JUNTA VAN EXTREMADURA
Raad voor Cultuur en Toerisme
Coördinatie
Directoraat Generaal voor Toerisme
Coördinatie teksten en foto´s
Juan Pablo Prieto Clemente
Teksten
Casimiro Corbacho Amado, routes 5, 15, 16 en 19
Atanasio Fernández García, routes 9, 11, 12, 14 en 17
Víctor Manuel Pizarro Jiménez, routes 1, 4, 10 en 18
Javier Prieta Díaz, routes 2, 3, 6 en 7
Juan Pablo Prieto Clemente, routes 8 en 13
Foto´s
Juan Pablo Prieto Clemente, pagina´s: 3, 5, 6, 9, 12, 13, 15, 16, 26, 30, 45, 54, 55, 65 links, 68, 75,
76, 77, 81 der., 85, 86, 102, 107 rechts, 110, 118 links, 120, 121, 123, 125, 141, 142, 144, 147, 168 y 173 links,
Atanasio Fernández García, pagina´s: 87, 90, 91, 103, 107 izq., 109, 111, 113, 115, 118 rechts, 128,
129, 131, 133, 153, 155, 156, 160 y 175.
Víctor Manuel Pizarro Jiménez, pagina´s: 43, 50, 95, 97, 161 y 167
José Gordillo Caballero, pagina´s: 4, 46, 58, 63, 66, 81 links, 99, 136, 164 y 172
Javier Prieta Díaz, pagina´s: 21 boven, 23, 24, 31, 34, 35, 42, 59, 61, 62, 65 rechts, 69, 72, 73 y 74
Ricardo Peralta, pagina´s: 8, 21 onder, 53, 57, 98, 127, 140 y 173 rechts.
Casimiro Corbacho Amado, pagina´s: 28, 51, 137, 145, 152 y 169
Illustraties
Juan M. Varela Simó
Grafische productie
XXI Estudio Gráfico
Drukkerij
Grafimón 04
ISBN
BA-095-09
Bijeneters
Zwarte roodstaart
2
1
3
5
6
7
4
9
10
8
13
12
11
14
17
15
16
18
19
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Inhoud
ROUTES
Page
Inleiding
7
...........................................................................................
Empresas especializadas
10
............................................................
1
Sierra de Gata
2
Valle del Ambroz / Tierras de Granadilla-Cáparra
3
La Vera en de Jerte-vallei
4
Tajo internacional
5
Canchos de Ramiro en het stuwmeer van Portaje
6
Nationaal Park Monfragüe
7
Het Arrocampo-stuwmeer
8
Sierra de San Pedro
9
De Vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo
13
...............................................................................
21
...................
31
...........................................................
43
.........................................................................
59
...........................................................
69
............................................................
77
.....................................................................
87
..........................
10
Villuercas
11
Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier
12
Cornalvo en Los Canchales
13
Moheda Alta / Sierra Brava
14
Orellana stuwmeer en Puerto Peña
15
De Meren en de Vlaktes van La Albuera
16
De centrale Sierras van Badajoz
17
La Serena en Sierra de Tiros
18
De dehesas van Jerez
19
Arroyo Conejos stuwmeer en Campiña Sur
Veldgids
51
...................
95
.......................................................................................
103
......
111
.......................................................
121
.......................................................
129
.........................................
137
.................................
145
..............................................
153
....................................................
161
................................................................
169
............................
177
......................................................................................
Vogelexcursie
8
INLEIDING
Extremadura heeft zich dankzij de vele verschillende habitats, uiteenlopend van het hoge
Gredos-gebergte tot de laagvlaktes van La Serena of de steppe van Cáceres en Trujillo,
en dankzij de geostrategische ligging, aan een route die vele trekvogels volgen, kunnen
ontwikkelen tot een bestemming waar zich een nieuwe en groeiende vorm van toerisme
heeft gemanifesteerd, bekend als “ornithologisch toerisme, of Birdwatching”. Het is zelfs
zo, dat het internationaal bekende merk Swarovski, gespecialiseerd in materiaal voor verrekijkers en telescopen die de beste vogelkijkers in de wereld gebruiken, de naam Extremadura heeft gekozen voor een nieuw rugzak-model, bedoeld voor het vervoer van
optisch materiaal voor natuurliefhebbers. Het feit dat het park Monfragüe kort geleden
is uitgeroepen tot Nationaal Park, met de bijbehorende publiciteit en financiële ondersteuning door de Ministeries van Milieu, Platteland en Zee en het Ministerie van Toerisme,
hebben ervoor gezorgd dat het aantal bezoekers aan deze regio aanzienlijk is toegenomen. Zij kunnen hier vele verschillende vogelsoorten observeren, die niet op andere plekken te vinden zijn. Echter, Monfragüe is slechts één van vele gebieden binnen een regio
die goed behouden is en waar het barst van de diersoorten die de moeite waard zijn om
te ontdekken en te leren kennen. Deze gids met vogelroutes beoogt de vogelkijker op
eenvoudige en comfortabele wijze ook naar andere gebieden van Extremadura te leiden
die minder bekend zijn dan het Monfragüe Park en die soms helemaal niet beschermd
worden, maar waar een zeer gevarieerde natuur en fauna ervoor zal zorgen dat iedere vogelliefhebber die een paar dagen wil genieten in deze regio, slechts geholpen door een
verrekijker en een telescoop, het hier prima naar zijn of haar zin zal hebben.
De routes zijn samengesteld met als doel eenvoudig te zijn, zonder dat dit afbreuk doet
aan de nauwkeurigheid. De routes zijn bedoeld voor zowel de meer ervaren ornitholoog, als voor een lokale familie die graag aan de hand van onze uitleg een gebied (beter)
wil leren kennen, dat hen onbekend is, wellicht omdat te ver van huis lag, of omdat ze
niet wisten dat het bestond. Hiertoe geven we bij iedere route de volgende informatie:
Een algemene presentatie van de route, op basis waarvan besloten kan worden deze
route wel of niet te gaan doen, een overzicht met de meest representatieve vogels van
de route en de tijd van het jaar dat ze het beste te zien zijn. De vogels zijn onderverdeeld in de volgende categorieën:
Standvogels: Vogels die het hele jaar in het gebied te vinden zijn.
Zomergasten: Broedvogels die zich in het gebied bevinden gedurende de lente en de
zomer, en die aan het einde van de zomer vertrekken naar hun overwinterplek.
Wintergasten: Vogels die niet in Extremadura broeden, maar die hier de herfst- en wintermaanden doorbrengen.
Trekvogels: Vogels die deze regio gebruiken als pleisterplaats op weg van hun broedgebieden gelegen ten noorden van Extremadura naar de meer zuidelijk gelegen winterkwartieren. Deze vogels komen gewoonlijk twee keer per jaar langs: vóór en ná het
broedseizoen.
9
Daarnaast vinden we bij iedere route de volgende informatie:
•
Ligging en bereikbaarheid: met voldoende informatie om bij het vertrekpunt van
de route te komen.
•
Beschrijving van de route: met GPS-coördinaten van splitsingen en kruispunten, en
van de meest interessante plekken, zodat we optimaal kunnen genieten van alles dat
de route te bieden heeft.
•
Ornithologische waarde: hier vinden we de gegevens van de meest bijzondere vogelsoorten die we op deze route kunnen aantreffen, hoewel dit vaak slechts een
klein deel is van de vele vogels die we kunnen zien.
•
Seizoenskenmerken: beste moment om de route aan te doen, of wat we kunnen
zien in ieder seizoen.
•
Overige natuurlijke en culturele waarde: Aanvullende informatie over andere bezienswaardighedenvan de route en de directe omgeving.
Rest mij niets anders dan eenieder die besluit één van deze routes te gaan doen, toe te
wensen dat hij/zij een geslaagd dagje uit moge hebben en ik hoop dat de informatie die
deze gids biedt, hierbij nuttig zal blijken.
Juan Pablo Prieto Clemente
Kerkuil
10
Goed gedrag van de vogelspotter
We dienen er rekening mee te houden en zorg voor te dragen dat onze liefhebberij onder
geen voorwaarde een gevaar of overlast mag betekenen voor de vogels, of voor andere
natuurbewoners. Het is daarom van belang een aantal regels in het achterhoofd te houden bij het bezoeken van deze routes:
•
Voorkom overlast tijdens het broedseizoen. Hiertoe vermijden we in de buurt van
nesten te komen, omdat het storen van een volwassen vogel tijdens het broeden
of tijdens het verzorgen van zijn jongen ervoor kan zorgen dat het nest verloren gaat
en dat de nakomelingen van dit paar sterven.
•
Zo discreet mogelijk kleden, met kleuren die camoufleren en geen visueel impact
veroorzaken.
•
Zo stil mogelijk zijn tijdens de route, en opgaan in de omgevingsgeluiden. Met
name de roepjes en zang van de vogels wijzen ons op de aanwezigheid van de verschillende soorten.
•
Waar mogelijk, het gebruik van de auto vermijden, en lopen. Wandelend zien we
meer en kunnen we bovendien al onze zintuigen gebruiken.
•
Als we hulpmiddelen als een verrekijker of een telescoop gebruiken, hoeven we
niet te dicht in de buurt van de vogels zelf te komen en zal het gemakkelijker zijn
de verschillende soorten te onderscheiden en ervan te genieten. Daarnaast is het
raadzaam een gespecialiseerde natuurgids aan te schaffen..
11
Contact
Naam
Talen
Badajoz
Castuera
SERTUR. NATURALEZA, OCIO Y TIEMPO LIBRE EN LA SERENA
Recreatie, natuur, kanoën, multiadventure
Nicolás Peña
Paredes Calvario, 142 • Tlf.: 610 390 793 / 661 711 721
Fax: 924 760 635 • www.serturextremadura.com / [email protected]
La Codosera
GODFRIED SCHREUR
Vogel-, natuur- en wandelgids. Begeleidt excursies en reizen ter observatie van fauna, flora en landschap
Godfried Schreur
Sierra de La Lamprona, 3 •Tlf.: 924 404 473 / 676 429 013 SPAANS
[email protected]
ENGELS
NEDERLANDS
Cáceres
Cáceres
AOSSA EXTREMADURA, S.L.
Excursies ter observatie van vogels, multi-adventure
Juan A. García Chaves
Sgto. Serrano Leite, 2 • Tlf.: 670 591 675 / 927 627 616
Fax: 927 627 617 • www.aossaextremadura.com
[email protected]
Cáceres
ESQUIEXTREMD, S.L.
Activiteiten in de natuur, boottochten op de Taag-rivier, kanoën, wandelroutes, fotografie-safari´s.
Juan J. Enrique Salgado
Plaza de Gante, 1 bajo • Tlf.: 927 626 587
www.grupogentours.com / [email protected]
Collado de La Vera
ACTION VERA
Vogelobservatie, wandelen, culturele routes, eco-routes 4x4, rafting, fietsroutes, fietsverhuur
Vicente Riolobos Peris
Finca Saltaderos, s/n - Apdo. Correos 122 • 650 829 856
www.actionvera.com / [email protected]
www.veraventura.es
Coria
EXTREMAVELA
Vogelobservatie, windsurfing, fietsroutes en kanovaren
Ramón Torres G. Ortega
Ancha del Carmen, 9 • Tlf.: 627 905 242 / 927 232 670
www.extremavela.com / [email protected]
Jaraíz de la Vera
JARAMANDA
Wandelen, kanoën
J.M. Cano Riquelme
Malpartida de Plasencia
Finca Jaramanda. Apdo. 27 • 608 618 932 / 629 542 691
www.jaramnda.com / [email protected]
EN RUTA, NATURALEZA Y AVENTURA
Vogelobservatie-routes in Monfragüe, 4x4, fotografie-safari´s, wandelen, thematische routes,
multi-adventure
J. L. García Jerez
El Egido, 23 • Tlf.: 927 404 829 / 605 898 154
www.rutaspormonfrague.com /
[email protected]
12
GESPECIALISEERDE BEDRIJVEN
Contact
Naam
Talen
Cáceres
Malpartida de Plasencia
MONFRAGÜE NATURAL
Vogelobservatie-routes in Extremadura, wandelen, 4x4 en fotografische routes
Eduardo Calzaas Martín
Joaquina Alcalde, 49 • 638 520 891
www.monfraguenatural.com
[email protected]
Malpartida de Plasencia
SPAANS
ENGELS
MONFRAGÜE VIVO
Routes in het Nationaal Park Monfragüe ter observatie van fauna en flora, 4x4,
wandelen, kano-routes en multi-adventure
Raul Virosta Merino
Navaconcejo
Rosas, 41 • Tlf.: 927 459 475 / 620 941 778
Fax: 927 404 276
www.monfraguevivo.com / [email protected]
VALLE AVENTURA. SERVICIOS TURÍSTICOS
Natuurgidsen service, eco-routes met 4x4, natuur&milieu educatie en wandelen
Raul Salgado Muñoz
Navazuelas
Barrero, 2 - 3º E • Tlf.: 927 173 114 / 636 631 182
www.valleaventura.com
[email protected]
CIRCAETUS
Wandelroutes, observatie van fauna en flora, thematische routes, 4x4, fietsroutes, paardrijden,
fietsverhuur, natuur&milieu educatie
Jaime Cerezo Cortijo
Serradilla
Mártires, 23 • Tlf.: 927 151 777 / 630 568 011
RUTAS “DEHESAS DE MONFRAGÜE”
Excursies ter observatie van vogels, flora en fauna
Mª del Mar Cobos
Trujillo
Tlf.: 605 732 252 • www.rutasdehesasdemonfrague.com
[email protected]
GUIAS DE NATURALEZA “EL ELANIO”
Vogel- en wandelgids. Begeleidt excursies, ter observatie van vogels, en wandelroutes
Jesús S. Porras Mateos
Conquista de la Sierra, 2 - 2º D
Tlf.: 927 320 103 / 676 784 221
www.extremadurabirds.net / [email protected]
Trujillo (Pago de S. Clemente)
SPAANS
ENGELS
BIRDING EXTREMADURA
Vogel- en wandelgids. Begeleidt excursies, ter observatie van vogels, en wandelroutes
Martin Kelsey
Apdo. Correos, 28 • Tlf.: 927 319 349 / 609 687 719
www.birdingextremadura.com
[email protected]
SPAANS
ENGELS
13
Vink
14
R U T A S
Sierra de Gata
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
1
Ligging en bereikbaarheid
Deze route ligt in de Sierra de Gata-streek, aan de van de rivier de Alagónen
de Árragovallei, aan de zuidkant van de Sierra de Gata. We kunnen deze route
beginnen in het dorp Moraleja (Cáceres), gelegen aan de EX-108 tussen Coria
en Moraleja. We slaan de weg richting La Moheda en het stuwmeer Borbollón in. Ook bereikbaar vanaf de EX-205, afslaand richting Moraleja, of om vanuit de Árragovallei omhoog te klimmen.
Beschrijving van de route
De route heeft een lengte van ongeveer 106 km (heen en terug) over zowel
verharde wegen als bospaden, vanaf Moraleja tot het einde van het voorgestelde traject. De route is ontworpen om in één dag met de auto af te leggen,
en onderweg te stoppen op de meest interessante uitkijkplaatsen.
De route voert voor een deel langs de bedding, de weilanden en irrigatiege-
15
Sierra de Gata
EX-205
EX-1
09
EX-1
09
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
Monniksgier / Vale gier / Havikarend / Zwarte mees
Standvogels
Zomertgasten
Zwarte ooievaar / Aasgier / Ortolaan / Duinpieper /
Tapuit
Heggenmus / Geelgors / Goudvink / Kraanvogel
Wintergasten
16
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
bieden van de Alagónrivier, waarde overwinterende kraanvogels speciale aandacht verdienen. Daarna volgt de route de Árrago rivier die zich een weg
baant tussen schaduwrijke beekbossen met essen en elzen, om zich stroomopwaarts tussen de bergen Bolla en Gomara , beide hoger dan 1.100 meter, te
vervolgen. Hier broeden meer dan vijftig paren monniksgieren. De hoogstgelegen punten van de route komen we tegen op de passen Puerto Nuevo en
Puerto Viejo bijna op de grens met de provincie Salamanca, en in de Sierra de
los Ángeles, waar veel dennenbomen, bremstruiken en heideplanten groeien.
Halverwege de route, tussen de bergen en de vlaktes, verzachten de steeneiken in de (boom)weides en de bossen van pyreneese eik de overgang van de
bergtoppen naar de laagvlaktes. Het Borbollón stuwmeer, is een verplichte
stop voor vele authentieke overwinterende watervogels, zoals eenden, ganzen, aalscholvers, meeuwen en kraanvogels die een eilandje – Parra Chica of
Borbollón- gebruiken als vaste slaapplaats gedurende de winterperiode. Daarnaast vormt dit eiland ook een broedplek voor witte ooievaars, koereigers en
blauwe reigers, tijdens de zomerperiode.
We beginnen onze route in het dorp Moraleja. Op de EX-108 nemen we de weg
die ons naar de woonkern La Moheda en naar het Borbollón stuwmeer leidt. We
gaan linksaf op het punt (X:0703715, Y: 4442234) en volgen de borden richting het Rivera de Gata- stuwmeer. Onderweg komen we langs een mozaïek
van maïsvelden, weilanden, beemden en boomweides, waar we fouragerende
kraanvogels kunnen waarnemen en de grijze wouw zich ook laat zien. Het landschap wordt gedomineerd door de traditionele tabaksdrogerijen en in het noorden, in de verte, zien we de toppen van de Sierra de Gata liggen. We keren terug
naar de hoofdweg en gaan richting het stuwmeer van Borbollón, een gebied
dat is uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied. Aangekomen bij de camping, nemen
we de weg naar Hoyos en Villasbuenas de Gata, om op het punt (X:0705617,
Y: 4445362) rechtsaf te slaan. Hier vandaan vertrekt een pad dat helemaal langs
de oever van het Borbollón stuwmeer voert; We raden u aan om dit pad pas tijdens de schemering, na het voltooien van de gehele voorgestelde route, te be-
Koolmees
17
Sierra de Gata
wandelen. Het is een goede plek om voorbijtrekkende kraanvogels te bekijken,
op weg van de voederplekken naar het eilandje dat ze als slaapplaats gebruiken.
Vanaf één van de uiteinden van het stuwmeer die het dichtst bij het kleine eiland liggen, kunnen we de vogels aan de oevers zien staan. Daarnaast kunnen
we ook aalscholvers waarnemen die in de eucalyptusbomen slapen.
We vervolgen onze route richting de EX-205, en slaan rechtsaf richting het
dorp Hervás, om vervolgengs links af te slaan op het kruispunt naar Cadalso
en Descargamaría. We klimmen onder de verkoelende schaduw van de beekbossen, vanuit de vallei van de Árragorivier, waar we de nerveuze vlucht van
de waterspreeuw kunnen aanschouwen. Aangekomen in het mooie dorpje Robledillo de Gata, dat tot Conjunto Histórico Artístico (Cultuur-historisch erfgoed) is uitgeroepen, nemen we de smalle weg die ons naar de pas van Puerto
Viejo zal leiden. We vinden het uitkijkpunt “Mirador de la Lagartera” op het
punt (X:0715446, Y: 4446783), waarvandaan we een mooi uitzicht hebben op
de nauwe vallei van de Árrago en waarvandaan een oude Romeinse weg ons
de weg wijst (omhoog de bergen in) naar de bron van de rivier. Het pad heeft
dichtbegroeide hellingen, vol met zwarte dennen, struikvormige steeneiken,
pyreneese eiken en enorme boomheide, een ideale plek om kleine struikvogeltjes te bekijken: grasmussen, heggenmussen, roodborstjes…
Aangekomen bij de pas, op het punt (X:0715802, Y: 4470009), nemen we een
bospad aan onze linkerhand. Dit pad leidt langs enkele hoge toppen, waar we
vooral de zwarte den aantreffen en dicht struikgewas van heide en brem. In dit
habitat kunnen we vogels observeren die hier in de zomer broeden, zoals de
ortolaan, de tapuit en de duinpieper, naast de geelgors die hier ooit éénmaal
in de winter is waargenomen. Op specifieke plekjes in de dennenbossen op
deze berg is het mogelijk om de koolmees en de zwarte mees te observeren.
Ook kunnen we hier aaseters zoals de monniksgier, de vale gier en de aasgier
zien vliegen. Het pad loopt verder tot de weg naar “Puerto Nuevo”, op het punt
(X:0710899, Y: 4467314), gelegen tussen de dorpen Descargamaría en Ciudad Rodrigo (Salamanca). Hiervoor dienen we de volgende punten en afsla-
Tapuit
18
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
gen te volgen: Punt (X:07149172, Y:4469784). Rechts afslaan. Punt
(X:0714467, Y:4469218). Rechts afslaan. Punt (X:0713105, Y:4468702).
Rechts afslaan. Punt (X:0711596, Y:4468458). Links afslaan.
Aangekomen bij de verharde weg, slaan we linksaf, richting Descargamaría. De
weg slingert en biedt mooie uitzichten op valleien en rotswanden, waar tussen
de aardplaten jeneverbessen en struikvormige steeneiken groeien. De aanwezigheid van de monniksgier is hier steeds frequenter, en hun activiteit concentreert zich op de schaduwrijke noordhelling van de Gomara. Er is een mooi
punt om vanaf de weg de sierra te bekijken (X:0712815, Y:464117).
Aangekomen in Descargamaría, keren we terug op de weg naar Robledillo de
Gata, om op het punt (X:0713912, Y: 4464947) rechtsaf te slaan. Onze route
klimt nu flink omhoog richting de top en richting het uitkijkpunt El Chorrito,
waarvandaan we een indrukwekkende waterval kunnen zien, bekend als
“Chorro de los Ángeles” (Straal van de Engelen). De nabijheid van een gierenvoerplaats (recent heropend en onderdeel uitmakend van een netwerk van
geautoriseerde voederplaatsen voor gieren) maakt deze plek tot een ideaal gebied om de bezigheden van deze aaseters, te observeren, met name de vale
gier, waarvan er tientallen slapen op de wanden van de bergengtes en de kliffen van de “Sierra de los Ángeles” (Gebergte van de Engelen).
Ornithologische waarde
Gezien de diversiteit aan habitats, is de ornithologische waarde van deze tour
hoog en gevarieerd. De aanwezigheid van de overwinterende populatie kraanvogels verdient speciale aandacht, met een totaal van zo´n 4000 vogels. Tijdens de winter is de aanwezigheid van de grijze wouw frequent op plekken
waar gesproeid wordt en in de waarden van de rivieren. Het eiland Borbollón
is tijdens de zomerperiode een plek waar onder andere de koereiger (240
broedparen) en de blauwe reiger (met 160 nesten) te zien zijn. De laatste soort
heeft hier zelfs de grootste broedkolonie van Extremadura. De monniksgier
telt in deze streek meer dan 50 broedparen. Samen met de noordelijke kernen
Hurdes en Granadilla vormen zij een gebied van zo´n 100 broedparen. We kunnen hier ook andere zomergasten zien, zoals de zwarte ooievaar, hoewel de
omstandigheden in deze habitats voor haar niet ideaal zijn. Op sommige hellingen kunnen we de zwarte mees zien, en in het struikgewas van hei en brem,
broedsoorten, typisch voor dit soort berghabitats, zoals de tapuit, de ortolaan
en de duinpieper, naast de kenmerkende soorten van het struikgewas, zoals de
heggenmus en de grasmus. Op de dichtbegroeide hellingen en in de loofbossen, vinden we de dwergarend, de sperwer en de havik, onder de dagroofvogels, en de bosuil en de ransuil onder de nachtroofvogels.
19
Sierra de Gata
Seizoenskenmerken
Deze route kan in ieder jaargetijde bezocht worden. ´s Winters kunnen we genieten van het schouwspel van de vogels die hier overwinteren, met name de
kraanvogel, die zich ophoudt in de irrigatievelden, de boomweides en rond het
water. In de lente keren de vogels terug die hier de zomer doorbrengen, zoals
de Zwarte Ooievaar, de Aasgier, de Dwergarend, of de Slangenarend. De lente
is tevens het broedseizoen, dus dienen we ons aan de aangegeven route te
houden. Zo voorkomen we dat we de vogels storen tijdens deze gevoelige periode. Ondanks dat een deel van de route door bergachtig gebied voert, is het
in de zomer erg warm, dus dan is het aan te raden er niet op de warmste momenten van de dag te komen. De warmste uren zijn bovendien ook niet de
meest ideale om vogels te kijken.
Overige natuurlijke en culturele waarde
In deze streek zijn verschillende Red Natura 2000-gebieden te vinden, zoals de
Habitatrichtlijn-gebieden van de rivieren Gata, Acebo, Erjas, Árrago en Tralgas, het Valdehornos-ven en verschillende vleermuisverblijven. Noemenswaardig is ook de ceder van het dorp Gata. Deze majestueuze boom is officieel
erkend als “Unieke Boom”.
In de valleien tussen de bergen van de Sierra de Gata zijn aantrekkelijke landschappen ontstaan. Langs de rivieren Eljas, Acebo, Gata en Árrago bijvoorbeeld kan men genieten van kloven, rivierbossen en natuurzwembaden van grote
landschappelijke schoonheid en natuurwaarde. De prachtige bergdorpjes Robledillo de Gata, Hoyos, Trevejo, San Martín de Trevejo en Gata zijn officieel erkend als historisch-artistieke plaatsen. In het verleden rivaliseerde deze streek
met het buurland Portugal en met de Arabieren. De kastelen van Trevejo en
Santibañez el Alto en uitkijktorens als die van La Almenara bij Gata herinneren
ons aan die roerige tijden. De Sierra de Gata is ook bekend om zijn handwerkkunst. Goede voorbeelden zijn het kantklos- en haakwerk van Hoyos en
Acebo, de edelsmeedkunst van Gata, en het mandenvlechtwerk van San Martín de Trevejo.
Een ander noemenswaardig aspect van de streekeigen cultuur is het bijzondere
dialect dat hier nog volop gesproken wordt. Dit dialect, met invloeden vanuit
Portugal en Galicië, wordt ook wel “a fala” genoemd. Elk dorp heeft weer eigen
variaties op het dialect. Zo praat men in Valverde del Fresno het “Valverdeiru”,
in San Martín de Trevejo het “Manhegu” en in Eljas het “Lagarteriu”.
De olijfboomgaarden geven deze bergen een eigen identiteit en karakter. De
streek heeft zelfs zijn eigen olijfolie met oorsprongswaarmerk, “Gata-Hurdes”
genaamd; deze staat bekend om zijn uitzonderlijke kwaliteit.
Tekst: Víctor Manuel Pizarro Jiménez
20
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
(Vogelrichtlijngebied Sierra de Gata en Valle de las Pilas)
ACCOMMODATIES
DESCARGAMARÍA
ACEBO
CR ZAGUÁN DEL BAILE
CR EL PAJAR
625864324
ATR LA BOTICARIA
FINCA ALBERCAS-EL BECERRIL
927141724
CR LA CASA DEL CABRERO
FINCA ALBERCAS-EL BECERRIL
927141724
CR LAS FUENTES DE
AGATA
LAS PARRAS, 13
PL. MAYOR,10
927237916
ATR LA CASITA DEL MONTE
TEODORO GARCÍA, 40
605670210 • 699912732
927514151
CR LAS MARTAS
CTRA. EX-205 KM. 19,2
659434803
GATA
927141685
CR LOS ROBLES
P LAS RUEDAS
FINCA REVOLCOBO
AV. DE ALMENARA, 3
927514121
CR BUENOS AIRES
927672093
CR CASA MAIRE
PISCINAS NAT. JEVERO, S/N
HUMILLADERO, 66
678326657
CR CORVINA
TOMILLAR S/N
927672079
CR EL FORTÍN
927141785
ATR EL PILAR
689729480
CR LA POSADA
DE NORBERTA
PARAJE EL PILAR, S/N
RINCON HORNOS, 7
679490542 • 629948712
627350185
CR LAS JAÑONAS
CADALSO
HR TRES AZULES
PARAJE DEHESA DE ARRIBA,
S/N
927441414
P LOS PILARES
PARAJE LOS CACHONES
927 441500
CR EL MOLINO DE LOS
PILARES
PARAJE LOS PILARES S/N
927441020 • 656757103
CR LA SIERRA
IGLESIA, 1
659 757 103
ATR LA ALMENARA
PLAZA DE ESPAÑA, 4
927414288
DERECHA BAJA, 17
669046383
MOHEDA, LA
CR LA MOHEDILLA
CTRA. DEL PANTANO KM. 35
927140110
CR ALMAZARA DE SAN
PEDRO
RAMON Y CAJAL 17
927514461
ATR CASA AGUEDA
ELJAS
CTRA. ACEBO • PARAJE LAS
FUENTES
TTE. GONZALEZ ARROYO, 7
CR EL MADROÑAL
FINCA EL TESO
CORREDERA, 11
PERALES DEL PUERTO
HR DON JULIO
AVDA. SIERRA DE GATA, 20
927514651
ROBLEDILLO DE GATA
AT LA SOLANA
CAMPANARIO,1
648217035 • 615317687
CR AZABAL
MATADERO, 2
927671073
CR CAZAPOLEN
LA PUENTE, 8
927671109 • 651010802
CR COSMOPOLITA
PLAZUELA, 7
927671048 • 665551337
CR EL PONTÓN
LA PUENTE, 20
927672284 • 676655379
CR ZOCAILLA
927501797 • 652927026
CR LUNA MENGUANTE
EL NEGRÓN, 48
CONGOSTO,14
927672302 • 646115948
ATR LA COLMENA
927671014
ATR LUNA MENGUANTE
CORREDERA, 16
BARRERO
927672308 • 690816329
C BUNGALOWS
SIERRA DE GATA
BARRERO, 18
CTRA. EX-109, KM. 4,10
927672168
655807808
ATR BARRERO
927671122
ATR CASA MANADERO
MANADERO, 2
HERNÁN PÉREZ
927671118
ATR LOS BALCONES
H CUATRO VIENTOS
RUA, 23
AVDA. CONSTITUCIÓN, 20
927445132
927414288
SAN MARTÍN DE TREVEJO
HOYOS
ATR PILARES
HS* REDOBLE, EL
PARALE LOS PILARES, S/N
927441020 • 656757103
PL. DE LA PAZ, 14
927514665
HR EL DUENDE DE
CHAFARIL
LOS CAÑOS, 29
927513051 • 606340572
21
Sierra de Gata
CR CASA ANTOLINA
HR A VELHA FABRICA
LA FUENTE, 1
MIGUEL ROBLEDO CARRASCO, 24
927510529
CR CASA ZOILA
927511933
CR A ANTIGUA
SAN PEDRO, 1
MAESTRO D. MANUEL FERNÁNDEZ, 46
VILLANUEVA DE LA SIERRA
CR EVAMAR
LARGA, 66
927445272
927513130
CR LA HUERTA DE
VALDOMINGO
687825299 • 927510042
CR LOS MONTEJOS
CAMINO DE LA PISCINA, S/N
CTRA. EX-205 KM 17,4
CR CASA DONATILA
927141724
CR LA POSADA MAÑEGA
927510266
CR MANANTIO BLANCO
CALLE DE LA IGLESIA, 8
927673037 • 670816272
LA CIUDAD. 26
678616444
FINCA MANANTIO BLANCO
CR SIETE VILLAS
927510574
ATR LA RAMALLOSA
ESCUELAS, 6
927673110 • 696367222
SANTIBÁÑEZ EL ALTO
AT VILLAS LAGOS GOLF
CTRA. GUIJO-MORALEJA,
KM 112
648164729
FINCA LA RAMALLOSA
629085007
CT VALVERDE NATURAL
CAMINO DE ELJAS
627903892
CT BORBOLLÓN
CTRA. MORALEJA-PLASENCIA,
KM 10
VILLAMIEL
CR EL CABEZO
927197008
FINCA EL CABEZO; CTRA. C513, KM. 22,800
TREVEJO
AR EL CORRILLO
927193106
CR EL HORNILLO
PLAZA DEL CORRO, 1
CTRA. CILLEROS-VILLAMIEL
927513070 • 630791053
927193061
CR EL PARADOR
TORRE DE DON MIGUEL
CR EL VÍNCULO
D. CASTO GÓMEZ, 2
927441451
A SIERRA DE GATA
927 441032 • 927214433
VALVERDE DEL FRESNO
VILLASBUENAS DE GATA
CR EL TESO
TESO DE ARRIBA, 9
927673046 • 605532181
ATR EL TESO
TESO DE ARRIBA, 9
927673046
OFICINAS DE TURISMO
O.T. ROBLEDILLO DE GATA
PZ. DEL VADILLO, 1
ROBLEDILLO DE GATA
TEL.: 927671011
FAX: 927671080
www.sierradegata.org/es
[email protected]
PIO XII, 37 BIS
927513215 • 656906669
CR EL SALTO
CTRA. VALVERDE DEL FRESNOHOYOS, KM. 27,3
699839290
CR FUENTE ARCADA
CTRA. EX-205, KM. 23,5
H** PALMERA, LA
927193081
CR BOADA
AV. DE SANTOS ROBLEDO, 10
EL CHORLITO, 2
927510323
927513039
O.T. OFICINA COMARCAL
DE TURISMO DE MANCOMUNIDAD DE SIERRA DE
GATA
PLAZO MAYOR, 1 BAJO
10892 SAN MARTÍN DE
TREVEJO
TLF.: 927514585
FAX: 927144055
www.sierradegata.es
[email protected]
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
22
R U T A S
P O R E X T R E M A D U R A
Ambroz
Vallei /
O R N I T O L Ó G I C A S
Land van Granadilla-Cáparra
2
Ligging en bereikbaarheid
De Valle del Ambroz (Ambroz-vallei) ligt in het centrum van het noordelijke
deel van de provincie Cáceres, aan de zuidkant en de noordkant omgeven door
de uitlopers van de Gredos en ten westen door de rivier de Alagón. De rivier
de Ambroz, die de streek zijn naam gegeven heeft, doorkruist deze van noordoost naar zuidwest. Dankzij de grote hoogteverschillen, vinden we er een grote
verscheidenheid aan ecosystemen van de boomweides van de vlakke gedeelten, tot de hoge bergen. De bereikbaarheid van de gehele Ambroz-vallei is
goed, dankzij de snelweg A-66 die door het gebied loopt, van noord naar zuid.
De snelweg wordt ook wel de “Zilverroute” genoemd, omdat hij parallel loopt
aan deze oude Romeinse weg. De A-66 komt Extremadura in het noorden binnen via de schilderachtige Béjarpas, en verlaat de Ambrozvallei in het zuiden,
in Plasencia.
Paap
23
Ambroz Vallei / Land van Granadilla- Cáparra
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
A-
66
EX-205
Standvogels
24
Vale gier, monniksgier, havik, slechtvalk, steenarend,
grijze wouw, zwarte ooievaar, blauwe reiger, fuut,
griel, kleine bonte specht, waterspreeuw, heggenmus,
blauwe ekster, blauwe rotslijster, Provencaalse grasmus, vuurgoudhaantje.
Zomertgasten
Wespendief, slangenarend, dwergarend, aasgier,
scharrelaar, bijeneter, koekoek, vale gierzwaluw,
grasmus, bonte vliegenvanger, bergfluiter, ortolaan,
wielewaal.
Wintergasten
Kraanvogel, visarend, grauwe gans, eenden, kokmeeuw, kleine mantelmeeuw, goudplevier, kievit, aalscholver.
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Beschrijving van de route
De route de we hier aanraden, bestaat uit twee aparte stukken. Eén daarvan is
de Honduras-pas, een bergroute die begint in Hervás, en een andere door de
boomweides en langs de Romeinse ruïnes van Cáparra en het Gabriel y Galánstuwmeer.
De klim naar de Honduras-pas loopt via een smalle weg, met vele bochten en
weinig verkeer, waardoor we langzaam kunnen rijden en af en toe langs de
weg kunnen stoppen, zonder risico. We klimmen van 700m, de hoogte in Hervás, tot 1.430m op de pas. Onderweg komen we door verschillende hoogtezones of “gordels” met ieder hun eigen begroeiing, van eiken en
kastanjebomen in Hervás tot de hoger gelegen bremstruiken. De route begint
in Hervás, waarvandaan we de weg richting Cabezuela del Valle nemen, die
we de rest van de route niet meer zullen verlaten. We zullen vooral bosvogels
tegenkomen (sperwer, havik, wespendief, dappelvink, wielewaal, kleine bonte
specht, boomkruiper, boomklever, gaai, grote lijster, bonte vliegenvanger,
bergfluiter), bergvogels (vale gier, slechtvalk, steenarend, rode en blauwe
rotslijster, zwarte roodstaart, grijze gors) en struikvogels, (grasmus, Provencaalse grasmus, ortolaan, blonde tapuit, boomleeuwerik). De klim met de auto
kan uitgebreid worden met stukken lopen in het bos of in de bergen. Eenmaal
boven, kunnen we kiezen voor terugkeren naar Hervás, of afdalen naar de
Jerte-vallei via soortgelijke landschappen, hoewel zonder kastanjebomen.
Bijeneter
25
Ambroz Vallei / Land van Granadilla- Cáparra
Zwarte ooievaar
Het tweede gedeelte van de route loopt door een heel verschillend habitat: de “dehesa” (boomweide). Het vertrekpunt is de afslag van de A-66 naar Guijo de Granadilla en de dam van het Gabriel y Galán stuwmeer, naast het verlaten
treinstation van Villar de Plasencia. Let goed op de toegangsborden tot dit
kleine weggetje, want er is geen directe toegang. Eenmaal op weg, komen we
door een typisch boomweide, waar we in de winter de kraanvogel kunnen zien
en de rest van het jaar de blauwe ekster, de hop, en andere soorten het hele jaar
door. Boven in de elektriciteitsmasten zien we ontelbare ooievaarsnesten, en enkele ravennesten (soms ingenomen door torenvalken), hoewel de elektriciteitsmaatschappijen recentelijk zijn begonnen deze te verwijderen. Een soort die hier
huist, hoewel niet in grote getale, is de scharrelaar, die vaak op kabels of gebouwen zit. Op 4,4km van het begin, aan de linkerkant, vinden we een andere
weg, die voert naar een veedrinkpoel (let op, want vlak daarvóór is een andere
weg naar links, die moeten we niet in slaan). We bevinden ons nu in Fresnedil-
26
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
las, waar we zwarte ooievaars kunnen zien (het hele jaar); doortrekkende lepelaars en grote zilverreigers, kieviten, kraanvogels en goudplevieren in de winter,
en in de lente scharrelaars en rotsmussen. Desalniettemin is de aanwezigheid
van al deze soorten onregelmatig en incidenteel. Terugkerend naar de vorige
weg, vervolgen we onze tocht langs de Romeinse ruïnes en boog van Cáparra,
richting de dam van het Gabriel y Galán-stuwmeer. Daarna steken we de rivier
de Ambroz over en komen we in een gebied zonder bomen, waar ´s winters de
griel en de goudplevier te zien zijn, evenals de kraanvogel en de grijze wouw. We
blijven steeds op dezelfde weg, tot het einde van de EX-205, naast de dam van
het Gabriel y Galán-stuwmeer. Hier is het aan te raden vanaf de dam rond te kijken (er is een groot parkeerterrein aan de rechterkant), waar stroomafwaarts
een kolonie blauwe reigers te zien is in de populieren, waar ´s winters bovendien
de aalscholver slaapt (met een beetje geluk zien we hier ook de zwarte ooievaar
en de visarend), en over het stuwmeer zelf zien we de uitgestrekte watervlakte.
Om watervogels te zien, is de staartvan het meer aan de zuidoostkant de beste
plek, omdat we hiervandaan het schiereiland kunnen zien waar de Watersportvereniging vroeger zat (en wat nu een sportcomplex is). Dit is een ideale plek
om kraanvogels en meeuwen richting hun slaapplekken te zien vliegen en om
eenden, ganzen en futen te zien in de winterperiode. Aan de noordkant van het
meer, broedt de monniksgier, die eenvoudig waar te nemen is. Tot slot was dit
de beste plek van Extremadura voor de Pardellynx.
Ornithologische waarde
De diversiteit van de Ambroz-vallei, biedt de mogelijkheid om in een relatief
klein gebied zowel bosvogels, als bergvogels, als struikvogels, als weilandvogels, akkervogels, als watervogels te zien. Over het algemeen komen hier weinig vogelliefhebbers, met name doordat ze niet weten dat het er is. Er huizen
geen grote populaties van bekende soorten, maar de diversiteit is groot, en
bovendien vinden we hier een groot aanbod van cultuurhistorische monumenten en mooie landschappen.
Fenología van de route
De hier voorgestelde routes kunnen op ieder moment van het jaar bezocht
worden, tijdens één of meerdere bezoeken. De klim naar de Honduraspas is
eenvoudiger te doen in de lente of in de zomer, van maart tot september, vooral
tussen mei en juli. Echter, de beste tijd van het jaar om langs de boomweides
te trekken, en vooral om de kraanvogel en watervogels in het stuwmeer te zien,
is tijdens de wintermaanden.
27
Ambroz Vallei / Land van Granadilla- Cáparra
Bonte vliegenvanger
Overige natuurlijke en culturele waarde
De Ambroz-vallei biedt bezoekers een veelheid aan prachtige landschappen,
met als mogelijke uitstapjes de omgeving van La Garganta, de dennenbossen
van Granadilla, of de boomweides van Oliva de Plasencia. In de streek zijn verscheidene bijzondere bomen te vinden, te weten de berk, op de Honduraspas
(bijna helemaal boven, aan de noordkant), de pyreneese eik van de Acarreadero in Cabezabellosa (de grootste van de regio), de enorme tamme kastanjes van Casas del Monte en Segura de Toro en de kurkeik van La Fresnada in
Aldeanueva del Camino. Wat betreft de monumenten zijn vooral bijzonder: het
complex in Hervás, en speciaal de joodse wijk en de kerken; de Romeinse ruïnes van Cápparra (met vertaalcentrum); het paleis van de Hertogen van Alva
in Abadía; het badencomplex van Baños de Montemayor; het dorp La Garganta en het verlaten en ommuurde dorpje Granadilla, omgebouwd tot educatief centrum (informeer naar de openingstijden). Typische producten van
deze streek zijn de kersen en tamme kastanjes, de aardbeien van Casas del
Monte, geitenvlees, forel, de worsten en de traditionele lokale huiswijnen.
Bekende feesten zijn “El Otoño mágico” (de Magische Herfst), dat in november in de hele streek gevierd wordt. In sommige dorpen is ook het carnaval het
bezichtigen waard en in Hervás worden in juli joodse theaterstukken opgevoerd.
Tekst: Javier Prieta Díaz
28
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
(Vogelrichtlijngebied Embalse de Gabriel y Galan)
HS* RIOMALO
HS* MONTEMAYOR
CALLE LARGA
927434003 • 927434020
AVENIDA DE LAS TERMAS, 30
923428281
CR RIOMALO DE ABAJO
HS* RUTA DE LA PLATA
C/ CARRETERA S/N
927479291
LA JURDANA
C/ LAS HERAS S/N
927434050
AVDA. DE LAS TERMAS, 96
645258105
CR LAS ERAS
CT RIOMALO DE ABAJO
C/ MAYOR, S/N
927484085 • 927479163
RIOMALO
CARRETERA DE CORIA
927434020 • 608109610
AVENIDA TERMAS, 69
923428125
ACCOMMODATIES
ABADIA
HS** GUÍA DEL ABAD, EL
ALDEANUEVA DEL C.
HR POSADA TRESMENTIRAS
C/ MATANZAS, 2
927484333 • 927484006
HS** ROMA
CARRETERA NACIONAL 630,
KM. 435
927484038 • 927479097
HS* MONTESOL
BAÑOS DE MONTEMAYOR
HR LA SOLANA
C/ LOS POSTIGOS,15
927488117
HR LOS POSTIGOS
C/ MAYOR, 48
927488117
H*** BALNEARIO
CARRETERA NACIONAL 630,
KM. 436
927484335
AVENIDA DE LAS TERMAS, 66
927488005
CR EL CAÑO DE ABAJO
H** ALEGRIA
C/ LA CAÑADA, 94
605971855 • 615210967
AVENIDA DE LAS TERMAS, 42
923428063 • 927488063
CR LA ESENCIA
H** GLORIETA, LA
AVDA. GABRIEL Y GALAN, 74
927479201 • 618473045
AVENIDA DE LAS TERMAS, 83
927488018
ATR POSADA TRESMENTIRAS
H* MARTIN II
C/ MATANZAS,2
927484333 • 667620585
DON VICTORIANO , 5
923428066
CT ROMA
HS** ELOY
CARRETERA NACIONAL 630,
KM. 435
927479132 • 927479097
AVENIDA DE LAS TERMAS, 59
927488002
CAMINOMORISCO
HR CRISTANIA
HS** GALICIA
AVENIDA DE LAS TERMAS,139
927488162
HS** LAS TERMAS
P DON DIEGO
CR LA HORNERA
FINCA LA HORNERA
923428187
CR LA PESQUERA
C/TRIANA,1
927481330 • 629347329
CR VIÑA DEL BAÑO
CAMINO DEL CALVARIO
927488231
ATR LA CASA DE SU
C/ MAYOR,50
629046067
ATR EL SOLITARIO
CTRA. NAC. 630, KM. 426
927488231
ATR LA FUENTECILLA
C/ FUENTECILLA, 7
927488329
689772706
ATR CASA DEL ZARZO
C/ TRIANA,8
669861539
AT LA PEÑA
AVDA. DE LAS TERMAS,53
923488223 • 675923163
A VÍA DE LA PLATA
C/ CASTAÑAR, 40
923020328 • 679228208
CT CAÑADAS, LAS
CARRETERA NACIONAL 630,
KM.432
927481126 • 927481314
AVDA. DE LAS HURDES, 12
927435338 • 627043292
AVDA. DE LAS TERMAS,79 2-A
923428320 • 659185756
HS** LOS AMIGOS
HS** MARTIN
C/ ROCANDELARIO Nº 56
927435248
PLAZA DE HERNAN CORTES, 5
927488066
HS* ABUELO, EL
HS** MOLINO, EL
CR LA CASA DE LA
ABUELA
ROCANDELARIO, S/N
927435114 • 927435005
CALLE DEL BAÑO, 46
927488009
PLAZA DE ESPAÑA, 21
927473414 • 660597421
HS* LABRADOR, EL
HS** SOLITARIO, EL
CR EL BALCON
CARRETERA N-512
927434050
Ctra. Nacional 630, Km. 426,5
923428231 • 902877531
CALZADA, 6
927179055
CASAS DEL MONTE
29
Ambroz Vallei / Land van Granadilla- Cáparra
ATR DEHESA DE ARRIBA
CR LA CUESTECILLA
AT LA CASITA DEL TEJO
BARRIO DE SAN MARCOS,50
600677075 • 983340734
CUESTECILLA, 17
927473414 • 678588906
MAXEDO, Nº 5
653771364
ATR EL NARANJO
CR VALDEAMOR
AT ALDEA VETONIA
PLAZA DE ESPAÑA Nº 21 BIS
927473414 • 660597421
VALDEAMOR, S/N
927481644 • 678937323
Ctra. N-513, KM. 2,400
927473457
ATR LA DEHESA
ATR CENTIÑERA
AT EL CASTAÑAR
C/ CENTIÑERA,10
669169540 • 620132554
GABRIEL Y GALÁN, 25
927481398 • 659266559
ATR EL CABILDO
AT LA IGUANA 1
C/ SUBIDA AL CABILDO Nº 38
927414288
DE LA CUESTECILLA, S/N
927481503
AT EL CAMOCHO
ATR EL CANCHAL DE LA
GALLINA
A CAMPAMENTO INDIO
"SHUNCA"
CTRA. DE SEGURA DE TORO.
927179104 • 659660543
PARAJE EL LOMO S/N
607260000
A AURORA BOREAL
ATR EL MANANTIAL DEL
FRESNO
C/ NUEVA S/N
927179116 • 650728384
ATR ACEBUCHE
PARAJE DE LAS OLIVITAS
617270643 • 927420820
AYTO. CASAS DEL MONTE
669610480 • 927179263
GARGANTILLA
PARAJE EL PINO S/N
927191063 • 615500586
ATR EL ZARZO
ATR ALEJANDRA
C/ CORREDERA,13
661460533 • 927481465
SAN BARTOLOMÉ, 24
927484148
ATR FUENTES DEL ALISO
HERVÁS
PARAJE FUENTES DEL ALISO S/N
927473673
ATR LA CALLEJA
H**** EL SALUGRAL
CTRA, N. 630, KM.434. APDO. 61
927474850
PLAZA DEL HOSPITAL,14-A
927481520 • 927411520
927481520
ATR LA IGUANA 2
H**** HOSPEDERÍA VALLE
DEL AMBROZ
C/CUESTECILLA S/N
927481503
Plaza del Convento s/n
927474828 • 927474829
ATR LA JUDERÍA
FINCA "LA AMBRIGÜELA" S/N
927194146 • 608707120
A VALLE DEL AMBROZ
CAMINO DE MARINEJO, KM. 1,6
927473292
A VIA DE LA PLATA
Pº. DE LA ESTACIÓN, S/n
927473470 • 639402583
CT PINAJARRO
CARRETERA COMARCAL 513,
KM. 2,7 - Aptdo. 21
927481673 • 927481673
JARILLA
H* JARILLA
CARRETERA NACIONAL 630,
KM. 448,5
927477040 • 927477040
HS* ASTURIAS
C/ ABAJO,54
927414288
CARRETERA NACIONAL 630,
KM.448
927477057
ATR LA PLATEA
CR SOLAZ DE AMBROZ
REAL, 67
615027795
CR LA CALAMORCHA
CARRETERA NACIONAL 630 K.
433
927473020
AVDA. FRANCISCO SANZ
LOPEZ,8
927473191 • 618258936
ATR VICTOR CHAMORRO
DEL ARCO
DEL HORNO, 7
927402029 • 927477020
CR BEIT SHALOM
SUBIDA AL CABILDO,32
647791877 • 927481402
H*** SINAGOGA
PLAZA DE LA PROVINCIA, 2
927481191
HS** EUROPA
CONVENTO, 38
927473508 • 650736979
CR EL JARDÍN DEL CONVENTO
ATR LA PLAZA
PLAZA GENERAL SANJURJO, 9
927473668 • 625030997
AT EL ACEBO
CR PIEDRAS LABRADAS
GRANADOS, 21
617990363
ATR LA CALAMORCHA
DEL HORNO, 7
927402029 • 619343709
PLAZA DEL CONVENTO,22
927481161 • 660452292
LA CUESTA, 7
927473414 • 660597421
CR LA ATALAYA
AT ESTELA, LA
HS* EL AVIÓN
BODEQUILLA, 7
927473414 • 660597421
PIZARRO, 10
927473406
CTRA. NAC. 630, KM.452
927489186
VILLAR DE PLASENCIA
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
30
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
CR EL RINCON DE VILLAR
C/ EL RINCON, 11 BAJO
927489247 • 696452842
CR LA CASA DE TIA EMILIA
C/ QUEIPO DE LLANO,5
927489028
ATR TIA ANTONIA
C/ REAL, 15
927489028
CABEZABELLOSA
HS** LA BELLOSINA
C/ LA FUENTE,82
927489056 • 639903173
CR CARVAJAL
CRUCERO,10
656978234 • 669795310
CR EL TALLER
ATR LAS CUATRO ESQUINAS - CASETA DEL MOLINO
C/ LA CUESTA, S/N
927473605 • 678044812
ATR LAS CUATRO ESQUINAS - CASILLON
DE LA TORRE, 6
927473605 • 678044812
ATR LAS CUATRO ESQUINAS - EL SEQUERO
C/ VALENTIN GIL, 3
927473605 • 678044812
ATR EL MIRADOR DE
SEGURA
SUBIDA DE LA CUESTA DEL CEMENTERIO
918161081 • 625434566
CASAR DE PALOMERO
CR LA COMARCA
AVDA. HURDES, 38
927674537 • 913861598
ATR LA COMARCA
AVDA. HURDES, 38
927674537 • 629967464
ZARZA DE GRANADILLA
HS* JUNCO FRESCO
CTRA. DE LA ESTACION, 58
927486275 • 927486275
P JACINTO
CARRETERA DEL GUIJO, 10
927486221
CR GRANADILLA DEL
DUQUE
CTRA. DE LA ESTACIÓN, 19
Los Barreros, 6
927489044
HS** MARIAN
605931060 • 670638491
CR VILLA LUCÍA
VARIANTE, S/N
927436310
AT LA CASA JARDIN
CTRA. VILLAR DE PLASENCIA A
CABEZABELLOSA, KM 6,800
670627662 • 659388008
HR LA POSADA DEL
CASAR
C/ ESPRONCEDA,115
ATR EL NEVERO
C/ MAYOR, 36
927436410 • 927436410
DE GRANADILLA II
C/ MANZANAR,41
927427085 • 927464482
CR LA COMENDADORA
ATR PEÑANEGRA
C/ LA CUESTA, 22
927464570 • 618748216
LA GARGANTA
ATR EL NEVERO
C/ MANZANAR,41
927427085 • 927464482
ATR PEÑANEGRA
C/ LA CUESTA, 22
927464570 • 618748216
CT BALCÓN DE EXTREMADURA
CRTA. DE BAÑOS A LA GARGANTA
923414538 • 927481377
SEGURO DE TORO
VARIANTE, 30
927436048 • 670030999
AT POSADAS
CARRETERA DE GUIJO, 13
927486257 • 654346813
AT TIERRAS DE
CR DON ROMUALDO
GRANADILLA
DON ROMUALDO MARTIN SANTIBAÑEZ, 6
924270811 • 645790666
649377694
CTRA. DE GUIJO, S/N
ATR GRANADILLA
GUIJO DE GRANADILLA
DEL DUQUE
CR EL LABRIEGO
CTRA. DE LA ESTACIÓN,19
LA PLACILLA, 13
692166798 • 610392656
605931060 • 670638491
CR EL OLIVO
GRANADILLA
EL OLIVO, 2
669732677
ATR POSADAS DE
CTRA. DEL QUIJO, S/N
927486257 • 654346813
MOHEDAS DE GRANADILLA
P RUTA DE LAS HURDES
CRUCE DE MOHEDAS
927673646 • 927673646
ATR AMBROZ
C/ ESPRONCEDA,143
678462991 • 924374214
LA PESGA
CR CIUDAD DE
VERDEOLIVA
HS* ALMAZARA
C/ PIZARRO, 15
927484162 • 600819064
LA FUENTE,12
927674715
31
Hobby
32
La Vera / Valle del Jerte
R U T A S
VAN
HET
O R N I T O L Ó G I C A S
KLOOSTER
VAN
YUSTE
P O R
NAAR DE
E X T R E M A D U R A
3
PIORNAL-PAS
Ligging en bereikhaarheid
De hoogstgelegen punten van Extremadura zijn die van het Gredos-gebergte.
Dit kolossale blok graniet is verdeeld in drie delen: de Ambroz-vallei, de Jertevallei en La Vera. De Jerte-vallei ligt in het midden, en vormt een 40 km lange
vallei, aan weerszijde beschermd door een stevige bergpartij: aan de noordkant
Tras-la-Sierra en de Ambroz-vallei, en aan de zuidkant Tormantos en La Vera.
De hooggelegen gebieden worden beschermd door het Red Natura 2000-netwerk van de EU, zoals de LIC (Lugares de Interés Comunitario, hierna Site of
Community Interest (SCI)) “Jerte-vallei en Sierra de Gredos”, en een klein deel
van de Jerte-vallei van 6.800 ha., de “Garganta de los Infiernos”, dat tot Beschermd Natuurpark is uitgeroepen. La Vera en de Jerte-vallei zijn bijzonder
binnen Extremadura, omdat het de enige hoge bergen zijn en omdat hier de
meest inheemse bosgebieden te vinden zijn, hoofdzakelijk bestaand uit de Pyreneese eik. De bereikbaarheid van beide streken loopt via twee wegen die
langs de meeste dorpen van elke streek komen. De Jerte-vallei ontvouwt zich
33
La Vera / Valle del Jerte
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
91
-3
EX
Standvogels
Zomertgasten
Monniksgier, de sperwer, Slechtvalk, bosuil, kleine
bonte specht, thekla leeuwerik, rotszwaluw, zwarte tapuit, waterspreeuw, blauwe ekster, blauwe rotslijster,
Provencaalse grasmus, vuurgoudhaan, zwarte kraai.
Wespendief, slangenarend, dwergarend, koekoek,
nachtzwaluw, dwergooruil, vale gierzwaluw, blondetapuit, Orpheusspotvogel, brilgrasmus, bonte vliegenvanger, bergfluiter, ortolaan, wielewaal
Houtsnip, goudhaan, sijs, koperwiek, keep.
Wintergasten
34
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
langs de N-110 tussen Plasencia en de pas van Tornavacas, en gaat daarna
richting Ávila. De dorpen van La Vera liggen grotendeels langs de EX-203, tussen Plasencia en Candeleda (Ávila). Om de hierna voorgestelde route vanaf
Cuacos de Yuste te doen, raden we aan om eerst naar Jaraiz de la Vera te
gaan. Dit kan via de EX-203 vanuit Plasencia (op 32km), of via de snelweg EXA1, waar we de afslag ter hoogte van Casatejada nemen. We vinden Cuacos
de Yuste vanaf Jaraiz via de EX-203, zo´n 5km richting het noorden.
Beschrijving van de route
De voorgestelde route bestaat uit een gedeelte met de auto van zo´n 22km tussen Cuacos de Yuste en de pas van Piornal en een gedeelte te voet van zo´n
5km (heen) tot Peña Negra de Piornal. De gehele route ligt in de bergen, en
klimt van de 600m hoogte waarop Cuacos ligt tot bijna 1.500m in Peña Negra,
Onderweg komen we verschillende vegetatietypen tegen. Langs de verhardeweg
vooral eikenbos en langs het wandelgedeelte bremstruiken. De wegen zijn klein
en hebben weinig verkeer, waardoor we rustig kunnen rijden en zonder risico
af en toe stoppen langs de kant van de weg. Het vertrekpunt ligt in Cuacos de
Yuste, bij het kruispunt van de hoofdweg en de afslag naar het klooster van
Yuste. Als we deze weg volgen, komen we via een dichtbegroeid eikenbos bij
het klooster, waar we de eerste bosvogels kunnen observeren (appelvink, wielewaal, roodborstje, vink, kool- pimpelmees, boomkruiper, boomklever, gaai,
grote lijster, staartmees, zwartkop, zwarte kraai, etc...) die we de hele route zullen zien. Na het verlaten van het bos, komen we door een gedeelte met rotsen
met lage struiken. Hier kunnen we zwarte en blonde tapuiten en theklaleeuweriken zien. Een goede plek is naast een rots aan de linkerkant van de weg, die
gemarkeerd is met een groene driehoek. De route loopt hierna verder door het
bos en daarna tussen olijf- en kersenboomgaarden, waar we vooral in de winter zanglijsters en koperwieken zien, en soms kepen. Verderop kruist de weg
de Garganta Mayor, een bergbeek waarlangs vele zware elzen staan, geschikt
om waterspreeuwen te zien, of de grote gele kwikstaart (of om te zwemmen,
want er is een natuurlijk zwembad).
Niet lang daarna komen we bij het schilderachtige dorpje Garganta de Olla.
Hier moeten we goed opletten om de juiste weg te nemen, rechtsaf, richting
Piornal. Hier vandaan klimmen we naar de pas van Piornal via een smal weggetje met scherpe bochten. Het is hier wel erg mooi, dankzij het schitterende
eikenbos. Let op dit stuk goed op, en stop af en toe op de mooie plekjes (waterbronnen, watervallen, grote tamme kastanjebomen) of waar we interessante
vogels zien. Op een bepaalde hoogte kunnen we de luidruchtige bergfluiters
horen en een enkele kleine bonte specht en bonte vliegenvangers (stukken
35
La Vera / Valle del Jerte
Kleine bonte specht
met oude bomen zijn hiervoor het beste), en met enig geluk zien we hier ook
roofvogels als de wespendief en de sperwer.
Eenmaal bij de col, op een vals plat stuk, zonder bos, eindigt de route met de
auto. Het wandelgedeelte begint op het eerst pad aan de rechterkant, nadat
we de col gepasseerd zijn. Dit pad heeft een brede entree en wildrooster (km.
16’7; coördinaten 30-266050-4445600). Het is echter aan te raden om eerst
even te kijken bij een klein dennenbos, zo´n 500m naar links, waar we de
blauwe ekster kunnen zien, en ook de zwarte mees, de kuifmees en de vuurgoudhaan tijdens het broedseizoen (en heel soms ook nestelende kruisbek),
waar in de winter de vuurgoudhaan en de sijs bijkomen (soms ook kepen en
kramsvogels). In de buurt van dennenbossen zien we vaak de grasmus en er
hebben ook wel eens tuinfluiters en Iberische tjiftjafs genesteld. We keren nu
terug naar het punt km. 16’7, waar de wandelroute begint met een verhard
stuk weg, waarna het verdergaat over een zandpad van zo´n 3’5 km tot aan de
stuwdam. We komen aan het begin langs heidevelden, en meer aan het einde
langs bremstruiken, met enkele verspreide eiken. In de lente zien we hier regelmatig heggenmus, boomleeuwerik, nachtegaal, winterkoning, Provencaalse grasmus, baardgrasmus en gewone grasmus, evenals grijze gors en
ortolaan. We blijven op dit pad en komen bij een klein huis (“Villa Martín”),
waar we links afslaan. Op deze kruising kunnen we de brilgrasmus zien, als we
rechtdoor gaan, en zelfs de rode rotslijster op de rotsen aan de zuidkant. In de
lente en de zomer komen de kleine torenvalken uit Jaraiz de la Vera hier om
te jagen, en in augustus en september kunnen we in dit gebied grauwe kiekendieven voorbij zien trekken. Het genoemde pad aan de linkerkant brengt
36
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Brilgrasmus
Ortolaan
ons naar de stuwdam, waar we aan het eind een grote rotspartij zien, Peña
Negra geheten, waar we door het veld heen omhoog moeten lopen, want er is
geen pad. Vanaf deze plek hebben we een fantastisch panoramisch uitzicht
over de Jerte-vallei en kunnen we rode en blauwe rotslijster zien, evenals brilgrasmus, zwarte roodstaart, torenvalk en met enig geluk ook roofvogels als
sperwer, wespendief, slechtvalk, slangen- en dwergarenden. Hier eindigt de
tocht en dienen we terug te keren over dezelfde route. Als we terug gaan via
het dorpje Piornal, moeten we goed opde gierzwaluwen letten, want er nestelen hier veel vale gierzwaluwen.
Ornithologische waarde
De streek La Vera en de Jerte-vallei hebben een rijke en bijzondere avifauna
binnen de regio Extremadura, met de beste regionale populatie bos- en bergvogels. Voor het merendeel zijn het typische vogels voor een noordelijk gebied
(zwarte kraai, kleine bonte specht, heggenmus, appelvink, grote lijster, bonte
vliegenvanger, etc.), aangevuld met bepaalde Mediterrane soorten, zowel bosvogels (bergfluiter) als, met name, struikvogels (bril-, baard- en provencaalsegrasmus, ortolaan, boomleeuwerik) en de rotsvogels (rotszwaluw, blauwe
en rode rotslijster en blonde en zwarte tapuit). Onder de roofvogels kunnen we
vooral de wespendief gemakkelijk zien, maar de slechtvalk, de boomvalk en de
sperwer minder goed, terwijl in de hoge bergen de kleine torenvalk en de
grauwe kiekendief te vinden zijn.
37
La Vera / Valle del Jerte
Seizoenskenmerken
Anders dan de meeste ornithologische routes in Extremadura, is deze zeer geschikt om in de zomer te doen. De beste maanden voor een bezoek zijn tussen april en oktober, met name in mei, juni en juli. Desalniettemin is de winter
ook geschikt om het eerste deel van de route te zien. We kunnen dan zelfs andere vogelsoorten zien (sijs, goudhaan en lijsters). Echter, op het laatste gedeelte, langs de bergstruiken, zijn ´s winters bijna geen vogels te zien. Ook de
sneeuw -veel voorkomend in dit gebied- bemoeilijkt een bezoek tijdens de wintermaanden. In dat geval is het van belang van tevoren te weten hoe de situatie op de pas van Piornal is, want deze wordt vaak gesloten voor verkeer
wanneer er sneeuw ligt.
Overige natuurlijke en culturele waarde
Zowel in La Vera als de Jerte-vallei zijn vele mooie landschappen en zwemgelegenheden te vinden. Om er een paar te noemen, het oord Los Pilones
(Garganta de los Infiernos) is een bezoek waard, en ook de waterval van Caozo
(op de afdaling van Piornal richting de rivier de Jerte). Er zijn ook verschillende bijzondere bomen te zien: de grote tamme kastanjebomen van Casas
del Castañar (met een bewegwijzerde route die start in dit dorp), de eiken
van La Solana in Barrado en die van Prado Sancho in Cabezuela del Valle
en de den van Aldeanueva de la Vera. De col van Tornavacas is interessant
om andere broedvogels te zien, zoals de veldleeuwerik, de tapuit en de grauwe
klauwier. De dorpen in de omgeving, vooral in La Vera, bieden inzicht in de lokale architectuur, waarbij vooral Garganta la Olla de moeite van een bezoek
waard is, evenals Cuacos de Yuste en haar klooster (laatste woonplaats van
Karel V), Jarandilla de la Vera en haar kasteel –omgebouwd tot staatshotel, Guijo de Coria en Madrigal de la Vera. In de Jerte-vallei zijn vooral Tornavacas, Jerte en het kersenmuseum in Cabezuela del Valle bijzonder. Wat
betreft typische producten, een bezoek is niet compleet zonder de beroemde
kersen van Jerte geproefd te hebben, evenals de paprikapoeder van La Vera
en de tamme kastanjes. Ook de geitenkazen van La Vera, de worsten van Piornal, forel en zoete ambachtelijke likeuren zijn bekend. Verder wijzen we op
de feesten “El Peropalo” in Villanueva de la Vera (tijdens carnaval), “Los Escobazos” in Jarandilla de la Vera (7 december), “El Jarramplas” in Piornal
(20 januari), “Los Empalaos” in Valverde de la Vera (Witte donderdag) en “El
cerezo en flor” in de hele Jerte-vallei (ieder jaar andere datum).
Teksten: Javier Prieta Díaz
38
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Datos de interés (La Vera y El Jerte)
ALOJAMIENTOS
ATR EL BALCON DE
CABEZUELA
BARRADO
LA PINA, 8
927472677 / 617020553
HS** ALMAZARA DE BARRADO, LA
AVDA. DE PLASENCIA, 3
927478328 / 679551435
CR EL CALLEJÓN
C/COSTANILLA,14
927412406 / 678832955
CR LOS MORALES
CALLE MORALES, 45
626952761
ATR LA CASA DE LAS
CALABAZAS
Y LA BUHARDILLA
C/ CHORRO,6
646529599 / 927478094
CABEZUELA DEL VALLE
H* ALJAMA
FEDERICO BAJO, 18
927472291
HS** CABEZUELA
PARQUE DE SAN ANTONIO, S/N
927472434 / 927472686
CR LA CERECERA
PARAJE DE VADILLO, S/N
927472644 / 629365857
CR LOS PORTALES
PLAZA DE EXTREMADURA,17
927472601 / 629422957
CR LA CASA VIEJA
C/ JOSE MARIA MUÑOZ, 34
696516787
AT LAS TURONAS
CALLEJA LAS SANCHEZ, S/N
65417757 / 615179872
AT PRADO DEL ABUELO
PARAJE EL REVENTÓN S/N.
AVDA. PLASENCIA, 65
927472610 / 678646469
ATR EL CAHOZ
C/ CAHOZ,23
927173490 / 696571718
ATR LAS TURONAS
CALLEJA LAS SANCHAS S/N
615179872 / 654177575
CABRERO
CR EL ABUELO SANTIAGO
C/ SAN ISIDRO, 60
678408927 / 927411113
CASAS DEL CASTAÑAR
HS* REGINO
CTRA. NAC. 110, KM. 390
927478246
P ASPERILLA
LA RAÍZ, 1 / 927478555
VENTOSILLA, 10
629514529 / 676484069
EL TORNO
CR EL REGAJO
PARAJE EL REGAJO S/N
686092597
CR LA SOLANA
PLZ HONORIO URBANO, 2
927175301 / 667450958
ATR ABUELA PASTORA
C/ POLEO,6
927419408 / 686379314
ATR EL MIRADOR
C/ CAMINO DEL PUENTE S/N
927422680 / 657976230
ATR EL PADRE DE LA
CALLE
HELIODORO HERNÁNDEZ,14
927175164 / 608100311
ATR EL PORTUGAL
C/ PORTUGAL Nº 59
927422083
CR CASA DE LA CUEVA
ATR ALAMEDA DEL JERTE
C/ BARRIO BAJO,6
665551337
CRTA. DEL TORNO, KM 6
927175043
CR CASA DEL CALLEJÓN
A ALBERJERTE
LA GILA,2
667768571 / 667768570
C/ PLAZA MAYOR,1
927175221 / 619800072
CR CASA DEL PASADIZO
BARRIO BAJO, 31
667768571 / 667768570
CB CASA GRANDE
RUFO MARTÍN RIVERA,9
667768571 / 667768570
JERTE
H**** HOSPEDERÍA VALLE
DEL JERTE
CR LA VIGA
C/ RAMÓN CEPEDA, 118
927470403
C/ RUFO MARTIN RIVERA,4
667768571 / 667768570
H** ARENALES, LOS
CR VILLAFLOR
CTRA. NAC. 110, KM. 388,911
927421448 / 927478375
CARRETERA NACIONAL 110,
KM. 368
927470250 / 927470059
HR TUNEL DEL HADA
ATR MIRADOR DE
LAS CASAS
TRAVESIA FUENTE NUEVA, 2
927470000
FUNDADORES, 53
927478176 / 639355227
CR EL CEREZAL DE LOS
SOTOS
ATR LA GRANJA
DEL PESCADOR
CAMINO DE LAS VEGAS S/N
927470429 / 607752197
PARAJE EL MESON, CTRA.
N.110, KM, 391,922
927478307 / 660797646
CR HURACÁS
AVDA. HONDÓN, 53 Y 55
927472078 / 607746884
ATR LA PRADERA
DEL VALLE
CR LA CASONA
ATR VALLE DEL JERTE
VALLE DEL JERTE, KM. 17
927478306 / 629685774
ATR PICAZA DEL JERTE
SAYANS CASTAÑO, 8
606557481 / 927472486
ATR QUINTANA
EL HONDÓN, 10
927472070 / 617626477
ATR TAURO
AVDA. DE EXTREMADURA,52
927414288
ATR 3 NAVALARREINA
FINCA HURACAS
927470253 / 656418558
C/ Ramón y Cajal, 71
927470313 / 647710078
CR VALLE DEL JERTE
CAMINO REAL
39
La Vera / Valle del Jerte
927470313 / 647710018
CR LA CASERÍA
ATR EL ARROYO
AT LAS PALOMAS
Carretera, C-110, Km. 378,5
927173141
FUENTE POCITO,3
927173659 / 679045129
CR LA PICOTA DEL JERTE
ATR EL CEREZAL
LAS VIGUILLAS
927173609 / 615836309
C/ ACERAS,3
927173202 / 606914231
CR LOS CARAZOS
ATR LA CAÑADA DEL
JERTE
PARAJE LA PERALEDA, S/N
927470204 / 689282116
AT LOS NARANJOS
C/ PUENTE,10
927470424 / 679984607
AT LOS PAPUOS
TEJERILLA, 21
655159318
AT VALLE DEL JERTE
CAMINO REAL
927470313 / 647710018
ATR CASA BETHONA
CORONEL GOLFÍN,34
619885792 / 927470503
ATR EL PONTÓN
C/ CORONEL GOLFÍN,68
927470451
ATR LOS CHOZOS
CTRA. NACIONAL
110,KM.368927470376
927470195
ATR LOS HEBILES
CTRA. NAC. 110, Nº 28
927470185 / 660697779
PARAJE "LOS CARAZOS"
651375610 / 927173507
CR CASA BÁRBARA
C/ CAÑADA REAL,73
610088219 / 927472205
CR CASA JOSEFINA
C/ LA PRENSA,15
927173297 / 636908395
CR EL CAMINO
PARAJE EL TUMBA, S/N
927173453 / 607497961
CR EL SERRANO
PARAJE EL TUMBA S/N
927173453
PARAJE "VEGA DE LA HIGUERA"
927239951 / 652321781
ATR LA POSADA DEL
VALLE
C/ GABRIEL Y GALÁN,2
927173540 / 615540308
ATR RIO JERTE
PARAJE LA VIÑA
696171478 / 626515970
ATR CLEVAL
C/ LOS CEREZOS,12
927173001 / 600755499
CR LA CASA BLANCA
ATR EL CERRO
CRTA- N-110 KM. 378,5
927173202 / 606914231
PARAJE GUERRILLAS
POLIGONO 2 PARCELA
195-B
689440780 / 927173386
CR LA CASA DEL
BOSQUE
ATR EL NOGALÓN
PARAJE PAZUELAS S/N
927173140 / 625176810
ATR EL CORDEL DEL
JERTE
C/ DEL PUENTE, S/N
927470130 / 639048048
CR LA PARRA
JOSE MARIA PIZARRO, 28
600812294
ATR LA PICOTA
C/ FELIPE MARCOS, 8
927173220 / 699212064
RAMON Y CAJAL, 81
927470253 / 656418558
CR LA TAHONA
ATR EL SOTILLO
ATR LA VEGA DEL JERTE
PARAJE "LAS GUERRILLAS"
927173013 / 927173654
PARAJE LOS SOTILLOS POLIG 5
PARCELA 2886-87
927418122
TIERRA AL PARAJE DE LA VEGA
610778189
AT CASERÍA, LA
ATR JOSEFINA
CN-110, KM.378,5
927173141 / 626933146
CAÑADA REAL,53
927173297 / 636908395
AT LA VIÑA
ATR LA RANA
PARAJE LA VIÑA
927173276 / 699352926
CTRA. NAC. 110
690678621
AT LOS ABUELOS
ATR LA RIBERA
C/REAL,19
927173351 / 650957580
PARAJE LAS VEGUILLAS, S/N
927425428
ATR LA ANTIGUA
TAHONA
CT RIO JERTE
ATR LAS PALOMAS
PARAJE LA PERALEDA, S/N
927470204 / 689282116
ATR LOS PANJALOS
LOS PANJALOS,6
695244201
CT VALLE DEL JERTE
CARRETERA NACIONAL 110,
KM. 367,9
927470127 / 927470259
NAVACONCEJO
CARRETERA NACIONAL 110
KM 376,7
626147105 / 625669836
ATR CARROYOSA
HR XERETE
PARAJE LA CERCA
927194240 / 639187322
CR EL MOLINO DEL SOL
Carretera N-110, Km. 373,3
927470313 / 647710078
CTRA. NAC. 110, KM. 376, Nº 54
927173315 / 615060387
ATR CASA CARRIZOSA
CRTA. DEL CERRO REAL
616800861 / 627089225
CR EL CERRILLO
ATR EL ALAMBIQUE & LA
ALQUITARA
AVDA. DE EXTREMADURA,130
927173276
AVDA. RAFAEL ALBERTI, 64
617886261 / 636184990
CARRETERA NACIONAL 110,
KM. 375,8
927173006
PIORNAL
H*** SERRANA, LA
CTRA. GARGANTA LA OLLA,
KM. 1,5
927476034 / 927476053
CR EL BOSQUE
CTRA. LOCAL DE LA NACIONAL
110 A PIORNAL KM. 11,600
927476330 / 669858273
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
40
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
CR MAJADA DE
ALBARRÁN
CTRA. LOCAL DESDE LA N-110
A PIORNAL, KM. 11,600
927476330 / 669858273
AT LA FLOR DEL CEREZO
C/ HERNAN CORTES,13
927476224 / 636064902
AT SANTI
C/ Estación, 9
927476135 / 659315918
ATR EL ARTESANO
CR LA ESCONDIDA
C/ REAL DE ARRIBA,160
637082515 / 927177232
ATR EL PUENTE
C/ REAL ARRIBA, 61
927420101
ATR TIA JOSEFA
C/ REAL DE ARRIBA, 106
927177297 / 654595110
VALDASTILLAS
C/ LIBERTAD, 4
927476135 / 659315918
H**** BALNEARIO VALLE
DEL JERTE
ATR EL PASTOR
NACIONAL 110 KM 383
927633000 / 927633001
CRTA. LOCAL DE LA N-110 A
PIORNAL KM 11,600
927476330 / 669858273
ATR LA ABUELA
NICOLASA
AVDA. DE LA VERA,63
609198618
ATR LA ESPIGADERA
C/ LA ESPIGADERA,18
669837979
REBOLLAR
CR LA PURIA
CALVO SOTELO,25 BIS
927471015 / 620945996
CR GARZA REAL
PISCINA 12
927475055 / 626982784
ALDEANUEVA
DE LA VERA
HS** NOGA
MAESTRO APARICIO, 37
927572547 / 645778047
CR EL YEDRÓN
AVDA.DE EXTREMADURA
661202994
CR LAS GAMELLAS
CR PUERTO DEL
EMPERADOR
C/ CALVO SOTELO,25
927471015 / 620945996
AVDA. DE EXTREMADURA, 87
927572540 / 615565369
ATR EL RINCÓN DEL
JERTE
ATR LAS CABAÑAS
DE LA VERA
CTRA. REBOLLAR, KM, 0,7
627913161 / 927471036
CTRA. EX.203, KM. 45
620970693
ATR REGAJO DEL TEJAR
CTRA. DE REBOLLAR, KM,1
606418166 / 610678960
TORNAVACAS
HS* PUERTO DE TORNAVACAS
CARRETERA NACIONAL 110,
KM. 356,8
927177046 / 660838992
ATR LA LANCHA
LA RENTA,44
927572699 / 679381522
CT YUSTE
CARRETERA DE PLASENCIA,
KM. 47
927572522 / 649780799
ARROYOMOLINOS
DE LA VERA
HR FINCA EL CARPINTERO
NACIONAL 110, KM 360,500
927177089
CR ANTIGUA POSADA
C/ Real de Abajo, 32
608852131 / 927177019
CR EL PUENTE
C/ REAL DE ARRIBA,61
927420101
HR PEÑA DEL ALBA
CTRA. DE GARGUERA (Finca
Matasanos)
927177516 / 690662729
CR LA TOZA
AVDA. DE LA
CONSTITUCIÓN, 39, 2º.
927177549
COLLADO DE LA VERA
HR ALCOR DEL ROBLE
FINCA LA JARA
927460044 / 699390075
CR EL OLIVAR DEL EJIDO
CALLE CRUCERA, 14
609575061 / 927460792
CR GINKGOS
AVDA. JARAIZ,10
927461059 / 606201344
CR VIÑA GRANDE
PLAZA HERNAN CORTES, 4
927460308 / 669231061
CUACOS DE YUSTE
HR ABADÍA DE YUSTE
AVDA. DE LA CONSTITUCION,
73
927172241
H** DATO VERA
AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 5
927172178 / 927172348
H* MOREGÓN
AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 77
927172181
HS* MIRAFLOR DE LAS
CADENAS
CRTA. COMARCAL 501 KM
40,700
689400082
CR COLMENAREJO
FINCA COLMENAREJO
699988571 / 927172210
CR HOSTERIA
CANTARRANAS
C/ PIZARRO,4
680435560 / 927194109
CR LA CASA GRANDE
DE YUSTE
FUENTE LOS CHORROS, 6
629235333 / 639112235
CR LA CASONA
DE VALFRIO
CTRA. DE VALFRIO, KM.4
927194222 / 629464572
CR LA VERA DE YUSTE
Teodoro Perianes, 17
927172289 / 689686216
CR CASA LA CIEGA
FINCA LOS ARROMADILLOS
609071623 / 913527611
41
La Vera / Valle del Jerte
CR EL CAMINO DE YUSTE
AVDA. DE LA CONSTITUCIÓN,31652927749
927172345
AT VERA HOTEL
AVDA. DE LA CONSTITUCIÍN, 5
927172178 / 927172281
ATR CASASTURGA
PARAJE ASTURGA S/N
927194090 / 605883777
ATR LA HACIENDA DE
CUACOS
CAMINO DE ARROMADILLOS
KM 3
637098138
ATR ARROYO RIQUEJO
FINCA EL RIQUEJO
686305263 / 927194198
ATR LOS BANCALES
CTRA. VALFRIO, KM. 4,300
676830988 / 927194491
A EL LAGO
Carretera Comarcal EX 203,
km.38
927460323
A GREDOS ADVENTURE
CTRA. DE NAVALMORAL-JARANDILLA, KM. 27,500
927194127 / 915447918
CT CARLOS I
AVENIDA CERALEJO, S/N
927172092
GARGANTA LA OLLA
HS** YUSTE
Avda. de la Libertad, 45
927179604
HR CARLOS I
AVDA. DE LA LIBERTAD, S/N
927179678 / 927179687
CR MANSION "EL ABUELO
MARCIANO"
CTRA. ALCORCON, S/N. JARAIZ
DE LA V.
927460426 / 608100905
CR PARADA REAL
CHORRILLO, 28
927179605 / 660074968
GARGÜERA
CR ROSA DE LOS
VIENTOS
ERAS, 7-9
927478900 / 699847732
GUIJO DE SANTA
BÁRBARA
HR CAMINO REAL
C/ DEL MONJE, 27
927561119
CR LA CASA DE LA
ABUELA
C/ DEL TEJAR,63
665614804 / 927561008
CR SIERRA DE TORMANTOS
C/EL BARRIO,6
927560394 / 699701445
CR SANTA BARBARA
CARRETERA NUEVA 11
660886788 / 927560424
AT CUMBRES DE
GREDOS
C/ MAESTRO EUTIQUIANO BARROSO,2
651698549 / 651698550
AT VAQUERÍA CANTA
EL GALLO
PARAJE LAS LAGUNAS DE
CANTA EL GALLO
608809925
ATR LA OROPENDOLA
CRTA. EXTREMADURA 203 KM
35,200
689401291 / 620978578
ATR FINCA VALVELLIDOS
FINCA VALVELLIDOS. APTO. CORREOS 181
927194143 / 626122121
JARAIZ DE LA VERA
JARANDILLA DE LA VERA
HR VILLA XHARAIZ
HR DON JUAN DE
AUSTRIA
PARAJE SAN MARCOS, PARC.
35, A,B,C. POLÍG. 2
927665150
H* JEFI
AVENIDA DE GARGANTA, 7
927461363
HS* D'ACOSTA
AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 22
927460219
CR CASA RURAL FINCA
LOS CEREZOS
AVENIDA SOLEDAD VEGA, 101
927560206
HR RUTA IMPERIAL
C/ MACHOTERAL, S/N
927561330 / 927560312
H**** MIRADOR DE LA
PORTILLA
CTRA, PLASENCIA-ALCORCON,
KM. 47
927560604 / 679538374
TOLEDO, 13
606965484
H**** PARADOR DE
TURISMO CARLOS V
CR EL CERRO
CARRETERA DE PLASENCIA
927560117
CAMINO LOS MARTIRES, S/N
667889412 / 927170057
CR EL CERRO DE LA
AURORA
CAMINO LOS MARTIRES, S/N
667889412 / 927170057
CR FINCA VALVELLIDOS
FINCA VALVELLIDOS APART.
CORREOS 181
927194143 / 626122121
CR PARQUE PUENTE
BOLOS
FINCA LLANADAS, S/N
659449428 / 619361077
927194275
HS** EL DESCANSO DEL
EMPERADOR
AVDA. SOLEDAD VEGA ORTIZ,
93
927560655 / 651355170
HS** POSADA DE PIZARRO, LA
CUESTA DE LOS CARROS, 1
927560727 / 605177707
HS* GANTE
PLAZA SOLEDAD VEGA, 3
927561200
CR COLORES
CR CANTAGALLO
C/ ANCHA.26
927561081 / 669464784
PARAJE CANTAGALLO
927194320 / 609393347
CR EL CASERIO DE LOS 10
CEREZOS
CR CASA CHURRUCA
CRTA JARANDILLA A NAVALMORAL KM 29,5
927198072 / 667654035
EL COSO, 47
927170820 / 606351135
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
42
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
CR LA BODEGA
MADRIGAL DE LA VERA
ROBLEDILLO DE LA VERA
HS** CARDENILLO
HR HALDON COUNTRY
GARGANTA DE ALARDOS, 35
927565301 / 927565121
FINCA EL HALDON, S/N
927571004 / 927570541
ATR LA VERA
HS** HOSTERIA LAS PALMERAS CASA COLONIAL
ATR 3 HOSPEDERÍA
DEL SILENCIO
FRANCISCO PIZARRO, 16
639885523
CARRETERA DE PLASENCIA, 16
927565011 / 669528237
CT JARANDA
HS* VICTORIA
PARAJE DE LAS CAÑADAS
S/N927570730
927570693
GARGANTA DE JARANDACTRA. N-501, KM. 52
927560454
CARRETERA DE PLASENCIA, 3
927565110
CT VERA, LA
GARGANTA DE ALARDOS, 7
927565353
C/MACHÍN,4
659348077 / 927560222
AT LOS CANCHALES
EL GUINDO, S/N.
660981542 / 927561328
CARRETERA COMARCAL 501,
KM. 53, 5
927560611 / 609815450
LOSAR DE LA VERA
CR LA PUENTE VIEJA
CR ANTIGUA FABRICA DE
LA LUZ
CAMINO DE LA SIERRA S/N
927565183 / 667304314
CR ALMA DE GREDOS
TALAVERUELA
DE LA VERA
CR LALISEA
FINCA LA ALISEDA S/N
618124955 / 610944610
TEJEDA DE TIÉTAR
HR ANTIGUA CASA DEL
HENO
PARAJE LOS MALAGONES, S/N
620893697
FINCA "VALDEPIMIENTA"
927198077 / 609603606
CR LAR DEL CUCO
PASEO DE LA VERA,19
927404636
CAMINO DE LA SIERRA S/N
626888962 / 927565101
HR HOJARANZOS
HS** HOSTERIA FONTIVIEJA
PARAJE DE LOS MARTIRES, 11
927570108
HS** VADILLO
PLAZA DE ESPAÑA, 2
927570501 / 699428106
HS* BREZO, EL
AVDA. EXTREMADURA
927570140 / 625579842
HS* EL RINCON DE VICENTE
C/ REAL,8
609062028
HS* JARDÍN, EL
C/ EL JARDÍN, 14
927570782
P GODOY
CTRA. EX-203, KM 60
927570838 / 927570770
CR LA GARZONA
AVDA. CARLOS V, 21
927570639 / 649287927
CT GARGANTA DE
CUARTOS
AT MARCOS
CARRETERA PLASENCIA
927565297
CT ALARDOS
CARRETERA NACIONAL 501 ("EL
VADO")
927565066
CT LA MATA
GARGANTA DE ALARDOS S/N
927565370 / 677768181
927565238
PASARÓN DE LA VERA
HR LA CASA DE PASARÓN
C/ LA MAGDALENA, 18
927469407
CR EL ROLLO
C/ REAL, 38
927469174
CR ANTIGUA BOTICA
C/ M. LOPEZ APARICIO, 12
927469067 / 927469230
HS* ROSALES, LOS
CRTA. A PLASENCIA S/N
927469381 / 927469239
[email protected]
CR LA VALLEJERA
Carretera C-501, Km. 15,300
927194121 / 689198048
CR LA ANTIGUA CASA DE
LOS PESCADORES
C/ LA FUENTE, 35
927469439
TORREMENGA
HR EL TURCAL
CTRA. EX203 KM 28,800
616611116
CR LA CASONA
FINCA VALVELLIDOS
927194145 / 629645930
ATR LA CASONA
FINCA VALVELLIDOS
927194145 / 629645930
CR EL TOMILLAR
ATR MIRADOR DE LOS
COTOS
REAL, 88
927469368
FINCA LOS COTOS S/N
927194454
CTRA. N-501, KM.59 (FINCA LOS
GREGORIOS)
927570727
CR LOS SERRANOS
CT GODOY
CR LA SOLANA
DE LA VERA
CR LA PICOTA DE
VALVERDE
C/ REAL, 89
670824669
BANASTEROS S/N, PZA. PICOTA
649933890 / 927566361
CTRA.N-501, KM.62,5 FINCA
LOS GREGORIOS
927570838
C/ LOS SERRANOS,9
670824669
VALVERDE DE LA VERA
43
La Vera / Valle del Jerte
CR EL HORCO
CR CASA VILLALBA
CRTA. VVDE. DE LA VERA-BARQUILLA PINARES KM. 8.400
629457714
OROPESA, 6
620894148
CR EL SOTANILLO
CR ENTREAGUAS
REAL, 2
666405254
PARAJE DE PIURRUYO, S/N
667525095 / 667525098
ATR ECOPANGEA
CR LA CASA DEL POZO
FINCA LAS JARAS S/N
660384288
ATR LOS VERGELES
C/ CABEZUELOS,33
927566630 / 626509267
VILLANUEVA DE LA VERA
HR EL BALCON DE LA
VERA
C/REAL, 36
927566262 / 927566206
ATR EL CALAMBUCO
URB. LAS SOLANAS
927567324 / 609340061
OFICINAS TURISMO
CTRA. EX-203, KM. 75,600
927567164 / 927567092
O.T. CABEZUELA DEL
VALLE
HR QUINTA DEL CASTRO
PARAJE DE PEÑAS ALBAS S/N
CRTA EX-203 KM 76
927115509 / 625496774
H** FINCA LA HERRERÍA
CRTA. DE VEGA DE LA BARCA
KM 1,400
605252065
HS**EL ENCUENTRO
AVDA. DE LA VERA, 58
927566595 / 635409258
CR A TU VERA
APARTADO DE CORREOS,
36927198038
620159127 / 927567372
TEL.: 927472558
FAX: 927472558
O.T. JERTE
AV. RAMÓN Y CAJAL, S/N
O.T. JARANDILLA DE LA
VERA
PZ. CONSTITUCIÓN, 1
TEL.: 927560460
FAX: 927560460
O.T. NAVALMORAL DE LA
MATA
ANTONIO CONCHA, 91
TEL.: 927532328
FAX: 927535360
O.T. VILLANUEVA DE LA
VERA
AV. DE LA VERA, S/N
TEL.: 927567031
CENTROS INTERPRETACIÓN
C.I. DE LA RESERVA
NATURAL
CTRA N-110
JERTE
TEL.: 927014936
C.I. DE LA ALTA MONTAÑA
Y LA TRASHUMANCIA
REAL DE ARRIBA, 3
TORNAVACAS
TEL.: 927470453
FAX: 927470379
O.T. JARAÍZ DE LA VERA
TEL.: 927177018
C.I. DEL AGUA
AV. CONSTITUCIÓN, 167
TEL.: 927170587
PARAJE DE PEÑAS ALBAS, S/N
CABEZUELA DEL VALLE
FAX: 927460646
TEL.: 927472004
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
44
R U T A S
Tajo Internacional
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
4
Ligging en bereikbaarheid
De route bevindt zich in het zuidwesten van de provincie Cáceres, aan de rand
van de grens met Portugal, die wordt gevormd door een gedeelte van de rivier
de Tajo (de Taag). Het gebied staat bekend als “Tajo Internacional”, dat tot NatuurPark is uitgeroepen in 2006. We vinden de voorgestelde route vanuit Valencia de Alcántara via de N-521 (Cáceres-Portugese grens), waar we de afslag
van de EX-374 nemen, richting Cedillo, ofwel vanaf het dorpje Membrío, via de
CC-126. Vanuit het noorden, komen we er via de EX-117.
Beschrijving van de route
De voorgestelde route is een lus, waarbinnen wegen en zandpaden elkaar afwisselen. De route is bedoeld voor een bezoek met de auto, en is op één dag af te leggen, waarbij we op verschillende bijzondere observatiepunten zullen stoppen. De
route loopt langs vlakke gedeelten, met weides en uitgestrekte velden met brem,
ideaal voor klein wild, dus veelbezocht door roofvogels die vanuit de nabijgelegen
bergen en rivierbeddingen komen. Het is een gebied waar veel veeteelt plaats-
45
Tajo Internacional
EX-376
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
EX-3
74
N-521
Standvogels
Zomertgasten
Wintergasten
46
spaanse keizerarend / monniksgier / vale gier /
havikarend / oehoe / zwarte kraai
grijze wouw / zwarte ooievaar / aasgier / slangenarend
/ dwergarend
cetti´s zanger / goudvink / houtduif
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Zwarte wouw
vindt, dus we kunnen er verschillende aaseters zien, zoals de monniksgier, de
vale gier en de aasgier die het terrein afspeuren op zoek naar eten. Onderweg
zien we egale en kleurrijke weiden met hier en daar steen- en kurkeikbossen, en
de vele poelen en meertjes worden vaak bezocht door zwarte ooievaars. Op de
elektriciteitsmasten kunnen we vaak het silhouet van de rode wouw ontwaren,
evenals de buizerd en de slangenarend. Het landschap is vrij glooiend, soms ruw
onderbroken door de gekloofde en ondoorgankelijke rivierbeddingen van de Tajo
Internacional, die op een zo geweldige en spectaculaire manier ingesneden is in
het landschap, dat het vanuit de verte onzichtbaar is. Het is zelfs zo dat we vanuit Spanje wél de dorpen en weides in Portugal kunnen zien liggen, maar niet de
oevers van de rivier, waarvan de loop soms alleen verraden wordt door de mistbanken die ´s winters in de vallei voorkomen. Aan de oevers van de rivier vinden
we één van de belangrijkste broedpopulaties van zwarte ooievaar en aasgier, naast
andere roofvogels, als de vale gier, de monniksgier, de steenarend, de havikarend
en de oehoe. Aan de overkant, en in de nabijgelegen bergen, nestelt de Spaanse
keizerarend, waarmee de de lijst van vogels die de ornitholoog het meest waardeert, compleet is. Buiten de rivierbedding, zetten we de route voort richting de
Sierra de Santiago, waar zich een uitgestrekt landschap van boomweides (“dehesas”) uitstrekt. Als de vlucht van de grote roofvogels en de mooie silhouetten
van de zwarte ooievaar al een spectaculair uitzicht bieden, wat dan te zeggen van
de vele duizenden houtduiven die in deze streek overwinteren en die dagelijks
ware wolken vormen wanneer ze zich richting hun voederplaatsen begeven, om
zich tegoed te doen aan eikeltjes, of richting hun slaapplekken in de eucalyptusbomen in de gebergtes en de rivierbeddingen.
Vanuit Valencia de Alcántara, komend vanaf de N-521, nemen we de afslag richting Cedillo, via de EX-374 en daarna richting Herrera de Alcántara over de EX
376, om vervolgens af te dalen richting de oevers van de Tajo Internacional, waar
we van het schitterende landschap en van de meest representatieve habitats van
dit beschermde natuurgebied kunnen genieten. Op het punt (X:0636373, Y:
47
Tajo Internacional
438969) vinden we een uitkijkpunt vlak aan de weg, waarvandaan we de vallei van
de Taag-rivier kunnen bezichtigen, een prachtige, schaduwrijke noordhelling aangekleed met vele aardbeibomen, viburnum, smalbladige steenlindes en olijfbomen
die groeien op de leisteenbanken, maken dit gebied bij uitstek geschikt om kleine
struweelvogels, zoals lijsters, appelvinken en goudvinken te zien, voornamelijk tijdens de herfst en winter, wanneer er een zeer groot aanbod aan vruchten is voor
de overwinterende vogeltjes. Op het traject richting Herrera de Alcántara, kunnen
we vele zwermen blauwe eksters zien, naast grijze wouwen en zwarte kraaien, een
soort die in deze regio plaatselijk en jaarrond voorkomt.
Hiervandaan keren we terug richting het plaatsje Santiago de Alcántara via de
CC-37, waar we door ingeklemde rivierbeddingen komen, zoals die van het riviertje de Alburrel, die zich een weg zoekt tussen muren van leisteen, voordat
hij even verderop uitmondt in de Taag. Op het leisteen kunnen we eenvoudig
de zwarte tapuit zien, die altijd in rotsachtige habitats te vinden is. Aangekomen in Santiago de Alcántara, volgen we de borden om naar het bezoekersen informatiecentrum “El Péndere” te gaan. Daarvandaan vertrekt de route
naar de bron van de Geregosa, een kleine tocht van zo´n 7 kilometer die ons
leidt naar de oevers van de Tajo en de beroemde bron van medicinaal/helend
water. Het is een eenvoudige route, want de borden zijn gehomologiseerd en
de weg is in goede staat. Echter, op het punt (X:0650063, Y: 43486053) gaan
we rechtdoor. Aangekomen bij de oever van de Tajo, vinden we enkele voorzieningen voor openbaar gebruik, zoals het uitkijkpunt en borden met uitleg
over de omgeving. Deze plek biedt prima mogelijkheden om de vlucht van enkele oevervogels te observeren: blauwe reiger, aalscholver, vale gier, zwarte
ooievaar en aasgier, etc. Terug in Santiago de Alcántara, nemen we de CC-126
richting het plaatsje Membrío. Bij het verlaten van het dorp, slaan we linksaf
een weg in op het punt (X:0651072, Y: 4386209), die ons bij een oord brengt
Havikarend
48
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
dat bekend staat onder de naam “Las Viñas”. De route is goed aangegeven en
het wegdek is het hele stuk over de PR-CC96, goed. Als we aankomen bij het
einde van deze weg, vinden we wederom verschillende voorzieningen voor
openbaar gebruik, zoals een parkeerplaats, een uitkijkpunt en een indrukwekkende observatietoren waarvanaf we comfortabel kunnen kijken naar de rotswanden langs de rivier en waar de vale gier, de zwarte ooievaar en de aasgier
nestelen. Terug in Santiago de Alcántara, nemen we de CC-37, die ons terugbrengt naar de N-521, begin- en eindpunt van de route. Op het punt
(X:0651077, Y: 4384412) nemen we een weg naar links, die ons naar het hoogste punt van de Sierra de Santiago brengt. Het is aan te raden de auto beneden aan de bergen te laten staan en te voet naar het uitkijkpunt te gaan, dat zich
op hoogte bevindt en waar we een indrukwekkend landschap kunnen aanschouwen. Tijdens de klim zien we de Peña de los Barreros, een paar klippen
kwartssteen, waar zich een kolonie vale gieren bevindt.
Ornithologische waarde
De Spaanse keizerarend en de zwarte ooievaar verdienen speciale aandacht,
omdat deze met uitsterven bedreigd worden. Zij broeden zowel in de boomweides als in de bergen en de steile rotsoevers van dit gebied. Deze populatie
van de spaanse keizerarand samen met die van de bergrug van de Sierra San
Pedro vormen de het belangrijkste bolwerk van deze soort in Extremadura. De
zwarte ooievaar heeft vele verzamelplekken voordat de trek begint, verdeeld
over grote en kleine plassen tussen de boomweides en de uitlopers van de rivieren. De monniksgier, die zo past bij dichtbegroeid Mediterraan struikgewas
is in grote getale aanwezig in dit gebied, deels dankzij de grote kolonies in de
naburige Sierra de San Pedro. Het is niet moeilijk hier soorten te zien als de
havikarend, de steenarend, de slangenarend, de dwergarend, de vale gier of de
oehoe, waarvan er in deze contreien vele paren nestelen in de veilige omgeving
van de rotswanden en de bomen. We benadrukken de aasgier, waarvan hier
één van de belangrijkste broedpopulaties van Extremadura stand houdt.
De uitermate goede staat van de rivierbegeleidende vegetatie en die van de
schaduwzijde van de sierra, bieden uitstekende plekken om zich te verschuilen en om eten te zoeken voor een ontelbaar aantal kleine soorten: grasmus,
roodborst, heggenmus... In de boomweiden, zien we vaker de grijze wouw en
de zwarte kraai – zeldzaam en zeer plaatselijk aanwezig in Extremadura, - en
ontelbare zwermen luidruchtige blauwe eksters. Tijdens de winter zijn vooral
de zwermen van duizenden houtduiven indrukwekkend, omdat zij in enorme
wolken ronddraaien tijdens hun vluchten. De omgeving van de Tajo Internacional samen met de Sierra de San Pedro vormen verreweg het belangrijkste
overwinteringsgebied van Extremadura voor deze soort. Bovendien kunnen
we ´s winters grote aantallen aalscholvers zien in de Taag-rivier.
49
Tajo Internacional
Seizoenskenmerken
Deze route kan in ieder jaargetijde bezocht worden. In de winter kunnen we van
indrukwekkende zwermen houtduiven genieten, en in de lente, keren de zomergasten terug: zwarte ooievaar, aasgier, dwergarend, slangenarend... De
lente is tevens het broedseizoen, dus dan dienen we niet van de aangegeven
route af te wijken. Zo vermijden we overlast voor de vogels in deze gevoelige
periode. In de zomer is het erg warm, dus dan is het aan te raden er niet op
de warmste momenten van de dag te komen. De warmste uren zijn bovendien
ook niet de meest ideale om vogels te kijken. In deze periode verzamelen de
zwarte ooievaars zich, alvorens aan de trek te beginnen.
Overige natuurlijke en culturele waarde
In de omgeving vinden we de Sierra de San Pedro, officieel erkend als vogelrichtlijngebied, en één van de streken met de meeste broedparen van
Spaanse keizerarend en monniksgier van het Iberisch Schiereiland. Ook dichtbij ligt het habitatrichtlijngebied Llanos de Alcántara y Brozas, met een combinatie van verschillende habitats: natuurlijke weiden, akkers, bremvegetaties
en “dehesas” (boomweiden) met steeneiken. Dit gebied is rijk aan steppevogels zoals grote trap, kleine trap, zwartbuikzandhoen, kalanderleeuwerik, etc.
De spil van deze streek is de Taag-rivier met een netwerk aan zijrivieren zoals
de Eljas, Salor, Aurela en Sever. De Taag is rijk aan vis en heeft een gezonde
otterpopulatie. In september staat de “dehesa” in het teken van het burlen van
de edelherten tijdens de bronsttijd. Dankzij het veel voorkomen van groot wild,
waarop ook wordt gejaagd, is dit spektakel op vele plekken in de bergen en
dalen te aanschouwen. De streek heeft bijzonder veel monumenten die stammen uit het Stenen Tijdperk. De grafmonumenten (dólmenes) van Santiago
de Alcántara, Herrera de Alcántara en Cedillo zijn prachtige voorbeelden hiervan. In de grot van “El Buraco” in Santiago de Alcántara bevinden zich mooie,
schematische rotstekeningen uit de prehistorie.
Alcántara heeft veel te bieden op het gebied van architectuur, onder andere
boerderijen, paleizen, herenhuizen en kloosters, zoals die van San Benito, waar
jaarlijks in de eerste helft van augustus, het klassieke theaterfestival plaatsvindt.
Het klooster van San Bartolomé is recent omgebouwd tot Hospedería-hotel.
Tijdens een verblijf in Alcántara mag een bezoek aan de Romeinse brug over de
Taag niet ontbreken. De brug maakt deel uit van de “Vía de la Estrela”-weg.
Tekst: Víctor Manuel Pizarro Jiménez
50
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (Parque Natural TAJO INTERNACIONAL)
ACCOMMODATIES
CARBAJO
SANTIAGO DE ALCÁNTARA
ALCÁNTARA
HR BALDIO GRANDE
ATR EL BURACO
CTRA. CARBAJO A SANTIAGO
DE ALCÁNTARA, KM. 1,5
927491014 • 696466773
CRTA. VALENCIA DE ALCANTARA S/N
927592029 • 629515647
CR BALDIO GRANDE
A EL BURACO
CRTA. CARBAJO-SANTIAGO DE
ALCÁNTARA KM 1.5
927491014 • 696466773
CAMINO DEL MIRADOR, S/N
927592257 • 927234893
H**** HOSPEDERIA CONVENTUAL DE ALCANTARA
CTRA. DEL POBLADO DE IBERDROLA, S/N
927390638
HS** KÁNTARA AL SAIF
AVENIDA DE MERIDA, 2
927390246 • 927390833
HA* KANTARA-AL-SAIF
AVDA. DE MÉRIDA S/N
927390833 • 927390246
ATR TAJO INTERNACIONAL
C/ LA CONSTITUCIÓN,13
667743627 • 609361689
CEDILLO
CR LA CAÑADA
P ROBLEDO
C/ REGIMIENTO DE ARGEL, 20
927390298 • 676826796
ANTONIO MORENO, 9
927590068
CR LA NACENCIA
ALTOZANO, 7
927390522
HERRERA DE ALCÁNTARA
VALENCIA DE ALCÁNTARA
HR CONVENTO, EL
CASERIA DE SAN PEDRO, S/N
927584129
H**** CASA ESCOBAR
JEREZ
ALFACAR, 13
927668139
H* CLAVO, EL
CR SAN ANTONIO
HS* PURI
RAMON Y CAJAL, 14
927580268 • 927581020
C/ SAN ANTÓN,40
927390822 • 676847706
CALLE ARRABAL, Nº 1
927591002
H* IBERICA
CR EL GALAPERO
CTRA. MATA-GARROVILLAS,
KM. 17
649551054
ATR LA CASINA
SOLEDAD, 2
655448881 • 927390105
CT PUENTE DE
ALCANTARA
FINCA LOS CABEZOS, C-523
KM. 53,300
927390947
BROZAS
HR EL VAQUERIL
CR LA ROMERA
FINCA " TRES RIVEROS"
923238185 • 606434515
CR LA SOLANA
FINCA SOLANA. CTRA. DE CEDILLO, KM. 24,300
927491081 • 927491055
CR CASA LOLA
C/ SAN SEBASTIAN,3
927591060
CR LA GALANA
EX-207 CRTA. CACERES ALCANTARA KM 33
927395341
SAN JUAN, 8
927580020
CR LA PORTILLA DEL
JINIEBRO
CR SOTO DE NISA
FINCA "TRES RIVEROS"
923238185 • 606434515
FINCA LA MORERA DE ARRIBA
ACEÑA BORREGA, LA
924220776 • 600432574
CR LA MALVAZUL
CR LA SERENA
H** LA LAGUNA
P SERRANA, LA
CR LA MALVARROSA
FINCA " TRES RIVEROS"
923238185 • 606434515
CTRA. SAN GREGORIO S/N
927191050
HERNAN CORTES, 9
927580136
PARAJE EL JINIEBRO
ACEÑA BORREGA, LA
927599015
H**** CONVENTO
DE LA LUZ
H** BALNEARIO
SAN GREGORIO
HS* NAIROBI
FINCA "TRES RIVEROS"
923238185 • 606434515
FINCAL EL VAQUERIL
927375257 • 659101710
CRTA. DE HERRERUELA S/N
927395439
PASEO DE SAN FRANCISCO, 14
927580150
FINCA "TRES RIVEROS"
923238185 • 606434515
HERRERUELA
HR SIERRA DE SAN PEDRO
ZURBARÁN, 8
927371641 • 686948442
MEMBRÍO
HS* POSADA, LA
CR TURISMO RURAL LA
NORA
PLAZA DE OVANDO, S/N
927395019
SAN BERNABÉ, 7
927594125 • 927584178
CR LA HUERTA
ATR LA NORA
PLAZA DEL COSO, S/N
699354473 • 927395009
SAN BERNABÉ,7
927594125 • 617452233
CR LA TORA
CORTIJO DE LA TORA
VALENCIA DE ALCANTARA
686965445 • 927491066
CR EL LINCE
CORTIJO LA TORA, APDO. 20
VALENCIA DE ALCANTARA
686965445 • 927491066
CR EL ZORRO
CORTIJO LA TORA, APDO, 20
VALENCIA DE ALCANTARA
686965445 • 927491066
CR LA JIGUERA
C/ CASIÑAS BAJAS, S/N
VALENCIA DE ALCANTARA
669550655 • 927582591
CR MONTENUEVO
PARAJE MONTENUEVO S/N
ACEÑA DE LA BORREGA
927599021 • 630621385
51
Tajo Internacional
CR VIRGEN DE LA CABEZA
ATR HUERTA DEL SEVER
FINCA LA MORERA DE ARRIBA
924251791 • 676830547
HUERTA LUNA S/N APDO. 10
639483667 • 924221157
CR EL CASTAÑAR II
ATR LA JIGUERA
HUERTA LUNA S/N.
639483667
NAL. 521, KM.149,8. PUERTO
ROQUE
927584040
CASIÑAS BAJAS
927582591 • 669550655
HELECHO, S/N
660080648 • 699051305
CR EL CASTAÑAR III
NAL. 521K, KM.149.8.
PUERTO ROQUE
927584040
CR EL CASTAÑAR IV
NAL.521, KM. 149,8.
PUERTO ROQUE
927584040
CR EL CASTAÑAR I
NAL. 521, KM. 149,8
PUERTO ROQUE
927584040
ATR LA MACERA
FINCA LA MACERA
927582299 • 639548709
ATR LOS OLIVOS
AVDA. LISBOA
URB. LOS OLIVOS S/N
927581006 • 927582312
ATR QUINTA DE LUNA
ACEÑA LA BORREGA, S/N
924221157 • 639483667
ATR ROCAMADOR
FINCA LA MACERA S/N
927582299 • 639548709
ATR ALBORADA DEL
SEVER
ATR SAN PEDRO
CT AGUAS CLARAS
CTRA. DE JOLA, KM. 3
927549099 • 927549099
ZARZA LA MAYOR
ATR PEÑAFIEL
AVDA.CONSTITUCIÓN
927370465 • 616763958
OFICINAS DE TURISMO
O.T. ALCÁNTARA
ATR VALBÓN
AV. DE MÉRIDA, 21
TEL.: 927390863
FAX: 927390863
CR EL JABALI
FINCA LA MACERA
927582299 • 639548709
O.T. VALENCIA
DE ALCÁNTARA
CORTIJO LA TORA. APDO. 20
927491066 • 686965445
ATR EL JINIEBRO
HERNÁN CORTÉS, S/N
TEL.: 927582184
FAX: 927582184
CR EL CIERVO
CORTIJO LA TORA, APDO, 20
686965445 • 927491066
CR SALTO DE CABALLO
ACEÑA LA BORREGA
927584062 • 636417812
CASERÍO LA FONTAÑERA
927580865
ATR EL REGATO
ATR PINAR DE JOLA
ANTOLINA DURÁN, S/N
JOLA
690821624
ATR EL ARROYO
LOS ARROYOS DE ABAJO
(LAS HUERTAS DE CANSAS)
666829177 • 626195615
HUERTA LUNA, S/N
927491078 • 660451270
ATR MARCELINO
C/ CASA NUEVA, S/N
927599059 • 650408988
ATR PUERTO ROQUE
PUERTO ROQUE, S/N
927584171 • 627483550
C. DE INTERPRETACIÓN
C.I. TAJO INTERNACIONAL
VELÁSQUEZ, S/N
CEDILLO
TEL.: 927590029
C.I. EL PÉNDERE
LAGAR, 3
SANTIAGO DE ALCÁNTARA
TEL.: 927592311
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
52
O R E X T R E M A D U R A
Canchos Pde
Ramiro 5
en het stuwmeer van Portaje
R U T A S
O R N I T O L Ó G I C A S
Ligging en bereikbaarheid
Plaatsen die als referentiepunt dienen: Torrejoncillo, Portaje, en Cachorrilla,
alledrie gelegen in de streek van Coria. Aanbevolen toegangsroute is de snelweg A-66 (N-630), afslag Torrejoncillo-Coria (EX-371) op de col Puerto de los
Castaños (Cañaveral); eenmaal aangekomen in Torrejoncillo, rijden we richting
Coria (EX-109) en op iets meer dan 4km. nemen we de afslag naar links, via
een B-weg naar de dorpen Portaje (5 km.) en Cachorrilla (15 km; na de afslag
richting Pecueza te hebben genomen). Bladnummers 621 en 622 van de IGN
(Nationaal Geografisch Instituut)-kaarten met schaal 1:50.000.
Vale gieren
53
Canchos de Ramiro en het stuwmeer van Portaje
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
-1
EX
09
Standvogels
Zomertgasten
zwarte ooievaar/ aasgier / zwarte wouw
Wintergasten
houtduif / kraanvogel / Eendensoorten
Trekvogels
54
vale gier / monniksgier / Spaanse keizerarend /
havikarend / steenarend / blauwe reiger / krooneend
Watervogels
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Witgat
Beschrijving van de route
1) Canchos de Ramiro (Rotsen van Ramiro): Canchos de Ramiro en de rivieren
en de sierras van de omgeving (Sierra de la Garrapata, Sierra Solana, etc.) zijn
vanwege hun uitzonderlijke rijkdom aan flora en fauna uitgeroepen tot Site of
Community Interest (SCI) en Speciaal Vogelrichtlijngebied (ZEPA), en maken onderdeel uit van de Red de Espacios Naturales Protegidos (Netwerk van Beschermde Natuurgebieden) van Extremadura. Met name Los Canchos, vormt
een spectaculaire toegangspoort tot de rivier de Alagón, tegenwoordig onderbroken door het Alcántara stuwmeer. De voorgestelde route is 10 km. (heen en
terug) en kan dus gemakkelijk in een halve dag worden afgelegd, zowel te voet
(aanbevolen), als met de auto. Canchos (of El Boquerón) is eenvoudig te bereiken. We hoeven slechts een pad vanuit Cachorrilla te volgen, dat gedoteerd is
met bordjes die de weg wijzen. Om precies te zijn, moeten we vanuit deze plaats
de weg naar Ceclavín nemen en na 200m., op de plek waar de Ermita del Cristo
en een kleine poel liggen (29S-699309-442090), slaan we rechtsaf het pad in,
(genaamd Camino del Chorrillo (pad van het straaltje) ), dat zich een weg zoekt
tussen mooie weides en beekjes en dat ons tot bij de rotsen brengt.
2) Het stuwmeer van Portaje. Een klein meertje van grote ornithologische
waarde, dat zich dichtbij de plaatsen Portaje (op 4,5 km.) en Torrejoncillo (op
3 km.) bevindt, waarvandaan het stuwmeer, via verschillende geasfalteerde
wegen, goed bereikbaar is. De totale lengte van de voorgestelde route is 17 km.
en is bedoeld om met de auto af te leggen in een halve dag. Vanaf het eerstgenoemde dorp, nemen we (naast de Ermita de Cristo) de ventweg van de
stuwdam, die we ongeveer 2,5 km. volgen. We komen dan bij een kruispunt
(29S-70852-441903) waar we linksaf gaan. Na ongeveer 800 m., en na het
oversteken van de Ribera de Fresnedosa komen we bij de dam (waar de Er-
55
Canchos de Ramiro en het stuwmeer van Portaje
Slechtvalk
56
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Blauwe reiger
mita de la Virgen del Casar staat). Bij het stuwmeer gaan we rechtsaf en volgen de genoemde weg, die ons helemaal langs de linkeroever van het stuwmeer leidt. Nadat we de brug over één van de uitlopers zijn overgestoken,
komen we aan in het plaatsje Torrejoncillo. We kunnen op één van de eerdergenoemde kruisingen (29S-714624-441808), dichtbij het water, ook een ander
pad nemen, dat langs de rechterkant van het meer loopt.
Ornithologische waarde
1) Canchos de Ramiro: Grote diversiteit en concentratie van grote roofvogels
die nestelen op de steile kliffen van het kwartsgebergte. Met name de kolonie
vale gieren (+100 paren) is bijzonder, evenals de aanwezigheid van enkele paren
steenarenden, havikarenden, aasgieren, oehoes, torenvalken, slechtvalken en
zwarte ooievaars. Lopend richting de waterkant, zien we vooral typische vogels van de dehesa (boomweide) (slangenarend, dwergarend, blauwe ekster,
en vele andere soorten zangvogels, die we vaker zien in deze Mediterrane leefomgeving. In de “dehesas” en in de omliggende gebergtes nestelen voorts de
Spaanse keizerarend, de rode en de zwarte wouw en de monniksgier. Op en
nabij het water van het stuwmeer kunnen we verder diverse watervogels zien,
waaronder de aalscholver, de blauwe reiger, of verschillende eendensoorten.
57
Canchos de Ramiro en het stuwmeer van Portaje
2) Het stuwmeer van Portaje: Dit wetland is uitgegroeid tot één van de belangrijkste voor watervogels (grote aantallen en diversiteit) van de provincie
Cáceres. Er zijn meerdere projecten uitgevoerd om de habitats te onderhouden
en te verbeteren (stuwen, kunstmatige eilanden, observatietorens, etc.). Tijdens de winterperiode herbergt deze zone ruim 2.500 vogels met een grote diversiteit aan soorten (eendensoorten, fuutachtigen, meerkoeten, etc.). Tijdens
het broedseizoen, valt vooral de krooneend op, want dit is één van de weinige
plekken in Extremadura waar deze soort nestelt. Daarnaast is er een belangrijke kolonie van blauwe reiger en ooievaar aan de achterkant van het stuwmeer.
Seizoenskenmerken
Deze route kunnen we op ieder moment in het jaar bezoeken, maar is met
name tijdens de broedtijd in de lente en in de winter zeer de moeite waard.
Overige natuurlijke en culturele waarde
Natuuurlijke waarden: Prachtige, altijd groene bossen van steen- en kurkeiken bedekken de gehele streek, met name de waarden en de vlaktes rond de
Ribera de Fresnedosa. Deze en andere riviertjes worden bovendien begeleid
door fane beekbossen met essen.
Etnografische waarden: Volksarchitectuur in de kleine dorpen (Cachorrilla,
Pescueza, Portaje, etc.) en typische gebouwen die bij landbouw en veeteelt
horen (stenen muren, ronde hutten, waterputten, etc.)
Volksfeesten: Een aantal zijn uitgeroepen tot Toeristisch Belang: Las Carantoñas (Acehuche, 19-20 januari), Los Sanjuanes (Coria; 24 juni) en La Encamisá (Torrejoncillo 7 december).
Monumenten: Van Toeristisch Belang: het historische centrum van de stad
Coria herbergt een aantal van de meest bijzondere monumenten van Extremadura (stadsmuren, Romeinse bruggen, kasteel, kathedraal, paleizen, kloosters, etc). Het Klooster van El Palancar (Pedroso de Acim), waarvan men zegt
dat het “het kleinste klooster ter wereld” is, is een prachtig voorbeeld van religieuzea architectuur.
Teksten: Casimiro Corbacho Amado
58
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZEPA Canchos de Ramiro y Ladronera)
ACCOMMODATIES
CILLEROS
CACHORILLA
CR LA MESONERA
CR EL BOQUERÓN
PLAZA MAYOR,4
927140748 • 606518463
CR CASA CANDIDO
PLAZA MAYOR, 1
927140748 • 606518463
CR LOS CANCHALES
PLAZA MAYOR,6
927140748 • 606518463
CASILLAS DE CORIA
ATR EL MOLINO
PLAZA MAYOR, 1
927146001 • 927146008
CECLAVÍN
P SAN MARCOS
C/ RETIRO,1
605571523
CR EL LAGAR
C/ MOLINO ESQ. CALLES ELJAS
927393397 • 627471134
CAMINO DEL TESO MORENO, S/N
646486338
ATR LA MESONERA
CAMINO DEL TESO MORENO, S/N
646486338
HS** DELPHOS
AVENIDA PUREZA CANELO, 15
927515425 • 927515403
HS* REYPAL
AVDA. LUSITANIA, 19
927147942
HS* VOLANTE, EL
AVDA. DE PUREZA CANELO, 40
927515177 • 927515406
CORIA
ZARZA LA MAYOR
H**** PALACIO
PLAZA DE LA CATEDRAL, S/N
927506449
H** MONTESOL
CALLE PUENTE DE HIERRO
927501049 • 927500277
H** SAN CRISTOBAL
Carretera Ciudad Rodrigo, km.33
927501412
H* KEKES, LOS
AVENIDA SIERRA DE GATA, 49
927504080 • 927500494
P EL CASERO DE GUIJO
C/ EL GUIJO,32
927500245
MORALEJA
ATR LA BORRASCA
H* ENCOMIENDA, LA
C/RETIRO, 1
605571523 • 927393282
PLAZA DE ESPAÑA, 13
927147759 • 927515833
ATR PEÑAFIEL
AVDA.CONSTITUCIÓN
927370465 • 616763958
VVV´S
O.T. CORIA
AV. DE EXTREMADURA, 39
TEL.: 927501351
FAX: 927500735
www.coria.org
[email protected]
O.T. MORALEJA
AV. PUREZA CANELO, S/N
TEL.: 927147088
FAX: 927147088
www.sierradegata.org
[email protected]
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
Havikarend
59
Monniksgier en Vale gier
60
R U T A S
Nationaal
P O R E X T R Park
E M A D U R A
O R N I T O L Ó G I C A S
Monfragüe
6
Ligging en bereikbaarheid
Monfragüe ligt ongeveer in het midden van de provincie Cáceres, waar de rivieren de Taag en de Tiétar samenkomen. Het is het enige Nationale Park van
Extremadura, en heeft een oppervlakte van 18.118 ha. beschermd gebied. Het
Park en de directe omgeving, in totaal 116.151 ha. zijn als Vogelrichtlijngebied (ZEPA) beschermd in het kader van het Natura2000 netwerk. De kern van
het park wordt gevormd door verschillende aaneengesloten en parallel lopende
kleine bergruggen (“sierras”), die onderling verbonden worden door de Tajorivier. De Tiétar en andere kleinere beken, slijten diepe kloven uit, alvorens in
de Tajo uit te monden, waardoor een spectaculair samenspel ontstaat van rotskliffen waar zich een veelheid aan vogels bevindt. Het water van genoemde rivieren wordt tegenwoordig opgestuwd door de stuwdammen van Alcántara,
Torrejón-Tajo en Torrejón-Tiétar. Ondanks dat het gebied niet erg hoog ligt,
hebben het grillige reliëf en de rivieren ervoor gezorgd dat de mediterrane bossen en struwelen , die een heel hoge natuurwaarde hebben, goed behouden
zijn gebleven. Maar wat dit gebied werkelijk meerwaarde geeft is de enorme
oppervlakte aan “dehesas” (boomweides) die zich uitstrekken van noord naar
zuid door het Nationale Park, en die een ware voorraadkast vormen voor de
meest waardevolle vogels van Monfragüe om uit te eten.
61
Nationaal Park Monfragüe
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
EX-20
8
Standvogels
62
Blauwe reiger, rode patrijs, rode wouw, vale gier,
monniksgier, havik, Spaanse keizerarend, steenarend,
havikarend, slechtvalk, oehoe, kleine bonte specht,
zwarte tapuit, rotszwaluw, thekla leeuwerik, blauwe
rotslijster, blauwe ekster, alpenkraai, appelvink
Zomertgasten
Zwarte ooievaar, ooievaar, zwarte wouw, aasgier,
slangenarend, dwergarend, moorse nachtzwaluw,
alpengierzwaluw, kaffergierzwaluw, vale gierzwaluw,
bijeneter, roodstuitzwaluw, blonde tapuit,
orpheusgrasmus, baardgrasmus, brilgrasmus,
Provencaalse grasmus, wielewaal.
Wintergasten
Aalscholver, heggenmus, goudvink, koperwiek,
vuurgoudhaan, goudhaan, sijs.
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
De toegang tot Monfragüe is eenvoudig te vinden en staat overal goed aangegeven. Binnen in het park ligt slecht één woonkern, Villarreal de San Carlos,
het gehucht dat toebehoort aan de gemeente Serradilla, en dat volledig in het
teken staat van het Park. Hier bevinden zich de verschillende bezoekerscentrums . Het park is via de weg op drie verschillende manieren bereikbaar: Vanuit het noorden, over de EX-208, op zo´n 20 km. van Plasencia en op 15 km.
van de snelweg EX-A1. Vanuit het zuiden, via de eerdergenoemde EX-208 vanaf
Trujillo, op zo´n 50 km. nadat we door Torrejón el Rubio zijn gekomen. Tot
slot, vanuit het noordoosten, over een kleine weg vanaf de snelweg EX-A1,
waar we de afslag nemen ter hoogte van de Tiétar-rivier. De EX-390 verbindt
de stad Cáceres met Torrejón el Rubio en de EX-385 verbindt de EX-208 met
de snelweg A-5, die langs Jaraicejo loopt.
Beschrijving van de route
Het grootste gedeelte van het Park is niet toegankelijk voor bezoekers, waardoor het gedeelte dat wel open is, relatief klein is. We vinden in dit stuk park
echter het beste van wat Monfragüe op vogelgebied te bieden heeft. Er zijn
zelfs plekken die wereldwijd bekend zijn onder ornithologen, vanwege het feit
dat men hier eenvoudig en onder spectaculaire omstandigheden enkele emblematische vogels kan observeren. Vanwege de beperkingen, is de beste manier om optimaal van een ornithologisch bezoek aan Monfragüe te genieten,
een tocht langs de belangrijkste observatiepunten, allen langs de weg gelegen, duidelijk aangegeven en met parkeergelegenheid. Bij meerdaagse bezoeken kunnen we de tocht herhalen, ofwel één van de aangegeven wandelroutes
afleggen die in en om het park lopen. Welke vogelsoorten we op de verschillende plekken kunnen zien, wisselt licht van jaar tot jaar, omdat, zoals bij ieder
biologisch proces, er een zekere dynamiek plaatsheeft.
Hop
63
Nationaal Park Monfragüe
“Salto del Gitano” (“Sprong van de Zigeuner”)
De belangrijkste uitkijkposten van het Park zijn, van zuid naar noord:
Salto del Gitano-Peña Falcón. In de entree vanuit Trujillo. Een indrukwekkende rotsklip, zonder twijfel het meest gefotografeerde punt van het Monfragüe. De vogelgemeenschap die hier huist is al even indrukwekkend, met de
grootste populatie vale gieren van het park (meer dan 100 paren bij elkaar opgeteld en soms wel meer dan 400 exemplaren), de zwarte ooievaar (2-5 paren
in de laatste jaren), spaanse keizerarend, havikarend, slechtvalk, aasgier en
de oehoe. Ook de steenarend is te zien. Onder de kleine vogels, ontdekken we
als we goed kijken de kaffergierzwaluw en de zwarte tapuit.
La Serana. Bij de toegang komend vanaf Plasencia. Hier huizen de vale gier,
de aasgier, en soms de havikarend en de kaffergierzwaluw.
La Tajadilla. In de buurt van de stuwdammen van Torrejón en voorzien van
een uitzichtpunt, picknicktafels en een grote parkeerplaats. Het is een kleine
rotswand die een goede gelegenheid biedt om vale gieren en aasgieren te observeren, evenals havikarenden. Recent zijn er ook zwarte ooievaars en kaffergierzwaluwen naar toe gekomen, maar hun aanwezigheid zou slechts
tijdelijk kunnen zijn.
La Báscula. Een prima plek om de monniksgier te zien en, met enig geluk,
ook de spaanse keizerarend.
64
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
La Higuerilla. Biedt een panoramisch zicht op de rivier de Tiétar, waar we de
zwarte ooievaar en de aasgier kunnen zien. Aan de overkant nestelt de monniksgier.
Portilla del Tiétar. De noordoostelijke uitgang van het park. Hoewel kleiner dan
Peña Falcón, is de de andere “hotspot” van Monfragüe. Een uitzonderlijke plek
om de vale gier, de spaanse keizerarend, de oehoe (beste plek van het park)
en de aasgier te zien en te horen. Daarnaast raden we aan de weg te volgen tot
La Bazagona en de snelweg EX-A1. Rijdt langzaam en voorzichtig over dit stuk,
dat eerst door een oud bos met kurkeiken loopt waar de kleine bonte specht
nestelt, en misschien zelfs de Iberische tjiftjaf. Daarna volgt een gebied met
boomweides, zeer geliefd bij herten gedurende de het burlen, en met een kolonie (witte) ooievaars en blauwe reigers in het westen, bij de rivier de Tiétar.
Het einde van de weides en geïrrigeerde akkers is met name interessant vanwege de recente aanwezigheid van luidruchtige kraanvogel en de keep in sommige jaren. Het bezoek aan de drie eerdergenoemde uitkijkpunten kan
aangevuld worden met drie wandelroutes:
Rode route. Tussen Villarreal de San Carlos en het kasteeltje van Monfragüe.
We hebben hier verschillende mogelijkheden, met routes tussen de 10 en 16
km. (van 3 uur en 30 minuten tot 6 uur). Dit pad loopt door afwisselende
zones, met olijfbomen, zonneroosjes-struweel, steeneikenbomen, en speciaal,
een dichtbegroeid bos van aardbeibomen en eiken op de schaduwrijke noordhelling onder het kasteel. Een bezoek aan het Kasteel van Monfragüe is verplicht. We kunnen het ook bereiken vanaf de zuidkant, via een geasfalteerde
weg, tussen eikenbomen en wilde olijfbomen. Vanaf het kasteel hebben we
een schitterend panoramisch uitzicht, opgeluisterd door de vlucht van gieren,
en de mogelijke aanwezigheid van de kaffergierzwaluw en alpenkraai.
Gele route. Tussen Villarreal en La Tajadilla, een km. of 8, zo´n 3 uur, heen en
terug. Doorkruist boomweides en een maquis-achtige vegetatie met vooral
struiken van Cistus (zonneroosje).
Groene route. Van Villarreal naar de Gimio-heuvel, zo´n 7 km, ofwel 2,5u.
heen en terug. Deze route loopt langs de typische landschappen van Monfragüe en eindigt bij een uitkijkpunt, met een fraai panoramisch uitzicht.
Vale gieren
65
Nationaal Park Monfragüe
Ornithologische waarde
Monfragüe is waarschijnlijk de beste plek van Extremadura om vogels te kijken,
vooral voor roofvogels. De volgende cijfers onderstrepen de variëteit en de hoeveelheid vogels: De monniksgier is waarschijnlijk de meest karakteristieke, met
maximaal 339 getelde paren en schattingen die boven de 400 paren uitkomen.
Er zijn 12 paren van de spaanse keizerarend, waarvan sommige recent genesteld hebben in de buurt van de beste uitkijkpunten. Van de aasgier zijn er meer
dan 30 paren, net zoals de zwarte ooievaar. De meest zichtbare roofvogel is
zonder twijfel de vale gier, met zeker 635 paren en schattingen die over de 800
gaan. Minder aanwezig zijn de steenarend (6-7 paren), de havikarend (6-7
paren) en de slechtvalk (3-4 paren). Van andere roofvogels zijn geen exacte cijfers beschikbaar, maar er leven enkele tientallen paren van soorten als oehoe,
rode wouw, buizerd, dwergarend en slangenarend in Monfragüe, vooral in de
”dehesas” in de omgeving. Veel talrijker is de zwarte wouw, met 150-200 paren;
veel meer dan de meer zeldzame havik, sperwer, en de grijze wouw. Naast de
roofvogels, zijn ook vogels die zich ophouden in bergachtig gebied interessant, zoals de kaffergierzwaluw, alpenkraai zwarte tapuit, blauwe rotslijster,
rotsmus, roodstuitzwaluw en de zwarte roodstaart. De bosvogels zijn hier minder bijzonder, omdat de meerderheid in heel Extremadura voorkomt, maar wel
speciaal zijn de Orpheusgrasmus, de kleine bonte specht, de Iberische tjiftjaf,
de appelvink en de goudvink. Belangrijker zijn de vogels van open veld, eenvoudig te zien in ontboste gedeeltes van het park waar eucalyptusbomen weggehaald zijn. We hebben het dan over de blonde tapuit, theklaleeuwerik, bril-,
baard- en Provencaalse grasmus en de kleine zwartkop.
Seizoenskenmerken
De tijd van het jaar dat we de grootste variëteit aan vogels kunnen zien, is de
lente, van maart tot mei. Dit is echter ook de tijd van het jaar dat de meeste bezoekers naar het park komen, speciaal in de weekenden en rond feestdagen,
zoals Pasen en 1 mei. Hoe dan ook, we kunnen hier het hele jaar door bijzondere en karakteristieke soorten observeren, hoewel het in de maanden juli en
augustus is aan te raden om vooral de eerste en de laatste uren van de dag te
benutten, omdat het midden op de dag vaak erg warm is. In de herfst en in de
winter is vooral de aanwezigheid van de wintergasten bijzonder. Tot slot, doet
zich tussen september en oktober het spectaculaire burlen van de enorme hoeveelheid edelherten voor.
66
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Kleine zwartkop
Monniksgier
Overig natuurlijk en cultureel aanbod
Naast vogels, kunnen we in Monfragüe nog een groot aantal dieren zien, zoals
edelherten, enkele tamme vossen die vaak bij de uitkijkpunten komen, schuwe
wilde zwijnen en, vooral in de winter, otters. Van de lynx daarentegen, bestaan
in het recente verleden geen betrouwbare observaties. Andere aantrekkelijke
onderdelen van een bezoek aan Monfragüe zijn de landschappen, op sommige
plekken werkelijk adembenemend, en de geologische rotsformaties, met borden met uitleg op de meest interessante punten. Zo zijn er ook twee notabele
bomen, de netelboom van Lugar Nuevo (bij Villarreal de San Carlos in de moestuin van Ojaranzo, met een rondwandeling en een kleine picknickplaats) en de
kurkeik el Abuelo de Toril (“de opa”) (naast de weg van Portilla del Tiétar naar
La Bazagona). Binnen in het park zijn de bijzondere artistieke elementen het
kasteel van Monfragüe, de Cardenal-brug (soms bijna niet zichtbaar onder het
hoge water van de Tajo) en de prehistorische grotschilderingen, waarvoor bezoeken met gids mogelijk zijn. Wat betreft de dorpen direct buiten het park, zijn
vooral de monumenten en de pre-Romeinse dorpen Torrejón el Rubio, het
klooster van Santo Cristo, het etnografisch museum van Serradilla, de parochiekerken van Serrejón en Malpartida de Plasencia, het kasteel van Mirabel en
de traditionele architectuur van onder andere Casas de Miravete. Iets verder
weg liggen de monumentale complexen van Plasencia en Trujillo.
Wat de gastronomie betreft, noemen we hier de kazen, de honing, typische
“migas” uit Extremadura, en jachtschotels. Feestdagen: Las Candelas in Torrejón el Rubio en Cristo de la Victoria in Serredilla. Ambachtelijke producten: houtwerk, textiel (kant en klederdracht) vinden we in sommige dorpen in de buurt.
Tekst: Javier Prieta Díaz
67
Nationaal Park Monfragüe
Spaanse keizerarend
68
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
ACCOMMODATIES
JARAICEJO
CR LA ALMAZARA
DEL CRISTO
LIBERATO ALONSO, 27
927407090 / 636495283
HS** MONT-BLANC
CARRETERA N-V, KM. 226
927336030 / 927336148
SERREJÓN
ATR LA CAÑADA
CAÑADA REAL S/N
927455295 / 920818967
ATR NATURA
C/ TRAVESÍA DE PIZARRO,11
679475955 / 679475956
HR MONTEFRAGOSO
H**** AGUAS DE SERREJON
ATR SIERRA DE
MONFRAGÜE
PLZ. DE LA CONSTITUCIÓN 15-16
927336189 / 927336289
FINCA CASADELMAZO,
927547749 / 617355479
PLAZA DE PIZARRO,8
699729500 / 927455205
MALPARTIDA DE PLASENCIA
H*** CAÑADA REAL
CARRETERA EX-108., KM. 42
927459407 / 927459434
H* SANTA MARTA
CARRETERA NACIONAL 630,
KM. 491
927453260 / 927453416
HS* ROSALES, LOS
PLAZA DE LA DIPUTACION, 21
927404636
CR DEL CORRAL
C/ CABRERO, 2
927459522 / 636144910
CR LA POSADA DE
AMONARIA
HR EL ALCAUDÓN
C/ CAGANCHAS, 13
927547600 / 924547601
TORIL
HR PUERTA DE
MONFRAGÜE
LA HERGUIJUELA - VEGA DEL
CHIQUERO
927198110 / 609202425
TORREJÓN EL RUBIO
H**** HOSPEDERÍA PARQUE DE MONFRAGÜE
C/ Nuestra Señora de la Luz, 7
927459446 / 608702070
CTRA. PLASENCIA-TRUJILLO,
KM 39,100
927455278 / 927455279
CR TIA TOMASA
H* CARVAJAL
C/ JUEGO DE LAS CARAS, 6
696634156
PASEO DE PIZARRO, 54
927455260 / 927455254
CR FLOR DE JARA
P AVENIDA
MUSICA,11
927459430 / 605877788
SAN JOSE, S/N
927455050
ATR DEL CORRAL
C/ CABRERO,4
927459522 / 636144910
ATR LA SOLANA
C/ MUÑOZ TORRERO, 31
653799213 / 927404270
ATR MAJALON
FINCA MAJALON
605940878 / 608504019
A EL CARRASCAL
FINCA EL CARRASCAL
927459475 / 620941778
CT MONFRAGÜE
CTRA. DE TRUJILLO, KM. 10
927459233 / 605940878
SERRADILLA
H* LAUREL
PAIJUAN, 17
927407481 / 625496971
P MONFRAGÜE
PASEO DE PIZARRO, 25
927455026
CR PALACIO VIEJO
DE LAS CORCHUELAS
FINCA CORCHUELAS DEL PALACIO VIEJO
626812318 / 608821961
CR CASA BABEL
MONFRAGÜE
CERVANTES, 8
699769177 / 655027891
CR PEÑA FALCÓN
ATR LEYENDAS DE
MONFRAGÜE
Pº. PIZARRO, 16
650408971 / 927455153
ATR MONFRAGÜE
CORCHITO, 27
927455079 / 618712980
VILLARREAL DE SAN CARLOS
CR AL-MOFRAG
VILLARREAL, 19
927199205 / 686454393
CR EL CABRERIN
VILLARREAL, 3
927199191 / 927199002
CR MONFRAGÜE
VILLARREAL, 15
927199002 / 927199191
VVV´S
VVV-INFORMATIECENTRUM VAN HET NATIONAAL PARK VAN
MONFRAGÜE
VILLARREAL DE SAN CARLOS
TEL.: 927199134
FAX: 927198212
VVV TORREJÓN EL RUBIO
MADROÑO 1
(URB. CERCA DEL OLIVO)
TORREJÓN EL RUBIO
TEL.: 927455292
FAX: 927455234
[email protected]
BEZOEKERSCENTRA
C/ BREZO,21
927455184 / 620978624
BEZOEKERSCENTRUM
VAN HET NATIONAAL
PARK VAN MONFRAGÜE
CR POSADA EL ARRIERO
VILLARREAL DE SAN CARLOS
PASEO PIZARRO,22
927455050
TEL.: 927199134
WATER
CR REFUGIO LA SERRANA
VILLARREAL DE SAN CARLOS
CR LA SIERRA DE
MONFRAGÜE
SAN MIGUEL, 45
927455159 / 687476049
CTRA. EXTREMADURA 208
(PLASENCIA-ZORITA), KM. 14
616192917 / 676450921
TEL.: 927199134
DOCUMENTATIE- EN ONDERZOEKSCENTRUM
Avda. Virgen de Guadalupe, 5
927455288 / 927455161
CR LA CAÑADA
VILLARREAL DE SAN CARLOS
TEL.: 927199134
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
69
Kwak
70
Het Arrocampo-stuwmeer
R U T A S
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
7
Ligging en bereikbaarheid
Het Arrocampo-stuwmeer ligt in het noordoosten van de provincie Cáceres, op
de grens van de streek Campo Arañuelo en in de buurt van Monfragüe. Het
stuwmeer en de omgeving, in totaal 687 ha., zijn beschermd als vogelrichtlijngebied (Speciale BeschermingsZone) en maken deel uit van het europeese
Natura 2000 netwerk. Er is tevens een vogelobservatiepark gecreëerd in Saucedilla, om bezoeken mogelijk te maken.
Arrocampo is een stuwmeer met bijzondere eigenschappen, zodat het binnen
Extremadura zelfs uniek is met een eigenaardige avifauna, die verder bijna nergens anders op het Iberisch schiereiland te vinden is. Het hoofddoel van het
stuwmeer is het koelen van de kerncentrale in Almaraz, waardoor het waterpeil constant is – het wordt voortdurend aangevuld vanuit de Tajo- en heeft dus
geen last van schommelingen in de waterstand, zoals andere stuwmeren.
Daarom is een groot deel van de oevers begroeid met moerasvegetatie. Bovendien is de temperatuur van het water wat hoger dan normaal en in de vlakke
omgeving, wordt akkerbouw, al dan niet met irrigatie, bedreven, hetgeen de diversiteit aan vogelsoorten verder vergroot. Het stuwmeer is eenvoudig te bereiken, doordat het in de buurt ligt van een tweetal snelwegen. Vanuit het
71
Het Arrocampo-stuwmeer
A-5
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
Standvogels
Zomertgasten
Wintergasten
72
Blauwe reiger, kleine en grote zilverreiger, woudaapje,
ralreiger, purperkoet, fuut, meerkoet, krakeend, bruine
kiekendief, rodewouw, monniksgier, grijze wouw, buidelmees, baardmannetje, tijgervink
Ooievaar, lepelaar, kwak, zwarte wouw, slangenarend,
dwergarend, kleine torenvalk, lachstern, Moorse
nachtzwaluw, bijeneter, kleine en grote karekiet, snor
Aalscholver, roerdomp, visarend, smelleken, goudplevier, blauwborst en rietgors
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
noorden, vanaf de snelweg EX-A1, tussen Navalmoral de la Mata en Trujillo,
hebben we twee mogelijkheden: Afslag 190 nemen, richting Saucedilla, of we
kunnen via Almaraz rijden, dat op haar beurt bereikbaar is via drie afslagen
vanaf de A-5, tussen km. 193 en km. 200. De weg van Almaraz naar Saucedilla
heeft een vrij lage brug over één van de uitlopers van het stuwmeer.
Beschrijving van de route
Het voorgestelde bezoek aan het stuwmeer komt overeen met de twee routes
die het Vogelobservatiepark van Saucedilla aanbiedt. Route nr. 1 is een tocht
van zo´n 4 km. over onverharde paden, met stopplaatsen bij een viertal vogelkijkhutten. Route nr. 2 bestaat uit een klein stukje met de auto van Saucedilla naar een nabijgelegen waterplas. Beide routes beginnen bij het
Informatiecentrum in het zuiden van het dorp Saucedilla, naast een kanaal en
een voetbalveld. Binnen in dit centrum vinden we een kaart met de routes, die
eenvoudig te vinden en te volgen zijn, dankzij duidelijke markering en bewegwijzering. In totaal zijn er vijf vrij kleine observatiehutten die normalitair gesloten zijn met een slot. De sleutels zijn te verkrijgen in het informatiecentrum,
waarvan de openingstijden ietwat onregelmatig zijn en die soms niet samenvallen met de beste tijden om vogels te kijken (bijvoorbeeld ´s ochtends vroeg).
Mochten we bij een dichte vogelkijkhut komen, dan kunnen we de helling naar
de hut gebruiken als verhoogd uitkijkpunt. Hoewel in de tekst de vogelsoorten
worden genoemd die bij elke hut voorkomen, kunnen we deze vogels in werkelijkheid met enige tijd en geluk, op de gehele route zien.
Het begin van route nr. 1 is bij het genoemde informatiecentrum. Op slechts
200 m. bevindt zich de eerste observatiehut, welke een breed uitzicht biedt.
Hier bestaat de mogelijkheid om moerasvogels als purperkoet, waterral, woudaapje, snor en ralreiger waar te nemen. Gaan we verder richting het zuidwesten, dan komen we bij de tweede observatiehut, misschien wel de meest
interessante, waar in de winter de moeilijk zichtbare roerdomp en de blauwborst te vinden zijn. In de lente zijn hier de purperreiger, baardmannetje en
buidelmees aanwezig. Verder naar het zuidwesten, komen we bij observatiehut nr. 3, met een breed uitzicht over de watervlakte van het stuwmeer en de
binnenmuur, een plek waar veel ooievaars hun nesten bouwen, en waar aalscholvers en reigers uitrusten. Het is ook een plek om verschillende eendensoorten, koeten, grote zilverreigers en futen te zien. Gaan we nu oostwaarts,
dan komen we bij hut nr. 4, bij de brug. Hoewel we vanuit de ramen van het
uitzichtpunt vooral naar de veelheid aan lisdodden, waar vele bekende moerasvogels leven, is het interessanter om hier richting het oosten te kijken, richting een uitloper van het stuwmeer die erg geliefd is bij de bruine kiekendief
en alle soorten reigers. We kunnen ook kijken vanaf de brug, waar een ruime
73
Het Arrocampo-stuwmeer
geïmproviseerde parkeerplaats ligt, en waar we ook kunnen lopen. Het water
ligt aan weerszijde van de brug, waardoor dit een goede plek is om vogels als
reigers te zien vliegen (ook de roerdomp), lachstern en visarend. We kunnen
terugkeren naar het vertrekpunt via een paadje dat parallel aan de weg loopt.
Deze route kan op een verschillende manieren worden bezocht, bijvoorbeeld
de andere kant op, slechts een paar uitkijkpunten aan te doen, of door op beschutte plekken langs de oever die we zelf uitkiezen te stoppen.
Route nr. 2 begint bij het Informatiecentrum, loopt door Saucedilla richting
het noorden en we slaan links af in de laatste straat van het dorp. Het gaat verder over een deels geasfalteerd pad dat zo´n 3,8 km. tussen akkers, boomweides, en grasland loopt. Op dit stuk kunnen we o.a. de grijze wouw en de
kuifkoekoek zien. Aan het einde van de onverharde weg staat een hoge betonnen toren (om het irrigatiewater op te pompen), waar we linksaf gaan. Meteen na de kruising zien we de waterplas Cerro Alto rechts liggen, waar zich de
observatiehut nummer 5 bevindt. In de plas kunnen we resten zien van onder
water gelopen dode eiken, waar vroeger een kolonie blauwe reigers leefde, en
waar tegenwoordig aalscholvers en, soms, grote zilverreigers en visarenden
zitten. Route nr. 2 eindigt hier, maar een km. of 2,5 naar het zuiden ligt het
meertje Dehesa Nueva, en enkele km. verderop kruist de weg een andere uitloper van het Arrocampo stuwmeer. Met deze uitbreiding kunnen we meer watervogels zien; de bijeneter in broedtijd; ganzen, de goudplevier en de griel in
de winter; en diverse roofvogels het hele jaar door. Tot slot de dorpen in de omgeving (Saucedilla, Casatejada, Almaraz), waar in de kerken kolonies kleine
torenvalken leven, die gedurende de hele route te zien zijn.
Ornithologische waarde
Het stuwmeer van Arrocampo is de beste plek van Extremadura om moerasvogels te bekijken. Hier leven de beste populaties van de regio en van sommige
soorten zelfs de enige, zoals de purperkoet, de purperreiger, de ralreiger, de
Ralreiger
74
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
snor en het baardmannetje. Vrijwel
zeker zien we de bruine kiekendief,
en in de winter mogelijk ook de
blauwe kiekendief. Tijdens de trek,
neemt de diversiteit behoorlijk toe,
dankzij de aanwezigheid van de
blauwborst (aanwezig in de winter),
de rietzanger, de lepelaar, de grote
zilverreiger en de kleine waterhoen,
de porseleinhoen en de kleinst waterhoen. Over het algemeen zijn van
de watervogels de reigers het best
vertegenwoordigd, waarvanalle
Iberische soorten te zien zijn: een
grote groep rallen (purperkoeten,
allerhande waterhoenen, waterrallen, meerkoeten), eenden (vooral
krakeenden en wilde eenden), aalscholvers, ooievaars, dodaars en
futen. Ook voor het observeren van
moeraszangvogels is Arrocampo
zonder twijfel de beste optie in Extremadura.
Visarend
Seizoenskenmerken
We kunnen Arrocampo het hele jaar door bezoeken, maar in juli en augustus
is het door de hoge temperaturen niet altijd even aangenaam op het midden
van de dag. In de zomermaanden is het dan ook aan te raden de ochtend en
de namiddag te benutten. In de lente is het observeren van de broedende reigers (woudaapje, blauwe en purperreiger, ralreiger, kwak, recente broedpogingen van lepelaars) en moerasvogels (snor, rietzanger, baardmannetje,
purperkoet en buidelmees). ´s Winters kunnen we met een beetje geluk de
roerdomp en de visarend zien, terwijl de bruine kiekendief en de aalscholvers
dan algemeen zijn. De hogere watertemperatuur maakt in de winter bovendien
soms de aanwezigheid van typische zomergasten mogelijk, zoals verschillende
soorten zwaluwen, ralreigers en woudaapjes. Tijdens de trek (van augustus tot
oktober, en in maart en april), bevindt zich er een mengeling van eerdergenoemde soorten. De verschijning van ontelbare trekvogels verhogen dan de ornithologische rijkdom van Arrocampo.
75
Het Arrocampo-stuwmeer
Overige natuurlijke en culturele waarde
Tussen Arrocampo en Monfragüe liggen uitgestrekte boomweides. Om hier
optimaal van te genieten, kunnen we het beste kiezen voor kleine weggetjes,
zoals die tussen Serrejón en La Bazagona, of die richting Toril. In het grondgebied van deze gemeente staat de eeuwenoude kurkeik “El Abuelo” en in Navalmoral de la Mata staat de enorme steeneik La Marquesa. Ook de
ecologische corridor van de dennenbossen van de Tiétar, met de enige inheemse dennen van Extremadura. Ze staan langs de oevers van de Tiétar in de
gemeenten Talayuela, Casatejada, Majadas en Toril.
In sommige van deze dennenbossen leven geweldige kolonies ooievaars,
blauwe reigers en zwarte wouwen. De dorpen in de buurt bieden voorbeelden
van lokale en monumentale architectuur, zoals de parochiekerken van Saucedilla, Casatejada en Almaraz en het tot de verbeelding sprekende, middeleeuwse kasteel van Belvís de Monroy, daterend uit de XIIIe en XIVe eeuw. We
kunnen ook de overblijfselen van een ander kasteel zien in Almaraz. Wat betreft de gastronomie, zijn in deze regio de kazen, de worsten, de Extremaduriaanse ´migas´ en jachtschotels typisch. Feestdagen: de pelgrimstocht van
Rocamador in Almaraz en het carnaval van Navalmoral de la Mata.
Tekst: Javier Prieta Díaz
Vogelspotters
76
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZEPA Arrocampo-stuwmeer)
ACCOMMODATIES
SERREJÓN
ALMARAZ
H**** AGUAS DE
SERREJON
HS* PORTUGAL
AVENIDA DE LA CONSTITUCION, 7
927544070 / 927544095
HS* PORTUGAL II
AUTOVÍA DE EXTREMADURA,
KM. 200
927545161 / 927545162
ROMANGORDO
HS* LA PLAYA DE ROMANGORDO
FINCA CASADELMAZO,
927547749 / 617355479
HR EL ALCAUDÓN
C/ CAGANCHAS, 13
927547600 / 924547601
NAVALMORAL
DE LA MATA
H* LOS GRANADOS
CTRA. NACIONAL V, KM. 181
927530750 / 927530758
H* MOYA
HS** SAUCES, LOS
CTRA. NACIONAL V, KM. 182,2
927533303
P SALAMANCA
ANTONIO CONCHA, 67
927534844 / 627034122
P ZARAGOZA
ZARAGOZA, 10
927531822
CASATEJADA
HS* NOGAL DE
CASATEJADA, EL
CARRETERA NAVALMORAL,
KM. 9,7
927547325
CTRA. NACIONAL V
CARRETERA N-V, KM. 180,800
927530500
CR LA SARTENILLA
HS** BAMBA, LA
CR EL BOTANICO
C/ RETAMAR, 22
927576538 / 686089117
CTRA. NACIONAL V, KM. 178,7
927530850 / 927530854
PLAZA ESPAÑA, 5
927547325
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
Ooievaar
77
Kleine zwartkop
78
R U T A S
Sierra de San Pedro
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
8
Ligging en bereikbaarheid
De route ligt in de streek van de Sierra de San Pedro, op de scheidslijn van de
provincies Cáceres en Badajoz, hoewel de tocht die we maken geheel in de laatstgenoemde ligt. We vertrekken vanuit het dorp Alburquerque, waar we kunnen
komen vanuit Badajoz over de EX-110, vanuit Herreruela over de EX-324, vanuit Aliseda over de EX-303 of vanuit San Vicente de Alcántara over de EX-110.
Beschrijving van de route
De route is 27,4 km. lang, heen en terug van Alburquerque naar het Kasteel
van Azagala. Het is aan te raden de tocht deels met de auto af te leggen, en
deels wandelend, in één dag. Het bijzondere van deze route is dat het gebied
vrijwel onbewoond is, en weinig gecultiveerd, er zijn geen grote infrastructurele werken (afgezien van het stuwmeer van Peña del Águila), waardoor het
vrijwel onaangetast is. Vanuit de hoogte van de Sierra de Santiago, is een uitgestrekte dehesa (boomweide) te zien, begrenst door lagere bergen van zo´n
600 m. boven zeeniveau (alleen de Torrico is hoger, met 703 m.), enkele boe-
79
Sierra de San Pedro
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
Standvogels
Zomertgasten
Wintergasten
Trekvogels
80
Spaanse keizerarend / Monniksgier / Vale gier /
Havikarend / Roodborsttapuit
Zwarte ooievaar / Aasgier / Slangenarend /
Dwergarend
Heggenmus / Goudvink / Houtduif / Kraanvogel
Visarend / Bonte vliegenvanger / Grauwe vliegenvanger
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
renhoeve´s en nauwelijks elektriciteitskabels, dankzij enkele aanpassingen uitgevoerd binnen het kader van de LIFE projecten van het Directoraat Generaal
voor Natuur, waardoor we vele vogelsoorten kunnen zien in hoeveelheden die
elders in Europa ondenkbaar zijn. Deze interessante tocht door de Sierra van
San Pedro voert ons langs de meest representatieve habitats van dit beschermde natuurgebied en, met enig geluk, kunnen we de meest representatieve vogels zien, want hiernestelen verscheidene paren van de spaanse
keizerarend, monniksgier, zwarte ooievaar, steenarend en de aasgier. We vertrekken vanuit het dorpje Alburquerque, om precies te zijn vanuit de Calle de
San Antón, naast de arena (X:0673458, Y: 4343090), (dit vertrek is bedoeld om
met de auto te doen, omdat we op die manier een deel van de route af kunnen
leggen dat geasfalteerd is en waar geen stoep is, dus zo voorkomen we ook
gevaarlijke situaties met het weinige verkeer dat hier rijdt). De start loopt over
een geasfalteerde weg, tussen de traditionele stenen muren en een enkel hek,
langs kleine moestuinen en familieboerderijen ingeklemd tussen schitterende
boomweides met groene steen- en kurkeiken.
Aan de rechterkant, dichtbij, ligt de sierra van de Puerto del Centinela, over wier
helling we wandelen, en aan de linkerkant liggen de boomweides en de vlakte
met aan de horizon de bergtop “Torrico de San Pedro”. (X: 0675300, Y:
4342685) Hier vinden we aan de rechterkant de afslag naar de ingang van het
klooster van de Frailes Viejos (oude monniken), hoog in de bergen zien we
een grote uitholling, bekend als “El Ojo del Diablo” (Oog van de Duivel). We
gaan verder over de geasfalteerde weg en op het punt (X: 0676387, Y: 4342515)
vinden we aan de rechterkant, in het eucalyptusbos, de afslag richting de oude
kurkeik “El Abuelo”, die 600 m. verder staat in een mooie boomweide. Als we
verdergaan over de asfaltweg ligt aan de rechterkant een eucalyptusbos, terwijl
we links een boomgaard met sinaasappelbomen zien. Al snel komen we aan
de linkerkant een waterbron tegen, “Elvira Vaca” geheten, met een grote vijver
waar we ons op warme dagen kunnen verkoelen. Van hieruit hebben we een
mooi panoramisch uitzicht op een groot deel van de Sierra de San Pedro en een
prachtig steeneikenbos. We gaan verder over de asfaltweg tot het punt (X:
068547, Y: 4341837), waar we linksaf gaan. We zien hier een leistenen bord
waar op staat “al castillo” dat ons richting het kasteel wijst. We raden aan om
de auto hier achter te laten en verder te lopen, want op sommige stukken is het
wegdek slecht en niet geschikt voor personenauto´s en bovendien kunnen we
te voet veel meer vogelsoorten zien en met al onze zintuigen genieten van de
natuur waarin we ons bevinden. We hebben nu bijna 6 km. afgelegd. Met nog
slechts 12 km. voor de boeg, heen en terug, kunnen we het rustig aan doen en
de tijd nemen om halverwege te stoppen voor de lunch. We gaan verder over
deze weg en zien enkele grote varkenshouderijen en ontelbare schapen op het
pad, bovendien staan er nog meer borden met “Al Castillo”, dus dat kan niet
missen. We komen aan bij het punt (X: 0678840, Y: 4343035), waar we een
81
Sierra de San Pedro
bord zien dat ons rechtdoor wijst naar de “Ermita de los Santiagos”, (dat zeker
een bezoek waard is), en aan de rechterkant “Al Castillo”. Deze kant gaan we op,
en na een lange wandeling tussen dichter en minder dicht begroeide boomweides, met een groot aantal Iberische varkens, komen we bij het punt (X:
0683882, Y: 4342860), waar we opnieuw een tweesprong tegenkomen, met
borden die ons rechtsaf wijzen naar “el Pantano” (naar het stuwmeer) en linksaf
“al Castillo”. Beide opties kunnen we vanaf dit punt zien liggen: het kasteel ligt
hoog in de evenwel niet al te hoge sierra de Santiago en het stuwmeer loopt er
omheen en ligt in de bergkloof waar de Albarragena-rivier uitmondt. We gaan
verder en komen aan bij de voet van de rotspartij waarop het kasteel staat. Vanaf
het begin van de route tot hier is het zo´n 13,7 km. en het pad omhoog naar het
kasteel is privéterrein, dus we kunnen hier bijvoorbeeld stoppen om wat te eten,
uitkijken over de omgeving en wat uitrusten alvorens aan de terugweg te beginnen. Vanaf het kasteel van Azagala, hebben we een breed panoramisch zicht
op het grootste gedeelte van de Sierra de San Pedro en haar uitlopers en zien
we Torrico, de Sierra de Los Leones, de Sierra del Puerto del Centinela, de
Sierra de La Caraba en de Sierra Fría...
Ornithologische waarde
De parel van deze tocht is zonder enige twijfel de spaanse keizerarend, waarvan we in een omtrek van 15 km. rond de route liefst 4 broedparen tegenkomen. Bovendien kunnen we eenvoudig monniksgieren zien, waarvan in deze
omgeving ook een flink aantal broedparen leven, de zwarte ooievaar, die behalve broedt in dit gebied, de staart van het meer ook gebruikt als verzamelplaats voordat de trek begint, de havikarend, met verschillende nestelende
paren op de kliffen en in de bomen, de slechtvalk, zeldzaam, heeft in het verleden wel eens nesten gehad in de kloof van de Albarragena, maar tegenwoordig is het slechts in de winter mogelijk hem te zien. De steenarend
daarentegen is tijdens een tocht in ieder seizoen vaker te zien, net als de vale
gier, omdat er hier behoorlijk veel van leven. Andere bijzondere roofvogels die
hier veel te zien zijn: de slangenarend, de dwergarend, de aasgier, de sperwer,
en in de omgeving van het oude centrum van Alburquerque leeft een omvangrijke broedpopulatie kleine torenvalken. Onder de nachtroofvogels vinden
we de oehoe, een soort die houdt van rotsachtige klippen, ook al liggen ze
dichtbij een dorp. De meest algemene nachtroofvogel is echter de steenuil,
die we in de minst dichtbegroeide steeneikenbossen en in de buurt van granieten rotsblokken zien wanneer de avond valt, de bosuil, in de meer dichtbegroeide steeneikenbossen, en de kerkuil in verschillende hoeves in de
omgeving en in sommige oude huizen en ruïnes in het dorp.
Andere soorten die we in deze omgeving veel kunnen zien, zijn de boomklever, vaak gezien bij oude kurkeiken en heel vaak in de buurt van de kurkeik “El
82
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Monniksgier (achter) en Vale gier
Kurkeik “El Abuelo” (“De Opa”)
Abuelo”; de blauwe ekster, een mooie kraaiachtige kolonievogel die vaak gezien wordt in de boomweides, de boomleeuwerik, de soort die van de leeuweriken het meest gehecht is aan de bossen, erg opvallend door z´n
melodische gezang, de hop, de koekoek, de nachtegaal, de koolmees, de pimpelmees, de staartmees...
Seizoenskenmerken
We kunnen deze route bezoeken op ieder moment van het jaar. Hij zal ons in
geen enkel seizoen teleurstellen, hoewel het wel aan te raden is enkele zaken
te overwegen. In de lente en in de zomer zijn er meer soorten te zien, omdat
er dan meerdere zomergasten zijn, zoals de zwarte ooievaar, de aasgier, de
dwergarend en de slangenarend, maar we moeten er wel rekening mee houden dat de lente ook de broedtijd is, en dat we dus niet van de route af dienen
te wijken, om overlast bij het broeden te voorkomen.
In de zomer is het erg warm, dus dan is het aan te raden de middaguren te vermijden (dit zijn ook de uren dat de vogels het minst actief, en dus moeilijk te
zien zijn). De herfst valt samen met de bronst van de edelherten. Aan de oevers van het stuwmeer kunnen we dan het geburl en het geluid van tegen elkaar stotende geweien horen. Vanaf sommige uitkijkpunten kunnen we met
behulp van een goede telescoop of verrekijker dit schouwspel bewonderen.
De winter is de jachtperiode. We moeten er rekening mee houden dat de landerijen in de omgeving van de route rond het kasteel en het stuwmeer worden
gebruikt voor de jacht op grof wild. De drijfjachten vinden plaats tussen november en februari, waardoor we aanraden vooraf in het dorp te informeren of
er die dag een drijfjacht is. Het is ook belangrijk om niet van de aangegeven
paden af te wijken.
83
Sierra de San Pedro
Overige natuurlijke en culturele waarde
De bronst, die eind augustus begint en heel september duurt (dit kan variëren,
afhankelijk van het weer), is het paarseizoen van de edelherten, die in Extremadura bekend staat als de “berrea” (burltijd), en elders als “brama” (idem).
De mannetjesherten vechten onderling om de vrouwtjesherten. De sterke mannetjes onderhouden zodoende een harem van vrouwtjes waarmee ze paren.
In deze periode zijn de herten minder schuw en komen ze uit de dekking van
het struweel naar de vlaktes en de weides.
De kurkeik “El Abuelo” is een bezoekje waard en hiervoor hoeven we slechts
600 m. van de route af te wijken om deze majestueuze kurkeik te zien, die door
de plantkundige Diosdado Simón Villares tot “bijzondere boom” benoemd.
Etnografische waarden. In de omgeving staan diverse ambachtelijke bouwwerken waarbij gebruik is gemaakt van materialen uit de regio en die de moeite
waard zijn om even te stoppen, zoals stenen muren, schuren, stenen ovens,
varkensstallen...
Paddestoelen. Tijdens de herfst kunnen we in deze streek verschillende eetbare paddestoelen vinden. Enkele daarvan zijn: Boletus aereus (bronskleurig
eekhoorntjesbrood), Boletus edulis (eekhoorntjesbrood), Macrolepiota procera (grote parasolzwam) en, zeldzamer, de Amanita caesarea (keizeramaniet).
Prehistorische rotstekeningen. Er zijn in de omgeving vele prehistorische
kunst-uitdrukkingen, zoals de tekeningen van La Cruz de San Blas, of van de
kloof van het kasteel. Er zijn er meer te vinden op diverse rotswanden in de omgeving, maar het is moeilijk om daar bij te komen. In de buurt van San Vicente
de Alcántara en Valencia de Alcántara zijn diverse monumenten uit het stenen
tijdperk te zien, zoals meer dan honderd hunebedden en menhirs.
Kastelen. Naast het kasteel van Azalaga waar we de tocht zullen eindigen, kunnen we in de buurt nog drie kastelen zien:
Castillo de Luna in Alburquerque, bezoek met gids mogelijk.
Castillo de Mayorga, gelegen in het landgoed “Galana de Mayorga”, die we vinden aan de weg die La Codosera met San Vicente de Alcántara verbindt. Dit is
een particulier landgoed, maar vlak erbuiten loopt een openbaar pad door een
prachtig landschap naar Alcorneo. Dit pad leidt ons tot vlakbij het kasteel.
Castillo de Piedrabuena, gelegen in de Piedrabuena-dehesa, die we kunnen
bereiken via een geasfalteerd pad, dat de weg van San Vicente de Alcántara
naar Alburquerque verbindt met die van Alburquerque naar Herreruela. Het
kasteel is goed behouden en is in particuliere handen, waardoor het niet van
binnen te bezoeken is.
Tekst: Juan Pablo Prieto
84
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZIR Sierra de San Pedro)
ACCOMMODATIES
H**** PARADOR DE TURISMO DE CACERES
ALISEDA
ANCHA, 6
927211759
A EL PERICUTO
H**** V CENTENARIO
PARAJE DE LA MINA
699817346
MANUEL PACHECO, S/N
927232200
AT LOS ALISOS
H*** CASA DON FERNANDO
CRTA. ALBURQUERQUE
660503384 / 927277388
APARTAMENTOS TURÍSTICOS
PLAZA MAYOR, 30
927214279 / 927627176
HS** NEPTUNO
AVDA. DE ALEMANIA, 19-1º
927236423
HS** PLAZA DE ITALIA
C/ CONSTANCIA, 12
927627294
HS** ROSA, LA
SANGUINO MICHEL, 8
927221750
HS* AL-QAZERES
AT EL POZO
H*** HUSA ALCANTARA
CAMINO LLANO, 34
927227000 / 927626959
CRTA. DE ALBURQUERQUE,10
927239973
AVENIDA VIRGEN DE GUADALUPE, 14
927223900
GENERAL MARGALLO, 61
927226329 / 927230402
H** ALFONSO IX
P CARRETERO
MORET, 20
927246400 / 927246404
PLAZA MAYOR, 22
927247482 / 927216122
H** DON CARLOS
P VIRGEN DE FATIMA
C/ DONOSO CORTÉS, 13-15
927225527
AVDA. VIRGEN DE LA MONTAÑA, 17, 2º IZQUIERDA
927211844
CR LOS ALISOS
CTRA. DE ALBURQUERQUE
927240568 / 927277388
CARBAJO
AT TAJO
INTERNACIONAL
C/ LA CONSTITUCIÓN,13
667743627 / 609361689
CR BALDÍO GRANDE
BALDIO GRANDE
CRTA. CARBAJO-SANTIAGO DE
ALCÁNTARA KM 1.5
927491014 / 696466773
CÁCERES
H** DON JOSE
PINTORES, 28
927240470 / 927213990
H** IBERIA-PLAZA DE
AMÉRICA
HERMANDAD, 12
927210906
P AMADO
P ZURBARÁN
ROSO DE LUNA, 11
927210452
A LAS VELETAS
C/ MARGALLO,36
927211210
H** NARANJOS, LOS
A CIUDAD DE CÁCERES
ALFONSO IX, 12
927243508 / 927243512
AVDA. UNIVERSIDAD, S/N
927102001 / 927216109
H* ARA
AT CASA PINTADA "EL
LIBRO"
H***** PALACIO DE
ARENALES
JUAN XXIII, 3
927223958
CN-521, KM.52,100
927620490 / 927620491
H* ARABIA RIAD
PLAZA LAS CANTERÍAS,7
695690556
PLAZA DEL DUQUE, 5
927220065 / 661304061
AT CASAS PINTADAS
URBANAS "EL CUADRO"
H* CASTILLA
SANJUSTO, 45.
695690556 / 927626312
H**** A.H. AGORA
C/ PARRAS,25
927626360 / 927260456
H**** EXTREMADURA
HOTEL
AVDA. V. DE GUADALUPE, 28
927629639
H**** GRAN HOTEL DON
MANUEL
SAN JUSTO, 15
927215478
H**** HOTEL CACERES
GOLF
RIOS VERDES, 3
927244404
H* IBERIA
PINTORES, 2
927247634
HS** ALAMEDA
PLAZA DE OBISPO GALARZA, 2
927246400
AT CACERES A
PLAZA MAYOR, 33-3º
927211262
PLAZA DE LA CONCEPCIÓN,
19,BAJO
927225150 / 645895361
HS** ALAMEDA PALACETE
AT CACERES B
MARGALLO, 45
927211674 / 627474404
PLAZA DE LA CONCEPCIÓN,
19, 1ºA
927225150 / 645895361
HS** ARGENTINA
CN-630, KM.558
927234600
SANGUINO MICHEL, 7
927222854
H**** NH PALACIO DE
OQUENDO
HS** HERNAN CORTES
PLAZA DE SAN JUAN, 11-13
927215800
AT SALOR
FRAY BARTOLOMÉ DE LAS
CASAS, 5
927243488
AT CACERES D
CALLE VALDES,18 BAJO A
645895361
AT CACERES E
C/ VALDES,18 BAJO B
645895361
85
Sierra de San Pedro
AT CASA PINTADA
CUM LAUDE
C/ MARGALLO Nº 102-A
927626312
AT CASA PINTADA
LA PLAZUELA
C/ GODOY,12 BAJO
695690556
AT CASA SIERPES
SIERPES, 2
927180072 / 659706336
AT CASAS DE LA
JUDERIA
BARRIO DE SAN ANTONIO, 30
927220065
AT CIUDAD MONUMENTAL
PLAZA DE LA CONCEPCIÓN ,
19, 2ºB
927216306 / 627502749
HERRERUELA
HR SIERRA DE SAN PEDRO
ZURBARÁN, 8
927371641 / 686948442
AT EL BURACO
CR EL LINCE
CRTA. V. DE ALCANTARA S/N
927592029 / 629515647
CORTIJO LA TORA, APDO. 20
VALENCIA DE ALCANTARA
686965445 • 927491066
SAN VICENTE
DE ALCÁNTARA
H***** RIO SUBER
CAMINO DE PIEDRA BUENA S/N
924410143 / 924410970
HR DEL PUEBLO
AT LA NORA
927594125 / 617452233
CR TURISMO RURAL
LA NORA
SAN BERNABÉ, 7
927594125 / 927584178
PUEBLA DE OBANDO
HS* KILOMETRO 40
CARRETERA CACERES K. 40
924407196
HS* HERMANOS MENDEZ
A MOLINO DE JOLA
CR MONTENUEVO
CARRETERA SAN VICENTE-LA
CODOSERA, K. 14
616346762
PARAJE MONTENUEVO S/N
ACEÑA DE LA BORREGA
927599021 • 630621385
CR SIERRA DE SAN PEDRO
CR VIRGEN DE LA CABEZA
FINCA PARAJE LAS COSTERAS,
924410070 / 649303865
FINCA LA MORERA DE ARRIBA
924251791 • 676830547
CR LA VEGA
CR EL CASTAÑAR II
CAMINO DE LA VEGA S/N
924411202 / 616740091
NAL. 521, KM.149,8. PUERTO
ROQUE
927584040
VALENCIA DE
ALCÁNTARA
CASERIA DE SAN PEDRO, S/N
927584129
CR EL CASTAÑAR IV
ALFACAR, 13
927668139
CR EL CASTAÑAR I
H* CLAVO, EL
RAMON Y CAJAL, 14
927580268 • 927581020
H* IBERICA
PASEO DE SAN FRANCISCO, 14
927580150
HS* NAIROBI
HERNAN CORTES, 9
927580136
CR LA PORTILLA DEL
JINIEBRO
CTRA CACERES-BADAJOZ,
KM 39.5
924407316 / 669957883
PARAJE EL JINIEBRO
ACEÑA BORREGA, LA
927599015
86
NAL. 521K, KM.149.8.
PUERTO ROQUE
927584040
NAL.521, KM. 149,8.
PUERTO ROQUE
927584040
HS* MIRASIERRA PACHECO
A EL BURACO
CR EL CASTAÑAR III
H**** CASA ESCOBAR
JEREZ
P SERRANA, LA
CAMINO DEL MIRADOR, S/N
927592257 / 927234893
CR LA JIGUERA
C/ CASIÑAS BAJAS, S/N
VALENCIA DE ALCANTARA
669550655 • 927582591
CTRA. CACERES-BADAJOZ,
KM 39
924407509
SANTIAGO DE
ALCÁNTARA
CORTIJO LA TORA, APDO, 20
VALENCIA DE ALCANTARA
686965445 • 927491066
927491140
AVDA. DE EXTREMADURA,21
667078020
HR CONVENTO, EL
MEMBRÍO
CR EL ZORRO
SAN JUAN, 8
927580020
CR SOTO DE NISA
FINCA LA MORERA DE ARRIBA
ACEÑA BORREGA, LA
924220776 • 600432574
NAL. 521, KM. 149,8
PUERTO ROQUE
927584040
CR EL CIERVO
CORTIJO LA TORA, APDO, 20
686965445 • 927491066
CR EL JABALI
CORTIJO LA TORA. APDO. 20
927491066 • 686965445
CR SALTO DE CABALLO
CASERÍO LA FONTAÑERA
927580865
ATR PINAR DE JOLA
ANTOLINA DURÁN, S/N (JOLA)
690821624
ATR EL ARROYO
LOS ARROYOS DE ABAJO
(LAS HUERTAS DE CANSAS)
666829177 • 626195615
ATR HUERTA DEL SEVER
CR LA TORA
HUERTA LUNA S/N APDO, 10
639483667 • 924221157
CORTIJO DE LA TORA
VALENCIA DE ALCANTARA
686965445 • 927491066
CASIÑAS BAJAS
927582591 • 669550655
ATR LA JIGUERA
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
ATR LA MACERA
CT AGUAS CLARAS
FINCA LA MACERA
927582299 • 639548709
CTRA. DE JOLA, KM. 3
927549099 • 927549099
ATR LOS OLIVOS
AVDA. LISBOA
URB. LOS OLIVOS S/N
927581006 • 927582312
ATR QUINTA DE LUNA
ACEÑA LA BORREGA, S/N
924221157 • 639483667
ATR ROCAMADOR
FINCA LA MACERA S/N
927582299 • 639548709
ATR VALBÓN
FINCA LA MACERA
927582299 • 639548709
ATR EL JINIEBRO
VILLAR DEL REY
CALLE EMILIO RIVERO, 1
924414098
NTRA. SRA. DE GUADALUPE,
S/N
685745103 / 924414475
PL. JOAQUÍN SALGADO, S/N
SAN VICENTE DE ALCÁNTARA
VVV´S
PLAZA MAYOR, 3
HUERTA LUNA, S/N
927491078 • 660451270
C/ CASA NUEVA, S/N
927599059 • 650408988
TEL.: 927010834 / 36
FAX: 927010835
O.T. MUNICIPAL DE
CÁCERES
ATR PUERTO ROQUE
ANCHA,7
PUERTO ROQUE, S/N
927584171 • 627483550
TEL.: 927247172
O.T. ALBURQUERQUE
ATR SAN PEDRO
HELECHO, S/N
660080648 • 699051305
BEZOEKERSCENTRA
C.I. DE LA NATURALEZA
ALAS
ATR EL REGATO
HUERTA LUNA S/N.
639483667
TEL.: 927 58 21 84
FAX.: 927 58 21 84
CR HACIENDA LOS
CANCHALES
O.T. CÁCERES
ATR ALBORADA DEL
SEVER
HERNÁN CORTES, S/N
HS* GALLEGO
ACEÑA LA BORREGA
927584062 • 636417812
ATR MARCELINO
O.T. VALENCIA DE ALCÁNTARA
PLAZA DE ESPAÑA, S/N
TEL.: 924 40 12 02
FAX: 924 40 12 02
O.T. ALISEDA
TEL.: 924 00 23 95
C.I. EL PÉNDERE
LAGAR, 3
SANTIAGO DE ALCÁNTARA
TEL.: 927592311
C.I. DEL RÍO ZAPATÓN
GUARDIA CIVIL S/N
VILLAR DEL REY
TEL.: 924414002
DIERENASIELS
C.R. DE FAUNA Y
EDUC. AMBIENTAL
LOS HORNOS
TESORO, S/N
CTRA. DEL RISCO S/N
SIERRA DE FUENTES
TEL.: 927277002
TEL.: 927200170
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
87
Grote trap
88
R N I T O L Ó G I C A S P O R E X T R E M A D U R A
De O vlaktes
van Cáceres,
9
Magasca en Trujillo
R U T A S
Ligging en bereikbaarheid
Zuidelijk van de Taag-rivier, strekt zich een grote vlakte uit, doorkliefd door de
rivieren de Almonte en de Tamuja, waardoor een licht glooiend landschap is
ontstaan, Dit gebied wordt met name benut voor de veeteelt in de weides en
de verbouw van granen. De route ligt tussen de plaatsen Cáceres, Santa Marta
de Magasca en Trujillo. De meest eenvoudige toegang is over de snelweg
A58 (de oude N521) die Trujillo en Cáceres verbindt. De belangrijkst toegangsroute van Cáceres wordt gevormd door de A-66, zowel vanuit Mérida
als vanuit Plasencia. Trujillo bereikt men via de E-90 komend vanuit Mérida
of Navalmoral de la Mata. Indien het vertrekpunt het Nationaal Park Monfragüe is, hebben we meerdere mogelijkheden, via kleinere binnenwegen met
schitterende landschappen. Zo komen we bijvoorbeeld bij het uitrijden van
Torrejón el Rubio langs een kruispunt waar we over de EX-208 richting Trujillo
kunnen gaan, of naar Cáceres over de EX-390, over wegen die niet teleur zullen stellen.
89
De vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
2
N-5
A-58
1
A-5
N-52
1
Standvogels
Zomertgasten
Wintergasten
Trekvogels
Grote trap / Kleine trap / Witbuikzandhoen / Zwartbuikzandhoen / Ooievaar
Kleine torenvalk / Grauwe kiekendief / Scharrelaar /
Kortteenleeuwerik
Kievit / Goudplevier / Graspieper / Veldleeuwerik
Tapuit / Blonde tapuit / Paap / Duinpieper
Beschrijving van de route
Het vertrekpunt van de route ligt bij de afslag van de snelweg A-58 in de richting van Santa Marta de Magasca over de CC-99. Komend vanuit Cáceres,
komen we deze afslag 7 km. na de afslag naar Sierra de Fuentes (naar rechts)
tegen en komend vanuit Trujillo ligt de afslag 10 km. na de brug over de rivier
de Gibranzos. Eenmaal op de CC-99, volgen we deze weg een kilometer of 14,
90
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
totdat we aankomen in Santa Marta de Magasca, nadat we eerst door een
smalle doorgang van de rivier de Tamuja zijn gekomen. Precies bij het binnenrijden van het dorp, voorbij de bushalte, nemen we de weg die rond het
dorp loopt, linksaf. Deze weg loopt eerst door een boomweidegebied en daarna
daalt hij richting de Magasca-rivier, om daarna opnieuw een gebied met weides en korenvelden te doorkruisen. Op zo´n 8 kilometer van Santa Marta de
Magasca, komen we bij een kruispunt waar we richting Monroy kunnen gaan
(op 22,2 km. afstand), of naar Trujillo (op 23,8 km.). Als we de eerste optie kiezen, rijden we eerst door weides en open dehesas om uiteindelijk bij de spectaculaire beek van de Almonte (op 18 km. van de kruising) uit te komen. Als
we rechtsaf gaan richting Trujillo, komen we na 18 kilometer bij de kruising
met de EX-208, die direct naar de genoemde plaats voert. De route eindigt in
het oude centrum van Trujillo, waar we in de straten interessante vogels kunnen zien.
Ornithologische waarden
De route loopt langs één van de meest interessante vogelgebieden van de regio
en het is dan ook niet verwonderlijk dat we hier door liefst vier verschillende
gebieden komen die allen Vogelrichtlijngebied (ZEPA) zijn (ZEPA “Llanos de
Cáceres en Sierra de Fuentes”, ZEPA “Magasca”, ZEPA “Riveros del Almonte”
en ZEPA “Colonias de primilla de Trujillo”). Langs de complete tocht kunnen
we een veelheid aan soorten en representatieve habitats zien die kenmerkend
zijn voor deze streek, met een groot aandeel van natuurlijk grasland en korenvelden, afgewisseld door steeneikenopstanden in de weides (dehesas) en struiken (met name brem en kuiflavendel). Het grootste contrast in het landschap
doet zich voor in de buurt van de riviertjes, waar we een abrupte overgang
zien van de droogte van de vlaktes naar de weelderige rivierbeddingen, waarvan de steile wanden volledig overgroeid zijn met steeneiken en wilde olijfbomen. In de graslandgebieden zijn de typische steppevogels in ruime mate
vertegenwoordigd, waarbij vanwege hun grote aantal vooral de kalanderleeuwerik, de theklaleeuwerik, de grauwe gors en de Spaanse mus opvallen. Zij zullen ons gedurende degehele tocht vergezellen, evenals andere soorten, zoals
de steenuil, de kuifkoekoek, de hop, de roodborsttapuit, de graszanger, de
zwarte spreeuw, de zuidelijke klapekster en de bijeneter. Als we de auto even
stilzetten en goed kijken, kunnen we ook vogels zien die in minder grote aantallen aanwezig zijn, zoals de kortteenleeuwerik of de blonde tapuit. Het hele
jaar door kunnen we grote trappen zien, maar in de lente zijn ze gemakkelijker
te ontdekken, dankzij het opvallende prachtkleed. Om deze vogels te vinden
wordt het aangeraden een hoog gelegen plek met goed uitzicht te kiezen en
91
De vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo
vervolgens de uitgestrekte vlakte uit te kammen met de verrekijker of de telescoop. De kleine trap is ook ruim vertegenwoordigd, maar vallen minder op in
gebieden waar het gras of het koren hoog zijn. Zijn aanhoudende roep in de
paartijd verraadt vaak zijn aanwezigheid, net als het geluid van zijn vlucht, die
indrukwekkend is als er een omvangrijke zwerm overvliegt.
Om andere grasland-soorten te zien, zoals witbuikzandhoen, zwartbuikzandhoen en griel, is het aan te raden op één plek te blijven of de veedrijfpaden te
bewandelen die de route kruisen.
Ook de scharrelaar en de kleine torenvalk komen veel voor. Ze maken veelvuldig gebruik van de nestkastendie aan de telegraafpalen zijn gehangen.
Op sommige stukken van de route vormen zich kolonies grauwe kiekendieven
die hun nesten bouwen in de korenvelden langs de weg. Zij zijn met name actief in mei wanneer de eerste jongen geboren worden en het voederen begint.
Aan het einde van de lente en het begin van de zomer zijn de treksprinkhaan
en andere krekelachtigen het meest talrijk. De vogels profiteren dan optimaal
van deze voedselbron. Op de elektriciteitsmasten en –draden, evenals op de
hekken langs de wegen zien we scharrelaars, torenvalken, zwarte wouwen en
andere vogels zitten. Zij proberen hier één van de duizenden ongewervelde
beestjes te vangen die de weg oversteken, want op de weg zijn deze veel beter
zichtbaar dan in het grasland. De ongewervelden vormen ook de belangrijkste
voedselbron voor de ooievaar en de koereiger, soorten waarvan grote koloniën
kunnen ontstaan in de weinige beschikbare bomen.
De aanwezigheid van de monniksgier, de vale gier, de raaf en de aasgier hoeft
ons ook niet te verbazen, want de uitgebreide veestapel van de steppe, vormt
voorziet deze aasetende vogels aan voedsel. De omvangrijke kolonies monniksgieren die hun nesten in het Vogelrichtlijngebied (ZEPA) “Sierra de San
Pedro” bouwen, vinden hier hun belangrijkste fourageergebied.
Ook voor grote roofvogels als de Spaanse keizerarend, de steenarend en de
havikarend is dit een jachtterrein met veel prooien (konijnen, hazen en patrijzen), ook voor jonge, zwervende exemplaren. Tijdens de najaarstrek valt vooral
de aanwezigheid van de tapuit, de blonde tapuit, de duinpieper, de bonte vlie-
Grauwe kiekendief
92
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
genvanger, de paap en de gele kwikstaart op. Die we vaak vanuit de auto al
kunnen zien.
In de winter zien we veel goudplevieren, kieviten, blauwe kiekendieven, graspiepers, veldleeuweriken, witte kwikstaarten en zelfs kokmeeuwen en kleine
mantelmeeuwen, die langs de vele veedrinkpoelen vliegen.
De grote velden met distels en andere planten met aantrekkelijke zaden voor
de vogels brengen grote zwermen vinkachtigen, met name van putter, kneu,
groenling en Europese kanarie samen.
In de weides en de struiken waar we langskomen voordat we bij de rivieren de
Tamuja en de Magasca komen, verandert de avifauna aanzienlijk. Hier zien we
veel voor deze plekken gebruikelijke soorten als buizerd, dwergarend, zomertortel, blauwe ekster, merel, grote lijster, baardgrasmus, kleine zwartkop, Provencaalse grasmus, pimpelmees, koolmees, etc. In de hellingen boven de
rivieroevers is de vegetatie veel dichter en bosrijker, bijna ondoordringbaar.
De veiligheid die dit biedt, wordt benut om een nest te bouwen door sommige
roofvogels (zwarte wouw, slangenarend, sperwer, oehoe), zwarte ooievaar en
typische bosvogels (houtduif, gaai, winterkoning, boomklever, boomkruiper,
Orpheus-spotvogel). Op de vele rotspartijen op de hellingen kunnen we ook de
blauwe rotslijster, de zwarte tapuit en de grijze gors vinden. Langs de rivieren
komen we verder vogels tegen die hun nesten in de bruggen bouwen, zoals de
rotszwaluw (eenvoudig te zien op de brug over de Tamuja), de roodstuitzwaluw en de huiszwaluw. Op de zand- en grindoevers zien we ook de kleine plevier, de witgat, de oeverloper, de witte kwikstaart en de grote gele kwikstaart
onophoudelijk heen en weer lopen langs de bedding.
Aan het einde van de route komen we bij de plaats Trujillo, één van de weinige
dorpen die uitgeroepen zijn tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA), vanwege zijn belangrijke populatie van de kleine torenvalk. Lopend door de straten van het
oude centrum kunnen we ontelbare vliegende exemplaren zien, en hun karakteristieke roep horen. We kunnen broedkolonies vinden bij de Plaza Mayor, op
het kloostervan San Francisco, de Parador de Turismo, de Calle Encarnación
en het paleis van Albaida, het paleis van Luis Chaves en de Arena (gelegen in
Grauwe kiekendief mannetje
Kalanderleeuwerik
93
De vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo
een buitenwijk van het dorp en waar de grootste kolonie leeft). We kunnen ook
genieten van de vele paren ooievaars die hun nesten bouwen op de daken en
in de klokkentorens van de historische gebouwen en één van de identiteitskenmerken van Trujillo zijn geworden. Ook noemen we hier de nestelende populatie vale gierzwaluwen, die hier samenleeft met de gierzwaluw.
Seizoenskenmerken
De lente is de meest geschikte tijd van het jaar om deze route te bezoeken,
omdat de samenstelling van de avifauna in deze streken dan onder andere bestaat uit vele zomergasten. In de winter, met de aankomst van de wintergasten, is het in ornithologisch opzicht echter ook interessant. De schoonheid van
de steppe-achtige landschappen en het scherpe contrast met de rivieren maken
deze route geschikt voor elk jaargetijde, zelfs in de zomer (mits we de centrale
uren van de dag mijden). Het weinige verkeer op de wegen in de omgeving,
biedt de mogelijkheid langzaam te rijden, waardoor het makkelijker is om vogels te zien.
We dienen niet te lang stil te blijven staan in de buurt van de kolonies die nesten hebben (de grauwe kiekendief, de witte ooievaar, de torenvalk, de koereiger) en om overlast voor de vogels te voorkomen, dienen we enige afstand te
houden.
Overig natuurlijk en cultureel aanbod
Een bezoek aan Cáceres mag niet ontbreken. Deze stad staat op de werelderfgoed-lijst van de Unesco, heeft een mooi oud centrum en is bijzonder goed
behouden. Daarnaast is het culturele aanbod er gevarieerd. Trujillo is ook een
toeristische trekpleister, waar de oude joodse wijk, de kerk van San Martín, de
kerk van Santiago, het Arabische kasteel en het Pizarro museum en het Kaas
en Wijn museum te bezoeken zijn. In Cáceres kunnen we ook het Natuur- en
Educatiecentrum “Olivar de los Frailes” bezoeken, dat uitgebreide informatie
kan geven over de beschermde gebieden in de omgeving. In het plaatsje Sierra
de Fuentes kunnen we een bezoek brengen aan het Asiel voor wilde dieren en
Natuureducatiecentrum “Los Hornos”.
Teksten: Atanasio Fernández García
94
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZIR Llanos de Cáceres y Sierra de Fuentes,
ZEPA Magasca y ZEPA Llanos de Trujillo)
ACCOMMODATIES
H** IBERIA-PLAZA DE
AMÉRICA
ALDEA DEL CANO
HERMANDAD, 12
927210906
CR VÍA DE LA PLATA
H** NARANJOS, LOS
PLAZA MAYOR, 8
927383060 / 666431420
ALFONSO IX, 12
927243508 / 927243512
CÁCERES
H***** PALACIO DE
ARENALES
CN-521, KM.52,100
927620490 / 927620491
H**** A.H. AGORA
C/ PARRAS,25
927626360 / 927260456
H**** EXTREMADURA
HOTEL
AVDA. VIRGEN DE GUADALUPE, 28
927629639
H**** GRAN HOTEL DON
MANUEL
SAN JUSTO, 15
927215478
H**** HOTEL CACERES
GOLF
CN-630, KM.558 (RESIDENCIAL
CERES GOLF)
927234600
H**** NH PALACIO DE
OQUENDO
A LAS VELETAS
C/ MARGALLO,36
927211210
A CIUDAD DE CÁCERES
AVDA. UNIVERSIDAD, S/N
927102001 / 927216109
H* ARA
AT CASA PINTADA "EL
LIBRO"
JUAN XXIII, 3
927223958
PLAZA LAS CANTERÍAS,7
695690556
H* ARABIA RIAD
AT CASAS PINTADAS
URBANAS "EL CUADRO"
PLAZA DEL DUQUE, 5
927220065 / 661304061
H* CASTILLA
RIOS VERDES, 3
927244404
H* IBERIA
PINTORES, 2
927247634
HS** ALAMEDA
PLAZA MAYOR, 33-3º
927211262
HS** ALAMEDA PALACETE
MARGALLO, 45
927211674 / 627474404
HS** ARGENTINA
SANGUINO MICHEL, 7
927222854
HS** HERNAN CORTES
FRAY BARTOLOMÉ DE LAS
CASAS, 5
927243488
HS** NEPTUNO
SANJUSTO, 45.
695690556 / 927626312
AT SALOR
PLAZA DE OBISPO GALARZA, 2
927246400
AT CACERES A
PLAZA DE LA CONCEPCIÓN,
19,BAJO
927225150 / 645895361
AT CACERES B
PLAZA DE LA CONCEPCIÓN, 19, 1ºA
927225150 / 645895361
AT CACERES D
CALLE VALDES,18 BAJO A
645895361
AT CACERES E
C/ VALDES,18 BAJO B
645895361
AT CASA PINTADA
CUM LAUDE
C/ MARGALLO Nº 102-A
927626312
PLAZA DE SAN JUAN, 11-13
927215800
AVDA. DE ALEMANIA, 19-1º
927236423
H**** PARADOR DE TURISMO DE CACERES
HS** PLAZA DE ITALIA
AT CASA PINTADA
LA PLAZUELA
C/ CONSTANCIA, 12
927627294
C/ GODOY,12 BAJO
695690556
ANCHA, 6
927211759
H**** V CENTENARIO
MANUEL PACHECO, S/N
927232200
HS** ROSA, LA
SANGUINO MICHEL, 8
927221750
HS* ALMONTE
H*** CASA DON FERNANDO
GIL CORDERO, 6
927240925
PLAZA MAYOR, 30
927214279 / 927627176
CAMINO LLANO, 34
927227000 / 927626959
H*** HUSA ALCANTARA
AVENIDA VIRGEN DE GUADALUPE, 14
927223900
H** ALFONSO IX
MORET, 20
927246400 / 927246404
H** DON CARLOS
HS* AL-QAZERES
AT CASA SIERPES
SIERPES, 2
927180072 / 659706336
AT CASAS DE LA JUDERIA
BARRIO DE SAN ANTONIO, 30
927220065
AT CIUDAD MONUMENTAL
PL. LA CONCEPCIÓN , 19, 2ºB
927216306 / 627502749
P AMADO
GENERAL MARGALLO, 61
927226329 / 927230402
CÁSAR DE CÁCERES
P CARRETERO
HS** ENCINAS, LAS
PLAZA MAYOR, 22
927247482 / 927216122
CARRETERA NACIONAL 630,
KM. 543 (Apdo. 10)
927291228 / 927291260
P VIRGEN DE FATIMA
AVDA. VIRGEN DE LA MONTAÑA, 17, 2º IZQUIERDA
927211844
HS** RICHARDSON
C/ DONOSO CORTÉS, 13-15
927225527
H** DON JOSE
P ZURBARÁN
CR LA ENCARNACIÓN
PINTORES, 28
927240470 / 927213990
ROSO DE LUNA, 11
927210452
CAMINO DE LA ENCARNACIÓN S/N
927290701 / 630071070
CTRA. NACIONAL 630, KM 541
927290001
95
De vlaktes van Cáceres, Magasca en Trujillo
SIERRA DE FUENTES
CR LAS AVUTARDAS
PLAZA DE COLON,12
927226233 / 652944335
TORREORGAZ
HS** PARADOR DE LOS
LLANOS
C/ LA CRUZ,26 / 927205158
LA CUMBRE
HS** NAYA
AVDA. DE LA CONSTITUCION, 28
927331275 / 927331337
SANTA MARTA DE
MAGASCA
HS** SANTA MARTA
PLAZA DE ESPAÑA, S/N
927284021 / 615936664
TRUJILLO
HR PATRICIO
PLAZA DEL CAMPILLO ,16
927659257
HR LAS HUERTAS
PALMERA, 1
927659209 / 650953137
HR VIÑA LAS TORRES
CAMINO DE BUENAVISTA S/N
927319350
H**** ISLA DEL GALLO
PLAZA DE ARAGÓN,2
927320243
H**** NH PALACIO DE
SANTA MARTA
927321963 / 927659351
P CRUCE, EL
HS** CONDE DE LA ENCINA
CARRETERA N- V, KM. 240
927338304
Conde de la Encina, 16
927323176 / 699485286
DOMINGO RAMOS, 11
927321604
PLAZA SANTIAGO, 2
927659223
P PLAZA MAYOR
HS** LEÓN
PLAZA MAYOR,6
927322313
PLAZA DEL CAMPILLO, 23-25
927321792
AT ARQUILLO
HS** PAULINO
ARQUILLO, 2
629781541
AVDA. MADRID, Nº 48
927659108 / 653994281
AT CASA BALLESTEROS
HS** EMILIA
C/ BALLESTEROS, 12B
927321695 / 627506855
PLAZA DEL CAMPILLO, 28
927320083 / 927321216
CR EL RECUERDO
HS** SAN MIGUEL
SAN MIGUEL, 3
927322571
HS** HUESO
C/ ARQUILLO, 1
927322820
HS** HIGUERA, LA
Cañada Fria, s/n
927319041
HS** DOS ORILLAS
C/ CAMBRONES,6
927659079
HS* ESTACIÓN, LA
CARRETERA N-V, KM. 252
927321253
HS* VENTA DE MAGASCA
Apartado Correos nº 63
927320149 / 927320132
HS* JULIO
C/ BALLESTEROS,6
927659190 / 927323165
Plaza del Campillo, 13
927321963 / 675615736
H**** PARADOR DE TURISMO DE TRUJILLO
HS* TRUJILLO
PLAZA DE SANTA BEATRIZ DE
SILVA, 1 / 927321350
H**** IZAN TRUJILLO
PLAZA DEL CAMPILLO, 1
927458900
H*** CIGÜEÑAS, LAS
AVENIDA DE MADRID, S/N
927321250 / 927321251
H*** VICTORIA
PLAZA DEL CAMPILLO, 22
927321819 / 927322962
H*** CASA DE ORELLANA
PALOMAS, 5-7
927659265
H** PERÚ
CTRA. DE MADRID, KM 251
927320745 / 927322599
H* JULIO
PLAZA CAMPILLO, 9
P BONI
HS** EL MIRADOR DE LAS
MONJAS
FRANCISCO PIZARRO, 4
927322274
HS* PAULINO II
AVDA. DE LOS QUINTOS, 35
679424767
HS* NURIA
PLAZA MAYOR, 27
927320907
HS* CADENA, LA
PLAZA MAYOR, 5
927321463
HS* BLASÓN
C/ SAN MIGUEL,19
927323406 / 619213608
HS* ORELLANA
C/ RUIZ DE MENDOZA,2
610819847 / 927320753
P CASA ROQUE
DOMINGO DE RAMOS, 30
927322313
PAGO DE SAN CLEMENTE
927319349 / 609684719
CR SANTA TERESA
PAGO DE SAN CLEMENTE
927319203 / 658914355
CR LOS ÁLAMOS
PAGO DE SAN CLEMENTE
927319203 / 658914355
CR LOS TORREJONES
FINCA LOS TORREJONES
927490049 / 626747200
CR LAS CANTERAS
CTRA. DE TRUJILLO A MONROY, KM. 6
609861315
PLASENZUELA
P MOLOKAY
TIENDA, 37
927331198
HR EL LABRIEGO
C/ TIENDA S/N
927313716 / 927313715
VVV´S
O.T. MALPARTIDA DE CÁCERES
MUÑOZ TORRERO, S/N
MALPARTIDA DE CÁCERES
927276723 / 927276723
BEZOEKERSCENTRA
BEZOEKERSCENTRUM VAN
HET NATUURMONUMENT
CTRA. BARRUECOS, S/N
MALPARTIDA DE CÁCERES
927276236
BEZOEKERSCENTRUM “EL
MOLINILLO”: WATER
CTRA. BARRUECOS, S/N
MALPARTIDA DE CÁCERES
TEL.: 927276236
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
96
Sierra de Las Villuercas
R U T A S
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
10
Ligging en bereikbaarheid
De route ligt in het bergachtige massief van de Sierra de Las Villuercas, gelegen in het zuidoosten van de provincie Cáceres. De voorgestelde route vertrekt vanuit de plaats Guadelupe, die we kunnen bereiken vanuit het noorden
over de A5 (Navalmoral de la Mata) over de EX-118; vanuit het zuiden vanaf
de N-430 via de EX-116 en de EX-102 en vanuit het wessten, vanaf de A5 (Miajadas) en vanuit het oosten, vanaf Talavera de la Reina.
Beschrijving van de route
De route heeft een lengte van ongeveer 54 Km. (heen en weer) over een wegdek dat deels geasfalteerd is en deels bospad, vanaf de plaats Guadelupe tot
het einde van de voorgestelde route. Hij is bedoeld om in één dag met de auto
af te leggen. We rijden korte stukjes tussen de diverse stops en interessante
uitkijkpunten. De tocht voert door gevarieerde habitats. Aanvankelijk gaan we
richting de oorsprong van de rivieren de Guadelupejo en de Ibor, tussen dichtbegroeide beekbossen met elzen, essen, hazelnootbomen en populieren.
97
Sierra de Las Villuercas
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
EX
-11
8
Standvogels
De monniksgier / De vale gier / De havikarend / De
zwarte mees / De alpenkraai
Zomertgasten
De zwarte ooievaar / De aasgier / De wespendief / De
slangenarend / De dwergarend / De rode rotslijster /
De alpengierzwaluw
Wintergasten
De heggenmus / De alpenheggenmus / De goudvink /
De houtduif
Daarna gaan we verder omhoog naar de toppen van de Pico Villuercas-berg,
het hoogste punt van deze streek met 1601 m.
We beginnen de route in Guadalupe, en nemen de kleine weg die richting het
viaduct over de verlaten spoorlijn loopt. We gaan rechtsaf op het punt
(X:0299392, Y: 4368912), op de plek waar de weg een scherpe bocht maakt.
Vanaf hier gaan we een zandpad op en volgen deze stroomopwaarts en paral-
98
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
lel met de Guadelupejo-beek. Dit is een beschermd natuurgebied, uitgeroepen tot Ecologische Corridor voor de Biodiversiteit. Onderweg komen we langs
een goed geconserveerd kreupelbos met veel spechten: de grote bonte specht,
de groene specht en de kleine bonte specht. We kunnen hier ook de waterspreeuw vluchtig over de stroomversnellingen van het water zien vliegen, van
steen naar steen springend, of duikend in het schone en heldere water dat ze
nodig hebben om te overleven. Deze sierras onderhouden slechts een geringe
populatie van deze soort. Bovenop de natuurlijke en landschappelijke waarde,
kunnen we op onze tocht genieten van de aanwezigheid van watermolens voor
het malen van graan, smederijen en wolwasserijen.Guadalupe en zijn klooster zijn officieel benoemd tot “Conjunto Histórico-Artístico” en staat ook op
de werelderfgoedlijst van de Unesco. We komen bij het Los Molinos stuwmeer, waar we een prachtig uitzicht hebben over een oord dat Los Hovicos genoemd wordt, en waar de Guadalupejo-rivier ontspringt. In de rotspartijen van
kwartsietgesteente broeden de vale gier, aasgier en slechtvalk. We gaan verder over deze overharde weg en gaan rechtsaf op het punt (X:0296656, Y:
4370768). Hiervandaan gaan we de helling van de sierra op om één van de
meest spectaculaire uitzichten van de route te aanschouwen: een mozaïek van
groene bossen van pyreneese eiken, tamme kastanjebomen, zwarte dennen,
portugese eiken en beekbossen, bestaand uit elzen, essen en populieren. Dit
landschap wordt in de herfst nog mooier, wanneer de bladeren vallen en de
bomen goud kleuren. Tijdens de lente en de zomer is het mogelijk de wespendief te zien, waarvan in deze sierras een kleine broedpopulatie leeft, die
bovendien de meest zuidelijke van Spanje is. We volgen het pad verder, totdat
we in Guadalupe komen. Van hieruit nemen we de EX-118 richting Navalmoral de la Mata en gaan op het punt (X:0297920, Y: 4371232) linksaf en nemen
hier een pad dat “la Carrera del Caballo” (de Paardenweg) genoemd wordt.
Deze prachtige route loopt langs de rivier de Ibor over de Camino Real, een
eeuwenoud pelgrimspad van Madrid naar Guadalupe. Het is de moeite waard
het nabijgelegen Humilladero te bezoeken, een hermitage in mudéjar stijl,
waar de pelgrims neerknielden wanneer ze voor het eerst het klooster van
Santa María de Guadalupe zagen.
Kasteel van Cabañas del Castillo
99
Sierra de Las Villuercas
Het wordt aangeraden met de auto tot de houtzagerij op het punt (X:02979900,
Y: 4372083) te rijden en hier te parkeren om vervolgens verder te lopen langs
de oever van de Ibor. Hier is de Bergfluiter te zien of te horen. Het verspreidingsgebied van deze soort is in Extremadura beperkt tot de de bergbossen
van het Sistema Central, in Villuercas en in de Sierra de Tentudía. Ook andere
vogels die typisch zijn voor loofbossen en kreupelbossen zijn hier aanwezig:
wielewaal, cirlgors, nachtegaal, gaai, staartmees… Met enig geluk kunnen we
ook enkele endemische soorten zien zoals de Iberische bruine kikker en de
Spaanse smaragdhagedis, evenals reëen, die we kunnen horen blaffen vanuit
de dichtbegroeide kastanjebossen. We keren terug naar de auto wanneer we
zien dat het pad verder van de rivier verwijdert. Hiervandaan gaan we terug
naar het vertrekpunt om daar de smalle weg te nemen die omhoog loopt naar
de (thans verlaten) militaire basis op de hoogste piek van de streek: El Pico Villuercas (1.601 m). Tijdens de klim kunnen we goed zien hoe de begroeiing verandert en hoe de dichtbegroeide bossen met de kastanjebomen, dennebomen,
spaanse en portugese eiken en elsbessen langzaam overgaan in jeneverbesstuiken, Spaanse stekelbrem en bergheide, daar waar de omstandigheden
zwaarder zijn voor plantengroei. Onze aandacht zal ook getrokken worden door
de geologische schoonheid van het landschap en z´n unieke reliëf, Apalachense-reliëf geheten, een opmerkelijke aaneenschakeling van parallel gelegen valleien en sierras, waar een veelheid aan plooiingen, breuklijnen en
rotspartijen waar te nemen zijn. Dit is het ideale habitat om te nestelen voor
vele soorten: vale gier, havikarend, steenarend, slechtvalk, zwarte ooievaar,
aasgier, oehoe… Een curieus detail op dit punt is het feit dat de weg waarop
we de berg beklimmen tevens de scheidslijn vormt tussen de stroomgebieden van de Tajo en de Guadiana. Het water aan de linkerkant zal uitmonden in
de Guadiana (riviertjes Guadalupejo, Ruecas, Gargáligas...) en dat aan de rechterkant in de Taag (via de rivieren Viejas, Ibor en Almonte...)
Op het punt (X:0295440, Y: 4371720) parkeren we de auto aan de linkerkant
om de “Pozo de la Nieve” (sneeuwput) te bezichtigen. Deze grote put die uitgehouwen is in de rotsen, werd in de winter met ijs gevuld, om etenswaren en
Slechtvalk
100
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
de medicijnen van het klooster en
het dorpje Guadalupe te bewaren.
Van hieruit zijn de weidse landschappen van de Guadalupejovallei en Rañas de Cañamero te
aanschouwen. Eenmaal boven aangekomen zullen we eenvoudig de
diverse soorten kunnen zien die karakteristiek zijn voor de struwelen
en rotsen van de bergen, zoals o.a.:
zwarte tapuit, zwarte roodstaart,
heggenmus, Alpenheggenmus,
blauwe rotslijster en de rode rotslijster een zeldzame zomergast die
in Villuercas alleen op deze bergtoppen zijn nestelt. Ook kunnen we
Monniksgier
de schelle roepen van de alpengierzwaluw horen, die in deze
streek één van zijn beste broedplaatsen heeft. De zwermen alpenkraaien zijn
ook luidruchtig, dit is een soort die slechts op een paar plekken in Extremadura
voorkomt.
Ornithologische waarde
De ornithologische waarde van deze route is hoog en gevarieerd dankzij de
grote diversiteit aan habitats. Vooral de vogels die hier in de zomer broeden zijn
bijzonder, zoals de wespendief, de zwarte ooievaar, de dwergarend, de slangenarend, de blauwe rotslijster, de alpengierzwaluw en de aasgier.
De grote loofbossen vormen het ideale habitat voor nachtvogels als de bosuil
en in de dennenbossen leven enkele geïsoleerde populaties zwarte mezen. In
de best behouden bossen in de bergen komen de bergfluiter en de kleine bonte
specht veel voor. Op de rotspunten en –wanden bouwen onder andere de
slechtvalk, de steenarend, de havikarend, de oehoe en de vale gier hun nesten. Op de toppen, tussen de rotsblokken en de lage struiken leven vele soorten, zoals de zwarte tapuit, zwarte roodstaart, heggenmus, alpenheggenmus,
blauwe rotslijster en de rode rotslijster. De spaanse keizerarend, plant zich
nog niet op regelmatige wijze voort in deze streek. Hij deelt zijn habitat met een
grote aaseter, de monniksgier, die sinds ongeveer tien jaar regelmatig tot broeden komt in deze sierras. Het lijkt erop dat de kolonie die in Monfragüe leeft,
zich deze kant op aan het uitbreiden is. Momenteel nestelen verschillende
paren in de meest noordelijke gebieden van de streek, aansluitend aan de kolonies van Monfrague.
101
Sierra de Las Villuercas
Seizoenskenmerken
De route kan op ieder moment in het jaar bezocht worden. De lente is de meest
aantrekkelijke periode, met aangename temperaturen en ook dankzij de terugkeer van de zomergasten: zwarte ooievaar, aasgier, dwergarend, slangenarend, wespendief... De lente is ook het broedseizoen en als algemene regel
geldt dan ook dat we niet van de aangewezen route afwijken. Ondanks dat de
route door bergachtig gebied loopt, is het er in de zomer erg warm, dus moeten we zorgen dat we voldoende drinken en ons voldoende beschermen tegen
de zon, onder andere door de centrale uren van de dag te vermijden. Dit zijn
ook de minst aantrekkelijke uren om vogels te kijken. Tijdens de herfst bepalen de geel- en goudkleurige loofbomen het culturele en landschappelijke aangezicht van deze streek.
Overige natuurlijke en culturele waarde
Las Villuercas heeft een uitzonderlijk landschap vanwege de unieke geomorfologie. Een serie van parallel gelegen bergruggen en valleien vormen het zogenaamde “apalachense”-reliëf. In het bergmassief en zijn uitlopers kunnen
we oneindig veel geologische elementen vinden, zoals bijzondere plooiingen,
aardlagen met fossielen, puinhellingen en diepe valleien. Het gebied herbergt
veel interessante endemen en botanische waarden, waaronder verschillende
soorten bosorchideeën, relictpopulaties van bepaalde bomen, zoals de “Loro”
(Prunus lusitanica ssp. lusitanica). Deze boom is een overblijfsel van de vegetatie van de milde klimaatzones uit de Tertiaire periode. Uitzonderlijk is ook
de rijkdom aan vlinders en libellen, indicatoren van de kwaliteit en diversiteit
van het ecosysteem in deze streek.
Guadalupe, met zijn klooster, dat sinds 1993 op de werelderfgoedlijst van de
UNESCO staat, en zijn historisch-artistieke centrum, is het meest bijzondere
dorp van de streek.
Op de bergtoppen en op andere strategische plaatsen zijn pre-romeinse nederzettingen gevonden, evenals kastelen die ten tijde van de “Reconquista”
(de herovering op de moren) de verdedigingslinie van de Taag-vallei vormden.
De bergen herbergen één van de meest waardevolle verzamelingen van schematische rotstekeningen uit de prehistorie. Er zijn meer dan 90 rotswanden,
grotten en overhangende rotspartijen met prehistorische rotstekeningen bekend. Vlakbij het dorp Cañamero kan men de zogenaamde grot “Chiquita” of
“Álvarez” met dergelijke rotstekeningen bezoeken. Sommige wanden met rotstekeningen in Berzocana staan ook aangegeven op wegwijzers en hebben informatiepanelen.
Teksten: Víctor Manuel Pizarro Jiménez
102
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
(ZEPA de las Villuercas y Valle del Guadarranque)
ACCOMMODATIES
ALÍA
H* VALMAYOR
CARRETERA EX-102, PARC. 91.
POL. 21
927366515 / 927366270
CR PUERTA SOLANA
C/ LOS POSITOS,4
927150225
CR LA COSTANA
FINCA LOS CONCEJILES
927151626
CASTAÑAR DE IBOR
HS** SOLAIRE
CTRA. DE GUADALUPE, 29
927554125 / 927554125
HR LAS MOZAS
P GARCÍA
CR LA JARA DE LAS VILLUERCAS
AVDA. DE GUADALUPE, 10
927554387
PANTANO DE CIJARA
927366475
CALLE ESTRECHA, 2
927151009 / 676631137
CR AMANECER
ATR EL NIDO DE LA COLLALBA
CT LOS IBORES
P MONTERO, EL
AVDA. LUIS CHAMIZO, 40
927366011
CR EL ESTRECHO DE LA
PEÑA
CTRA. EX.102, KM.92,300
927366289 / 616683486
ATR EN PLENA SIERRA
LA CALERA
616683486
ALDEACENTENERA
Plaza Juan de Ureta,13
927151009 / 676631137
AT LA PEÑA
C/ CUESTA, 2,4,6,8
927151067 / 620254612
CAÑAMERO
C/ EUROPA,17
927554730 / 927554733
CRTA. GUADALUPE-NAVALMORAL DE LA MATA KM 30
927554654 / 927554654
DELEITOSA
CR LLANO DEL PINO
CTRA. RETAMOSA, KM. 650
659962323
ATR LA CORAJA
H** RUIZ
HERNAN CORTES,99
927314129 / 676098523
PABLO GARCIA GARRIDO, 2
927157125 / 927157075
HR LOS IBORES
AT CRISTINA
CR EL TALLER DE BENITO
LIBERTAD, Nº 7
927419028 / 653068019
C/ALCORNOCAL, 2
927369471 / 646951533
C/ CALVO SOTELO,21-23
927575251 / 927575238
BERZOCANA
HR REAL VILLA DE BERZOCANA
ATR CANCHO DEL FRESNO
UMBRÍA DEL COLMENAR
680452006 / 659230881
ATR LA ALBERGUERÍA
PLAZA DE ESPAÑA,15
927150052 / 927150139
CRTA. EX102 KM. 61,700
902193014 / 670432681
CR EL RINCÓN DE LOS
CEREZOS
ATR CANDELA
FINCA SOLANA DEL CUERVO
927195001 / 690667582
CR FINCA LA SIERRA
FINCA LA SIERRA (CASA
RURAL)
669264449 / 676806861
ATR FINCA LA SIERRA
FINCA LA SIERRA
669264449 / 676806861
CABAÑAS DEL CASTILLO
PARAJE "HORCAJO" PARECELA
97 POL. 4
653673373 / 927195316
FRESNEDOSO DE IBOR
CR CASA GRANDE
C/ CALVO SOTELO, 13
927575382 / 679818120
ATR ALVAREZ
C/PRIMO DE RIVERA,8
927575346
GUADALUPE
HR ATALAYA
CTRA. DE NAVALMORAL, S/N
927154322 / 927154226
HR POSADA DEL RINCÓN
CARRASCALEJO
CR LA CASA DEL
PRACTICANTE
GARCIA TAFALLA, 14
689037634
CR LA PEÑA
ATR CARRASCALEJO R
USTICO
PLAZA DE JUAN URETA, 8
927151067 / 620254612
CTRA. DE NAVATRASIERRA S/N
927555058 / 927555200
PLAZA DE SANTA MARÍA DE
GUADALUPE,11
927367114
H**** PARADOR DE TURISMO ZURBARÁN
MARQUES DE LA ROMANA, 12
927367075
H** HISPANIDAD
BLAS PEREZ, 1
927154210
103
Sierra de Las Villuercas
H** HOSPEDERÍA DEL
REAL MONASTERIO
ALFONSO ONCENO, S/N
927367301 927154144
PLAZA DE JUAN CARLOS I
927367000
CR BAÑOS
HS** ALBA TARUTA
EL CHORRO GORDO, 2
927154444 / 927367301
HS** ALFONSO XI
ALFONSO ONCENO, 21
927154287
HS** CEREZO II
ALFONSO MORENO, 25
649857541 / 646247383
CR LA CLARA
PLAZA DE SANTA MARIA,44
927154067 / 665818001
CR ABACERIA
C/ NUEVA, 22
927154282 / 650208405
VILLAR DEL PEDROSO
CR LAS LUCIAS
FINCA LAS LUCIAS, CTRA. GUADALUPE, S/N
(NAVATRASIERRA)
927198626 / 629784609
CR EL PEDROSO
PLAZA DEL AYUNTAMIENTO,7
607943314 / 648113786
PLAZA SANTA MARIA DE GUADALUPE, 33
927154177
CR LOS CHORRANCOS
HS** ISABEL
CR MOLINO EL BATÁN
O.T. GUADALUPE
NUEVA DE LOS CAPELLANES,
10
927367126 / 676233675
CAMINO DEL MATO KM 7
927154184 / 927154287
PZ. STA. Mª DE GUADALUPE
GUADALUPE
AT PISCINA SILOE
HS** LUJUAN
CARRETERA DE VILLANUEVA,
S/N
927367139 / 927367028
TEL.: 927154128
FAX: 927154128
GREGORIO LOPEZ, 21
927367170
HS** POLKY
AVENIDA ALFONSO XI, 26
927367057 / 927367375
HS* ALTAMIRA
LA CRUZ, 4
927367493 / 927154265
HS* CEREZO
GREGORIO LOPEZ, 12
927367379
HS* ISABEL
PLAZA SANTA MARIA DE GUADALUPE, 13
927367126
HS* TARUTA
CUARTEL, 9
675954106
C LAS VILLUERCAS-GUADALUPE
CARRETERA VILLANUEVA
(HUERTA DEL RIO)
927367139 / 927367561
NAVEZUELAS
HS** J.B.
AVDA. DE EXTREMADURA,66
927151800 / 927151688
VVV´S
BEZOEKERSCENTRA
BEZOEKERSCENTRUM VAN
HET NATUURMONUMENT
“GROT VAN CASTAÑAR”
EN DE STREEK “LAS VILLUERCAS”
CTRA. DEL CAMPING, S/N
CASTAÑAR DE IBOR
TEL.: 927554635
CR VALLE DEL ALMONTE
C/ ROTURAS 7 A
927151624 / 650923739
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
Gierzaluw
104
O R N I T O L Ó G I C A S P O R E X T R E M A D U R A
Stuw
in de Guadiana-rivier
en uitmonding van de Caya-rivier
R U T A S
11
Ligging en bereikbaarheid
Het riviertje de Guadiana komt door de stad Badajoz. De stand van het water
wordt hier gereguleerd en op een vrijwel stabiele hoogte gehouden door een
kleine stuwdam. Voorbij de stuw, is de loop van de rivier weer natuurlijk, en
na 6,5 km. mondt de Caya er in uit, vanaf de rechterkant. Beide oevers van de
rivier zijn vanuit Badajoz bereikbaar.
Beschrijving van de route
Voor een ornithologische tocht langs de Guadiana, zijn beide oevers even geschikt, omdat ze allebei goed bereikbaar zijn en vele mogelijkheden bieden om
vogels te kijken.
105
Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
07
-1
EX
Standvogels
De Koereiger, De Kleine zilverreiger, De Blauwe reiger,
De Meerkoet, De Wilde eend, De Oeverloper
Zomertgasten
De Kleine karekiet, De Grote karekiet, De Oeverzwaluw, De Bijeneter, De Kwak, De Wouwaap
Wintergasten
De Kleine mantelmeeuw, De Kokmeeuw, De Watersnip,
De Aalscholver
Trekvogels
EX-310
A -5
De Ralreiger, De Bosruiter, De Visarend,
De Waterpieper
ROUTE OVER DE LINKEROEVER
Route 1. De tocht begint bij de brug “Puente de la Autonomía”, de eerste van
vier bruggen over de Guadiana die we stroomafwaarts tegenkomen. We vinden deze eenvoudig, vanuit vrijwel ieder punt van de stad, omdat het één van
de belangrijkste uitvalswegen van de stad is richting Cáceres over de EX-100,
via de Ronda de la Circunvalación. Bij de toegang tot de brug komen de straten Suárez Figueroa, Morales, San Atón en Joaquín Costa samen op een rotonde, waar in het midden het onmiskenbare standbeeld van “Los tres poetas”
(De drie dichters) staat. Vanaf de brug hebben we een mooi uitzicht over een
stuk van de rivier waar die smaller wordt en samenstroomt met de rivier de Za-
106
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
patón aan de linkerkant en de Gévora aan de rechterkant, iets verder naar
boven. Ook de uitzichten op het Alcazaba (Arabisch fort) en het oude centrum
van Badajoz zijn prachtig. Vanaf het hoofd van de brug kunnen we gemakkelijk de oever aflopen over een pad van meer dan 800m. dat prima geschikt is
voor voetgangers en ook geschikt voor recreatie (er zijn bankjes, terrasjes,
uitkijkpunten, plantsoenen), biedt schitterende uitzichten over het water en we
kunnen ons er helemaal afzonderen van de drukte van de stad. Als we dit pad
verder volgen, komen we bij de brug Puente Viejo, of Puente de Palmas, die
tegenover de Puerta Palmas ligt, een monumentale toegangspoort die onderdeel uitmaakte van de stadsmuur die vroeger rond de stad stond en één van
de symbolen van Badajoz is. De Puente Viejo is een voetgangersbrug, en als
zodanig prima geschikt om vogels te kijken vanaf een bevoorrechte plek en
we kunnen er talloze soorten zien in het water, in de dichte begroeiing van de
oevers en vliegend boven de rivier. Daarna gaan we verder over het pad dat parallel aan de oever loopt, tot we bij de Puente de la Universidad komen (de
derde brug), waar het voetgangersgedeelte eindigt en waar een smal paadje
ongeveer 1 km. door de kreupelbossen langs de rivier loopt. Het paadje eindigt bij de Puente Real (vierde brug), die eenvoudig te herkennen is aan de
middenpilaren van meer dan 80 meter hoog en de kabels waar hij aan hangt.
Hier eindigt het eerste stuk langs de linker oever, met een lengte van 1,9 km.
dat helemaal te voet moet worden afgelegd.
Route 2. Op de kruising van de straat Paseo Fluvial en de Avenida del Guadiana, begint een zandpad dat onder de Puente Real doorloopt en dat na 250
m. overgaat in een geasfalteerde weg die parallel aan de rivier loopt. Deze weg
is 1.800 m. lang en eindigt bij een rotonde, vlak na het gebouw van de KanoVereniging van Badajoz. Deze tocht kunnen we met de auto doen en af en toe
stoppen om vogels te kijken met de telescoop, of steeds korte stukjes lopend.
Het is ook mogelijk om hetzelfde traject te voet af te leggen, over een paadje
dat tussen de weg en de rivier loopt en waar we dichterbij het water en de begroeiing van de oevers lopen. Vanaf de rotonde loopt een zandpad van ongeveer 270 meter dat leidt naar één van de muren van de stuw, waar een mooi
uitkijkpunt is om vogels te kijken. We kunnen de route hier beëindigen, of het
pad langs de rivier verder stroomafwaarts volgen.
ROUTE OVER DE RECHTEROEVER
Op de Avenida de Elvas (in de richting van Portugal en waar deze samenkomt
met de N-V), op het traject tussen de Puente de la Universidad en de Puente
Real, ligt een rotonde waarvan we de derde afslag nemen (linksaf) richting
“Cañada Sancha Brava”. Nadat we onder de Puente Real door zijn gereden,
volgen we de weg, totdat we bij een afslag naar links komen, (ongeveer 1.250
m. na de brug) en een zandpad dat ons naar een andere asfaltweg voert dat
107
Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier
langs de rivier loopt tot bij de stuw. Hier kunnen we kiezen uit twee alternatieven. De eerste is stroomafwaarts verder lopen over een goed zandpad dat parallel aan de oever loopt, zo´n 7 km. lang tot bij de uitmonding van de Caya.
De andere mogelijkheid is het zandpad vanaf de stuw naar de verharde weg te
nemen (links laten we een hammenfabriek liggen). Vanaf dit punt volgen we
verder de weg, tot we een klein stroompje passeren; vanaf dit punt is de weg
onverhard. We blijven op dit pad en rijden 1.250 m. door, en gaan op de splitsing linksaf, opnieuw richting de oevers van de rivier de Guadiana en evenlater de uitmonding van de Caya-rivier.
Ornithologische waarde
Het gebied rond de stuw in de Guadiana is uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA), vanwege zijn belang voor talrijke vogelsoorten. Één van de grootste trekpleisters zijn de broedkolonies van reigers, die meer dan 2.000 paar
koereigers en kleine zilverreigers telt, en andere soorten als kwak, ooievaar en
blauwe reiger. De belangrijkste kolonie bevindt zich een klein eindje stroomafwaarts vanaf de stuw, in de bomen op de verschillende eilandjes in het water.
Er bevinden zich kleinere kolonies verdeeld over verschillende zones van de rivier tussen de stuw en de Puente Viejo, eveneens op de begroeide eilandjes.
Van maart tot midden juli zijn deze plekken schitterend, dankzij de veelheid
aan vogels in de bomen en vanwege hun onophoudelijke activiteit, die vanaf
dat de jongen geboren worden, nog verder toeneemt. De populatie nestelende
kwakken wordt als één van de belangrijkste van de regio beschouwd. De rest
van het jaar vormt deze plek ook de slaapplaats voor groepen koereigers en
kleine zilverreigers van soms duizenden vogels, die ze delen met zwermen
kauwen en zwarte en gewone spreeuwen.
Langs dit gedeelte van de Guadiana, kunnen we nog drie andere interessante
reigersoorten ontwaren: de purperreiger (die z´n nesten bouwt in het dichte
riet langs de oevers), de ralreiger (meer als trekvogel en in de winter) en de
grote zilverreiger (komt steeds vaker voor in dit gebied).
Eind augustus komen de eerste aalscholvers aan bij de rivier en hun populatie groeit tot de winter door, wanneer deze maximaal is. Ze zijn te zien op diverse stukken van de rivier, vissend, of van de zon genietend, waarbij de Puente
Viejo een goede plek is om ze daarbij te observeren. Op een eilandje zo´n 1.200
m. stroomafwaarts vanaf de Puente Real, vinden we de belangrijkste slaapplaats voor aalscholvers, die enkele honderden exemplaren samenbrengt. De
plek is eenvoudig te herkennen, omdat alle takken van de bomen wit gekleurd
zijn door de concentratie uitwerpselen, en is zichtbaar vanaf beide oevers van
de rivier.
108
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
De vegetatie op de oevers is met name erg uitbundig tussen de stuw en de uitmonding van de rivier de Caya, waar de stroom z´n natuurlijke uiterlijk terugkrijgt en waar wielewaal, buidelmees, nachtegaal, cetti´s zanger,
Orpheusspotvogel, winterkoning, staartmees en vink hun nesten bouwen in de
wilgenbossen. Het oeverriet, waartussen vaak wilgen groeien, vormt interessante levensomstandigheden voor vogels, hoewel deze door de dichte begroeiing beter te horen zijn dan te zien. Tijdens de broedperiode kunnen we
regelmatig wouwapen, waterrallen, waterhoenen, grote en kleine karekieten, tijgervinken en Sint-Helenafazantjes waarnemen. In de winter valt de aanwezigheid van de blauwborst en de tjiftjaf op. Er zijn verschillende plekken in de
buurt van de stuw waar we de purperkoet kunnen zien. Op de stukken van de
rivier met open water, tussen de Puente de la Autonomía en de muur van de
stuw, zien we verschillende eendensoorten, zoals de wilde eend, de slobeend,
de krakeend en de meerkoet. In de zomer, tijdens zijn trek, jaagt de visarend
over het water, op zoek naar vis. Andere soorten die kenmerkend zijn voor ondiep water en eilandjes, en die we hier zonder problemen kunnen zien, zijn de
witte kwikstaart, de grote gele kwikstaart, de oeverloper, de witgat, de steltkluut en de watersnip (in de winter). Ook de vogels die op de zanderige taluds
van de rivier nesten bouwen verdienen een speciale vermelding. Bijvoorbeeld
de oeverzwaluw, de bijeneter of de ijsvogel, waarvan enkele belangrijke kolonies in de grindgroeves langs de weg naar de rivier de Caya zitten.
Zonder twijfel zijn de uitkijkposten op de twee uiteinden van de stuw en het
stuk dat stroomafwaarts ligt, de meest interessante plekken van de route. Op
dagen dat het meezit, kunnen we hier tot 15 verschillende soorten zien, alleen
al op de muren van de stuw.
In de winter, wat later op de dag, verandert de stuw in een verzamelplaats voor
kleine mantelmeeuwen, die soms wel meer dan 2.000 exemplaren samenbrengt, vergezeld door kokmeeuwen. Op de Puente Viejo is een belangrijke kolonie huiszwaluwen gevestigd en ook diverse paren alpengierzwaluwen, een
waar spektakel om ze op korte afstand te zien vliegen.
Koereiger
Slaapplaats van de Aalscholver
109
Stuw in de Guadiana-rivier en uitmonding van de Caya-rivier
Seizoenskenmerken
In de lente adviseren we de plekken te bezoeken waar de reigerkolonies zijn
gevestigd, en de kreupelbossen langs de rivier, waar talloze soorten in zitten
die met hun zang de route veraangenamen. In de winter moeten we de slaapplaatsen van de aalscholver en de koereiger bezoeken. Iedere tijd van het jaar
is goed om vogels te kijken in de buurt van de stuw.
Overige natuurlijke en culturele waarde
De stad Badajoz heeft een uitstekend cultureel aanbod dat we kunnen combineren met ornithologische routes. Het wordt aangeraden door de Arabische
Alcazaba te lopen en over de Plaza Alta, de meest emblematische plek van het
oude centrum. We kunnen ook het Extremeense en Iberoamerikaanse Museum voor Hedendaagse Kunst (MEIAC) bezoeken, evenals het archeologische museum van de provincie Badajoz, of het stadsmuseum “Luis de
Morales”. Als we door de straten van Badajoz lopen, kunnen we veel historisch
erfgoed aantreffen, zoals de bolwerken van de verdedigingsmuur die vroeger
rond de stad stond, de belangrijkste toegangspoorten (Puerta de Mérida, Puerta Palmas en Puerta Pilar), de huizen in de mudéjar-stijl, kerken en kloosters en talrijke pleinen en parken, etc... We zullen het zeker naar de zin hebben
als we ons bezoek rond de belangrijkste feesten brengen, zoals de Feria de
San Juan (24 juni), de processies rond Pasen, het carnavalsfeest (één van de
meest levendige van Spanje) of het herdenkingsfeest van de stichting van de
stad, door de Arabieren, tijdens het Al-Mossassa Batalyaws festival (september en oktober).
Teksten: Atanasio Fernández García
110
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZEPA Azud de Badajoz)
ACCOMMODATIES
BADAJOZ
H***** GRAN HOTEL CASINO DE EXTREMADURA
AVDA DÍAZ AMBRONA, 13
924284402 / 924275175
H**** LOS JARDINES DE
LAS BOVEDAS
HS** CERVANTES
P GALICIA
CALLE TRINIDAD, 2
924223710 / 924222935
AVENIDA ADOLFO DIAZ AMBRONA, 24
924271902 / 924271902
HS** CONDEDU
CALLE MUÑOZ TORRERO, 27
924207247 / 924207248
HS** GONGORA
C/ DOBLADOS, 17
924223710 / 924235962
HS** SAN MARCOS
AUTOVIA MADRID-LISBOA
P.K.405.715
924286035
MELÉNDEZ VALDÉS, 53
924229518 / 924229250
H**** AC BADAJOZ
CALLE PEDRO DE VALDIVIA, 6
924224014 / 924224014
AVDA DE ELVAS S/N
924286247 / 924286248
H**** ZURBARÁN
PASEO CASTELAR, 1
924001400 / 924220142
H**** BADAJOZ CENTER
AVDA DAMIAN TELLEZ LAFUENTE, S/N
924212000 / 924212002
H*** ACUAREL
CTRA.BADAJOZ-GRANADA, K. 65
924239606 / 924241620
H*** LISBOA
AVDA. DE ADOLFO DÍAZ AMBRONA, 13
924272900 / 924272250
H*** RIO
AVDA. A. DIAZ AMBRONA, 13
924272600 / 924273874
HS** DON PACO
CALLE SANCHEZ DE LA
ROCHA, 7
924286415
HS* DE LAS HERAS
HS* NIZA
CALLE ARCO AGÜERO, 34
924223173 / 924200584
HS* NIZA II
CALLE ARCO AGÜERO, 45
924223173 / 924200584
HS* VICTORIA
CALLE LUIS DE CAMOENS, 3
924271662 / 924277551
HS* HOSTAL BADAJOZ
C/ GENERAL EMILIO MOLA
VIDAL, 5
924247402
HS* TITTY TWISTER
N-432, KM 11.200
924275841
HS* PLAZA DE ESPAÑA
CALLE ZURBARAN, 2-1º
924222005
HA*** ASCARZA
Castillo Puebla de Alcocer, 28
924286370 / 924286371
GUADIANA
DEL CAUDILLO
P MARI LOLI
PLAZA DEL PARQUE, 3
924471080
PUEBLONUEVO
DEL GUADIANA
H* LA FINCA
CARRETERA BADAJOZ -MONTILJO K. 22
924140718
VALDELACALZADA
HS** VELASCO
CALLE CALZADA, 26
924447109 / 924447109
VILLAFRANCO
DEL GUADIANA
HS* PINTOR
H**** CONFORTEL
BADAJOZ
CALLE ARCO AGÜERO, 26
924224228 / 924233345
CARRETERA N-V, KM 393
924443711 / 924443708
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
Meerkoet
111
Kleine zilverreiger
112
Cornalvo en Los Canchales
R U T A S
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
12
Cornalvo stuwmeer
Ligging en bereikbaarheid
Deze route ligt in het hart van het Natuurpark Cornalvo, dat zich bevindt tussen de vruchtbare vlaktes van de Guadiana-rivier en de uitlopers van de Sierras van San Pedro en Montánchez. De dorpen waar we doorheen komen zijn
Mérida en Trujillanos (Badajoz). De aanbevolen toegang is vanaf de snelweg
van Extremadura (E-90) naar Trujillanos, via afslag 334 (richting Madrid) of
325 (richting Mérida). Voordat we Trujillos binnenrijden, komen we bij een rotonde waar we de eerste afslag rechts nemen, die ons naar het Cornalvo stuwmeer voert.
113
Cornalvo en Los Canchales
A-
5
A-66
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
A -5
C O R N A LV O
Standvogels
Zomertgasten
Wintergasten
LOS CANCHALES
Trekvogels
114
Standvogels
boomklever, boomkruiper, appelvink, kleine bonte
specht
zwarte ooievaar, nachtegaal, Orpheusspotvogel,
dwergarend, zwarte wouw
heggenmus, goudvink, houtduif, wintertaling, krakeend
grauwe vliegenvanger, bonte vliegenvanger,
gekraagde roodstaart
koereiger, blauwe reiger, fuut, meerkoet, wilde eend,
oeverloper, kleine plevier
Zomertgasten
dwergstern, lachstern, steltkluut, vorkstaartplevier,
witwangstern
Wintergasten
kleine mantelmeeuw, kokmeeuw, kraanvogel, pijlstaart,
smient, grauwe gans
Trekvogels
lepelaar, krombekstrandloper, kanoet, groenpootruiter,
zilverplevier, steenloper, bosruiter, visarend
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Steenuil
Blauwe reiger
Beschrijving van de route
De ornithologische route begint in het Bezoekerscentrum van het Natuur Park
Cornalvo, een plek die we zeker dienen te bezoeken en waar we informatie
kunnen vinden over dit beschermde gebied, evenals andere mogelijke routes.
Vanaf dit centrum, na ongeveer 7 kilometer, komen we bij een afslag naar
rechts op de weg naar de dam van het stuwmeer Cornalvo. Als we met de auto
zijn gekomen, parkeren we hier en gaan vervolgens te voet verder naar de
stuwdam. De route ligt rond het stuwmeer, steeds over onverharde wegen en
wandelpaden. We steken eerst de de dam over, en gaan verder over een paadje
dat eerst door een dichtbegroeid kurkeikenbos loopt, en daarna door een meer
open gebied met zicht op het stuwmeer. Na ongeveer 2.800 meter te hebben
afgelegd, ongeveer de helft van het traject, komen we bij de achterkant van
het meer, en keren terug naar het vertrekpunt. Tussen de staart van het stuwmeer en de damwand loopt een goed pad dat steeds parallel aan de oever van
het stuwmeer loopt. Het pad rond het stuwmeer heeft een lengte van 6.800
meter, maar wanneer de stand van het water lager is, kunnen we stukken afsnijden, met name aan de ondiepere achterkant van het meer.
115
Cornalvo en Los Canchales
Ornithologische waarde
Het Natuur Park Cornalvo was één van de eerste gebieden die uitgeroepen
werd tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA) in Extremadura, met als volledige naam
“Cornalvo stuwmeer en Sierra Bermeja”.
Vanaf het Bezoekerscentrum tot aan het stuwmeer Cornalvo bepalen graanvelden, olijfboomgaarden en open weides met steeneiken (dehesa) het landschap. Op dit traject kunnen we vogelsoorten tegenkomen, die we verderop
niet meer zullen zien. Na 2,3 km. vanaf het begin, komen we bij een brug over
de rivier de Albarregas, waar een dichtbegroeid bos staat, dat de moeite waard
is om even te stoppen en vogels te kijken. In de zomer blijven hier waterplassen achter die vele soorten aantrekken om te drinken (grasmussen, mezen,
vinkachtigen, leeuwerikken). In de graan- en de hooivelden die zicht uitstrekken van de brug tot aan de boerenhoeve Campomanes, is het mogelijk om de
grauwe kiekendief, de grijze wouw, de steenuil, de griel, de kleine trap, de zuidelijke klapekster, de graszanger en de theklaleeuwerik te observeren.
Als we bij de dam komen, is het gebruik van een telescoop aanbevolen, omdat
de watervogels zich meestal in het midden van het stuwmeer bevinden. De
meest voorkomende soorten hier zijn wilde eend, slobeend, wintertaling, krakeend, pijlstaart, smient, meerkoet, blauwe reiger, kleine zilverreiger, fuut, dodaars, aalscholver, kleine mantelmeeuw, kokmeeuw en kleine plevier. Met
geluk kunnen we de zwarte ooievaar, één van de kenmerkende vogels van dit
beschermde gebied, zien foerageren aan de oevers. In de ondiepere gedeeltes
(eilandjes, baaien en de staart) kunnen we diverse soorten waadvogels zien.
Hun diversiteit is groter in de periode na het broedseizoen (van juli tot oktober), met de aanwezigheid van steltkluut, tureluur, bonte strandloper, krombekstandloper en kleine plevier. Aan het einde van de dam begint een pad dat
een dichtbegroeide helling met kurkeiken oploopt en waar we typische bosvogels als boomklever, boomkruiper, nachtegaal, winterkoning, vink, goudvink, appelvink, pimpelmees, kuifmees, koolmees, merel, houtduif, gaai, grote
bonte specht en kleine bonte specht kunnen zien.
Op de stukken met veel struiken (vooral het cistus-struweel en de heidevelden),
is het eenvoudig vogels te zien die bij dit soort begroeiing horen, zoals kleine
zwartkop, Provencaalse grasmus of heggenmus (laatstgenoemde alleen in de
winter).
Op dit paadje, voorbij de helling, wordt de dichtheid van steen- en kurkeiken
minder en komen we in een half-open gebied met boomweides, afgewisseld
door struwelen en hooivelden, waar we de vogels beter kunnen zien. De soorten die we hier het meest zien, zijn grauwe vliegenvanger, blauwe ekster, hop,
boomleeuwerik en roodkopklauwier. Vanwege het betere zicht kunnen we ook
de vlucht van de roofvogels die in de buurt nestelen (dwergarend, buizerd,
116
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Hop
Appelvink
slangenarend en zwarte wouw) beter zien en ook andere soorten die in de weilanden voedsel komen zoeken, zoals de vale gier, de monniksgier en zelfs de
Spaanse keizerarend.
Seizoenskenmerken
De route is in ieder jaargetijde interessant, maar de lente wordt aanbevolen
als beste tijd om vogels van bos en dehesa te bekijken. De diversiteit rond het
stuwmeer is in de winter en aan het einde van de zomer groter dan de rest van
het jaar.
Overige natuurlijke en culturele waarde
De observatiehut van het stuwmeer Embalse del Muelas. Op ongeveer 7 km.
van de afslag die naar het Cornalvo stuwmeer leidt, over een geasfalteerde
weg, ligt een klein stuwmeer waar een vogelkijkhut staat van waaruit we talloze soorten kunnen zien.
De stuwdam van Cornalvo is een Nationaal Monument omdat het één van de
best bewaarde hydraulische werken uit de Romeinse tijd is.
Een cultureel bezoek aan de stad Mérida, WereldErfgoed, is de ideale aanvulling op de ornithologische route door het Nationale Park Cornalvo.
117
Cornalvo en Los Canchales
Stuwmeer Los Canchales
Ligging en bereikbaarheid
Het stuwmeer Los Canchales ligt in de provincie Badajoz, ten noordwesten
van de plaatsen La Garrovilla en Esparragalejo en is aangelegd in de Rivera
de Lácara, een rivier die ontspringt in de Sierra de San Pedro en die uitmondt
aan de linkeroever van de Guadiana. We kunnen er komen vanaf de EX-305 van
Montijo naar La Nava de Santiago, en kunnen kiezen uit twee toegangspunten
tussen kilometer 8 en 13, die beiden leiden naar het gebied ten westen van
het stuwmeer. We kunnen ook naar de staart van het stuwmeer rijden over
een weg die vanuit een buitenwijk van Esparragalejo loopt. We raden de toegang vanaf de EX-209 aan, waar in het dorp La Garrovilla de afslag staat aangegeven naar de weg die ons direct naar de damwand brengt, het ideale
beginpunt voor een vogelexcursie.
Beschrijving van de route
De route begint in La Garrovilla en na ongeveer 7,5 kilometer over een verharde
weg komen we bij de damwand van het stuwmeer Los Canchales. Dit eerste
stuk is erg interessant, omdat we langs terreinen komen waar graan, zonnebloemen en olijfbomen verbouwd worden. In het gebied rond de damwand
staan verschillende borden met uitleg van de regels van het bezoek en de te
volgen routes.
De rest van de route loopt over een zandpad rond het meer van meer dan 23
km lengte, dat aangelegd is over de lijn die de maximale stand van het water
in het stuwmeer markeert en die we helemaal kunnen lopen.
Zo´n 80 m. voordat we bij de dam komen, nemen we een pad naar rechts, vlak
voor de parkeerplaats en het Bezoekers- en informatiecentrum van de Confederación Hidrográfica van de Guadiana. Dit pad daalt rechtstreeks naar de
oever. De eerste plek waar we zullen stoppen is na 800 m, waar we bij een dijk
komen die het stuwmeer inloopt en waar aan het uiteinde een uitkijkpost staat.
4 Kilometer verderop komen we bij de staart van het stuwmeer, een gebied
met ondiep water, waar we nog de kronkelige armen van de Rivera de Lácara
kunnen zien. Wanneer het waterpeil heel laag is, kunnen we een alternatieve
route kiezen die de af te leggen afstand aanzienlijk verkort. De route loopt verder over de rechter oever van het meer en doorkruist twee door vogels drukstbezochte baaien die tegenover een groep kunstmatige eilanden ligt. Hierna
wijkt het pad wat verder van het water af en brengt ons tijdelijk op de weg EX305 (Montijo-La Nava de Santiago), die we zo´n 1.770 meter moeten volgen
118
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
richting Montijo, tot we bij een pad komen dat linksaf gaat en ons terug bij het
stuwmeer brengt. Als we dit pad volgen, komen we bij een kleine dam in één
van de uitlopers van het meer. 600 m verder komen we bij een dijkje die geschikt is om vogels te kijken en een paadje langs de oever dat we in kunnen
wandelen. Dit pad leidt ons over een dichtbegroeide helling met struikgewas.
De laatste 3 km van dit pad lopen omhoog over een klein heuveltje naar de
damwand, waar de route eindigt.
Ornithologische waarde
Het stuwmeer Los Canchales is een Beschermd Vogelrichtlijngebied (ZEPA) en
is bovendien een “Humedal de Importancia Internacional” (Wetland van Internationaal Belang). De omstandigheden zijn er ideaal voor de vestiging van
vele vogelsoorten, omdat er grote oppervlaktes ondiep water zijn, verschillende soorten planten en bomen die in de buurt van water groeien (biesvegetaties, grasvlaktes, rietvelden, brem, essen en wilgen) en om het stuwmeer
heen liggen vele weilanden met steeneiken en uitgestrekte, al dan niet bevloeide akkers en fruitboomgaarden. Bovendien heeft de Confederación Hidrográfica (het rivierschap) del Guadiana diverse projecten uitgevoerd om de
aanwezigheid van vogels te bevorderen, zoals de aanleg van kunstmatige eilandjes, plassen en meertjes, dijken, stuwen, verbeteringen van de leefomstandigheden, etc..
Gedurende het broedseizoen vallen vooral de kolonies vogels op die hun nesten op de eilanden bouwen. Onder hen, grote populaties van vorkstaartplevier, lachstern, dwergstern en steltkluut. Ook nestelen hier andere watervogels,
zoals de wilde eend, de krakeend, de meerkoet, de dodaars, de fuut, en de
kokmeeuw. Er zijn ook broedgevallen van witwangstern en zwarte stern waargenomen. Tijdens de najaarstrek komen hier vele soorten en veel grote concentraties vogels. Opvallend is de aanwezigheid van waadvogels en het is ook
mogelijk om bonte strandloper, kleine strandloper, krombekstrandloper, kanoet, bontbekplevier, tureluur, zwarte ruiter, zilverplevier, steenloper, bosruiter of rosse grutto te zien. Tijdens de zomermaanden zijn de concentraties
ooievaars aan de oevers aanzienlijk, met meer dan 500 exemplaren. Canchales wordt beschouwd als één van de belangrijkste pleister- en overwinteringsgebieden van de lepelaar. Deze soort heeft zelfs in het gebied gebroed.
In de winter vallen vooral de populaties eendensoorten op (wilde eend, pijlstaart, smient, krakeend, slobeend, tafeleend, wintertaling, grauwe gans) die
de 10.000 exemplaren overstijgen. Ook bijzonder zijn de concentraties kokmeeuwen en kleine mantelmeeuwen, evenals de stabiele kern overwinterende
kraanvogels met meer dan 1.500 vogels, die op de oevers van het stuwmeer
119
Cornalvo en Los Canchales
Steenloper
Kraanvogels
hun slaapplek hebben. Op de akkervelden en de boomweiden rond het stuwmeer, kunnen we ook zeer interessante soorten zien (roof- en steppevogels).
Tevens is een stop bij één van de vele bosjes van hulsteiken, mirten en wilde
olijfbomen de moeite waard, omdat hier vaak interessante zangvogels zich
schuil houden (baardgrasmus, Orpheusgrasmus, Orpheusspotvogel, zwarte
tapuit en de rosse waaierstaart).
Seizoenskenmerken
Alle seizoenen zijn geschikt, maar we dienen er rekening mee te houden dat de
tijd van het jaar die we kiezen, invloed heeft op de vogelsoorten die we kunnen zien. Anders dan op andere plekken, zijn de zomermaanden erg interessant om vogels te kijken.
Overige natuurlijke en culturele waarde
De uitmonding van de rivier de Aljucén. Als we de EX-209 volgen richting
Mérida, komen we door het plaatsje Esparragalejo, waar de rivier de Aljucén
langs stroomt, een plek die zeer aanbevolen is om vogels te kijken (ralreiger,
purperkoet en purperreiger). Er is een vogelkijkhut.
Lácara hunebedden. Ten noorden van het Los Canchales stuwmeer bevindt
zich deze interessante groep grote grafmonumenten uit de Calcolitische tijd die
in uitstekende staat verkeren. We kunnen hier komen via de EX-214 van La
Nava de Santiago naar Aljucén.
Teksten: Atanasio Fernández García
120
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZEPA Parque Natural de Cornalvo
y ZEPA Embalse Los Canchales)
ACCOMMODATIES
GUAREÑA
HS** LAS ABADÍAS
RONDA DE LOS EMERITOS, S/N
924313326
MONTIJO
HS* ALAMEDA
H* GRAN SOL DE EXTREMADURA
PLAZA MAGDALENA, 1
924300474
AVDA DEL PROGRESO, 10
924456032 / 924456132
HS* BUENO
HS** HOSTAL KATYA
CALLE CALVARIO, 9
924302977 / 696230075
PLAZA ESPAÑA,2
924450179
HS* EL ALFARERO
HS** LA ISLA
CALLE SAGASTA, 40
924303183 / 678311783
CARLOS I, 1
924455557 / 667572320
H**** ADEALBA
HS* EL TORERO
HS* CASA ANDRES
C/ ROMERO LEAL, Nº 18
665402105 / 924388271
CARRETERA ALANGE, 1
924371789
H**** LA LOMAS
HS* NUEVA ESPAÑA
AVDA. REINA SOFÍA, 78
924311011 / 618518431
AVENIDA EXTREMADURA, 6
924313356 / 924304016
H**** PARADOR DE TURISMO VIA DE LA PLATA
HS* SALUD
H EL COTO
CARRETERA D. BENITO
924350378 / 924350525
MÉRIDA
H***** MERIDA PALACE
PLAZA DE ESPAÑA 19
924383800
PLAZA CONSTITUCION, 3
924313800
H**** TRYP MEDEA
AVENIDA PORTUGAL S/Nº
924372400
H**** VELADA MERIDA
AVENIDA PRINCESA SOFIA s/n
924315110
H*** NOVA ROMA
CALLE SUAREZ SOMONTE, 42
924311261 / 924311201
H*** ZEUS
AVDA. REINA SOFÍA, 8
924318111
H** CERVANTES
CALLE CAMILO J. CELA, 8
924314961
H** HOTEL RAMBLA EMÉRITA
RAMBLA SANTA EULALIA, 17
924387231
CALLE VESPASIANO, 41
924312259
HS* SENERO
CALLE HOLGUIN, 12
924317207
HS* TORERO II
CALLE PORTOCARRERO, 9
924452215
P PRINCESA
CARRETERA ESTACIÓN, 9
924455070
CR BARBAÑO
TORREÁGUILA
CTRA. BARBAÑO-TORREMAYOR, S/N
617457496
VVV´S
CTRA. ALANGE, 1
924371789
O.T. MUNICIPAL DE
MÉRIDA
HR EL PANTANO
SANTA EULALIA, 64
MÉRIDA
FINCA EL PANTANO. CTRA.
MONTIJO A LA ROCA, KM.
15,700
924140194 / 617386611
CR M CORTIJO
DE LA SERRANA
CTRA. LA ROCA DE LA SIERRAMONTIJO, KM. 14
924452874 / 646335382
CT MÉRIDA
CARRETERA N-V, K. 336
924303453
TEL.: 924330722
BEZOEKERSCENTRA
C.I. DEL AGUA DEL
PARQUE NATURAL
CTRA. TRUJILLANOS-EMBALSE
DE CORNALVO
TRUJILLANOS
TEL.: 924002386
H** LUSITANIA
CALLE OVIEDO, 12
924316112
MIRANDILLA
HS** ANAS
CR CASA DEL MOLINERO
AVENIDA REINA SOFÍA, 9
924311113
URBANIZACION LOS CANCHALES
658561076 / 608924166
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
121
Kraanvogels
122
Moheda Alta / Sierra Brava
R U T A S
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
13
Ligging en bereikbaarheid
De route loopt door een regio die bekend staat als de Zona Centro en Las Vegas
Altas del Guadiana, gelegen in het centraal-oostelijke deel van deze autonome
regio en loopt door de plaatsen Obando, Navalpillar de Pela, Vegas Altas en
Madrigalejo. De oude dehesas (boomweides) die bewaard zijn gebleven beslaan tegenwoordig slechts een klein deel van het oorspronkelijke areaal dat
zeer uitgestrekt was. De uitvoering van het Plan de Regadíos de la Zona Centro (Irrigatieplan Centrale Regio) heeft veel dehesas omgevormd tot bevloeibare akkers, maar aan de andere kant heeft dit project er ook voor gezorgd dat
er nieuwe vogelsoorten bij zijn gekomen. We komen bij het begin van de route
via de EX-116 die het zuidelijk gelegen Navalvillar de Pela verbindt met Guadalupe in het noorden. Aan de linkerkant, (vanuit het zuiden gezien), vinden we de
toegang tot het Cubilar stuwmeer, waar de route begint. Navalvillar de Pela is
bereikbaar via de N-430, een afslag van de N-V ter hoogte van Torrefresnada ten
westen, en die doorloopt tot de provincie Ciudad Real ten oosten.
123
Moheda Alta / Sierra Brava
E-116
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
Standvogels
Zomertgasten
Zwarte Ooievaar, Dwergarend,Grauwe Kiekendief,
Lachstern, Vorkstaartplevier, Bijeneter
Wintergasten
Kraanvogel, Grauwe Gans, Pijlstaart, Grutto, Blauwe
Kiekendief, Velduil
Trekvogels
124
Wilde eend Krakeend, Slobeend, Grijze wouw, Buizerd,
Bruine Kiekendief, Torenvalk, Grote Trap, Kleine Trap•
Zwartbuikzandhoen, Witbuikzandhoen
Zomertaling, Bergeend, Casarca, Kluut, Visarend
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Bijeneter
Beschrijving van de route
De route is 37 kilometer lang en loopt van het Cubilar stuwmeer maar het
Sierra Brava stuwmeer. De tocht is in één dag af te leggen; we wisselen de
auto af met kleine stukjes wandelen en eindigen tegen lunchtijd in Sierra Brava,
waar we na het eten langs de oevers kunnen lopen, tot we bij de staart van het
stuwmeer komen, waar we meer vogelsoorten kunnen zien. Het merendeel
van de verschillende habitats waar we tijdens de route langs komen zijn recentelijk behoorlijk veranderd, en tegenwoordig bedoeld voor landbouw en
veelteelt, waardoor er hier een grote verscheidenheid aan soorten te zien is. We
vertrekken bij een klein stuwmeertje, dat tussen de dehesas ingeklemd ligt, en
komen langs verschillende maïs-, tarwe-, gerstvelden en fruitboomgaarden, en
rijst. Dit laatste noemen we speciaal, omdat de manier van verbouwen door het
laten onderlopen van het land, een ondiepe watermassa creëert waar vele
waad- en watervogels op afkomen op zoek naar eten. Bovendien is het een
slaapplek voor grote groepen kraanvogels, grutto´s, bruine en blauwe kiekendieven. We komen ook langs dehesas enweilanden en we eindigen bij een
stuwmeer (Sierra Brava), midden op een grote vlakte. We vertrekken bij het
punt X: 286357, Y: 4.346.346 bij het Cubilar stuwmeer, waar het de moeite
waard is een beetje door de omgeving te lopen en vanaf een hoger gelegen
punt (bijvoorbeeld de wand van de dam is een goede plek) met een telescoop
de talloze eendensoorten (eenden en ganzen), reigerachtigen en waadvogels
125
Moheda Alta / Sierra Brava
(oeverlopers, strandlopers, plevieren …) van de omgeving te observeren. De
meeste van deze vogels gebruikt deze omgeving tijdens de wintermaanden als
slaapplek, evenals een groot aantal kraanvogels, waardoor de zonsopkomst
vanaf de dam in de winter voor de vogelliefhebber adembenemend is.
We gaan verder met de auto tot we over een kanaal komen en op het punt X:
286.435, Y: 4.345.535 slaan we linksaf, langs het kanaal. Hier zien we rechts
diverse graanvelden, en vanuit de hoogte zien we het bos langs de rivier de Cubilar en de dehesas aan de horizon. We vervolgen onze weg over het pad langs
het kanaal, waar pijnbomen geplant zijn die voor veel roofvogels zoals de sperwer, torenvalk, grijze wouw en buizerd hun uitkijkposten zijn. Als we bij het
punt X: 289.100, Y: 4.344.836 komen waar het pad de EX-116 oversteekt die
van Navalvillar de Pela naar Guadalupe loopt, gaan we rechtsaf richting Navalpillar de Pela en vanaf de weg zien we de rijstvelden aan de linkerkant en de
dehesas rechts. Op het punt X: 288.196, Y:4.343.543 ligt de toegang tot de
“Dehesa de Zarzalejos”, een alternatieve route die we kunnen volgen om grijze
wouw, buizerd, en blauwe ekster te zien en in de winter foeragerende families
kraanvogels die eikels eten. We gaan echter verder tot het punt X: 284.836, Y:
4.338.512 waar we links een pad tegenkomen met een vogelobservatietoren
en daarachter een grote plas met irrigatiewater. Hier kunnen we een tijdje zoet
zijn met het kijken naar verschillende soorten watervogels. In de uitgestrekte
akkervelden achter dit meer bevindt zich een winterslaapplaats voor kraanvogels, grauwe ganzen en bruine kiekendieven.
We gaan verder over de asfaltweg tot het punt X: 284.720, Y: 4.336.634, waar
we aan de linkerkant het Bezoekerscentrum Moheda Alta, (binnen in het Parque Periurbano de Conservación y Ocio van 150 ha.) dat de moeite van een bezoek waard is, en aan de rechterkant een pad dat uitkomt bij het landgoed
Gorbea. Hier gaan we in, van de verharde weg af, door een geweldige, oude dehesa, dat herrinnertaan het habitat vóórdat het irrigatiesysteem werd aangelegd. Als we de dehesa zijn gepasseerd, doemen voor ons graan- en rijstvelden
op die ´s winters als slaapplek dienen voor kraanvogels, bruine- en blauwe
kiekendieven. We komen bij het punt X: 280.287, Y: 4.335.636 en gaan
rechtsaf, laten het dorpje Vegas Altas rechts liggen en komen bij het punt X:
276.936, Y: 4.333.062, waar we de EX-102 kruisen en rechts afslaan richting
Madrigalejo. We passeren dit dorp en gaan verder over de weg die naar Zorita gaat, maar op het punt : 269.288, Y: 4.341.724 gaan we rechtsaf. Na ongeveer 800 m. komen we bij het Sierra Brava stuwmeer, eindpunt van onze
tocht. Het is aan te raden de auto hier te laten staan en een paadje te nemen
dat vóór de dam langs naar links gaat en met een telescoop richting de staarten van het stuwmeer te lopen, waar we talloze soorten watervogels in grote
groepen kunnen zien.
126
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Velduil
Sint-Helenafazantje
Ornithologische waarde
De kraanvogel is (tijdens de herfst en de winter) waarschijnlijk één van de meest
kenmerkende vogels. In deze streek kunnen we meer dan 30.000 exemplaren
zien op de verschillende slaaplekken. Vele van deze vogels hebben kleurringen,
waardoor het vaak mogelijk is om, op afstand, de kleurcode af te lezen. Andere
soorten die tijdens het overwinteren opvallen in de plassen en stuwmeren, vanwege hun grote aantallen, zijn de grauwe ganzen, verschillende soorten eenden
zoals pijlstaart, krakeend, slobeend, krooneend, tafeleend, kuifeend, wintertaling
en andere watervogels, zoals fuut, dodaars en geoorde fuut. In de rijstvelden
verschijnen de watersnip en steltlopers als grutto, bontbekplevier, steltkluut,
goudplevier, kleine- en bonte strandloper, oeverloper, witgat en bosruiter. Onder
de overwinterende roofvogels benadrukken we het grote aantal rode wouwen,
smelleken en de velduil. Daarnaast is het ook mogelijk grote en lichter gekleurde
havikken en sperwers te zien, evenals de buizerd die tijdens de winter in aantal
stijgen, als er exemplaren vanuit het noorden bijkomen. Opvallend is dat er enkele zwarte ooievaars in deze streek blijven tijdens de gehele winterperiode en
dat ze niet naar hun warmere oorden ten zuiden van de Sahara trekken.
Van de broedvogels noemen we de grijze wouw, lachstern (Sierra Brava),
vorkstaartplevier, bruine- en grauwe kiekendief, tijgervink, Sint-Helen-
127
Moheda Alta / Sierra Brava
afazantjes, blauwe ekster, torenvalk, kleine torenvalk… Op de vlaktes rond het
stuwmeer Sierra Brava kunnen we verschillende typische steppesoorten zien,
zoals de grote- en kleine trap, griel, zwartbuikzandhoen en witbuikzandhoen.
Tijdens de trek duiken soorten op die op andere plekken “zeldzaam” zijn, zoals
de blauwborst, de zomertaling, de kluut, de bergeend of de casarca. Andere
soorten die in deze streek gespot zijn: kolgans, rietgans, ralreiger, witwangstern, grote zilverreiger, zwarte ibis, wulp en visarend.
Seizoenskenmerken
Deze route kan op ieder moment van het jaar bezocht worden, omdat er in de
buurt veel interessante soorten zitten. Echter, tijdens de herfst en de winter,
zorgt de toegenomen aanwezigheid van overwinterende vogels als de kraanvogel (hoogste dichtheid van het Iberisch schiereiland), de grauwe gans,
grutto´s, kieviten ervoor dat iedere vogelliefhebber, met geringe inspanning,
weinig optische hulpmiddelen uitgebreid aan zijn trekken komt zonder van de
route af te wijken. De lente is ook een aangename tijd, omdat dan niet alleen
de broedvogels deze kant op komen, maar ook talloze trekvogels voorbij
komen, tot ver in de maand april.
Overige natuurlijke en culturele waarde
De steeneik “El Convenio” steekt af bij de andere bomen in deze dehesa, vanwege z´n hoogte. Helaas is de boom uitgedroogd. Onder zijn bladerdek werd
het verdrag (convenio) tot verkoop en verdeling van het landgoed Gorbea getekend. Ook vergaderden de boeren onder deze takken. De Groene tongorchis
(Serapias perez-chiscanoi), die gemakkelijk te vinden is in de omgeving van
het Centro de Interpretación Moheda Alta, is een soort die bij de categorie
”Met Uitsterven Bedreigde Soorten” staat in de Regionale Catalogus van Bedreigde Soorten van Extremadura. Deze orchidee werd ontdekt door de uit Extremadura afkomstige apotheker José Luís Pérez-Chiscano.
Andere orchideën. In de omgeving zien we meer orchideën van het geslacht
Serapias, zoals de Serapias lingua, de S. vomeracea en andere soorten, zoals
de Oprhys tenthredinifera, de Orchis conica, Orchis morio…
Teksten: Juan Pablo Prieto Clemente
128
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (ZEPA Llanos de Zorita y Embalse de Sierra
Brava y ZEPA Vegas del Rueca Cubilar y Moheda Alta)
ACCOMMODATIES
LOGROSÁN
H JARA
AVENIDA HERNANDEZ SERRANO, S/N
927360109
H ROSALES, LOS
CARRETERA DE GUADALUPE
927360220
CR EL PORTALON
C/ BROCENSE, 5
927360218 / 628453033
CR LA CASA DEL
MARQUÉS
GREGORIO LOPEZ, 5
927360777 / 927360169
CR EL OLIVO
H DON JUAN
CALLE DELICIAS, 14
609748722 / 927158122
CARRETERA N-430 K. 139
924860606 / 924860296
H EL IMPREVISTO
MADRIGALEJO
CARRETERA N-430 K. 139
924860311
H PEDRO
H LOS OLIVOS
C/ SAN JUAN Nº 9
927354572
CARRETERA N-430 K. 139
924860580
H MAYVE
CARRETERA DE ZORITA, S/N
927354081
NAVALVILLAR DE PELA
H LAS DEHESAS
CARRETERA N-430, K. 135
CR S LA LOZANA
CALLE MORENO NOGALES, 18
924824291
ZORITA
P EL AMIGO PABLO
AVDA. CONSTITUCION,2
927168213
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
Witbuikzandhoen
129
Vale gier
130
R U T A S
P O R E X T R E M A D U R A
Orellana
stuwmeer
14
en Puerto Peña
O R N I T O L Ó G I C A S
Ligging en bereikbaarheid
Het Orrellana stuwmeer is het laatste van de drie grote stuwmeren die het
peil van de Guadiana-rivier regelen (gezien vanaf de plek waar deze Extremadura binnenkomt) en ligt tussen de streken La Serena en Vegas Altas del Guadiana (beiden provincie Badajoz). In het landschap domineren de stilstaande
wateren van het stuwmeer, geflankeerd door halfhoge gebergtes (Sierra de
Pela, 724 m., Sierra del Castillo, 697 m.) die uitsteken boven de grote oppervlaktes dehesas (boomweide), grasland en akkers.
De belangrijkste toegangsweg is de N-430, waarover we in Orellana la Vieja
(over de BA-105), Navalvillar de Pela en Casas de Don Pedro kunnen komen,
van waaruit we weer gemakkelijk door kunnen rijden naar Talarrubias en Puebla de Alcocer, over de wegen EX-115, EX-103 en BA-137.
Beschrijving van de route
Route 1. Casa de Don Pedro-Puerto Peña. Deze route begint in het plaatsje
Casas de Don Pedro, waar we de BA-137 nemen die aan de oostkant rond het
131
Orellana stuwmeer en Puerto Peña
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
BA
-
13
8
N-430
7
EX-
115
-13
BA
EX-103
Standvogels
Zomertgasten
Zwarte Ooievaar, Aasgier, Kleine Torenvalk, Grauwe
Kiekendief, Scharrelaar, Dwergstern
Wintergasten
Graspieper, Wintertaling, Smient, Kuifeend, Geoorde
Fuut, Kleine Mantelmeeuw
Trekvogels
132
Grote Trap, Kleine Trap, Havikarend, Steenarend, Vale
Gier, Kalanderleeuwerik
Tapuit, Blonde Tapuit, visarend
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
dorp loopt en daarna richting Talarrubias afslaat. 1 Kilometer nadat we
de laatste huizen van het dorp zijn
gepasseerd, komen we op een kruising met een verharde weg die parallel aan het Canal de las Dehesas
(irrigatiekanaal) loopt. We kunnen
hier even kort van de route afwijken
en rechts afslaan tot we bij de Stuw
van Casas de Don Pedro komen,
een interessante plek om watervogels te observeren. Om hier te
Puerto Peña
komen, moeten we zo´n 2.250 m.
de ventweg van het kanaal inrijden,
tot we aan de linkerkant een onverhard pad zien (tegenover één van de sluisdeuren) dat afdaalt tot bij de stuw. We kunnen het beste hier de auto laten staan
en dit paadje van 500 m. te voet afdalen tot bij de oever, zodat we de vogels niet
storen. Na deze stop keren we terug naar het kruispunt met de BA-137 en volgen de ventweg van het kanaal ruim 15 km. tot we bij een kruising komen waar
we terug de N-430 op kunnen, of afslaan richting de camping “Puerto Peña”.
Naast de camping staat het Centro de Interpretación de la Fauna Rupícola de
Puerto Peña: Het Bezoekers- en informatiecentrum waar informatie over de
bergfauna van Puerto Peña te krijgen is en waar informatieborden staan en op
afstand bedienbare camera´s, waarmee we de vogels op de rotsen kunnen observeren. We gaan verder met de route en laten het Canal de las Dehesas achter ons en zetten koers richting Valdecaballeros over een weg die onder de
N-430 doorgaat. We komen meteen bij de “Mirador van Puerto Peña” een verplichte stop om de vogels op de rotsen van Puerto Peña te observeren.
Route 2. Puerto Peña-Puebla de Alcocer. Na de mirador gaan we verder in
de richting van Peloche-Herrera del Duque en steken de stuwdam van de García de Sola over, om 200 m. later een afslag naar rechts te nemen over de BA138 richting Talarrubias. We gaan niet het dorp binnen, maar nemen de EX-103
richting Puebla de Alcocer. Net buiten Puebla de Alcocer aan de linkerkant van
de weg (800 m. na de benzinepomp), staan de ruïnes van het Convento de
Nuestra Señora de la Asunción (Klooster van Onze Lieve Vrouwe ten Hemelopneming), waar een grote kolonie kleine torenvalken leeft. We kunnen ook
door de straten van het dorp wandelen en omhoog lopen naar het kasteel waar
we ook talloze vogels kunnen zien.
Route 3. Puebla de Alcocer-Cogolludo-Orellana la Vieja. Als we verder gaan
over de EX103 in de richting van Orellana la Vieja en Castuera, komen we op
zo´n 3,8 km. van Puebla de Alcocer, vlak voorbij de kruising richting Esparra-
133
Orellana stuwmeer en Puerto Peña
gosa de Lares, een zandpad naar rechts tegen dat in goede staat is. We volgen dit pad helemaal, en na ongeveer 12 km. komen we bij het oord Cogolludo,
waar een brug over het Orellana stuwmeer ligt. Hierna rijden we nog 8 km.
door, tot we bij de weg van Navalvillar de Pela naar Orellana la Vieja komen (de
EX-115), en gaan linksaf tot we bij de laatstgenoemde plaats komen.
Route 4. Orellana La Vieja-Puebla de Alcocer. Vanuit Orellana La Vieja
nemen we de EX115 richting Campanario en La Coronada en komen onderweg
over de wand van de dam van het Orellana stuwmeer. Na een kilometer of 5,
komen we bij een kruising met de EX-103, die ons direct naar Puebla de Alcocer brengt. We kunnen ook kiezen voor een veedrijfpad dat parallel aan de
EX-103 loopt vanaf dezelfde kruising.
Ornithologische waarde
Alle voorgestelde routes liggen binnen het Vogelrichtlijngebied (ZEPA) “Embalse de Orellana y Sierra de Pela”, één van de eerste plekken in Extremadura
die deze titel kreeg. Het stuwmeer van Orellana staat bovendien op de lijst van
belangrijke watergebieden van het Verdrag van Ramsar, vanwege de waarde
van haar habitats en de aanwezige vogelsoorten.
Op het eerste gedeelte van de route is een bezoek aan de stuw van Casas de
Don Pedro de moeite waaed, waar we in de zomer en in de winter grote aantallen watervogels kunnen vinden, vooral eenden. Er liggen verschillende
kunstmatige eilandjes waar kolonievogels hun nesten kunnen bouwen en in de
lente kunnen we in dit gebied dwergstern, lachstern, steltkluut, vorkstaartplevier en kleine plevier waarnemen. De krakeend broedt hier opmerkelijk veel.
Het traject langs het irrigatiekanaal (Canal de las dehesas) richting Puerto
Peña, doorkruist vooral dehesas en open graslanden, waar we kenmerkende
soorten tegenkomen als grijze wouw, buizerd, havikarend, zwarte wouw,
kraanvogel, blauwe ekster, hop, roodkopklauwier, thekla leeuwerik, etc. Vanaf
de weg langs het kanaal hebben we de hele tijd een mooi uitzicht op het Orellana stuwmeer, inclusief de ´staart´ (die bij een lage waterstand meer op een
rivier lijkt). Het is aan te raden af en toe te stoppen en met de telescoop te proberen vogels te vinden, vooral eenden en reigers en koloniesoorten die hun
nesten op de eilandjes bouwen. Op 5 km. voordat we bij de camping komen,
bevindt zich een enorme reigerkolonie van meer dan 2.000 paar, bestaande
uit koereiger, kleine zilverreiger, kwak, blauwe reiger, ralreiger (niet ieder jaar
bevestigd) en ooievaar. De kolonie bevindt zich op een eiland vol met tamarisken, waarin we ook kleine plevieren, kokmeeuwen, de lachstern, en dwergsternen kunnen zien. We komen bij de oevers van het stuwmeer door een pad
te volgen dat de eigenaren van het landgoed van borden hebben voorzien.
Wanneer het peil van het water aan het einde van de zomer zakt, kunnen we
134
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
rond dit stuk van het stuwmeer grote verzamelingen zwarte ooievaars zien,
waarvan er na het broedseizoen soms wel meer dan 100 hierheen komen.
Het eerste gedeelte van deze route eindigt bij de observatiepost van de Puerto
Peña, één van de meest indrukwekkende enclaves van Extremadura om vogels
te kijken. Het is de enige plek waar tot maar liefst 4 paren zwarte ooievaar nestelen op eenzelfde rotspartij, bovendien nog vergezeld door groepen roofvogels als havikarend, vale gier (meer dan 20 paren), aasgier, slechtvalk en
torenvalk. Ook andere typische rotsvogels als zwarte tapuit, blauwe rotslijster,
alpengierzwaluw, rotszwaluw, raaf en alpenkraai komen hier voor. Ook in de
winter is de populatie bergvogels omvangrijk in dit gebergte en kunnen we regelmatig de alpenheggenmus zien.
Doordat er niet veel verkeer is op het tweede gedeelte van de route kunnen we
rustig naar Talarrubias rijden door verschillende habitats (dehesas, weilanden,
olijfboomgaarden), terwijl we de rotsen van de Puerto Peña en de Sierra de los
Golondrinos achter ons laten. Eén van de plekken die we zeker moeten bezoeken, is de kolonie kleine torenvalken, waarvan er meer dan 40 paren in de ruïnes van het Convento de Nuestra Señora de la Asunción nestelenen die we op
deze plek naar hartenlust kunnen observeren. Er nestelen in dit gebouw ook
ooievaars, steenuilen, kerkuilen, gierzwaluwen en vale gierzwaluwen. Om de
dag compleet te maken, kunnen we omhoog lopen naar het kasteel van Puebla
de Alcocer, waar we de mogelijkheid hebben één van de vele rotsvogels te zien,
naast een indrukwekkend uitzicht over de streken La Serena en La Siberia.
Het derde gedeelte van de route, gaan we van de verharde weg af om over een
rustig pad te rijden dat tussen de weilanden en dehesas door loopt, tot we in
Cogolludo komen, een opmerkelijk oord, waar twee gebergtes het stroomgebied van de rivier de Guadiana vernauwen en een brug beide oevers verbindt.
De sierras, dichtbegroeid met steeneiken, kurkeiken, wilde olijfbomen en aardbeibomen, worden getooid door rotsformaties van kwartsiet-gesteente, waar
oehoe´s, aasgieren, zwarte ooievaars, steenarenden en havikarenden broeden. Er is ook een kleine kolonie alpenkraaien, vaak vergezeld door kauwen. In
de bogen van de brug van Cogolludo huist een grote kolonie huiszwaluwen,
maar zij bouwen hun nesten ook op de klippen, samen met de rotszwaluw.
Kokmeeuwen
135
Orellana stuwmeer en Puerto Peña
Vanaf de brug hebben we een prachtig uitzicht op het stuwmeer en zijn vogels.
In de winter vinden we hier vele eendensoorten (wilde eend, slobeend, krakeend, pijlstaart, smient, wintertaling, grauwe gans, tafeleend, kuifeend, krooneend) en grote zwermen meerkoeten, futen, dodaarsjes en geoorde futen
(zeer veel). Er zijn belangrijke slaapplekken voor aalscholvers, kleine mantelmeeuwen en kokmeeuwen.
Het laatste stuk is het beste voor het observeren van steppevogels, omdat het
grootste deel van de tocht over de EX-103 door natuurlijke gras- en graanvelden
leidt. Tijdens het broedseizoen kunnen we hier kenmerkende vogels zien zoals
de grote trap (mogelijk zelfs in prachtkleed), de kleine trap, de kleine torenvalk
of de grauwe kiekendief. Van laatstgenoemde soort is een belangrijke kolonie
vanaf de weg zichtbaar. Ook eenvoudig waar te nemen zijn de scharrelaar (vaak
op telegraafpalen) hop, steenuil, griel, en als we iets meer geduld hebben ook
witbuikzandhoen, zwartbuikzandhoen en de vorkstaartplevier. In de grasweides
zitten ook de kalanderleeuwerik, de thekla leeuwerik, de graszanger, de grauwe
gors en de Spaanse mus. In de winter zijn er vooral goudplevieren, kieviten,
graspiepers, en witte kwikstaarten in deze zelfde weides te vinden.
Seizoenskenmerken
De beste tijd van het jaar voor de steppeachtige gebieden en de rotspartijen is
de lente, omdat het grootste deel van de avifauna hier als zomergast voorkomt
en er in de winter dus niet is. Echter, het stuwmeer herbergt meer soorten en
exemplaren tijdens de trek na het broedseizoen en in de winter met bijzondere
aandacht voor de concentraties eenden tijdens de rui.
Overige natuurlijke en culturele waarde
Van de volksfeesten is de meestgenoemde “La Encamisá” van Navalvillar de
Pela die op 16 januari gevierd wordt ter ere van San Antón de Abad. Als de
avond valt, lopen honderden met bloemenpracht getooide paarden door de
straten van het dorp tussen de kampvuren en komen vele buurtbewoners en
bezoekers samen. Het feest is officieel van Regionaal Toeristische Belang. Net
buiten Cogolludo vinden we de ruïnes van de oude stad Lacimurga Constantia Iulia, een afgelegen Romeinse plattelandsnederzetting die een grondig bezoek waard is. Ook de schematische rotsschilderingen van het landgoed
“Hoyo de Pela” in het dorp Orellana la Vieja zijn interessant.
Teksten: Atanasio Fernández García
136
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
(ZEPA Embalse de Orellana y Puerto Peña)
ACCOMMODATIES
CAMPANARIO
CR JARA-SERENA
CARRETERA LA HABA-LA
GUARDA, KM 7
FINCA HOYA DEL LOBO
658869391
CR LOS CASARES
CARRETERA DE QUINTANA, 7
606706676
CASAS DE DON PEDRO
CR CASA LARES
ZAMORA, 26
924864027 / 654211578
NAVALVILLAR DE PELA
CR VALLLES DE
CONSOLACION B
VALDECABALLEROS
FINCA LOS VALLES DE CONSOLACION
924145039 / 913510931
AT SIERRA JARA
CR LA CASA DE LOS
TEMPLARIOS
HS** LA HOSTERIA DE
LOS ENCINARES
GARCIA MESONERO, 11
924620085 / 669936927
CARRETERA GUADALUPE S/N
924643212 / 924643235
CR LA BOTICA
CALLE FERNANDO HERNANDEZ GIL, 24
924620315 / 610374524
TALARRUBIAS
C 1ª PUERTO PEÑA
CARRETERA N-430, KM. 169
924631411 / 924631411
P NUÑEZ
URBANIZACIÓN SIERRA JARA
670850183
HS* LA VAGUADA
CARRETERA BADAJOZ K. 3
924643426 / 924643092
FUENLABRADA
DE LOS MONTES
H** EL TORREON
CALLE VILLANUEVA, 12
924642107 / 924642042
HS* CARLOS I
CARRETERA N-430, K. 135
CALLE RAMON Y CAJAL, 2
924630309 / 924630309
CALLE COMENDADOR ARIAS
PÉREZ, 12
924650871 / 654450905
H DON JUAN
P CALDERON
HS* EL FOGÓN DE FELISA
CARRETERA N-430 K. 139
924860606 / 924860296
CALLE FUENTE VILLA, 9
924630360 / 924630503
H LAS DEHESAS
H EL IMPREVISTO
CARRETERA N-430 K. 139
924860311
ALÍA
H LOS OLIVOS
H* VALMAYOR
CARRETERA N-430 K. 139
924860580
CARRETERA EX-102, PARC. 91.
POL. 21
927366515 / 927366270
CR S LA LOZANA
CALLE MORENO NOGALES, 18
924824291
ORELLANA DE LA SIERRA
H*** EMBALSE DE
ORELLANA
CERRO DE LAS HERRERIAS
924866400 / 924866413
P EL CAPITAN
CALLE REAL, 12
924866028
P LAS VIGAS
CALLE REAL, 25
924866150
P GARCÍA
PANTANO DE CIJARA
927366475
P MONTERO, EL
AVDA. LUIS CHAMIZO, 40
927366011
CR EL ESTRECHO DE LA
PEÑA
CTRA. EX.102, KM.92,300
927366289 / 616683486
ATR EN PLENA SIERRA
LA CALERA
616683486
CASTILBLANCO
PUEBLA DE ALCOCER
CR LOS HUERTOS
CR VALLES DE
CONSOLACIÓN A
C/LOS HUERTOS, 24
924654398 / 628266403
FINCA LOS VALLES DE LA CONSOLACION
924145039 / 913510931
CR LA TAHONA
AVDA. EXTREMADURA, 39
626185503 / 927654398
AVENIDA JUAN CARLOS I, 1
924650148
HS* PACO`S
CALLE COMENDADOR ARIAS
PEREZ, 24
924642202 / 924650801
VVV´S
O.T. HERRERA DEL DUQUE
AV. DE LA PALMERA, 1
HERRERA DEL DUQUE
TEL.: 924650231
FAX: 924650025
O.T. TALARRUBIAS
C. DE OCIO PUERTO PEÑA
CTRA. DE PELOCHE, KM. 1
PANTANO DE PUERTO PEÑA
TEL.: 924630100
BEZOEKERSCENTRA
BEZOEKERSCENTRUM:
ROTSFAUNA VAN PUERTO
PEÑA
EMBALSE DE PUERTO PEÑA
TALARRUBIAS
924630100
BEZOEKERSCENTRUM:
KRAANVOGELS
CTRA. OBANDO - GUADALUPE
NAVALVILLAR DE PELA
924002386
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
137
Kleine trap
138
R U T A S
P O R E X T R E M A D U R A
De Meren
en de
O R N I T O L Ó G I C A S
Vlaktes van la Albuera
15
Ligging en bereikbaarheid
Deze route heeft als referentiepunten de dorpen La Albuera en Valverde de Leganés, beiden dicht bij de hoofdstad van de provincie, Badajoz, gelegen. De
beste toegangsweg tot dit gebied is de N-432 (Badajoz-Granada), die we kunnen nemen in de richting van La Albuera, zowel vanuit de stad Badajoz uit
noordelijke richting, als vanuit Zafra als we vanuit het zuiden komen, van de
snelweg A-66. IGN kaarten 1:50.000, nummers 801 en 802.
Beschrijving van de route
De hier voorgestelde ornithologische route bestaat uit twee delen die geografisch gezien verschillen, maar vooral vanwege hun ecologische kenmerken:
respectievelijk meren en steppe-achtige vlaktes). De Meren van La Albuera:
Dit gebied dat bestaat uit natuurlijke meertjes en moerassen vormt het belangrijkste van Extremadura voor wat betreft het betreffende type habitat (Me-
139
De Meren en de Vlaktes van La Albuera
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
43
N2
Cortijo de
La Campana
La Albuera
N-435
Valverde de LeganŽs
1,5 km
Standvogels
Grote Trap, Kleine Trap, Zwartbuikzandhoen, Griel,
Grijze Wouw, Fuut, Dodaars
Zomertgasten
Grauwe Kiekendief, Kleine Torenvalk, Scharrelaar,
Orpheusgrasmus, Steltkluut, Witwangstern
Wintergasten
Kraanvogel, Grauwe Kiekendief, Goudplevier,
Eendensoorten
Trekvogels
Lepelaar, Zomertaling, Waadvogels
diterraanse tijdelijke meertjes). Dit natuurgebied heet voluit “Complejo Lagunar de La Albuera” (Merencomplex van La Albuera) en bestaat uit een reeks zogenaamde Mediterraanse meertjes en tijdelijke poelen (Lagunas Grande, Llana,
Marciega, Chica, del Burro en del Carril geheten en nog enkele kleinere), kleine
oppervlaktes van ziltige steppehabitats en open boomweiden met steeneiken
en is uitgeroepen tot Site of Community Interest en Wetland van Internationale
Belang (onder het Verdrag van Ramsar). Samen met de landbouwvlaktes tus-
140
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
sen deze plaats, Badajoz en Valverde de Leganés (zie verderop) maakt dit gebied ook nog deel uit van het Vogelrichtlijngebied (ZEPA) “Llanos y Complejo
lagunar de Albuera (Vlaktes en merencomplex van Albuera). De ornithologische route die we voorstellen als toegangsroute tot het merencomplex, vertrekt
vanuit de plaats La Albuera en kan in een halve dag worden afgelegd, deels met
de auto, deels te voet. Om precies te zijn nemen we vanuit La Albuera de N432 richting het zuiden, richting Zafra, en na zo´n 6 km. te hebben afgelegd,
ter hoogte van km. 29,400 (op dit punt staat een informatiebord van het Natuurgebied; 29S-694770-428368) gaan we linksaf een kleine onverharde weg
op. We laten de auto bij de weg staan en lopen ongeveer 2 km., in een rechte
lijn naar het centrale punt van dit merencomplex, dat bestaat uit de meren Laguna de la Marciega, Laguna Grande en Laguna Llana, allen te vinden tussen
de steeneiken van de Dehesa del Caballo (paardenboomweide). Terug bij de
auto en op zo´n 100 m. van de weg, slaan we linksaf een ander pad in dat ons
na ongeveer 1 km., nadat we een boerderij met de naam Cortijo de las Nateras Altas zijn gepasseerd, naar de Laguna Chica leidt. Het Laguna del Burro,
een zeer ondiep meertje, is bereikbaar via een paadje dat op de kaart Carril de
las Vacas heet, dat parallel loopt aan de N-432 en dat we dezelfde kant uit volgen als het vorige pad. We starten bij het kilometerpunt 27,300 (29S- 693025428479), laten de auto bij de weg staan en na 1,7 km. lopen komen we bij het
genoemde meertje, rechts van het pad.
Enkele andere meren die tot dit complex behoren, zijn direct vanaf de N-432
zichtbaar. Bijvoorbeeld het Laguna del Carril bij kilometerpunt 31,500 en het
Laguna de La Gitana op 33,000. De steppevlaktes van La Albuera-Valverde
de Leganés: De hier voorgestelde ornithologische route (20 km.) door deze
landbouw- en semi-steppevlaktes duurt ongeveer een halve dag (met de auto
en te voet), en loopt grotendeels via de binnenweg tussen de plaatsen La Albuera en Valverde de Leganés (BA-006; 15 km.). Deze lokale binnenweg vinden we door in de eerstgenoemde plaats de oude N-432 te blijven volgen die
door het dorp heen loopt, en als we het dorp bijna uit zijn gereden, ter hoogte
van de graansilo, links af te slaan. Vanaf dit punt in het dorp en na zo´n 5,700
km., ter hoogte van een boerderij of varkensmesterij die op 200 m. rechts van
de weg ligt, gaan we (lopend – we laten de auto bij de weg staan) een pad op
dat Carril del Conde genoemd wordt. We kunnen bij de boerderij links en
rechts. Als we rechts gaan, komen we via dit veedrijfpad bij een gebied dat El
Adobal heet, een prachtig voorbeeld van het landbouwsysteem die dit natuurgebied kenmerkt met zijn droge (wijngaarden en graan) en natte (alfalfa,
zonnebloemen, etc.) gewassen. We lopen zo´n 3-3,5 km. tot we bij een groot
irrigatiemeer (Charca de El Adobal) komen dat rechts van het pad ligt, zeer
dichtbij de kruising met het pad “Carril de las Lanas”. Aan de linkerkant voert
het pad ons langs het oord El Campillo-Valdesevilla (2 km.). Na dit gedeelte te
141
De Meren en de Vlaktes van La Albuera
voet, gaan we met de auto verder richting Valverde de Leganés. Na 3,2 km.,
voorbij een ruime bocht naar links, begint aan de rechterkant opnieuw een pad
(29S-680654-428723) dat ons naar een grote vergane boerenhoeve leidt (Cortijo de la Campana op ong. 250 meter vanaf de weg). We kunnen dit pad aflopen en genieten van het typische steppehabitat dat zo kenmerkend is voor
deze streek. Terug op de weg gaan we verder richting Valverde de Leganés
(einde van de route; 6,5 km.) waarbij we desgewenst onderweg nog hier en
daar kunnen stoppen.
Ornitologische waarde
1) Lagunas de La Albuera: De vogelgemeenschap die dit merengebied bevolkt
gedurende het jaar, is zeer divers en zeer goed behouden gebleven. Deze gemeenschap laat zich per seizoen verdelen in verschillende kleinere gemeenschappen en/of soorten (standvogels, zomgasten, wintergasten, of
doortrekkers). In totaal zijn er hier meer dan 150 vogelsoorten waar genomen,
waarmee direct de waarde van deze waterpartijen duidelijk wordt. Tijdens de
lente, het broedseizoen, zijn de meest algemene broedvogelso.a. de fuut, de
dodaars, de meerkoet, de krakeend en de wilde eend. Opvallend is ook de gemeenschap waadvogels die hier tot broeden komt, bestaande uit soorten als
steltkluut, witwangstern, vorkstaartplevier en kievit (dit gebied is één van de
weinige in deze regio waar de kievit broedt). De bruine kiekendief nestelt soms
ook bij het meer. Tijdens de winter zien we hier belangrijke populaties van verschillende eendensoorten (grauwe gans, wintertaling, pijlstaart, slobeend,
smient, krooneend of tafeleend, in sommige jaren ook als broedvogel). Dit gebied is traditioneel ook een winterkwartier en pleisterplaats voor de kraanvogel (meer dan 1.000 exemplaren), waarbij Laguna Grande het meer is waar ze
slapen. Tijdens de trek zijn de lepelaar, de zwarte en witte ooievaar, de zo-
Witbuikzandhoen vrouwtje drinkend
142
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Grote trap
Jonge Grauwe kiekendief
mertaling en steltlopers (witgat, tureluur, kemphaan, strandlopers, etc.) opmerkelijk. In de dehesas (boomweiden) met steeneiken die rond de meren liggen, komen veel broedvogels voor, zoals grijze wouw, dwergarend, buizerd,
blauwe ekster, Orpheusgrasmus, hop, en vele anderen.
2) Llanos de La Albuera-Valverde de Leganés: Het pseudo-steppe agrosysteem van het betreffende gebied is één van de beste van Extremadura, ondanks dat het niet zo´n heel grote oppervlakte beslaat. Er leven vele
“steppevogels”. Kenmerkende soorten die hier broeen zijn de grote trap (250
individuen in de lente en meer dan 1.000 tijdens de winter), kleine trap, zwartbuikzandhoen, griel, scharrelaar, grauwe kiekendief, kleine torenvalk, kalander-, en kortteenleeuwerik. Tijdens de winterperiode komen daar contingenten
wintergasten bij met blauwe kiekendieven, smellekens (met interessante gezamenlijke slaapplekken), kieviten, goudplevieren, leeuweriken, duinpiepers
en andere soorten. In de weinige open dehesas met steeneiken die nog over
zijn in dit gebied, is de grijze wouw relatief algemeen als broedvogel (één van
de beste van de regio, 10-15 paren), terwijl in deze gebieden ook de ransuil
zich voortplant.
Seizoenskenmerken
Deze route is in iedere tijd van het jaar te bezoeken, wellicht met als enige uitzondering het midden van de snikhete zomer. De aanbevolen bezoekmomenten zijn echter: in de lente (maart-mei), of in de winter (december-februari).
Houdt er rekening mee dat tijdens deze laatste periode de staat van de paden
over het algemeen verslechterd is, vanwege de kleiachtige soort grond, de
modder en het water. Ook dient vermeld te worden dat alleen in hydrologisch
143
De Meren en de Vlaktes van La Albuera
opzicht “normale” jaren, d.w.z. met veel regen in de herfst en in de lente, de
meren hun normale waterstand kunnen houden tijdens de regenperiode. Zo
niet, dan zullen ze het hele jaar door droog staan.
Overige natuurlijke en culturele waarde
Natuur: De Ribera van Nogales - Los Limonetes, die door dit Vogelrichtlijngebied (ZEPA) loopt, is een Site of Community Interest (LIC) vanwege de grote
autochtone waterfauna en de goede staat van de beekbegeleidende vegetatie
langs de oevers (essenopstanden, oleanders, tamujares (bremstruweel)). De
nabijgelegen sierras (de sierras de Alor, Monsalud, María Andrés, etc.), met
kalkhoudende bodem, zijn gebieden met grote botanische waarde en rijk aan
orchideeën. Op de weg van Valverde de Leganés naar Badajoz vinden we een
interessant gemengd bos met steen- en kurkeiken en parasoldennen met
veel en waardevolle avifauna (ooievaars, wouwen, dwergarenden, ransuilen,
bosuilen, etc.). Op de vuilnisbelt van Badajoz, gelegen aan deze weg, zijn ook
altijd verschillende vogels in grote aantallen te vinden, en het kan bovendien
bezocht worden.
Cultuur-historische waarde: De historische centra van Badajoz (Arabische alcazaba, stadsmuren, middeleeuwse brug, kathedraal, kerken, oude wijk,
musea), Olivenza (Ajudabrug, fort, kazernes, kerken, volks- en Portugese religieuze architectuur, etnografisch museum) en Zafra (kasteel, paleis, kloosters, pleinen, volksarchitectuur) zijn de moeite van het bezoeken waard. In
Valverde de Leganés en Barcarrota staan zeer veel megalitische monumenten (hunebedden en menhirs) met brochures met uitleg, gemaakt door de respectievelijke gemeenten, om het bezoek te veraangenamen.
Teksten: Casimiro Corbacho Amado
Schemering boven de meren van La Albuera
144
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
(De Meren en de Vlaktes van La Albuera)
ACCOMMODATIES
ACEUCHAL
H** FRIJÓN
CARRETERA CTRA. VILLALBA,1
924687321
LA ALBUERA
HS** CONDEDU
CALLE MUÑOZ TORRERO, 27
924207247 / 924207248
VALDELACALZADA
HS** GONGORA
HS** VELASCO
C/ DOBLADOS, 17
924223710 / 924235962
CALLE CALZADA, 26
924447109 / 924447109
HS** SAN MARCOS
MELÉNDEZ VALDÉS, 53
924229518 / 924229250
VILLAFRANCO
DEL GUADIANA
HS* DE LAS HERAS
HS** VILLAFRES
AVDA EXTREMADURA, 84
924480378
HS* DON PEPE
AVDA.EXTREMADURA 115
924480033
BADAJOZ
CALLE PEDRO DE VALDIVIA, 6
924224014 / 924224014
H**** CONFORTEL
BADAJOZ
HS* NIZA
CARRETERA N-V, KM 393
924443711 / 924443708
CALLE ARCO AGÜERO, 34
924223173 / 924200584
HS* NIZA II
CALLE ARCO AGÜERO, 45
924223173 / 924200584
SANTA MARTA
DE LOS BARROS
H***** GRAN HOTEL CASINO DE EXTREMADURA
HS* VICTORIA
H* KIKA
CALLE LUIS DE CAMOENS, 3
924271662 / 924277551
CALLE TTE CORONEL SEGUÍ, 44
924690527
AVDA DÍAZ AMBRONA, 13
924284402 / 924275175
HS* HOSTAL BADAJOZ
H**** LOS JARDINES DE
LAS BOVEDAS
C/ GENERAL EMILIO MOLA
VIDAL, 5
924247402
VALVERDE DE LEGANÉS
HS* LOS HERMANOS
AUTOVIA MADRID-LISBOA
P.K.405.715
924286035
HS* TITTY TWISTER
H**** AC BADAJOZ
HS* PLAZA DE ESPAÑA
AVDA DE ELVAS S/N
924286247 / 924286248
CALLE ZURBARAN, 2-1º
924222005
H**** ZURBARÁN
HS* PINTOR
PASEO CASTELAR, 1
924001400 / 924220142
CALLE ARCO AGÜERO, 26
924224228 / 924233345
CRTA DE VALVERDE-TALIGA
KM 4.1
927127474
H**** BADAJOZ CENTER
P GALICIA
CR LOS GAITANES
AVDA DAMIAN TELLEZ LAFUENTE, S/N
924212000 / 924212002
AVENIDA A. DIAZ AMBRONA,
24
924271902 / 924271902
C/ LAS TORRES S/N
678726098
H*** ACUAREL
HA*** ASCARZA
CTRA.BADAJOZ-GRANADA, K.
65
924239606 / 924241620
Castillo Puebla de Alcocer, 28
924286370 / 924286371
H*** LISBOA
AVDA. DE ADOLFO DÍAZ AMBRONA, 13
924272900 / 924272250
H*** RIO
AVDA A. DIAZ AMBRONA, 13
924272600 / 924273874
HS** DON PACO
CALLE SANCHEZ DE LA
ROCHA, 7
924286415
HS** CERVANTES
CALLE TRINIDAD, 2
924223710 / 924222935
N-432, KM 11.200
924275841
CARRETERA BADAJOZ S/N
924496400
HS* CHIRINGUITO
CARRETERA BADAJOZ S/N
924496153
CR VALLE DE MIRA
GUADIANA
DEL CAUDILLO
P MARI LOLI
PLAZA DEL PARQUE, 3
924471080
PUEBLONUEVO
DEL GUADIANA
H* LA FINCA
CARRETERA BADAJOZ -MONTILJO K. 22
924140718
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
145
Steltkluut
146
R U T A S
P O R E X T R E M A D U R A
Centrale
Sierras
16
van Badajoz
O R N I T O L Ó G I C A S
Ligging en bereikbaarheid
Deze route ligt in het midden van de provincie Badajoz, met als referentiepunten de plaatsen Almendralejo, Alange, Oliva de Mérida en Hornachos. Er zijn
meerdere eenvoudige toegangswegen: zowel de snelweg A-5 van Madrid naar
Badajoz (E-90) als de snelweg van de “Zilverroute” (A-66) brengen ons naar
dit gebied. Pagina´s 803, 804 en 830 van de IGN-kaarten.
Beschrijving van de route
De hier voorgestelde route is lang, omdat de verschillende ornithologisch interessante plekken een eindje uit elkaar liggen. De route is bedoeld om met de
auto af te gaan, hoewel er kleine stukken te voet tussen zitten, en duurt in totaal twee dagen. We kunnen de route beginnen met een bezoek aan de Iglesia de la Purificación van Almendralejo, een religieus gebouw dat tot ZEPA
(vogelrichtlijngebied) is uitgeroepen, vanwege z´n grote kolonie kleine torenvalken (+100 paren). Hierna gaan we verder over de historische “Zilverroute”,
richting Mérida, terwijl we tussen wijn- en olijfgaarden rijden, aangelegd op de
vruchtbare vlaktes van de streek Tierra de Barros. 2,5 Kilometer na het plaatsje
Torremejía te zijn gepasseerd, vóór de Puerto de Sevilla die de sierra in tweeën
147
Centrale Sierras van Badajoz
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
5
EX-335
A- 66
N-630
EX
-10
EX
-2
1
2
EX-344
-3
EX
Standvogels
Vale Gier, Havikarend, Steenarend, Oehoe, Blauwe
Rotslijster, Zwarte Tapuit, Grijze Gors
Zomertgasten
Aasgier, Alpengierzwaluw, Blonde Tapuit, Witwangstern, Steltkluut
Wintergasten
Alpenheggenmus, Kraanvogel, Aalscholver, Kleine
Mantelmeeuw, Kokmeeuw
Trekvogels
148
34
Lepelaar
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Zwarte wouw
deelt, houden we rechts aan (EX- 105: Alange-Don Benito). We komen nu aan
de voet van enkele bergen die samen het Natuurgebied vormen dat we gaan
bezoeken, de ZEPA van het “Alange Stuwmeer en de Centrale Sierras van
Badajoz”. In het bijzonder komen we langs de terrassen van de Sierra Grajera (Grande en Chica), begroeid met dicht thermofiel struikgewas (mastiekbomen, wilde olijfbomen, cistus-zonnerozen, etc.), nadat we de Sierra Moneda
achter ons hebben gelaten. Vlak nadat we deze berg over zijn, zo´n 4 km. na
het begin van deze weg, komen we bij een kruising waar we rechts afslaan
richting Almendralejo, maar na 500 meter stoppen we even als we aan de rechterkant van de weg het Meer van Melchor Gómez zien liggen en daarna een
enorm veld met zonnepanelen. In dit kleine moeras, dat overgroeid is met waterplanten (Scirpus, waterbie, russen), staat alleen water wanneer het in de
winter heel veel geregend heeft. Na deze stop, rijden we 4 km. door tot we bij
de enorme damwand van het Alange Stuwmeer komen; deze steken we over
en stoppen daarna aan de rechterkant, op de parkeerplaats die hier is aangelegd, onder de kliffen van de berg waarop het Kasteel van Alange is gebouwd
(dit punt is ook vanuit Mérida eenvoudig en direct te bereiken via de EX-089
Mérida-Alange). Op dit punt, ideaal om vogels te kijken, is het aan te raden (te
voet) het pad te volgen dat over de zuidhelling van het Kasteel naar Alange
loopt (2 km.). Tijdens deze tocht, met prachtig uitzicht over het water van het
stuwmeer, kunnen we even stoppen bij de archeologische vindplaats uit de
Chalcolitische Tijd. Het is voor de vogelaar ook zeker de moeite waard om even
over de weg op de stuwdam te lopen. Als we voldaan zijn, rijden we langs de
schaduwzijde van de heuvel van het kasteel verder over de EX-105 richting La
Zarza (6 km.). We laten daarna de uitlopers van de Sierra de Peñas Blancas
rechts liggen, want we gaan precies richting het andere uiterste van deze bergrug. Vlak vóór La Zarza, nadat we door Arroyo de la Calera heen zijn gekomen,
gaan we rechtsaf de ringweg van het dorp op (ZA-30), rijden 1,9 km. door en
op het hoogste punt van deze weg (29S-742435-430013), ter hoogte van een
verharde afslag richting het dorp, gaan we opnieuw rechtsaf het zgn. Camino
de Juan Bueno (“Janbueno”) in. Als we dit volgen komen we bij de mijnen
149
Centrale Sierras van Badajoz
van Tierrablanca de la Zapatera (porseleinaarde, of sericiete leisteen, gebruikt
om murente witten). Tijdens dit traject kunnen we genieten van prachtige uitzichten over de Sierra de Peñas Blancas, bedekt met olijf- en amandelboomgaarden, vol stenen en bekroond met kliffen van kwartssteen. Eenmaal in de
mijnen, die in werkelijkheid een enorme groeve zijn, zien we naar rechts een
paar kleine paden (29S-743796-429979), maar wij gaan verder over het hoofdpad (links), tussen de ontginningshellingen door. Als we deze, en hiermee de
mijn gepasseerd zijn, en terwijl we afdalen voor de Cueva de la Zapatera (grot)
in de Sierra de Juan Bueno, gaan we verder over hetzelfde pad (dat nu smaller wordt). Na dit pad zo´n 400 meter gevolgd te hebben, komen we bij een
goede onverharde weg (29S-74422-430019). Hier gaan we naar rechts, en rijden door tot Oliva de Mérida (6 km.), met steeds aan de linkerkant de genoemde sierra, die in sterke mate is aangetast door de aanplant met
eucalyptusbomen. Bij het verlaten van dit dorp komen we bij een weg. Voor
ons staan de ruïnes van de hermitage Ermita del Espíritu Santo, waar een
mooie kolonie kleine torenvalken leeft. We gaan hier rechtsaf, richting Palomas
(EX-335) en rijden parallel aan de veedrijfbaan Cañada Real Leonesa Occidental; na 2,0 km. nemen we de aftakking naar het oude wegtracé. We steken
vervolgens de beek Higuereja over om daarna te stoppen onder de kliffen van
de Sierra Utrera (komt van “butrera”: Gierengebergte) op de rustplaats. Deze
sierra dankt haar naam aan de grote kolonie gieren die hier leeft, samen met
andere grote roofvogels (zie verderop). Na een waardevolle ornithologische
stop, gaan we verder richting Palomas (10 km.), op weg naar onze bestemming: De Sierra de Hornachos (25 km.). Eventueel kunnen we een uitstapje
maken, over de zuidhelling die begroeid is met prachtige thermofiele wilde
olijfbomen en rotsblokken. Hiertoe gaan we na de top van de Puerto de Palomas en zo’n 200 m. na de Ermita de San Isidro, aan de rechterkant een pad
in, waarvandaan we spectaculaire en verschillende uitzichten hebben over de
Sierra de Peñas Blancas. Terug op de weg, komen we al snel in Palomas, waar
we richting Puebla de la Reina gaan (EX-210) en daarna richting Hornachos
(EX-344). Het Natuurgebied “Sierra Grande de Hornachos” en speciale beschermingszone (ZEPA, SCI en ZIR: Zona de Interés Regional) een topbestemming voor vogelexcursies, herbergt een uitzonderlijke rijkdom aan
avifauna. Er zijn twee routes die we te voet kunnen volgen en die beide door
de twee bergen voeren die samen deze sierra vormen: Sierra de Pinos en Sierra
Grande. In Hornachos, in het lage gedeelte van het dorp, op een kruising van
verschillende wegen met in het midden een pilaar, nemen we de EX-344 richting Puebla de la Reina. Na ongeveer 2,8 km. nemen we de onverharde weg
naar rechts (29S-75382-427412). Deze afslag ligt 100 m. na de ingang (naar
links) van de Ermita de San Isidro, en bij de ingang van de onverharde weg vinden we een informatiebord. Na deze zandweg 2,2 km. gevolgd te hebben
komen we bij een kruising van verschillende paden (29S-755364-4275325),
waar we het pad kiezen dat naar rechts gaat. Dit pad (dat we het beste kunnen
lopen) brengt ons tussen prachtige panoramische vergezichten over de scha-
150
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
duwrijke noordhellingen van de Sierra Grande, die dichtbegroeid zijn met
mediterraan bos en struikgewas, afgewisseld met rotsen en in de hoogte zien
we de kliffen van kwartsietsteen. We kunnen dit pad gewoon blijven volgen
langs de afrastering aan onze rechterhand (we komen een paar paadjes naar
links tegen), ong. 4-5 km. tot we bij mooie kurkeikenbossen komen. Terug in
de auto gaan we verder richting Puebla de la Reina en nadat we de berg over
zijn hebben we een mooi panoramisch uitzicht over de Bejarano-vallei. Na iets
meer dan 4 km. verlaten we deze hoofdweg en slaan linksaf een weg in die
volgens de borden naar het landhuis Sierra del Mampar leidt (29S7527914277720). We parkeren de auto in de bermen lopen verder om de indrukwekkende Sierra de Pinos (dennenberg) heen. Deze bergrug is bezaaid mettalloze
kliffen en is bedekt met ondoordringbaar mediterrane bomen en struiken. Als
we terugkomen bij de auto, is de vogelroute ten einde; deze route kan ook vanuit Puebla de la Reina gedaan worden, in tegenovergestelde richting.
Ornithologische waarde
De bergen die de in het centrum van de provincie Badajoz liggen (de Sierras
de San Serván, Grajera, Peñas Blancas, del Conde-Vistalegre, Manchita y Hornachos) liggen allemaal geïsoleerd, als natuurlijke eilanden, in een uitgestsrekt
en gedegradeerd landbouwgebied. Hun belangrijkste ornithologische waarde
zit hem in de gemeenschap van grote roofvogels. Gedurende de hele route
kunnen we op de verschillende observatiepunten en/of voorgestelde wandelpaden (heuvel van het Kasteel,Stuwdam van het Alange-meer, Mijnen van
Tierra Blanca, Sierra Utrera,
Sierra Grande Sierra de Pinos) verschillende soorten observeren. Het meest
opmerkelijk, vanwege hun belang voor het natuurbehoud, zijn zonder twijfel de
populatie havikarenden (10 paren), steenarenden (9 paren) aasgieren (8 paren)
en vale gieren (+100 paren). Andere waardevolle soorten hier: slangenarend,
oehoe, torenvalk en kleine torenvalk, sperwer, etc.), terwijl ook algemeen voorkomende soorten (zwarte wouw, dwergarend, buizerd) niet ontbreken. Noemenswaardig zijn ook andere soorten, die kenmerkend zijn voor de
mediterrane klimaatzone, zoals bijvoorbeeld de zwarte en blonde tapuit,
blauwe rotslijster, grijze gors, Orpheus-, baard-, en Provencaalse grasmus en
andere typische soorten van rotsachtig terrein en mediterrane bossen en dehesas. Tijdens de winter verschijnen soorten als de Alpenheggenmus en een
kleine populatie kraanvogels die in de dehesa eten en de stuwmeren gebruiken als slaapplaats. Op en boven de damwand van de stuw van Alange, vinden
we de grootste kolonie Alpengierzwaluwen van Extremadura (+300 vogels;
ook te vinden op sommige rotskliffen in de omgeving), alsmede een groot
aantal huiszwaluwen, kauwen, etc. In de wetlands van de omgeving, met name
in het Alange-stuwmeer (door z´n grootte moeilijk toegankelijk), leeft jaarrond
een grote populatie watervogels, maar vooral tijdens de winter (futen, rallen,
151
Centrale Sierras van Badajoz
eendsoorten, reigers, meeuwen, sterns, aalscholvers, etc.), doch ook tijdens
het broedseizoen (eendensoorten en voornamelijk koloniale waadvogels). In
het Melchor Gómez-meer broeden vaak steltkluten, dodaarsen, en meerkoeten, en minder vaak ook de witwangstern, de vorkstaartplevier en de kievit.
Tijdens de trek wordt de vogelgemeenschap hier uitgebreid met andere soorten (met name steltlopers) en zien we ook de lepelaar. Kortom, een grote vogelrijkdom, zoals men mag verwachten van een divers en heterogeen gebied.
Seizoenskenmerken
De voorjaarsperiode is het meest geschikt voor een ornithologisch bezoek aan
deze route, qua rijkdom aan zowel soorten fauna, als aan flora (zie verderop).
Midden in de winter (december, januari), zullen we echter ook niet teleurgesteld
worden.
Overige natuurlijke en culturele waarde
Natuurlijke waarde. In de invloedssfeer van dit gebied, ligt nog een aantal Natuurgebieden die onder Natura2000 vallen (de SCI´s Guadiana alto, Río Matachel, Río Palomillas; ZEPA´s Colonia de primillas de la Iglesia de Guareña en
het Parque Natural de Cornalvo; meer informatie is te vinden op http://www.extremambiente.es). Het gebied heeft verder grote botanische waarde, vanwege
de grote en bijna de enige populatie wilde geraniums (Erodium mourettii)
van het Iberisch schiereiland en de schitterende populaties orchideeën en narcissen (Narcissus spp.). Het stuwmeer los Molinos (Hornachos) is een ander
gebied dat we kunnen bezoeken (slaapplek van kraanvogels, najaarsconcentraties zwarte ooievaars en eendensoorten, etc.).
Cultuur-historische waarden. De genoemde gebergten herbergen zonder twijfel één van de beste verzamelingen van schematische grottekeningen van het
zuidwesten van het Iberisch Schiereiland; in La Zarza bevindt zich een bewegwijzerde route om de beroemde “Pinturas rupestres de la Calderita” (prehistorische grottekeningen van de Sierra de la Calderita) te bezoeken. De oude
centra en monumentale gebouwen van Mérida (werelderfgoed), Alange (de
Romeinse thermische baden, Kasteel, parochiekerk, hermitages) en Hornachos (“enclave morisco” (Moorse wijk): Arabische alcazaba, pilaren en fonteinen, moestuinen en irrigatiekanaaltjes, manors, hermitages). De in
mudéjar-stijl gebouwde kerken van Palomas, Puebla de la Reina en Hornachos zijn ook een bezoek waard.
Teksten: Casimiro Corbacho Amado
152
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (Centrale Sierras van Badajoz)
ACCOMMODATIES
CALAMONTE
MÉRIDA
ALANGE
HS** LAS PALMERAS
H***** MERIDA PALACE
CTRA N-630 KM 628
639976357
PLAZA DE ESPAÑA 19
924383800
H**** GRAN HOTEL AQUALANGE
H**** ADEALBA
PASEO DE LAS HUERTAS, 3
924365608
GUAREÑA
H*** VARINIA SERENA
H* EL COTO
H**** LA LOMAS
CALLE BAÑOS,, 63
924365213
CARRETERA D. BENITO,
924350378
AVDA. REINA SOFÍA, 78
924311011 / 618518431
H* LA CORDOBESA
P ACUARIO
CALLE NUEVA, 8
924365323
CARRETERA D. BENITO,
924351379
H**** PARADOR DE TURISMO VIA DE LA PLATA
H* MARÍN
CALLE BAÑOS, 6
924365385
HS* ATENEA
CALLE NUEVA, 22
924365366
HORNACHOS
AT PARAJE LA
AGUSTINA
C/ ROMERO LEAL, Nº 18
665402105 / 924388271
PLAZA CONSTITUCION, 3
924313800
H**** TRYP MEDEA
AVENIDA PORTUGAL S/Nº
924372400
H**** VELADA MERIDA
PARAJE LA AGUSTINA
924533001
AVENIDA PRINCESA SOFIA s/n
924315110
CR LOS CASTILLEJOS
H*** NOVA ROMA
LUIS CHAMIZO, 10
927534067
CALLE SUAREZ SOMONTE, 42
924311261 / 924311201
CR SIERRA DE MAMPAR
H*** ZEUS
CALLE SIERRA DE MAMPAR
924124020
ATR TRINIDAD
AVDA. REINA SOFÍA, 8
924318111
CR TITA SACRAMENTO
H** CERVANTES
C/ CASTILLEJOS,3
924365066
LUIS CHAMIZO, 12
924534218
CALLE CAMILO J. CELA, 8
924314961
CR LA CASINA
CR TITA SACRAMENTO
C/ ALMENDROS, 27
646751139
LUIS CHAMIZO, 12
924534218
H** HOTEL RAMBLA
EMÉRITA
CR LA CASA AZUL
P CASTILLO DE
HORNACHOS
HS* JUAN DE DIOS
CALLE BAÑOS, 34
924365262
HR LA SINFOROSA
C/ NUEVA,10
924365606
CALLE BAÑOS, 57
924365213
CR EL BALCÓN DE
ALANGE
COSO, Nº 67
695498731
ARROYO DE SAN SERVÁN
NTRA SRA DE GUADALUPE 16
924533606
RAMBLA SANTA EULALIA, 17
924387231
H** LUSITANIA
CALLE OVIEDO, 12
924316112
HS** ANAS
LA ZARZA
AVENIDA REINA SOFÍA, 9
924311113
CR LOS CORTINALES
HS** LAS ABADÍAS
AVDA. ALANGE
647776684
RONDA DE LOS EMERITOS, S/N
924313326
P EL CRUCE
HS* CASA LÓPEZ
HS* ALAMEDA
CARRETERA N-V KM. 352
924342112
CALLE MERIDA, 3
924366350
PLAZA MAGDALENA, 1
924300474
HR LOS POZITOS
HS* MOLINA
HS* BUENO
POLIGONO II, PARCELA 5004
665992490
JUAN CARLOS I S/N
924366103
CALLE CALVARIO, 9
924302977 / 696230075
ATR LOS POZITOS
HR EL ARRIERO
HS* EL ALFARERO
POLIGONO II PARCELA 5004
665992490
DULCE CHACON, 4
924367968
CALLE SAGASTA, 40
924303183 / 678311783
153
Centrale Sierras van Badajoz
HS* EL TORERO
CARRETERA ALANGE, 1
924371789
HS* NUEVA ESPAÑA
AVENIDA EXTREMADURA, 6
924313356 / 924304016
HS* SALUD
CALLE VESPASIANO, 41
924312259
HS* SENERO
CALLE HOLGUIN, 12
924317207
HS* TORERO II
CTRA. ALANGE, 1
924371789
HR EL PANTANO
FINCA EL PANTANO.
CTRA. MONTIJO - LA ROCA,
KM. 15,700
924140194 / 617386611
CR CORTIJO DE LA
SERRANA
CTRA. LA ROCA DE LA SIERRAMONTIJO, KM. 14
924452874 / 646335382
CT MÉRIDA
CARRETERA N-V, K. 336
924303453
RIBERA DEL FRESNO
CR POSADA NOSTRA
CURA, 10
924536116
TORREMEJÍA
HS** MILENIUM
PUEBLA DE LA REINA
AT LOS PALACIOS
AVDA EXTREMADURA, 56
924340207
CARRETERA HORNACHOS, S/N
924360033
CR LA POSÁ DE MARIA
ZURBARÁN, 22
924360077 / 620900393
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
154
R U T A S
T R E M A D U R A
LaE X Serena
17
en Sierra de Tiros
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
Ligging en bereikbaarheid
La Serena is een in het oosten van de provincie Badajoz gelegen streek, en de
uitgestrekte graslanden die in het landschap overheersen, vormen één van
haar belangrijkste identiteitskenmerken. De rivier de Zújar en haar zijrivieren
doorklieven deze glooiende schiervlakte van leisteen. Aan de zuidkant en de
oostkant van deze schiervlakte liggen gebergtes die niet hoger zijn dan 950m,
en die dichtbegroeid zijn met mediterrane bossen en struikgewas.
Om dit gebied te bezoeken, volgen we de EX-104 naar Villanueva de la Serena.
Deze weg komt door de belangrijkste plaatsen van deze streek: La Coronada,
Campanario, Castuera en Cabeza del Buey. Het gebied is ook te bereiken via
de N-430, via Acedera (BA-105 richting Orellana la Vieja), Navalvillar de Pela
(EX-115 richting Orellana la Vieja) of Casas de Don Pedro (BA-137 richting
Talarrubias en Puebla de Alcocer).
155
La Serena en Sierra de Tiros
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
EX-103
EX-349
104
EXBA-112
Standvogels
Zomertgasten
Zwarte Ooievaar, Aasgier, Kleine Torenvalk, Grauwe
Kiekendief, Scharrelaar, Kortteenleeuwerik
Wintergasten
Kievit, Goudplevier, Kraanvogel, Graspieper,
Veldleeuwerik, Blauwe Kiekendief
Trekvogels
156
Grote Trap, Kleine Trap, Witbuikzandhoen,
Zwartbuikzandhoen, Havikarend, Steenarend
Tapuit, Blonde Tapuit, Paapje
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Beschrijving
van de route
De route is zo´n 77 kilometer lang,
waarvan 53 via goede asfaltwegen
met weinig verkeer, en de overige
24 lopen over onverharde wegen
die met een gewone auto ook goed
begaanbaar zijn.
Route 1. Van Campanario tot de
EX035. Deze route begint in de
plaats Campanario, waar we over
Kuifleeuwerik
de EX104 naartoe zijn gereden vanuit Villanueva de la Serena. Vlak
voordat we het dorp binnenrijden, gaan we naar links op de kruising met de
EX-349, die ons naar het La Serena-stuwmeer zal brengen. Na 850 meter
komen we op de kruising met de EX-115 richting Orellana la Vieja, maar wij
gaan rechtdoor en blijven op deze weg, terwijl we één van de mooiste steppegebieden van La Serena inrijden. Eerst komen we langs de Ermita de Piedra Escrita (km 5,5), daarna over de rivier de Guadalefra (km 6,1) en uiteindelijk
komen we op de EX-103. Hier gaan we linksaf richting Orellana la Vieja en Puebla de Alcocer, tot we na 1200m rechtsaf de BA-035 op gaan. Na zo´n 3 kilometer gaan we over de staart van het stuwmeer heen en nog eens 3 kilometer
verder komen we bij een kruising waar we rechtsaf gaan richting Cabeza del
Buey (weg blijft BA-035 heten).
Route 2. Van de BA-035 naar de Ermita de Belén. Deze route is 22 km lang en
bestaat uit één lang rechte weg die geheel tussen graslanden en akkers loopt.
De weg wordt wel de “Carretera de las Golondrinas “ (Weg van de Zwaluwen)
genoemd. Aan het einde van de weg komen we opnieuw op de EX-104 die we
volgen in de richting van Castuera. Na 3,7 km en eenmaal door het dorpje Almorchón heen, zien we aan de rechterkant een afslag naar de Ermita de Belén.
Route 3. Van de Ermita de Belén naar Castuera. Vanaf de Ermita de Belén gaat
de route verder, meer dan 25 km over een onverharde weg, die we volgen,
steeds rechtdoor. De eerste 5,5 km lopen parallel aan een spoorlijn, daarna
wijkt het pad daarvan af en loopt verder tussen de graslanden in de schaduw
van de bergen. Het pad komt in Castuera uit op de EX-104, naast de begraafplaats van dit dorp.
157
La Serena en Sierra de Tiros
Ornithologische waarde
La Serena is zonder twijfel één van de meest waardevolle steppegebieden van het
Iberisch Schiereiland, zowel wat betreft oppervlakte als wat betreft het belang van
z´n habitats en de soorten die er te vinden zijn. De karakteristieke vogels van
graslanden en niet bevloeide akkers zijn hier in ruime mate vertegenwoordigdVan sommige soorten zijn zelfs zeer grote populaties aanwezig die van groot belang zijn voor behoud van betreffende soorten. Om deze en andere redenen, is
dit gebied uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA). Het is zelfs het grootste
beschermde gebied van Extremadura, met meer dan 150.000ha.
Op de routes 1 en 2 krijgen we veel mogelijkheden om steppevogels te zien,
omdat we op deze routes door gebieden met geschikt grasland komen. De theklaleeuwerik, die veel meer voorkomt dan de kuifleeuwerik in dit gebied, is één
van de meest voorkomende soorten en zal ons de hele weg vergezellen. We zullen gemakkelijk vele vogels kunnen zien zitten op de hekken, draden, kabels, de
stenen muurtjes en de “hondentanden” (streeknaam voor de kwartsietstenen
die uit de grond steken en die in sommige gevallen meer dan 2 m hoog zijn),
zoals de blonde tapuit, de zuidelijke klapekster, de grauwe gors, de hop, de
steenuil en de rode patrijs. Doordat er geen bomen in het gebied staan, gebruiken de vogels de elektriciteitsmasten en –kabels des te meer en hierop zien we
dan ook regelmatig kleine torenvalken, torenvalken, buizerds, slangenarenden
en scharrelaars. Op de graslanden verraadt de kalanderleeuwerik zijn aanwezigheid met zijn zang en snelle vlucht en, in sommige gebieden, voornamelijk
braakliggende en geploegde gronden is het ook mogelijk de kortteenleeuwerik
te zien. Vanwege het ontbreken van bomen, moeten we ons vooral concentreren op de pitrus-, bies- en thijmplanten, of de struiken (brem, wilde olijfbomen,
meidoorn, wilde perenbomen, braamstruiken), waar we andere soorten kunnen
vinden, zoals de putter, de kneu, de graszanger, de roodborsttapuit, de Orpheusspotvogel, de brilgrasmus, de kleine zwartkop, de Orpheusgrasmus, en de
rosse waaierstaart (de laatste twee met name daar waar wilde olijfbomen staan).
In sommige graanvelden vestigen zich kolonies grauwe kiekendieven, waarbij we
ook paartjes van de bruine kiekendief kunnen aantreffen.
Kleine torenvalk
158
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Op beide trajecten komen ook vele witbuik- en zwartbuikzandhoenders voor,
twee soorten die bij steppegebieden horen, hoewel we om deze vogels te kunnen zien wel even de auto stil moeten zetten om ze te horen tijdens hun vlucht;
hun gezang is luid en makkelijk te herkennen. Tijdens het vallen van de avond
kunnen we gemakkelijk grielen horen en zien, evenals nachtzwaluwen, waarvan er veel meer zijn dan we ons kunnen voorstellen. Op ieder moment tijdens
onze route zouden we ineens een grote trap kunnen zien, vooral op het stuk
van de BA035, waar in de lente vele exemplaren staan te pronken met het
prachtkleed dat ze in het broedseizoen tooien. De kleine trap is meer verspreid
over het gebied aanwezig en tijdens het broedseizoen dienen we ze te zoeken
op plekken waar graan verbouwd wordt en op de graslanden met weinig vee.
Ze zijn eenvoudiger te vinden als we goed op het geluid letten dat de mannetjes maken als ze hun territorium afbakenen.
Rond de rivieren en beken waar we onderweg langskomen, kunnen we soorten zien als wilde eend, kleine plevier, witgat, oeverloper, ijsvogel en witte
kwikstaart. Bij de grotere rivieren (de Zújar en de Guadalefra) kunnen we ook
de kleine zilverreiger, de dwergstern, de kokmeeuw en de kleine mantelmeeuw
aantreffen. Tijdens de zomermaanden verzamelen veel verschillende soorten
zich rond die meertjes en poelen waar nog water in staat en hun observatie is
dan ook zeker de moeite waard.
De boerderijen en schuren zijn ook interessante plekken voor de vogels, omdat
de openingen en de daken voor velen van hen nestelmogelijkheden bieden.
Rond deze plekken zitten veel kolonies kleine torenvalken en ook ooievaars,
steenuilen, dwergooruilen, scharrelaars, kauwen, hoppen, zwarte spreeuwen
en zelfs Alpenkraaien. Ook koereigers zijn vaak te zien bij stallen en hokken, altijd in de buurt van het vee.
Tijdens de trek komen er zeer veel tapuiten, blonde tapuiten, papen, fitissen
en duinpiepers voor. De meest spectaculaire verandering in de avifauna doet
zich echter in de winter voor, wanneer de graslanden overspoeld worden door
grote populaties van soorten als goudplevier, kievit, blauwe kiekendief, graspieper, veldleeuwerik en witte kwikstaart. Sommige van de standvogels groeperen zich in deze periodeen verplaatsen zich in zwermen, zoals de spaanse
mus, de putter, de kneu en de kalanderleeuwerik. De kraanvogel, hoewel
meestal te vinden in de boomweides, gebruikt kleine plassen midden in de
graslanden als slaapplek.
Route nr. 3 begint bij de Ermita de Belén en loopt door graslanden en akkers,
maar biedt ons voor het grootste gedeelte uitzicht op de schaduwkant van de
Sierra de Tiros, die zich uitstrekt van de omgeving van Almorchón tot Castuera. De bergen zijn dichtbegroeid; op sommige plekken groeit mediterraan bos
(met steen- en kurkeiken), op andere plekken domineren de struwelen van
zonneroosjes en op het laagste gedeelte vinden we vooral open dehesas. Op
de toppen zien we de opvallende kwartsietrotsen. Dit ingewikkelde samenspel
van habitats verrijkt de samenstelling van de vogelpopulatie aanzienlijk, en er
159
La Serena en Sierra de Tiros
zijn dan ook zowel typische bosvogels te zien (zwarte wouw, buizerd, dwergarend, grote bonte specht, grote lijster, nachtegaal, gaai, blauwe ekster,
roodkopklauwier, winterkoning, rotsmus, vink en appelvink) als rotsvogels,
zoals de blauwe rotslijster, de zwarte tapuit, de rotszwaluw en de alpenheggenmus (in de winter). De bergen zijn zeer belangrijk als broedgebied voor de
havikarend, steenarend, aasgier, vale gier, oehoe, slechtvalk en zwarte ooievaar, soorten die in de wanden van de kwartsietrotsen een veilige nestgelegenheid vinden terwijl ze in de steppegebieden hun eten zoeken.
Seizoenskenmerken
Deze route zal ons op geen enkel moment van het jaar teleurstellen, maar in
de lente en in de winter kunnen we hier de meeste vogels zien. In de zomer zijn
de vogels bij het ochtendgloren heel actief en kunnen we de uren midden op
de dag beter vermijden. De in augustus goudkleurende graslanden zijn ook
spectaculair om te zien. We dienen tijdens deze route niet van de wegen en de
paden af te gaan, en niet op de graslanden of de akkers te komen. In de lente
dienen we extra voorzichtig te zijn, omdat we anders de in deze habitats nestelende vogels kunnen verstoren. Als we groepen baltsende grote trappen zien,
kunnen we beter op afstand blijven.
Overige natuurlijke en culturele waarde
In Castuera staat het Centro de Interpretación de la Naturaleza “Comarca de
La Serena” (Bezoekers- en informatiecentrum van de streek La Serena), waar we
verschillende informatieborden en leerzame audiovisuele uitleg vinden. Het staat
naast het Museo del Turrón (Noga-Museum) –noga is een typisch product uit
deze regio-, dat zeker een bezoek waard is. In Castuera vinden we verder enkele
kaasmakerijen waar op traditionele wijze en met ongekookte melk van Merinoschapen de beroemde, officieel erkende “Queso de La Serena” wordt gemaakt.
Aan het einde van de route kunnen we via de EX-104 richting Cabeza del Buey
rijden en de kastelen van Benquerencia de la Serena en Almorchón bezoeken (Almohadische oorsprong, 12e-13e eeuw), en we kunnen zelfs doorrijden
tot we bij het kasteel van Zarzacapilla komen. Dankzij de prachtige ligging
van deze kastelen, kunnen we hier genieten van uitzonderlijke panoramische
uitzichten. Na Benquerencia de la Serena komen we in Puerto Mejoral, een
klein dorpje waar ADENEX (de vereniging voor natuurbescherming in Extremadura) een Aula de Naturaleza en een schitterend vogelobservatiepunt heeft
om kraanvogels te observeren tijdens het vallen van de avond, wanneer ze van
de dehesas richting hun slaapplaatsen trekken.
Teksten: Atanasio Fernández García
160
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (La Serena en Sierra de Tiros)
ACCOMMODATIES
TALARRUBIAS
P NUÑEZ
CALLE RAMON Y CAJAL, 2
924630309
PENSIONES
P CALDERÓN
CALLE FUENTE VILLA, 9
924630360
CT PUERTO PEÑA
CARRETERA N-430, KM. 169
924631411
HS* GALICIA
CR LAS SETECIENTAS
PLAZA SANCHEZ CORTES
924803528
CTRA C-103 KM 63,500
636865915
P EL OLIVO
CR ISLA DEL ZÚJAR
CARRETERA D. BENITO - VVA
KM. 101
924800006
EMBALSE DEL ZÚJAR
610390793 / 924760635
SIRUELA
HS* LOS AMIGOS
TRV. AVDA GUADALUPE, 26
LA CORONADA
P LA FAMA
PUEBLA DE ALCOCER
AVDA LA FAMA, 4
924826322
H* LA CODORNIZ
CAMINO LA LAGUNA S/N
924620110
CR VALLES DE CONSOLACION A
FINCA LOS VALLES DE LA CONSOLACION
924145039 / 913510931
CR VALLLES DE CONSOLACION B
FINCA LOS VALLES DE CONSOLACION
924145039 / 913510931
CR LA CASA DE LOS
TEMPLARIOS
GARCIA MESONERO, 11
924620085 / 669936927
CR LA BOTICA
CALLE FERNANDO HERNANDEZ GIL, 24
924620315 / 610374524
DON BENITO
H*** VEGAS ALTAS
AVENIDA BADAJOZ,
924810005
H** VERACRUZ
AVDA. VEGAS ALTAS, 105
924801362
HS** KARMEN
RETAMOSA, POLIG.INDUS. SAN
ISIDRO S/N
924813252
HS* EL PARAISO
CTRA DON BENITO- VILLANUEVA, KM 99
924803459
MONTERRUBIO
DE LA SERENA
CASAS DE DON PEDRO
CR CASA LARES
ZAMORA, 26
924864027 / 654211578
CAMPANARIO
CR JARA-SERENA
CTRA. LA HABA-LA GUARDA,
KM 7
658869391
H** COTO DE LA SERENA
CALLE ESPAÑA, 6
924635169
HS** VATICANO
PLAZA ESPAÑA, 15
924610633
CR SIERRA DE LOS
OJUELOS 1
FINCA OJUELO
924610180
CR SIERRA DE LOS
OJUELOS 2
FINCA OJUELO
924610180
CR CORTIJO DE
BECERRA
FINCA BECERRA
669242146
CR LOS CASARES
CARRETERA DE QUINTANA, 7
606706676
MAGACELA
CR VILLASOL
FINCA PARAJE "LAS VIÑAS",
699912023
CABEZA DEL BUEY
HS* POLIDEP. MUNICIPAL
AVENIDA N. S. DE BELEN, S/N
924600756
CR LA LOMA
FINCA LA LOMA
924600327 / 651908826
CASTUERA
QUINTANA DE LA SERENA
H** BARON DEL POZO
CTRA. VVA-ANDUJ. KM. 33,5
924761048
H** LOS NARANJOS
CARRETERA BENQUERENCIA
924760888
H* PARAISO
CALLE DIVINO MORALES, 6-8
924760248
ATR ISLA DEL ZÚJAR
EMBALSE DEL ZÚJAR
924146010
H** SAN FRANCISCO
AVDA. CONSTITUCIÓN, 8
924777804
BENQUERENCIA
DE LA SERENA
H** LA PANADERIA
CALLE CARRETERA, 2
924774457
CR LA CASA DE LA AVES
CR SABINO ALCÁNTARA
CTRA. EX-103. PK. 63,5
610390793 / 924760639
TAMBOREJO, 28
924776191
161
La Serena en Sierra de Tiros
CR EL PALOMAR
CRTA. DE CASTUERA A BENQUERENCIA KM 2
924772398
ZARZA CAPILLA
A ZARZA CAPILLA
AVDA GUARDIA CIVIL S/N
924619152
O.T. MANCOMUNIDAD DE
LA SERENA
O.T. VILLANUEVA DE LA
SERENA
PLAZA DE ESPAÑA, S/N
CASTUERA
TEL.: 924773817
FAX: 924760635
www.laserena.org
PL. DE ESPAÑA, 1
VILLANUEVA DE LA SERENA
TEL.: 924846010
FAX: 924843529
www.villanuevadelaserena.es
oficinaturismo@villanuevade laserena.es
[email protected]
O.T. TALARRUBIAS
VVV´S
O.T. DON BENITO
VILLANUEVA, 1
DON BENITO
TEL.: 924808084
TEL. Y FAX: 924805350
www.donbenito.org
[email protected]
CENTRO DE OCIO PUERTO
PEÑA
CTRA. DE PELOCHE, KM. 1
PANTANO DE PUERTO PEÑA
TEL.: 924630100
www.talarrubias.net
[email protected]
BEZOEKERSCENTRA
BEZOEKERSCENTRUM
VAN DE NATUUR IN
LA SERENA
ARRABAL, S/N
CASTUERA
TEL.: 924002386
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
162
R U T A S
«Dehesas» van Jerez
O R N I T O L Ó G I C A S
P O R
E X T R E M A D U R A
18
Ligging en bereikbaarheid
De route ligt tussen de dehesas (boomweides) van Jerez de los Caballeros, in
het zuidwesten van de provincie Badajoz, waar één van de meest uitgestrekte
en best behouden steen- en kurkeikenbossen van het Iberisch Schiereiland
aanwezig is. Het vertrekpunt van de voorgestelde routes ligt in het plaatsje
Jerez de los Caballeros, dat te bereiken is via de N-435 vanuit het noorden en
het zuiden; de EX-112 vanuit het oosten en het westen en vanaf resp. de A-66
(Zafra) en Villanueva de Fresno.
Beschrijving van de route
De route bestaat deels uit verharde wegen en deels uit onverharde en heeft
een totale lengte van 105 km., waarvan slechts 10 km over zandwegen. Het
vertrekpunt ligt in het plaatsje Jerez de los Caballeros, waar we aan het einde
van de route ook terugkeren. Het idee is de route in één dag met de auto af te
leggen, en onderweg te stoppen en korte wandelingen te maken op interes-
163
«Dehesas» van Jerez
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
EX
-1
1
35
N-4
2
N-435
EX-313
EX-112
35
N-4
Standvogels
164
Vale Gier, Blauwe Ekster, Grijze Wouw
Zomertgasten
Zwarte Ooievaar, Slangenarend, Dwergarend
Gekraagde Roodstaart
Wintergasten
Heggenmus, Houtduif, Zanglijster
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
sante observatiepunten. Met uitzondering van de irrigatiegebieden van de Ardila en het Valuengo stuwmeer, loopt de route grotendeels door landschappen waar steen- en kurkeiken overheersen. Deze bomen staan al dan niet
gemengd, in een lage dichtheid, in open dehesas, of juist in dichtbegroeide
bossen, vaak vergezeld door wilde perenbomen. De streek van de gebergtes
van Jerez de los Caballeros laat ons het meest kenmerkende landschapstype
van Extemadura in volle glorie zien: de “dehesa” (boomweide). De gigantische
zee van steen- en kurkeiken met talloze volgroeide bossen in uitstekende staat
dat het glooiende reliëf van de noordlijke uitlopers van de Sierra Morena bedekt, vormt samen met de aangrenzende Andalusische streken het grootste
aaneengesloten sclerofyle bos van zuid-west Spanje. Dit gebied is bovendien
het belangrijkste ”reservaat” van inheemse bomen van Extremadura, met zo´n
350.000 hectare, hetgeen 40% is van het gehele beboste areaal van de regio,
waarvan zo´n 100.000 hectare toebehoren aan de dehesas van Jerez de los Caballeros. De kwaliteit van de bossen en boomweides, en de rijkdom aan broedvogels zoals de zwarte ooievaar, hebben ervoor gezorgd dat dit gebied is
uitgeroepen tot Vogelrichtlijngebied (ZEPA).
We beginnen onze route in de plaats Jerez de los Caballeros, en nemen de N435 richting Fregenal de la Sierra. Vóórdat we de brug over de rivier de Ardila
over gaan, gaan we linksaf op het punt (X:0699392, Y: 4241573) om daar een
weg in te slaan die ons naar Valuengo voert, van waaruit we naar het Valuengo-stuwmeer gaan, door rechtsaf te slaan op het punt (X:0700264, Y:
4242231). Eenmaal bij het stuwmeer kunnen we vanaf de damwand stroomafwaarts blauwe reigers, kleine zilverreigers en aalscholvers zien vissen, of
zonnend op de rotswanden. Met enig geluk en geduld is het goed mogelijk om
een otter te zien spelen in het water. Vanaf deze plek gaan we verder over een
zandpad dat om het stuwmeer heen loopt en dat uiticht biedt op open stukken
en kronkelingen, waar in de winter grote concentraties eendensoorten (wilde
eend, smient, slobeend, meerkoet...), aalscholvers, futen en dodaarsen te zien
zijn. In de eucalyptusbomen langs de oevers aan de overkant bevindt zich een
belangrijke slaapplaats voor aalscholvers en aan het einde van de zomer is het
mogelijk hier groepen zwarte ooievaars te zien, bij elkaar gekomen alvorens
aan de trektocht naar Afrika te beginnen. De route eindigt bij de staart van de
boerenhoeve La Parrilla, van waaruit we via dezelfde weg terugrijden naar Jerez
de los Caballeros. Daar nemen we de EX-112 richting Oliva de la Frontera en
gaan op het punt (X:0691600, Y:4244694) rechtsaf richting het plaatsje Higuera de Vargas. Op deze route komt heel duidelijk de nauwe relatie naar
voren tussen de natuur enerzijds en de duurzame, traditionele productiesystemen anderzijds. De zachte wintertemperaturen zorgen voor een aangename
tocht door de dehesas. In deze periode worden de bomen gesnoeid. Van het
snoeihout worden stapels of “boliches” gemaakt: bewerkelijke constructies
165
«Dehesas» van Jerez
die bedoeld zijn voor de ambachtelijke productie van houtskool. Die houtskool
is van uitstekende kwaliteit, zozeer zelfs dat de plaats Zahinos hierom bekend
staat. Daarnaast kunnen we de werkelijke bron van rijkdom van de omliggende
dorpen zien: het Iberische varken. In de herfst en winter eten deze zwarte varkentjes eikels in de dehesa. Deze zgn. “montanera”-fase is heel belangrijk voor
de varkensmesterij, beslissend zelfs want het zijn juist de eikels die de “patanegra” (zwartpoot) hammen en worsten zo´n speciale smaak geven.
Tijdens onze tocht zullen we verbazingwekkend weinig blauwe eksters zien. In
de oudere, dichter begroeide en goed behouden bossen kunnen we ook de
kleine bonte specht en de gekraagde roodstaart waarnemen. De laatstgenoemde soort is een schaarse broedvogel, waarvan hier het belangrijkste bolwerkvan Extremadura leeft. Eenmaal aangekomen in Higuera de Vargas, slaan
Grijze wouw
166
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
we linksaf de EX-311 in, richting de N435 en van daaraf rechts naar Barcarrota.
In Barcarrota nemen we de weg richting de dorpen Salvaleón en Salvatierra
de los Barros, een bekend pottenbakkersdorp dat een bezoek waard is. Wat
landschappen betreft is deze route werkelijk spectaculair. Dat komt doordat
we in de schaduw rijden van de “Sierra de Peña Utrera”, met enkele grote
portugese- en kurkeiken en met mooie uitzichten op de omliggende valleien en
de Sierra de Valbellido, op wiens steile rotsen we vale gieren kunnen zien.
Aangekomen in Salvatierra nemen we de BA-3021 richting Valle de Santa Ana
en de N435. Dit stuk is waarschijnlijk het meest spectaculaire van de hele tocht.
Gedurende iets meer dan 25 km loopt de weg door een landschap dat bestaat
uit bossen en waar het niet ongebruikelijk is zwarte ooievaars laag over te
zien zweven, of te zien vissen in een stroompje of in een poel in de dehesa.
Ornithologische waarde
De steen- en kurkeikenbossen herbergen een rijke vogelpopulatie, waarbinnen een speciale plek ingeruimd is voor bedreigde soorten als de zwarte ooievaar voor wie deze uitgestrekte bossen een goede plek zijn om zich terug te
trekken tijdens het broedseizoen. Een klein deel van de populatie brengt de
winter, gepaard of in kleine groepen, verdeeld over de talloze drinkplaatsen in
het gebied door. In de nazomer verzamelen ze zich hier voor de trek, die hen
terug voert naar de plekken waar ze overwinteren, ten zuiden van de Saharawoestijn. Tijdens de lente verwelkomt dit gebied ook dwergarenden, slangenarenden en andere vogels die hier de zomer doorbrengen en die vanuit Afrika
komen samen met een lange lijst van duizenden kleine vogeltjes die verborgen
tussen de takken van de bomen onopvallend blijven. De luidruchtige blauwe
eksters komen veel voor in de steeneiken-bossen waar ze hun broedkolonies
vestigen. Evenals de ooievaar, houtduif, koekoek, grote lijster, spreeuw en
hop, die ook in grote getale aanwezig zijn in dit gebied. Door de jaren heen
hebben de eeuwenoude steen- en kurkeiken van de oudste bossen onderdak
geboden in hun holtes of in de kroon aan talloze dieren. Dit is de reden van de
aanwezigheid van vele nachtroofvogels als de bosuil en de kerkuil en zoogdieren als de genetkat of de eikelmuis. Deze oude bossen vormen het ideale
biotoop voor de kleine bonte specht en de gekraagde roodstaart.
Het Valuengo stuwmeer telt in de winter belangrijke populaties futen en er is
een winterslaapplaats voor aalscholvers in de eucalyptusbomen langs de
oever. Vermeldenswaardig is één van de eertse broedgevallen van deze soort
in dit stuwmeer, daterend uit 1993.
167
«Dehesas» van Jerez
Seizoenskenmerken
De route kan in ieder jaargetijde bezocht worden. Zoals aangegeven bij eerdere
routes, is de lente het meest gunstige seizoen, omdat de temperaturen dan
goed zijn en de zomergasten terugkeren: de zwarte ooievaar, de dwergarend,
de slangenarend... De lente is tevens het broedseizoen en als algemene opmerking die voor alle routes geldt: we dienen in deze periode niet van de voorgeschreven route af te wijken. In de zomer is het erg warm, dus dan moeten
we voldoende blijven drinken en afdoende bescherming tegen de zon dragen
tijdens de warmste uren, die overigens de minst gunstige uren zijn om vogels
te kijken.
Overige natuurlijke en culturele waarde:
Naast het Vogelrichtlijn-gebied “Dehesas de Jerez” liggen er in deze streek
nog meer Natura 2000-gebieden, zoals de Ecologische Verbindingszone van
de Alcarrache-rivier, het Vogelrichtlijn-gebied van het stuwmeer van Valuengo
met aanzienlijke populaties watervogels zoals fuut en aalscholver, en de Habitatrichtlijn-gebieden “Sierra de Alor y Monte Longo” en “Sierra de María Andrés”. De laatste twee gebieden staan bekend om de grote rijkdom aan
orchideeën, die goed gedijen op de kalkbodem. Ook de Habitatrichtlijn-gebieden “Río Guadiana Internacional”, “Río Ardila Alto y Ardila Bajo” en de rivier
“Limonetes-Nogales” zijn noemenswaardig.
De “dehesas” (boomweiden) van Jerez en omgeving worden wel beschouwd
als het vaderland van het Iberische varken. Het is niet voor niets één van de
streken met de grootste productie van hammen en vleeswaren van het Iberische varken van het Iberisch Schiereiland. Dit gegeven verklaart de jaarlijkse viering van de “Salon del Jamón Ibérico”, een soort feestelijke beurs in het teken
van de Iberische ham. Veel varkenshouderijen in de streek zijn lid van het officiële oorsprongswaarmerk “Dehesa de Extremadura”.
De bijzondere, historische centra van Jerez de los Caballeros, Fregenal de la
Sierra en Zafra zijn een bezoek meer dan waard.
De Goede Week van Jerez de los Caballeros en de levensechte interpretatie
van het Passieverhaal in Oliva de la Frontera zijn officieel erkend als belangrijke, toeristische feesten van Extremadura. Zo ook het “Festival de la Sierra”
dat tussen 10 en 15 augustus in Fregenal de la Sierra gevierd wordt. De streek
is rijk aan monumenten die dateren uit het stenen tijdsperk, zoals de dólmenes (hunnebed-achtige grafmonumenten) en menhirs van Barcarota en de dólmen van Toriñuelo in Jerez de los Caballeros. Daarnaast zijn de sneeuwput, het
kasteel en het pottenbakmuseum van Salvatierra de los Barros de moeite
waard. Salvatierra de los Barros is befaamd om zijn aardewerk van rode klei.
Teksten: Víctor Manuel Pizarro Jiménez
168
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens (Dehesas de Jerez)
ACCOMMODATIES
OLIVA DE LA FRONTERA
VVV´S
JEREZ DE LOS CABALLEROS
ATR LA VENTA
O.T. JEREZ DE LOS
CABALLEROS
H*** LOS TEMPLARIOS
CARRETERA VILLANUEVA, S/Nº
924731636
H** OASIS
CALLE EL CAMPO,, 18
924731244
HS** MIJINA
ERITAS, 86
924730390
HS** CASA RAMOS
CARRETERA BADAJOZ, 26
924730983
ATR EL GUIJO
FINCA EL GUIJO
924730074
CTRA. OLIVA DE LA FRONTEROVALENCIA DEL MOMBUEY
924740000
CR EL CHORLITO
CAMINO DEL SANTO Km. 3
654437575
P EL CAMIONERO
CARRETERA JEREZ, 127
658765089 / 924754618
P LA PARRILLA
CARRETERA DE JEREZ 125-A
924754601
VILLANUEVA
DEL FRESNO
CR LA ZAFRILLA
HS** VILLAFRES
FINCA LA ZAFRILLA
924731031 / 608008217
PLAZA ESPAÑA, 24
924427218 / 619324160
AV. DE LA CONSTITUCIÓN, 4
JEREZ DE LOS CABALLEROS
TEL.: 924730372
FAX: 924730204
www.jerezdeloscaballeros.es
[email protected]
BEZOEKERSCENTRA
C.I. DE LA DEHESA
CUBO, S/N
SALVALEÓN
TEL.: 924752504
C.I. AGUA AIRE
OLIVO,3
BARCARROTA
TEL.: 924736327
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
169
Bengaals rood
170
R U T A S O R N I T O L Ó G I C A S P O R E X T R E M A D U R A
Arroyo-Conejos
stuwmeer
19
en Campiña Sur
Ligging en bereikbaarheid
We richten ons op de plaatsen Llerena en Azuaga (begin- en eindpunt van de
route) in het zuiden van de provincie Badajoz, beiden gelegen aan de N-432
(Badajoz-Granada). Dit gebied kunnen we bereiken vanaf de Autovía de la Plata
(Zilversnelweg, A-66) door ter hoogte van Zafra de afslag richting deze twee
plaatsen te nemen. 1:50.000 kaartblad nrs. 855, 856, 877 en 878.
Beschrijving van de route
De route loopt door de Speciale BeschermingsZone ZEPA “Campiña Sur y
Embalse de Arroyo Conejos”, een enorme vlakte waar graan verbouwd wordt
(+250.000 ha.) in het zuiden van Extremadura. Dit gebied heeft een grote ornithologische waarde, in het bijzonder wat betreft steppe- en watervogels. De
route die we voorstellen is een lang en compleet tracé, iets meer dan 80 km.
en is bedoeld om met de auto, gedurende een hele dag te volbrengen. De
171
Arroyo-Conejos stuwmeer en Campiña Sur
EX-111
BA-042
BA
01
6
Schematische weergave van de route en nestelende soorten
6
-08
BA
5
-07
BA
Standvogels
Zomertgasten
Wintergasten
Trekvogels
Grote Trap, Kleine Trap, Zwartbuikzandhoen, Griel,
Grijze Wouw, Witte Ooievaar, Alpenkraai
Lachstern, Dwergstern, Vorkstaartplevier, Steltkluut,
Grauwe Kiekendief, Kleine Torenvalk, Scharrelaar
Kraanvogel, Blauwe Kiekendief, Smelleken,
Goudplevier, Eendensoorten
Zomertaling, Blonde Tapuit
route begint in Llerena, waar we de lokale weg (carretera de los Labradores
of carretera del Pantano) nemen, die ons naar de damwand van het Arroyo
Conejos (of Llerena)-stuwmeer brengt (12,5 km.). Op dit punt kunnen we de
staart van het stuwmeer bezoeken, die we bereiken door 2,8 km. terug te rijden over dezelfde weg, tot we op een kruising komen (30S- 242988-4244234);
hier gaan we naar links en na 3,5 km. komen we bij het stroomgebied en de
staart van het Arroyo Conejos-stuwmeer. Als we teruggaan naar het genoemde
172
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
kruispunt en rechtdoor gaan tot het einde van de weg (2,5 km.) komen we bij
het Caserío de Casas de Pila (30S-241322-4246132) een typisch voorbeeld
van de boerderijen van La Campiña. Hier aangekomen gaan we rechtsaf de
kleine lokale weg BA-086 op (Llerena-Maguilla), waarvan het eerste stuk samenvalt met de Cañada Real (veedrijfpad) vanuit Soria. Nadat we door de
“dehesas” (boomweides) van Las Tiendas, Casablanca en Malajuncia heen
zijn gekomen, waar grote populaties kraanvogels overwinteren, en na 6,5 km.,
komen we op een kruispunt van enkele kleine weggetjes, precies waar de beek
Arroyo Conejos (benedenstrooms van het stuwmeer) ons pad kruist. Op dit
punt gaan we richting Maguilla en laten vlak nadat we deze weg zijn ingeslagen links in de hoogte op een heuvel de boeredrij van Tío Piche en enkele
verlaten mijnen liggen. Na 6,5 km. tussen olijfboomgaarden, wijngaarden en
graanvelden komen we, na de Arroyo de la Veguillas te zijn overgestoken –
waar omheen een prachtig iepenbos staat dat tot LIC (Site of Community Interest) is uitgeroepen-, in Maguilla. Nadat we door het dorp heen zijn gereden,
nemen we de weg naar Campillo de Llerena (BA-042). Na 1,5 km., midden in
een ruime bocht (30S-253122425145), gaan we rechtsaf een verhard pad
(Carrera o Camino de Zalamea) in totdat het (na 6,5 km.) kruist met de weg
van Campillo naar Azuaga (BA-106). Tijdens dit traject en tot het einde van
de route, komen we door een enorme vlakte van zeer vruchtbare landbouwgrond (olijfbomen, wijngaarden, graan) met losse groepen steeneiken, waarin
verder boerderijen en witte duiventillen staan. Op ieder moment tijdens deze
route kunnen we steppevogels ontwaren (kleine trappen, grote trappen, zwartbuikzandhoenders, kiekendieven, etc.) of zwermen kraanvogels (zowel in de
dehesa als boven de vlaktes), waardoor aangeraden wordt het gebied nauwkeurig te verkennen op zoek naar deze soorten. We kunnen dit het beste doen
door naar goeddunken te stoppen. Eenmaal op de eerdergenoemde weg, gaan
we naar rechts, richting Azuaga, om na 2,8 km. (30S-259756-4252775) deze
weg weer te verlaten en linksaf een verharde weg op te draaien (de “Carretera
de Palomero” of “Pista de los Alcornocales” (kurkeikenpad) ). Dit pad van
iets meer dan 7,6 km. brengt ons bij een nieuwe weg (EX-111: Azuaga-Zalamea de la Serena), nadat we op een kruising met een onverharde weg (30S266159-4256465) naar rechts zijn gegaan. Vlak voordat we bij deze weg
komen, komen we door een klein bos met volwassen kurkeiken, die enkele
decennia geleden zijn aangeplant. Deze bomen zie je niet vaak op dit soort
graanvlaktes. Als we bij de eerdergenoemde EX-111 komen, steken we deze
over en nemen op de weg tegenover de kruising; na deze ongeveer 250 m.
gevolgd te hebben, rechts afslaan, een weggetje in (30S-26654-428368) in
zuidelijke richting. Op het kruispunt van de weg met deze paden en in de omgeving bevinden zich verschillende tijdelijke meren (de Lagunas del Hueco I
en II, del Lentiscal, Tres Chicas en Juan Andrés). Dit is een ander kenmer-
173
Arroyo-Conejos stuwmeer en Campiña Sur
kend element van La Campiña hoewel de meeste meren flink zijn aangetast
door afwaterings- en landbouwactiviteiten, en verkeerd beheer, etc. Hoe het
ook zij, na periode´s met veel regen, vinden we hier met name tijdens de overwinteringsperiode en tijdens de trek interessante groepen en soorten watervogels (zie verderop). Eenmaal op deze weg, volgen we deze zo´n 10 km., tot
hij eindigt op de BA-075 die vanaf Granja de Torrehermosa naar de eerdergenoemde wegen (EX-111 en BA-016) loopt. Met dit laatste stuk zijn we door
één van de meest geliefde plekken van de streek gekomen voor steppevogels
in het algemeen, en in het bijzonder voor grote trappen. Als we op de genoemde weg aan zijn gekomen, vinden we precies bij de kruising een ander
meer (Laguna del Alguacil). Hier gaan we rechtsaf en volgen deze weg 4,5 km.
tot we bij een kleine boomweide komen (Dehesa de Llera, geliefd onder
kraanvogels) op de kruising met de weg van Azuaga naar Zalamea. Hier aangekomen hebben we twee opties, afhankelijk van of aan onze “ornithologische
verwachtingen” voldaan is of niet: we kunnen linksaf richting Azuaga (9 km.)
om in deze plaats te eindigen, of rechtdoor, om de ornithologische route nog
wat te verlengen. Als we voor deze tweede optie gaan, moeten we na het oversteken van de EX-111 rechtdoor over dezelfde binnenweg en komen we na 5,5
km, opnieuw bij de Carretera de Campillo (BA-016). Hier aangekomen en nadat
we door nog een belangrijk gebied voor de trap heen zijn gekomen, gaan we
linksaf en gaan richting het eindpunt van de route, in het plaatsje Azuaga (12
km.). Eventueel kunnen we op kruisingen met andere middelgrote wegen
(kleine wegen worden afgeraden vanwege het slechte wegdek, zeker nadat het
geregend heeft) kleine alternatieve routes kiezen, steeds terugkerend naar deze
weg.
Kleine torenvalk
174
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Ornithologische waarde
In deze streek in het zuiden van Extremadura kunnen we veel verschillende
ornithologische elementen benadrukken. Te beginnen met het Arroyo Conejosstuwmeer, opnieuw een wetland in Extremadura dat van groot belang is voor
watervogels. In het broedseizoen is de aanwezigheid van kolonies waadvogels
belangrijk, die zich regelmatig op de eilandjes in het stuwmeer vestigen: lachstern, vorkstaartplevier, dwergstern en steltkluut. Naast deze soorten, broeden
de fuut, de dodaars, de krakeend, de wilde eend, de meerkoet, etc. ook in dit
gebied. Tijdens de winterperiode wordt deze watermassa gebruikt door een
veelheid aan watervogels, waaronder grauwe gans, wintertaling, slobeend,
smient, krooneend en tafeleend. Zowel in het stuwmeer als in de tijdelijke watertjes in de graanvlaktes van La Campiña, is met name de aanwezigheid tijdens de trek van enkele lepelaars, zomertalingen (vooral tijdens de
voorjaarstrek), grote groepen ooievaars en verschillende soorten steltlopers
speciaal. De kraanvogel, voor welke La Campiña in aantal het tweede belangrijkste gebied van Extremadura is, maakt met meer dan 10.000 exemplaren,
zeer veel gebruik van zowel de dehesas als de vlaktes (voor voedsel), als ook
de wetlands (slaapplaatsen). We kunnen het Arroyo-Conejos stuwmeer prima
gebruiken als observatiepunt om de kraanvogel te zien wanneer hij naar zijn
slaapplek vliegt; komend vanaf de eerdergenoemde Dehesas die ten westen
van het stuwmeer liggen, hebben we vanaf de damwand een bevoorrecht uitzicht op dit luidruchtige en spectaculaire fenomeen. Wat betreft de steppevogels is het zuidelijke deel van La Campiña, samen met de vlaktes van Cáceres
en La Serena één van de belangrijkste bolwerken in Extremadura voor deze
soorten. Onder de broedvogels, vermelden we hier speciaal de grote trap
(+500 exemplaren; ´s winters meer dan 1000), kleine trap, zwartbuikzandhoen, griel, scharrelaar, grauwe kiekendief, kalanderleeuwerik en kortteenleeuwerik. Terwijl tijdens de winterperiode ook de aanwezigheid van o.a. de
blauwe kiekendief, smelleken, kievit, goudplevier, veldleeuwerik en de duinpieper bijzonder is. Er zijn belangrijke broedkolonies van kleine torenvalken,
Dodaars
Vliegende Witbuikzandhoenders
175
Arroyo-Conejos stuwmeer en Campiña Sur
ruimschoots vertegenwoordigd in deze streek, in de bebouwde kommen (de
kolonie van de kerk van Llerena is tot Vogelrichtlijngebied uitgeroepen) en in
bebouwing op het open land, waar ook de scharrelaar te vinden is. De alpenkraai is een kenmerkende soort, die algemeen in dit gebied voorkomt, met
name in de buurt van oude, inmiddels verlaten, loodmijnen. Tot slot, bestaat
de avifauna van de verspreid gelegen “dehesa”-bosjesuit interessante soorten als de grijze wouw, de blauwe ekster, de ransuil, etc., naast de reeds genoemde kraanvogel.
Seizoenskenmerken
Hoewel deze route in principe op ieder moment in het jaar bezocht kan worden, raden we toch aan om dit in de lente te doen (maart-mei) of in de winter
(december-februari), hoewel we dan wel extra op moeten letten op de slechte
staat van de onverharde wegen en paden (modder en water).
Overige culturele en natuurlijke waarde
Natuurlijke waarden. In deze streek en in de omgeving, vinden we meerdere
Natura2000 natuurgebieden die de moeite waard zijn om te bezoeken. We
hebben het over de SCI´s op de hooggelegen trajecten waar de rivieren Matachel, Retín en de Bembézar ontspringen; het olmenbos in Arroyo de las Veguillas (Maguilla) of de gebergten Sierra de Bienvenida en Sierra de la Capitana
(Bienvenida). De “Mina de la Jayona” (mijn van la Jayona, in Fuente de Arco)
is een Natuurmonument, en is aangepast en geschikt gemaakt voor bezoeken
(meer informatie op http://www.extremambiente.es). Tot slot herbergen de
Sierra del Recuerdo en de uitlopers van de Sierra Morena (Azuaga) belangrijke natuurlijke waarden, vooral dankzij de grote roofvogels.
Cultuur-historische waarden. Monumentale complexen van Llerena (Kerk
Nuestra Sra. De Granada, Plaza Mayor, de huisen in mudéjarstijl, de stadsmuren) en Azuaga (kasteel Miramontes, kerk van Nuestra Sra. De la Consolación, hermitages, manors). Kerken in de mudéjarstijl gebouwd in Granja de
Torrehermosa, Berlanga en Valverde de Llerena. Indrukwekkende overblijfselen uit de Romeinse en Arabische tijd zijn respectievelijk het theater en de Romeinse stad Regina (Casas de Reina) en de Arabische Alcazaba de Reina.
In La Cardenchosa, een gehucht dat bij Azuaga hoort, zijn verschillende megalitische monumenten te vinden, waaronder een menhir, die midden in de
bebouwde kom staat.
Auteur: Casimiro Corbacho Amado
176
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Interessante gegevens
(Arroyo-Conejos stuwmeer en Campiña Sur)
ACCOMMODATIES
AZUAGA
H*** EL MIRADOR DE
AZUAGA
CARRETERA N-432, K. 142
924892930
HS* LAS CONCHAS
AVENIDA EXTREMADURA,, 31
924890239
HS* JIMENEZ
CALLE MUÑOZ TORRERO,80
924890390
CT CAMPIÑA SUR
H*** ISUR LLERENA
CTRA. BADAJOZ-GRANADA
KM. 142
924144074
DOCTOR FLEMING S/N
924516361
BERLANGA
CR LA HOYA
N-432, KM.149,5
924890390
CR CORTIJO LA SEÑORA
FINCA LA SIERRA
924144074
CR CORTIJO
MIRADORCILLO
HR LA FABRICA
CARRETERA N-432 KM. 131
924894036
MIGUEL SÁNCHEZ, S/N
924873824
P ZURBARÁN
CAMPILLO DE LLERENA
PLAZA ESPAÑA, 3
924871412
CR LA POSADA
C/ SAN BARTOLOMÉ, 18
924770304 / 670856302
PERALEDA DEL ZAUCEJO
ATR EL CUARTEL
GRANJA DE
TORREHERMOSA
C/ NUESTRA SRA. DE FÁTIMA, 1
646591385
CR CASA GABRIEL
H*** HOTEL HACIENDA DE
DON MANUEL
CALLE PALOMAS, 1
924636744
AVDA. EXTREMADURA, 150
924895480
CR FAICA
HS* SAN FRANCISCO
CALLE CANALEJAS, 28
924895045
HIGUERA DE LLERENA
FINCA LA SIERRA
924144074
HS** EL MIRADOR
CR CORTIJO VIÑA DEL
DUCO
REAL Nº 2
924880053
CAMINO DE LAS CURTIDAS S/N
637017022
CARRETERA N-432 K. 112
924870050
HS* RUFINO
CR CASA DEL SOTILLO
FINCA LA SIERRA. CTRA.
PRESA DEL SOTILLO
924144074
HS* GALLEGO
LLERENA
AT APARTAMENTOS
TURÍSTICOS DE AZUAGA
H**** HOSPEDERIA
MIRADOR DE LLERENA
CARRERA, 3
687516527 / 924890237
AURORA, 7
924870597
CALLE MORTERO, 22
924636657
H** FAYCA
PASEO SERENA, 15
924636657
VALENCIA
DE LAS TORRES
HS** CAMPO ABIERTO
CARRETERA DE LLERENA, KM.
0.110
924881016
P LA TERRAZA
AVENIDA JOSE CAMPILLO, 10
924881336
H: HOTEL / HA: HOTEL-APARTEMENT / HS: HOSTAL / P: PENSION / AT: APARTEMENTEN-COMPLEX /
CR: KLEIN, LANDELIJK GELEGEN HOTEL OF B&B / ATR: LANDELIJK GELEGEN APARTEMENTENCOMPLEX /
HR: LANDELIJK GELEGEN HOTEL / A: HERBERG / CT: CAMPING
177
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Veldgids
Veldgids
Vogeltopografie
11
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Dij (tibia)
10
Onderstaartdekveren
Staart (staartpennen)
9
Stuit
Handpennen
8
Armpennen
Tertials (elleboogpennen) 7
Schouderveren
6
Achterhoofd (achterhals)
5
Oorstreek
Kruin
4
Voorhoofd
Snavel
Kin
3
Keel
2
Borst
Flank
Tarsus
12
13
14
15
16
17
18
1
Vogels kijken: het hoe en waarom
De makkelijkst waarneembare diergroep, gedurende elke willekeurige wandeling door de
natuur of door een stadspark, is die van de vogels. Ze verplaatsen zich door de lucht (waardoor er meestal geen obstakels zijn tussen de vogels en ons, die het zicht ontnemen), en vele
hebben opvallende kleuren of een harmonieuze zang die onze aandacht trekken. Maar om
de vogels beter te leren kennen en de soorten te determineren, is het raadzaam om een aantal aspecten in acht te nemen.
Niet alle vogels komen op dezelfde plekken voor. Elke soort heeft een eigen biotoop, een bepaald landschapstype waar hij, bij voorkeur, voorkomt. Eenden, reigers, ganzen, steltlopers
en fuutachtigen komen allemaal bij water, in wetlands, voor. Deze soorten moeten we niet
zoeken op bergkammen of rotswanden, waar we wel vale gier, steenarend en havikarend
kunnen verwachten. Terugkomende bij de watervogels, de eenden en ganzen vormen een
grote groep, met veel soorten die soms moeilijk te onderscheiden zijn. Er zijn bepaalde trucs
en ezelsbruggetjes die de ervaren vogelaars gebruiken en waarvan we kunnen leren. Bijvoorbeeld, de grondeleenden, zoals de wilde en slobeend, vliegen altijd direct, als het ware
met een sprongetje, op uit het water, terwijl de duikeenden, zoals de kuif- en tafeleend, altijd een kort sprintje met de zwemvliezen over het wateroppervlak moeten trekken. Aan de
oevers vinden we de steltlopers, zoals oeverlopers, witgatje en strandlopers. Deze zwemmen
niet, want ze hebben lange en dunne poten waarmee ze juist goed over de slikrandjes kunnen rennen. Een andere groep watervogels wordt gevormd door de reigerachtigen. Reigers
blijven tijdens het vissen vaak doodstil staan, op een tak boven het water of met de lange
poten in het water, waarbij het verenpak droog blijft.
180
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Vogeltopografie van de kop
6
7
5
8
4
9
10
3
2
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Keel
Mondstreep
Kin
Neusgat
Oogring
Middenkruinstreep
Zijkruinstreep
Wenkbrauwstreep
Oogstreep
Oorstreek
De vlucht en het deel van het luchtruim dat benut wordt kan ook karakteristiek zijn voor de
soort. De boerenzwaluw, bijvoorbeeld, vliegt met grote snelheid, laag over de grond, waarbij hij bomen en ander obstakels behendig ontwijkt. De gierzwaluw daarentegen geeft de
voorkeur aan het open luchtruim op grote hoogte. Ertussenin vinden we de huiszwaluw.
Andere kenmerken waarop we moeten letten om vogels goed te kunnen determineren zijn
bijvoorbeeld: of er een vleugelstreep aanwezig is (één streep, twee strepen, spiegel, ...), de
staartvorm (wigvormig, gevorkt, rechthoekig), de pootkleur (heel belangrijk bij steltlopers),
de zithouding, de manier van lopen (hippend als een mus, rennend als een kuifleeuwerik,
wippend als een oeverloper, ...).
Als een vogel in een boom zit dan is het goed om te beseffen in welk deel van de boom hij
verblijft. Vliegenvangers zitten graag op lage, vrijhangende takken. Boomkruipers klimmen
spiraalsgewijs langs de hoofdstam omhoog, terwijl boomklever juist op de kop naar beneden bewegen. Grote bonte spechten verplaasten zich met kleine sprongetjes en gesteund
door de staart ook langs de hoofdstam. Pimpelmeesjes zijn meestal op de dunne takjes aan
de buitenkant van boom te vinden, waar hij acrobatische toeren uithaalt.
Zoals we zien, heeft elke vogelsoort of groep vogels een aantal concrete eigenschappen die
ons helpen bij de soort-identificatie. Met behulp van deze aanwijzingen, de illustraties en de
teksten in deze gids, en met de ervaring van enkele dagen in de natuur, zal het mogelijk zijn
om veel geheimen van de vogelbevolking in Extremadura te ontcijferen. Dit zal alle, in de gids
voorgestelde, routes nog aantrekkelijker maken.
181
Veldgids
Bijeneter
Merops apiaster IE
Iets kleiner dan een tortelduif. Zijn verenkleed is het
meest kleurrijke van alle Iberische vogels. Alleen de
kleur rood ontbreekt, maar de natuur heeft dat willen
compenseren door de iris van hun ogen rood te kleuren. Hij voedt zich met vliegende insecten, die hij met
een acrobatische vlucht weet te vangen. De bijeneter
nestelt in kolonieverband, in nestpijpen die hij met de
snavel graaft in wanden en taluds, vaak dichtbij rivieren. Verschijnt in het voorjaar om te broeden en vertrekt weer rond eind augustus- begin september.
Wespendief
Pernis apivorus SAH
Het formaat en het verenkleed zijn als die van de buizerd, waardoor hij in de vlucht makkelijk is te verwarren. Karakteristiek is het gele iris. de snavel is anders
dan die van de buizerd, iets langer en fijner. Hij broedt in bomen in ondoordringbare bossen. Zijn bijzondere dieet is gebaseerd op bijen en wespen (larven,
cocons en volwassen bijen/wespen). Hij kan soms
vliegend met honingraten in zijn klauwen worden
waargenomen. Maar hij kan ook reptielen en kleine vogels eten. Hij broedt in Extremadura en in september
wordt de Straat van Gibraltar over gestoken.
Hop
Upupa epops IE
Iets kleiner dan een tortelduif, met een lange, fijne, naar
beneden gebogen snavel en een grote kuif die hij kan opzetten. De veren van zijn vleugels, staart en top van de
kuif zijn zwart en wit getekend, en de rest is oranjeroze
gekleurd. Hij maakt zijn nest in holle bomen of muren en
komt veelvuldig voor in “dehesas” (boomweides), bij akkers en andere gebieden met weinig bomen. Hij eet uitsluitend insecten en spinnen die hij op de grond, met behulp van zijn prachtige snavel, bemachtigt. Hij is het
gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Alpenheggenmus
Prunella collaris IE
Bruin met zwarte strepen op de rug, grijze kop en roodbruin gestreept op de flanken. Leeft op grotere hoogte dan de heggenmus. Broedt in Extremadura daarom alleen onder de toppen van de Sierra de Gredos,
in struikgewas. In de winter is hij te vinden op de rotsige kammen van lagere bergruggen. Hij heeft hetzelfde dieet als de heggenmus, maar is duidelijk minder schuw.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
182
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Heggenmus
Prunella modularis IE
Iets kleiner dan een mus, bovendelen bruin met zwarte
strepen, flanken kastanje bruin gestreept en kop en
keel loodgrijs gekleurd. Hij broedt in struikgewas op
grote hoogte en daalt in de winter af naar de lage,
vlakke delen van de regio. Hij voedt zich voornamelijk
met insecten en wormen maar eet soms ook spinnen.
De heggenmus broedt in de hoge bergen en kan in de
winter bijna overal in Extremadura worden waargenomen.
Watersnip
Gallinago gallinago
Lijkt op de houtsnip, maar kleiner en meer aan water
gebonden. Evenals de houtsnip komt deze soort alleen
in de winter in Extremadura voor. Hij vangt kleine,
aquatische ongewervelden in ondiep water. Hij foerageert ook vaak in rijstvelden. Als hij wordt opgeschrikt vliegt hij met een snelle, lage vlucht op, waarbij hij zijn karakteristieke alarmroep laat horen.
Boomkruiper
Certhia brachydactyla IE
Heel klein, met een fijne, lange snavel. Hij klimt gewoonlijk sprongsgewijs en in spiralen langs de boomstammen omhoog. Valt niet op dankzij zijn bruine
verenkleed met lichte stippen (gelijkend op een boomstam) op de bovendelen en vleugels. Hij vangt
met behulp van zijn bijzondere snavel kleine insecten,
maden en mijten die verstopt zitten onder de bast. Hij
komt het hele jaar en verspreid over alle beboste gebieden van Extremadura voor.
Spaanse keizerarend
Aquila adalberti EE
Zeer zeldzaam in de wereld, want deze soort komt
alleen op het Iberisch Schiereiland voor. Iets kleiner
van formaat dan de steenarend. Hij onderscheidt zich
van deze door de witte schouderpartijen en gele achterhals. Hij broedt in grote bomen, diep verscholen in
het ondoordringbare mediterrane bos. Zijn dieet is
gebaseerd op konijn, houtduif en rode patrijs. Hij
trekt niet weg, alhoewel de juveniele dieren
grote zwerftochten kunnen maken op zoek
naar een territorium om zich te vestigen.
183
Veldgids
Visarend
Pandion haliaetus V
Middelgrote roofvogel, gespecialiseerd in het vangen
van vis. Voor dat doel heeft hij speciale schubben op
zijn poten die voorkomen dat de vis weg glijdt (ontglipt). Hij is donkerbruin-grijs op de rug en heeft een
donker masker, gele ogen en een witte buik. Broedt niet
in Extremadura. Hij is slechts in de trektijd en in de winter in grote wetlands, rivieren en stuwmeren te zien.
Steenarend
Aquila chrysaetos V
De grootste Europese arend, zeer robuust en sterk. Hij
is overwegend donker bruin met een goudkleurige
achterhals. Hij broedt op rotsrichels in rotswanden of
in grote bomen. Het is een standvogel in Extremadura.
Hij jaagt op vele prooidieren van konijn, duif en grote
hagedissen tot zelfs vossen.
Havikarend
Hieraaetus fasciatus SAH
Behendige en spectaculaire vlieger. De bovendelen
zijn donkerbruin met een witte vlek tussen de schouders, en de onderdelen zijn wit met donkere stippen.
Hij broedt op rotspartijen van lage bergruggen, kliffen
bij stuwmeren en, in mindere mate, in bomen. Hij
jaagt voornamelijk in de lucht op duiven en andere vogels van vergelijkbaar formaat. Hij pakt ook wel eens
eenden, konijnen en hagedissen. Hij blijft hete hele jaar
in de nabijheid van het nest, dat hij verdedigt tegen andere arenden en gieren.
Dwergarend
Hieraaetus pennatus IE
Kleine, doch robuuste arend met potente klauwen.
Zijn bovendelen zijn okerkleurig met min of meer
donkere tinten. De handpennen zijn heel donker. De
onderdelen zijn licht met een zacht vlekkenpatroon. Er
bestaan twee vormen: licht en donker, waarvan de
eerste meer voorkomt. Alhoewel hij in Afrika overwintert, blijven er steeds meer exemplaren het hele
jaar in Extremadura. Broedt in bomen in dichte bossen, of in hoge dennen die boven de steeneiken uitsteken. hij jaagt op kleine vogels, knaagdieren en reptielen. Bijzonder zijn de bevederde tarsus (als bij de
grote arenden), als zijnde de pijpen van een broek.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
184
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Grauwe kiekendief
Circus pygargus SAH
Iets kleiner van formaat dan de blauwe kiekendief,
maar met vergelijkbaar kleurenpatroon. Het mannetje
is te onderscheiden door de aanwezigheid van zwarte
strepen op de vleugels. Hij broedt normaliter in graanvelden. Daarom hebben de akkerbouwers een belangrijke taak in de bescherming van deze soort. Hij voedt zich met knaagdieren, hagedissen en vogeltjes
die hij verrast tijdens zijn lage vlucht. hij is alleen tijdens het broedseizoen in Extremadura en vertrekt in
augustus richting Afrika.
Bruine kiekendief
Circus aeroginosus SAH
Evenals andere kiekendieven beschikt deze soort over
lange vleugels, staart en poten. Het is een gebruikelijke verschijning in wetlands, en in rijst- en graanvelden in de nabijheid van moerasvegetatie. Hij broedt
op de grond. Aangezien het de grootste van de kiekendieven is, durft hij ook grotere prooien aan, zoals
waterhoen, eenden, woelrat en zelfs vissen. De soort
is het hele jaar in Extremadura aanwezig en zijn populatie in regio neemt toe.
Blauwe kiekendief
Circus cyaneus SAH
Iets kleiner dan de bruine kiekendief. Het mannetje is
licht grijs en het wijfje donker bruin met een okerkleurig gevlekte buik. Hij komt voor in boomloze,
open gebieden. Er zijn in Extremadura enkele broedgevallen bekend: in de Llanos de Cáceres, La Serena
en de Campiña Sur. Echter, gedurende de winter is hij
wijd verspreid Hij eet kleine vogels, knaagdieren en insecten die op de grond worden gevangen.
Grutto
Limosa limosa IE
De grutto heeft lange, donkere poten en de lange,
dunne snavel is oranje aan de basis en zwart aan de
punt. Deze steltloper komt in ondiepe lagunes en
stoppelvelden van rijstakkers voor. Hij broedt niet in
Extremadura, maar in de winter kunnen zich duizenden vogels concentreren in de rijstvelden van de Vegas Altas del Guadiana. Hij eet ongewervelden die hij
met behulp van zijn lange, dunne snavel, zonder moeite, uit het slik haalt.
185
Veldgids
Griel
Burhinus oedicnemus V
Iets groter van formaat dan een duif, met opvallende
gele ogen, snavel en poten. Dankzij het schutkleurenpatroon van het verenkleed gaat hij helemaal op in de
omgeving. We vinden de soort in uitgestrekte, droge
akkers en vlaktes met weinig bomen. Zijn wulpachtige
roep is meestal in de ochtend- en avondschemering
te horen. Hij eet kevers, sprinkhanen, krekels en
naaktslakken.
Roodkopklauwier
Lanius senator IE
Zijn verenkleed is bont, zwart en wit gekleurd en op zijn
kop heeft hij een kastanjekleurige kap. Zijn karakteristieke haaksnavel is uitermate geschikt om zijn prooien
mee te vangen. het is een algemene verschijning in
“dehesas” (boomweiden), bossen en bij rivieren. Hij
jaagt op sprinkhanen, hagedissen en kleine vogeltjes.
Pleegt doornige struiken of prikkeldraad te gebruiken
om prooien op te prikken, als zijnde een voorraadkamer. Hij imiteert de zang van andere vogels om ze te
lokken en vervolgens te pakken. De roodkopklauwier
is alleen in het broedseizoen aanwezig.
Zuidelijke klapekster
Lanius meridionalis IE
Zo groot als een lijster. De staart is heel lang en het verenkleed is bont gekleurd: grijs op kop en rug, zwartwitte tekening op vleugels en staart, zwart masker en
met een roze zweem op de borst. Met zijn lange en
sterke haaksnavel kan hij kleine vogels, hagedissen en
muizen vangen. Imiteert de zang en roepjes van zijn prooidieren. Deze worden op doornige struiken als meidoorn en wilde peer geprikt . Hij is het hele jaar aanwezig.
In de middeleeuwen werd deze soort door valkeniers gebruikt om in paleizen en kastelen mee te jagen.
Boomvalk
Falco subbuteo SAH
Ter grootte van een torenvalk, maar met langere staart
en vleugels. Zijn mantel, kop en staart zijn leigrijs, de
borst wit met donkere stippen en de “broek” is karmijnrood. Daarnaast heeft hij een opvallende, zwarte
baardstreep. Hij heeft een snelle, acrobatische vlucht
waarmee hij zelfs snelle vogels als gierzwaluwen en
boerenzwaluwen kan vangen. Maar hij eet ook veel libellen en soms vleermuizen. In Extremadura is het een
zomergast en broedvogel. Hij arriveert hier eind april
vanuit het Afrikaanse winterkwartier.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
186
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Aasgier
Neophron percnopterus V
Het is de kleinste gier. Zijn verenkleed is onmiskenbaar, overwegend wit met okerkleurige vlekken en
zwarte handpennen. Zijn gezicht is kaal en fel geel, de
kleur van zijn huid. Broedt op richels van rotswanden
maar kan grote afstanden afleggen op zoek naar aas.
Het is één van de weinige vogels die hulpmiddelen gebruikt om aan zijn kostje te komen (hij kan namelijk de
grote eieren van de struisvogel kapot maken met behulp van stenen). Hij is alleen in het voorjaar en de zomer in Extremadura aanwezig.
Veldleeuwerik
Alauda arvensis IE
Ongeveer zo groot als een mus, lichtbruin verenkleed
dat gemakkelijk over het hoofd wordt gezien. De veldleeuwerik heeft een klein kuifje dat hij kan opzetten
of niet, afhankelijk van zijn stemming. Nestelt op de
grond tussen de vegetatie in open, boomloze gebieden. Zijn zang is zeer melodieus. Hij voedt zich met
kleine insecten, zaden en plantenresten. Is het hele
jaar aanwezig, maar is in de winter talrijker.
Rosse waaierstaart
Cercotrichas galactotes V
Ongeveer even groot als een mus. Het verenkleed is
in het algemeen rossig bruin. De oranje staart wordt
regelmatig omhoog gericht en soms ook gespreid
(vandaar zijn naam). We kunnen hem aantreffen in boomgaarden van olijf-, amandel- en vijgenbomen, zowel als in wijngaarden. Zijn voedsel bestaat voornamelijk uit insecten, alhoewel hij ook spinnen, wormen
en maden eet. De rosse waaierstaart arriveert eind
april in Extremadura en na het broedseizoen, rond
eind augustus/begin september, trekt hij weer naar
Afrika.
Wilde eend
Anas platyrhynchos
Het is de meest algemeen voorkomende eend in Extremadura. Hij kan zelfs tam worden en zich mengen
met zogenaamde “soepeenden”in vijvers van parken
en tuinen. het mannetje heeft een donkere kop met
groenblauwe glans, chocolade bruine borst en grijze
rug. Hij is vrijwel in elke waterpartij te vinden, maar
ook bijvoorbeeld in bevloeide graanvelden. Tijdens
de winter arriveren er meer exemplaren afkomstig uit
het koude noorden.
187
Veldgids
Krakeend
Anas strepera
Even groot als de wilde eend. De woerd is grijs met
een bruine rug en zwarte achterkant. Het vrouwtje is,
evenals het vrouwtje wilde eend, grauwbruin, maar
met een witte spiegel in plaats van een metalic-blauwe.
Ze komen in grote, rustige waterpartijen voor en eten
plantaardig voedsel. in Extremadura is de krakeend het
hele jaar aanwezig.
Pijlstaart.
Anas acuta
Even groot als de voorgaande eendensoorten. Het
mannetje is misschien wel de meest elegante eend
met zijn blauwe snavel en lange staart. Daarnaast heeft hij verschillende grijstinten, zwart en wit over het
hele verenpak en crèmekleurige delen. De spiegel is
metalic-paars. Hij voedt zich met waterplanten en
kleine ongewervelden. Overwintert in Extremadura.
Oeverloper
Actitus hypoleucos IE
Lijkt op de witgat, maar is kleiner, iets lichter van
kleur en met kortere poten. Bezoekt eveneens ondiepe, drassige gebieden, slikranden en –oevers.
Maakt net als de witgat een wippende beweging en is
ook alleen in de winter aanwezig. Hij trekt in het voorjaar naar het noorden om daar te broeden.
Witgat
Tringa ochropus IE
Kleine steltloper, met donkerbruine en fijn gestipte rug,
kop en borst, en witte onderdelen. De snavel is lang
en dun en uitermate geschikt voor het vangen van ongewervelden in de modder van ondiepe oevers. Zijn
poten zijn lang, dun en grijsgroen. hij maakt voortdurend op en neergaande bewegingen met staart en lijf.
Alleen in de winter aanwezig.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
188
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Grauwe gans
Anser anser
Deze wilde gans is een trekvogel die door de winterkoude in het noorden naar Extremadura wordt gedreven. Hij vertrekt weer op warme februaridagen. Hij is
bruingrijs van kleur en heeft oranjeroze poten en snavel. Hij komt in stoppelvelden van maïs en rijst voor,
zowel als in de uitlopers van stuwmeren en andere
rustige meren. hij eet bolgewassen, zaden en zachte
kiemen.
Tureluur
Tringa totanus IE
Iets kleiner dan een duif, maar met lange poten en
snavel. Zijn bovendelen zijn bruingrijs en diffuus gevlekt en de buik is lichter van kleur. De snavelbasis en
de poten zijn rood. Hij komt in ondiepe waterpartijen,
rijstvelden, oevers van stuwmeren en tijdelijke lagune´s voor. Hij voedt zich met ongewervelden, alhoewel hij ook kikkervisjes en kleine visjes kan vangen.
Wintergast in Extremadura.
Gaai
Garrulus glandarius IE
Ter grootte van een houtduif, met een kastanjekleurig
verenpak en met mooie, blauwe veren in de vleugels,
en een lange, zwarte staart. Sterk gebonden aan bossen. De paartjes, die het hele leven samen blijven, vliegen vaak samen op. Hij voedt zich met kleine reptielen, muisjes en fruit, naar gelang het jaargetijde. De
gaai kan vele geluiden imiteren, zoals het miauwen van
een kat. Het gehele jaar aanwezig.
Dwergooruil
Otus scops IE
De dwergooruil is de kleinste uil van het Iberisch
Schiereiland. Hij is zelfs kleiner dan een tortelduif.
Het grijsbruine en zwart gevlekte verenkleed, maken
hem bijna onzichtbaar tussen de stammen van het bos
waarin hij leeft. Het is een echte bosvogel, maar kan
ook in flinke stadsparken worden waargenomen. Hij
voedt zich bijna uitsluitend met insecten zoals sprinkhanen, veenmollen, nachtvlinders en libellen. Verschijnt in het voorjaar om te broeden, en verlaat Extremadura rond medio september.
189
Veldgids
Kievit
Vanellus vanellus
Even groot als een patrijs, en met een karakteristieke
kuif. De mantel en veren zijn donker maar met direct
zonlicht verschijnt er een groene en paarse metaalglans op. De buik is wit. Loopt gewoonlijk op drassige
vlaktes op zoek naar maden, wormen en naaktslakken,
waarmee hij zich voedt. Normaliter is de kievit hier
alleen in de winter te zien, maar sinds enkele jaren broedt hij in een aantal wetlands in Extremadura.
Woudaapje
Ixobrychus minutus SAH
Kleine reiger, ter grootte van een duif, met lange, gele
poten, en lange, dunne, geeloranje snavel. Zijn voorkomen blijft beperkt tot dichte moerasvegetaties bij
meren en riviertjes, waar hij een verborgen leven leidt.
Hij wordt alleen opgemerkt als hij uit de dekking opvliegt of als hij roept. Hij eet kleine waterbeestjes. De
woudaap is algemeen in de lente en zomer, en zeer
zeldzaam in de winter.
Roerdomp
Botaurus stellaris EE
Behoort tot de reigerfamilie. Van groot formaat. Beschikt over een ongelooflijk goed gecamoufleerd verenpak om zich onzichtbaar te maken in de moerasvegetatie van meren en poelen. Zijn zware roep is
van grote afstand hoorbaar. Heel zeldzaam in Extremadura. Er zijn nog geen broedgevallen bevestigd
maar waarschijnlijk laat dat niet lang op zich wachten.
De roerdomp eet vissen en amfibieën.
Huiszwaluw
Delichon urbica IE
Dit is de meest urbane zwaluw. Hij broedt in nesten
van klei die bestaan uit een gesloten nestkom met een
kleine opening, die tegen gebouwen aan worden bevestigd. Hij is heel donker met een blauwe glans op de
rug, vleugels en staart en wit op de onderdelen en
stuit. Het dieet van de huiszwaluw bestaat uit insecten die hij op grote hoogte in de lucht vangt. Hij komt
elk voorjaar terug naar Extremadura om te broeden en
vertrekt eind september.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
190
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Oeverzwaluw
Ptyonoprogne rupestris IE
Lijkt op de voorgaande soort, maar groter en robuuster. De bovendelen hebben dezelfde kleur, maar
de onderdelen zijn lichtbruin en zonder borstband.
Broedt op steile rotswanden en kliffen maar ook vaak
op bruggen. Hij eet kleine insecten die hij tijdens zijn
onvermoeibare vlucht vangt. Het is een standvogel in
Extremadura.
Oeverzwaluw
Riparia riparia SAH
Een kleine zwaluwachtige die grote broedkolonies
vormt bij wanden van rivieroevers. Zijn rug, vleugels
en staart zijn mat bruingrijs en de onderdelen zijn wit
en worden onderbroken door een opvallende borstband. De oeverzwaluw eet uitsluitend vliegende insecten die hij in de lucht vangt. Alleen in het broedseizoen aanwezig.
Kluut
Recurvirostra avosetta IE
Ter grootte van een duif, met lange poten en een
lange, fijne, omhoog gebogen snavel. Het verenpak
heeft een frappante en contrasterende zwart-wit tekening. Hij komt in wetlands met rustig en ondiep water voor, waar hij zich tegoed doet aan kleine ongewervelden. Het is een zeldzame verschijning in herfst
en winter.
Grote trap
Otis tarda SAH
Grote vogel, en de zwaarste van Extremadura. Lijkt
qua uiterlijk en formaat op een grote kalkoen. Zijn
dikke hals is grijsblauw, de bovendelen zijn bruinoranje met zwarte strepen en de onderdelen zijn opvallend wit. Hij komt op boomloze vlaktes voor en op uitgestrekte, extensieve akkers met of zonder irrigatie.
Hij eet plantaardig voedsel (kiemplanten, bollen en zaden) zowel als dierlijk voedsel, met name grote insecten (sprinkhanen, krekels, cicaden). In Extremadura is hij gedurende het hele jaar aan te treffen.
191
Veldgids
Havik
Accipiter gentilis IE
Lijkt sterk op de sperwer, maar groter en robuuster en
met sterkere tarsus. De havik is een middelgrote roofvogel die sterk is gebonden aan bossen. Hier jaagt
hij op zijn prooien die, wat betreft formaat, variëren
van een mus tot een haas. De prooidieren worden zowel op de grond als in de vlucht gevangen. Hij broedt
in bomen, in oude bossen. Het gehele jaar aanwezig.
Graspieper
Anthus pratensis IE
Afmetingen als van een mus, met een korte, dunne
snavel, een bruin verenkleed, donker op de bovendelen en wit met donkere strepen op de onderzijde. Laat
zich gewoonlijk zien op bevloeide akkers, weilanden en
op andere boomloze terreinen, alhoewel hij heel onopvallend kan zijn. Hij eet kleine insecten, wormen, spinnen die hij op de grond vangt. Alleen aanwezig als wintergast.
Velduil
Asio fammeus IE
Middelgrote uil met fel gele ogen, die extra opvallen
in contrast met het zwarte masker, en met kleine oorpluimen. Dankzij zijn oker-bruine verenkleed op de rug
en okerkleurige borst met donkerbruine vlekken valt
hij niet op in een stoppelveld met aardkluiten. Nestelt
op de grond in graanvelden en tussen moerasvegetatie. Zijn dieet bestaat uit woelmuizen en muizen. Hij
jaagt soms samen met kiekendieven. In Extremadura
wordt de velduil vaak in de winter gezien. Er zijn
slechts enkele broedgevallen bekend.
Ransuil
Asio otus V
Middelmatig grote uil met lange oorpluimen en grote
oranje ogen. Dankzij zijn bruine verenkleed met oranje
en okerkleurige bandering is hij goed gecamoufleerd
tussen de stammen van de grote bomen waarin hij
nestelt. Hij broedt meestal in verlaten nesten van eksters of andere kraaiachtigen, in verspreide steeneiken,
essen of hoge parasoldennen in de buurt van gewassen. Hij voedt zich met muizen en woelmuizen en
soms met kleine vogels. Tijdens de winter roesten ransuilen, vaak in grote groepen in dichte bomen.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
192
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Oehoe
Bubo bubo IE
De Oehoe is de grootste Europese uil. Zijn oranjebruine verenkleed, de oorpluimen en grote, oranje
ogen maken hem onmiskenbaar. Zijn biotoop bestaat
uit berghellingen met mediterraan bos en rotspartijen,
waarin hij zijn nest maakt. ´s Nachts kan hij grote afstanden afleggen tijdens zijn jachtvluchten. Het dieet is
zeer uitgebreid, variërend van muizen tot aan vossen,
vogels van middelgroot en groot formaat, en zelfs andere roofvogels. De Oehoe is het hele jaar aanwezig.
Vale gier
Gyps fulvus IE
Heel groot, spanwijdte zelfs groter dan 2,5 meter. De
lange nek is bedekt met witte donsveren die meestal
donker gekleurd zijn vanwege de eetgewoonten van de
vale gier. Zijn verenpak is zandkleurig bruin met donkere handpennen en staart. Hij nestelt op rotspartijen
en kan dagelijks tientallen kilometers vliegen op zoek
naar dode dieren, zijn voedsel. Door het eten van aas
dragen de gieren bij aan het voorkomen van vele epidemieën, want de potente maagsappen vernietigen de
bacteriën en virussen die mogelijk de dood van het
dier veroorzaakten.
Monniksgier
Aegypius monachus SAH
Met een spanwijdte van bijna drie meter is hij de grootste, vliegende vogel van eurazië. Hij heeft een heel
donker, bijna zwart verenkleed, en broedt in grote bomen op afgelegen berghellingen. Met zijn bijzonder
sterke snavel kan hij zelfs de vacht van muilezels en
koeien open scheuren. Ze zijn tevens de sterkste vogels onder de aaseters. Bij een dood dier (aas) moeten de vale gieren, wouwen, aasgieren en raven op
hun beurt wachten, dat wil zeggen, totdat de monniksgieren klaar zijn met eten.
Graszanger
Cisticola juncidis IE
Heel klein, één van de lichtste (qua gewicht) soorten
van het Iberisch schiereiland. Overwegend zandkleurig, donker gestreept en met een lichte, ongevlekte
borst. Leeft in moerasvegetatie, graanvelden, vochtige
akkers en langs beken en rivieren. De graszanger eet
kleine insecten, spinnen, en andere ongewervelden.
Karakteristiek is zijn golvende vlucht waarbij hij een
“zip” laat horen bij elke opgaande beweging. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
193
Veldgids
Buizerd
Buteo buteo IE
Middelgrote roofvogel met een variabel verenkleed.
Meestal is hij overwegend donker bruin met, op de
borst, een lichte vlek in de vorm van een halve maan.
Het nest wordt in middelgrote bomen gebouwd, in
“dehesas” (boomweiden), rivierbossen en akkerbouwgebieden. Hij zit vaak op telefoonpalen langs
wegen, waar vandaan hij op muizen en woelmuizen
jaagt. Hij is het hele jaar in Extremadura aanwezig et
trekt niet weg.
Sprinkhaanzanger
Locustella naevia IE
Iets kleiner dan een mus. Overwegend groenbruin
verenkleed met donkere stippen op de rug, gele borst
en wit op de buik. Sterk gebonden aan moerasvegetatie en rivieren. Zijn dieet bestaat uit kleine ongewervelden als spinnen en insecten. In Extremadura is
hij alleen tijdens de trekperiodes aanwezig maar is dan
zeer moeilijk waar te nemen vanwege zijn discrete
kleuren en het ontoegankelijke habitat.
Purperkoet
Porphyrio porphyrio SAH
Groter dan een patrijs. Intens en glanzend donkerblauw verenkleed en felrood op poten, snavel en bles.
Hij is gebonden aan stilstaande watermassa´s met
rijke moerasvegetatie, zowel aan de oever als drijvend.
Hij voedt zich voornamelijk met waterplanten maar
kan ook kleine dieren vangen. Hij broedt alleen in het
stuwmeer van Arrocampo, maar is ook al in de Vegas
del Guadiana waargenomen.
Kalanderleeuwerik
Melanocorypha calandra IE
De grootste vertegenwoordiger van de leeuwerikenfamilie in Extremadura. Vaal bruin van kleur met een
lichtere buik en zwarte vlekjes in de zijnek. Hij heeft
een relatief zware snavel en geen kuif. Zijn biotoop
wordt gevormd door uitgestrekte, boomloze velden,
braakliggend land, weilanden of graanakkers. De kalanderleeuwerik kan goed de zang van andere vogels
imiteren, hetgeen hij vaak doet tijdens de vlucht. Hij
eet insecten, larven en wormen in combinatie met zaden en andere plantaardige materialen. Hij broedt op
de grond en is het hele jaar aanwezig.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
194
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Goudvink
Pyrrhula pyrrhula IE
Iets groter dan de groenling, met een zeer korte, dikke
snavel. Het mannetje is grijs op de rug, zwart op
staart, kap en vleugels (met witte vleugelstreep), en
roodoranje op de borst en buik. Het vrouwtje is te onderscheiden van het mannetje door de okerkleurige
buik en borst. De goudvink is op schaduwrijke plekken met bosschages te vinden, vaak dichtbij riviertjes.
Hij voedt zich met winterknoppen, zaden en kiemen.
Alleen in de winter in Extremadura aanwezig.
Vorkstaartplevier
Glareola oedicnemus V
Iets kleiner van formaat dan een tortelduif, met een
acrobatische, zwaluwachtige vlucht. Zijn bovendelen
zijn bruin met een olijfgroene zweem, de onderdelen
zijn wit en de keel is okergeel omrand door een zwarte
keelring. Broedt op de grond, in stoppelvelden en
drassige oevers van eilanden en lagunes. Hij eet insecten die tijdens de duizelingwekkende vlucht gevangen worden.
Bosuil
Strix aluco IE
Middelgrote uil met bruin of grijs verenkleed en met
okerkleurige en lichte vlekken. Dankzij de schutkleur
vallen ze niet op tussen de boomstammen. Komt voor
in bossen, boomrijke rivierbeddingen en stedelijke
parken. Hij eet voornamelijk muizen, maar kan ook
kleine vogels of insecten vangen. De bosuil is een
standvogel. Tijdens de avondschemering in de lente is
zijn typische roep heel gemakkelijk en van grote afstand te horen.
Koolmees
Parus major IE
Iets kleiner dan een mus, minder grof en eleganter. De
kleuren van zijn verenkleed vallen niet op tussen de
dichte takken van de bomen. De kop is zwart met een
grote, witte vlek aan beide zijkanten. Zijn borst is citroengeel met in het midden een zwarte streep, als
zijnde een stropdas. De rug, staart en vleugels zijn groenblauw. De snavel is kort en fijn, typisch voor een insecteneter, alhoewel hij ook wel fruit eet. Hij heeft
meer dan 50 verschillende variaties in zijn zang. Het
gehele jaar aanwezig.
195
Veldgids
Scharrelaar
Coracias garrulus V
Even groot als een duif. De scharrelaar heeft een helder blauw verenpak met verschillende schakeringen
en een oranje-bruine rug. Heeft een voorkeur voor
open gebieden met weinig bomen, en nestelt in gaten
in muren, boerderijen of, indien aanwezig, in nestkasten. Hij eet sprinkhanen, krekels, en in mindere
mate, hagedissen en amfibieën. Het is een zomergast
die alleen in de lente en de zomer in Extremadura aanwezig is om te broeden.
Kleine karekiet
Acrocephalus scirpaceus IE
Discrete vogel qua uiterlijk, maar met een melodieuze
zang. Leeft aan de oevers van rivieren en beken met
voldoende moerasvegetatie. Leeft verscholen in het
riet en heeft daarom een harde zang nodig om zich te
laten gelden ten opzichte van zijn soortgenoten. In Extremadura is hij alleen in het broedseizoen aanwezig.
In de Vegas del Guadiana is het een algemene broedvogel.
Grote karekiet
Acrocephalus arundinaceus IE
Grootste vertegenwoordiger van de Iberische karekieten en rietzangers. Groter van formaat dan een
mus. Zijn rug is bruingrijs o groenachtig en de buik
lichter van kleur. Biotoop als van kleine karekiet, altijd
bij beken, rivieren en meren met rijke oevervegetatie.
Zijn harde, ietwat bizarre zang, die tot op grote afstand
is te horen, verraadt zijn aanwezigheid in de dichte begroeiing. Is tijdens het broedseizoen en in de zomer
in Extremadura aanwezig.
Wintertaling
Anas crecca
De kleinste van de eenden in Extremadura en één van
de mooiste. Evenals de andere eenden komt hij algemeen voor in stuwmeren, irrigatiebekkens en andere
watermassa´s. Hij voedt zich met waterplanten en
ongewervelden. Hij vliegt behendig en met snelle
vleugelslag. In de winter en de lente is hij algemeen
maar broedt niet in Extremadura.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
196
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Kleine torenvalk
Falco naumanni SAH
Iets kleiner dan de torenvalk. Nestelt gewoonlijk, evenals de kauw, in holten en gaten in kerken en andere
gebouwen. Hij jaagt in het open veld, weiden en akkers
in de omgeving van de dorpen en steden waar hij broedt. Bidt ook regelmatig tijdens de jacht, maar de
kleine torenvalk is meer een insecteneter dan zijn grotere neef.
Torenvalk
Falco tinnunculus IE
Kleine valk, ter grootte van een duif, met lange vleugels en staart. Hij bidt vaak om zijn prooi op te sporen. Als hij iets ziet, dan maakt hij een stootduik op de
prooi. Hij eet muizen, spitsmuizen, sprinkhanen en
krekels. Het nest wordt in holen in bomen en in gebouwen, zowel in de stad als op het platteland, gemaakt. Hij geeft echter de voorkeur aan “dehesas”
(boomweiden) en akkerbouwgebieden met verspreid
staande bomen. De torenvalk is het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Dwergstern
Sterna albifrons SAH
Met zijn kleine lichaam, zeer lange vleugels en gevorkte staart beschikt de dwergstern over opmerkelijke kwaliteiten om vanuit de lucht te vissen. Vliegt
over grote watermassa´s en duikt van enkele meters
hoogte in het water om jonge visjes te pakken. Kenmerkend is zijn gewoonte om op de grindbodem van
eilanden in meren en stuwmeren, zoals die van Alange
en Canchales, te nestelen. Hier vormt deze soort, meestal midden in de zomer, kleine kolonies.
Houtsnip
Scolopax rusticola
Zijn lijf heeft het formaat van een duif, met een heel
lange snavel en een korte staart. Zijn verenkleed heeft een vlekkenpatroon van bruine en okertinten, hetgeen hem een perfecte camouflage verleent op een
bodem met gras en droge bladeren. Hij is heel onopvallend en wordt vaak niet opgemerkt. Hij vertrouwt
namelijk geheel op zijn schutkleur en vliegt pas op als
we bijna op hem stappen. Het is een wintergast die de
voorkeur geeft aan vochtige bossen boven open gebieden. Met zijn lange snavel vangt hij wormen, maden, naaktslakken en kleine insecten in de grond.
197
Veldgids
Winterkoning
Troglodites troglodites IE
Zeer kleine vogel, bruin van kleur met donkere stippen
en lichtere onderdelen. Beweegt zich gewoonlijk snel
en onrustig en met omhooggerichte staartje. Zijn biotoop wordt gevormd door bossen vaak bij rotspartijen. De winterkoning is moeilijk waar te nemen, maar
zijn karakteristieke, harde zang vanuit het struikgewas
verraadt zijn aanwezigheid op grote afstand. Hij is
het hele jaar en verspreid over heel Extremadura aanwezig.
Kleine plevier
Charadius dubius IE
Kleine vogel, met bruine vleugels, staart en kruin, en
witte onderdelen. Karakteristiek zijn de donkere borstband en koptekening, zowel als de intens gele oogring. Loopt veel langs drassige oevers van poelen en
rivieren op zoek naar zijn voedsel, bestaande uit allerlei ongewervelden. Het gehele jaar aanwezig.
Goudplevier
Pluvialis apricaria IE
Iets kleiner van formaat dan een patrijs. Het verenkleed in de winter is geelbruin van kleur. Verder heeft
hij een korte snavel en een robuust uiterlijk. Hij komt
hier alleen in de winter voor, soms in grote groepen
op braakliggend land en boomloze, vochtige vlaktes.
Hij eet kleine insecten, slakken, naaktslakken en wormen.
Moorse Nachtwaluw
Caprimulgus ruficollis IE
Even groot als de Nachtzwaluw, maar met meer rood
op buik en nek. Ze zitten vaak op autowegen. Veel
nachtzwaluwen sterven als verkeersslachtoffer, omdat
ze vertrouwen op de camouflage van hun verenkleed
en dus niet opvliegen voor een auto. In Extremadura
is de sort alleen in het broedseizoen aanwezig.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
198
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Nachtzwaluw
Caprimulgus europaeus IE
De nachtzwaluw is ongeveer zo groot als een tortelduif, maar hij heeft heel lange vleugels en staart. Zijn
bruingrijze verenkleed met okerkleurige vlekken verlenen hem een prima schutkleur, op de grond, waar hij
nestelt. Het is een schemer- en nachtactieve, insectenetende vogel, die zijn prooi in de lucht vangt met behulp van zijn bijzonder grote bek. Zit zelden in bomen,
bijna altijd op de grond. Hij is alleen in het voorjaar en
de zomer in Extremadura aanwezig om te broeden.
Ooievaar
Ciconia ciconia IE
Steltloper van groot formaat, wit verenkleed met
zwarte vleugelpunten. De snavel en poten zijn opvallend rood. Wijd verspreid in “dehesas” (boomweiden), wetlands, weilanden en broedt in allerlei hoge
gebouwen, zoals kerken, boerderijen evenals in bomen en hoogspanningsmasten. Zijn dieet is gevarieerd en gaat van vissen, slangen en amfibieën tot
knaagdieren en sprinkhanen. Vroeger trok hij altijd
naar Afrika om daar te overwinteren. Tegenwoordig
brengen steeds grotere aantallen ooievaars de winter
in Extremadura door.
Zwarte ooievaar
Ciconia nigra EE
Iets kleiner dan de ooievaar. De veren op de rug en
vleugels zijn zwart met groene en paarse glans. De
buik is wit en de poten, snavel en oogring felrood. In
tegenstelling tot de ooievaar is de zwarte ooievaar
schuw waardoor het moeilijk is om hem in zijn natuurlijke habitat waar te nemen. Hij eet vissen, slangen
en rivierkreeften. Hij komt in maart in Extremadura aan
om te broeden. Na de zomer keert hij terug naar
Afrika, waar hij zuidelijk van de Sahara overwintert.
Steltkluut
Himantopus himantopus IE
Lijkt op een ooievaar in miniatuurformaat. De snavel
is zwart en zeer fijn. De bijzonder lange poten zijn intens rood. Verder is zijn lijf wit dat contrasteert met de
zwarte vleugels. Het is een algemene verschijning
aan de oevers van rivieren, stuwmeren en rijstvelden.
Zeer luidruchtig en territoriaal gedurende het broedseizoen. Hij eet ongewervelden die hij aan de oever in
het slik vindt. Algemeen gedurende het hele jaar.
199
Veldgids
Kwartel
Coturnix coturnix
Zeer kleine vogel (de kleinste van de bejaagbare soorten). Hij broedt op de grond tussen de vegetatie. Zijn
verenkleed is bruin met gele en okerkleurige tinten,
waardoor hij vrijwel onzichtbaar wordt als hij zich tegen de grond drukt. Het is een algemene vogel in irrigatievelden, bijvoorbeeld met alfalfa, soja of maïs,
waar hij regelmatig van zich laat horen. De kuikentjes
verlaten het nest direct nadat ze uit het ei zijn gekropen. Ze volgen dan de moeder op zoek naar kleine insecten, zijnde het voedsel in dat stadium. De volwassen vogels eten bovendien zaden.
Kuifleeuwerik
Galerida cristata IE
Iets groter dan de veldleeuwerik, aardebruin verenkleed, dat hem perfect camoufleert in de vlakten en akkers waar hij talrijk kan zijn. Hij komt bovendien veelvuldig voor langs wegen, in bermen en in weiden en
“dehesas”. De kuifleeuwerik heeft een karakteristieke
kuif en een lange tarsus met korte tenen en een zeer
lange nagel aan de achterteen. De aangename zang is
tot op grote afstand hoorbaar. Hij voedt zich met
kleine insecten en plantaardig voedsel. Hij is het hele
jaar aanwezig.
Gekraagde roodstaart
Phoenicurus phoenicurus IE
Kleiner van formaat dan een mus. Voor veel vogelaars
is de gekraagde roodstaart één van de meest sierlijke
vogels. Zijn rug is asgrijs, de keel zwart, en de buik en
staart zijn roodoranje gekleurd. De houding van deze
slanke vogel is sierlijk, terwijl regelmatig stuipachtige,
op en neergaande bewegingen worden gemaakt om
de aandacht te vestigen op zijn mooie kleuren. Hij voedt zich met insecten en is alleen in het broedseizoen
in Extremadura aanwezig.
Zwarte roodstaart
Phoenicurus ochruros IE
Slanke en sierlijke vogel met donkergrijs verenkleed,
witte vlekken op de vleugels en opvallende oranjerode
staart. Broedt op vegetatiearme hellingen met stenen
en keien, rotswanden en rotspartijen. In de winter is
hij ook regelmatig op akkers, weilanden en “dehesas”
(boomweiden) waar te nemen en gebruikt in dit seizoen verlaten gebouwen, boerderijen, stallen en ruines als slaapplaats. Insecten vormen het hoofddeel
van zijn dieet. in Extremadura is de zwarte roodstaart
gedurende het gehele jaar waar te nemen, maar is
meer wijdverspreid in de winter.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
200
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Tapuit
Oenante oenante IE
Kleine, elegante en sierlijke vogel. Het uiterlijk van het
mannetje en het vrouwtje zijn verschillend en het verenkleed is in het broedseizoen ook anders dan erbuiten. Het mannetje heeft in het algemeen een grijze
rug, donkere vleugels, een zwart masker, okerkleurige
bef en witte buik. De staart heeft de karakteristieke,
zwarte vlek in de vorm van een omgedraaide “T”, die
zeer opvallend is tijdens de vlucht. De tapuit komt op
open, bergachtige terreinen, met laag struikgewas en
stenen voor. Hier jaagt hij, vaak vanaf een vaste uitkijkpost, op kleine insecten. In Extremadura broedt hij
in de bergen van het uiterste noorden, maar kan in de
winter overal worden waargenomen.
Zwarte tapuit
Oenante leucra IE
De zwarte tapuit is de grootste van alle soorten tapuiten die op het Iberisch Schiereiland voorkomen.
Zijn verenpak is pikzwart, met de onmiskenbare zwarte
vlek, in de vorm van een omgekeerde “T” op de witte
staart. De soort komt op rotspartijen en steenrijke hellingen in heel Extremadura voor. Hij beweegt zijn
staart vaak op en neer en jaagt op grote insecten vanaf vaste posten. Het is een standvogel die zich nooit
ver verwijderd van zijn broedterritorium.
Blonde tapuit
Oenante hispanica IE
Formaat van een mus, met sierlijke houding en opvallend verenkleed. De blonde tapuit heeft zwarte vleugels, masker en vlek in de vorm van een omgedraaide
“T” op de staart. De rug is okerkleurig en verder is hij
wit op de onderzijde. Hij broedt op open terreinen
door heel Extremadura. Zijn voedsel bestaat uit kleine
insecten, spinnen en wormen die hij op de grond
vangt.
Kemphaan
Philomachus pugnax IE
Zo groot als een patrijs, met een robuust lijf, lange poten en een middellange, relatief stevige snavel. Gedurende wintermaanden is het verenkleed bruingrijs
met donkere bandering op de rug en lichter van kleur
op de onderdelen. Foerageert in natuurlijke wetlands
en langs ondiepe oevers van stuwmeren, op zoek
naar aquatische ongewervelden. Alleen tijdens de winter aanwezig.
201
Veldgids
Aalscholver
Phalacrocorax carbo
Groter dan een eend. De volwassen vogels hebben een
overwegend zwart verenkleed met groene en paarse
glans. Aanwezig in stuwmeren en andere grote waterpartijen. Vermijdt snelstromend water. Hij voedt
zich met vissen. Hij kan tijdens het vissen lange tijd
onder water blijven. Hij heeft geen uropigiale klier
waarmee andere vogels hun veren waterafstotend
maken. Vandaar dat de aalscholver regelmatig met uitgespreide vleugels en zittend op een tak of een rots
aan de oever gezien wordt om zijn verenpak te drogen.
Bonte strandloper
Calidris alpina IE
Kleine vogel met dunne poten en lange snavel. Rent
gewoonlijk langs slikranden van poelen en stuwmeren
op zoek naar de ongewervelden die op zijn menu
staan. Hij vliegt, vaak gezamenlijk met andere steltlopers en met snelle, rechte vlucht, van de ene oever
naar de andere. In Extremadura alleen tijdens de wintermaanden aanwezig.
Kuifkoekoek
Clamator glandarius IE
Ter grootte van de koekoek. De rug, staart en vleugels
zijn grijs met witte vlekken. De buik is wit en de keel
en borst hebben een gele tint. Hij heeft een kleine,
grijze kuif. Arriveert in het voorjaar, om vervolgens de
eieren in de nesten van eksters te leggen. De eksters
zorgen voor de nakomelingen. Daarom is regelmatig
te zien hoe eksters op luidruchtige wijze de indringers
in de vlucht achtervolgen.
Slobeend
Anas clypeata
Eend met een karakteristieke, lepelvormige snavel.
De woerd is het meest kleurrijk met zijn groene kop,
zwart-witte rug, witte borst en bruine flanken. Het
vrouwtje is grauwbruin, vergelijkbaar met andere
vrouwtjes eenden. Hij gebonden aan grote watermassa´s en heeft alleen in de stuwmeren van Orrellana, Valdecañas en Valuengo gebroed, evenals in de
vennen van La Albuera. In de winter is de slobeend
echter zeer algemeen in vrijwel alle wetlands van Extremadura. Hij eet waterplanten en ongewervelden
die hij met zijn nuttige snavel uit het water filtert.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
202
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Koekoek
Cuculus canorus IE
Ter grootte van een tortelduif. Heeft lange, blauwachtig grijze vleugels en staart. De borst en buik hebben
een karakteristiek patroon van horizontale, donkere en
lichte strepen, vergelijkbaar met de sperwer. Het
vrouwtje legt haar ei in het nest van andere vogels en
bekommert zich niet om de nakomelingen. De koekoek voedt zich voornamelijk met insecten, vooral
met rupsen, waardoor hij bijdraagt aan de bestrijding
van plagen.
Raaf
Corvus corax
Zeer groot. Zijn verenkleed is schijnbaar helemaal
zwart, maar heeft metallic blauwe glans op de veren.
De raaf is een ware luchtacrobaat. Het is één van die
vogels die voor zijn plezier vliegt. Hij geniet bij het maken van gecompliceerde loopings in de lucht. Hij is
een bewoner van rotsachtige bergen, “dehesas” (boomweiden), eikenbossen, vlaktes met grote, verspreid staande bomen. Hij broedt zelfs in hoogspanningsmasten. Zijn voedsel bestaat uit kleine dieren die
hij zelf vangt, fruit en aas. De paren worden voor het
leven gevormd. De raaf kan bovendien heel oud worden, soms meer dan 40 jaar. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Slangenarend
Circaetus gallicus IE
Grote roofvogel, met dikke kop en voor in de kop gelegen ogen, waardoor zijn aanblik aan een uil herinnert. Zijn verenkleed is donker, okerkleurig op de bovendelen en wit met meer of minder donkere vlekken
op de onderdelen. Hij heeft grote, gele ogen, waarmee
hij zijn prooidieren, voornamelijk slangen en hagedissen, kan opsporen. Hij keert elke lente terug naar
Extremadura vanuit zijn winterkwartier in Afrika om
slechts één jong uit te broeden en groot te brengen.
Hij nestelt in bomen in ondoordringbare bossen, maar
prefereert boomloze vlaktes om te jagen.
Kleine zwartkop
Sylvia melanocephala IE
Overwegend grijs verenkleed, donkerder op de rug en
de staart. Het mannetje heeft een zwarte kop, witte
bef en een opvallende, rode oogring. Het vrouwtje is
minder opvallend gekleurd met een grijze kop en
bruine rug. Hij komt in struwelen, marquis-vegetatie,
braamstruiken, hagen en tuinen voor. Hij eet hoofdzakelijk insecten, alhoewel hij ook soms wilde bessen
en klein fruit inneemt. Het gehele jaar in Extremadura
aanwezig.
203
Veldgids
Zwartkop
Sylvia atricapilla IE
Ongeveer zo groot als een mus maar is gracieuzer en
slanker. Zijn verenkleed is bruingrijs, donkerder in de
vleugels en staart. De mannetjes hebben een zwarte
kap en bij de vrouwtjes is deze kastanjekleurig. De
zwartkop is in vochtige bossen, beekbegeleidende
bossen, fruitboomgaarden en in tuinen aan te treffen.
Gedurende de winter is hij talrijker en komt dan ook
voor in vele stadsparken. Alhoewel het voornamelijk
een insecteneter betreft, eet hij in de herfst ook wel
bramen en wilde bessen die hem voldoende energie
verschaffen voor de najaarstrek. Hij broedt in Extremadura en in de winter komen er exemplaren uit het
noorden bij.
Orpheusgrasmus
Sylvia hortensis IE
De grootste van de grasmussen die in Extremadura
voorkomen. Zijn verenpak is in het algemeen grijs,
maar heeft een zwarte oogstreek, een donkergrijze kap
en een opvallend lichte iris. Hij geeft de voorkeur aan
“dehesas” (boomweiden) en open bossen, waar hij
moeilijk te zien is, maar wel goed te horen, want hij
zingt veel. Hij eet insecten in het voorjaar en wilde bessen gedurende het najaar. Het broedareaal in Extremadura wordt in september verlaten, wanneer hij
naar Afrika trekt om te overwinteren.
Provençaalse grasmus
Sylvia undata IE
Heeft een klein lijf en een heel lange staart die vaak
naar boven wordt gericht, Hij is blauwgrijs van kleur
op de rug, vleugels, en staart, en wijnrood op de onderdelen en heeft een intens rode oogring. Deze soort is sterk gebonden aan dicht mediterraan struikgewas. Zij dieet bestaat uit insecten en in de herfst en
winter kan hij ook wel fruit en zaden eten. Het gehele
jaar in Extremadura aanwezig.
Grasmus
Sylvia communis IE
Van vergelijkbaar formaat als de voorgaande grasmussen. Het verenkleed van het mannetje is opvallend
vanwege zijn grijsblauwe kap, bruine vleugels, witte
keel en roze borst. Zijn broedbiotoop bestaat uit
struikgewas in de bergen. In het broedseizoen komt
de grasmus daarom alleen in de hoge delen van Noord-Extremadura voor. Tijdens de trekperiode daarentegen kan hij door heel Extremadura aangetroffen
worden. Hij eet kleine insecten.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
204
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Grijze wouw
Elanus caeruleus V
Kleine roofvogel. Ter grootte van een duif. Blauwgrijs
verenkleed met opvallend rode ogen. Zijn biotoop
bestaat uit open “dehesas” (boomweiden), weiden
met verspreid staande bomen, en uitgestrekte graanakkers. Hij vangt voornamelijk knaagdieren en kleine
vogels in de avond- en ochtend schemering, alhoewel
hij met bewolkt weer op elk uur van de dag actief kan
zijn. Hij kan meerdere keren in een jaar broeden mits
er voldoende voedsel aanwezig is. Het is een standvogel, maar kan wel zwerven, waarbij de abundantie
van knaagdieren wordt opgezocht.
Cirlgors
Emberiza cirlus IE
Iets groter dan een mus. Het mannetje is kastanjebruin
met zwarte vlekken op de rug, geel op de buik, en geel
met zwarte strepen op de kop. Het vrouwtje heeft
hetzelfde patroon maar met minder felle kleuren. Komt
in vochtige bossen voor, waar hij zich voornamelijk
met zaden voedt. Gedurende het broedseizoen worden
de jongen gevoerd met insecten. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Grijze gors
Emberiza cia IE
Formaat als van een mus. Zijn bovendelen zijn bruinrood met zwarte stippen, de buik is okerrood, en de
borst en de kop zijn grijs, met op de kop drie dikke,
zwarte strepen. Deze soort is op rotsige hellingen
met laag, doornig struikgewas met verspreid staande
bomen te vinden. Hij eet voornamelijk zaden, plantenkiemen en, in mindere mate, insecten. Het gehele
jaar aanwezig. Op plaatsen met het optimale habitat
kan hij heel algemeen zijn.
Smelleken
Falco columbarius IE
Ter grootte van een tortelduif, de kleinste van de valken die in Extremadura voorkomen. het mannetje is
blauwgrijs op de rug met donkere vleugels en staart,
en oranje-wit met donkere vlekjes op de borst.
205
Veldgids
Lepelaar
Platalea leucorodia V
Kleinere steltloper dan de ooievaar. Het verenkleed is
overwegend wit en de poten en snavel zwart. Hij ontleent zijn naam aan de speciale vorm van de snavel.
Die is namelijk smal in het midden en breed en rond
aan de punt. Dankzij dit bijzondere instrument kan de
lepelaar in troebel water van poelen en ondiepe stuwmeren fourageren. Hij broedt in kolonieverband in
grote bomen dichtbij het water en vaak samen met reigers en ooievaars.
Meerkoet
Fulica atra
Iets groter dan het waterhoen, overwegend zwart van
kleur en met witte snavel en bles. Hij komt in stuwmeren, meren en wetlands voor, waar hij een drijvend
nest maakt van plantaardig materiaal. Na de geboorte
zwemmen de kuikentjes hun moeder achterna op
zoek naar kleine waterbeestjes en planten die op het
dieet staan. Het hele jaar aanwezig.
Witwangstern
Chlidonias hybridus SAH
Iets kleiner dan een tortelduif, maar met zeer lange
vleugels, licht grijs met zwarte kap en rode snavel en
poten. Hij voedt zich met aquatische insecten en andere ongewervelden die in de vlucht gevangen worden. Jaagt vaak in groepjes van rond de 5 vogels.
Bouwt een drijvend nest van takjes in wetlands met
stilstaand water. De witwangstern is alleen in het broedseizoen (voorjaar en zomer) in Extremadura aanwezig.
Waterhoen
Gallinula chloropus
Formaat van een patrijs. Van veraf lijkt hij zwart maar
in werkelijkheid is zijn verenkleed heel donkerblauw op
de kop, borst en buik, donkerbruin op de rug en felrood op de snavel en bles. De poten zijn lang en intens
groen met een rode band op de dij. Hij zwemt vaak in
zacht stromend of stilstaand water met veel oevervegetatie, maar komt ook in rijstvelden voor. Hij is het
hele jaar aanwezig.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
206
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Witbuikzandhoen
Pterocles alchata SAH
Ter grootte van een duif, oker op de rug, met zwarte
lijnen en witte buik en een oranje gekleurde "halve
maan" op de borst. Leeft op steppen en niet bevloeide
graanvelden. Hier bouwt hij zijn grondnest, waarin de
goed gecamoufleerde eieren worden gelegd. Hij eet
bijna uitsluitend zaden en andere plantenresten.
Zwartbuikzandhoen
Pterocles orientalis SAH
Ter grootte van een duif. Rug met bruin, oker en grijs
patroon. Oranje keel en grijs op hoofd en borst. Hij is
dankzij zijn verenkleed uitzonderlijke goed gecamoufleerd op de bodem van de vlaktes waar hij nestelt. Hij
eet bijna uitsluitend zaden. Gedurende het hele jaar
aanwezig in de boomloze gebieden van Extremadura.
Kleine zilverreiger
Egretta garzetta IE
Iets groter dan de koereiger. Geheel wit verenkleed,
zwarte poten en felgele tenen, net zoals de iris. Leeft
in wetlands met ondiepe oevers, waar hij in z´n eentje
jaagt op kleine vissen, ongewervelden en amfibieën.
Nestelt in grote bomen dichtbij het water samen met
andere reigers. Hij is het gehele jaar aanwezig.
Koereiger
Bubulcus ibis IE
Middelgrote reiger. Zijn verenkleed is het hele jaar geheel wit, behalve in het broedseizoen. Met name het
mannetje tooit dan oranjebruine sierveren op het hoofd en nek. De koereiger loopt vaak in groepen samen
op met het vee dat in dehesas en weilanden graast. De
koereiger broedt in grote kolonies samen met andere
reigersoorten. Hij is het gehele jaar aanwezig en wordt
steeds talrijker.
207
Veldgids
Ralreiger
Ardeola ralloides EE
Even groot als de koereiger met witte vleugels en
borst, en okerkleurige rug. Uit de nek steken lange,
zwart-wit gestreepte veren. Hij komt in moerassen
met voldoende vegetatie voor. Hier voedt hij zich met
aquatische ongewervelden, vissen en amfibieën. Het
is een strikt solitaire vogel. Hij broedt in de stuwmeren van Montijo en Arrocampo. Soms kan hij ook in
de Vegas Altas de Guadiana waargenomen worden.
Purperreiger
Ardea purpurea SAH
Iets kleiner dan de blauwe reiger. Heeft een lange,
dunne, gestreepte hals, die hem perfect camoufleert
in het riet. Hij is daar alleen te ontdekken als hij beweegt. Hij heeft rijkelijk begroeide oevers nodig waar
hij op kleine en middelgrote vissen jaagt. Broedt in de
Vegas Altas del Guadiana en in Arrocampo. Na de zomer trekt hij naar Afrika, waar hij overwintert.
Blauwe reiger
Ardea cinerea IE
Iets minder fors dan de ooievaar, met grijs verenkleed.
Vliegt, in tegenstelling tot de kraanvogel, met ingetrokken hals. Hij heeft lange poten en tenen waarmee
hij goed kan waden. Hij vist, solitair, langs ondiepe oevers van rivieren en poelen naar middelgrote vissen.
Kan zowel in kolonieverband met andere reigersoorten en ooievaars nestelen dan wel solitair.
Sperwer
Accipiter nisus IE
Kleine roofvogel met korte, ronde vleugels en lange
staart. Dankzij zijn lichaamsbouw kan hij snelle manoeuvres maken tijdens de vlucht, en zelfs in dichte
vegetatie jagen. Zijn voedselpakket bestaat bijna uitsluitend uit kleine vogeltjes die hij in de vlucht vangt. Hij
is gebonden aan bos en broedt in bomen op plaatsen
met voldoende ondergroei. In de herfst trekken de
sperwers uit Extremadura naar Afrika, maar hun plaats
wordt dan ingenomen door sperwers uit centraal Europa, die hier overwinteren.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
208
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Kokmeeuw
Larus ridibundus
Deze middelgrote meeuw komt veel in het binnenland
voor. Zijn vleugels zijn licht grijs, het lichaam wit en de
poten rood. Gedurende de zomer is de kop chocoladebruin en in de winter wit met donkere vlekjes bij het
oor en boven het oog. Hij houdt van grote stuwmeren,
zwakstromende rivieren, akkers en rijstvelden. De
kokmeeuw is zeer talrijk in de winter, terwijl er maar
enkele broedgevallen bekend zijn.
Kleine mantelmeeuw
Larus fuscus
Grote meeuw met donkergrijze vleugels en witte kop
en borst. De snavel is geel met een rood vlekje aan de
punt van de ondernavel. Hij komt op stuwmeren vuilnisbelten, en akkers voor, vaak in grote groepen. Daarbij worden soms andere vogels uit het gebied verdrongen. Hij eet vis, knaagdieren, wormen, insecten
en afval van vissersschepen of op de vuilstort. De
kleine mantelmeeuw broedt niet in Extremadura, maar
is in de winter zeer talrijk.
Boerenzwaluw
Hirundo rustica IE
Algemene vogel in het landelijke gebied. Zijn rug,
vleugels en staart zijn donker met blauwe glans. Zijn
bef is rood en de onderdelen zijn licht crèmekleurig.
Zijn staart is diep gevorkt met sterk verlengde buitenste staartpennen, vooral bij de mannetjes, hetgeen
het mogelijk maakt om de sekse te onderscheiden. De
boerenzwaluw broedt in verlaten of rustig gelegen
gebouwen op het platteland, zoals stallen, boerderijen,
schuren.... Hij voedt zich uitsluitend met vliegende insecten die hij vaak laag boven de grond vangt. Hij is
een trekvogel die begin februari aankomt en in september weer vertrekt.
Roodstuitzwaluw
Hirundo daurica IE
Lijkt op de boerenzwaluw maar heeft op de onderdelen, achter in de nek en op de stuit oranje en okerkleurige tinten (in Spanje heet hij “goudzwaluw”). Is
minder talrijk dan de boerenzwaluw. De roodstuitzwaluw broedt onder bruggen, gebouwen en overhangende rotsen, in een nestkom met toegangspijp van
klei. Het voedsel bestaat uit insecten die tijdens de
acrobatische vlucht worden gevangen. Het is uitsluitend een broedvogel in Extremadura.
209
Veldgids
Huismus
Passer domesticus
De huismus is een echte cultuurvolger. Hij komt veel
voor in steden en dorpen. De mannetjes zijn bruin,
met zwarte strepen op de rug, grijze buik en zwarte
slabber. De vrouwtjes zijn discreter bruingrijs gekleurd. Ze voeden zich normaliter met zaden en fruit,
maar geven in het broedseizoen insecten aan de jongen. Het is bij uitstek een stadsvogel die vaak is aan
te treffen in parken, op de daken van gebouwen, pleinen.... Hij is het gehele jaar aanwezig en zeer talrijk.
Kauw
Corvus monedula
Iets groter dan een duif, zwart verenpak met grijs
achter op de kop en nek, en lichte iris. Broedt vaak in
aanzienlijke kolonies in holtes in kerken, boerderijen
en andere gebouwen. De kauw eet insecten, kleine
reptielen, knaagdieren en fruit. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Kraanvogel
Grus grus IE
Lijkt wat betreft bouw en formaat op een ooievaar. Het
verenkleed is overwegend grijs. De hals is echter
zwart met witte lijnen aan de zijkant en op de kop heeft hij een rode vlek. Karakteristiek is de pluim bij de
staart, die in werkelijkheid gevormd wordt door de uiteinden van de elleboogpennen (tertials). Verschijnt in
de herfst en winter in “dehesas”, rijstvelden en lagunes. De kraanvogel broedt sinds de eerste helft van de
vorige eeuw niet meer in Extremadura. Hij voedt zich
met eikels, oogstresten van rijst, maïs, bolgewassen,
ongewervelden....
Slechtvalk
Falco peregrinus SAH
Middelgrote roofvogel, met leigrijze mantel, staart,
kop en baardstreep, en witte buik met donkergrijze
bandering. Het is de allersnelste vogel. Tijdens een stootduik kan hij de snelheid van 300 km/uur overschrijden. Hij broedt op rotswanden, waar hij andere roofvogels wegjaagt. Om te jagen verkiest hij open velden
waar hij het op vogels ter grootte van een duif heeft gemunt. Echter, hij kan zelfs kleine trap en eenden vangen. De slechtvalk blijft meestal gedurende het hele
jaar in de buurt van het nest om het territorium te verdedigen. In de winter wordt de populatie in Extremadura aangevuld met dieren uit noordelijker streken.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
210
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Kuifmees
Parus cristatus IE
Ongeveer even groot als de pimpelmees. Zijn bovendelen zijn bruin en de onderdelen lichter van kleur. Zijn
kop is zwart en wit en heeft een puntige kuif. Komt
met name in dennenbossen voor maar is ook in kurken steeneikenbossen met struiklaag een algemene
verschijning. Zijn dieet bestaat uit ongewervelden zoals rupsen, spinnen, mijten, waardoor hij een aanzienlijke bijdrage levert aan het voorkomen van plagen
in de bosbouw. Hij is het gehele jaar aanwezig.
Pimpelmees
Parus caeruleus IE
Kleiner dan de koolmees, met blauwe vleugels, staart
en kop, en wit op het voorhoofd en wangen. De borst
en buik zijn geel. De pimpelmees is algemeen in “dehesas” (boomweiden), dennen- en rivierbossen en in
tuinen. Met zijn kleine snavel vangt hij insecten in de
bast en op of onder de bladeren. Daarbij kan hij soms
op zijn kop hangen. Hij is een goede bondgenoot in de
biologische landbouw vanwege zijn aanzienlijke bijdrage aan de bestrijding van plagen. Hij is het hele jaar
in de beboste delen van Extremadura aanwezig.
Putter
Carduelis carduelis
Heel algemeen. Te onderscheiden door zijn rode gezicht en zwart-witte banden op de kop. Zijn vleugels
zijn zwart met een brede, gele band, die goed te zien
is tijdens de vlucht. Vanwege zijn aangename zang
wordt de putter vaak gevangen om als kooivogel te
houden. Met zijn conische snavel kan hij bij de geliefde
distelzaden te komen zonder zich te prikken. Het gehele jaar aanwezig.
Witte kwikstaart
Motacilla alba IE
Zo groot als een mus. Het verenkleed is zwart, wit en
verschillende grijstinten. Wipt voortdurend op en neer
met de lange staart. Komt veel voor bij rivieren, aan
de oevers van stuwmeren en in akkers. De witte kwikstaart eet kleine insecten, wormen en spinnen die hij op
het veld of bij de oevers vangt. Hij is het hele jaar aanwezig maar is talrijker in de winter. In dit jaargetijde
concentreren ze zich in grote getale op stedelijke
slaapplaatsen.
211
Veldgids
Gele kwikstaart
Motacilla flava IE
Het mooie verenpak is olijfgeel op de rug en fel geel
op de onderzijde, waardoor het grijsblauw op de kop
extra opvalt. Is gebruikelijk te vinden in moerassen,
bevloeide weiden en bij rivieren. Hij voedt zich met
kleine insecten en spinnen die hij aan de oevers bemachtigt. De gele kwikstaart wordt tijdens de trekperiode veelvuldig waargenomen, alhoewel er ook enkele
paren in Extremadura broeden.
Grote gele kwikstaart
Motacilla cinerea IE
Een kleurrijke verschijning met grijsblauwe bovendelen, vleugels en staart fel gele onderzijde en een opvallend zwarte keel. Deze kwikstaart is sterk gebonden
aan schoon en continu stromend water en is daardoor
algemener in het noorden van Extremadura. Hij eet
kleine insecten en andere ongewervelden die hij vindt
door de oevers grondig af te speuren.
Kerkuil
Tyto alba IE
Middelgrote uil die meestal in boerderijen, kerken en
gebouwen, dicht bij de mens broedt. Hij heeft een geelachtig verenkleed met veel grijs op de rug en witte
onderdelen. Zijn gezicht vormt een frappant wit hart
met grote, zwarte ogen. Zijn voornaamste prooidieren
zijn muizen en woelmuizen, maar sommige kerkuilen
zijn gespecialiseerd in het vangen van kleine vogels op
slaapplaatsen in bomen van stadsparken.
IJsvogel
Alcedo atthis IE
Ter grootte van een mus, maar robuuster, met korte
staart en lange, stevige snavel. Zijn verenkleed is erg
opvallend: fel blauwe vleugels, staart en rug, en oranje
op borst en buik. Zijn dieet bestaat uitsluitend uit
kleine vissen en kikkervisjes, die hij vangt door vanaf
een vaste post boven het water te duiken. Hij graaft
een nestpijp in walletjes langs rivieroevers. Hij is het
hele jaar aanwezig.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
212
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Kwak
Nycticorax nycticorax SAH
Middenformaat reiger met lange, gele poten, grijs op
de rug en wit op de buik. De intens rode ogen zijn aangepast aan het vissen in de schemering. Hij eet middelgrote vissen, amfibieën en waterslangetjes. De
kwak broedt in grote kolonies samen met andere reigersoorten.
Zwarte wouw
Milvus migrans IE
Iets kleiner van formaat dan de rode wouw. Zijn verenkleed is donkerde en de staart minder diep gevorkt.
Het boomnest wordt bekleed met wol, plastic, papier
en takken. Zijn dieet is zeer gevarieerd: vis, knaagdieren, amfibieën maar vooral aas. Hij heeft zich gespecialiseerd in dieren die als verkeersslachtoffer sterven.
Hij brengt de winter in Afrika, zuidelijk van de Sahara,
door en komt in de lente naar Extremadura om te broeden.
Rode wouw
Milvus milvus V
Middelgrote roofvogel. De lange vleugels en staart zijn
roodbruin van kleur. De kop is lichter en het iris geel.
De Engelse naam voor wouw (kite), betekent vlieger.
Zijn vlucht doet daar soms aan denken. De rode wouw
is het hele jaar in Extremadura aanwezig. Hij broedt
(echter steeds minder) in bomen in dichte bossen. In
de winter wordt de populatie aangevuld met exemplaren uit centraal Europa. Hij voedt zich met knaagdieren, kleine vogels en, hoofdzakelijk, met aas.
Waterspreeuw
Cinclus cinclus V
Ter grootte van een lijster, robuust en rond met een
heel korte staart. Het verenpak is donker bruin met een
grote, witte slabber. Leeft bij snelstromende rivieren
en beken met schoon water in het noorden van Extremadura. Hij vangt allerlei ongewervelden onder
het wateroppervlak. Zit vaak op grote stenen van bergriviertjes waarbij zijn witte borst goed opvalt. De
waterspreeuw is het gele jaar aanwezig in zijn broedareaal.
213
Veldgids
Merel
Turdus merula IE
Het mannetje is zwart van kleur met een gele snavel
en oogring. Komt veel voor in tuinen en parken van
steden en dorpen, daarnaast ook bij rivieren, in “dehesas” “boomweiden”, mits er voldoende bomen aanwezig zijn. Hij voedt zich met name met regenwormen,
maden en insecten. In de herfst eet de merel ook
bessen en fruit. In de lente pleegt hij ons te plezieren
met zijn prachtige zang. Het gehele jaar aanwezig.
Staartmees
Aegithalos caudatus IE
Zijn lijf is als een klein balletje met roze veren op de
buik en donker op de rug. Zijn staart is lang en zwart
met witte buitenste staartpennen. Hij trekt gewoonlijk
rond in familiegroepen van 8 tot 14 individuen in bossen met voldoende ondergroei en ook in rivierbegeleidende bossen. Met zijn zeer kleine, fijne doch sterke
snavel vangt hij insecten die verstopt zitten onder de
bast of in de knoppen. Het gehele jaar aanwezig.
Steenuil
Athene noctua IE
Kleine uil met roodbruine, wit gevlekte bovendelen en
witte onderdelen met roodbruine bandering. Heeft
geen oorpluimen en de ogen zijn groot en geel. Leeft
in olijfboomgaarden, open “dehesas” (boomweiden)
en akkerbouwgebieden waar hij kleine prooien zoals
sprinkhanen, krekels of kleine amfibieën vangt. Hij is
het hele jaar aanwezig, altijd dicht bij de broedplaats.
Tjiftjaf
Phylloscophus collybita IE
Verenkleed en formaat als van fitis, maar iets valer gekleurd dan deze. Maakt continu onrustige bewegingen
en fladdert regelmatig laag over de grond. Hij broedt
in berg- en rivierbossen in het uiterste noorden van
Extremadura. Maar in de winter is hij zeer talrijk in de
hele regio.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
214
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Fitis
Phylloscopus trochilus IE
Zeer klein, bijna half zo groot als een mus. Geelgroen
op de bovendelen en lichter van kleur op de onderdelen. Bezoekt vaak tuinen, rivieren, wegbermen met hagen, “dehesas” (boomweiden)... Hij eet uitsluitend
kleine ongewervelden, waardoor hij de mens helpt om
plagen in de fruitteelt en de siertuinen te bestrijden. De
fitis broedt niet in Extremadura. Hij is hier slechts tijdens de trekperiodes te zien.
Wielewaal
Oriolus oriolus IE
Ter grootte van een lijster. Het mannetje heeft een contrastrijk verenkleed met zijn felgele lijf en gitzwarte
vleugels. De vrouwtjes zijn minder opvallend met een
overwegend groenig verenpak. Zijn bijzonder mooie
zang verraad zijn aanwezigheid hoog in de bomen. Hij
is sterk gebonden aan vochtige bossen bij rivieren, eikenbossen, etc... Hier vangt hij kleine sprinkhanen,
krekels, maden.... Aan het einde van de zomer eet hij
ook fruit zoals vijgen en bramen. Hij is alleen in de
lente en zomer in Extremadura aanwezig.
Lachstern
Gelochelindon nilotica SAH
Zijn lichaam is zo groot als een duif, maar de vleugels
zijn smal en lang. Wit lichaam met zwarte kop, snavel
en poten. Hij broedt op kale eilanden in stuwmeren zoals die van Sierra Brava, Los Canchales en Orellana.
Hij voedt zich met muizen, hagedissen, vogels en insecten die soms ver van water, in graanvelden, worden gevangen. Verschijnt half april in Extremadura en
verlaat ons half september.
Buidelmees
Remiz pendulinus IE
Formaat vergelijkbaar als die van een putter. Grijs op
de kop met een duidelijk zwart masker, bruinrode bovendelen en licht roze-oranje buik. De buidelmees is
een gebruikelijke verschijning bij rivieren met voldoende moerasvegetatie in de Vegas Altas del Guadiana
en bij het stuwmeer van Arrocampo. Hij zoekt zijn voedsel tussen de lisdodde, waarbij hij soms zelfs ondersteboven hangt. Het gehele jaar aanwezig.
215
Veldgids
Bonte vliegenvanger
Ficedula hypoleuca IE
Heeft een bol uiterlijk, fijne snavel en maakt vaak schokkende bewegingen met de staart. Het mannetje in
prachtkleed heeft een zwarte kop, vleugels, staart en rug,
en een witte borst, buik, voorhoofd en vleugelvlek. Buiten het broedseizoen verkleuren de zwarte veren naar
bruin, waardoor het mannetje meer op het vrouwtje
lijkt. De bonte vliegenvanger broedt in Extremadura
alleen in bossen op meer dan 1000 m. hoogte boven zeeniveau. Dat betekent dat hij hier alleen in de Sierra de
Gredos voorkomt als broedvogel. In de trektijd echter
wordt hij verspreid over de hele regio waargenomen.
Zijn prooidieren, voornamelijk insecten, worden op de
grond of vlak erboven en vanaf een uitkijkpost (paaltjes
of lage, vrije takken) gevangen.
Krooneend
Netta rufian V
De mooie woerd heeft een opvallende, oranje-chocoladekleurige kop en intens roze ogen en snavel. De
borst en staart zijn zwart, de rug bruingrijs terwijl de
flanken wit gevlekt zijn. Het is een duikeend die zich
in schoon water voedt met bladeren, wortels en andere delen van waterplanten. Hij broedt in enkele wetlands van Extremadura zoals de stuwmeren van Orrellana, Portaje en Morantes. In de winter komt hij in
meer waterrijke gebieden voor.
Blauwborst
Luscinia svecica V
Kleine insectenetende vogel, met bruine vleugels, staart
en rug, en met een opvallende blauwe borstvlek met
rossige rand. De blauwborst broedt op de hellingen onder de hoogste bergtoppen van Extremadura, altijd boven de 1.800 m. boven zeeniveau. In de winter is hij in
de moerassige gebieden van de Vegas de Guadiana en
van het Arrocampo-stuwmeer te vinden. Het leeft op
een dieet van insecten alhoewel hij in de winter ook zaden en andere plantaardige materialen kan innemen.
Rode patrijs
Alectoris rufa
Behoort tot het jachtwild en vormt een fundamentele
bouwsteen in de voedselpiramide van het natuurlijke
ecosysteem in Extremadura. De rode patrijs heeft een
mooi gekleurd verenkleed en een karakteristieke roep.
Hij leeft in open akkerbouwgebieden met weinig bomen.
Hij nestelt op de grond, in perceelsscheidingen of in lage
struiken dichtbij graanvelden. Hij prefereert het lopen boven het vliegen. Slechts in geval van nood gaat hij op de
wieken. Hij voedt zich, op de grond, met zaden, zachte
kiemen en insecten (met name de kuikentjes die het nest
meteen verlaten nadat ze uit het ei zijn gekropen).
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
216
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Roodborst
Erithacus rubecula IE
Kleiner dan een mus, met bruine bovendelen en een
oranjerode borst. Beweegt zich op de grond voort
door middel van kleine sprongetjes en schokkerige bewegingen om zijn oranje vlek op de borst te benadrukken. Het is voornamelijk een insecteneter maar
kan ook zaden en fruit eten. In de winter is hij algemeen in heel Extremadura, maar hij broedt alleen in
het uiterste noorden, Monfragüe, Canchos de Ramiro
en in het uiterste zuiden.
Kleine bonte specht
Dendrocopos minor V
De kleine bonte specht is de kleinste van de spechten
in Extremadura, amper de grootte van een mus. Zijn
verenkleed is zwart en wit op de rug, staart en vleugels, en witachtig roze met zwarte stippen op de buik.
Hij heeft een rode vlek tussen het voorhoofd en de nek.
tegen zijn hoofd. Hij bouwt zijn nestholte met zijn
snavel in boomstammen. Het dieet is gebaseerd op insecten uit het hout, die hij in de takken en onder de
schors bemachtigt. Hij is het hele jaar aanwezig.
Grote bonte specht
Dendrocopos major IE
Iets kleiner dan de groene specht. Het verenkleed op
de rug is zwart met grote witte vlekken, en roze op de
borst. Hij heeft intens rood op de buik en in de nek
(alleen bij mannen). De grote bonte specht komt in rivierbossen, dennenbossen, dichte “dehesas” (boomweiden) en andere bosschages voor. Hij voedt zich voornamelijk met insecten uit het hout en kan soms
prederen op nesten van kleine vogels. Present gedurende het hele jaar.
Appelvink
Coccothraustes coccothraustes IE
Bijna dubbel zo groot als een putter, met een zeer
sterke snavel. Zijn rug is donkerbruin, vleugels en
staart zijn blauwzwart met witte vlekken, en de borst
en buik zijn okerkleurig. Bewoont gebieden met voldoende bomen en ondergroei, waar hij zich tegoed
doet aan allerlei zaden en fruit met harde schil. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
217
Veldgids
Keep
Fringilla montifringilla IE
De mannetjes hebben een zwartblauwe kop, zwartwitte rug, vleugels en staart, en een oranje borst. Het
is een zaadeter die naast kleine zaden ook andere
plantaardige resten eet. Het is een zeldzame wintergast in Extremadura. Maar in enkele winters komen
grote groepen binnenvallen, die dan in “dehesas”,
akkers en vlakten te zien zijn.
Vink
Fringilla coelebs IE
Formaat van een mus. De mannetjes hebben een
zwart-witte tekening op vleugels en staart, blauwgrijze kap en okerkleurige borst. De vrouwtjes zijn discreter met een valer verenkleed. De vink is een algemene verschijning in beboste gebieden als “dehesas”
(boomweiden), eiken- en dennenbossen en tuinen.
Hier laten de mannetjes hun explosieve vinkenslag horen. Het is een zaadeter die naast kleine zaden ook andere plantaardige materialen eet. het gehele jaar aanwezig.
Groene Specht
Picus viridis IE
De groene specht is iets groter dan een lijster, mat
groen op de rug, grijsachtig groen op de buik, en heeft een opvallende, rode plek op zijn hoofd, vanaf het
voorhoofd tot bij de hals. Hij komt in dichte bossen
van kurkeiken en bladverliezende eiken, en in “dehesas” (boomweiden) voor. Hij houwt met zijn snavel
een nestholte in een boomstam uit. De groene specht
eet insectenlarven die in hout leven. Hij bemachtigt ze
door gaten in het hout te hakken en de prooidieren
met behulp van de lange tong eruit te halen. Het hele
jaar aanwezig.
Tafeleend
Aythya ferina IE
Duikeend met grijs lichaam en zwarte borst en staart.
De kop is roodbruin van kleur bij de woerd met een
felrood oog. Het vrouwtje, evenals bij bijna alle eenden, is minder kleurrijk. De tafeleend komt in wetlands met schoon water en met voldoende oevervegetatie voor. Hij eet ongewervelden die hij onder water
bemachtigt. In Extremadura broedt hij alleen in de Lagunas de Albuera, Llanos de Cáceres en de Vegas Altas del Guadiana. In de winter is hij wijder verspreid.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
218
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Blauwe ekster
Cyanopica cyana IE
Ter grootte van een merel maar met een heel lange
staart. Zijn verenkleed is mooi, met blauwe vleugels en
staart, roze lijf en zwarte kop. Bewoner van “dehesas”
(boomweiden), fruit- en olijfboomgaarden, rivieren
en dennenbossen. Kan soms in een bijzonder samenwerkingsverband broeden, waarbij ooms, tantes,
oudere broers en zussen helpen om een nieuwe generatie groot te brengen. Tijdens het broedseizoen zijn
ze voornamelijk insecteneters, maar aan het eind van
de zomer en in de herfst eten ze fruit. Het gehele jaar
aanwezig.
Waterral
Rallus acuaticus IE
De waterral is een moerasvogel die verwant is aan het
waterhoen. Zijn rug is bruin met zwarte stippen, de
borst en buik zijn donker grijsblauw. Zijn snavel is lang
en rood, en de poten hebben lange tarsus en tenen
waardoor hij goed door de oevervegetatie kan lopen.
Hij komt in rijkelijk begroeide moerassen voor, maar
ook in rijstvelden, en grote en kleine irrigatie kanalen
mits er voldoende vegetatie staat. Hij voedt zich met
allerlei ongewervelden, amfibieën en kleine zoogdieren. Hij is het hele jaar aanwezig.
Vuurgoudhaan
Regulus ignicapillus IE
Zeer klein, misschien wel de kleinste van alle vogels die
in Extremadura voorkomen. Zijn bovendelen zijn groenachtig, de buik wit met okerkleurige tinten en zijn
kopje heeft een opvallende, witte wenkbrauwstreep
met zwarte rand en een geeloranje middenkruinstreep.
Met zijn korte en fijne snavel kan hij goed insectenlarven uit de gaatjes van een boomstam peuteren. Hij broedt in dennen- en eikenbossen in het noorden van Extremadura, terwijl hij in de winter ook in lagere delen
verspreid over de hele regio te vinden is.
Rode rotslijster
Monticola saxatilis V
Ter grootte van een lijster. Heeft levendige kleuren:
glanzend blauwe kop en rug, oranje borst, buik en
staart, mat bruine vleugels, en een opvallend witte vlek
op de rug tussen de vleugels. Hij leeft op rotsige hellingen op redelijk grote hoogte. Hij bouwt een mooi
nest, dat met gras en mos bedekt wordt, in spleten of
holten in de rosten. Zijn prooidieren beslaan een breed
scala aan gewervelde en ongewervelden, van maden
tot muurgecko´s. De rode rotslijster is alleen gedurende de lente en zomer in Extremadura aanwezig.
219
Veldgids
Blauwe rotslijster
Monticola solitarius IE
Ter grootte van een lijster, met een indrukwekkend, kobaltblauw verenpak dat vooral goed tot zijn recht
komt met direct zonlicht. Zijn biotoop bestaat uit rotspartijen, en –wanden, maar ook bij dorpen en steden,
op oude stadsmuren, kastelen, etc. Hij voedt zich met
kleine dieren zoals hagedisjes, sprinkhanen en wormen. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Cetti´s zanger
Cettia cetti IE
Kleine, onrustige en beweeglijke vogel. De rug, vleugels en staart zijn kastanje roodbruin van kleur, en de
borst en buik zijn grijsachtig. hij is altijd dichtbij water te vinden, in rivierbossen, braamstruiken, hagen en
rietvegetaties langs kanalen en beken. Hij laat zich niet
makkelijk zien, maar verraadt zijn aanwezigheid door
zijn explosieve zang. Hij voedt zich met insecten alhoewel hij in de herfst ook wel bessen en bramen eet.
Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Nachtegaal
Luscinia megarhynchos IE
Zo groot als een mus, bruin op de bovenzijde, kop en
vleugels, oranjebruin op de staart en lichter gekleurd
op de onderzijde. Aangezien hij in dicht struikgewas leeft valt zijn verenkleed niet op. Daarom heeft hij een
potente zang nodig om zijn aanwezigheid te laten gelden. Hij laat vaak ook ´s nachts van zich horen. Misschien zingt de nachtegaal het mooist van alle Europese
vogelsoorten. Hij eet voornamelijk kleine insecten
aangevuld met besjes en fruit in de herfst. Het is een
broedvogel in Extremadura en brengt de winter door
ten zuiden van de Sahara.
Smient
Anas penélope
Wintergast met een mooi verenkleed. De mannetjes
hebben een karakteristieke, fluitende roep. In Spanje
heten ze daarom “fluiteend”. Zijn kop is roodbruin met
een opvallende, crèmekleurige vlek op het voorhoofd.
De borst is roze en de rest van het lijf is grijs met
zwart-witte achterkant. Het wijfje is discreter gekleurd.
Zowel mannetje als wijfje hebben een blauwgrijze
snavel met zwarte punt. Is gewoonlijk te vinden in
stuwmeren, meren en ander stilstaand water.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
220
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Kleine trap
Tetrax tetrax SAH
Iets groter dan een patrijs, met lange sterke poten. De
kleine trap is bruin gestreept op de rug (waardoor hij
goed gecamoufleerd is op de bijna kale bodem) en wit
op de buik. Het mannetje heeft in het broedseizoen een
karakteristieke zwarte kraag. Tijdens de vlucht maken
ze een hoog “si-si-si” geluid dat veroorzaakt wordt doordat één van de pennen korter is dan de andere. Hij
komt in vlaktes met graanvelden en boomloze steppen
voor. Hij eet zaden, bollen, kiemplanten en, in mindere
mate, kleine ongewervelden. Het hele jaar in Extremadura aanwezig.
Fuut
Podiceps cristatus IE
Watervogel die onder water kan zwemmen ter grootte
van een eend. Zwemt diep gelegen op het wateroppervlak, waarbij alleen de rug, hals en kop te zien zijn.
Beschikt over een karakteristieke kuif en lange, kastanjekleurige veren met donkere punten aan beide
kanten van de kop. Evenals de dodaars bouwt de fuut
een drijvend nest. De oudervogels zwemmen regelmatig met de pullen op de rug. Het voedsel bestaat uit
kleine amfibieën en jonge visjes. Hij is in heel Extremadura en gedurende het hele jaar aanwezig, maar is
talrijker in de winter.
Roodborsttapuit
Saxicola torcuata IE
Iets kleiner van formaat dan een mus, bruin met zwart
stippen op de rug, oranje op de borst en grote witte
vlekken aan beide kanten van de hals. De roodborsttapuit is heel algemeen in bermen van wegen, open
“dehesas” (boomweiden), akkerranden.... Hij gebruikt
uitstekende takken van struiken als uitkijkpost waar
vanaf hij op kleine insecten jaagt. Het gehele jaar in Extremadura aanwezig.
Paapje
Saxicola rubetra IE
Ongeveer even groot als de roodborsttapuit, geeft
een bolle indruk en beweegt nerveus. De rug en kop
zijn bruin met zwarte vlekjes, de borst is okerkleurig
en de buik witachtig. De dikke, witte wenkbrauwstreep
is opvallend. Het paapje eet kleine insecten die hij
dichtbij zijn posten vangt. In Extremadura is hij alleen
tijdens de trekperiodes, zowel tijdens de herfsttrek
richting Afrika als tijdens de voorjaarstrek, waar te nemen.
221
Veldgids
Draaihals
Jynx torquilla IE
Ter grootte van een lijster. Het verenkleed is grijs
bruin en zwart gespikkeld en camoufleert goed tussen
takken. De naam duidt op de wijze van verdediging. Bij
gevaar beweegt de draaihals zijn kop heen en weer,
waarbij ze sissen als een slang, waarop de vijanden op
de vlucht slaan. Hij komt in rivierbossen, “dehesas”
(boomweiden) en andere bosschages voor, maar is
zeer moeilijk op te sporen. Zijn dieet bestaat uitsluitend uit insecten. Hij is het hele jaar aanwezig.
Zomertortel
Streptopelia turtur
Ziet er uit als een kleine duif, met een grijs-roze lichaam en met oker gekleurde vleugels met zwarte
vlekken. Vroeger was deze soort veel talrijker dan nu.
Tegenwoordig is hij moeilijk te observeren op plaatsen waar hij in het verleden heel algemeen was. Leeft
in akkerbouwgebieden, “dehesas” (boomweiden) en
in rivierdalen. Eet bij voorkeur zonnebloempitten of
graankorrels. Verschijnt in het voorjaar om te broeden.
Hij bouwt een typisch nest, bijna plat, in de vork van
een tak, waarin hij twee eieren legt.
Boomleeuwerik
Lulula arborea IE
Ter grootte van een mus. Het verenkleed is vaal bruin
op de rug en vuilwit op de buik. Hij is meer aan bos
gebonden dan de voorgaande leeuweriken. De boomleeuwerik heeft een voorkeur voor “dehesas” (boomweiden) met steeneiken en eikenbossen, zowel als
open plekken in het bos. Zijn zang is onmiskenbaar,
heel melodieus en bijna vaak hoorbaar in het voorjaar.
Nestelt op de grond en voedt zich met kleine insecten
en plantaardige materialen. Hij is het hele jaar aanwezig in Extremadura.
Boomklever
Sitta europea IE
Slechts iets groter dan een mus. De staart is kort, zijn
snavel cilindrisch en sterk, de bovendelen blauw en de
buik is oranje. Klimt en daalt behendig langs de boomstammen, zowel met zijn kop naar boven als naar
beneden, op zoek naar voedsel, voornamelijk ongewervelden. Pleegt de te grote ingangen van spechtennesten te verkleinen met behulp van modder. De boomklever maakt de nestingang zodoende precies op zijn
maat, hetgeen dient als verdediging van het nest. Hij is
het gehele jaar in oude boomopstanden aanwezig.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
222
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Grauwe gors
Miliaria calandra IE
Groter dan een mus. Vaal bruin verenkleed met zwarte
stippen op de rug en okerkleurig op de buik. Zijn snavel is stevig. Algemene verschijning in open gebieden,
waar hij veelvuldig op paaltjes, struiken of dode bomen zit te fluiten. Zijn voedsel bestaat met name uit
zaden, maar kan ook insecten eten tijdens het broedseizoen. Hij is het gehele jaar aanwezig en is zeer talrijk.
Ekster
Pica pica
Groter van formaat dan de blauwe ekster, met een
lange staart en korte ronde vleugels. Zijn verenkleed
lijkt op het eerste gezicht zwart en wit maar van dichtbij is op de zwarte vlakken een mooie, groene en
paarse glans waar te nemen. Zijn uitgebreide dieet varieert van kleine muizen, hagedissen en aas tot fruit en
eieren van andere vogels. Algemene verschijning in
“dehesas” (boomweiden) rivierbegeleidende bossen,
parken en boomgroepen langs autowegen. Het gehele
jaar aanwezig.
Kaffergierzaluw
Apus cafer V
De Kaffergierzwaluw is iets kleiner dan de gierzwaluw,
heeft een donker verenkleed met een witte vlek bovenop zijn staart en nog één in de keel. Hij broedt gewoonlijk in onbezette nesten van de roodstuitzwaluw
en de huiszwaluw. Het is een zeer zeldzame soort in
Extremadura. Hij arriveert vaak later dan de andere zomergasten, nl. in de meimaand en hij vertrekt naar
Afrika in twee trekbewegingen, één in augustus en de
ander rond eind oktober.
Gierzwaluw
Apus apus IE
De gierzwaluw is grijsachtig bruin met witte keel. Hij
heeft lange, smalle vleugels en een korte, gevorkte
staart. Gierzwaluwen zijn goede vliegers. Ze vangen
hun prooi (kleine insecten zoals muggen) in de lucht,
en zijn zelfs in staat om op grote hoogte (in de lucht)
te slapen. Ze broeden in kieren en gaten in gebouwen
en, bij wijze van uitzondering, soms ook in palmbomen. Ze zijn alleen in de lente en de zomer aanwezig.
223
Veldgids
Alpengierzwaluw
Apus melva V
Groter dan de gierzwaluw en met een grote witte vlek
op de buik. Broedt meestal in kleine kolonies dichtbij
water, bijvoorbeeld in kieren en spleten in bruggen of
natuurlijke rotspartijen bij stuwmeren of rivieren. Deze
soort keert rond eind maart terug uit Afrika om in Extremadura te broeden en vertrekt rond eind oktober.
Groenling
Carduelis chloris
Grotere en robuuster dan de putter, en met een sterkere snavel. Het verenkleed van het mannetje is mooi
groen, met gele vlekken in de vleugels en de staart.
Het vrouwtje is valer gekleurd. De stevige snavel kan
de hardste zaden kraken. De groenling is in bosrijke
gebieden, “dehesas” en stadsparken aan te treffen. In
Extremadura is hij het hele jaar aanwezig en talrijk bovendien.
Dodaars
Tachybaptus ruficollis IE
Kleine watervogel die meerdere minuten onder water
kan blijven om aquatische ongewervelden, zijn voedsel, te vangen. Heeft een onopvallend winterkleed en
een mooier broedkleed. Broedt in meren en poelen
met stilstaand water mits er voldoende drijvende planten aanwezig zijn. In de winter is de dodaars veel in
stuwmeren te vinden.
Wulp
Numenius arquata IE
Van middelgroot formaat, met lange poten en lange,
dunne, naar beneden gebogen snavel. Zijn verenkleed
is licht bruin met donkere stippen. Hij foerageert in
drassige lagunes en in rijstvelden. In Extremadura is
het een zeer zeldzame doortrekker en wintergast, die
in het voorjaar naar centraal Europa vertrekt.
Afkortingen met betrekking tot de beschermingsstatus van de soorten in Extremadura
EE: Met uitsterven bedreigd ı SAH: Gevoelig voor aantasting van habitat ı V: Kwetsbaar ı IE: Van bijzonder belang
224
ORNITHOLOGISCHE ROUTES DOOR EXTREMADURA
Orpheusspotvogel
Hippolais polyglotta IE
Vogel met gracieus silhouet en elegante houding. Zijn
verenkleed is discreet, met bruine en grijze tinten op
de bovendelen en groengele borst. Hij komt in vochtige terreinen met voldoende dichte bosschages, met
name bij rivieren en beken voor. Zijn zang is melodieus
en kan imitaties van andere soorten bevatten. Zijn
voedsel bestaat uit kleine ongewervelden als insecten,
spinnen en wormen. De orpheusspotvogel is vanaf de
lente tot het einde van de zomer in Extremadura aanwezig. Hij broedt dichtbij het water mits er genoeg vegetatie aanwezig is om in te broeden.
Grote lijster
Turdus viscivorus
Groter van formaat en valer op de rug dan de zanglijster. Heeft geen gele tinten op de borst. De vlekken
op de borst en buik zijn groter en ronder. We kunnen
hem aantreffen in bossen van Pyrenese eik, kurkeik,
den, tamme kastanje en ook in “dehesas” (boomweiden). De grote lijster is relatief discreet, maar laat zijn
mooie zang op voorjaarsmiddagen horen, vooral na
een onweersbui. Zijn voedsel bestaat uit slakken, die
hij tegen een steen of boomstam slaat om het slakkenhuis te breken. Eet ook wormen en andere insecten. Het gehele jaar aanwezig.
Zanglijster
Turdus philomelos
Robuust uiterlijk, vaal bruine rug, okergele borst en
witte buik met donkere, pijlpuntvormige stippen. Komt
veel voor in bosrijke gebieden, eiken- en tamme kastanjebossen, dichte “dehesas” (boomweiden), rivierbossen, etc... Laat regelmatig van zich horen d.m.v.
zijn melodieuze zang. De zanglijster eet slakken,
naaktslakken, maden en wormen. Broedt slechts op
enkele plaatsen in Extremadura, maar is zeer talrijk en
wijdverspreid in de winter.
225
JUNTA DE EXTREMADURA
UNIÓN EUROPEA
Consejería de Cultura y Turismo
Fondo Europeo
de Desarrollo Regional
“Una manera de hacer Europa”
www.turismoextremadura.com

Fietsroute KW Groene Loper sept 2014

bestelformulier - GOOV Muziektheater

La Velodysse (2/3) en La Loire (1/3) Van Hendaye

w14-015 fd Wap - Schaarsbeekpad.indd

Categorie : Heren U21+

participatiepijl (jeugd) zorg

Mountainbiken in Midden-Delfland - Groenservice Zuid

Actuele vraag Fietsbrug Aaveldroute Sinds 17 april jl. ligt het

Route tram 1, 16 en 17 aangepast

"Wob-verzoek tracéwijziging 380 kV Zuid-West