met 5.
Bepaal de afstand waarover de last gedragen moet worden
• Tot 2 meter: correctiefactor 1
• Van 2 tot 4 meter: correctiefactor 0,88.
Stap 3
Stap 4
• Van 4 tot 8 meter: correctiefactor 0,75.
• Meer dan 8 meter: correctiefactor 0,50.
Bepaal de houding waarin de last gedragen moet worden:
• Normaal rechtop met afhangende armen: correctiefactor 1.
• Met opgetrokken schouders: correctiefactor 0,80.
• In gebogen houding (kleine ruimte):correctiefactor 0,60.
Bepaal de frequentie.
• Maximaal 1 x per minuut: correctiefactor 1.
• Tussen de 1 en 5 x per minuut: 0,8.
Stap 5
•
•
Stap 6
Plaats de uitkomsten in de volgende formule:
Als er met twee handen gedragen wordt: correctiefactor 1.
Als er met een hand gedragen wordt: correctiefactor 0,6.
20 x correctiefactor afstand x correctiefactor houding x
correctiefactor frequentie x met een/twee handen dragen =
indicatie maximaal toelaatbaar draaggewicht.
Achtergrond informatie
Zelf berekenen maximaal tilgewicht: de uitgebreide versie, release 2007
Toelichting op de NIOSH-berekening
Meer informatie over de NIOSH-berekening
Site handlingloads.eu
Dossier Lichamelijke Belasting FNV Bondgenoten
site Arbokennisnet.nl dossier fysieke belasting
SDU (leverancier) AI-blad 29 Fysieke Belasting. (Is niet gratis)
Gebruik van Palletiseermachines
Knelpunt/risico:
Fysieke overbelasting van werknemers door tillen kan leiden tot ernstige schade aan de gezondheid.
Klachten aan het bewegingsapparaat kunnen het gevolg zijn. Lage rugklachten hebben een groot aandeel
in deze klachten. Klachten betreffen niet alleen de rug maar kunnen tevens nadelige consequenties
hebben voor nek, schouder, hand, pols, heup en knie. Vaak worden de klachten veroorzaakt door een
combinatie van belastende factoren. Bijvoorbeeld tillen van pallets in een slechte werkhouding, een
houding lang vasthouden in combinatie met tillen of steeds dezelfde til beweging uitvoeren terwijl ook ver
moet worden gereikt. Het gaat daarbij om zowel de til gewichten, het grote formaat van de pallet en de
consequenties voor de werkhouding.
Maatregel/oplossing:
Automatiseren en inzet van transportsystemen bij palletiseren geldt als een technische oplossing om
het aantal handmatige til- en reikacties te verminderen. Deze maatregelen is voor kleinere
ondernemingen met een beperkte voorraad vaak minder toepasbaar/rendabel.
Toelichting /Voorbeelden
Flexibele palletiseerrobot
Dozen (of andere producten zoals kratten) worden automatisch gerangschikt en geplaatst op een pallet.
•
•
•
De robot is eenvoudig verplaatsbaar doordat de wielen worden aangedreven door een motor. Hierdoor
kan de palletiseerrobot ingezet worden op verschillende locaties in de fabriek.
De bediening van de robot is eenvoudig te leren ook voor mensen zonder technische achtergrond.
Verschillende stapelverbanden zijn standaard in te voeren.
De machine is geheel afgeschermd met platen en deuren. Alle deuren zijn middels contact schakelaars
beveiligd. Wanneer een deur open gaat stopt de machine.
Palletmagazijn / palletstapelaar
Met
een
zeer
weegt
tillen is
één man optillen van
pallet van een stapel is
zwaar werk. Een
gemiddelde europallet
25 kg. Het handmatig
eigenlijk geen optie.
Het van een stapel afgooien is een praktijksituatie die nog steeds voorkomt. Kans op lichamelijk letsel,
doordat pallet net verkeerd terecht komt is zeker aanwezig.
Met technieken zoals hierboven geschetst, (waaronder gebruik maken van het hefboom effect) kan
overbelasting voorkomen worden. Tillen met z’n tweeën is ook een prima optie.
In een palletmagazijn of palletstapelaar wordt steeds de onderste pallet vrijgemaakt zodat deze met de
pompwagen uitgereden kan worden. Het handmatig tillen en verplaatsen van pallets is hierdoor niet meer
nodig.
Gebruik van steekwagen
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen, kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat.
Risicofactoren daarbij zijn de af te leggen afstand en de te tillen gewichten in combinatie met een slechte
werkhouding.
Maatregel/oplossing:
De steekwagen is een veel gebruikt transporthulpmiddel dat vooral geschikt is voor het gemakkelijk
verplaatsen van meerdere goederen. Let wel op aanvaardbare trek- en duwkrachten. Zie hiervoor
ook het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij trekken en duwen.
De steekwagen heeft als voordelen:
• vermindering van de fysieke belasting door minder til- en draagwerkzaamheden;
• tijdswinst door minder vaak lopen;
• minder vermoeidheid door minder vaak lopen.
Toelichting en tips bij aanschaf
• Kies een lichte steekwagen
• Een opvouwbaar model kan gemakkelijk in een bedrijfswagen meegenomen worden.
• Let op de maximale belastbaarheid van de steekwagen
• Als de hoogte van het handvat instelbaar is kan deze aangepast worden aan de lichaamslengte.
• Gebruik een wagen geschikt voor het te verplaatsen type verpakking.
• Een elastische band is nuttig om lading vast te zetten
• Kies voor wielen die bij de ondergrond passen.
• Zorg voor een egale vloer in het gebied waarin de steekwagen gebruikt wordt
• Kies voor steekwagen met stermechaniek of trapsleden, stairmobil of steekkar met mechanische voor
verplaatsingen over trappen.
Voorbeelden
Een
opklapb
are
steekw
agen
Voorbeelden van handmatige kratten trapsteekwagens met sterwielen
Een steekkar met een mechanisch trappenloperssysteem
Gebruik van hand palletwagen
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen, kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat.
Risicofactoren daarbij zijn de af te leggen afstand en de te tillen gewichten in combinatie met een slechte
werkhouding.
De hand palletwagen is een veel gebruikt intern transportmiddel voor het verplaatsen van goederen.
Het werken met een hand palletwagen is een goede oplossing om het handmatig tillen en dragen van
goederen te verminderen. Belangrijk is wel om te bepalen of bij het gebruik van de hand palletwagen de
trek- en duwdrachten aanvaardbaar zijn. Zie hiervoor het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling
bij trekken en duwen.
Maatregel/oplossing:
•
Let bij gebruik van de hand palletwagen op aanvaardbare trek- en duwkrachten. Zie hiervoor het
Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij trekken en duwen.
•
Beperk het handmatig duwen en trekken door o.a. het inzetten van heftrucks, elektrische
pallettrucks of hand pallettrucks met een elektromotor.
•
Maak gebruik van hand pallettruck met extra aanzetkracht. Deze is voorzien van een hendel op
de handgreep, waarmee een mechanisme geactiveerd dat in verbinding staat met de
stuurwielen. Door de hendel in te drukken wordt er voldoende kracht overgebracht op het
stuurwiel zodat de eerste wielomwenteling ontstaat. De hand pallettruck wordt op deze manier in
gang gezet. Dit heeft een positief effect op de zogenaamde aanzetkracht.
•
Besteed aandacht aan onderhoud (periodieke controle) en juiste keuze van de stuur- en
vorkwielen van de hand palletwagen. Afhankelijk van de werksituatie/ondergrond leveren rubber
stuurwielen en nylon vorkwielen onder gemiddelde omstandigheden het beste resultaat. Deze
wielen vergen minder trekkracht bij het op gang brengen en minder kracht bij het op gang houden
van de hand palletwagen
Voorbeelden
Een handpallet wagen met een elektromotor is een oplossing voor het trekken van zware pallets. Met een
druk op de knop wordt de handpallet wagen in beweging gezet. De handpallet wagen is voorzien van twee
noodstoppen en een beveiliging in de disselboom.
Instructies en hulpmiddelen bij tillen van kratten
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware kratten, de gewichten liggen veelal rond de 15 kg, in combinatie met
ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven
schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het
bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Maatregel/oplossing:
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden.
Belangrijke aandachtspunten zijn:
• bepaal vooraf het gewicht van het krat;
• bedenk vooraf hoe en waarheen je het krat gaat verplaatsen, zodat je rekening kunt houden met
eventuele moeilijkheden;
• zorg dat de weg vrij is van obstakels als je moet lopen met de last, gebruik stroeve schoenen bij
gladde vloeren;
• neem een stabiele houding in waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld, het
krat dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk is;
• til met afhangende schouders;
• houd de rug recht;
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk voorkomen;
• draaiing en zijwaarts buigen van de romp voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
• draai niet vanuit de rug tijdens het tillen; verplaats de voeten;
• voorkom hoge versnellingen;
• Realiseer je dat tillen het minst belastend is wanneer de werkhoogte rond de 80cm ligt. Dit geldt
dus zowel voor het optillen als neerzetten van de krat.
• plaats zware kratten niet op vloerniveau.
•
Til techniek: wel of niet door je knieën?
Of je nu wel of niet het beste door je knieën kunt gaan, is afhankelijk van het formaat. In het geval
van een krat wordt geadviseerd deze tussen je knieën door omhoog te bewegen, waarbij je door
je knieën gaat en de rug recht houdt.
•
Zorg dat je op de hoogte bent van welke situatie je bij de klant kunt tegenkomen (trappen, wel of
geen lift e.d.). Houd hier zoveel mogelijk rekening mee. Niet alleen qua tijd of mankracht, maar
ook qua in te zetten hulpmiddelen.
•
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een
korte tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden
opgehangen, om de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Aanvullende informatie/tips en hulpmiddelen
Til dicht bij en recht voor het lichaam en met een rechte rug.
Gebruik je voeten bij een draaiende til beweging; zet passen en houd je rug recht.
Een krattenhandler is geschikt voor het tillen en verplaatsen van kratten.
Capaciteit van te tillen gewicht loopt tot 135 kg
Met de krattenhandler is het mogelijk om diverse kratten te tillen en te verplaatsen.
Afhankelijk van de stapeling kan er een complete stapel worden opgenomen.
Bierkratten en/of frisdrankkratten kunnen per 2,4 of 6 kratten te gelijk worden
gehanteerd.
De krattenhandler is toepasbaar in combinatie met een balancer. Middels de toepassing van een
railsysteem of zwenkarm, kan er een groot werkgebied worden gecreëerd in het magazijn.
Instructies en hulpmiddelen bij tillen van dozen
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware dozen, het gaat daarbij doorgaans om dozen met een inhoud van 6 flessen (6–
8 kg) en dozen met een inhoud van 12 flessen (12-15 kg), in combinatie met ongunstige werkhoudingen,
zoals tillen met een gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven schouderniveau tillen of neerzetten
of ver moeten reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten
hebben een groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Maatregel/oplossing:
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden.
Belangrijke aandachtspunten zijn:
• bepaal vooraf het gewicht van de doos, te zware dozen met meerdere personen tillen;
• bedenk vooraf hoe en waarheen je de doos gaat verplaatsen, zodat je rekening kunt houden met
eventuele moeilijkheden;
• zorg dat de weg vrij is van obstakels als je moet lopen met de last, gebruik stroeve schoenen bij
gladde vloeren;
• neem een stabiele houding in waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld;
• de doos dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein
mogelijk is;
• til met afhangende schouders;
• houd de rug recht;
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk voorkomen;
• draaiing en zijwaarts buigen van de romp voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
• draai niet vanuit de rug tijdens het tillen; verplaats de voeten;
• voorkom hoge versnellingen;
• Realiseer je dat tillen het minst belastend is wanneer de werkhoogte rond de 80cm ligt. Dit geldt
dus zowel voor het optillen als neerzetten van de doos.
• plaats zware dozen niet op vloerniveau
•
Til techniek: wel of niet door je knieën?
Of je nu wel of niet het beste door je knieën kunt gaan, is afhankelijk van het formaat van de
doos:
o Is de doos groot en moet je hem dus voor je knieën langs tillen, dan heb je een enorme
lastarm. In dit geval is het voor je rug vaak beter om niet door je knieën te gaan en
voorovergebogen te tillen.
o Is de doos klein en kun je hem tussen je knieën door omhoog bewegen, ga dan inderdaad
door je knieën en houd je rug recht. Opgemerkt kan worden dat nagenoeg alle wijndozen een
klein formaat hebben en dus het beste tussen de knieën verplaatst kan worden.
•
Aangeven wat er in dozen zit (aanduiding gewicht).
Het is belangrijk te weten hoe zwaar de doos ongeveer is. Medewerkers kunnen hun lichaam
instellen op een zware of juist op een lichte tilhandeling. Bij een verkeerde inschatting kan het er
zomaar “inschieten”. Ook als de altijd zware doos die je wilt tillen opeens leeg blijkt te zijn. Weet
dus wat je tilt. Kijk op het label of voel eerst even hoe zwaar het object is, dan kom je niet voor
onaangename verrassingen te staan.
•
Zorg dat je op de hoogte bent van welke situatie je bij de klant kunt tegenkomen (trappen, wel of
geen lift e.d.). Houd hier zoveel mogelijk rekening mee, niet allen qua tijd of mankracht maar ook
qua in te zetten hulpmiddelen.
•
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een
korte tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden
opgehangen, om de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Aanvullende informatie/tips en hulpmiddelen
Til dicht bij en recht voor het lichaam en met een rechte rug.
Gebruik je voeten bij een draaiende til beweging; zet passen en houd je rug recht.
De grip op de doos verbetert door ze te voorzien van handgrepen. De mogelijkheid van de uitvoering van
handgrepen hangt o.a. af van het te dragen gewicht en de stevigheid en kwaliteit van het materiaal
(karton). De invloed op het doorvoeren van deze maatregel is daarnaast afhankelijk van de medewerking
van uw leveranciers; overleg met uw leveranciers de haalbaarheid van deze maatregel.
De Dual lift van Liftmates is een handig hulpmiddel waarmee je grote dozen gemakkelijker kunt tillen en
verplaatsen. De twee handgrepen zijn voorzien van korte spikes, die in de zijkant
van de doos worden gedrukt. De grip op de doos is beter, waardoor deze minder
snel uit je handen glipt.
Met een neutrale handgreep kunnen dozen op elke gewenste hoogte aan de
zijkant worden vastgepakt. Doordat er slechts heel kleine gaatjes worden
gemaakt, blijft de doos in prima staat. De doos moet natuurlijk wel van stevige
kwaliteit zijn.
Voor het tillen van dozen in het magazijn zijn de vaculift of klemhefsysteem geschikte hulpmiddellen bij het
tillen van dozen van verschillende afmetingen. De vaculift kan tevens gebruikt worden bij het tillen van
fusten.
De vaculift en de grijper van het klemheffer zijn toepasbaar in combinatie met een balancer. De klemheffer
met balancer kan gekoppeld aan pallettruck of heftruck een mobiele oplossing bieden zodat de
draagbelasting afneemt.
Instructies en hulpmiddelen bij Palletiseren
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen of boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Bij het palletiseren van goederen, het orderpicken, kunnen alle risicofactoren die van invloed zijn op het
ontstaan van klachten aan het bewegingsapparaat voorkomen:
• De gewichten zijn zwaar: 6 – 16 kg
• De frequentie ligt relatief gezien hoog: veelal meerdere keren per minuut
• De duur is veelal meerdere uren per dag
• De pakhoogte varieert sterk van laag bij de grond tot op of boven schouderniveau
• De neerzethoogte varieert eveneens sterk
• Asymmetrische houdingen liggen op de loer (draaien met de rug de last op de pallet plaatsen, in plaats
van de voeten te verplaatsen
• Ook de gebogen werkhouding komt voor (onder stellage pakken)
• Dozen hebben een slechte grip
• Ver reiken ligt eveneens op de loer. (Zowel bij het optillen van de last als het plaatsen op de pallet.
Maatregel/oplossing:
Tijdens het palletiseren dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te
worden. Belangrijke aandachtspunten zijn:
• bepaal vooraf het gewicht van de last;
• bedenk vooraf hoe en waarheen je de last gaat verplaatsen, zodat je rekening kunt houden met
eventuele moeilijkheden. Voorkom dat je bij het plaatsen van de last op de pallet ver moet reiken.
Je kunt beter enkele stappen lopen met de last dan ver reiken!;
• neem een stabiele houding in waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld, de
last dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk is.
Door de last dicht bij je lichaam te houden heb je ook minder snel de neiging om bij het plaatsen
op de pallet je lichaam te draaien. Je maakt dan veelal vanzelf enkele stappen;
• til met afhangende schouders;
• houd de rug recht;
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk voorkomen. Wanneer je verder moet reiken onder
de stelling, omdat er nog maar enkele dozen of kratten op de pallet staan, is het zinvol om deze
pallet uit de stelling te halen.
• draaiing en zijwaarts buigen van de romp voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
•
•
•
draai niet vanuit de rug tijdens het tillen; verplaats de voeten;
voorkom hoge versnellingen;
Realiseer je dat tillen het minst belastend is wanneer de werkhoogte rond de 80cm ligt. Dit geldt
dus zowel voor het optillen als neerzetten van de last.
•
Til techniek: wel of niet door je knieën?
Of je nu wel of niet het beste door je knieën kunt gaan, is afhankelijk van het formaat. In het geval
van een krat en de wijndozen, wordt geadviseerd deze tussen je knieën door omhoog te
bewegen, waarbij je door je knieën gaat en de rug recht houdt.
•
Het is sterk aan te bevelen om tijdens het orderpicken de pallet op een pallettruck/stapelaar te
zetten. Hierdoor kun je de pallet steeds op de goede werkhoogte plaatsen.
•
Een oplossing om laag tillen, reiken en bukken te voorkomen is het werken met een
palletpositioner. Een palletpositioner bestaat uit een schaartafel met daarbovenop een schijf die
360° kan ronddraaien, zodat ver reiken ook kan worden voorkomen en de meest optimale
pakhoogte zoveel mogelijk kan worden gehandhaafd. (Zie voorbeeld)
•
Onderzoek de mogelijkheden om meer roulatie van werkzaamheden aan te brengen.
Aanvullende informatie/tips en hulpmiddelen
Til dicht bij en recht voor het lichaam en met een rechte rug.
Gebruik je voeten bij een draaiende til beweging;
zet passen en houd je rug recht.
•
•
•
Het is beter om door je knieën te gaan. Zo houdt je de last ook dichter tegen je lichaam aan.
De pallet onder de stelling is vrijwel leeg. Iedereen moet nu laag bij de grond de dozen oppakken en
onder de stelling kruipen. De werkhoudingen zijn dan zelden gunstig. Dit kan eenvoudig voorkomen
worden door deze pallet uit de stelling te hallen en vervolgens om te pakken op een nieuwe pallet. De
volgende keer hoeft je dan niet meer voor twee of drie doosjes onder de stelling te “duiken”.
Door vanuit de stellingen eerst één kant van de pallet “leeg” te maken en vervolgens de pallet te keren
voorkom je dat je ver moet reiken.
De palletpositioner
De palletpositioner is voorzien van een actuator (luchtbalg), waarmee het gewenste draaggewicht kan
worden ingesteld. De bovenste laag blijft hierdoor op dezelfde goede werkhoogte.
De pallet positioner hoeft niet constant op perslucht aangesloten te worden. De instelbare hoogte is van 22
tot 77 cm.
Maatregelen en hulpmiddelen bij hanteren van lasten op hoogte
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen of boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Het handmatig “verplaatsen” van lasten, is een combinatie van tillen en reiken. Uit alle onderzoeken en
studies naar de risico’s hierbij, is gebleken dat hoe hoger de last getild moet worden des te groter zijn de
krachten op het lichaam. Een werkhoogte van ca 75 cm blijkt het minst belastend te zijn.
Niet voor niets zijn er richtlijnen opgesteld waarin is aangegeven dat het tillen/verplaatsen van lasten boven
schouderniveau voorkomen moet worden.
Als regel geldt: verplaats geen lasten boven de 175 cm.
Waar zitten vooral de risico’s
Het tillen op hoogte komt vooral voor bij het stapelen of ontstapelen van goederen, het palletiseren, en bij
het handmatig verplaatsen van lasten in en uit stellingen.
Maatregel/oplossing:
Het tillen van goederen boven 175 cm dient voorkomen te worden. Om dit te realiseren zijn passende
maatregelen noodzakelijk. De volgende maatregelen kunnen genomen worden:
•
•
•
•
•
Maak binnen uw onderneming concrete afspraken over de maximale stapelhoogte: hoeveel
dozen / kratten etc. mogen maximaal op elkaar geplaatst worden. Stelregel: Nooit hogen dan 175
cm.
Maak hierover ook met toeleveranciers afspraken.
Stel voldoende hulpmiddelen beschikbaar, wanneer het handmatig verplaatsen van goederen
boven schouderniveau (nog) niet voorkomen kan worden.
Onderzoek de mogelijkheden, zowel intern als met toeleveranciers, voor het toepassen van de
zogenaamde tussenpallet
Draag zorg voor voorlichting en instructies.
Aanvullende informatie/tips en hulpmiddelen
Werken met een tussenpallet
Het werken met een tussenpallet is een zeer effectieve
oplossing om het tillen op hoogte te voorkomen.
De goederen kunnen nog steeds hoger gestapeld
worden, maar dit hoeft niet meer handmatig te
gebeuren.
Schaartafels verzonken in vloer
Er bestaan mogelijkheden om schaar of
heftafels te verzinken in een vloerput,
waardoor pallets onder vloerniveau kunnen
komen. Hierdoor kan men pallets hoger
stapelen, zonder boven schouder niveau te tillen.
Aandachtspunt
Dit lijkt een aardige oplossing en is zeker toepasbaar wanneer de noodzaak blijft bestaan om een pallet
toch boven 175 cm te beladen. Probleem voor klant toeleverancier blijft echter bestaan. Zij krijgen pallets
aangeleverd waar goederen boven de 175 cm op staan
Pallettruck / orderpicker met platformheffing
Een pallettruck met platformheffing is een pallettruck met een
platform dat in hoogte verstelbaar is. De medewerker blijft
tijdens het palletiseren of orderpicken op dit platform staan en
kan zo hoog tillen of hoog stapelen van dozen/lasten
voorkomen.
Aandachtspunten
Bij het gebruik van deze trucks schuilt wel het gevaar op
asymmetrische werkhoudingen, door de relatief beperkte
bewegingsruimte van de chauffeur. Het tillen vanuit de stelling
een met een gedraaide rug plaatsen op de pallet is hier een
reëel risico. Dit geldt ook voor de verhoogde kans op ver
reiken. De chauffeur kan niet om de pallet heenlopen ter
voorkoming van ver reiken.
Risico op valgevaar is ook aanwezig. Goede afscherming van
het chauffeursplatform tegen vallen van hoogte is hier verplicht.
Bij het werken met deze trucks zijn goede gebruikersinstructies
noodzakelijk.
Gebruik van trappen, opstapje of opstapbordes
Om hoogtes te overbruggen kunnen natuurlijk ook platformtrappen, opstapjes e.d. gebruikt worden.
Trappen, ladders en opstapjes zijn arbeidsmiddelen, waarvoor Nederlandse NEN normen bestaan. Voor
trappen en ladders is dit de NEN 2484 en voor opstapjes de NEN-EN 14183
Aandachtspunten
Bij het gebruik van trappen en opstapjes bestaat het gevaar op valgevaar of het maken van een “misstap”.
Stevigheid en stabiliteit zijn belangrijke aandachtspunten.
Een ander aandachtspunt is het gegeven dat wanneer men een trap of opstap gebruikt voor het
verplaatsen van lasten op hoogte, er automatisch sprake is van dragen i.p.v. tillen. (Zie Arboinformatieblad
“Methode van risicobepaling bij tillen en dragen”.)
De Ergostep
De voor de AGF-sector ontwikkelde Stapmaat
Maatregelen en hulpmiddelen bij tillen van grondstoffen in productie
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Het dagelijks handmatig tillen en dragen van verpakkingen grondstoffen als zakken, jerrycans, dozen etc.
ter bereiding van producten kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Risicofactoren
daarbij zijn de te tillen gewichten van de verpakkingen in combinatie met een slechte werkhouding en de
vaak vereiste reikbewegingen naar de bereidingstank of silo.
Maatregel/oplossing:
Zet til hulpmiddelen in waardoor het handmatig tillen wordt weggenomen, zoals vacuümheffer.
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden.
Belangrijke aspecten m.b.t. de inrichting zijn:
• de werkhoogte optimaliseren en duidelijke afspraken maken over de maximale hoogte; zorg dat
de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm
onder ellebooghoogte. Zet hiertoe eventueel hulpmiddelen in, zoals een heftruck.
• tillen vervangen door duwen en trekken door gebruik te maken van een invoerbed.
• zo nodig een opstapbordes gebruiken
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld.
• de last dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk
is.
• met afhangende schouders te tillen.
• de rug recht te houden.
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen
•
•
•
draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen)
niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten
hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Voor het tillen van zakken of dozen van verschillende afmetingen is de vaculift een geschikt hulpmiddel. De
vaculift kan tevens gebruikt worden bij het tillen van fusten. De vaculift is toepasbaar in combinatie met een
balancer. Middels de toepassing van een railsysteem of zwenkarm, kan er een groot werkgebied worden
gecreëerd.
Maatregelen en instructies bij tillen van waterflessen in productie
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen van waterflessen kan leiden tot ernstige klachten aan het
bewegingsapparaat. Risicofactoren daarbij zijn de te tillen gewichten van de waterflessen met doorgaans
een inhoud van 17,9 tot 18,9 liter in combinatie met een slechte werkhouding en de vaak vereiste
reikbewegingen vanuit krat naar productielijn of andersom.
Maatregel/oplossing:
Zet hulpmiddelen in waardoor het tillen van volle waterflessen vanuit de productielijn naar krat wordt
geautomatiseerd, zoals een til robot.
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden, ook
al gaat dit om lege in te voeren waterflessen. Belangrijke aspecten m.b.t. de inrichting zijn:
• de werkhoogte te optimaliseren; zorg dat de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar
zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm onder ellebooghoogte;
• duidelijke afspraken te maken over de maximale hoogte; tillen boven de 175 cm dient te worden
vermeden;
• zo nodig een opstapbordes gebruiken.
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld;
• de waterfles dicht bij het lichaam te houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein
mogelijk is;
• met afhangende schouders te tillen;
• de rug recht te houden;
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen;
• draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
• niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten;
• hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Voorlichting lichamelijke belasting algemeen
Maatregel/oplossing:
In het Arbobesluit (Artikel 5.5) staat m.b.t. voorlichting het volgende beschreven:
Aan werknemers die arbeid verrichten waarbij sprake is van het handmatig hanteren van lasten wordt
doeltreffende voorlichting en doeltreffend onderricht gegeven over:
• de wijze waarop lasten gehanteerd worden;
• de aan het handmatig hanteren van lasten verbonden gevaren voor hun veiligheid en gezondheid
en de te nemen maatregelen om deze gevaren zo veel mogelijk te beperken en
• adequate informatie verstrekt over het gewicht van de te hanteren last en, wanneer het gewicht
van de last niet gelijk verdeeld is, over het zwaartepunt of de zwaarste kant van die last.
Een veel voorkomende valkuil bij voorlichting over fysieke belasting is dat er te snel wordt overgaan
tot het voorlichten/instrueren van werknemers over goede werkhoudingen en het geven van
werkinstructies, zonder zicht te hebben op de daadwerkelijk aanwezige risico’s en oorzaken.
“Het heeft geen enkele zin om werknemers voorlichting te geven over een goede werkhouding bij het
trekken van een hand palletwagen, wanneer de trekkracht onacceptabel hoog is; Evenmin heeft het
zin om een werknemer te instrueren hoe hij het beste een 50 l fust handmatig kan tillen.”
Stelregel bij voorlichting:
4. eerst de risico’s en de oorzaken inzichtlijk maken: de risico-inventarisatie;
5. dan een plan van aanpak maken, waarin de te nemen maatregelen beschreven staan: wie
doet wat en wanneer en wat is het doel van deze maatregel;
6. en dan aan de slag met het realiseren van de te nemen maatregelen, waarbij het geven van
voorlichting een onderdeel zal zijn.
Veiligheidsschoenen
Knelpunt/risico:
Bijna de helft van alle ongevallen met heftrucks heeft voetletsel tot gevolg. Het grootste deel daarvan is
een gevolg van het overrijden van de voet en tenen.
Ook in magazijnen bestaan risico’s op voetletsel door bijvoorbeeld stootletsel, voetbeknelling, vallende
voorwerpen, uitglijden of penetratie vanaf de werkvloer (glasscherven).
Maatregel/oplossing:
Het dragen van veiligheidsschoenen is van groot belang om voetletsel te voorkomen of te beperken.
Heftruckchauffeurs, Magazijnmedewerkers, bezorgers/chauffeurs en werknemers die op plaatsen
komen waar heftrucks rijden, moeten veiligheidsschoenen ter beschikking hebben gekregen. De
werkgever moet erop toezien dat ze gedragen worden en de werknemer is verplicht de
veiligheidsschoenen te dragen. (Zie tevens “Persoonlijke beschermingsmiddelen algemeen”)
Veiligheidsklasse:
Veelal is een veiligheidsschoen met veiligheidsklasse S1 voldoende.
Indien sprake is van een vochtige werkomgeving is veiligheidsklasse S2 te adviseren.
Wanneer men risico loopt op het intrappen van scherpe voorwerpen, zoals glasscherven, is
veiligheidsklasse S3 de beste toepassing.
Aanvullende informatie normen veiligheidsschoeisel
Veiligheidsschoenen moeten voorzien zijn van een CE-markering met vermelding van NEN-EN-ISO 20345.
In deze norm wordt de S-codering (S = Safety) gebruikt. De norm kent verschillende eisenpakketten die
zijn aangeduid met S1, S2, S3 of voor laarzen S4 en S5.
S1 - schoeisel: Schoeisel dat gebruikt wordt onder overwegend droge omstandigheden.
S2 - schoeisel: Schoeisel dat gebruikt wordt onder vochtige omstandigheden.
S3 – schoeisel: Schoeisel dat gebruikt wordt op plaatsen waar men een risico loopt op het intrappen van
scherpe voorwerpen.
Er zijn ook aanvullende eisen zoals:
P: Penetratiewerende tussenzool
A: Antistatisch
E: Energieabsorberende hak
Cl: Koude-isolatie
Normen en wetten
Arbeidsomstandighedenwet art. 3, 8, 11, 16
Arbeidsomstandighedenbesluit: Hoofdstuk 8
Warenwetbesluit persoonlijke beschermingsmiddelen
Richtlijn 89/686 betreffende het ontwerp van persoonlijke beschermingsmiddelen
Richtlijn 89/656 betreffende het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen
Achtergrondinformatie
Site SZW: Persoonlijke beschermingsmiddelen
Leidraad aanschafproces PBM’s door NEN
Site Euronorm: persoonlijke beschermingsmiddelen
Startpagina: Persoonlijke beschermingsmiddelen
www.arbokennisnet.nl dossier Persoonlijke beschermingsmiddelen
Site Arboportaal: Persoonlijke beschermingsmiddelen
Praktijkgids NEN Persoonlijke beschermingsmiddelen
Risicobeschrijving: Repeterende handelingen / Repeterend werk
Definitie
Er is sprake van repeterend werk, wanneer lichaamsdelen (veelal de arm, hand, pols, schouder) langer
dan één uur aaneengesloten of twee uur per dag, min of meer in een hoog tempo, dezelfde beweging in de
ruimte maakt.
Voorbeelden van repeterend werk binnen de branche zijn: werken aan inpaklijnen (bv. lege flessen op
lopende band plaatsen en volle flessen van buffer/draaitafel in kratten of dozen zetten). Ook
beeldschermwerk, en dan vooral data-invoer, is een vorm van repeterend werk.
Nb. Bewegingen waarbij ook een gewicht wordt getild of gedragen, worden alleen repeterend genoemd als
het gewicht minder weegt dan drie kilo. Is het gewicht groter, dan is er in eerste instantie sprake van tillen
of dragen.
Handbewegingen die op elkaar lijken, en ongeveer dezelfde belasting tot gevolg hebben, worden ook
repeterend genoemd.
Wanneer er sprake is van handelingscycli van minder dan 30 seconden (meer dan 2 keer per minuut)
spreken wij van een kort cyclische repeterende handeling.
Knelpunt/risico
Bij repeterende bewegingen is vrijwel altijd sprake van 2 knelpunten/risico’s:
1. Eenzijdige / voortdurende belasting van enkele spiergroepen. De zogenaamde dynamische belasting
(belasting door beweging). Eenzijdige belasting van bepaalde spiergroepen, kan leiden tot
overbelasting van deze spiergroepen.
2. Het langdurig niet bewegen van enkele spiergroepen (vooral in de nek- en schouderregio) terwijl deze
spiergroepen wel zijn aangespannen. De zogenaamde statische spierspanning.
Statische spierspanning in de nek- en schouderregio kan de bloeddoorstroming van de gehele arm
beperken, waardoor afvalstoffen als melkzuur zich in de spieren ophopen. Juist deze statische
belasting is de voornaamste oorzaak van lichamelijke klachten.
De meeste repeterende handelingen worden gemaakt met de armen in de gewrichten van schouders,
ellebogen, polsen en handen. Als gevolg van statische belasting kunnen behalve in de schouders, armen
en handen ook klachten in de nek ontstaan; samen worden deze klachten van arm, nek en schouder
aangeduid met de afkorting “KANS” of in het Engels “CANS” (Complaints = klachten)
Nb. Ook de term “RSI” wordt nog veel gebruikt. Tegenwoordig gaat echter sterk de voorkeur uit naar de
benaming KANS.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij repeterende handelingen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het risico op “KANS” vooral bepaald wordt door de volgende
factoren:
• De totale tijdsduur dat de werkzaamheden worden uitgevoerd en de mogelijkheden om deze belasting
te doorbreken (d.m.v. pauzes, ander werk, roulatie, etc.)
• De houding van de lichaamsdelen, vooral de nek en schouders (werken met opgeheven
armen/schouders, ver reiken);
• De frequentie/tempo waarmee de bewegingen worden uitgevoerd;
• De kracht die tijdens het werk moet worden gezet en/of het gewicht van het voorwerp;
Gebleken is dat de kans op lichamelijke klachten sterk toeneemt wanneer repeterende handelingen langer
dan één uur aaneengesloten plaatsvinden, zonder pauze momenten of langer dan 4 uur per dag
plaatsvinden. Daarnaast speelt de werkhouding, en dan vooral de stand van arm(en), hand/pols, nek en
schouders een belangrijke rol in het ontstaan van klachten.
In het Arbocatalogusblad “Methoden van risicobepaling bij repeterende handelingen” zijn enkele
checklisten opgenomen, waarmee relatief eenvoudig bepaald kan worden waar de belangrijkste
knelpunten zitten m.b.t. de repeterende handelingen.
Branche richtlijn bij repeterende handelingen
In het Arbobesluit (Artikel 5.2) is bepaald dat “repeterende handelingen” geen gevaar voor de
veiligheid en gezondheid van de medewerker mag opleveren
Indien twijfel bestaat over de aanwezigheid van risico’s bij “repeterende handelingen” kan gebruik
gemaakt van één van de, in het Arbocatalogusblad Methoden van risicobepaling bij repeterende
handelingen, nadere inventarisatiemethoden.
Wanneer uit deze nadere inventarisatie blijkt dat er sprake is van een risico bij “repeterende
handelingen", dienen maatregelen genomen te worden om dit risico, zoveel als redelijkerwijs mogelijk
is, te voorkomen.
Branche advies:
• Realiseer na één uur aaneengesloten repeterend werk een pauze van 10 minuten of andere
werkzaamheden waarbij geen sprake is van repeterende handelingen.
• Voorkom dat medewerkers langer dan 4 uur per dag repeterende handelingen moeten uitvoeren.
Branche oplossingen bij repeterende handelingen
Risico’s bij “repeterende handelingen” zijn vermijdbaar of aanzienlijk te beperken door maatregelen,
zoals:
•
•
•
•
Afwisseling / rouleren van werkzaamheden / inlassen extra pauzes of rustmomenten
Buffers inbouwen om tempodwang te vermijden
Automatisering; inzet van hulpmiddelen
Goede werk- en tilhoudingen (voorlichting en instructies)
•
Een goede ergonomische inrichting, met reikafstanden en werkhoogten waarbij schouders niet
opgetrokken hoeven te worden;
•
neutrale stand van de gewrichten bevorderen.
Zie tevens oplossingen tabel
Risicobeheersing
Werken brengt, net als alle andere activiteiten, een zeker risico voor de gezondheid met zich mee. Het
spreekt vanzelf dat het risico voor werknemers om door hun werk een ongeval te krijgen of
arbeidsongeschikt te worden, zo klein mogelijk moet zijn.
Risico-inventarisatie en –evaluatie:
Volgens de Arbowet moet een bedrijf de gezondheidsrisico’s die de werknemers lopen tijdens hun werk
inventariseren en evalueren en moet het op grond daarvan een plan maken om die risico’s zo nodig te
verminderen. Voor meer informatie over de uitvoering van een risico-inventarisatie en –evaluatie zie
www.rie.nl .
Zie voor uw branchespecifieke RI&E RI&E Dranken en Wijn — Site
Risicobeheersing:
Bij de beheersing van risico’s worden de risico’s beperkt tot een aanvaardbaar niveau door het treffen van
maatregelen. Om dit effectief te doen, moet gebruik worden gemaakt van een systematische benadering;
een strategie. Het idee hierachter is risico’s zoveel mogelijk aan de bron te bestrijden. Dit wordt de
arbeidshygiënische strategie genoemd:
5. Bron wegnemen: bijvoorbeeld door automatisering of aanschaf hulpmiddelen.
6. Hulpmiddelen gebruiken of de bron afschermen: bijvoorbeeld inzet van buffersystemen of in
hoogte verstelbare rollerbanen.
7. Organisatorische oplossingen: bijvoorbeeld rouleren van werkzaamheden of inlassen extra
pauzemomenten.
8. Persoonlijke beschermingsmiddelen.
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Het kan
voorkomen dat een ‘oplossing’ op meerdere niveaus betrekking heeft binnen de arbeidshygiënische
strategie.
Bron wegnemen
Gebruik van
palletiseermachines
Gebruik van
dozenvulmachine
Maatregelen en
hulpmiddelen bij
hanteren van lasten
op hoogte
Hulpmiddelen/Afscherming
bron
Gebruik van buffersystemen
Maatregelen en instructies
bij tillen van waterflessen in
productie
Maatregelen en
hulpmiddelen bij tillen van
grondstoffen
Richtlijn inrichting werkplek
voor handmatig invoeren
van flessen
Richtlijn inrichting werkplek
voor handmatig inpakken
van dozen
Gebruik van rollenbaan
Gebruik van handscanner
Maatregelen en
hulpmiddelen bij hanteren
van lasten op hoogte
Organisatorische
oplossingen
Taakroulatie bij
repeterende
bewegingen.
Voorlichting
lichamelijke belasting
algemeen
Voorlichting
repeterende
bewegingen
Methoden van
risicobepaling bij
repeterende handelingen
Normen en wetten
Arbobesluit Hoofdstuk 5 Afdeling 1: Fysieke belasting
Achtergrondinformatie
Dossier RSI FNV Bondgenoten
site Arbokennisnet.nl dossier repeterende handelingen
SDU (leverancier) AI-blad 29 Fysieke Belasting. (Is niet gratis)
Handboek fysieke belasting van drs. K.J. Peereboom, drs. N.C.H. de Langen
Persoonlijke
beschermingsmiddelen
Gebruik van buffersystemen
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn de
werkhouding (opgeheven schouders/armen), ver reiken en de hoeveelheid kracht die men uitoefent.
Repeterende bewegingen kunnen binnen de branche voorkomen bij het handmatig plaatsen van flessen in
machine productielijn, bij het tempogebonden inpakwerk zoals flessen in dozen plaatsen of bij het plaatsen
van dozen op pallet. Bijkomend knelpunt kan zijn dat dit repeterend werk onder hoge tempodruk moet
worden uitgevoerd.
Maatregel/oplossing:
Met een buffer kunnen tempoverschillen in een lijn opgevangen worden. Een buffersysteem kan ook
goed worden toegepast wanneer u uw medewerkers voor meerdere werkzaamheden wilt inzetten en
daarmee de mogelijkheid biedt om langdurig uitvoeren van repeterende bewegingen te doorbreken.
Uw medewerker vult periodiek het systeem aan of voert periodiek flessen af in doos en heeft daarna
tijd voor ander werkzaamheden.
Als er onvoldoende buffermogelijkheden zijn dan:
• Moet af en toe zeer snel gewerkt worden;
• Worden producten uit de baan gehaald en later weer teruggeplaatst;
• Moet een medewerker op een bepaalde plaats blijven staan.
Een hele eenvoudige buffer is een lange licht aflopende rollenbaan voor dozen die gepallettiseerd
moeten worden. Voor verpakt product wordt vaak een draaitafel toegepast.
Er bestaan ook geautomatiseerde buffersystemen. Een buffersysteem kan uitgevoerd worden als:
• Stapelsysteem
• Lopende band met etages
• Lange rollenbanen
• Draaitafel
• Kogelbanen
Toelichting:
Voordelen van het toepassen van buffersystemen zijn dat diverse werkzaamheden op een gelijkmatig
tempo kunnen worden uitgevoerd en dat de machinegebondenheid en daarmee tempodwang van
handelingen afneemt.
Gebruik van Dozen vulmachine
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn de
werkhouding (opgeheven schouders/armen), ver reiken en de hoeveelheid kracht die men uitoefent.
Repeterende bewegingen kunnen binnen de branche voorkomen bij het handmatig plaatsen van flessen in
dozen. Bijkomend knelpunt kan zijn dat dit repeterend werk onder hoge tempodruk moet worden
uitgevoerd.
Maatregel/oplossing:
•
Een maatregel die de handmatige taak van het vullen van dozen overneemt is de invoering van
een automatische dozenvulmachine of case-packer. Een casepacker kan de producten in één
keer in de doos verpakken.
Toelichting:
Voordelen van het automatiseren van inpakken is dat het handmatig verpakken wordt weggenomen en
daarmee het aandeel repeterende bewegingen binnen de werkzaamheden. Overblijvende handeling is het
aanvullen / invoeren van verpakkingsmateriaal en machinebediening. Een goede bereikbaarheid en
(invoer)hoogte van de plaats waar het verpakkingsmateriaal opgezet moeten worden is belangrijk.
Hetzelfde geldt voor bereikbaarheid van bedieningsmiddelen en storingsgevoelige onderdelen.
Gebruik van Handscanner
Knelpunt/risico:
Bij het scannen van producten komt het voor dat orderpickers en heftruckchauffeurs ver moeten reiken, op
moeten staan uit de heftruckstoel of beperkt worden in de bewegingsvrijheid door aanwezigheid van een
snoer of kabel. Regelmatig ver reiken in combinatie met belastende werkhoudingen kan leiden tot
lichamelijke klachten, met name voor rug, nek en schouders.
Maatregel/oplossing:
De inzet van een snoerloze handscanner om barcodes te lezen is een hulpmiddel dat zowel van
dichtbij als van veraf te gebruiken is en kan in alle richtingen scannen. Hierdoor hoeft men,
bijvoorbeeld bij het dozen scannen in het magazijn, niet meer op te staan van de heftruckstoel. Het
scannen van de binnengekomen producten zal hierdoor sneller verlopen.
Toelichting
De hand snoerloze handscanner heeft een
vermindering van lichamelijke belasting tot
gevolg door minder reiken. Bijkomende mogelijke
effecten zijn het verbeteren van de veiligheid
door afwezigheid van snoeren en kabels en een
verbetering van productiviteit door vergroting
scanbereik.
Gebruik van Palletiseermachines
Knelpunt/risico:
Fysieke overbelasting van werknemers door tillen kan leiden tot ernstige schade aan de gezondheid.
Klachten aan het bewegingsapparaat kunnen het gevolg zijn. Lage rugklachten hebben een groot aandeel
in deze klachten. Klachten betreffen niet alleen de rug maar kunnen tevens nadelige consequenties
hebben voor nek, schouder, hand, pols, heup en knie. Vaak worden de klachten veroorzaakt door een
combinatie van belastende factoren. Bijvoorbeeld tillen van pallets in een slechte werkhouding, een
houding lang vasthouden in combinatie met tillen of steeds dezelfde til beweging uitvoeren terwijl ook ver
moet worden gereikt. Het gaat daarbij om zowel de til gewichten, het grote formaat van de pallet en de
consequenties voor de werkhouding.
Maatregel/oplossing:
Automatiseren en inzet van transportsystemen bij palletiseren geldt als een technische oplossing om
het aantal handmatige til- en reikacties te verminderen. Deze maatregelen is voor kleinere
ondernemingen met een beperkte voorraad vaak minder toepasbaar/rendabel.
Toelichting /Voorbeelden
Flexibele palletiseerrobot
Dozen (of andere producten zoals kratten) worden automatisch gerangschikt en geplaatst op een pallet.
•
•
•
De robot is eenvoudig verplaatsbaar doordat de wielen worden aangedreven door een motor. Hierdoor
kan de palletiseerrobot ingezet worden op verschillende locaties in de fabriek.
De bediening van de robot is eenvoudig te leren ook voor mensen zonder technische achtergrond.
Verschillende stapelverbanden zijn standaard in te voeren.
De machine is geheel afgeschermd met platen en deuren. Alle deuren zijn middels contact schakelaars
beveiligd. Wanneer een deur open gaat stopt de machine.
Palletmagazijn / palletstapelaar
Met
een
zeer
weegt
tillen is
één man optillen van
pallet van een stapel is
zwaar werk. Een
gemiddelde europallet
25 kg. Het handmatig
eigenlijk geen optie.
Het van een stapel afgooien is een praktijksituatie die nog steeds voorkomt. Kans op lichamelijk letsel,
doordat pallet net verkeerd terecht komt is zeker aanwezig.
Met technieken zoals hierboven geschetst, (waaronder gebruik maken van het hefboom effect) kan
overbelasting voorkomen worden. Tillen met z’n tweeën is ook een prima optie.
In een palletmagazijn of palletstapelaar wordt steeds de onderste pallet vrijgemaakt zodat deze met de
pompwagen uitgereden kan worden. Het handmatig tillen en verplaatsen van pallets is hierdoor niet meer
nodig.
Gebruik van rollenbanen
Knelpunt/risico:
Fysieke overbelasting van werknemers door tillen kan leiden tot ernstige schade aan de gezondheid.
Klachten aan het bewegingsapparaat kunnen het gevolg zijn. Lage rugklachten hebben een groot aandeel
in deze klachten.
Klachten betreffen niet alleen de rug maar kunnen tevens nadelige consequenties hebben voor nek,
schouder, hand, pols, heup en knie. Vaak worden de klachten veroorzaakt door een combinatie van
belastende factoren. Bijvoorbeeld tillen in een slechte werkhouding, een houding lang vasthouden in
combinatie met tillen of steeds dezelfde til beweging uitvoeren terwijl ook ver moet worden gereikt. Het
gaat daarbij om zowel de til gewichten als de werkhouding die kan resulteren in klachten.
Maatregel/oplossing:
Te zwaar tillen, asymmetrisch tillen en rompdraaiing voorkomen door de werkhoogte (aan en
afvoerhoogte van en naar pallet) te optimaliseren en afspraken te maken over de uiterste pakhoogten.
Uiterste pakhoogten zijn afhankelijk van het te hanteren gewicht en formaat van doos/krat. Uiterste en
optimale pakhoogten dienen te worden afgestemd op het te tillen gewicht en rekening te houden met
individuele factoren, zoals de lengte van de medewerker.
Een oplossing voor het transporteren van zware lasten, zoals dozen of kratten met flessen is een
rollenbaan. Een rollerbaan is een framewerk met rollers waar lasten horizontaal over getransporteerd
kunnen worden. Het dragen van producten is hierdoor niet meer noodzakelijk evenals het handmatig
verrichten van verticale en/of horizontale verplaatsingen. Ook kan het een constantere productstroom
opleveren.
De rollenbaan is geschikt voor zowel aan- als afvoer van goederen. Er zijn ook aangedreven,
flexibele harmonica rollenbanen. Goederen kunnen op wisselende plaatsen met geringe fysieke
inspanning worden getransporteerd.
Toelichting
De rollenbanen zijn er in veel soorten en maten en er kunnen bochten in verwerkt worden. Bij een verval
van de baan van 2 tot 4% worden de lasten gedreven door de zwaartekracht. Dit scheelt enorm in duwen
en trekken, met lichte krachtsinspanning kan materiaal op gang gebracht worden.
Rollenbanen met wielen zijn gemakkelijk verplaatsbaar.
Maatregelen en hulpmiddelen bij hanteren van lasten op hoogte
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen of boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Het handmatig “verplaatsen” van lasten, is een combinatie van tillen en reiken. Uit alle onderzoeken en
studies naar de risico’s hierbij, is gebleken dat hoe hoger de last getild moet worden des te groter zijn de
krachten op het lichaam. Een werkhoogte van ca 75 cm blijkt het minst belastend te zijn.
Niet voor niets zijn er richtlijnen opgesteld waarin is aangegeven dat het tillen/verplaatsen van lasten boven
schouderniveau voorkomen moet worden.
Als regel geldt: verplaats geen lasten boven de 175 cm.
Waar zitten vooral de risico’s
Het tillen op hoogte komt vooral voor bij het stapelen of ontstapelen van goederen, het palletiseren, en bij
het handmatig verplaatsen van lasten in en uit stellingen.
Maatregel/oplossing:
Het tillen van goederen boven 175 cm dient voorkomen te worden. Om dit te realiseren zijn passende
maatregelen noodzakelijk. De volgende maatregelen kunnen genomen worden:
•
•
•
•
•
Maak binnen uw onderneming concrete afspraken over de maximale stapelhoogte: hoeveel
dozen / kratten etc. mogen maximaal op elkaar geplaatst worden. Stelregel: Nooit hogen dan 175
cm.
Maak hierover ook met toeleveranciers afspraken.
Stel voldoende hulpmiddelen beschikbaar, wanneer het handmatig verplaatsen van goederen
boven schouderniveau (nog) niet voorkomen kan worden.
Onderzoek de mogelijkheden, zowel intern als met toeleveranciers, voor het toepassen van de
zogenaamde tussenpallet
Draag zorg voor voorlichting en instructies.
Aanvullende informatie/tips en hulpmiddelen
Werken met een tussenpallet
Het werken met een tussenpallet is een zeer effectieve
oplossing om het tillen op hoogte te voorkomen.
De goederen kunnen nog steeds hoger gestapeld
worden, maar dit hoeft niet meer handmatig te
gebeuren.
Schaartafels verzonken in vloer
Er bestaan mogelijkheden om schaar of
heftafels te verzinken in een vloerput,
waardoor pallets onder vloerniveau kunnen
komen. Hierdoor kan men pallets hoger
stapelen, zonder boven schouder niveau te tillen.
Aandachtspunt
Dit lijkt een aardige oplossing en is zeker toepasbaar wanneer de noodzaak blijft bestaan om een pallet
toch boven 175 cm te beladen. Probleem voor klant toeleverancier blijft echter bestaan. Zij krijgen pallets
aangeleverd waar goederen boven de 175 cm op staan
Pallettruck / orderpicker met platformheffing
Een pallettruck met platformheffing is een pallettruck met een
platform dat in hoogte verstelbaar is. De medewerker blijft
tijdens het palletiseren of orderpicken op dit platform staan en
kan zo hoog tillen of hoog stapelen van dozen/lasten
voorkomen.
Aandachtspunten
Bij het gebruik van deze trucks schuilt wel het gevaar op
asymmetrische werkhoudingen, door de relatief beperkte
bewegingsruimte van de chauffeur. Het tillen vanuit de stelling
een met een gedraaide rug plaatsen op de pallet is hier een
reëel risico. Dit geldt ook voor de verhoogde kans op ver
reiken. De chauffeur kan niet om de pallet heenlopen ter
voorkoming van ver reiken.
Risico op valgevaar is ook aanwezig. Goede afscherming van
het chauffeursplatform tegen vallen van hoogte is hier verplicht.
Bij het werken met deze trucks zijn goede gebruikersinstructies
noodzakelijk.
Gebruik van trappen, opstapje of opstapbordes
Om hoogtes te overbruggen kunnen natuurlijk ook platformtrappen, opstapjes e.d. gebruikt worden.
Trappen, ladders en opstapjes zijn arbeidsmiddelen, waarvoor Nederlandse NEN normen bestaan. Voor
trappen en ladders is dit de NEN 2484 en voor opstapjes de NEN-EN 14183
Aandachtspunten
Bij het gebruik van trappen en opstapjes bestaat het gevaar op valgevaar of het maken van een “misstap”.
Stevigheid en stabiliteit zijn belangrijke aandachtspunten.
Een ander aandachtspunt is het gegeven dat wanneer men een trap of opstap gebruikt voor het
verplaatsen van lasten op hoogte, er automatisch sprake is van dragen i.p.v. tillen. (Zie Arboinformatieblad
“Methode van risicobepaling bij tillen en dragen”.)
De Ergostep
De voor de AGF-sector ontwikkelde Stapmaat
Maatregelen en hulpmiddelen bij tillen van grondstoffen in productie
Knelpunt/risico:
Tillen en dragen van zware lasten, in combinatie met ongunstige werkhoudingen, zoals tillen met een
gebogen rug, lasten laag van de grond tillen, boven schouderniveau tillen of neerzetten of ver moeten
reiken, kunnen leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Lage rugklachten hebben een
groot aandeel in deze klachten.
Ook nekklachten, schouderklachten, handklachten, polsklachten, heup- en knieklachten, kunnen ontstaan
door het tillen en dragen van te zware lasten in combinatie met ongunstige werkhoudingen.
Het dagelijks handmatig tillen en dragen van verpakkingen grondstoffen als zakken, jerrycans, dozen etc.
ter bereiding van producten kan leiden tot ernstige klachten aan het bewegingsapparaat. Risicofactoren
daarbij zijn de te tillen gewichten van de verpakkingen in combinatie met een slechte werkhouding en de
vaak vereiste reikbewegingen naar de bereidingstank of silo.
Maatregel/oplossing:
Zet til hulpmiddelen in waardoor het handmatig tillen wordt weggenomen, zoals vacuümheffer.
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden.
Belangrijke aspecten m.b.t. de inrichting zijn:
• de werkhoogte optimaliseren en duidelijke afspraken maken over de maximale hoogte; zorg dat
de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm
onder ellebooghoogte. Zet hiertoe eventueel hulpmiddelen in, zoals een heftruck.
• tillen vervangen door duwen en trekken door gebruik te maken van een invoerbed.
• zo nodig een opstapbordes gebruiken
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld.
• de last dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk
is.
• met afhangende schouders te tillen.
• de rug recht te houden.
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen
•
•
•
draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen)
niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten
hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Voor het tillen van zakken of dozen van verschillende afmetingen is de vaculift een geschikt hulpmiddel. De
vaculift kan tevens gebruikt worden bij het tillen van fusten. De vaculift is toepasbaar in combinatie met een
balancer. Middels de toepassing van een railsysteem of zwenkarm, kan er een groot werkgebied worden
gecreëerd.
Maatregelen en instructies bij tillen van waterflessen in productie
Knelpunt/risico:
Het dagelijks handmatig tillen en dragen van waterflessen kan leiden tot ernstige klachten aan het
bewegingsapparaat. Risicofactoren daarbij zijn de te tillen gewichten van de waterflessen met doorgaans
een inhoud van 17,9 tot 18,9 liter in combinatie met een slechte werkhouding en de vaak vereiste
reikbewegingen vanuit krat naar productielijn of andersom.
Maatregel/oplossing:
Zet hulpmiddelen in waardoor het tillen van volle waterflessen vanuit de productielijn naar krat wordt
geautomatiseerd, zoals een til robot.
Tijdens tillen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til techniek gehanteerd te worden, ook
al gaat dit om lege in te voeren waterflessen. Belangrijke aspecten m.b.t. de inrichting zijn:
• de werkhoogte te optimaliseren; zorg dat de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar
zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm onder ellebooghoogte;
• duidelijke afspraken te maken over de maximale hoogte; tillen boven de 175 cm dient te worden
vermeden;
• zo nodig een opstapbordes gebruiken.
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld;
• de waterfles dicht bij het lichaam te houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein
mogelijk is;
• met afhangende schouders te tillen;
• de rug recht te houden;
• vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen;
• draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
• niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten;
• hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
Methode van risicobepaling bij repeterende handelingen
Definitie
Er is sprake van repeterend werk, wanneer lichaamsdelen (veelal de arm, hand, pols, schouder) langer
dan één uur aaneengesloten of twee uur per dag, min of meer in een hoog tempo, dezelfde beweging in de
ruimte maakt.
Voorbeelden van repeterend werk binnen de branche zijn: werken aan inpaklijnen (bv. lege flessen op
lopende band plaatsen en volle flessen van buffer/draaitafel in kratten of dozen zetten). Ook
beeldschermwerk, en dan vooral data-invoer, is een vorm van repeterend werk.
Nb. Bewegingen waarbij ook een gewicht wordt getild of gedragen, worden alleen repeterend genoemd als
het gewicht minder weegt dan drie kilo. Is het gewicht groter, dan is er in eerste instantie sprake van tillen
of dragen.
Handbewegingen die op elkaar lijken, en ongeveer dezelfde belasting tot gevolg hebben, worden ook
repeterend genoemd.
Knelpunt/risico:
Bij repeterende bewegingen is vrijwel altijd sprake van 2 knelpunten/risico’s:
3. Eenzijdige / voortdurende belasting van enkele spiergroepen. De zogenaamde dynamische belasting
(belasting door beweging). Eenzijdige belasting van bepaalde spiergroepen, kan leiden tot
overbelasting van deze spiergroepen.
4. Het langdurig niet bewegen van enkele spiergroepen (vooral in de nek- en schouderregio) terwijl deze
spiergroepen wel zijn aangespannen. De zogenaamde statische spierspanning.
Statische spierspanning in de nek- en schouderregio kan de bloeddoorstroming van de gehele arm
beperken, waardoor afvalstoffen als melkzuur zich in de spieren ophopen. Juist deze statische
belasting is de voornaamste oorzaak van lichamelijke klachten.
De meeste repeterende handelingen worden gemaakt met de armen in de gewrichten van schouders,
ellebogen, polsen en handen. Als gevolg van statische belasting kunnen behalve in de schouders, armen
en handen ook klachten in de nek ontstaan; samen worden deze klachten van arm, nek en schouder
aangeduid met de afkorting “KANS” of in het Engels “CANS” (Complaints = klachten)
Nb. Ook de term “RSI” wordt nog veel gebruikt. Tegenwoordig gaat echter sterk de voorkeur uit naar de
benaming KANS.
Welke factoren hebben invloed op risico’s bij repeterende handelingen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat het risico op “KANS” vooral bepaald wordt door de volgende
factoren:
• De totale tijdsduur dat de werkzaamheden worden uitgevoerd en de mogelijkheden om deze belasting
te doorbreken (d.m.v. pauzes, ander werk, roulatie, etc.)
• De houding van de lichaamsdelen, vooral de nek en schouders (werken met opgeheven
armen/schouders, ver reiken);
• De frequentie/tempo waarmee de bewegingen worden uitgevoerd;
• De kracht die tijdens het werk moet worden gezet en/of het gewicht van het voorwerp;
Gebleken is dat de kans op lichamelijke klachten sterk toeneemt wanneer repeterende handelingen langer
dan één uur aaneengesloten plaatsvinden, zonder pauze momenten of langer dan 4 uur per dag
plaatsvinden. Daarnaast speelt de werkhouding, en dan vooral de stand van arm(en), hand/pols, nek en
schouders een belangrijke rol in het ontstaan van klachten.
Op basis van deze factoren zijn checklisten/richtlijnen opgesteld die aangeven in welke situaties al dan niet
sprake is van een risico
Hieronder treft u enkele checklijsten aan die u kunt gebruiken voor het bepalen van risico’s bij repeterende
handelingen.
3. Checklist voor het opsporen van RSI- en werkdrukrisico’s repeterend werk
Werkwijze
Deze door VHP ergonomie ontwikkelde checklist, is opgebouwd uit een 6-tal blokken met vragen.
Aan elk blok worden punten toegekend die op basis van het zogenaamde stoplicht model (groen, oranje of
rood) een risico inschatting geven.
De volgende blokken zijn benoemd:
a.
Klachten
b.
c.
d.
e.
f.
Werktaken
Werktijden
Werkdruk
Werkplek
Werkwijze
Het praktische van deze checklist is dat u snel inzicht krijgt in de belangrijkste risicobepalende factoren en
daarnaast enige tips krijgt over de te nemen verbetermaatregelen.
Deze checklist kunt u via onderstaande link als PDF-document direct downloaden.
Checklist RSI- en werkdrukrisico’s repeterend werk
4. Checklist voor het opsporen van RSI- en werkdrukrisico’s beeldschermwerk
Dit is eenzelfde soort checklist als hierboven beschreven, maar dan geënt op beeldschermwerk.
Deze checklist kunt u via onderstaande link als PDF-document direct downloaden.
Checklist RSI- en werkdrukrisico’s beeldschermwerk
5. Checklist beoordeling klachten aan arm, schouder of nek
Werkwijze:
Door de NVAB (Nederlandse vereniging voor Arbeids- en bedrijfsgeneeskunde) is de NVAB-richtlijn KASN
opgesteld. Hierin staan richtlijnen voor bedrijfsartsen hoe te handelen bij medewerkers met Klachten aan
Armen, Schouders of Nek.
In bijlage 1 van deze richtlijn is een vragenlijst opgenomen. Indien een of meerdere vragen positief
beantwoordt worden, duidt dit op een verhoogde kans dat de oorzaak van de klachten van medewerkers te
maken hebben met de werksituatie.
Opgemerkt moet worden dat deze checklist minder oplossingsgericht is dan de hierboven beschreven
checklijsten. Wel kunt u met deze checklist heel snel een indicatie krijgen van belangrijke
aandachtspunten.
CHECKLIST BEOORDELING:
Indien ja, dan is
veelal sprake
van een risico
Algemene vragen
Wordt er trillend gereedschap gebruikt dat hand- of armtrillingen veroorzaakt.
Er is minder dan 10 minuten per uur pauze ter onderbreking van houding of
handeling.
Er zijn meer dan 2 keer per minuut repeterende bewegingen gedurende
langere tijd.
Bij klachten van de hand of pols of gedurende meer dan 2 uren per dag;
De polsstand is meer dan 30 graden uit neutrale stand
Er moet met de hand gegrepen of geknepen worden
Er moet met de hand krachten uitgeoefend worden van meer dan 4 kilogram.
Er is continue sprake van invoer van gegevens met toetsenbord of muis.
Er wordt gewerkt bij/in kou
Bij klachten van elleboog of gedurende meer dan 2 uur per dag
De elleboog is meer dan 90graden gebogen of helemaal gestrekt gedurende
meer dan 4 uur per dag.
De onderarm is meer dan 40 graden gedraaid (naar binnen of naar buiten)
De kracht is meer dan 4 kg.
Bij klachten van de schouder of gedurende meer dan 2 uur per dag.
De hand is boven schouderniveau
De arm is ongesteund van het lichaam af
De arm is achter de romp
De arm is aan de andere zijde van de romp
De onderarm is meer dan 30 graden naar buiten gedraaid.
Bij klachten van de nek of gedurende meer dan 2 uur per dag.
Het hoofd is sterk voorovergebogen
Er wordt 2 uur aaneengesloten zittend gewerkt.
Achtergrondinformatie
Dossier RSI FNV Bondgenoten
site Arbokennisnet.nl dossier repeterende handelingen
SDU (leverancier) AI-blad 29 Fysieke Belasting. (Is niet gratis)
Handboek fysieke belasting van drs. K.J. Peereboom, drs. N.C.H. de Langen
Richtlijnen inrichting werkplek voor handmatig invoeren van flessen
Er worden hier meerdere flessen tegelijkertijd op de band geplaatst. Band staat voor werknemer te hoog.
Er wordt met opgetrokken schouders gewerkt; stand van polsen is uit hun neutraal stand;doordat meerdere
flessen tegelijkertijd opgepakt worden is ook sprake van extra knijpkracht; neiging tot asymmetrische
(gedraaide) rughouding.
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn de
werkhouding (opgeheven schouders/armen), ver reiken en de hoeveelheid kracht die men uitoefent.
Binnen de branche kan sprake zijn van langdurig repeterende bewegingen bij het handmatig invoeren van
lege flessen in een productielijn. Naast de manier van uitvoering is de inrichting van de werkplek van
belang om lichamelijke klachten te voorkomen of klachten te verminderen.
Met betrekking tot de inrichting van de lopende band, deze kent doorgaans over de gehele lengte één
hoogte. Werknemers aan de lopende band zijn echter niet allemaal even lang, waardoor niet iedereen de
juiste werkhoogte heeft.
Maatregel/oplossing:
Zet til hulpmiddelen in voor de aanvoer van lege flessen op de productielijn, waardoor het handmatig
tillen wordt weggenomen.
Laat de lopende band in hoogte oplopen van 92 tot 112 cm voor staand werk. De werknemer kan dan
gaan staan op de plek aan de band waar de voor hem of haar juiste werkhoogte aanwezig is.
Maak gebruik van een buffersysteem.
Tijdens (handmatig) invoeren van lege flessen dient een verantwoorde werkhouding en de juiste til
techniek gehanteerd te worden, ook al gaat dit om lege flessen. Belangrijke aspecten m.b.t. de
inrichting zijn:
• de werkhoogte optimaliseren; zorg dat de aanvoer en invoer hoogte zoveel mogelijk op elkaar
zijn afgestemd, bij voorkeur op 10 cm onder ellebooghoogte. Zet hiertoe eventueel hulpmiddelen
in, zoals een heftruck.
• gebruik zo nodig een opstapbordes.
Om de juiste til techniek te hanteren is het belangrijk om:
• een stabiele houding in te nemen waarbij het lichaamsgewicht over twee benen wordt verdeeld;
• de last dicht bij het lichaam houden, zodat de horizontale afstand tot de lage rug zo klein mogelijk
is;
• met afhangende schouders te tillen;
•
•
•
•
•
de rug recht te houden;
vooroverbuigen van de romp zoveel mogelijk te voorkomen;
draaiing en zijwaarts buigen van de romp te voorkomen (alleen recht vooruit tillen);
niet vanuit de rug te draaien tijdens het tillen; verplaats de voeten;
hoge versnellingen te voorkomen.
Gebruik maken van de Tilwijzer.
De Tilwijzer is een specifieke folder over de juiste tilhouding. De Tilwijzer is ontworpen voor een
project van de Productschappen Wijn en Dranken. De kern van de Tilwijzer bestaat uit twaalf
voorbeelden waarin juist en onjuist tillen naast elkaar zijn afgebeeld. Bij iedere afbeelding is een korte
tekst opgenomen. De Tilwijzer is zo ontwikkeld dat hij op de werkplek kan worden opgehangen, om
de medewerkers dagelijks te herinneren aan het belang van goed tillen.
De
rep
erte
ren
de
han
deli
ng:
han
dm
atig
inze
tten
van
fles
sen
wor
dt
nu
voo
rko
me
n.
Richtlijnen inrichting werkplek bij handmatig inpakken van dozen
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn de
werkhouding (opgeheven schouders/armen), ver reiken en de hoeveelheid kracht die men uitoefent.
Binnen de branche kan sprake zijn van langdurig repeterende bewegingen bij het handmatig inpakken van
flessen in dozen. Naast de manier van uitvoering is de inrichting van de werkplek van belang om
lichamelijke klachten te voorkomen of klachten te verminderen.
Maatregel/oplossing:
Houd bij de inrichting van de werkplek rekening met de volgende richtlijnen:
•
Er is vóór de werkplek een buffersysteem aanwezig, zodat bij storingen het werk tijdelijk gestopt
kan worden zonder dat (later) extra werk ontstaat.
Een buffersysteem wordt toegepast wanneer u uw medewerkers voor meerdere werkzaamheden wilt
inzetten. Uw medewerker vult periodiek het systeem aan of voert periodiek flessen af in doos en heeft
daarna tijd voor ander werkzaamheden.
•
De hoogte waarop de flessen worden aangeleverd om op te pakken ligt minimaal 10 cm onder
schouderhoogte en bij voorkeur op ellebooghoogte. Het gaat hierbij om de vastpakhoogte en niet
de bandhoogte.
•
De doos wordt liefst gevouwen aangeleverd. Zo niet dan ligt de voorraad op een plaats waar de
medewerker met zo min mogelijk draaien bij kan.
•
De doos waar de flessen ingedaan worden staat op een in hoogte instelbare tafel, onder het punt
waar de flessen worden aangeleverd.
Taakroulatie bij repeterende bewegingen
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn
naast de gedwongen vaste werkhouding, de duurbelasting en het opgelegde werktempo.
Een verkeerde werkhouding, een te hoog werktempo, te weinig afwisseling of te weinig pauzes kunnen het
ontstaan van lichamelijke klachten versnellen.
Om fysieke overbelasting te voorkomen is regelmatige afwisseling van werkzaamheden een belangrijke
maatregeln. Voor werknemers die continu hetzelfde werk doen, kan een roulatiesysteem ingevoerd
worden.
Maatregel/oplossing:
In de branche wordt ernaar gestreefd om repeterend werk af te wisselen met andere werkzaamheden
door zoveel mogelijk roulatie en taakafwisseling toe te passen.
Om te voorkomen dat werknemers continu hetzelfde werk doen, kan een roulatiesysteem ingevoerd
worden.
Roulatie
Roulatie kan toegepast worden binnen dezelfde uitvoerende taken, maar op een andere werkplek
(bv. linker / rechter zijde van de werkplek/band). Dit levert slechts een beperkte afname van de
belasting op.
Een andere mogelijkheid is rouleren met andere uitvoerende taken (kort cyclisch werk wordt
afgewisseld met ander soort werk). Zoals het lopende band werk met flessen opzet afwisselen met
palletiseren.
Taakafwisseling
Rouleren kan ook met taken van een andere orde zoals machinebediening, schoonmaken of
administratie. Dit heet taakverrijking. Organiseer het werk zodanig dat afwisseling ontstaat tussen
fysiek zwaardere taken en lichtere taken.
Het verdient aanbeveling om meerdere malen per dag te rouleren / af te wisselen i.p.v. afwisseling
gespreid over meerdere dagen of 1x per week. Door te wisselen van werkplek, wordt het
belastingspatroon gevarieerder.
Aangeraden wordt om rekening te houden met de volgende maatregelen en randvoorwaarden bij het
toepassen van taakroulatie:
•
•
•
•
•
•
•
Taakroulatie is vooral geschikt voor allround bedrijven.
Om te kunnen rouleren, dienen de mensen van gelijk niveau te zijn; opleiding en scholing is
wellicht vereist.
Rouleren is een kwetsbaar proces; bij ziekte en inzet van uitzendkrachten kan er snel niet meer
gerouleerd worden.
Vrijwillig of opgelegd rouleren versus acceptatie bij medewerkers.
Zorg dat de werkplek ergonomisch goed is ingericht, zodat medewerkers in een gezonde
werkhouding kunnen werken. Hierbij valt te denken aan een goede werkhoogte, kleine
reikafstanden, voldoende bewegingsvrijheid etc.
Werk met parttimers.
Verstrek een "training on the job" waarbij medewerkers leren om een ongunstige werkhouding te
voorkomen. Voorkom of verminder tempodwang en een te hoge werkdruk, bijvoorbeeld door het
inbouwen van buffers.
Toelichting:
In de praktijk blijkt een rustige en constante werksnelheid vaak te leiden tot een hogere output dan een
werksnelheid met pieken. Maak per handmatige (machine gebonden) taak, duidelijke en objectieve
afspraken over de maximale werksnelheid die van mensen wordt gevraagd. Houd er rekening mee dat de
gezondheidskundige grens anders is voor verschillende soorten taken. Als er bijvoorbeeld ook kracht moet
worden gezet of er komen ongunstige werkhoudingen voor dan ligt de grens lager.
In de praktijk werken de meeste mensen in hun dagelijkse werk op ongeveer 65 tot 75% van hun
(kortdurende) maximale werksnelheid. Voor taken waarbij de handelingen zonder veel kracht en in een
hoog tempo worden uitgevoerd is dat ook gezondheidskundig acceptabel. In uitzonderingssituaties,
bijvoorbeeld bij plotselinge uitval van collega’s, of bij storingen moet men gedurende langere tijd op een
(sub-)maximale snelheid werken. Het komt ook voor dat door bezuinigingen / efficiëntieslagen dit maximum
tempo “normaal” wordt, voor langere termijn. Negatieve gezondheidseffecten kunnen dan verwacht
worden.
In de praktijk blijkt het vaak lastig goede / objectieve afspraken te maken over de maximale werksnelheid
die van mensen gevraagd kan worden. Dit heeft ook te maken met de grote verschillen tussen
verschillende mensen. Door toch voor verschillende werkzaamheden (gezondheidskundige)
werksnelheidsnormen af te spreken ontstaat duidelijkheid voor alle partijen. Informatie over de
totstandkoming van normen kan via arbeidsdeskundige analyses, praktijkervaring en/of proefondervindelijk.
Voorlichting lichamelijke belasting algemeen
Maatregel/oplossing:
In het Arbobesluit (Artikel 5.5) staat m.b.t. voorlichting het volgende beschreven:
Aan werknemers die arbeid verrichten waarbij sprake is van het handmatig hanteren van lasten wordt
doeltreffende voorlichting en doeltreffend onderricht gegeven over:
• de wijze waarop lasten gehanteerd worden;
• de aan het handmatig hanteren van lasten verbonden gevaren voor hun veiligheid en gezondheid
en de te nemen maatregelen om deze gevaren zo veel mogelijk te beperken en
• adequate informatie verstrekt over het gewicht van de te hanteren last en, wanneer het gewicht
van de last niet gelijk verdeeld is, over het zwaartepunt of de zwaarste kant van die last.
Een veel voorkomende valkuil bij voorlichting over fysieke belasting is dat er te snel wordt overgaan
tot het voorlichten/instrueren van werknemers over goede werkhoudingen en het geven van
werkinstructies, zonder zicht te hebben op de daadwerkelijk aanwezige risico’s en oorzaken.
“Het heeft geen enkele zin om werknemers voorlichting te geven over een goede werkhouding bij het
trekken van een hand palletwagen, wanneer de trekkracht onacceptabel hoog is; Evenmin heeft het
zin om een werknemer te instrueren hoe hij een goede werkhouding moet aannemen terwijl de
inrichting van de werkplek dit niet mogelijk maakt.”
Stelregel bij voorlichting:
7. eerst de risico’s en de oorzaken inzichtlijk maken: de risico-inventarisatie;
8. dan een plan van aanpak maken, waarin de te nemen maatregelen beschreven staan: wie
doet wat en wanneer en wat is het doel van deze maatregel;
9. en dan aan de slag met het realiseren van de te nemen maatregelen, waarbij het geven van
voorlichting een onderdeel zal zijn.
Voorlichting repeterende bewegingen
Knelpunt/risico:
Regelmatig minimaal 2 uur per dag of minimaal 1 uur achter elkaar repeterende bewegingen uitvoeren kan
leiden tot overbelasting van vooral hand- en arm- en nekspieren. Belangrijke risicofactoren daarbij zijn de
werkhouding (opgeheven schouders/armen), ver reiken en de hoeveelheid kracht die men uitoefent. De
manier van uitvoering van de repeterende bewegingen is van belang om lichamelijke klachten te
voorkomen of klachten te verminderen.
Maatregel/oplossing:
Geef voorlichting over verantwoorde manier van uitvoering van repeterende bewegingen. Neem de
volgende tips op in de voorlichting:
• Houd je schouder ontspannen en elleboog laag
Voorkom het werken met opgetrokken schouders en opgeheven armen. Door de schouders
ontspannen naast de romp af te hangen kan worden gewerkt met een minimum aan
spierspanning rond de schoudergordel. Met de ellebogen naast de romp, in plaats van naar
buiten gericht, worden de schouders minder belast. Voorkom zoveel mogelijk het voor- en
zijwaarts heffen van de bovenarm (zone II en III).
•
Breng het werk op de juiste hoogte
Door te werken op de juiste hoogte voorkom je voorover bukken tijdens het werk of het onnodig
heffen van de armen. De optimale werkhoogte is met de handen op navelhoogte zodat de
ellebogen in een haakse hoek staan en de schouders ontspannen zijn.
•
Houd je pols recht
De belasting in de pols is optimaal als de
polsen recht worden belast. Dat wil
zeggen dat de polsen niet worden
afgebogen in de richting van de duim of
pink (zie afbeelding) en ook niet richting
de handpalm of de handrug. Extreme
gewrichtshoeken zijn een risico voor het
ontstaan van klachten en moeten daarom
zoveel mogelijk voorkomen worden.

Het herstel na uw blaas of prostaatoperatie

HOUDINGS- EN BEWEGINGSSPIEREN

domein: LO zie functiebeschrijving hepatitis 0 tetanus 0

800789 Leefregels na urologische ingreep

PRIE Johan Goossens feb 2014

Schouder, protocol na Laterjet procedure

Algemene Informatiebrochure Laevo

Examen: Proefexamen Basisveiligheid

Overzicht van eerder ingediende ideeën

Datum 12 november 2014 Onderwerp Buluitreiking Beste student,