Emoticongebruik mannen VS vrouwen

In hoeverre is er een verschil in het gebruik van emoticons tussen mannen en vrouwen?
Selin Tastan – Communicatie & Informatiewetenschappen – Universiteit Utrecht - 2007
We leven in het tijdperk waarin de computer deel is geworden van ons leven. Discussies die we ook op straat zouden
kunnen voeren, voeren we nu op discussiefora. Gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal worden hier vervangen door
emoticons. Emoticons, ook wel in de volksmond “smileys” genoemd, hebben sinds het begin van het internet een steeds
grotere plek in digitale communicatie ingenomen. De kleine plaatjes, waarmee men wat meer persoonlijkheid of emotie aan
een tekst kan geven, bestaan er tegenwoordig dan ook in alle soorten en maten.
Het gebruik van smileys is binnen een aantal jaar sterk gegroeid en is een normaliteit in ons leven geworden. De ene groep
mensen gebruikt de smileys echter meer dan de andere. Zo zullen de ouderen onder ons, denk hierbij aan de 40+ generatie,
minder emoticons gebruiken dan jongeren. De reden hiervoor zien we bijvoorbeeld terug in een interview in het Algemeen
Dagblad Online, “De kracht van een digitale lach” door Leo van Marrewijk, waarin de geinterviewde Daantje Derks
beargumenteert “dat jongeren er [in het gebruik van emoticons] bedrevener in zijn omdat ze er nu eenmaal mee zijn
opgegroeid.'' De ervaring is dus groter en daarmee zal de frequentie in het gebruik van emoticons hoger liggen bij jongeren.
In mijn onderzoek richt ik mij op het verschil tussen man en vrouw in het emoticongebruik. Omdat veel mensen
tegenwoordig hun discussies op het internet voeren en deze extra inhoud geven met smileys, is het interessant dit onderwerp
aan te doen in een onderzoek. Het feit dat oudere mensen over het algemeen minder goed omgaan met computers dan de
jongere generatie, betekent dit ook dat er op vele fora meer jongeren dan ouderen te vinden zijn. Dit is de reden waarom het
een vertekend beeld zal geven als ik naar het smileygebruik in leeftijdscategorieën zou kijken. Wanneer we kijken naar het
computergebruik tussen mannen en vrouwen, in plaats van het onderzoek in te delen in leeftijdscategorieën, beschikken we
over een resultaat dat interessante informatie biedt over het gebruik van emoticons. In hoeverre uiten beide sekses hun
emoties door smileys te gebruiken? En welke verschillen wat betreft de communicatie in cyberspace kunnen we tussen de
sekses opmaken? Het zijn interessante vraagstukken, die een aanleiding vormen voor mijn onderzoek. Mijn
onderzoeksvraag zal dan ook luiden “In hoeverre is er een verschil in het gebruik van emoticons tussen mannen en
vrouwen?”.
Dit onderzoek zal aan de hand van een corpus het smileygebruik van de seksen onder de loep leggen. Het corpus bestaat uit
berichten van het forum van scholieren.com. Dit forum, met een algemene doelgroep van scholieren, heeft een evenwichtige
verdeling van de sekses, wat zich uitermate leent voor dit corpus.
Vanaf de jaren ’90 werd de term smiley bekend in Nederland. Voor die tijd werd de smiley, of emoticon, in Nederland
lachebekje genoemd.1 Het gebruik van emoticons is ingeburgerd in vele diverse digitale teksten. Zo worden deze
afbeeldingen gebruikt in populaire instant messaging chatprogramma's als MSN, maar ook in blogs en discussiefora. Ze zijn
een belangrijk deel geworden van zowel de digitale cultuur als communicatie. Smileys worden veelal gebruikt om de
beperkingen die men in schrijftaal kent, zoals gebrek aan intonatie en fysieke aanwezigheid, te compenseren. 2
Aangezien emoticons een grote rol spelen in de digitale communicatie, zijn er al vele verschillende onderzoeken gedaan
naar het gebruik van deze smileys. Zo hebben David A. Huffaker en Sandra L. Calvert (2005) een studie gedaan naar de
verschillen in emoticongebruik in blogs. In het onderzoek van Huffaker & Calvert komt men tot de conclusie, na het
willekeurig analyseren van een groot aantal blogs, dat mannen meer emoticons gebruiken dan vrouwen op blogs. Andere
studies spreken dit echter tegen. In het onderzoek van Witmer en Katzam (1997) bijvoorbeeld, komt men tot de conclusie
dat vrouwen in discours meer emoticons gebruiken om hun emoties te uiten dan mannen.
Ook de docente Daantje Derks heeft onderzoek verricht naar smileys. In het artikel “Digitale Lach” gepubliceerd in het
Algemeen Dagblad van zaterdag 29 september spreekt ze hierover, in een interview dat is afgenomen door Leo van
3
Marrewijk. Daantje Derks beschrijft dat emoticons in digitale boodschappen verassend veel lijken op face-to-face
gesprekken. Op de vraag welke sekse vaker emoticons gebruikt, geeft ze het volgende antwoord: “Ik heb zelf geen verschil
gevonden. Dat past ook bij onze tijd, omdat het normaal is geworden dat ook mannen hun emoties tonen. Wel blijkt uit
andere studies dat vrouwen vaker emoticons gebruiken”.
Tussen het onderzoek van deze personen en mijn onderzoek zitten zeker bepaalde overeenkomsten. Zo richten we ons
beiden op het gebied van emoticons en bekijken we het verschil in sekse. Mijn onderzoek verschilt echter op verschillende
vlakken van hierbovengenoemde onderzoeken. Ik richt mij in dit onderzoek specifiek op een forum. Interessant bij het
onderzoeken van een forum is dat men, in tegenstelling tot blogs, niet alleen de berichtgeving van de auteur bediscussieert,
maar dat dit ook een omgeving is waarin vele andere soorten communicatie plaatsvinden. Zo zien we veelal ook een vorm
van chat terug op fora. Dit maakt een forum niet enkel een discussiepunt waar discussies worden gevoerd over actualiteiten
en stellingen, maar ook een ontmoetingsplaats voor gebruikers. Deze diversiteit aan berichten en communicatie maakt een
forum tot een interessant medium om onderzoek naar te doen.
1
http://nl.wikipedia.org/wiki/Smiley
2 Voorwaarden schrijftaal vrij naar: Crystal, D. Speaking of Writing and writing of speaking,
www.crystalreference.com/DC_articles/Linguistics22.pdf
3
Derks, D (2007), De kracht van een digitale lach, Algemeen dagblad. http://www.ad.nl/multimedia/article1699662.ece
Enkele van bovengenoemde onderzoeken leggen een verband tussen het uiten van emoties en het gebruik van emoticons.
Ook kan men in vorige onderzoeken herkennen dat vrouwen in discours meer emoticons gebruiken om hun emoties te uiten
dan mannen. Aan de hand van deze onderzoeken en de hoofdvraag, “In hoeverre is er een verschil in het gebruik van
emoticons tussen mannen en vrouwen?” heb ik een hypothese opgesteld die luidt als volgt:
H1: Vrouwen maken meer gebruik van emoticons
De hoofdvraag operationaliseren
Aan de hand van een hypothese stelden we de hoofdvraag “in hoeverre zien we een verschil in het gebruik van emoticons
tussen mannen en vrouwen?”.
Maar wanneer is er echt een verschil te zien? Als de mannen of de vrouwen 25% meer gebruiken, dan noem ik het verschil
significant genoeg. Wanneer ik concludeer dat dit verschil kleiner is dan beschouw ik dit als een gelijk gebruik.
Het corpus
In mijn onderzoek maak ik gebruik van het forum van scholieren.com. Dit is één van de grotere forums in Nederland waar
dagelijks veel berichten worden geplaatst. Iedereen kan hier iets plaatsen en heeft de mogelijkheid hierop te reageren. In de
meeste gevallen staat in het betreffende forum ook het geslacht van de schrijver vermeldt. Dit is noodzakelijk voor mijn
onderzoeksvraag. Wanneer dit niet vermeld zou staan, dan zou ik niet kunnen onderscheiden welk sekse welke emoticons
heeft gebruikt. Als bijlage heb ik onder andere een deel van het topic ‘Wat is het raarste dat je ooit gegeten hebt?‘
bijgevoegd. Dit topic is een voorbeeld van de vele diverse onderwerpen die behandeld worden op het forum van
scholieren.com. In de literatuurlijst staan de links naar alle berichten van het topic.
Als onderwerpen ga ik gebruik maken van neutrale onderwerpen, hierbij verwacht ik dat er evenveel emoticons zouden
moeten worden gebruikt onder mannen en vrouwen.
Neutrale onderwerpen als topic:
-In dit topic wordt geschreven over het raarste wat je ooit hebt gegeten.
-Met dit topic probeert iemand achter de titel te komen van een bepaalde film of serie.
-Hier worden allerlei tips genoemd over uitgaan in Nederland.
In de bovenstaande topics kun je zien dat dit onderwerpen zijn die neutraler van aard zijn dan bijvoorbeeld een topic over
een jonge puppy. Bovenstaande topics zijn neutraal omdat ze over onderwerpen gaan die mannen en vrouwen evenveel
aanspreken. Uitgaan is niet een mannen- of vrouwending, televisie kijken doet iedereen en hetzelfde geldt ook voor eten.
Een topic over een puppy zal aantrekkelijker zijn voor vrouwen omdat dit onderwerp meer op het emotionele gevoel
inspeelt. Zoals uit eerder onderzoek blijkt, zijn vrouwen hier gevoeliger voor en is de kans groot dat ze daardoor meer
emoticons gebruiken. 4
In de eerder genoemde topics zal ik het aantal emoticons tellen. Bij het tellen zal ik geen citaten meetellen omdat deze een
verkeerd beeld kunnen creëren. Het plaatsen van citaten gebeurt vaak op forums. Men reageert op elkaar en sommigen
kiezen er voor om iemand te citeren. Als een mannelijke gebruiker een vrouwelijke gebruiker die emoticons heeft gebruikt
citeert, komen die emoticons ook in het bericht van de mannelijke gebruiker te staan. Daarom zal ik alleen de door de
schrijver geplaatste emoticons tellen.
In het onderstaande schema is een lijst te zien met alle emoticons die beschikbaar waren op het forum van scholieren.com,
elke wordt meegeteld in dit onderzoek.
Betekenis
Emotico
Afkorting
Betekenis
n
Emotico
Afkorting
n
Blij
:)
Ja(Smiley ja knikkend)
:y
Verdrietig
:(
Nee(Smiley nee knikkend)
:n
Schaamte
:o
Pompom
*O*
Grijns
:D
Nopompom
-O-
Niet
;)
Worship
_O_
Plagend
:p
Huilen
:'(
Gaaf
:cool:
Bloos
:bloos:
Sarcastisc
:rolleyes:
Duivel
:evil:
Boos
:mad:
Streep
:|
Schrik!
:eek:
Bah
:s
Positief
(y)
Oneens
:nono:
Negatief
(n)
Verward
:confused
gemeend
h
:
4
Verschillen tussen man en vrouw in Psychologie (Mens en samenleving) (2007): http://mens-ensamenleving.infonu.nl/psychologie/10515-verschillen-tussen-man-en-vrouw.html
Uitvoering
Op drie verschillende topics ga ik het gebruik van emoticons tellen en deze onderverdelen in een categorie mannen en een
categorie vrouwen. Deze topics bestaan elk uit ongeveer honderd berichten. Hierbij tel ik alleen de berichten mee waarvan
het geslacht bekend is. Op deze manier kan ik de frequentie bepalen van het emoticongebruik bij mannen en vrouwen. Bij
het tellen bepaal ik dus ook welk soort emoticons er worden gebruikt. In tabel 1 komen de resultaten van alle drie de
forums, zodat we een goed overzicht krijgen. In deze tabel wordt alles opgeteld en kan er een resultaat worden bepaald. In
tabel 2 zal het totaal aantal berichten te zien zijn, met of zonder emoticon. Met deze twee gegevens krijgen we tot slot de
mogelijkheid om de onderstaande berekening uit te voeren en hiermee de verhouding te bepalen van het aantal emoticons
ten opzichte van het aantal geplaatste berichten van mannen en vrouwen.
Berekening: totaal aantal emoticons /aantal geplaatste berichten
De resultaten van het onderzoek staan in tabel 1 vermeldt, in tabel 2 staat het totale aantal geplaatste berichten per geslacht.
Zo kun je bijvoorbeeld concluderen dat van de 144 geplaatste berichten van de mannen er 8 keer een blije emoticon is
gebruikt.
Tabel 1
Betekenis Emoticons
Blij
Verdrietig
Schaamte
Grijns
Niet gemeend
Plagend
Gaaf
Sarcastisch
Boos
Schrik!
Positief
Negatief
Bloos
Duivel
Streep
Bah
Oneens
Verward
Huilen
Ja
Nee
Pompom
Nopompom
Worship
Totaal
Man
8
3
3
9
7
4
Vrouw
32
14
17
15
9
13
8
2
1
1
11
1
4
15
1
2
1
1
1
1
1
8
2
1
8
1
53
152
Tabel 2
Frequentie
Mannen
Vrouwen
144
185
Berekening
Mannen
53/144= 0,37
Vrouwen
152/185=0,82
Wanneer er wordt berekend hoeveel emoticons er worden gebruikt per bericht zie je dat de vrouwen er meer gebruiken dan
de mannen. De vrouwen gebruiken 0,82 emoticon per bericht en de mannen 0,37. Als je dit per 10 geplaatste berichten
bekijkt zie je dat de vrouwen er 8 gebruiken en de mannen er net 4. Hier zie je dat vrouwen twee keer zoveel gebruik maken
van emoticons op een forum.
Conclusie 1.5
Het plaatsten van berichten op een forum valt volgens de indeling van Crystal onder het schrijven. De belangrijkste punten
die dit bepaalde waren: berichten nemen ruimte in, hebben een planning, de spreker en de hoorder zijn niet altijd aanwezig
en er is geen sprake van intonatie. Het forum kan een discussieforum worden genoemd. Men reageert op de mening van
elkaar over het topic. Iedereen kan zijn berichten plaatsen. De lezers van het geplaatste bericht kunnen dan een mening, een
antwoord en hun gedachte of gevoel plaatsen door een bericht te posten. De lezers reageren vaak ook op de antwoorden van
elkaar, dit gebeurt vaak met citaten. Op deze manier ontstaat er een soort discussie over het geplaatste artikel.
In een corpus met drie verschillende topics van een forum kwam uiteindelijk naar voren dat het plaatsen van emoticons
vaker wordt gedaan door vrouwen dan mannen. Vrouwen gebruiken per 10 geplaatste berichten 8 emoticons en mannen
slechts 4.
Discussie 1.6
Mijn resultaat verschilt van het resultaat bij het onderzoek van David A. Huffaker en Sandra L. Calvert. De conclusie uit
mijn onderzoek geeft aan dat vrouwen meer gebruiken maken van emoticons en bij Huffaker en Calvert zijn dat de mannen.
Dit verschil zou je kunnen verklaren door het feit dat ik me heb gericht op een forum en niet op een blog.
De waarde van dit onderzoek wordt bedreigd doordat de personen die berichten plaatsen voornamelijk jonger dan 30 jaar
zijn. Hierdoor hebben we ons nog niet gericht op elke leeftijdsgroep. Een sterk punt is weer dat er verschillende topics zijn
gebruikt met een neutraal onderwerp waardoor het gebruik gelijk zou moeten liggen tussen mannen en vrouwen. Nog een
sterk punt is dat de citaten niet mee worden geteld. Op deze manier is er geen scheef beeld ontstaan. In een volgend
onderzoek zou men er beter aan doen door een forum te vinden waarin elke leeftijdsgroep berichten plaatst.

Download Report