1
Dit dossier is een uitgave van
UNIZO ONDERNEMERSVERENIGING vzw, Willebroekkaai 37, 1000 Brussel
Verantwoorwoordelijke uitgever
Jan Boulogne, directeur
Redactie
Els Cools, Jochen Goekint, Freekje De Vidts
Datum publicatie
4 december 2014
2
Inhoud ..................................................................................................................................................................... 3
Voorwoord .............................................................................................................................................................. 7
Ondernemers en openbare werken .................................................................................................................... 9
Waarom dit dossier ? ........................................................................................................................................ 11
voor wie ? .......................................................................................................................................................... 11
Goed geïnformeerd aan tafel met de juiste partijen ........................................................................................... 13
Welke werkzaamheden ..................................................................................................................................... 13
Wie zijn de betrokken partijen? ........................................................................................................................ 14

Bouwheer ............................................................................................................................................ 14

Studiebureau ....................................................................................................................................... 14

Aannemer ............................................................................................................................................ 14

Gemeente ............................................................................................................................................ 15

Politie ................................................................................................................................................... 15

Nutsmaatschappijen ............................................................................................................................ 15

Veiligheidscoördinator ........................................................................................................................ 15

Stad of gemeente ................................................................................................................................ 15

Vlaamse Gewest .................................................................................................................................. 16

Andere overheidsdiensten .................................................................................................................. 16

Nutsmaatschappijen ............................................................................................................................ 16

Aquafin ................................................................................................................................................ 17

De Lijn .................................................................................................................................................. 17
Het planningsproces.......................................................................................................................................... 18

Methodiek ........................................................................................................................................... 18

Bestek of lastenboek ........................................................................................................................... 19

Administratieve procedures ................................................................................................................ 19

Aanvraag stedenbouwkundige vergunning ......................................................................................... 19

Aanbesteding ....................................................................................................................................... 21

Aanvang en verloop van de werken .................................................................................................... 21

Op elkaar afstemmen van de werken .................................................................................................. 21

Einde van de werken - oplevering ....................................................................................................... 21
Flankerende wetgeving en randvoorwaarden .................................................................................................. 22
Minder hinder bij openbare werken en evenementen ........................................................................................ 23
Van ideeën tot plannen: het planningsproces gecommuniceerd ..................................................................... 23
3

Taakstelling .......................................................................................................................................... 25

Samenstelling ...................................................................................................................................... 25

Consensus ............................................................................................................................................ 25

Websites .............................................................................................................................................. 27
Participatie ........................................................................................................................................................ 28
Communicatie ................................................................................................................................................... 33

Analyse ................................................................................................................................................ 34

Doelgroepen ........................................................................................................................................ 35

Communicatiedoel .............................................................................................................................. 35
Fasering, omleiding en signalisatie ................................................................................................................... 41
Fasering ............................................................................................................................................................. 41

Colofonborden ..................................................................................................................................... 42

Aankondigingsborden .......................................................................................................................... 42

Waarschuwingsborden ........................................................................................................................ 43

Werf- en bestemmingssignalisatie ...................................................................................................... 43

Tijdig .................................................................................................................................................... 44

Duidelijk en volledig ............................................................................................................................ 44

Fietsers en voetgangers ....................................................................................................................... 44

Principes .............................................................................................................................................. 44

Alle weggebruikers in aanmerking nemen .......................................................................................... 45

Duidelijk, eenvoudig, logisch en eenvormig ........................................................................................ 45

Overleg met ondernemers .................................................................................................................. 46

Bereikbaarheidssignalisatie als deel van het bestek ........................................................................... 46

Overleg met ondernemers .................................................................................................................. 46

Waar aanvragen?................................................................................................................................. 46
Promotie en commerciële acties ...................................................................................................................... 47

Enkele tips : ......................................................................................................................................... 47

Afstemmen voorraadbeheer ............................................................................................................... 49

Regelen tijdelijke verhuis..................................................................................................................... 49
Bereikbaarheidsadviseur ................................................................................................................................... 50

Informeren en communiceren ............................................................................................................ 51

Aanspreekpunt .................................................................................................................................... 51

Brugfunctie .......................................................................................................................................... 51

Bemiddelaar ........................................................................................................................................ 51

Actor .................................................................................................................................................... 51

Werfvergaderingen.............................................................................................................................. 51
4

Voorbereidende fase: draagvlak creëren ............................................................................................ 52

Opstart project .................................................................................................................................... 52
Ken uw rechten bij openbare werken: wettelijke steunmaatregelen .................................................................. 53
Rentetoelage ..................................................................................................................................................... 54

Voorwaarden ....................................................................................................................................... 55

Doel van het krediet ............................................................................................................................ 55
Inkomenscompensatievergoeding .................................................................................................................... 59
Waarborgregeling ............................................................................................................................................. 60
Voorraad uitverkopen ....................................................................................................................................... 61
Kortingen ........................................................................................................................................................... 62
Uitstel of vrijstelling sociale zekerheidsbijdragen ............................................................................................. 62
Uitstel RSZ-bijdragen ......................................................................................................................................... 63
Tijdelijke werkloosheid ..................................................................................................................................... 64

Wat? .................................................................................................................................................... 64

Voorwaarden ....................................................................................................................................... 64

Economische oorzaken ........................................................................................................................ 65

Tijdsbepalingen .................................................................................................................................... 65

Procedure ............................................................................................................................................ 66

Wat? .................................................................................................................................................... 67

Voorwaarden ....................................................................................................................................... 67
Uitstel betaling of kwijtschelding nalatigheidsinteresten BTW/directe belastingen ........................................ 68
5
6
Dit dossier ‘Minder hinder bij openbare werken en evenementen’ en de
bijhorende leidraden en folders, kwamen tot stand naar aanleiding van het
project ‘Bereikbaarheid als troef van het kernwinkelgebied’ binnen het
actieplan Ondernemingsvriendelijke gemeente.
Het project ‘Bereikbaarheid als troef van het kernwinkelgebied’ omvat ook een
onderzoek naar de objectieve en subjectieve bereikbaarheid van een
handelskern, en geeft een mogelijk antwoord op de vraag hoe we van
bereikbaarheid een troef kunnen maken voor onze handelskernen. Meer info:
www.unizo.be/bereikbaarheid.
Op 12 december 2008 gaf de Vlaamse Regering het startschot voor het
actieplan ondernemingsvriendelijke gemeente.
Het actieplan wil de dynamiek bij gemeenten verder stimuleren om economie
te laten uitgroeien tot een volwaardig beleidsdomein en verder werk te maken
van een ondernemersgerichte dienstverlening. Tegelijk wil het lokale besturen
ondersteunen in hun streven naar een ondernemingsvriendelijk beleid.
Overleg en samenwerking tussen (verenigingen van) gemeenten en
ondernemers(organisaties) hebben een belangrijke plaats in dit actieplan.
Dit dossier is het sluitstuk van het project. Voor UNIZO blijft ‘Minder hinder bij
openbare werken en evenementen’ echter hoog op de agenda staan en een
blijvend aandachtspunt. Aarzel niet ons te contacteren als we kunnen helpen
bij het verminderen van hinder bij openbare werken en evenementen voor
ondernemers.
7
8
ONDERNEMERS EN OPENBARE WERKEN
UNIZO liet in 2013 een persoonlijke bevraging uitvoeren bij 306 ondernemers uit de vijf Vlaamse provincies, die
de afgelopen drie jaar geconfronteerd werden met wegenwerken of er op dat moment inzaten. De resultaten
geven een duidelijk beeld hoe ondernemers wegenwerken ervaren.
Voor ondernemers is een goede bereikbaarheid van hun bedrijf essentieel. Bij openbare werken ondervinden
zij niet alleen de gebruikelijke hinder, ze worden ook geraakt in hun inkomen en worden geconfronteerd met
bijkomende problemen (bijv. moeilijke bereikbaarheid voor leveranciers, tijdelijke werkloosheid, …).
74% van de ondernemers lijdt omzetverlies bij werken; 65% (vooral zaken in handel en diensten) kent
klantenverlies. Ook na de werken is er maar een fractie van de ondernemers die helemaal herstelt of het beter
doet dan voor de werken.
De hinder bij openbare werken beperkt zich niet tot de detailhandel alleen. Ook productie-, logistieke en
transportbedrijven, vrije beroepers en de dienstensector lijden omzetverlies bij werken voor hun deur of in de
ruimere omgeving.
9
Uit de enquête trekken we verder volgende belangrijke conclusies:
 De detailhandel in het algemeen heeft het meeste last van de werken. Er is ook na de werken nog sprake
van negatieve gevolgen. Het gaat dan vooral over verlies van klanten, een verminderde bereikbaarheid
en minder parkeermogelijkheden. Bij 36% heeft zich geen volledig herstel voorgedaan. Slechts bij 14%
van de ondervraagden deed zich na de werken een omzetstijging voor.
 De aard van de werken bepaalt de impact op de omgeving. Een herinrichting, eventueel gecombineerd
met nutswerken of rioleringswerken, heeft de grootste impact en blijft het langst nazinderen.
 Eén van de sleutels bij wegenwerken is de communicatie naar de ondernemers. Een duidelijke, tijdige en
correcte communicatie geeft de ondernemer de kans zich op tijd voor te bereiden op de aankomende
werken. Uit het onderzoek bleek dat de eerste communicatie zich in zowat de helft van de gevallen zo’n
zes maanden voor de start van de werf situeert. Zowel voor als tijdens de werken werd de informatie als
correct ervaren, maar ruim 60% van de respondenten vond dat de informatie tijdens de werken
ontoereikend was.
 De gemeente speelt een zeer belangrijke rol als informatiebron: meer dan 70% van de ondernemers
kreeg via de gemeente informatie tijdens een infovergadering, via mail of tijdens een persoonlijk
gesprek. De andere initiatiefnemers (zoals Agentschap Wegen en Verkeer) werden in mindere mate
aangehaald.
 De uiteindelijke duur van de werken was volgens 45% van de ondervraagden langer dan oorspronkelijk
voorzien.
 40% van de ondervraagden ziet ook de positieve kant van de werken: een beter en mooier straatbeeld,
een verhoogde bereikbaarheid en veiligheid en betere infrastructuur en parkeermogelijkheden.
 De volledige resultaten van de enquête vindt u als bijlage bij dit dossier.
10
WAAROM DIT DOSSIER ?
De belangrijkste problemen voor ondernemers bij openbare werken zijn bekend.
UNIZO-medewerkers begeleidden de voorbije jaren vele ondernemers, ondernemersverenigingen,
gemeentebesturen en andere actoren bij het ondernemersgericht omgaan met openbare werken. De
bereikbaarheidsadviseurs zijn dag-in-dag-uit op werven en werfvergaderingen terug te vinden. Vele UNIZObestuurders namen initiatieven om de negatieve impact van de werken op hun eigen bedrijf en voor hun
collega’s te milderen.
UNIZO bouwde zo een grote expertise op in het verminderen van de weerslag van openbare werken. Dit
dossier geeft een overzicht van mogelijke minderhindermaatregelen in alle fasen van de werken, van voor de
ontwerpfase tot na afloop van de werkzaamheden.
Minder hinder bij openbare werken en evenementen is een thema dat volop in beweging is. Daarom onze
keuze voor een dynamisch dossier. Het geeft ons de mogelijkheid de informatie up-to-date te houden en
regelmatig aan te vullen met goede voorbeelden.
VOOR WIE ?
Dit dossier heeft een ruim doelpubliek: van individuele ondernemers, over ondernemersverenigingen, tot
(lokale) overheden, bouwheren en uitvoerders van openbare werken. Kortom, voor al wie van dichtbij of iets
verderaf met openbare werken te maken heeft.
Aanvullend op dit dossier ontwikkelden wij zowel voor ondernemersverenigingen als voor gemeentebesturen
een leidraad. Daarin vatten wij de specifieke informatie voor enerzijds ondernemersverenigingen, anderzijds
gemeentebesturen samen. Wie meer achtergrondinformatie of voorbeelden wil, vindt die terug in ons
webdossier.
Voor individuele ondernemers, ten slotte, is er een folder met een overzicht van de bestaande wettelijke
steunmaatregelen. Deze folder is zowel in een papieren versie als digitaal beschikbaar. Wat de wettelijke
steunmaatregelen betreft, zijn er, door de overdracht van de bevoegdheden van het Participatiefonds,
wijzigingen op til. De digitale versie zal continu up-to-date gehouden worden en de laatste stand van zaken
bevatten.
11
12
Welke werken voert men juist uit? Wie gaf de opdracht voor deze werken?
Hoe verloopt het planningsproces? En waar is er meer informatie te vinden?
Een overzicht.
WELKE WERKZAAMHEDEN
De aard van de werken bepaalt vaak ook de impact ervan. Via de aard van de werkzaamheden kan men meestal
ook de hoofdopdrachtgever (bouwheer) achterhalen.
Structureel onderhoud
Tal van krachten werken in op onze wegeninfrastructuur. Duizenden auto's, zwaar geladen vrachtwagens,
vriesweer, … Het heeft allemaal een impact op de staat van de weg. En dus krijgen we op veel plaatsen te
maken met putten in de weg, spoorvorming, barsten en nog heel wat andere problemen.
De wegbeheerder staat in voor de herstellingen, die zich onvermijdelijk opdringen na verloop van tijd. Een
slecht onderhouden weg brengt immers de veiligheid van de weggebruiker in het gedrang.
Het heraanleggen van fietspaden, het opvullen van putten na een strenge winter, een nieuwe toplaag voor de
snelweg, … het zijn slechts enkele van de vele onderhoudswerkzaamheden die op onze wegen worden
uitgevoerd. Dit noemt men het structureel onderhoud.
Herinrichting
Bij het herinrichten van de weg gaat men het wegprofiel aanpassen. Met andere woorden, de weg krijgt een
nieuwe indeling.
Meestal hebben deze werken als doel een veiligere en leefbare (verkeers)omgeving te creëren. Voorbeelden
hiervan zijn de aanleg van snelheidsremmers, vrijliggende fietspaden en veilige oversteekplaatsen, het instellen
van een zone 30 of het verkeersveiliger maken van de schoolomgeving. Die ingrepen dragen bij tot een betere
verkeersveiligheid.
De herinrichting van de weg vormt het uitgelezen moment om ingrepen te doen die de leefbaarheid ten goede
komen, de bereikbaarheid van handelaars verbeteren en het parkeerbeleid aanpassen.
Zo kan een ander type asfalt worden aangelegd om de geluidshinder te beperken. Of er kunnen nieuwe
parkeerplaatsen worden aangelegd. De herinrichting zorgt vaak ook voor een mooiere en aangename
omgeving. Een grijze steenweg verandert in een aangename, groene rijweg. Dat is aantrekkelijker voor
handelaars en klanten.
13
Een centraal uitgangspunt bij de herinrichting is het STOP-principe. Dit steunt op een hiërarchie in het verkeer
waarbij niet het gemotoriseerd verkeer bovenaan komt te staan, maar wel de zwakke weggebruiker. De
hiërarchie ziet er als volgt uit:
-
Stappers (voetgangers)
Trappers (fietsers)
Openbaar vervoer
Personenwagens
Nutswerken
Vlaanderen telt zo'n 62.000 kilometer wegen, waarlangs minstens 500.000 kilometer ondergrondse kabels en
leidingen liggen. Dit betekent ruim 8 meter kabels of leidingen per meter weg, of meer dan 10 keer de wereld
rond. Woningen worden via deze leidingen voorzien van allerlei nutsvoorzieningen zoals telefoon, elektriciteit,
televisie, water en aardgas.
Bij wegenwerken voeren meestal eerst de nutsmaatschappijen hun ingrepen uit, voor de eigenlijke
infrastructuurwerken beginnen. Ze krijgen de kans om hun kabels of leidingen te verleggen als dit noodzakelijk
is voor de werf. Men wil ook vermijden dat de nutsmaatschappijen de eigenlijke werken in de werfzone
verstoren. Of dat men kort na het einde van werken de straat opnieuw moet openbreken. Het instellen van
een embargo van een aantal jaar, waarin de weg niet opnieuw mag opengebroken worden, is een
veelgebruikte mogelijkheid.
Voor aanvang van de eigenlijke wegenwerken worden tijdens één of meerdere coördinatiemeetings de werken
van de diverse nutsmaatschappijen op elkaar afgestemd.
WIE ZIJN DE BETROKKEN PARTIJEN?
Wegenwerken zijn een complex gegeven, met heel wat partijen die allen op een ander beleidsniveau
betrokken zijn. Wegen worden namelijk beheerd door verschillende overheden, afhankelijk van het type weg.
En zelfs dan! Voor één weg zijn er soms meerdere wegbeheerders. Zo kan de Vlaamse overheid de beheerder
zijn van de rijweg, maar het gemeentebestuur van de fiets- en voetpaden. Kortom, infrastructuurwerken
vereisen een goede samenwerking tussen alle partijen, of ze nu publiek of privaat zijn.
Welke partijen zijn betrokken bij openbare werken ?
Bouwheer

financiert de werken. Er kan één bouwheer zijn, maar meestal gaat dit om een combinatie tussen verschillende
overheden en onderlinge administraties: het Vlaamse Gewest (AWV, TV3V), de gemeente, Aquafin, De Lijn, en
nutsmaatschappijen zoals Eandis, Infrax, etc. Elke bouwheer delegeert een ambtenaar die verantwoordelijk is
voor de opvolging van de werken. (AWV: leidend ambtenaar, gemeente: technisch ambtenaar, afvaardiging
nutsmaatschappijen).
Studiebureau

wordt aangeduid door de bouwheer. Tekent het ontwerp en bestek uit, en verzorgt de coördinatie tijdens de
werken.
Aannemer

neemt het bestek aan en voert de werken uit zoals omschreven in het bestek. Doet heel vaak een beroep op
onderaannemers voor specifieke werkzaamheden, die hij niet kan uitvoeren. De werfleider van de aannemer is
op het terrein meestal het aanspreekpunt voor ondernemers en omwonenden.
14
Gemeente

Ongeacht de bouwheer heeft de gemeente een belangrijke (regisseurs)rol bij openbare werken. De gemeente
reikt de nodige vergunningen voor inname van het openbaar domein uit.
Politie

Artikel 78 van het Koninklijk besluit houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het
gebruik van de openbare weg van 1 DECEMBER 1975 [BS 09.12.1975] duidt de rol van de politie.
ARTIKEL 78. SIGNALEREN VAN WERKEN EN VERKEERSBELEMMERINGEN²
78.1.1. Het signaleren van de op de openbare weg aangebrachte werken valt ten laste van diegene die de
werken uitvoert.
Wanneer verkeersborden betreffende de voorrang, verbodsborden, gebodsborden, verkeersborden betreffende
het stilstaan en parkeren of voorlopige markeringen die de rijstroken aanduiden moeten worden aangewend,
mag deze signalisatie slechts worden aangebracht op voorwaarde dat daartoe toelating is gegeven:
• Door de Minister tot wiens bevoegdheid het beheer van de autosnelwegen behoort of door zijn gemachtigde,
zo het een autosnelweg betreft;
• Door de burgemeester of zijn gemachtigde zo het een andere openbare weg betreft.
Deze toelating bepaalt in elk geval de verkeerstekens die zullen gebruikt worden.
Nutsmaatschappijen

staan quasi autonoom in voor het beheer van de nutsvoorzieningen (water, gas, elektriciteit, ...). Bij bijna alle
werken moeten zij voorbereidende werkzaamheden uitvoeren.
Veiligheidscoördinator

Tijdens de uitvoeringsfase van de werken ziet die toe op de coördinatie van de activiteiten van de aannemers,
om risico’s te voorkomen. Hij moet regelmatig aanwezig zijn op de bouwplaats om de toepassing van het
veiligheidsplan te controleren.
Wegbeheerders
Stad of gemeente

De 589 Belgische gemeenten zijn verantwoordelijk voor het beheer van de gemeentewegen.
Die wegen zijn onderverdeeld in meerdere categorieën:
 Lokale weg I: lokale verbindingsweg
De weg verbindt herkomst- en bestemmingsgebieden. Het verplaatsingspatroon van deze functie wordt
gekenmerkt door een rechte lijn zonder vertakkingen en dit over langere afstand. Er is weinig of geen
uitwisseling tussen de weg en de nabijgelegen gebieden.
 Lokale weg II: gebiedsontsluitingsweg
De weg ontsluit een lokaal gebied (bijv. stad, wijk, industriezone) naar een weg van hogere categorie.
 Lokale weg III: Erftoegangsweg
De erven langs de weg worden rechtstreeks ontsloten vanaf de weg. De erftoegangsfunctie wordt ook
verblijfsfunctie genoemd.
15
Naast de bevoegdheid over de lokale wegen hebben de gemeenten (deels) de bevoegdheid over een aantal
aan hen toegewezen regionale wegen (N-wegen), in hoofdzaak de stukken weg die door de centra lopen. Veel
van die wegen hebben een normale straatnaam.
Vlaamse Gewest

Binnen het Vlaamse Gewest is het Agentschap Wegen en Verkeer verantwoordelijk voor bijna 6000 kilometer
gewestweg, waarvan ruim 900 kilometer snelweg.
Bij de gewestwegen wordt een onderscheid gemaakt tussen hoofdwegen, zoals de A-, E- of R-wegen en
primaire wegen. Deze laatste hebben een verbindings- en verzamelfunctie en worden nog eens onderverdeeld
in primaire wegen I en primaire wegen II. De N-wegen zijn belangrijke verbindingswegen op landelijk en
regionaal niveau, die geen autosnelweg zijn. Ze worden secundaire wegen genoemd.
Meer info: www.wegenenverkeer.be
In de andere gewesten vinden we volgende bouwheren terug. Zij hebben een gelijkaardige bevoegdheid in hun
gewest als AWV in Vlaanderen.

Waals Gewest: Direction générale des Autoroutes et des Routes (DG1)
De dienst is bevoegd voor bijna 8000 kilometer gewestweg, waarvan zo'n 870 kilometer snelweg.

Brussel: Mobiel Brussel
Mobiel Brussel is verantwoordelijk voor de strategische planning, het ontwikkelen, het programmeren,
het beheer, het onderhoud en het toezicht op de 331 kilometer gewestweg, waarvan 11 kilometer
snelweg.
www.mobielbrussel.irisnet.be
Andere overheidsdiensten

Naast de gemeentelijke overheden en het Agentschap Wegen en Verkeer kunnen ook andere openbare
diensten als bouwheer optreden op het openbaar domein.
Voor het onderhoud of heraanleggen van dijken is er het Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust
(MDK), dat onder meer instaat voor het veilig en vlot schepenverkeer en de beveiliging van de Vlaamse kust.
Verder zijn er Waterwegen & Zeekanaal NV (W&Z), die de waterwegen en een groot deel van de gronden langs
deze waterwegen beheert, en nv De Scheepvaart, die kanalen, rivieren, sluizen, bruggen en kaaimuren
beheert.
Andere actoren
Nutsmaatschappijen

Er zijn heel wat nutsmaatschappijen actief.
In 2001 werd de Code voor infrastructuur- en nutswerken langs gemeentewegen opgesteld. De code is een
gentlemen’s agreement met afspraken voor een betere coördinatie en kwaliteit van de werken, van de
studiefase tot de uitvoering. De code moet helpen vermijden dat allerlei nutsbedrijven om de haverklap
straten of trottoirs openleggen en ze moet het aantal herstellingen van slechte kwaliteit verkleinen.
16
Meer info: http://www.vvsg.be/Omgeving/openbare_werken/Pages/Codevoorinfrastructuur ennutswerkenlangsgemeentewegen.aspx
Aquafin

Aquafin werd in 1990 opgericht door het Vlaamse Gewest om de rioolwaterzuiveringsinfrastructuur in
Vlaanderen verder uit te bouwen, te exploiteren en te financieren. Aquafin vangt het huishoudelijke afvalwater
van de gemeentelijke riolen op in verzamelriolen en voert het naar zuiveringsinstallaties, waar het wordt
behandeld volgens de Europese en Vlaamse normen.
Aquafin werkt samen met drinkwatermaatschappijen AWW en TMVW (rio-link), De Watergroep (RioAct en RioP) en Vivaqua.
De huidige Europese regelgeving streeft maximaal naar een gescheiden rioleringsstelsel. Dit betekent dat het
afvalwater en regenwater via twee aparte leidingen worden afgevoerd: droogweerafvoer (DWA) voor
afvalwater en regenwaterafvoer (RWA) voor regenwater. Het afvalwater loopt naar een
rioolwaterzuiveringsinstallatie, het regenwater naar grachten en waterlopen. De milieuwetgeving verplicht het
scheiden van het afvalwater, ook op privaat domein. Dit houdt in dat het afvalwater er ook gescheiden dient te
worden van zodra er in de straat een gescheiden rioleringsstelsel is voorzien. Dit is het zogenaamde
'afkoppelen'.
Aquafin geeft tal van opdrachten tot het aanleggen van een gescheiden rioleringsstelsel. Omdat dit meestal
zeer ingrijpende werken zijn, maakt men vaak van de gelegenheid gebruik om verouderde wegen op te frissen.
De gemeente of AWV zal dan, in het kader van de rioleringswerken, de opdracht geven om een herinrichting
van de weg te laten uitvoeren.
Aquafin neemt zeer veel maatregelen om de hinder die met haar werken gepaard gaat, te verminderen. Mocht
er ondanks deze inspanningen toch iets mislopen, dan kunt u gratis terecht bij de ombudsman van Aquafin. Hij
onderzoekt dan het probleem en zorgt ervoor dat u binnen een redelijke termijn een antwoord of voorstel
krijgt.
Meer info: www.aquafin.be
De Lijn

De Vlaamse Vervoersmaatschappij, waarvan De Lijn de commerciële naam is, wordt op meerdere niveaus
betrokken bij wegenwerken, maar kan ook vragende partij of opdrachtgever zijn voor het uitvoeren van
werkzaamheden.
De uitvoering van werken, bijvoorbeeld in opdracht van een gemeente, kan invloed hebben op de actieve busof tramlijnen. De Lijn is daarom een belangrijke partner die bij wegenwerken steeds betrokken moet worden.
Tijdens wegwerkzaamheden en manifestaties moet de lijnvoering van de geregelde vervoerdiensten van De
Lijn zo veel mogelijk behouden blijven.
Dat De Lijn tijdig verwittigd wordt, is onder meer nodig om de exploitatie te organiseren, om bestuurders,
dispatching, klanten, infodiensten te verwittigen en eventueel drukwerk klaar te maken, vervanghaltes te
plaatsen, berichten aan haltes aan te brengen, folders te verspreiden en signalisatie aan te brengen. In zowel
het mobiliteitsconvenant als in decreten werd opgenomen dat De Lijn tijdig ingelicht dient te worden in geval
van hinder door manifestaties of openbare werken.
Maar De Lijn verplicht zichzelf ook om de gemeenten in te lichten bij wijzigingen in de dienstregeling. Ze stelt
samen met de gemeenten een omleidingsplan op en communiceert dit naar de gebruikers.
Meer info: www.delijn.be
17
Infrabel en NMBS
Infrabel is de infrastructuurbeheerder van het Belgische spoorwegnet. De NMBS beheert sinds het verdwijnen
van NMBS-holding, alles wat de treinreiziger aanbelangt, inclusief alle stations.
Zowel Infrabel als de NMBS geven opdracht tot werken op het openbaar domein. Onderhoudswerkzaamheden
aan spoorwegen en overwegen, de aanleg van infrastructuur en uiteraard ook de bouw van stations, behoren
tot hun takenpakket. Het station van de 21e eeuw is echter een station dat zich niet beperkt tot één gebouw en
enkele perrons, maar beslaat een hele omgeving. De bouw van een nieuw station en een nieuwe
stationsomgeving, in samenwerking met de gemeente en eventuele private partners, is dan ook een werk van
vele jaren, met heel wat hinder in de wijde omgeving.
HET PLANNINGSPROCES
Het plannen en uitvoeren van openbare werken is een complex proces. Er komt zeer veel bij kijken en het geheel
neemt veel tijd in beslag. Afhankelijk van de grootte van de werken kan de fase voorafgaand aan de eigenlijke
werken verschillende jaren duren. Onderstaande tekst tracht op een bevattelijke manier te schetsen hoe het
proces van openbare werken verloopt, van het eerste idee tot de uiteindelijke afronding van de werken.
Fase 1: voorbereiding
Het idee voor het uitvoeren van een bepaalde ingreep op het openbaar domein ontstaat doorgaans in één of
ander planningsproces.
Dit kan gebeuren op verschillende niveaus:
 Gemeentelijk niveau (bijv. Bij de opmaak van een gemeentelijk mobiliteitsplan waarbij een knelpunt of
probleem in de infrastructuur moet worden verholpen)
 Regionaal niveau
 Gewestelijke niveau (bijv. Indicatieve driejarenplanning van het agentschap infrastructuur/awv)
 Op niveau van aanbieders openbaar vervoer (bijv. Doorstromingsmaatregelen
De lijn)
 Op niveau van nutsmaatschappijen: noodzaak tot aanleggen gescheiden rioleringsstelsel
Fase 2: Ontwerpfase
Methodiek

Wil men met een project in aanmerking komen voor het afsluiten van een samenwerkingsovereenkomst of een
projectsubsidie, dan moet steeds de projectmethodologie worden gevolgd. De methodiek waakt erover dat de
projecten op een gefaseerde manier worden uitgevoerd.
 Er wordt voor elk project een start- en projectnota opgemaakt. Voor projecten waar de
voorkeursoplossing evident is, volstaat een unieke verantwoordingsnota, die beide combineert in één
nota.
 De initiatiefnemer staat in voor de opmaak van deze nota’s en het voorontwerp. Als bij projecten op
gewestwegen een extern studiebureau wordt aangesteld, dan wordt vóór het uitschrijven van de
opdracht een studieovereenkomst afgesloten tussen AWV, de gemeente en eventueel andere partijen.
18
 De nota’s worden voorgelegd aan en goedgekeurd door de Gemeentelijke BegeleidingsCommissie (GBC).
 De nota’s krijgen advies van de kwaliteitsadviseur. Eventueel is er een voorafgaande bespreking in de
Regionale MobiliteitsCommissie (RMC).
 Het uitvoeringsbesluit bevat een aantal uitzonderingen waarvoor de methodiek niet verplicht opgelegd
wordt. De GBC kan vragen om bij uitzonderingen toch de projectmethodologie te volgen.
Initiatiefnemers kunnen dit steeds vrijwillig doen.
Bestek of lastenboek

Daarna wordt er een bestek of lastenboek opgemaakt. Het bestek is het document waarin beschreven staat
wat er moet uitgevoerd worden, met welke materialen en op welke manier. Meestal wordt er gewerkt met het
Standaardbestek 250 van het Agentschap Wegen en Verkeer.
Het bestek is meer dan een technische en juridische beschrijving van de werken. De grote kracht van een
bestek is dat het een middel is om maatregelen voor minder hinder af te dwingen, die meer zijn dan enkel de
minderhindersteenslag. Deze bepalingen maken een vlottere, beter bereikbare werf mogelijk:
 Verkies een uitvoeringstermijn in kalenderdagen boven werkdagen. Bij kalenderdagen hoeft men geen
rekening te houden met weerverletdagen. Weer of geen weer, de aannemer moet de werken klaar
hebben tegen een vastgelegde dag. Werken met kalenderdagen maakt het mogelijk een correcte
einddatum te communiceren. Dit is heel wat duidelijker naar ondernemers toe, die zo hun werking beter
kunnen plannen.
 Leg ook een termijn in kalenderdagen op voor de verschillende fases binnen de werf.
 Neem een fasering op in het bestek waaraan een aannemer zich moet houden. Let wel, leg enkel een
fasering op indien dit een meerwaarde vormt voor de bereikbaarheid en de uitvoeringstermijn niet
nodeloos rekt. Heeft de aannemer een beter voorstel voor een fasering, overweeg dit dan.
 Bereikbaarheidssignalisatie uitwerken en opnemen in het bestek. Gebruik hiervoor de dienstnota over
bereikbaarheidssignalisatie van het Agentschap Wegen en Verkeer.
 Verplicht de aannemer bewonersbrieven op te stellen en te verspreiden onder de bewoners en
bedrijven op de werf.
Fase 3: Vergunningen, aanbesteding en verwerving grond
Administratieve procedures

Volgende administratieve stappen moeten doorlopen worden, vooraleer de werken kunnen starten:
 Opmaak en goedkeuring rooilijnplan en onteigeningsplan (indien nodig) + onderhandeling over
grondverwerving;
 Aanvraag en toezegging subsidies.
Aanvraag stedenbouwkundige vergunning

In deze fase wordt de stedenbouwkundige vergunning aangevraagd. In de nabije toekomst wordt dit een
omgevingsvergunning, waarin de milieuvergunning vervat zit. De termijnen voor goedkeuring kunnen hier nog
wijzigen.
19
Er bestaan twee verschillende administratieve procedures voor de toekenning van een vergunning: een
reguliere procedure en een bijzondere procedure, specifiek voor handelingen van algemeen belang of voor
aanvragen ingediend door publiekrechtelijke personen. Een aanvraag voor openbare werken zal dus meestal
binnen de bijzondere procedure vallen. Die laatste wordt afgeleverd door de Vlaamse Regering of de
gewestelijke stedenbouwkundige ambtenaar.
Termijnen voor goed- of afkeuring van de vergunning
 In de reguliere procedure:
 75 dagen, indien het aangevraagde in een ontvoogde gemeente ligt, over de aanvraag geen
openbaar onderzoek moet worden gevoerd, en de aanvraag niet is samengevoegd met een
milieuvergunningsaanvraag;
 150 dagen, als het aangevraagde wegenwerken omvat waarover de gemeenteraad
beslissingsbevoegdheid heeft;
 105 dagen, in alle andere gevallen.
 In de bijzondere procedure:
 Binnen de 60 dagen;
 Binnen de 105 dagen als de aanvraag wegenwerken omvat waarover de gemeenteraad
beslissingsbevoegdheid heeft.
De vervaltermijnen gaan in, de dag na dat het resultaat van het ontvankelijkheids- en volledigheidsonderzoek
aan de aanvrager wordt verstuurd. Zij gaan echter steeds ten laatste in op de 30e dag na deze waarop de
aanvraag werd ingediend.
Indien geen beslissing wordt genomen binnen de vervaltermijn, wordt de aanvraag als afgewezen geacht.
Openbaar onderzoek
In het kader van de bouwvergunning wordt een openbaar onderzoek uitgevoerd. Een openbaar onderzoek
vormt de eerste fase binnen de bestaande wettelijke procedure van informatie en overleg of ‘speciale regelen
van openbaarmaking’. Een openbaar onderzoek vindt plaats in de beslissingsprocedure voor de definitieve
goedkeuring van een project of plan. Tijdens een openbaar onderzoek kan men de voorliggende projecten en
plannen raadplegen en kan men er zijn mening over kenbaar maken.
Een openbaar onderzoek moet beginnen minimum 5 en maximum 10 dagen nadat de aanvrager bericht heeft
gekregen dat zijn aanvraag volledig is.
Als het om een vergunningsaanvraag gaat die wegenwerken omvat, neemt de gemeenteraad een gemotiveerd
besluit over de zaak van de wegen. De gemeenteraad neemt daarbij kennis van de ingediende bezwaren en
opmerkingen.
Bij de vergunningsaanvragen voor openbare werken (aanleg of wijziging van de verkeerswegen) duurt het
openbaar onderzoek 30 kalenderdagen.
Affiches met de vermelding ‘bericht van openbaar onderzoek’ kondigen een openbaar onderzoek aan.
Indien vereist wordt ook een Milieu Effecten Rapport (MER) opgemaakt.
20
Aanbesteding

Op basis van het bestek kunnen aannemers een offerte indienen.
De opdracht wordt na onderzoek van de offertes toegewezen aan de inschrijver die de laagste of voordeligste
regelmatige offerte heeft ingediend, naargelang het geval.
De keuze van de inschrijver geeft aanleiding tot een gemotiveerde gunningsbeslissing door de bevoegde
overheid, in voorkomend geval, na advies (wettelijkheid en regelmatigheid) van de diverse controlerende en
toezichthoudende instanties. De opdracht wordt gegund door de eenzijdige kennisgeving van de beslissing van
de bevoegde overheid aan de gekozen inschrijver.
Fase 4: Uitvoeringsfase
Aanvang en verloop van de werken

De aanbestedende overheid (bouwheer) stelt de datum voor aanvang van de werken vast.
Voorafgaand aan de start van de werken, vinden er één of meerdere coördinatievergaderingen plaats waarop
alle relevante partijen aanwezig zijn (bouwheer, gemeente, aannemer, nutsmaatschappijen, …) en waar tussen
deze partijen afspraken worden gemaakt over de start en uitvoering van de werken.
Op elkaar afstemmen van de werken

Artikel 78 van het Koninklijk besluit houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van
het gebruik van de openbare weg van 1 DECEMBER 1975 [BS 09.12.1975] (zie supra) biedt de gemeente de
mogelijkheid om werken en evenementen zo veel mogelijk op elkaar af te stemmen. Het is dus de gemeente
die de nodige vergunningen voor inname van het openbaar domein uitreikt. Vanuit dit opzicht is het de
opdracht van de gemeente alle mogelijke hinder te analyseren en af te stemmen op elkaar. Hou daarbij
rekening met deze punten:
 Timing: De informatie die binnenkomt via de verschillende kanalen geeft een overzicht weer van wat
waar te gebeuren staat. Leg alle informatie over elkaar en ga na waar er zich conflictsituaties kunnen
voordoen: hinderen twee werven elkaar of is de impact van twee gelijktijdige werven te groot? Reik de
vergunningen pas uit wanneer er een voldoende spreiding van de werken is.
 Omleiding en signalisatie: Stem werken binnen en buiten de gemeente op elkaar af. Lopen de
omleidingen niet over een werf in de buurgemeente? Is er voldoende signalisatie voorzien, ook op het
grondgebied van de buur?
 Raamcontracten: Laat nutsmaatschappijen die volgens raamcontracten werken, tijdig melding maken
van geplande werken of pas de raamcontracten aan. Kijk of het mogelijk is om zonder raamcontracten te
werken om zo een beter zicht te krijgen op alle werken, ook die van de nutsmaatschappijen.
Einde van de werken - oplevering

Vooraleer per fase een deel van de openbare weg kan opengesteld worden, moet er een proces-verbaal van
vaststellingen opgemaakt worden tussen aannemer en opdrachtgever, waarin eventuele tekortkomingen
worden genoteerd. Daarna gebeurt de oplevering van de werken, wat wil zeggen dat de opdrachtgever zich
ermee akkoord verklaart dat de werken zijn uitgevoerd zoals in het bestek werd beschreven. Hiertoe wordt een
proces-verbaal van oplevering opgesteld door de opdrachtgever. Na de oplevering kan de weg terug
opengesteld worden.
21
FLANKERENDE WETGEVING EN RANDVOORWAARDEN
De Vlaamse overheid heeft een aantal richtlijnen opgesteld die alle ontwerpers, wegbeheerders en uitvoerders
sturen in het ontwerp en de realisatie van een veilig en comfortabel publiek domein. De richtlijnen staan
beschreven in een aantal vademecums en brochures, die de partners moeten laten inzien wat het belang is van
een goede toegankelijkheid en een verkeersveilige infrastructuur op maat van de zwakke weggebruiker.
Deze vademecums zijn praktijkgerichte handleidingen voor het ontwerp van een degelijke
mobiliteitsinfrastructuur. Ze zijn terug te vinden op:
www.mobielvlaanderen.be/vademecums.php?a=17















Vergevingsgezinde wegen (Vlaamse overheid)
Vademecum Fietsvoorzieningen (Vlaamse overheid)
Brochure: Fietsroutes in Vlaanderen - Goede praktijkvoorbeelden - Fietsersbond en Vlaamse overheid
Vademecum Motorrijdersvoorzieningen (Vlaamse overheid)
Vademecum Voetgangersvoorzieningen (Vlaamse overheid)
Vademecum toegankelijk publiek domein (Vlaamse overheid)
Toegankelijke bushaltes - bushaltegids (De Lijn)
Werkboek voor verkeersveilige schoolomgevingen (Vlaamse overheid)
Richtlijnenboek Mobiliteitseffectenstudies (Vlaamse overheid)
Vademecum veilige wegen en kruispunten (Vlaamse overheid)
Brochure: Fietsenstallingen in Vlaanderen en Brussel - Goede praktijkvoorbeelden PDF-bestand (5,91
MB) - Fietsersbond en Vlaamse overheid)
Ideeënboek 'Voetgangersvoorzieningen in centrumgebieden'
Vademecum Duurzaam Parkeerbeleid (Vlaamse overheid)
Veilige schoolroutes in kaart - Werkboek voor gemeenten (Vlaamse overheid)
Ideeënboek 'Maatregelen Duurzame Mobiliteit': suggesties om het woon-werkverkeer te verbeteren
(Vlaamse overheid)
22
Er bestaat geen modeltraject om infrastructuurwerken zonder hinder te laten verlopen. Er zijn wel enkele
cruciale concepten die, mits een doordachte uitwerking, het draagvlak voor de werken kunnen vergroten en de
negatieve impact ervan voor ondernemers kunnen inperken. Vanaf het eerste idee tot de opening van de
nieuwe weg.
VAN IDEEËN TOT PLANNEN: HET PLANNINGSPROCES GECOMMUNICEERD
Bewoners en ondernemers die betrokken zijn bij de opmaak van plannen voor openbare werken, zullen de
hinder ook sneller aanvaarden. Meer nog, zij zullen soms de beste ambassadeurs voor de werken zijn. Hoe
participatie kan aangepakt worden, beschrijven we iets verder. Maar voor er van participatie sprake kan zijn,
moeten betrokkenen eerst wel weten welke ideeën er leven en welke werken er op stapel staan.Het idee voor
het uitvoeren van een bepaalde ingreep op het openbaar domein ontstaat doorgaans in één of ander
planningsproces.
Meerjarenplannen en beleidsnota’s
Een eerste bron van informatie zijn de meerjarenplannen en beleidsnota’s.
Een beleidsnota is een document waarin een minister aangeeft hoe hij of zij, voor zijn of haar bevoegdheden,
het regeer- of bestuursakkoord zal realiseren in de loop van de legislatuur. Grote infrastructuurwerken krijgen
vaak een aanzet in de beleidsnota.
De Beleidsnota Mobiliteit en Openbare Werken 2014-2019, ingediend door de heer Ben Weyts, Vlaams
minister van Mobiliteit, Openbare Werken, Vlaamse Rand, Toerisme en Dierenwelzijn
152 (2014-2015) is terug te vinden op:
www.vlaamsparlement.be/Proteus5/resultaat.action?pContext=DW_STUKKEN&pLegislatuur=13&
pTypeId=22&selectId=1&groupingIds=1&groupValues=2014-2015
UIT DE BELEIDSNOTA
Ik blijf investeren in goed onderhouden en geëxploiteerde netwerken zodat deze optimaal kunnen
functioneren. Ik zet in op een programmatorische aanpak van het onderhoud van wegen, en dit op basis van
objectieve criteria. Investeringen in structureel onderhoud worden gecombineerd met ingrepen ter
bevordering van de leesbaarheid van de weg, de verkeersveiligheid, de verkeersdoorstroming en de
(her)aanleg van fietspaden. Daarnaast zorg ik voor een gecoördineerde aanpak van hinderincidenten om de
verkeershinder te beperken.
Los van de goed onderhouden en geëxploiteerde netwerken blijf ik ook investeren in nieuwe projecten om de
huidige verkeers- en vervoersnetwerken efficiënter, performanter en meer samenhangend te maken. Hierbij
zal ik in de eerste plaats focussen op die investeringen die de grootste hefboom creëren voor de
jobbereikbaarheid en de schoolbereikbaarheid. Ik heb ook aandacht voor de uitbouw van innovatieve,
intelligente transportsystemen.
Bron: De Beleidsnota Mobiliteit en Openbare Werken 2014-2019,
23
Werken op gewestwegen worden opgenomen in het Indicatief Driejarenprogramma van AWV. Er zal een
nieuw programma voor de periode 2015-2017 opgesteld worden.
Sedert 2014 moeten alle lokale besturen werken met de BBC, de beleids- en beheerscyclus. De BBC is het
plannings-, registratie- en evaluatiesysteem van de lokale besturen. Hij stimuleert besturen meer dan ooit om
geïntegreerd te plannen en te werken. Daarbij staan de beleidskeuzes van het bestuur centraal. De strategische
meerjarenplanning vormt de kern van het planningsgedeelte van de beleids- en beheerscyclus. Een lokaal
bestuur legt in het meerjarenplan de grote lijnen van het beleid voor de komende jaren vast. Daarvoor moet
het beleidsdoelstellingen formuleren en uitwerken.
Volgens het Decreet van 20-03-2009 betreffende het mobiliteitsbeleid, gewijzigd bij Decreet van 10-02-2012,
moet voor elke gemeente een mobiliteitsplan worden opgesteld als kader voor het gewenste duurzame lokaal
mobiliteitsbeleid. Het plan heeft een tijdshorizon van tien jaar en kan een doorkijkperiode van dertig jaar
omvatten. Het gemeentelijk mobiliteitsplan richt zich naar het Mobiliteitsplan Vlaanderen, waarvan het de
bepalingen aanvult op gemeentelijk niveau.
Het decreet voert als algemeen geldend principe binnen het mobiliteitsbeleid, naast het STOP-principe, ook het
participatiebeginsel in. Op grond hiervan wordt ‘aan burgers vroeg, tijdig en doeltreffend inspraak verleend bij
het voorbereiden, het vaststellen, het uitvoeren, het volgen en het evalueren van het mobiliteitsbeleid’.
Concreet betekent dit dat het college van burgemeester en schepenen een besluit neemt over een voorstel van
participatietraject en dit voor goedkeuring voorlegt aan de gemeenteraad. Het spreekt voor zich dat een
dergelijk participatietraject zo vroeg mogelijk in de procedure wordt opgemaakt en vastgesteld. Dat gebeurt
dan ook het best op het moment dat de beslissing tot de opmaak/bijsturing van het mobiliteitsplan wordt
genomen. Het decreet geeft gemeenten de volledige autonomie om zelf een participatietraject op maat op te
zetten. Indien de gemeente geen regels vastlegt voor de participatie, zal het voorlopige ontwerp van
gemeentelijk mobiliteitsplan minstens aan een openbaar onderzoek moeten worden onderworpen.
Bron en meer info: www.mobielvlaanderen.be/overheden/mobplan.php
De (I)GBC
De meeste nieuwe projecten moeten besproken worden in de (I)GBC.
De (I)GBC ((Inter) Gemeentelijke BegeleidingsCommissie) is een multidisciplinair en
beleidsdomeinoverschrijdend overlegforum waarin de betrokken partners samen mobiliteitsknelpunten
onderzoeken en voorstellen tot oplossingen uitwerken.
De GBC is verantwoordelijk voor:
 De voorbereiding, de opmaak, de opvolging, de evaluatie en, in voorkomend geval, de herziening van het
gemeentelijk of intergemeentelijk mobiliteitsplan;
 De begeleiding van de voorbereiding, de opmaak, de opvolging en de evaluatie van projecten die
aansluiten bij het duurzame lokale mobiliteitsbeleid, meer bepaald bij (een geheel van) maatregelen met
betrekking tot de ondersteuning van andere strategische plannen, de verbetering van bestaande
infrastructuur, de aanleg van nieuwe infrastructuur, de uitbouw van een kwaliteitsvol openbaar vervoer
en bij andere maatregelen die bijdragen tot duurzame mobiliteit.

Als de reikwijdte van een plan of project verschillende gemeenten betreft, kunnen de werkzaamheden of
deelaspecten van GBC's gebundeld worden in een gezamenlijk bovenlokaal overlegplatform: de
intergemeentelijke GBC, afgekort IGBC. De IGBC neemt voor het specifieke plan of project de taken en
verantwoordelijkheden van de verschillende GBC's over.
24
De GBC wordt opgericht bij besluit van de gemeenteraad. Het gemeenteraadsbesluit geeft onder andere aan
hoe de GBC wordt samengesteld. Voor de samenstelling moet de gemeenteraad beslissen over de aanstelling
van de voorzitter (evt. meerdere vertegenwoordigers voor de gemeente) en over de adviserende leden, die
permanent kunnen deel uitmaken van de GBC. De samenstelling van de vaste en variabele leden is vastgelegd
in de regelgeving.
Taakstelling

Binnen de Gemeentelijke BegeleidingsCommissie staan het komen tot oplossingen en tot kwaliteitsvolle
plannen en projecten centraal, die kaderen in het duurzaam lokaal mobiliteitsbeleid. Ook het verwerven van
het draagvlak voor deze projecten is van belang. De GBC verleent assistentie bij de voorbereiding, de opvolging
en de evaluatie van deze projecten. De leden waken vanuit hun eigen takenpakket binnen het mobiliteitsbeleid
over de conformiteit, consistentie en specificiteit. Hier ligt het accent op de (op)waardering van de kwalitatieve
aspecten van de projecten, plannen en acties. De GBC zal hierover aanbevelingen geven aan de initiatiefnemer.
Samenstelling

Om de doeltreffendheid van de GBC te verhogen, worden sommige leden aangeduid als vast lid en andere
leden verplicht uitgenodigd.
 Vaste leden zijn: de gemeente, het departement MOW (BMV), De Lijn, de initiatiefnemer en de
betrokken wegbeheerder(s).
 Variabele leden die verplicht kunnen worden uitgenodigd zijn: de provincie, het departement RWO, het
departement LNE, de NMBS, adviesverlenende overheden in het kader van evt. verdere
vergunningsprocedures.
 Lokale vertegenwoordigers die een belangrijke rol kunnen hebben in de draagvlakverwerving tijdens de
besprekingen in de GBC, worden door de gemeente als adviserende leden benoemd. Met betrekking tot
een bepaald dossier kunnen nog bijkomende adviserende leden, die evt. ook niet-lokale actoren
vertegenwoordigen of vanwege hun expertise, worden uitgenodigd.
De gemeente kan in het kader van de participatie ook beslissen de GBC-vergaderingen open te stellen voor de
bevolking of voor bepaalde focusgroepen. De GBC behoudt op die manier haar karakter van overlegforum en
faciliteert een lokaal draagvlak voor de voorgenomen mobiliteitsprojecten.
Consensus

De GBC formuleert haar aanbevelingen bij consensus. Elk van de vaste leden en de aanwezige variabele leden
hebben één stem waarbij zij zich uitspreken over het plan of project. Uitdrukkelijk bezwaar van één van de
vaste leden of aanwezige variabele leden leidt tot het ontbreken van de consensus.
Elk lid kan met één of meerdere vertegenwoordigers aanwezig zijn op de vergadering, maar behoudt slechts
één stem. Een actor die naast vast lid, ook initiatiefnemer is en/of wegbeheerder, behoudt eveneens slechts
één stem.
Vaste leden kunnen zich ook via volmacht laten vertegenwoordigen. Variabele leden kunnen vooraleer de
beraadslaging in de GBC plaatsvindt een schriftelijk advies overmaken. Het spreekt voor zich dat bij bezwaren
t.a.v. het plan of project, men die wel in actieve aanwezigheid formuleert, om tijdens de beraadslaging in de
GBC ook te kunnen bijdragen in het aanreiken van een oplossing.
Bron en meer info: http://www.mobielvlaanderen.be/overheden/artikel.php?id=114
25
Het GIPOD
We beschikken in Vlaanderen over een ideaal instrument om een overzicht te krijgen van alle mogelijke werken
en evenementen, zelfs van die in de planningsfase: het Generiek Informatieplatform Openbaar Domein
(GIPOD).
Het GIPOD is in eerste instantie bedoeld voor kabel- en leidingbeheerders, openbaar-domeinbeheerders
(steden, gemeenten en het Agentschap Wegen en Verkeer) en voor de vervoersmaatschappij De Lijn. Zij krijgen
toegang tot de beveiligde GIPOD-omgeving. Die bestaat uit een webtoepassing en webservices, en laat toe om
informatie over werken en manifestaties in het GIPOD in te geven, te beheren en te bevragen.
Het GIPOD is dus een platform waarmee informatie over werken of manifestaties op het openbaar domein
tussen alle actoren kan uitgewisseld worden. Het principe is eenvoudig: organisaties die werken of
manifestaties op het openbaar domein plannen, geven deze informatie door aan het GIPOD. De partijen die op
de hoogte willen zijn van de geplande activiteiten binnen hun interessegebied, raadplegen het GIPOD. Het
GIPOD gaat daarbij zelf op zoek naar potentiële conflicten en waarschuwt de betrokken actoren.
Het GIPOD zorgt ervoor dat er meer afstemming en samenwerking komt bij nuts- en/of wegenwerken, dat
werken op omleidingstrajecten vermeden worden en dat conflicten tussen werken en manifestaties beter
gedetecteerd kunnen worden: meer synergie en minder hinder dus. Het GIPOD voorziet hiervoor in een aparte
synergiemodule die samenwerking kan ondersteunen. GIPOD-gebruikers houden er zich ook aan om voor
werken van eerste categorie steeds een synergieaanvraag te lanceren.
Het GIPOD is niet toegankelijk voor ondernemers en burgers. Maar de ‘hinder in kaart’-toepassing op Geopunt
geeft wel een overzicht van alle lopende werken, evenementen en andere innames van het openbaar domein
die ingebracht zijn in het GIPOD.
Geopunt: http://www.geopunt.be/hinder-in-kaart
Bron en meer info: https://www.agiv.be/producten/gipod
Publicatie van aanbestedingen
Overheidsdiensten die een opdracht uitschrijven voor diensten, leveringen of werken, moeten die kenbaar
maken.
De regels rond openbare opdrachten zijn opgenomen in de wet overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten
voor werken, leveringen en diensten van 15 juni 2006 en de wet betreffende de motivering, de informatie en de
rechtsmiddelen inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten van 17
juni 2013. Vanaf 1 juli 2013 is de nieuwe regelgeving overheidsopdrachten in werking getreden. Deze geldt
voor alle overheidsopdrachten die vanaf 1 juli 2013 bekendgemaakt werden, of waarvoor vanaf die datum
deelnemers uitgenodigd worden om zich kandidaat te stellen of een offerte in te dienen (wanneer een
bekendmaking niet verplicht is).
Het platform e-Procurement biedt aanbestedende overheden (federaal, regionaal en lokaal) en
ondernemingen een gemakkelijke en snelle toegang tot de verschillende toepassingen om
overheidsopdrachten elektronisch te laten verlopen.
e-Notification laat aanbestedende overheden toe om overheidsopdrachten te publiceren. Ondernemingen
kunnen overheidsopdrachten elektronisch consulteren.
Meer info over de Belgische regelgeving voor overheidsopdrachten:
www.bestuurszaken.be/Belgische-regelgeving
26
Websites en andere communicatieproducten van overheden
Websites

Op heel wat websites is informatie te vinden over ideeën en plannen (en werken in uitvoering):
De informatie over lopende studies, plannen en realisaties van het Agentschap Wegen en Verkeer is terug te
vinden op
http://www.wegenenverkeer.be/wegenwerken
Aquafin communiceert via
www.aquafin.be
Ook via de gemeentelijke of stedelijke website is het vaak mogelijk details van de werken terug te vinden. De
ene stad of gemeente doet al meer inspanningen dan de andere om de burgers en bedrijven via het web te
informeren. Eens de weg is ingeslagen, wordt verwacht dat de geboden informatie steeds accuraat is.
IN DE PRAKTIJK
Een goed voorbeeld van een uitgebreide en goed gestructureerde website is die van de stad Brugge
(www.brugge.be). Op een zeer gedetailleerde manier worden aankomende en lopende werkzaamheden
bijgehouden en geüpdatet met recente informatie.
Steeds meer steden en gemeenten kiezen voor een aparte website met enkel informatie over wegenwerken en
andere openbare werken. Websites als www.wingenebereikbaar.be geven een overzicht van de lopende
werkzaamheden en studies. Andere websites, bijvoorbeeld www.brusselsesteenweg.be, zijn dan weer specifiek
gericht op één project. De stad Torhout startte zelfs met een Facebook-pagina om de langlopende werken op
de Oostendestraat in detail toe te lichten.
Overleg/infovergaderingen
In aanloop naar infrastructuurwerken zullen de betrokken partners (gemeente, Aquafin, AWV, …) vaak een
infovergadering organiseren, in één van de vele mogelijke vormen. Tijdens dergelijke infomomenten wil men
de bewoners, ondernemers en andere betrokkenen informeren over de details van de werken en de hinder die
ermee samenhangt. Er wordt ook meegedeeld bij wie men terechtkan met vragen of opmerkingen.
27
Die infomomenten kunnen ook perfect in de planningsfase.
Er worden heel wat verschillende vormen van infovergaderingen en –momenten georganiseerd. Hierbij enkele
voorbeelden:






Infomarkt met infostand per betrokkene
Algemene infoavond …
… met vragenronde
… met infomarkt
Overleg met ondernemers
Bezoek aan de plaatselijke bedrijven
Persoonlijke contacten
Persoonlijke contacten blijven ook vandaag in onze gedigitaliseerde wereld, een belangrijke bron van
informatie. Op momenten waarop nog niet officieel gecommuniceerd wordt, of bij toevallige ontmoetingen,
kan men toch al wat te weten komen over wat er beweegt op vlak van mobiliteit en wegenwerken.
Zo kan een ambtenaar van openbare werken off the record een eerste melding doen over op til zijnde
wegenwerken. Een schepen kan in aanloop van het uitschrijven van een bestek, samenzitten met de lokale
UNIZO-afdeling om na te gaan wat haar visie is. Het onderhouden van goede contacten kan tijdig de bel van
openbare werken doen rinkelen. Ook voor initiatiefnemers kan het een meerwaarde zijn om ondernemers
en/of bewoners in een vroeg stadium te betrekken. Meer info in het hoofdstuk Participatie.
Participatie
Het opzetten van een participatietraject draagt bij tot het creëren van een draagvlak onder bewoners,
ondernemers en andere betrokkenen. Meer informatie over hoe een participatietraject er kan uitzien, vindt u
in het hoofdstuk Participatie.
PARTICIPATIE
Terwijl het organiseren van participatie in het verleden gebaseerd was op goodwill van de gemeente, is het nu
een verplicht gegeven op het gemeentelijke niveau.
Wettelijk kader
Participatie wordt wettelijk geregeld in het Vlaams Gemeentedecreet. Hoofdstuk II van het decreet regelt de
inspraak van de burgers. Zo beschrijft artikel 199:
De gemeenteraad neemt initiatieven om de betrokkenheid en de
inspraak van de burgers of van de doelgroepen te verzekeren bij
de beleidsvoorbereiding, bij de uitwerking van de gemeentelijke
dienstverlening en bij de evaluatie ervan.
Artikel 200 gaat dieper in over het hoe en wat van de overlegstructuren. Hoe zijn de overlegorganen
samengesteld? Wie mag zetelen? …
Waarom participeren?
Het verplicht organiseren van participatie is een antwoord op de stijgende vraag naar inspraak. Niet enkel voor
burgers en ondernemers biedt participatie tal van voordelen, ook het organiserende lokale bestuur ondervindt
er de meerwaarde van.
Dankzij participatie komen meer ondernemers en burgers in aanraking met het beleid én ze kunnen er toe
28
bijdragen. Door niet enkel de verkozenen te laten meedenken, maar ook anderen hun bijdrage te laten
leveren, wordt een betere afspiegeling van de bevolking betrokken bij het beleid. Zij zijn de plaatselijke
ervaringsdeskundigen. Op die manier krijgen we meer democratie. Let wel, representatieve participatie
verhoogt dan wel de democratie, maar ze vervangt ze niet. Het zijn uiteindelijk de verkozen politici die de
beleidskeuzes maken. Het betrekken van burgers en ondernemers zal echter wel een breder draagvlak met zich
meebrengen en verhoogt de kans dat de doelgroepen die bereikt moeten worden, ook werkelijk worden
bereikt.
Ook op organisatorisch vlak biedt participatie mogelijkheden, in het bijzonder voor ondernemers. Zo worden
wegenwerken vaak gepland vanuit het oogpunt van de overheid, het studiebureau en de aannemer. Dit leidt
tot situaties die voor ondernemers soms onbegrijpelijk of ondoordacht lijken. Het aangaan van overleg met
ondernemers kan de planning en uitwerking van een project echter in positieve zin beïnvloeden, de
bereikbaarheid maximaliseren en dus het draagvlak uitbreiden.
Het betrekken van belanghebbenden in het participatietraject zet de lokale besturen ertoe aan de
beleidskeuzes beter te motiveren en de beschikbare middelen efficiënter in te zetten. Het beleid wordt
hierdoor transparanter en zowel de effectiviteit van de uiteindelijke beslissing als de slaagkansen stijgen
hierdoor gevoelig.
Stappenplan
Het organiseren van een echt participatietraject is zeker niet vanzelfsprekend. Mobiel 21, onafhankelijk
centrum voor duurzame mobiliteit, ontwikkelde een stappenplan dat gemeenten begeleidt in hun eigen
participatietraject. Het Draaiboek Participatietrajecten is gratis te downloaden op www.mobiel21.be en
www.mobielvlaanderen.be.
Een beslissingsboom geeft de gemeentebesturen de mogelijkheid om op een overzichtelijke en
gestructureerde manier de participatie in hun gemeente te organiseren. Stap voor stap bouwt men verder aan
een participatietraject op maat van de gemeente, het project, de betrokkenen, …. We overlopen kort de
stappen op basis van de beslissingsboom.
In stap 1 gaat de gemeente na wat het voorwerp is waarvoor men participatie wil organiseren. Gaat het om de
herinrichting van een gewestweg (waarvoor een samenwerking met AWV aan de orde is) of gaat het om een
kleiner mobiliteitsproject op wijkniveau? In het verlengde hiervan gaat men na waarover men de mening van
de burgers wil horen.
VOORBEELD
Een kleine gemeente wil samen met het Agentschap Wegen en Verkeer werk maken van de herinrichting van
de doortocht door de gemeente en de aanpalende straten. Er bevinden zich echter een school, handelszaken
en industriezones in of nabij de werken. Vooraleer aan het eigenlijke ontwerp te beginnen, wordt een
participatietraject opgezet om na te gaan hoe de leefbaarheid en het commerciële karakter verbeterd kunnen
worden. De gemeente geeft de aanzet via een projectomschrijving, geschreven in verstaanbare taal.
Stap 2 gaat dieper in op de meer technische details. Gemeenten stellen zich in deze stap de vraag welke de
planningsinstrumenten zijn en de timing die men wil hanteren. Er wordt ook een budget voorzien. Participatie
hoeft niet veel te kosten, maar er kruipt heel wat tijd in. Enige vorm van expertise is dan ook geen overbodige
luxe. Is de expertise of ervaring niet aanwezig binnen de gemeente, dan kan men overwegen een externe
expert in te huren.
29
VOORBEELD
Participeren is nieuw in de gemeente, maar het bestuur is overtuigd van de meerwaarde van een goed traject.
Vooraleer het eigenlijke traject te starten, spreekt men een (externe) expert aan die de gemeente over het
ganse traject zal begeleiden en adviseren. In overleg met de betrokken ambtenaren en leden van het bestuur,
zal hij de details van het traject verder begeleiden, van instrumenten tot timing en budget.
In stap 3 zal men de doelgroep en belanghebbenden oplijsten.
VOORBEELD
De doortocht die wordt aangepakt, zal impact hebben op zowel bewoners als bedrijven en een school. Tijdens
een eerste vergadering worden alle betrokkenen uitgenodigd. Na afloop krijgt iedereen de kans zich kandidaat
te stellen voor de klankbordgroep, waarna een selectie wordt gemaakt met een goede spreiding over het ganse
projectgebied.
Stap 4, stap 5 en stap 6 hebben betrekking op
het participatietraject, namelijk in welke
beleidsfase het gemeentebestuur de
betrokkenen wil horen, wat men met het traject
wil bereiken en op welke manier men dit zal
doen. Deze laatste keuze kan men maken aan
de hand van een lijst van 23 participatieinitiatieven. Op basis van specifieke kenmerken
van de samenstelling en omvang van de
doelgroep die u wenst te bereiken, kunnen
Foto door ZoZie
bepaalde initiatieven genomen worden. Aan de
hand van een overzichtelijke tabel waarin alle variabelen zijn opgenomen, kan het meest passende participatieinitiatief gekozen worden. Enkele mogelijkheden zijn het stadsdebat, een persoonlijk diepte-interview of een
inspiratietocht.
VOORBEELD
De stuurgroep van de gemeente (externe expert, betrokken ambtenaren, secretaris en bestuur) maakt de
keuze om zich tijdens het participatietraject te laten adviseren door de klankbordgroep. Maar ook alle
betrokken bewoners en handelaars worden geconsulteerd en geïnformeerd. Hiervoor worden bewoners- en
klankbordgroepvergaderingen georganiseerd.
In stap 7 zal men met alle elementen die bepaald werden in voorgaande stappen, een uiteindelijk
participatietraject opstellen. Er wordt een duidelijke fasering van het traject opgesteld, waarbij er voldoende
tijd wordt ingepland voor elke actie. Per fase zal men de initiatieven en doelgrepen beschrijven, met als doel
per fase een duidelijk overzicht te krijgen. Budgettair wordt het hele project uitgezet, van de kosten die
gepaard gaan met de organisatie tot de inzet en tijdsbesteding van het personeel. Verder worden er concrete
afspraken gemaakt in verband met de interne en externe communicatie en wordt een contactpersoon
aangeduid.
Let wel, de fasering is geen statisch gegeven. Gedurende het traject moet steeds rekening gehouden worden
met mogelijke wijzigingen. Indien nodig moet het traject bijgestuurd worden.
30
Stap 8 legt zich toe op het praktische en organisatorische deel van het traject. Nadat bepaald is welke
initiatieven genomen zullen worden en welk budget beschikbaar is, zal men de concrete uitwerking bepalen.
Wat komt er aan bod? Waar organiseren we de initiatieven? Hoe communiceren we naar onze doelgroepen?
Wat is de rol van eventuele partners? Dit en nog vele andere vragen moeten beantwoord worden. Een goede
voorbereiding is dan ook van groot belang om het traject te doen slagen.
De laatste stap is stap 9. Hier evalueren we het traject. Moeilijkheden of fouten worden aangehaald en er
worden suggesties gedaan om het traject te verbeteren. Dit stelt de betrokken overheid in staat het traject bij
een nieuw dossier als basis te gebruiken. Leren uit onze fouten dus!
Grenzen en beperkingen
Het zijn en blijven de politici die de uiteindelijke beslissingen nemen. Participatie creëert dan wel een betere
afspiegeling van de maatschappij en een breder draagvlak, maar verbreedt de beslissingsbevoegdheid niet. De
initiatiefnemer houdt dit best altijd in het achterhoofd, onder meer in de communicatie naar de deelnemers
aan de participatie.
Een tweede valkuil is een participatiekloof. Die ontstaat wanneer enkel degenen die al veel participeren
worden bereikt en deelnemen aan het participatieproces. Dit is ook bekend als het Mattheüs-effect.
Als derde valkuil kunnen we de participatiemoeheid aanhalen. Overweeg zorgvuldig over welke thema’s
participatie zal worden georganiseerd. Een teveel aan participatietrajecten kan participatiemoeheid
veroorzaken, waarbij burgers op termijn geen zin meer hebben om deel te nemen. Maar ook geen of beperkte
resultaten van de geleverde inspanningen door burgers, kunnen de oorzaak zijn van het wegblijven uit de
trajecten.
EEN VOORBEELD VAN PARTICIPATIE: ZWEVEZELE (WINGENE)
Voorwerp van participatie
Het herinrichtingsgebied ligt op het snijpunt van de N50 Hille en de N370 Wingensesteenweg in Zwevezele. Zowel
de doortocht N50 als de centrumzone Wingensesteenweg-N370 worden heraangelegd.
Bijkomend is er een structureel onderhoud voorzien op één aansluitend gedeelte van de doortocht N50. De
handelskern ligt voornamelijk langs de doortocht Hille. In de zone langs de Wingensesteenweg ligt een
basisschool, de kerk en een overstappunt van De Lijn. Er wordt een conceptstudie gemaakt voor dit gebied,
voorafgaand aan het voorontwerp voor de herinrichting. Het participatietraject start vanaf de opmaak van de
conceptstudie en loopt tot en met het definitieve ontwerp.
Participatiecontext
Participatie wordt georganiseerd in het kader van het opstellen van de start- en de projectnota voor de aanvraag
van een module 3. Het gemeentebestuur is vertrouwd met participatie in andere projecten. Midden in de jaren
90 was er in dit projectgebied Hille, naar aanleiding van een mogelijke vestiging van een winkelvoedingsketen,
in samenwerking met UNIZO, een vormings- en denkreeks over Handel en Wandel. In 2008-2009 nam Hille ook
deel aan de handelaars- en klantenbevraging in het kader van een provinciale actie rond centrumbeheer. Nu de
herinrichting van de doortochten op de agenda staat, is er al een inhoudelijke onderbouw en een
vertrouwensbasis tussen handelaars en bestuur. De burgemeester en de schepen van Openbare werken
regisseren het participatietraject. Zij zijn de trekker en voorzitter van de projectstuurgroep waarin alle
beslissingen rond het participatietraject genomen worden, en waarin alle betrokkenen vertegenwoordigd zijn.
Mobiel 21 zetelt in deze stuurgroep als externe adviseur rond participatie.
Doelgroepen
De omwonenden van het gebied dat wordt heringericht (ongeveer een 300-tal huishoudens). Onder de
31
omwonenden bevinden zich handelaars, een basisschool en de eigenaar en gebruikers van Kerkfabriek SintJozefkerk Hille. De gebruikers van de bushalte van De Lijn vormen een doelgroep en de werkgevers en
werknemers van industriezone Hille- Noord en Zuid, zijn ook belangrijke gebruikers van de opnieuw in te
richten wegeninfrastructuur.1
Uitvoering
Ook na de start van de werken blijft het voor de gemeente Wingene en het Agentschap Wegen en Verkeer een
streefpunt om handelaars en omwonenden maximaal te betrekken. Voor aanvang van elke fase organiseert de
gemeente daarom een infovergadering waarin ze dieper ingaat op de werken, de planning en andere punten.
De bewoners en ondernemers krijgen de kans hun specifieke vragen voor te leggen aan de verschillende
partners in de werf.
De ondernemers kunnen terecht bij de bereikbaarheidsadviseur die luistert naar de vragen en opmerkingen. In
de mate van het mogelijke zal de bereikbaarheidsadviseur onmiddellijk een antwoord bieden. Andere,
complexere vragen zullen dan weer behandeld worden tijdens een bezoek, veelal samen met de aannemer, of
op de werfvergadering, waarna de bereikbaarheidsadviseur zal terugkoppelen. Naast de
bereikbaarheidsadviseur speelt ook de aannemer een belangrijke rol. Tijdens de werken aan de doortocht Hille
houdt de aannemer in de mate van het mogelijke rekening met de vragen van handelaars. Het resultaat is een
goede wederzijdse verstandhouding tussen de aannemer en de handelaars. Ze brengen een warm soepje of
koffie tot bij de aannemer en zijn werknemers, maar kunnen ook steeds bij hen terecht met dringende vragen.
EEN VOORBEELD VAN PARTICIPATIE: KLANKBORDGROEP IN GENTBRUGGE
In Gentbrugge startte in 2014 een grote werf op de Brusselsesteenweg. Op en rond deze drukke toegangsweg
tot het centrum van Gent bevinden zich heel wat ondernemers, sluit een afrit van de E17 aan en heeft De Lijn
een drukke tramlijn. De herinrichting van de weg is een ingrijpende werf, die een lange tijd voor grote hinder
zorgt. De bereikbaarheidsadviseur doet er grote inspanningen om op de hoogte te zijn van wat er leeft bij de
ondernemers. Daaruit bleek dat vanuit de handelaars en bewoners de vraag rees om een overlegplatform op te
zetten, waarbij op vaste tijdstippen een aantal afgevaardigden uit de buurt samenzitten met de projectpartners.
AWV en de bereikbaarheidsadviseur besloten daarom een klankbordgroep op te zetten. Aan ondernemers en
bewoners werd gevraagd wie graag in de groep wil zetelen, waarop de bereikbaarheidsadviseur uit de
kandidaten een groep samenstelde met een goede spreiding over heel de werf.
De leden van de klankbordgroep krijgen uit eerste hand detailinformatie over de geplande werken. Zij
verspreiden op hun beurt deze informatie onder hun buren. Ze zijn als het ware ambassadeurs van de werf in
hun buurt. Ze verzamelen voor de vergadering de bekommernissen en vragen uit hun deel van de straat en
spelen achteraf de informatie terug door. Heel dichtbij en heel direct dus.
1
(bron: Draaiboek Participatietrajecten – Bijlage 1. Mobiel 21, VVSG - www.mobielvlaanderen.be/overheden/2014draaiboek-participatietrajecten )
32
De taken van een klankbordgroep kunnen dus worden
onderverdeeld in informatie uitwisselen en overleggen:
Informatie uitwisselen:
Foto door ZoZie
 Info over de fasering en planning van de werf
 Feedback op het verloop van de werf: waar liggen de
knelpunten? Waar hebben we te maken met technische
moeilijkheden? …
 Overleggen
Suggesties en opmerkingen worden aangekaart in de klankbordgroep. De projectpartners zullen in de mate van
het mogelijke hieraan tegemoetkomen. Is dit echter niet mogelijk, dan wordt dit met duidelijke argumenten
uitgelegd. Na de klankbordgroep verspreiden de bewoners en de ondernemers de informatie zo veel mogelijk
onder hun buren, collega’s, klanten, …
COMMUNICATIE
Waarom communiceren
“The less people know, the more they yell”. Communicatie- en marketinggoeroe Seth Godin vatte het in één
simpele zin allemaal samen. Wanneer mensen niet weten wat er vlak voor hun neus gebeurt, dan zoeken ze
daarover informatie. Zolang er onwetendheid is, en er dus een onevenwicht is tussen wat men weet en ziet,
ontstaan er frustraties en een ongemakkelijk gevoel. Naarmate de tijd vordert en het gebrek aan informatie
blijft aanhouden, zal de roep om inlichtingen enkel maar toenemen, ook bij mensen die het gebrek aan
informatie aanvankelijk wisten te plaatsen.
Welke gevolgen heeft een gebrek aan informatie? Op korte termijn vertaalt zich dit in klachten bij de
betrokken instanties, het uiten van frustraties tegenover de aannemer, … Op lange termijn kunnen er gevolgen
zijn voor het draagvlak voor toekomstige werken, weerstand tegen nieuwe plannen en wegenwerken en
uiteindelijk zelfs stemmenverlies bij de volgende verkiezingen.
Als overheid kan men tegemoetkomen aan de onwetendheid van de getroffen bewoners, ondernemers en
anderen door proactief te communiceren. Zowel bewoners als ondernemers krijgen dan de kans om op een
andere, positievere manier, om te gaan met de werken.
Voor ondernemers speelt informatie en communicatie een nog grotere rol dan voor bewoners. Communiceert
men tijdig en correct, dan krijgen de ondernemers de kans om zich degelijk voor te bereiden op de openbare
werken. Van voorraden aankopen tot leveringen ontvangen en verzenden, tijdens wegenwerken vraagt het
meer organisatie.
Een kledingzaak bestelt reeds een jaar op voorhand de collectie
voor het jaar nadien. Tijdige communicatie geeft de handelaar de
mogelijkheid een collectie aan te kopen, die is afgestemd op de
wegenwerken of zelfs helemaal geen aankopen te doen en de zaak
tijdelijk te sluiten. Op die manier vermijdt men een situatie van
hoge kosten, maar weinig inkomsten.
Andere ondernemers zullen dan weer een tijdelijke verhuis voorbereiden, zich groeperen en acties op poten
zetten, huisleveringen doen, … Er zijn tal van mogelijkheden die pas het gewenste effect met zich meebrengen,
indien men tijdig en correct geïnformeerd werd.
33
Participatie ontmoet communicatie
Participatie en communicatie zijn geen losstaande begrippen, maar kennen een zekere overlapping. Enerzijds
wordt gecommuniceerd over het participatietraject, anderzijds wordt tijdens het participatietraject ook al een
bepaalde visie door de overheden gecommuniceerd.
De boodschappen die de wereld worden ingestuurd tijdens het participatietraject zullen reeds een eerste
impact hebben op de ontvangers, of ze nu deel uitmaken van de beoogde doelgroep of niet. Gerichte
communicatie, eventueel per brief of per e-mail, is aan te raden tijdens het participatietraject.
Ook interne participatie en communicatie
Wegwerkzaamheden zijn niet alleen het terrein van één dienst openbare werken of ingenieurs en
studiebureau’s. Ook de diensten communicatie, mobiliteit en lokale economie kunnen zeker hun steentje
bijdragen om de hinder maximaal te beperken. Bij werken met gemeenteoverschrijdende gevolgen is het ook
aanbevolen overleg te plegen met de buren.
Het communicatieplan
Communicatie vergt een degelijke voorbereiding en is geen verhaal van draaien met de wind. Het
communicatieplan kan een handige tool zijn voor de strikte opvolging van alle communicatie: van een analyse
van de situatie tot de evaluatie na afloop van de werken, van de gebruikte media over de hele duurtijd van de
werken tot contactgegevens voor lastminuteboodschappen.
Eens het communicatieplan is uitgewerkt, dient het in de praktijk te worden omgezet. Al te vaak worden goede
voornemens wegens ‘te weinig tijd’ of ‘we doen dat nog wel’ naar de prullenmand verwezen. Het plan vraagt
daarom een constante bijsturing en het opnemen van deadlines en afspraken.
Analyse

Elke werf is anders! Een oud plan recycleren is dus geen optie, want elke werf heeft specifieke kenmerken. Dit
wil uiteraard niet zeggen dat een ouder plan niet als aanzet kan dienen.
Het stellen van relevante vragen en het formuleren van een antwoord, is een hulpmiddel bij het beschrijven
van de situatie, de gevolgen tijdens de werken en de situatie waar men naartoe wil.





Hoe is de situatie?
Wie wordt getroffen door de werken?
Gebeuren er veel leveringen bij de bedrijven?
Wat zijn de gevolgen als de weg volledig onderbroken wordt?
…
Een analyse voor zowel de communicatie als de mogelijke impact door de werken, kan goed voorbereid
worden met deze punten:
Gesprek met stakeholders, vertegenwoordigers van attractiepolen en ondernemers, lokale
ervaringsdeskundigen
 bevraging ondernemers: analyse binnen en buiten de werfzone
 summiere mobiliteitsanalyse: signaleren van mogelijke impact van de werken op de mobiliteit in de
omgeving
 parkeerbehoefteanalyse (ook fietsenstallingen - indien nodig: parkeeronderzoek)
Minderhindertoets: nota met knelpunten/bezorgdheden en mogelijke oplossingen
Wees niet zuinig bij het inschatten van de impact en de mogelijke getroffenen!
34
Doelgroepen

Na het inschatten van de impact gaan we na welke de mogelijke doelgroepen zijn. Soms gaat het over een
homogene groep van bewoners, maar vaak is het uitgebreider dan dat. Bedrijven in al hun mogelijke vormen,
ziekenhuizen, scholen, …
We stellen verschillende categorieën doelgroepen op:
 Ondernemers/attractiepolen in de werfzone per fase
 Ondernemers/attractiepolen in de omgeving van de werfzone: gelegen op aanrijroutes naar de werf, op
omleidingsroutes of die leveren in of beleverd worden via de werfzone, aanrijroutes, omleidingsroutes
Onderstaande lijst geeft een overzicht van de vele mogelijke betrokkenen bij een werf:
 Bewoners
 Ondernemers: Ondernemers met verkoopruimte (bijvoorbeeld krantenwinkel), ondernemers zonder
verkoopruimte, weinig verkeer (bijvoorbeeld schrijnwerker), Ondernemers met veel leveringen en/of
klanten bijvoorbeeld supermarkt of transportbedrijf)
 Attractiepolen: hulpdiensten (ziekenhuizen, brandweer, …), scholen
 Openbare diensten: gemeentehuis of stadhuis, containerpark, verbrandingsoven, post, …
 Transport: De Lijn, taxibedrijven, weggebruikers, …
 Intermediairen: pers, omliggende gemeenten, belangenorganisaties, wijk- en buurtcomité’s,
handelaarsverenigingen, toevallige organisatoren buiten de gemeente (begrafenisondernemers,
toeristische diensten, foorkramers, evenementorganisatoren, …)
Communicatiedoel

Bij kleine werken zal het eenvoudig zijn het communicatiedoel op te stellen. Grote werken met meerdere
fasen, veel getroffenen en een grote verscheiden aan bedrijven en organisaties, hebben niet genoeg aan één
simpel communicatiedoel. Overweeg daarom meerdere communicatiedoelen.
Enkele voorbeelden
 De bewoners uit alle fasen zijn op de hoogte van het verloop van de werken dankzij informatie over
meerdere kanalen.
 De bedrijven nemen op basis van de tijdig aangeleverde informatie beslissingen over hoe ze de werken
zullen doorkomen.
 Het plaatselijke ziekenhuis kan zonder zorgen en steeds bereikbaar de werken doorkomen en is hierover
uitvoerig geïnformeerd.
Per fase zijn de getroffenen extra geïnformeerd en ook voorbereid op de werken.
Communicatiestrategie
In de communicatiestrategie wordt bepaald hoe de opgestelde communicatiedoelen kunnen worden bereikt.
Het is als het ware de verantwoording voor de gekozen strategie: “Welke weg volgen we om het doel te
bereiken en waarom kiezen we voor deze weg?”.
Per opgesteld communicatiedoel wordt beschreven hoe men het doel wil bereiken. Zo worden onder meer de
prioriteiten beschreven, hoe men contactgegevens verzamelt, …
35
Enkele van de te overwegen elementen:
 Hoe verzamelen we gegevens?
 KBO, bevolkingsregister
 Manuele registratie
 Infoverzameling tijdens infoavond
 …
 Welke informatie kan/mag gecommuniceerd worden?
 Hoe communiceren we over bijv. de einddatum van de werken?
 Hoe communiceren we over het gegeven van de werkdagen?
 Communiceren we enkel over genomen beslissingen of ook over overwegingen?
 Wie heeft zeggenschap over wat uiteindelijk mag gecommuniceerd worden?
 Waar liggen de prioriteiten?
 Welke communicatiemiddelen zullen worden gebruikt?
 Social media
 Mondelinge of schriftelijke communicatie
 Combinatie van meerdere
 Welke partners worden betrokken?
 Bereikbaarheidsadviseur
 UNIZO
 Agentschap Wegen en Verkeer
 Aquafin
 Communicatiebureau
 …
Uit deze lijst, die nog verder kan aangevuld worden naargelang de situatie, worden een aantal elementen
gehaald die kunnen toegepast worden op één of meerdere communicatiedoelen. Op basis van de selectie
wordt een korte beschrijving en verantwoording gegeven.
Voorbeeld
In aanloop naar de werken kiezen we ervoor om een informatievergadering te houden, omdat de
mensen die betrokkenheid weten te appreciëren en zo ook de mogelijkheid krijgen in detail kennis te
maken met de plannen en de mensen die met het project bezig zijn.
Voorbeeld
We gebruiken social media, Facebook in het bijzonder, om de bewoners en bedrijven te informeren over
de werken. Dit medium dient echter enkel als aanvullende communicatie. De eigenlijke communicatie zal
verlopen via andere, meer traditionele kanalen.
Als trekker van openbare werken kan men zelf bepalen hoever men gaat in het opstellen van
communicatiedoelen en de bijhorende strategie. Eenvoudige wegenwerken hebben niet noodzakelijk een
dergelijk diep uitgewerkte planning nodig. Maar werken over langere duur, gespreid over een ruime afstand en
over verschillende fasen, zullen eenvoudiger aan te pakken en op te volgen zijn met een duidelijke planning.
36
Boodschap
Correcte en accurate informatie is steeds het uitgangspunt bij communicatie naar de verschillende
doelgroepen. Verkeerde of gebrekkige informatie de wereld insturen, zal de geloofwaardigheid van alle
toekomstige communicatie niet ten goede komen. Overweeg daarom zeer goed welke informatie al dan niet
gecommuniceerd kan/mag worden.
Naast de inhoud zijn ook de houding en de toon van de communicatie belangrijk. De algemene doelstelling van
alle acties is dat men steeds uitgaat van een positieve benadering. Waarom zijn de werken nodig? Hoe zal de
omgeving eruit zien in de toekomst en wat krijgen we in ruil voor de werken?
Dergelijke benadering is mogelijk indien alle actoren ze toepassen: van overheid over aannemer tot handelaar.
Dankzij een goede omkadering kan een verhaal op poten gezet worden, waarbij de infomiddelen per doelgroep
duidelijk en doelgericht positief vertaald worden.
Zowel de overheid via haar communicatie, de handelaars in de omgang met de klant en het uitvoeren van de
acties, als de aannemer door zo min mogelijk hinder te veroorzaken, dragen bij tot het positieve verhaal. Maar
de overheid moet trekker zijn van deze positieve boodschap, door correct en tijdig te communiceren naar de
betrokken partijen en door al in het opstellen van het bestek voor de aanstelling van de aannemer, enkele
voorwaarden op te nemen. In het bestek kunnen onder meer volgende zaken worden opgenomen:
 Het verplicht opstellen van bewonersbrieven bij werken op kortere termijn.
 Geen werkdagen, maar kalenderdagen opnemen in het bestek. Dit biedt de mogelijkheid om over een
specifieke einddatum te communiceren.
 Het opnemen van een bepaling dat de aannemer bereikbaarheidsborden laat aanmaken, al dan niet naar
een aangeleverd ontwerp.
…
Verder zijn er nog een aantal elementen die de aard van de boodschap zullen beïnvloeden:
 Tijdstip: de gebrachte boodschap zal sterk beïnvloed worden door het moment waarop men
communiceert. Een eerste vermelding in bijvoorbeeld het gemeenteblad over de eerste ontwerpen, zal
eerder in de voorwaardelijke wijs worden gebracht. Nadert men de startdatum en worden afspraken en
data steeds concreter, dan zal ook de boodschap steeds concreter worden.
 Medium: elk medium leent zich tot een specifieke communicatie. Social media zijn ideaal voor korte,
snelle berichten. Een persbericht leent zich dan eerder voor een uitgebreidere tekst, waarin alle
relevante informatie voor een brede doelgroep te vinden is.
 Doelgroep: bewoners hebben geen boodschap aan informatie voor ondernemers. Weeg nauw af welke
informatie relevant is voor de specifieke doelgroepen.
 Zekere informatie tegenover onzekere informatie: communiceer bij voorkeur over zekere feiten. Is
bepaalde informatie onder voorbehoud? Vermeld dit dan ook, net zoals de reden.
“Hoelang zullen de werken duren?” en “Langs waar loopt de omleiding? zijn maar enkele van de vragen die
sowieso beantwoord moeten worden. Volgende lijst geeft een overzicht van relevante informatie die dient
opgenomen te worden in één of meerdere van de boodschappen, afhankelijk van het medium.






Beoogde doel
Partners
Locatie van de werf
Start van de werken
Duur van de werken
Einde van de werken
37






Aard van de werken
Voorbehoud weerverlet
Omleidingsroute
Fasering
Contact bij vragen
…
Middelen
Naarmate het internet en de social media opkwamen, steeg ook de snelheid sterk van communiceren. Een
uitgestuurd persbericht wordt niet enkel opgepikt door de pers, maar ook op Twitter en andere platformen
worden aankondigingen duchtig gedeeld en becommentarieerd, minuten of zelfs seconden na de publicatie.
Social media kunnen dan ook niet meer genegeerd worden in het communicatieproces rond openbare werken.
Een overzicht van de belangrijkste kanalen.
 Persbericht
Alle relevante en zekere info dient opgenomen te worden
in het persbericht. Stuur bij voorkeur de
omleidingsplannetjes in hoge resolutie mee.
 Informatieavond
Zowel voor bedrijven als bewoners is een infoavond een
belangrijk moment om van dichtbij kennis te maken met
de uit te voeren werken.
 Folder
Een folder over de werken kàn interessant zijn. Bewoners
en ondernemers houden die bij en vallen erop terug
gedurende de werken. Wees dus zeker dat de opgenomen
informatie correct en relevant blijft.
 Website
Via een goede en toegankelijke website kunnen de
betrokkenen op elke moment snel en eenvoudig
informatie over de werken opvragen. Meer en meer
steden en gemeenten bieden op hun website de rubriek
‘Wegenwerken’ aan of hebben een aparte website,
specifiek over openbare werken. Daar vindt men alle
informatie: van plannen tot contactgegevens.
 Social media (Facebook, Twitter, …)
Voor een snelle verspreiding van informatie kan een beroep gedaan worden op de social media. Let wel:
hoewel heel wat mensen actief zijn op deze platformen, wordt toch een grote groep mensen niet
bereikt. Er wordt dus bij voorkeur gekozen voor een combinatie van media, zeker voor de verspreiding
van de belangrijkste informatie.
 SMS
Sommige gemeenten beschikken over een uitgebreide database met daarin onder meer gsm-nummers.
Communicatie via sms kan, mits beperkt gebruik, zoals lastminute hinderberichten.
 E-mail
Communiceren via e-mail is snel, goedkoop en men kan een brede doelgroep bereiken. Heel wat steden
of gemeenten hebben een uitgebreide database met adressen, maar bieden ook de mogelijkheid zich in
te schrijven op een nieuwsbrief via de website of tijdens een infoavond. E-mail leent zich perfect voor
het sturen van voortgangsberichten en meldingen van hinder (die vooraf reeds via andere kanalen
werden gecommuniceerd).
38
 Bewonersbrief
Een bewonersbrief geeft informatie over gevolgen van de werken op kortere termijn, zoals het afsluiten
van de waterleiding voor enkele uren. Het opstellen van bewonersbrieven kan door de gemeente
opgelegd worden aan de aannemer dankzij een bepaling in het bestek.
Doelgroepen-middelenmatrix
Door middel van een doelgroep-middelenmatrix is het mogelijk een eenvoudig overzicht te creëren van welke
doelgroepen we via welke media willen bereiken. Dit schematische overzicht laat toe om, al dan niet per
uitvoeringsfase, de middelen aan de gewenste doelgroep te linken en eventuele gaten in de communicatie op te
vangen.
DOELGROEP
ACTIES
Bewoners
 Algemene info over doel, timing en
fasering van de werken
 Segmentenbenadering voor directe
hinder tijdens werken en bereikbaarheid
van eigen woning, bedrijven en
handelscentra
 Info over alternatieve routes en
vervoersmogelijkheden
Attractiepolen
(scholen, ziekenhuizen,
culturele centra…)
Idem 1
+ info op maat van de attractiepool,
zowel voor medewerkers als leerlingen
(ouders) en bezoekers
COMMUNICATIEMIDDELEN
 Informatievergadering
 Algemene informatiebrochure
 (Tussentijdse elektronische)
bewonersnieuwsbrief
 Gemeentelijke infokanalen
 Sociale media (Facebook, Twitter,
QR-codes)
 Projectwebsite
 (Regionale) pers
 Bestemmingssignalisatie
 Informatieborden
 Face-to-face-contact
 Informatievergadering + algemene
infobrochure voor subsegmenten
indien gewenst
 (Tussentijdse elektronische)
nieuwsbrief
 Sociale media (Facebook, Twitter,
QR-codes)
 Brief + bereikbaarheidsfiche (per
fase)
 Aangepaste
bestemmingssignalisatie
 Eigen communicatielijn binnen de
attractiepolen
39
 Informatievergadering en face-toface-contact
 Algemene informatiebrochure
 (Tussentijdse elektronische)
nieuwsbrief
Ondernemers
 Sociale media (Facebook, Twitter,
(handelaars,
QR-Codes)
vrije beroepen,
 Gemeentelijke infokanalen
Idem 1
horeca, marktkramers,
 Projectwebsite
+ info op maat van
landbouwers, kleine en
 Bereikbaarheidsfiche (per fase) voor
bedrijf/bedrijvenzone/handelskern, zowel
grote ondernemingen)
klanten en leveranciers (in print en
voor medewerkers, klanten als
elektronisch)
en hun
leveranciers
 Flyer voor klanten
klanten, leveranciers,
 Eigen communicatielijn binnen de
personeel
bedrijven met of via lokale
vertegenwoordiger
 Aangepaste
bestemmingssignalisatie
 (Regionale) pers
 Informatieborden
 Face-to-face-contact
Hulpdiensten en
Idem 1
 (Tussentijdse elektronische)
nutsmaatschappijen,
met klemtoon op bereikbaarheid - kort op
nieuwsbrief
vervoersmaatschappijen, de bal spelen bij wijzigingen in de
 Snelle communicatie volgens
transportfirma’s en
verkeerscirculatie
preferentie (telefoon, mail, …)
uitzonderlijk vervoer
 Sociale media (Facebook, Twitter,
QR-Codes)
 (Tussentijdse elektronische)
nieuwsbrief
Idem 1

Projectwebsite
met klemtoon op bereikbaarheid - kort op
Weggebruikers
 Signalisatie
de bal spelen bij wijzigingen in de
 (Regionale) pers
verkeerscirculatie
 Informatieborden
 Sociale media (Facebook, Twitter,
QR-Codes)
 Face-to-face-contact
 (Tussentijdse elektronische)
nieuwsbrief

Projectwebsite
Intermediairen
Info op maat
 Sociale media (Facebook, Twitter,
QR-Codes)
 Snelle communicatie volgens
voorkeur (telefoon, mail, …)
40
Planning
Vanuit het standpunt van bewoners, ondernemers, klanten, … beginnen de werken wanneer de
nutsmaatschappijen aan de slag gaan. Tijdig communiceren is dus de boodschap! Probeer in de mate van het
mogelijke ven tevoren de tijdstippen aan te duiden wanneer welke communicatieactie zal worden uitgevoerd.
Het opstellen van een goede planning wordt voorbereid op basis van de voorgaande punten, in combinatie met
de planning van de werf, inclusief nutsmaatschappijen. Van zodra de werfplanning bekend is, is het aan te
raden de communicatie te intensifiëren en een communicatieronde te organiseren met een persbericht,
informatie op de website en in het stads- of gemeenteblad.
Vaak is het onmogelijk om al data vast te pinnen. De planning van wegenwerken is namelijk geen statisch
gegeven, maar een geheel dat constant wijzigt. Een alternatief op het vastleggen van een specifieke datum, is
een moment vast te prikken x-aantal dagen voor het uitvoeren van een bepaalde handeling op de werf. Zo kan
er vastgelegd worden dat ten laatste twee weken voor aanvang van een nieuwe fase, een infovergadering
moet georganiseerd worden, of 48 uur op voorhand bewonersbrieven gebust dienen te worden bij werken
voor iemands oprit.
Een communicatieplanning kan overzichtelijk bijgehouden worden in een Excel-bestand. Horizontaal wordt de
voortgang bijgehouden, verticaal de media en acties. De opgestelde doelgroepen krijgen elk een specifieke
kleur. De cel die overeenkomt met het gepaste moment van communiceren en het juiste medium, krijgt de
kleur van de doelgroep. In de cel kan eventueel commentaar geplaatst worden.
Eens de planning opgemaakt, zullen, naargelang de situatie, bijsturingen nodig zijn.
Evaluatie
Na afloop van de wegenwerken is het nog niet helemaal voorbij. De voorgaande periode heeft heel wat energie
gevraagd en ongetwijfeld waren er zaken waarvan men dacht dat ze beter konden. Reacties van handelaars, de
samenwerking met anderen, de verschillende vormen van communicatie, … Probeer nog tijdens het uitvoeren
van de werken alles mooi bij te houden en eventuele fouten te analyseren. Aan het einde van de werken maakt
dit het evalueren des te makkelijker.
Ga na waar het beter kon of hoe de reacties op bepaalde acties waren. Bij een volgend dossier kan men, zowel
op korte als op lange termijn, terugvallen op de ervaringen uit het verleden en het proces verder stroomlijnen.
Naarmate het proces meerdere malen wordt doorlopen, zal een standaardproces ontstaan, dat telkens weer
kan toegepast worden op nieuwe dossiers.
FASERING, OMLEIDING EN SIGNALISATIE
FASERING
Nadenken over fasering
Hoe kan een fasering de werken positief beïnvloeden en een optimale werfsituatie creëren? Denk na over:
 Technische overwegingen: blijft het technisch mogelijk om de werken uit te voeren na het invoeren van
een fasering?
 Bereikbaarheid ondernemers: in welke mate kan de bereikbaarheid van de ondernemers gegarandeerd
of verbeterd worden door een fasering? Het instellen van een fasering kan gebeuren op basis van de
ligging van handelszaken of ondernemers. Bijvoorbeeld de grens tussen twee fases in het midden van
een brede oprit leggen, zodat er steeds via één kant toegang mogelijk is. Kan er gewerkt worden met
kortere fases? Of is er de mogelijkheid elke kant van de straat afzonderlijk aan te pakken per rijrichting?
Overweeg elk scenario op zijn haalbaarheid en meerwaarde.
41
 Meerwaarde: het invoeren van een fasering vormt niet altijd een meerwaarde. De duur van de werken
kan bijvoorbeeld gevoelig stijgen, waardoor de korte pijn zonder fasering beter kan zijn. Niet faseren om
te faseren dus, maar enkel om te verbeteren.
 Verkeer: wat zijn de gevolgen voor het verkeer bij het invoeren van een fasering? Zal het verkeer vlotter
door kunnen of zal de doorstroming eerder bemoeilijkt worden? Wat is de hinder van de fasering voor
de omwonenden? Het invoeren van een andere fasering kan het sluipverkeer verminderen of juist doen
toenemen.
Overleg
Een fasering kan op het eerste zicht goed lijken, maar ze kan voor ondernemers heel wat meer problemen
veroorzaken. Overleg met ondernemers en diensten. Ze hebben dagelijks zicht op de situatie ter plaatse en
kunnen noodzakelijke informatie bezorgen.
Signalisatie
Signalisatie vormt een breekpunt bij het uitvoeren van openbare infrastructuurwerken: zonder toereikende
signalisatie mag een werf niet opgestart worden. In aanloop naar de werken wordt in overleg tussen de
uitvoerende overheid, het studiebureau, de politie en eventuele andere partners een omleiding uitgewerkt. De
aannemer dient in functie van deze omleiding en de specifieke werfsituatie een signalisatieplan op te maken.
Dit plan moet voorgelegd worden aan de bevoegde politiediensten, ten minste 10 werkdagen voor aanvang
van de werken. We onderscheiden verschillende types van borden en signalisatie.
Colofonborden

Colofonborden zijn borden die toekomstige infrastructuurwerken kenbaar maken. Op
deze borden worden meer details over de werken bekendgemaakt, maar ze bevatten
geen noodzakelijke informatie voor de weggebruikers. We vinden er onder meer
volgende details op terug:







Partners (AWV, gemeente, Aquafin, De Lijn, studiebureau, …)
Aard van de werken
Budget voor de uitvoering
Duur
Einddatum
Contactgegevens
…
Colofonborden worden bij voorkeur 3 maanden voor aanvang van de werken geplaatst
en blijven staan gedurende de hele duur van de werken.
Aankondigingsborden

Aankondigingsborden maken bekend dat er werken komen. Dit kan bijvoorbeeld een bord zijn met de
aankondiging van grote hinder door wegenwerken.
De aankondigingsborden, die een gele kleur hebben, worden minimum één maand voor de start van de werken
geplaatst en worden vervangen door waarschuwingsborden eens de werken zijn gestart. Ze krijgen een
opvallende plaats, maar hebben geen verkeerskundige betekenis of dwingend karakter. Het gaat dus om een
puur informatief bord.
42
Waarschuwingsborden

In tegenstelling tot aankondigingsborden hebben waarschuwingsborden wel
een dwingend karakter. Deze borden zullen de gewijzigde (verkeers)situatie
kenbaar maken aan de weggebruikers. Hun plaats en oranje kleur
bevestigen het dwingende karakter.
Een waarschuwingsbord stelt de weggebruiker op de hoogte van een
bepaalde verkeerssituatie, zoals het afsluiten van een doortocht. Voor
handelaars is het van belang dat dergelijke borden voldoende informatie
bevatten. Enkel de melding van het onderbreken van de weg, zonder extra
informatie, kan ertoe leiden dat klanten de omgeving van de werf mijden,
ook al is deze perfect bereikbaar.
‘Handelaars bereikbaar’ of ‘Weg onderbroken over 4 km’ geeft deze extra
informatie.
Werf- en bestemmingssignalisatie

Werfsignalisatie omvat alle signalisatie die op en rond de werf te vinden is. De hoofdaannemer plaatst deze
tijdelijke signalisatie. Ze moet voldoen aan een aantal voorschriften, die werden vastgelegd in het Ministerieel
Besluit van 7 mei 1999 Signaleren van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg. Er mag
gewoonweg niet begonnen worden met de werken, zonder dat er goede signalisatie is aangebracht. Zijn de
werken afgelopen, dan moet de signalisatie weer weggenomen worden.
Het Ministerieel Besluit schenkt veel aandacht aan de kwaliteit van de signalisatie:
Artikel 1.1
De signalisatie van de werken moet aangebracht worden met de meeste zorg en moet tijdens de volledige duur
van de werken zuiver en in stand gehouden worden zodanig dat zij voor de weggebruikers identificeerbaar
blijft.
Signalisatie wordt aangebracht bij de start van de werf of bij een fasewissel, eventueel na het treffen van
enkele voorbereidingen. Op drukke punten is het aan te raden voor of na de spits de signalisatie te plaatsen.
Het controleren van de signalisatie is een must, zowel net na het plaatsen, als tijdens de loop van de werken.
Enkele kleine wijzigingen kunnen het verkeer vaak vlotter en veiliger laten verlopen. Hou er echter rekening
mee dat het verkeer de eerste dagen zijn weg nog moet zoeken.
Categorieën
Welke werfsignalisatie geplaatst moet worden, hangt af van de categorie van de weg. Op basis van de
maximum toegelaten snelheid waar gewerkt wordt en het moment van de dag, onderscheiden we een aantal
categorieën. Per categorie is er een specifieke regelgeving voorzien. In het Ministerieel Besluit staan de details
per categorie.
 1e categorie: werken op autosnelwegen en op openbare wegen waar de maximum toegelaten snelheid
hoger is dan 90 km/h
 2e categorie: werken op openbare wegen waar de maximum toegelaten snelheid hoger is dan 50 km/h
en lager dan of gelijk aan 90 km/h
 3e categorie: werken op openbare wegen waar de maximum toegelaten snelheid lager is dan of gelijk
aan 50 km/h
 4e categorie: werken buiten de rijbaan maar die een gevaar betekenen voor de voetgangers, de fietsers
en de bestuurders van tweewielige bromfietsen
43
 5e categorie: werken die uitgevoerd worden tussen het aanbreken van de dag en het vallen van de
avond, en wanneer het mogelijk is duidelijk te zien tot op een afstand van ongeveer 200 m
 6e categorie: mobiele werken die door hun relatief lage verplaatsingssnelheid of hun veelvuldig stilstaan
voor het uitvoeren van werken, slechts kortstondig het verkeer hinderen.
Omleidingen
Tijdig

Een werf kan en mag niet beginnen zonder dat de nodige signalisatie is aangebracht. Ook omleidingen moeten
tijdig voorbereid worden, zodat het verkeer vlot en veilig op zijn bestemming kan komen. Vooraleer een
omleiding in werking treedt, moet met een aantal zaken rekening gehouden worden:
 Het opmaken van het omleidingsplan, op basis van de fasering en in functie van de lokale
belanghebbenden, bijv. ziekenhuizen, scholen, ondernemers, …
 Goedkeuring van het omleidings- en signalisatieplan door de politie. Moet ten minste 10 werkdagen
voor begin van de werken ingediend worden.
 Communiceren van de omleiding naar de bewoners, diensten, bedrijven … in de omgeving van en op de
omleidingsroute met eenvoudige, maar duidelijke plannetjes.
 Wijzigingen van rijrichting, parkeermogelijkheden en andere (verkeerskundige) ingrepen tijdig
communiceren en signaleren.
Duidelijk en volledig

Een omleidingssignalisatie is er vooral voor de mensen die de omgeving niet of beperkt kennen. Maar ook
sluipwegen nemen, kan dankzij een goede omleiding vermeden worden. Daarom is het van groot belang dat de
omleiding duidelijk wordt aangegeven en een volledige route omvat. Eén bord dat ontbreekt of niet goed
zichtbaar is opgesteld, kan de het nut van een volledige omleiding tenietdoen.
Een aantal tips:






Voorzie een eenduidige signalisatie, waarbij geen verwarring kan ontstaan.
Geef geen overbodige informatie.
Stel signalisatie goed zichtbaar op.
Voorzie elke splitsing van een omleidingsbord.
Geef de bestemming op het omleidingsbord aan bij meerdere routes.
Rij de omleidingsroute vooraleer deze in te stellen. Dit geeft de mogelijkheid onduidelijke punten of
foute informatie te achterhalen en te verbeteren.
 Controleer regelmatig de route op verdwenen of minder zichtbare borden.
 Hou rekening met een eventuele fasering.
Fietsers en voetgangers

Bij omleidingen wordt in vele gevallen eerst gedacht aan het autoverkeer.
Maar ook fietsers en voetgangers moeten de juiste richting worden
uitgestuurd, zonder dat hun veiligheid in het gedrang komt.
Bestemmingssignalisatie
Principes

Bestemmingssignalisatie wordt tijdens wegenwerken ingeschakeld om in de werfzone zelf aan te geven hoe en
in welke mate klanten, leveranciers, bezoekers … op hun bestemming kunnen geraken. Ook bij grote
evenementen is een goede bereikbaarheidssignalisatie geen overbodige luxe. Denk maar aan festivals: waar
44
kan de festivalbezoeker parkeren? Waar kunnen de artiesten en hun tourbussen terecht? Of leveranciers? Er
bestaat geen eenduidige werkwijze, maar we kunnen een aantal principes aanhalen die men niet over het
hoofd mag zien.
Principe 1: Nieuwe fase, nieuwe signalisatie
Over het algemeen staat een nieuwe fase voor een nieuwe of gewijzigde situatie, en dus zijn er mogelijk ook
andere ondernemers, ziekenhuizen, … die moeilijker of anders bereikbaar zijn. Voor elke fase zou daarom dan
ook de bestemmingssignalisatie (her)bekeken moeten worden. Dit kan aan de hand van volgende stappen:
 Inventarisatie
 Welke bestemmingen hebben nood aan bereikbaarheidssignalisatie?
 Individuele of groepssignalisatie?
 Welke diensten, openbare gebouwen, ziekenhuizen, … worden opgenomen in het
bestemmingssignalisatieplan?
 Keuze benaming bestemmingen
 Welke termen/benamingen worden gebruikt op de signalisatie? Duidelijke benamingen zullen
het volgen van de signalisatie sterk vereenvoudigen.
 Bepaling van de omleidingsroutes
Principe 2: Nauwkeurig te werk gaan
Bij het opstellen van bestemmingssignalisatie (en in het verlengde alle signalisatie) dient men zeer nauwkeurig
te werk te gaan. Een onnauwkeurige plaatsing of onduidelijke borden kunnen verantwoordelijk zijn voor het
slecht functioneren van het systeem.
Alle weggebruikers in aanmerking nemen

Verkeer is meer dan enkel gemotoriseerd verkeer. Nog meer dan voor auto’s, is het een must om voetgangers
en fietsers een veilige plaats te geven in het verkeer en signalisatie vormt daar een wezenlijk onderdeel van.
Ook bij bereikbaarheidssignalisatie moet overwogen worden voor wie de signalisatie geldt. Zijn de handelaars
bereikbaar met de fiets of te voet, maar niet met de wagen, dan wordt dit bij voorkeur zo vermeld. Men vermijdt
op deze manier nutteloze pogingen van chauffeurs om zich in de werfzone te begeven, met de nodige hinder
van de werken tot gevolg.

Duidelijk, eenvoudig, logisch en eenvormig
 Duidelijk
Een goede bereikbaarheidssignalisatie is duidelijk. De weggebruiker weet aan de hand van de borden
waar hij of zij terecht kan. Borden die snel te lezen zijn, een ordelijke en overzichtelijke opbouw kennen
en goed gepositioneerd zijn, dragen bij tot een duidelijke signalisatie.
 Eenvoudig
Iedereen moet de signalisatie kunnen interpreteren, ook anderstaligen. Onze taalwetgeving laat het niet
toe officiële signalisatie in het Engels of andere talen aan te brengen, wat het gebruik van kleuren,
letters of pictogrammen interessanter maakt.
 Logisch
De weggebruiker zou als het ware de signalisatie in een specifieke situatie moeten kunnen voorspellen.
Door een logische signalisatie vermindert de concentratie die nodig is om de omleiding verder te volgen
of de actie te kiezen in een bepaalde situatie. Zo houdt de weggebruiker de aandacht meer op weg, met
een betere doorstroming en veiligheid tot gevolg.
45
 Eenvormig
Eenvormige signalisatie draagt bij tot de duidelijkheid en het logische karakter. Op elk kruispunt een
andere manier van aanduiden zaait verwarring en creëert bijgevolg gevaarlijke situaties die vermeden
kunnen worden.
Overleg met ondernemers

Ondernemers houden wegenwerken steeds van dichtbij in het oog. Er hangt voor hen dan ook veel vanaf. Een
slechte signalisatie of fasering kan een zware deuk in de inkomsten betekenen. Van meet af aan kunnen
ondernemers betrokken worden in de opmaak van het signalisatieplan (zie Participatie). Het betrekken van
ondernemers in de opmaak zal bijdragen tot een breder draagvlak, maar ook tot inzichten die voor de andere
partners minder voor de hand liggend kunnen zijn.
Bereikbaarheidssignalisatie als deel van het bestek

Het opmaken van een signalisatieplan kost heel wat energie, zeker als men het tot in de puntjes wil voorbereiden.
De uitvoering ervan vergt dan weer heel wat budget. Voor die kosten wordt in het bestek een post voorzien,
zodat ze in geheel worden opgenomen. De aannemer heeft dan door de beschrijving in het bestek de plicht het
voorgelegde plan uit te voeren of de beschreven borden in zijn signalisatieplan op te nemen.
Overleg met ondernemers

Bewegwijzering naar een onderneming of evenement mag niet zonder meer worden geplaatst. Er is steeds
toestemming nodig.
Waar aanvragen?

Waar men de aanvraag voor tijdelijke bewegwijzering moet doen, is afhankelijk van de weg waarop die
bewegwijzering zal worden geplaatst. Voor gemeentewegen is de toelating nodig van het college van
Burgemeester en Schepen. Bij gewestwegen dient steeds een aanvraag te worden gedaan bij het Agentschap
Wegen en Verkeer. Wilt u bordjes plaatsen op het grondgebied van de meerdere gemeenten, dan moet bij elke
gemeente een aanvraag worden ingediend.
U kunt dit dienstorder hier raadplegen:
http://www.wegenenverkeer.be/images/stories/docs/dienstorders/MOW-AWV-201214.pdf
Voor gemeentewegen is ze meestal opgenomen in het gemeentelijk politiereglement. Afhankelijk van gemeente
tot gemeente kunnen er verschillen zijn. Afstemmen met de lokale politie is dus aan te raden. Deze informatie
moet in elke aanvraag worden opgenomen:




Plaatsen en kruispunten waar bewegwijzering wordt voorzien
Datum waarop de signalisatie wordt geplaatst en verwijderd
Vermeldingen op de signalisatie
Afmetingen van de borden
Het aanvraagformulier moet tijdig ingediend worden.
46
Wie plaatst de wegwijzers?
Bij evenementen staat de organisator zelf in voor het plaatsen van
bewegwijzeringsborden. Bij wegenwerken wordt een beroep gedaan
op de aannemer om algemene bereikbaarheidsborden te voorzien
(bijv. ‘Handelaars bereikbaar’).
Het plaatsen van specifieke borden per onderneming of organisatie is
dan weer verschillend per categorie van weg en per gemeente. Op
gewestwegen mogen in principe geen individuele borden van
ondernemers komen.
Het is wel mogelijk dat een gemeente toelaat dat op een bepaalde
plaats op gemeentewegen bordjes worden gehangen, hetzij eigen borden, hetzij uniform aangemaakte borden.
Wat bij plaatsen zonder vergunning?
Worden bordjes geplaatst zonder dat men de toestemming heeft, dan worden ze verwijderd door de
gemeentediensten, politie of de wegenwachters van de Vlaamse overheid.
PROMOTIE EN COMMERCIËLE ACTIES
Gezamenlijke acties
Als ondernemer zijn er tal van mogelijkheden om zich te groeperen. Dat kan via de lokale UNIZO
ondernemersvereniging, via andere ondernemersverenigingen of gewoon door zelf initiatief te nemen om
samen met de andere handelaars naar buiten te komen.
Er zijn verschillende acties mogelijk, maar het uitgangspunt is steeds hetzelfde:
Wij zijn bereikbaar!
Is het nu te voet, met de fiets of alsnog met de auto, het is in het belang van de ondernemers dat de klant het
gevoel heeft dat hij of zij, ondanks de werken, bij hen terecht kan.
Dit gevoel kan zeker versterkt worden door het opzetten van commerciële acties. Een gouden tip: start de acties
op voor de werken beginnen. Zorg dat klanten van tevoren weten dat er ook tijdens de werken ‘van alles te
winnen valt’. Zo zullen ze ook dan de moeite nemen om hun aankopen bij u te blijven doen.
Ook gemeentebesturen kunnen een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van initiatieven van
ondernemers(verenigingen); niet alleen financieel, maar ook logistiek.

Enkele tips :
 Tombola
 Start nog voor de werken met de tombola.
 Sta in nauw contact met de lokale pers om de actie te promoten.
 Laat alle deelnemende bedrijven bijdragen aan de prijzenpot.
 Hang affiches op.
 Voorbeeld: per aankoopschijf van 10 euro ontvangt de klant een lotje. Elke maand wordt een
47
pakket ter waarde van 500 euro verloot.
 Spaaractie
 Geef een spaarkaart mee nog voor de werken gestart zijn.
 Sta in nauw contact met de lokale pers om de actie te promoten.
 Ga op zoek naar een leuke beloning voor de spaarders:
kortingsbonnen, leuke voorwerpen om voor te sparen, …
 Hang affiches op.
 Voorbeeld: per aankoopschijf van 5 euro krijgt de klant een
stempeltje. Een volle spaarkaart levert een waardebon op die te
gebruiken is bij de deelnemende handelaars.
 Feest

Een manier om positief te communiceren rond (het einde van) de
werken en om er de aandacht op te trekken dat iedereen weer
vlot bereikbaar is.

Communiceer
 Communiceer duidelijk en positief naar de klanten met de
boodschap ‘Wij zijn bereikbaar!’.
 Wees niet negatief, zodat de klant niet het gevoel krijgt dat de
winkels onbereikbaar zijn, ook al zijn ze dit wel.
 Hang nog voor de werken affiches op bij de deelnemende
handelaars.
 Verstuur een gezamenlijk persbericht naar de lokale krant of lokale
magazines.
Individuele acties
Ook individueel kan de
ondernemer de werken
proberen te counteren. Die acties hoeven niet altijd de volledige
werken te overbruggen. Ook acties op bepaalde tijdstippen of
tussentijdse acties kunnen de klant overtuigen om tot de winkel
te komen. Enkele voorbeelden:






Tijdelijke thuislevering tijdens de werken
Kleine attentie
Kortingsactie
Spaaractie
Vroegboekkorting in bijv. reisbureaus
Klanten van andere winkels toelaten de parking (die wel bereikbaar is) te gebruiken
48
IN DE PRAKTIJK
Een Carrefour Market zag de wegenwerken steeds dichterbij komen. Nog voor de eigenlijke werken de fase
bereikten waarbij de toegang zeer moeilijk zou worden, liet de handelaar zijn personeel t-shirts (zie foto)
dragen met de boodschap dat de winkel steeds bereikbaar blijft. Via een kleine ingang achteraan kon de
bezoeker wel nog met de auto op de parking geraken. Dit zette de uitbater er toe aan om de buurtbewoners
hun wagen op zijn parking te laten parkeren, ook al deden ze geen boodschappen in de winkel.
Algemene tips
 Start tijdig met de actie en de voorbereiding ervan.
 U hoeft een korting niet voor de hele periode van de werken te geven. Baken de periode duidelijk af of
gebruik bijv. dag- of weekaanbiedingen.
 Wees origineel, zodat mensen over de actie praten.
 Beloon niet enkel nieuwe klanten. De bestaande klant krijgt ook graag korting of een geschenkje.
 Promoot de actie via Facebook, lokale media, reclamedrukwerk, …
Voorbereidingen voor de eigen onderneming
Afstemmen voorraadbeheer

Voorraden nemen vaak een grote hap uit het budget. Als er wegenwerken komen en de collectie blijft hangen,
de bloemen verwelken of het fruit overrijp wordt, … dan betekent dit een nog grotere impact. Ondernemers
nemen dus best tijdig de nodige maatregelen en sluiten zelfs eventueel zodat ze geen voorraad hoeven aan te
kopen.
VOORBEELD
1. De eigenares van een kledingzaak besloot bijna een jaar voor de werken geen zomercollectie aan te kopen.
Tijdens de werken zelf was de winkel gesloten. De goede communicatie van de gemeente liet toe om op tijd te
beslissen over de voorraad. Zeker voor de kledingsector is het tijdig bekend zijn van wegenwerken een
belangrijke factor.
2. Een groentewinkel zit midden in de werken. De zaakvoerder beslist een kleinere voorraad aan te kopen.
Regelen tijdelijke verhuis

Een tijdelijke verhuis is mogelijk, maar er komt heel wat bij kijken. Enerzijds loopt er al bij veel ondernemers een
huurcontract, anderzijds zijn er nog tal van andere kosten en administratieve verplichtingen. Het is meer dan
enkel een nieuwe locatie inrichten en de inhoud van de zaak verhuizen.
Waarmee moet een ondernemer rekening houden bij een tijdelijke verhuis?
 Vestigingsvoorwaarden bekijken
 Een tijdelijke locatie is een nieuwe vestigingseenheid.
 Binnen de maand na de start moet het vestigingsadres gewijzigd worden in de KBO.
 Na het stopzetten van de activiteiten op de tijdelijke locatie moet dit opnieuw gemeld
worden aan de KBO.
49
Contracten voor huur, elektriciteit en andere nutsvoorzieningen moeten aangepast of opgezegd worden.
 Een huurcontract is een contract van 9 jaar, wat dus niet interessant is indien men voor een tijdelijke
locatie kiest. Dit is een dwingende voorwaarde in elk contract voor handelshuur. Onderling kan hier dus
geen akkoord over gesloten worden om dit te verminderen. Vroegtijdige verbreking betekent een
schadevergoeding van 6 maanden huur.
 Alternatief op het huurcontract: een ‘bezetting ter bede‘
 Een overeenkomst waarbij men de toestemming krijgt een pand ‘te bezetten’ (= gebruiken)
 Mogelijk voor kortere duur, zoals bijvoorbeeld bij pop-up shops
 Geen huurterminologie gebruiken in het contract, om te vermijden dat het als een
huurcontract wordt bestempeld
 Voordelen:
Minder papierwerk
Geen verplichte registratie
Geen huurwaarborg
Geen opzegtermijn

Niet vergeten:
Verzekeringspolis aanpassen
Lopende contracten, zoals kopieermachine, nakijken (bijv.: wat met verhuis van de
machine)
BEREIKBAARHEIDSADVISEUR
Ondernemers hebben, meer nog dan de andere bewoners, nood aan een correcte en tijdige communicatie en
een minderhinderbegeleiding. Liefst door iemand die hun leefwereld kent, ervaring heeft met openbare werken
en communicatie, die op de hoogte is van de begeleidende maatregelen, die makkelijk aanspreekbaar is en
aanwezig ‘op het terrein’: de bereikbaarheidsadviseur.
Het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) schakelt voor zijn werven, waar veel ondernemers gevestigd zijn, al
een aantal jaren een bereikbaarheidsadviseur in.
De opdracht heeft tot doel om door de oprichting van een centraal aanspreek- en informatiepunt, de
communicatie tussen de verschillende actoren en doelgroepen bij wegwerkzaamheden te verbeteren en de
optimale bereikbaarheid van handelaars en ondernemers te verzekeren:
 De opdrachtnemer maakt een ‘minderhinderplanning’ op voor de projecten; de
projectverantwoordelijken van AWV leveren de nodige input over de timing en uitvoeringsmethode van
de werken en over de relevante omgevingsfactoren (handelaars en attractiepolen in de omgeving,
parkeerbalans);
 De opdrachtnemer fungeert als de ‘ogen en oren’ op de werf: hij woont werfvergaderingen bij en is het
aanspreekpunt voor alle doelgroepen;
 De opdrachtnemer voert communicatieacties uit die op alle doelgroepen tegelijk of op bepaalde
specifieke doelgroepen gericht zijn. Hij houdt daarbij rekening met de specifieke eigenschappen van
iedere doelgroep, bijv. met de soldenperiode, de stockaankoop en andere factoren, die aanleiding geven
tot bepaalde eisen op het vlak van bereikbaarheid voor handelaars en ondernemers.
50
Taakomschrijving van de bereikbaarheidsadviseur
Informeren en communiceren

Ondernemers hebben alle belang bij tijdige en correcte informatie en communicatie over de herinrichting van
het openbaar domein, zowel in plannings- als in uitwerkingsfase. De bereikbaarheidsadviseur werkt een
communicatieplan uit op maat van de betrokken ondernemers en bezorgt input voor de uitvoering ervan.
Aanspreekpunt

De bereikbaarheidsadviseur fungeert als centraal aanspreekpunt, zowel voor de projectactoren als voor alle
belanghebbenden, voor al hun vragen, opmerkingen en problemen. Hij zorgt ervoor dat hij het gezicht is van de
werf, regelmatig ter plaatse aanwezig is en laagdrempelig bereikbaar. Het is zijn taak als een goede dispatcher
te zorgen dat de vragen, problemen, informatie, ... bij de juiste personen terechtkomen.
Brugfunctie

Mensen met vragen of problemen durven soms niet rechtstreeks contact opnemen met de projectactoren.
Vooral voor ondernemers die vaak nog zaken moeten doen met bepaalde actoren (bijv. met de gemeente), ligt
dit moeilijk. Voor hen vervult de bereikbaarheidsadviseur een brugfunctie.
Soms maakt de bouwheer bepaalde keuzes die niet altijd in de lijn van de verwachtingen liggen. Het is de taak
van de bereikbaarheidsadviseur om de argumentatie van de bouwheer rond het waarom van bepaalde keuzes,
begrijpbaar over te brengen.
Bemiddelaar

De belangen van bepaalde projectactoren (bijv. aannemer) verschillen soms van de belangen van diegenen die
de werken ondergaan. De bereikbaarheidsadviseur zorgt er als bemiddelaar voor dat problemen niet escaleren
en dat er een aanvaardbare oplossing uit de bus komt.
Vaak bepalen kleine, snel oplosbare problemen een belangrijk aandeel van de hinder die mensen ondervinden
tijdens werkzaamheden. Als zij dan onmiddellijk weten bij wie ze terechtkunnen, blijven die problemen binnen
de perken.
Actor

De bereikbaarheidsadviseur neemt initiatieven voor (of ontwikkelt) acties, die voor minder hinder zorgen zoals
de bemiddeling bij en coördinatie van een uniform omleidings- en bewegwijzeringsysteem voor het
bestemmingsverkeer; hij verstrekt proactief informatie rond de mogelijkheden die een aantal (nieuwe)
wetgevingen bieden aan de handelaars tijdens werken (bijv. rentetoelage); hij stimuleert commerciële
promotieacties die de omzetdaling van de ondernemers voor een stuk kunnen compenseren; …
Werfvergaderingen

De bereikbaarheidsadviseur volgt in de uitvoeringsfase de werfvergaderingen, hetzij in eigen persoon, hetzij via
de verslagen. Het is niet noodzakelijk dat de bereikbaarheidsadviseur op elke vergadering aanwezig is. Hij
oordeelt zelf wanneer dit voor zijn werkzaamheden nuttig is. Of het zijn de actoren die hem contacteren
wanneer zij het belangrijk vinden om bepaalde items met de bereikbaarheidsadviseur door te praten (bijv.
omleidingsroute bij nieuwe fase).
51
De bereikbaarheidsadviseur in dialoog met de doelgroepen
Voorbereidende fase: draagvlak creëren

Tijdens de voorbereidende fase is het de bedoeling dat de bereikbaarheidsadviseur bijdraagt tot het creëren
van een draagvlak voor het project. Dit kent de grootste kans op slagen wanneer dit zo vroeg mogelijk tijdens
het traject opgestart wordt (al van in de ontwerpfase).
De bereikbaarheidsadviseur zal verschillende dialoogmethodes hanteren:
 Individuele gesprekken met stakeholders, lokale ervaringsdeskundigen, vertegenwoordigers van
ondernemers, buurtcomités, ondernemers, ...
 Collectieve infomomenten
 Overleg- of projecttafels
Opstart project

De klemtoon ligt nu op het verminderen van de hinder. De dialoog spitst zich toe op praktische afspraken en
realisaties.
Mogelijke vormen van dialoog:





Persoonlijke gesprekken
Bevragingen
Plaatsbezoeken
Vergaderingen
Infomomenten
Uitvoering project
Tijdens de uitvoering van het project zorgt de bereikbaarheidsadviseur voor een goede informatieverschaffing
en zet hij de nodige stappen om voor eventuele problemen een oplossing te bieden. De informatieverschaffing
gebeurt voornamelijk schriftelijk, maar ook via face-to-face-contacten. De bereikbaarheidsadviseur is immers
‘de oren en de ogen’ van de werf, en bevindt zich vaak op het terrein.
Als bemiddelaar bij problemen past hij de gepaste bemiddelingstechnieken toe.
52
Steeds meer ondernemers vinden de weg naar de steunmaatregelen, in het bijzonder de
inkomenscompensatievergoeding en de rentetoelage. Uit cijfers van UNIZO blijkt dat in de eerste helft van
2014 zo’n 450 ondernemers de inkomenscompensatievergoeding aanvroegen en dus besloten tijdelijk hun
zaak te sluiten.
In 2013 kregen 815 ondernemers een inkomenscompensatievergoeding omdat hun zaak of bedrijf door
openbare werken noodgedwongen dicht moest. Alles samen waren de ondernemers 19.584 dagen dicht, ofwel
een gemiddelde van 24 dagen per ondernemer. 6 op 10 ondernemers was een maand dicht, een vijfde 3
maanden en bijna 1 op 10 zelfs een jaar. De inkomenscompensatievergoedingen kostten de federale overheid
in 2013 1.479.571 euro. (Bron: persbericht UNIZO – 11 april 2014).
IN DE PRAKTIJK
Gemiddeld 21,6 dagen winkeldeuren dicht door openbare werken
16 september 2014 – OostBrabantOnderneemt.be
Tijdens de eerste jaarhelft van 2014 dienden 450 zelfstandigen die getroffen waren door openbare werken een
aanvraag in voor een inkomenscompensatievergoeding. Dat blijkt uit cijfers van het Participatiefonds die
UNIZO kon inkijken. In totaal zijn er 9.717 dagen vergoed. Getroffen zelfstandigen moesten dus gemiddeld 21,6
dagen de winkeldeuren sluiten omwille van openbare werken. Een dure grap. Voor particulieren betekenen
openbare werken hoogstens een paar straten omrijden of slijk voor de deur. Voor ondernemers gaat het over
een verlies aan broodwinning", zegt UNIZO-topman Karel Van Eetvelt. “De inkomenscompensatievergoeding
verzacht een beetje, maar de procedure is omslachtig en de vergoeding staat niet in verhouding tot de geleden
schade". UNIZO vraagt om een systeem drastisch te vereenvoudigen. Kortere beslissingstermijnen, eenvoudige
en digitale aanvraagprocedures, minder rompslomp en een aangepaste vergoeding. Daarnaast pleit UNIZO
voor een uniek steunpunt voor financiële steun bij openbare werken. Positief is wel het wegvallen van de
sluitingsverplichting om voor compensatie in aanmerking te komen. UNIZO heeft hier altijd op aangedrongen.
Situatie in Vlaams-Brabant
Uit de cijfers van de aangevraagde rentetoelagen in de provincie Vlaams-Brabant blijkt een exponentiële
stijging tussen 2012 en 2013 van het aantal aanvragen voor tegemoetkoming in het kader van openbare
werken. UNIZO Vlaams-Brabant & Brussel maakt zich dan ook zorgen, aangezien elke bijkomende aanvraag
gelijkstaat met een getroffen zelfstandige ondernemer. Wij roepen openbare besturen en andere bouwheren
dan ook op om in geval van werken systematisch in overleg te gaan met de lokale ondernemers, om zo gerichte
minder hinder maatregelen te kunnen treffen en de negatieve effecten voor ondernemers te voorkomen of
minstens in te dijken.
Meer aanvragen dan in 2013
De stijging van het aantal aanvragen zet zich immers door. Tijdens de eerste 6 maanden van dit jaar waren er in
Vlaanderen al 450 dossieraanvragen. In vergelijking met de eerste jaarhelft van 2013 is dit een stijging met een
kwart (+25,7%). UNIZO ziet de gemeenteraadsverkiezingen als mogelijke verklaring voor de exponentiële
stijging sedertdien. In de aanloop naar die datum werden nog heel wat openbare werken afgerond, daarna
werden mogelijk heel wat nieuwe plannen op de rails gezet.
53
RENTETOELAGE
Wat?
De rentetoelage is een steunmaatregel van de Vlaamse overheid waar zelfstandigen en KMO’s een beroep op
kunnen doen bij verstoorde bereikbaarheid door openbare werken. De Vlaamse overheid zal voor de duur van
de openbare werken tussenkomen in de rentelast van een nieuw overbruggingskrediet of een bestaande
beroepslening.
Meer info op: http://www.agentschapondernemen.be/themas/hinder-bij-openbare-werken-rentetoelage
Voor wie?
Vrije beroepers, KMO’s en zelfstandigen, die getroffen worden door openbare werken, kunnen een beroep
doen op de rentetoelage, op voorwaarde dat zij cumulatief aan onderstaande voorwaarden voldoen:
 Er is sprake van een kleine of middelgrote onderneming
 Een kleine onderneming:
Stelt minder dan 50 VTE (voltijdse equivalenten) te werk.
Heeft een jaaromzet of balanstotaal* van maximum 10 miljoen euro.
 Een middelgrote onderneming:
Stelt minder dan 250 VTE te werk.
Heeft een jaaromzet van maximum 50 miljoen euro of een balanstotaal van
maximum 43 miljoen euro.
*Om de jaaromzet, het balanstotaal en tewerkstelling van de steunvragende onderneming te berekenen,
worden de cijfers van de onderneming samengeteld met de cijfers van alle partner- en verbonden
ondernemingen, conform de Europese KMO-definitie.
 Er is minimum één exploitatiezetel in het Vlaamse Gewest die getroffen wordt door openbaren werken
en die onder normale omstandigheden toegankelijk is voor klanten en leveranciers. Zuivere productieeenheden komen echter ook in aanmerking.
 De onderneming moet behoren tot één van de toegelaten sectoren. De lijst met de aanvaardbare NACEcodes kan online worden geraadpleegd:
http://agentschapondernemen.be/sites/default/files/documenten/srhow_nace_code_juli
_2008.pdf
Verstoorde bereikbaarheid
Verstoorde bereikbaarheid door openbare werken houdt in dat voor de klanten en de leveranciers de toegang
tot de ruimtes wordt belemmerd of verhinderd. Onder openbare werken wordt verstaan: de werken die
uitgevoerd worden op het openbaar domein of werken van openbaar nut.
De openbare werken moeten minstens een maand duren. Vanaf twaalf aaneensluitende maanden is er sprake
van een extreme duurtijd van de openbare werken.
Het Agentschap Ondernemen verduidelijkt de interpretatie van de term ‘verstoorde bereikbaarheid’ als volgt
op haar website:
Zolang de openbare werken in dezelfde straat of in één van de aanpalende straten aan de gang zijn, kunnen wij
54
spreken van hinder voor de aldaar gevestigde zaken. Ook door een omlegging zal er geen normale
verkeerscirculatie meer zijn, waardoor er sowieso sprake is van enige vorm van hinder. Voor bepaalde
aankopen of dienstverleningen zal men kiezen voor een alternatief verkoop- of dienstenpunt dat beter en
sneller bereikbaar is, in plaats van de aangeduide wegomlegging te volgen.
De mate van hinder of de perimeter waarin de openbare werken moeten plaatsvinden, is niet wettelijk
bepaald. Het is mogelijk dat werkzaamheden op geruime afstand praktisch bekeken bijna evenveel hinder
veroorzaken in de vorm van minder klantencontacten en omzetverlies.
Het krediet
Voorwaarden

Zowel nieuwe kredieten die worden afgesloten na de start van de openbare werken als bestaande kredieten,
komen in aanmerking voor een rentetoelage. Er moet echter aan een aantal voorwaarden voldaan worden:
 Het krediet is verleend op basis van een financieringsovereenkomst tussen een zelfstandige of KMO en
een erkende kredietinstelling.
 Het krediet werd verleend voor de (her)financiering van een investering of activiteiten van de
onderneming met een vaste looptijd.
 De overeenkomst bevat minstens volgende gegevens:
 De hoofdsom van het krediet
 De totale looptijd van het krediet, in jaar of maanden
 Bij een krediet met vaste rentevoet, hoogstens jaarlijks herzienbaar, en een vast
aflossingsschema: de aangerekende jaarlijkse rentevoet en het schema van de aflossingen
 De aanpassingsformule van de rentevoet
 De bestemming van het krediet
 Ook nieuwe vaste voorschotten of straight loans komen in aanmerking.

Doel van het krediet
 Een krediet afgesloten vanaf de start van de openbare werken heeft als doel:
 … de financiering van het bedrijfskapitaal
 … de herfinanciering van schulden op korte termijn
 … bestaande kortetermijnverplichtingen te financieren
 … lopende verbintenissen over een langere termijn te spreiden
 Een krediet afgesloten voor de start van de openbare werken met een vaste looptijd heeft als doel:
 … het financieren van een investering
 … het financieren van activiteiten van de onderneming
Omvang steun
De grootte van de steun is afhankelijk van de duur van de werken en van de aard van het krediet.
 Bij werken die minder dan een jaar duren:
 80% van de jaarlijkse rentevoet van een nieuw overbruggingskrediet
 80% van de intrest van een lopend krediet dat afgelost wordt tijdens de duur van de werken
 Bij werken die meer dan een jaar in beslag nemen:
 100% van de jaarlijkse rentevoet bij nieuwe overbruggingskredieten
 100% van de intrest van bestaande beroepsleningen die betaald werden gedurende de
werken
55
De omvang van de steun is onderworpen aan enkele voorwaarden:
 Maximum jaarlijks steunpercentage: 8% van het ontleende bedrag
 Het maximaal uit te keren bedrag gedurende de totale duur van de werken: 50.000 euro
 Rentetoelage voor nieuwe kaskredieten of voor een verhoging van de bestaande kaskredieten op lange
termijn: tussenkomst van maximum 6% gedurende hoogstens een jaar op de helft van de toegestane
kredietlijn
 Maximum in te brengen bedrag van de lening(en): 500.000 euro
IN DE PRAKTIJK
Een ondernemer heeft reeds van voor de aanvang van openbare werken een lening van 750.000 euro lopen.
Tijdens de openbare werken, die 15 maanden duren, doet hij maandelijks een aflossing. Het aandeel van de
intresten tijdens deze aflossing zullen door het Agentschap Ondernemen voor 100% worden terugbetaald.
Aanvraag
Het aanvragen van de rentetoelage verloopt volgens een gestandaardiseerde procedure. Tot 6 maanden na het
einde van het werken is het mogelijk om de aanvraag in te dienen bij het Agentschap Ondernemen (AO). De
ondernemer kan dit via e-mail doen, de datum van de mail geldt dan als registratiedatum. Van het Agentschap
Ondernemen ontvangt men een ontvangstmelding.
Het modelaanvraagformulier:
http://agentschapondernemen.be/sites/default/files/documenten/rhow_120901_aanvra
agformulier.docx
Naast het aanvraagformulier moeten een verklaring op erewoord en stavingsdocumenten worden ingediend bij
het AO:
 een kopie van het financieel plan, indien er nog geen jaarrekening werd ingediend of nog geen fiscale
aangifte werd gedaan;
 een kopie van de ondertekende financieringsovereenkomsten of kredietakkoordbrieven met actuele
aflossingstabel, na eventuele periodieke renteherziening waarop de vervaldagen van de maandelijkse,
trimestriële, … interestaflossingen staan vermeld;
 de staving van het percentage beroepsgebruik van de gefinancierde investeringen in onroerend goed
(zoals grond, gebouwen, verbouwings- en inrichtingswerken) via een verklaring van de boekhouder.
Al deze documenten moeten uiterlijk 14 kalenderdagen na de datum van steunaanvraag opgestuurd worden
naar het Agentschap Ondernemen.
Mochten de werken langer duren dan oorspronkelijk gepland, dan is het mogelijk om via dezelfde procedure
een vraag tot verhoging van de rentetoelage in te dienen.
Verklaring op erewoord:
http://agentschapondernemen.be/sites/default/files/documenten/rhow_120901_verklari
ng_op_erewoord.docx
56
Modelverklaring verstoorde bereikbaarheid van een onderneming
Na de registratie van de aanvraag of een vraag tot verhoging van de rentetoelage, zal het Agentschap
Ondernemen bij de betrokken gemeente, waar de getroffen exploitatiezetel gevestigd is, een aanvraag doen
tot het ontvangen van de ingevulde modelverklaring over de verstoorde bereikbaarheid.
http://agentschapondernemen.be/sites/default/files/documenten/rhow_120901_modelv
erklaring.docx
In deze verklaring bevestigt de gemeente dat er wegenwerken plaatsvinden in de buurt van de aanvrager en
hoe lang deze werken zullen duren.
Uitbetaling
Na het al dan niet goedkeuren van de aanvraag, zal het Agentschap Ondernemen de beslissing per post
meedelen. Bij afkeuren wordt de reden aangegeven. Werd de aanvraag goedgekeurd, dan krijgt men enkele
gegevens rond de betaling:
 het te ontvangen bedrag;
 het schema voor uitbetaling (voor bestaande kredieten) of van de jaarlijkse schijven van de rentetoelage
(nieuwe kredieten);
 hoe men de uitbetaling moet aanvragen;
 de voorwaarden voor een eventuele herberekening (zie verder).
Tot uiterlijk één jaar na het meedelen van de beslissing, kan de onderneming verzoeken om de uitbetaling van
de volledige rentetoelage of van de jaarlijkse schijven met het standaarddocument voor de aanvraag van de
uitbetaling. Het ingevulde document mailt de ondernemer naar het Agentschap Ondernemen.
http://agentschapondernemen.be/sites/default/files/documenten/rhow_120901 _uitbeta
ling_van_een_schijf.docx
Voor kredieten afgesloten voor de start van de werken met een vaste rentevoet, die hoogstens jaarlijks
herzienbaar zijn en met een vast aflossingsschema, wordt de rentetoelage in één keer aan de onderneming
uitbetaald. En dat na de kennisgeving van de gunstige beslissing en na de volledige opname van het krediet.
Het bewijsstuk van de volledige kredietopname wordt overgemaakt aan het Agentschap Ondernemen.
Voor kredieten die afgesloten worden vanaf de start van de openbare werken, wordt de rentetoelage in
jaarlijkse schijven uitbetaald volgens een vastgelegd schema:
 een eerste schijf wordt uitbetaald na de kennisgeving van de gunstige beslissing en als het een krediet
betreft met een vaste rentevoet, hoogstens jaarlijks herzienbaar, en met een vast aflossingsschema, na
de volledige opname van het krediet;
 een tweede schijf wordt op zijn vroegst twaalf maanden na de datum van de steunaanvraag uitbetaald;
 de volgende schijven worden op zijn vroegst twaalf maanden na de datum van de aanvraag van de
uitbetaling van de vorige schijf uitbetaald.
Bij elke schijf moet de onderneming in het standaarddocument aangeven of in de tussentijd:




de jaarlijkse rentevoet werd aangepast;
de kredietinstelling het krediet heeft opgezegd;
het krediet vervroegd werd terugbetaald;
haar activiteiten zijn stopgezet.
57
De onderneming moet daarvan het bewijsstuk opsturen naar het Agentschap Ondernemen.
Als het een krediet betreft met een vaste rentevoet, hoogstens jaarlijks herzienbaar, en met een vast
aflossingsschema, moet de onderneming alleen bij de eerste schijf in het standaarddocument aangeven of ze
het krediet volledig heeft opgenomen. De onderneming moet daarvan het bewijsstuk opsturen naar het
Agentschap Ondernemen.
Herziening
In sommige gevallen kunnen wegenwerken uitlopen. Om te vermijden dat de ondernemer een deel van de
rentetoelage dreigt mis te lopen, wegens een verklaring van verstoorde bereikbaarheid die een vroege
einddatum van de werken vermeldt, kan men een herberekening aanvragen.
Voor kredieten met een vaste rentevoet, hoogstens jaarlijks herzienbaar, en met een vast aflossingsschema,
die werden afgesloten voor de start van de openbare werken:
De initieel toegekende rentetoelage wordt in deze gevallen op de volgende manier herberekend:
 Als de openbare werken minstens twaalf aaneensluitende maanden hebben geduurd (bij een extreme
duur van de werkzaamheden), kan de rentetoelage met terugwerkende kracht worden verhoogd tot 100
% van het intrestgedeelte van de aflossingen, die vervallen tijdens de periode van de openbare werken.
 Als de vermoedelijke einddatum van de openbare werken verder opschuift in de toekomst, wordt het
subsidiabele intrestgedeelte van de aflossingen groter en kan de rentetoelage worden verhoogd.
Voor kredieten die worden afgesloten vanaf de start van de openbare werken:
Als het een krediet betreft met een vaste rentevoet, hoogstens jaarlijks herzienbaar, en met een vast
aflossingsschema, wordt de initieel toegekende rentetoelage in deze gevallen op de volgende manier
herberekend:
 Als de openbare werken minstens twaalf aaneensluitende maanden hebben geduurd (bij een extreme
duur van de werkzaamheden), kan de rentetoelage met terugwerkende kracht worden verhoogd tot 100
% van de aangerekende jaarlijkse rentevoet. (*)
 Als de jaarlijkse rentevoet wordt aangepast, wordt de rentetoelage vanaf de datum waarop de jaarlijkse
rentevoet werd aangepast, verhoogd of verlaagd.
(*) Niet voor nieuwe kaskredieten.
De uitbetaling van de rentetoelage in jaarlijkse schijven voor kredieten, die worden afgesloten vanaf de start
van de openbare werken, wordt stopgezet in de volgende gevallen:
 Als de kredietinstelling het krediet opzegt.
 Als het krediet vervroegd wordt terugbetaald.
 Als de onderneming haar activiteiten stopzet.
De onderneming mag de schijven van de rentetoelage die zijn uitbetaald op de datum waarop één van de
bovenstaande gevallen zich voordoet, behouden. Er kunnen geen nieuwe schijven meer worden uitbetaald.
De rentetoelage kan geheel of gedeeltelijk teruggevorderd worden binnen vijf jaar na de datum van de laatste
aanvraag van de uitbetaling in de volgende gevallen:
 Als de onderneming de voorwaarden van het decreet of de uitvoeringsbesluiten ervan niet naleeft.
 Als de onderneming valse verklaringen aflegt in de steunaanvraag of in de aanvraag van de uitbetaling
van de toegekende rentetoelage.
58
Bron: http://www.agentschapondernemen.be/maatregel/rentetoelage-voor-kmos-met-
hinder-door-openbare-werken
INKOMENSCOMPENSATIEVERGOEDING
Wat?
De inkomenscompensatievergoeding is een tussenkomst van de federale overheid voor zelfstandigen die hun
handelszaak tijdelijk sluiten naar aanleiding van wegenwerken. In 2014 bedroeg de tussenkomst 76,31 euro,
vanaf de achtste dag volgend op de sluiting. Dit bedrag wordt jaarlijks aangepast op basis van de index.
De bevoegdheden van het Participatiefonds werden overgeheveld naar het Vlaamse en Brusselse niveau. De
bestaande procedure blijft minstens tot 31 december 2014 geldig.
Bron: http://www.openbarewerken-zelfstandigen.be/NL/0001.aspx.htm
Voor wie?
De inkomenscompensatievergoeding is er voor zelfstandigen, meewerkende echtgenotes/echtgenoten en
kleine ondernemingen …





… die rechtstreeks producten verkopen of diensten verlenen aan klanten in een fysiek verkooppunt;
… die de verkoopruimte sluiten;
… die geen andere beroepsinkomsten hebben;
… met minder dan 10 werknemers;
… met een jaaromzet en balanstotaal kleiner dan 2 miljoen euro.
Wanneer?
Indien aan één van de onderstaande voorwaarden wordt voldaan:
 Geen enkele van de reglementair aangelegde openbare parkeerplaatsen van de straat waarin de
inrichting is gelegen, kan benut worden.
 Geen enkele reglementair aangelegde openbare parkeerplaats binnen een straal van 100 meter rond de
enige toegang tot de inrichting kan benut worden.
 Een toegangsweg tot de inrichting wordt afgesloten voor doorgaand autoverkeer in één of twee
richtingen.
 De toegang voor voetgangers tot de inrichting is onmogelijk.
Aanvraag
De aanvraagprocedure om een inkomenscompensatievergoeding te kunnen verkrijgen, is een lange en zeer
strikte procedure. De ondernemer dient dus alle termijnen nauwgezet te respecteren.
Nadat de ondernemer beslist heeft om de handelszaak tijdelijk te sluiten en nagegaan heeft of voldaan wordt
aan de voorwaarden, kan de procedure ingezet worden. Deze procedure ziet er als volgt uit:
 Aanvraag van het Attest van hinder bij openbare werken.
 Aanvraag bij de gemeente waar de werken plaatsvinden.
 Na aanvragen krijgt men antwoord binnen de 7 werkdagen.
 Het attest op zich is geen bevestiging van een financiële tussenkomst.
59
 Aanvraagformulier en het Attest van hinder bezorgen aan het Participatiefonds ten minste 7 dagen voor
de sluiting (formulier is terug te vinden op http://www.openbarewerken-zelfstandigen.be).
 Het Participatiefonds heeft 30 werkdagen om te bepalen of het dossier al dan niet ontvankelijk is.
 De volgende 30 werkdagen wordt beslist over de toekenning van de vergoeding.
 Na de toekenning wordt de vergoeding binnen de 20 werkdagen uitbetaald.
De toekenning voor een inkomenscompensatievergoeding geldt voor 30 kalenderdagen en is verlengbaar voor
telkens 60 kalenderdagen. Voor een verlenging volgt men dezelfde procedure.
WAARBORGREGELING
Wat?
KMO’s en grote ondernemingen die geen financieringsovereenkomst kunnen afsluiten wegens een gebrek aan
voldoende waarborgen, kunnen tot 75% van de verbintenissen van de onderneming laten waarborgen door de
Vlaamse overheid.
Voor wie?
De financiële instelling kan een beroep doen op deze maatregel voor zelfstandigen, vrije beroepen, KMO’s en
ook voor grote ondernemingen. Bepaalde sectoren zijn uitgesloten van steun.
Om in aanmerking te komen voor de Waarborgregeling moet aan één van de volgende voorwaarden worden
voldaan:
 Ofwel moet de domicilie of de maatschappelijke zetel gelegen zijn op het grondgebied van het Vlaamse
Gewest. In dit geval mag de financiering gaan over een investering zowel in Vlaanderen als daarbuiten,
bijvoorbeeld in Wallonië of in het buitenland.
 Ofwel moet de investering, waarvoor de financiering dient, gebeuren op het grondgebied van het
Vlaamse Gewest. Zo kunnen ook bedrijven met een maatschappelijke zetel buiten Vlaanderen een
beroep doen op de regeling.
Voorwaarden
 Er kan een waarborg worden verkregen voor investeringskredieten, kaskredieten en straight loans,
borgstellingskredieten en leasingovereenkomsten.
 De waarborg mag niet worden gebruikt voor de aflossing van bestaande of achterstallige schulden, of
voor de wedersamenstelling van het bedrijfskapitaal.
 De bank kan zelf beslissen over het gebruik van de waarborgregeling voor dossiers tot en met 750.000
euro en 500.000 euro in geval van leasingovereenkomsten.
 De waarborg kan oplopen tot 1,5 miljoen euro. De goedgekeurde aanvraag wordt dan door de bank
overhandigd aan Waarborgbeheer nv en vervolgens aan de Vlaamse minister van Economie.
 De onderneming betaalt een éénmalige premie voor het bekomen van de waarborgregeling.
 De waarborg heeft een aanvullend karakter en komt bovenop de andere zekerheden die de bank vraagt.
Bron en meer info: www.waarborgregeling.be
60
VOORRAAD UITVERKOPEN
Wat?
Op basis van de wet van 6 april 2010, die werd geïntegreerd in het Wetboek Economisch Recht, kan een
handelaar overgaan tot het uitverkopen van zijn of haar voorraad. Tijdens de uitverkoop heeft men recht de
producten te verkopen met verlies, wat in normale omstandigheden verboden is.
Overmacht
Het uitverkopen van de aanwezige voorraad wordt niet onmiddellijk gelinkt aan wegenwerken. Het Wetboek
Economisch Recht beschrijft echter 9 mogelijke situaties waaronder een handelaar de voorraad mag
uitverkopen. Bij wegenwerken is volgende situatie bepalend:
DEFINITIE
Door overmacht wordt de activiteit aanzienlijk gehinderd. Overmacht kunnen we omschrijven als een
gebeurtenis die geheel of buiten de wil van de verkoper plaatsvindt en waaraan hij niet kan ontkomen.
Voorwaarden?
 De uitverkoop mag maximum 5 maanden duren.
 Wanneer de uitverkoop tijdelijk opgeschort wordt, blijft de termijn doorlopen. Een concreet voorbeeld:
tijdens de periode van 5 maanden neemt de handelaar 3 weken verlof. De periode van de uitverkoop
wordt echter niet met 3 weken verlengd, maar blijft 5 maanden.
 De uitverkoop geldt voor het volledige aanbod van producten, die op het moment waarop de uitverkoop
start, in voorraad zijn. Enige uitzondering zijn van tevoren regelmatig bestelde producten (= bestellingen
die men gewoonlijk doet).
 De locatie van de uitverkoop is dezelfde als het gebruikelijke verkooppunt. Er kan echter wel een
uitzondering worden aangevraagd bij de FOD Economie.
 Er is een prijsvermindering ten opzichte van de referentieprijs (= de laagste prijs die in de loop van de
maand die de eerste dag van de uitverkoop voorafgaat, voor hetzelfde goed gevraagd werd).
 De prijsaanduiding gebeurt volgens één van volgende formules:
 Vermelding van de referentieprijs.
 Informatie geven die het de gemiddelde consument mogelijk maakt de referentieprijs te
berekenen.
Bij een eenvormig kortingspercentage of op categorieën van producten mag alleen de
referentieprijs vermeld worden.
 Tijdens de sperperiode mogen prijsverminderingen, die men in de uitverkoop toepast, op geen enkele
manier worden aangekondigd of geafficheerd. Enkel de vermelding uitverkoop is toegelaten. De
sperperiode is van toepassing op de handel in kleding, lederwaren en schoenen.
 Bij reclame vermeldt men steeds de startdatum van de uitverkoop.
 De uitverkoop dient plaats te vinden op het gebruikelijke verkooppunt. Indien het onmogelijk is de
uitverkoop er te laten plaatsvinden, kan men een aanvraag tot afwijking indienen bij de FOD Economie.
Hierbij worden de reden en de plaats waar men de uitverkoop wenst te houden, nader omschreven.
61
Binnen de 10 dagen wordt over dit verzoek beslist. Indien binnen deze termijn geen redenen tot
afwijzing worden meegedeeld, dan wordt de afwijking toegestaan.
 Beschikt de onderneming over meerdere verkooppunten, dan mag men zonder de toestemming van de
bevoegde ambtenaar bij de FOD Economie geen goederen overbrengen van een punt naar de plaats
waar de uitverkoop plaatsvindt.
 De notificatieplicht bij uitverkoop is afgeschaft. Er dient dus geen melding meer te worden gedaan voor
de start van de uitverkoop. Uiteraard dient wel rekening gehouden te worden met de aangehaalde
voorwaarden.
KORTINGEN
Gaat de handelaar liever niet over tot een uitverkoop, dan kan er geopteerd worden voor het geven van
kortingen op één of meerdere producten. Waar dient men rekening mee te houden bij het geven van
kortingen?
 In tegenstelling tot een uitverkoop zijn er geen regels wat betreft de termijn. Kortingen kunnen het hele
jaar door gegeven worden.
 Verkopen met verlies is niet toegelaten, dit kan enkel tijdens een uitverkoop.
 De sperperiode voorafgaand op de solden, moet worden gerespecteerd. Deze is van toepassingen op de
sectoren van de kleding, lederwaren en schoenen.
Meer info in het Wetboek Economisch Recht:
http://economie.fgov.be/nl/binaries/Wetboek_van_economisch_recht_tcm325 232243.pdf
UITSTEL OF VRIJSTELLING SOCIALE ZEKERHEIDSBIJDRAGEN
Wat?
Indien men zich in staat van behoefte bevindt en het betalen van de sociale bijdragen moeilijk of onmogelijk
wordt, krijgt de zelfstandige in hoofdberoep de mogelijkheid uitstel of een vrijstelling aan te vragen, via het
sociaal verzekeringskantoor (bijvoorbeeld Zenito). Zelfstandigen in bijberoep kunnen geen vrijstelling
aanvragen.
Hoe?
Het is in het belang van de ondernemer dat hij of zij tijdig contact opneemt met het sociaal
verzekeringskantoor. Van daaruit zal de aanvraag van de ondernemer richting het Rijksinstituut voor de Sociale
Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ) worden uitgestuurd, waar de uiteindelijke beslissing wordt genomen.
In enkele gevallen wordt - onder voorwaarden - vrijwel automatisch, na het indienen van de aanvraag, een
kwijtschelding van verhogingen bekomen:
 Bij een eerste laattijdige betaling van slechts één kwartaal, en dit kwartaal binnen de 8 dagen betaald
werd.
 Bij het ontvangen van een leefloon wanneer de aanvraag tot kwijtschelding wordt ingediend.
 Bij een collectieve schuldenregeling waarbij voorzien wordt dat de volledige hoofdschuld betaald wordt.
62
 Bij overlijden van de zelfstandige: het deel van de verhogingen aangerekend tussen het moment waarop
de notaris de tegoeden uit de nalatenschap ontving en het moment waarop de bijdragen betaald
werden.
Als de bijdragen gedurende een tijd niet betaald worden, dikt de schuld dus sterk aan. Bovendien zijn sociale
verzekeringsfondsen verplicht de sociale bijdragen desnoods via een deurwaarder te innen.
Maar de gevolgen blijven niet beperkt tot het aanrekenen van verhogingen. Ook het ziekenfonds wordt op de
hoogte gebracht, waardoor de dokterskosten mogelijk niet terugbetaald worden. Daarnaast zal men in
bepaalde gevallen geen recht hebben op arbeidsongeschiktheidsuitkeringen, moederschapsuitkeringen, …
Afbetalingsakkoord
Indien de sociale bijdragen niet in één keer betaald kunnen worden, kan de zelfstandige met zijn sociaal
verzekeringskantoor een regeling treffen, waarbij de openstaande schuld in maandelijkse schijven betaald kan
worden. Er worden echter wel nog steeds verhogingen aangerekend.
Voor een afbetalingsakkoord neemt de zelfstandige zelf contact op met het sociaal verzekeringsfonds.
Vrijstelling van bijdragen
Wanneer een afbetalingsplan geen oplossing biedt, kan een aanvraag tot vrijstelling van bijdragen worden
ingediend. Het aanvraagformulier wordt via een aangetekend schrijven bezorgd aan het sociaal
verzekeringsfonds.
 Vrijstelling voor gewone bijdragen: tot maximum 12 maanden terug vanaf de datum van ontvangst.
 Herzieningsbijdragen: de periode van 12 maanden start vanaf ontvangst van de rekening.
 Ook de kwartalen tot wanneer de beslissing wordt genomen, kunnen worden vrijgesteld.
 De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de Commissie voor Vrijstelling van Bijdragen
op basis van de uitleg en de bewijzen die men aanlevert.
 Correctheid, volledigheid en het tijdig toesturen van alle informatie is van belang bij de
beslissing.
 Een beslissing valt over het algemeen zo’n 6 maanden na de aanvraag.
 Bij het aanvragen van een vrijstelling bouwt de zelfstandige geen pensioenrecht op, maar behoudt wel
de ziekteverzekering en de gezinsbijslag.
Bron: http://www.zenito.be/nl/ondernemer/betalingsmoeilijkheden
UITSTEL RSZ-BIJDRAGEN
Wat?
De RSZ kan op basis van een minnelijke schikking een wijziging op de afbetalingstermijn toestaan. Hiervoor
dient men te voldoen aan enkele voorwaarden en modaliteiten. De RSZ wil hiermee werkgevers …
 … de mogelijkheid bieden om hun tijdelijke betaalmoeilijkheden op te lossen, zonder via het gerecht te
moeten gaan en gerechtskosten vermijden.
 … die in tijdelijk betaalmoeilijkheden zitten in staat stellen verder deel te nemen aan het economische
leven.
 … de nodige attesten bezorgen, zodat op een geldige manier kan ingeschreven worden op
overheidsopdrachten.
63
Voorwaarden
Er werden een aantal voorwaarden vastgelegd vooraleer men een beroep kan doen op uitstel:
 De aanvrager mag niet vervolgd zijn door de arbeidsrechtbank of het arbeidshof, behalve indien de
rechtsvervolging gaat over schulden waarover er een erkende principiële betwisting bestaat.
 De aanvraag moet betrekking hebben op de totale vervallen schuld op datum van de aanvraag.
 Het afbetalingsplan kan maximaal 18 maanden lopen.
 Alle kwartalen of schulden die in het tijdsbestek van 18 maanden moeten vervallen, kunnen het
voorwerp uitmaken van een subplan dat maximaal 12 maanden bedraagt. De termijn van 18 maanden,
die begint te lopen vanaf het eerste plan, mag men nooit overschrijden.
 Bij de berekening van de grootte van de maandelijkse schijven, wordt rekening gehouden met de aan te
rekenen bijdrageopslagen en de te vervallen intresten.
 De vervaldata van deze schijven zijn vast, net zoals de bedragen ervan.
 Indien er meerdere subplannen worden toegestaan, worden de onderscheiden schijven gecumuleerd tot
één maandelijks bedrag.
Voor meer informatie klopt u aan bij de dienst Direct Inning van de RSZ:
Rijksdienst voor Sociale Zekerheid
Victor Hortaplein 11
1060 Brussel
Telefoon: 02 509 31 11
Fax: 02 509 30 19
www.rsz.fgov.be
Bron: http://www.rsz.fgov.be/nl/werkgevers-en-de-rsz/betalingen
TIJDELIJKE WERKLOOSHEID
Personeelskosten vormen een aanzienlijk deel van de vaste kosten van de ondernemer. Ook tijdens
wegenwerken blijft deze vaste kost bestaan.
Voor ondernemers die personeel tewerkstellen, weegt de meerwaarde van personeel dan vaak niet op tegen
de hoge kosten. In zo’n situatie is het mogelijk voor de werkgever om de arbeidsovereenkomst van één of
meerdere werknemers volledig of gedeeltelijk te schorsen of om een vermindering van prestaties in te roepen.
Er bieden zich enkele mogelijkheden aan om medewerkers tijdelijk werkloos te stellen.
Werkgebrek op grond van overmacht
Wat?

Bij werkgebrek op grond van overmacht, kunnen zowel arbeiders als bedienden tijdelijk werkloos worden
gesteld, net als leerlingen verbonden met een industriële leerovereenkomst. Het is enkel mogelijk om voor een
voltijds regime van tijdelijke werkloosheid te kiezen.
Voorwaarden

Vooraleer men een beroep kan doen op deze regeling, dient te worden voldaan aan 4 criteria, vastgelegd en
gecontroleerd door de RVA:
64




Er dient zich een plotse en onvoorzienbare gebeurtenis voor te doen…
… buiten de wil van de partijen …
… waardoor de uitvoering van de arbeidsovereenkomst volledig onmogelijk is …
… en van tijdelijk karakter is.
De RVA voorziet echter een mogelijkheid om personeel tijdelijk werkloos te stellen op basis van overmacht,
indien de winkel moeilijker toegankelijk wordt voor het publiek:
“Wanneer ten gevolge van wegenwerken de winkel moeilijker toegankelijk wordt voor het publiek, kan dit
leiden tot een daling van het cliënteel en de verkoop. Deze daling kan ertoe leiden dat een aantal
personeelsleden nog onmogelijk kan tewerkgesteld worden. Voor deze personeelsleden kan tijdelijke
werkloosheid wegens overmacht aanvaard worden. De personeelsleden voor wie nog werk beschikbaar is, zij
het slechts deeltijds, kunnen niet tijdelijk werkloos gesteld worden aangezien voor hen de uitvoering van de
arbeidsovereenkomst niet volledig onmogelijk is.
Wanneer de winkel volledig ontoegankelijk zou worden, zowel voor het cliënteel als voor het personeel, kan
het voltallige personeel gedurende de duur van de wegenwerken tijdelijk werkloos gesteld worden wegens
overmacht.”
Uiteindelijk is het de RVA die de beslissing over het al dan niet toekennen van de tijdelijke werkloosheid door
overmacht zal nemen, eventueel na een gesprek of een controleonderzoek. Er is geen specifieke procedure
voorzien, maar het is in het belang van de werkgever om het werkloosheidsbureau RVA zo snel mogelijk in te
lichten. De aangifte zelf verloopt via de portaalsite www.sociale-zekerheid.be en moet volgende elementen
bevatten:
 De datum waarop de gebeurtenis zich heeft voorgedaan.
 Een uiteenzetting van de gebeurtenis die de overmacht uitmaakt.
 De voorziene werkloosheidsduur (maximum 3 maanden). Indien de werkloosheid langer aanhoudt, kan
een nieuwe mededeling verzonden worden.
 De identiteit van de betrokken werknemers.
Bron: http://www.rva.be/frames/frameset.aspx?Path=D_opdracht_TW/&Items=1&Language=NL
Werkgebrek op grond van economische oorzaken voor arbeiders
Indien er in een onderneming te weinig werk is voor alle arbeiders, kan de werkgever ervoor kiezen tijdelijke
werkloosheid op grond van werkgebrek wegens economische oorzaken in te voeren. Tijdens deze periode
wordt de uitvoering van de arbeidsovereenkomst tijdelijk geschorst, maar blijven de arbeiders in dienst.
Economische oorzaken

De werkgever beslist in eerste instantie zelf of het om economische oorzaken gaat. Deze oorzaken worden dan
meegedeeld aan het werkloosheidsbureau van de RVA. Worden arbeiders voortdurend tijdelijk werkloos
gesteld, dan kan de RVA beslissen dat de werkloosheid een structureel karakter heeft. De tijdelijke
werkloosheid op grond van economische oorzaken kan dan niet meer of slechts in beperkte mate aanvaard
worden.

Tijdsbepalingen
65
Een werkgever kan kiezen voor ofwel een volledige schorsing ofwel voor een regeling van gedeeltelijke arbeid,
waarbij arbeidsdagen worden afgewisseld met werkloosheidsdagen. Een volledige schorsing is mogelijk voor
maximum 4 weken, een gedeeltelijke schorsing kent 2 regimes: een grote schorsing of een kleine schorsing.
Bij een grote schorsing zijn er minder dan 3 arbeidsdagen per week of minder dan 1 arbeidsweek per 2 weken.
Dit kan voor een maximum van 3 kalendermaanden of 13 weken. We spreken van een kleine schorsing indien
er ten minste 3 arbeidsdagen per week of ten minste 1 arbeidsweek op 2 wordt voorzien. Deze regeling kan
indien een einddatum wordt vermeld of voor een maximum van 12 maanden.
Na het aflopen van de maximumtermijn voor tijdelijke werkloosheid dient minstens 1 week van volledige
arbeid te worden uitgevoerd, vooraleer men weer tot tijdelijke werkloosheid kan overgaan.
RVA - Infoblad - werkgevers Tijdelijke werkloosheid – werkgebrek op grond van economische oorzaken voor
arbeiders – p.4 - http://www.rva.be/D_opdracht_W/Werkgevers/E22/InfoNL.pdf
Ook voor deeltijdse werknemers kan deze vorm van tijdelijke werkloosheid gelden. Er wordt steeds rekening
gehouden met het arbeidsregime van de voltijdse werknemer in de onderneming of de afdeling, niet met het
individuele werkrooster van de deeltijdse werknemer. Uitzendkrachten kunnen tijdelijk werkloos worden
gesteld, samen met de vaste werknemers van de ploeg, indien deze kracht reeds 3 maanden tewerkgesteld is
bij dezelfde gebruiker.
Procedure

Ten minste 7 kalenderdagen op voorhand moet de werkgever de arbeider in kennis stellen van de tijdelijke
werkloosheid en de duur ervan. En dat via aanplakking op een goed zichtbare plaats in de lokalen van de
onderneming, de dag van de aanplakking en de eerste voorziene werkloosheidsdag niet inbegrepen. Een
aanplakking op maandag betekent dus dat de werkloosheid ten vroegste de dinsdag van de volgende week kan
ingaan.
66
Wettelijk dient men volgende zaken te vermelden op de aanplakking:
 De identiteit van de werknemers die de werkgever werkloos stelt (naam, voornaam,
identificatienummer van de Belgische sociale zekerheid) of de afdeling waar tijdelijke werkloosheid
wordt ingevoerd.
 Het aantal werkloosheidsdagen en de data waarop elke werknemer werkloos zal zijn.
 De datum waarop de volledige schorsing of de regeling van gedeeltelijke arbeid zal ingaan en de datum
waarop de volledige schorsing of de regeling van gedeeltelijke arbeid afloopt.
In plaats van een aanplakking kan de werkgever ook kiezen voor een individuele kennisgeving, ten minste 7
dagen op voorhand. Hiermee wil men vooral de afwezige werknemers bereiken, zodat ook zij tijdig op de
hoogte zijn van de tijdelijke werkloosheid.
Zoals eerder vermeld dient niet enkel de werknemer op de hoogte te worden gebracht, maar ook het
werkloosheidsbureau van de RVA. Deze kennisgeving gebeurt op de dag van aanplakking via de portaalsite van
de sociale zekerheid www.socialezekerheid.be, rubriek Werkgevers > Sociale risico's > Tijdelijke werkloosheid
en validatieboek of via gestructureerde berichten.
Bron: http://www.rva.be/D_opdracht_W/Werkgevers/E22/InfoNL.pdf
Schorsing bedienden wegens werkgebrek
Wat?

Deze maatregel werd in het leven geroepen tijdens de crisis, als tegemoetkoming aan de bepekte
mogelijkheden die er waren om naast arbeiders ook bedienden op grond van economische redenen tijdelijk
werkloos te stellen. Voorheen was deze maatregel van tijdelijke aard, als steun voor bedrijven die het moeilijk
hadden wegens de crisis. Nu kreeg deze maatregel echter een permanent karakter.
Voorwaarden

De schorsing van bedienden door werkgebrek mag slechts toegepast worden indien de onderneming
cumulatief voldoet aan een aantal preliminaire voorwaarden:
 De onderneming valt onder het toepassingsgebied van de wet van 05.12.1968 betreffende de collectieve
arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités. Het gaat dus vooral om ondernemingen uit de
privésector.
 Het gebruik van deze crisismaatregel is voorzien in een sectorale CAO, een ondernemings-CAO of een
goedgekeurd ondernemingsplan. Het toepasselijke kader wordt vermeld in rubriek II van het formulier
C106A.
 De onderneming is in moeilijkheden door een daling van minimum 10% van de omzet (volgens de BTWaangifte), de productie of de bestellingen of door een graad van tijdelijke werkloosheid van minstens
10%.
Binnen de 2 weken na het verzenden van het formulier C106A ontvangt de werkgever een antwoord van RVA
67
met ofwel een positief, ofwel een negatief antwoord op de aanvraag. Ten vroegste 14 dagen na de verzending
van het formulier kan de werkgever een beroep doen op de regeling.
Bron: http://www.rva.be/D_opdracht_W/Werkgevers/E54/InfoNL.pdf
UITSTEL BETALING OF KWIJTSCHELDING NALATIGHEIDSINTERESTEN
BTW/DIRECTE BELASTINGEN
Overmacht kan een tijdelijk betalingsprobleem veroorzaken wegens verminderde liquide middelen. Als
ondernemer kan men een uitstel van betaling of een kwijtschelding van de nalatigheidsinteresten aanvragen
bij de BTW of de directe belastingen.
Betalingsfaciliteiten op directe belastingen
 De ontvanger van de directe belastingen is de enige beslissingsnemer.
 De ondernemer die uitstel wil, richt zich rechtstreeks tot de ontvanger …
 … met een brief die de moeilijkheden beschrijft …
 … aangevuld met een overzicht van maandelijkse inkomsten en uitgaven.
 De aanvraag dient zo snel mogelijk te worden ingediend. Wachten op aanmaningen of
dwangmaatregelen verhoogt de kans op een weigering door de ontvanger.
 De ondernemer wordt aangeraden een redelijke vraag te stellen:
 Een langere termijn afgestemd op de betalingsmogelijkheden.
 Een afbetalingsplan met een realistisch voorstel van aflossingstermijnen.
 Bij weigering door de ontvanger kan de Fiscale bemiddelingsdienst ingeschakeld worden om een
oplossing te vinden voor het probleem.
Nalatigheidsinteresten
Wordt door een ondernemer nagelaten tijdig te betalen, dan worden nalatigheidsinteresten aangerekend op
het verschuldigde bedrag:
 vanaf de uiterste betalingsdatum;
 tegen een jaarlijkse rentevoet van 7%, berekend per begonnen maand achterstand;
 mogelijkheid tot vrijstelling nalatigheidsinteresten via schrijven aan de gewestelijke directeur van de
invordering van de directe belastingen.
In bepaalde buitengewone gevallen kan de gewestelijke directeur beslissen om de schulden niet meer op te
eisen. Dit noemt men een uitstel van invordering. Hiervoor moet u aan bepaalde voorwaarden voldoen:
 U in een toestand bevinden waardoor u blijvend niet in staat bent om schulden te betalen.
 Onmiddellijk of in gespreide betalingen een som betalen, die de directeur zal bepalen.
 Geen uitstel van invordering hebben genoten in de 5 jaar die de aanvraag voorafgaan.
68
Aanvullende belastingen
Naast de directe belastingen zijn er voor de zelfstandigen en ondernemers nog tal van aanvullende belastingen,
gaande van provinciebelastingen tot belastingen op drukwerk. Per gemeente of provincie gelden andere
reglementen en procedures. Zo zijn er heel wat gemeenten die tijdens wegenwerken geen belasting heffen op
drukwerk.
Voor meer info over eventuele vrijstellingen neemt u contact op met de belastingdienst van de gemeente of de
provincie.
Bronnen:
http://www.belgium.be/nl/belastingen/inkomstenbelastingen/particulieren_en_zelfstandigen/betalen_of_ter
ugkrijgen/betalingsproblemen/
http://www.agentschapondernemen.be/artikel/betaal-belastingen
69
70
INLEIDING
In 2013 bevroegen we persoonlijk 306 ondernemers die tussen 2010 en 2013 geconfronteerd werden met
wegenwerken. We gingen na hoe bedrijven geïnformeerd werden over de werken en of deze informatie
voldoende en tijdig was, wat de gevolgen waren op de dagelijkse werking en hoe men als ondernemer met de
werken omging.
Met het onderzoek wil UNIZO aantonen welke impact wegenwerken hebben op ondernemingen en hoe deze
impact kan verschillen naar gelang enkele specifieke kenmerken van de bedrijven of kenmerken van de werf.
Maar ook hoe ondernemers zelf omgaan met de werken, welke maatregelen ze nemen en of ze op de hoogte
zijn van de steunmaatregelen van de overheid komen aan bod.
Het resultaat is een overzicht van hoe bedrijven in Vlaanderen wegenwerken ervaren, of ze nu te maken
hebben met langdurige werken of korte werken, of ze nu in de werfzone zelf zitten of net erbuiten.
De enquête wordt hieronder weergegeven op basis van de vragen in de vragenlijst. Waar we nuttig achten
hebben we de kruising gemaakt van variabelen uit meerdere vragen. Zo willen we u een beter inzicht geven in
de beleving van wegenwerken door ondernemers.
RESPONDENTEN
Beroepsactiviteit
We bevroegen 306 ondernemers, waarvan 70% actief is in de detailhandel. 28% van de respondenten was
handelaar in dagelijkse goederen, dit is net zoveel als de handelaars die shopping-goederen verkopen. De
handelaars voor uitzonderlijke aankopen waren goed voor 14% van de respondenten. 13% van de
respondenten was actief als vrije beroeper, 12% is actief in de horeca en de sector productie-logistiektransport (PLT) stond in voor 5% van de respons.
Categorie beroepsactiviteit
(n=306)
5%
detailhandel
12%
vrije
beroepen/diensten
13%
horeca
70%
productie - logistiek en
transport
71
Categorie beroepsactiviteit
(n=306)
5%
12%
detailhandel dagelijkse goederen
28%
detailhandel shopping goederen
13%
14%
detailhandel uitzonderlijke
aankopen
28%
Leeftijd bedrijf
Tot de respondenten behoren vooral bedrijven die al een meer dan 10 jaar bestaan, een minderheid is nog
geen drie jaar bezig. Opgesplitst naar sectoren zien we hier dezelfde basisverdeling.
Leeftijd bedrijf (%)
9%
26%
65%
minder dan 3 jaar
tussen 3-10 jaar
meer dan 10 jaar
72
Categorie + leeftijd
250
200
Aantal
150
100
50
0
detailhande
l
vrije
beroepen/
diensten
horeca
productie logistiek en
transport
meer dan 10 jaar
147
22
20
11
3-10 jaar
50
14
14
1
minder dan 3 jaar
17
4
4
2
Personeel
Bijna 70% heeft personeel in dienst. Het zijn voornamelijk kleinere bedrijven, met minder dan 5 werknemers.
Ze hebben vooral bedienden in dienst.
Personeel in dienst (%)
neen
32%
ja
68%
73
Categorie + personeel
250
200
150
100
50
0
zonder personeel
met personeel
Aantal personeelsleden
250
aantal ondernemingen
200
150
100
50
0
aantal
arbeiders
meer dan 20
2
aantal
bediende
n
3
ander
statuut
totaal
1
6
6 tot 20
13
17
3
33
minder dan 5
58
140
7
205
74
De ligging van het bedrijf
De hinder kan variëren naargelang het bedrijf in een stadskern gelegen is, of erbuiten op een invalsweg of
KMO-terrein waar omleidingen iets vlotter te organiseren zijn. De meeste respondenten van de enquête, en
bijvolgen detailhandel en horeca, zijn gesitueerd in de kern.
Ligging bedrijf (%)
6%
stadskern
28%
invalsweg
KMO terrein
ring rond gemeente
66%
Ligging bedrijf - categorie (%)
stadskern
7
24
11
17
69
73
invalsweg
andere (ring)
9
10
40
28
51
63
3
29
68
7
43
50
AARD VAN DE WERKEN
De aard van de werken bepaalt de impact op de omgeving. De toplaag affrezen en vervangen door een nieuwe
laag is een werken enkele dagen. Een herinrichting, eventueel gecombineerd met nutswerken of
rioleringswerken, heeft dan weer een veel grotere impact. Uit het onderzoek bleek dat de meeste
ondernemers geconfronteerd werden met een herinrichting. Uiteraard dient rekening gehouden te worden
met het feit dat deze werken een grotere impact hebben en dus ook langer blijven nazinderen. Kleinere
werken met een beperkte hinder vallen minder op en worden misschien sneller vergeten.
75
Aard werken (%)
nutsmaatschappijen
49
56
vervoersmaatschappije
n
26
wegenis
riolering
91
Combinatie
nutsmaatschappijen met
andere werken (%)
7%
1%
vervoer+wegenis+riole
ring
9%
27%
43%
13%
vervoer + wegenis
wegenis + riolering
wegenis
76
Combinatie
vervoersmaatschappijen met
andere werken (%)
1%
wegenis+riolering
+nut
20%
wegenis + riolering
51%
24%
wegenis + nut
wegenis + riolering
4%
Combinatie wegeniswerken
met andere werken (%)
riolering + nut+
vervoer
14%
26%
riolering + nut
23%
6%
riolering + vervoer
riolering
4%
7%
19%
1%
nut + vervoer
Combinatie rioleringswerken
met andere werken (%)
nut+ vervoer +
wegenis
7%
23%
30%
nut + wegenis
vervoer + wegenis
38%
wegenis
2%
enkel riolering
77
INFORMATIE OVER DE WERKEN
Eén van de sleutels bij wegenwerken is de communicatie naar de ondernemers. Een duidelijke, tijdige en
correcte communicatie geeft de ondernemer de kans zich voor te bereiden op de aankomende werken. Vooral
voor handelaars die reeds lang op voorhand de voorraden dienen aan te kopen (bijvoorbeeld kledingwinkels) is
een tijdige en correcte communicatie van belang. Dit geeft echter ook weer dat tijdig een rekbaar begrip is:
voor de ene ondernemer is het voldoende een drietal maanden op voorhand info te ontvangen, voor de
andere is dit dan weer rijkelijk te laat.
Uit het onderzoek blijkt dat de eerste communicatie zich in zowat de helft van de gevallen zo’n 6 maanden
voor de start van de werf situeert. Zowel voor als tijdens de werken werd de informatie als correct ervaren,
maar ruim 60% van de respondenten vond dat de informatie tijdens de werven echter ontoereikend was.
Vooral ondernemers die niet in de werfzone zelf liggen, ervaren de informatie inspanning van de overheid als
negatief.
De gemeente speelt een zeer belangrijke rol als informatiebron: meer dan 70% van de ondernemers kreeg via
de gemeente informatie tijdens een infovergadering, mail of tijdens een persoonlijk gesprek. De andere
initiatiefnemers (zoals AWV) werden in mindere mate aangehaald.
Hoe op hoogte gebracht (%)
100%
80%
60%
40%
20%
0%
ja
neen
78
Informatie VOOR werken
correct en tijdig (%)
neen
22%
ja
78%
Informatie TIJDENS werken
correct en tijdig (%)
neen
37%
ja
63%
79
%
Info correct en tijdig (%)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
voor
tijdens
ja
78
63
neen
22
37
Eerste info op voorhand (%) (n=203)
25
20
%
15
10
5
0
eerste info op voorhand
(meer (meer (meer
1à2
1
dan) dan) 6 dan) 3
maan maan
een maan maan
d
d
jaar
den
den
24
23
23
11
7
3
weke
n
2
weke
n
1
week
4
4
4
80
Informatie VOOR de werken tov
ligging bedrijf tov werf (%)
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
In de werfzone
Tussen
werfzone en
omleiding
Op
omleidingsroute
Buiten invloed
werken
Positief
31%
32%
13%
21%
Negatief
50%
48%
88%
57%
Neutraal
19%
20%
0%
21%
Positief
Negatief
Neutraal
Informatie TIJDENS de werken
t.o.v. ligging bedrijf t.o.v. werf (%)
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
In de werfzone
Tussen
werfzone en
omleiding
Op
omleidingsroute
Buiten invloed
werken
Positief
26%
32%
25%
21%
Negatief
49%
44%
75%
64%
Neutraal
24%
24%
0%
14%
Positief
Negatief
Neutraal
81
START VAN DE WERKEN
Bij nakende werken en in het kader van een goede voorbereiding van de ondernemers is het van groot belang
dat de werken op het aangekondigde tijdstip starten. Dit blijkt in 66% wel het geval te zijn. Bij een korte of
lange verschuiving van de werken moeten ondernemers zich opnieuw organiseren, en deze onzekerheid kan
wegen op de bedrijfsvoering, het aankoopbeleid,…
Start op aangekondigde tijdstip?
weet niet
20%
neen
14%
ja
66%
DUUR VAN DE WERKEN
Ook de duur van de werken is uiteraard belangrijk. Hoe korter de verstoorde bereikbaarheid, hoe beter. Hier
zien we dat heel wat werken behoorlijk lang kunnen duren, en dat de planning ook wel kan uitlopen. Zo staan
heel wat ondernemers voor werken van lange duur, en loopt de effectieve duurtijd ook langer uit dan voorzien,
tot 43% !
Bij ruim de helft van de ondervraagden namen de werken meer dan een jaar in beslag. Een derde werd dan
weer geconfronteerd met werken van een paar weken tot een paar maanden. Er kwamen ook enkele
uitschieters naar boven, waarbij de werken 2 tot 3 jaar (en zelfs langer) duurden. Er dient echter ook een
onderscheid gemaakt te worden tussen de effectieve hinder en de duur van de werken. Bij 36% was er hinder
die langer dan een jaar, zelfs tot 2 jaar en meer, aansleepte. Voor 31% van de ondervraagden was er tussen de
1 en 6 maanden hinder. De uiteindelijke duur van de werken was volgens 45% van de ondervraagden langer
dan oorspronkelijk voorzien.
Opmerkelijk is wel de lange duur van heel wat werken; de meerderheid ziet minstens een jaar, zelfs tot vijf jaar
werken aan de deur. De effectieve hinder voor de onderneming zelf ligt wel iets lager, vermoedelijk omdat heel
wat werken in verschillende fases worden aangepakt.
Uit de resultaten blijkt dat de gevolgen van de werken afhankelijk zijn van de duur van de werken. Om hier een
evenwichtig overzicht te krijgen werden de resultaten gewogen. Het aantal respondenten dat met werken van
korte of middellange duur te maken had werd op hetzelfde gewicht gebracht als de respondenten die met een
lange duur te maken kregen. Dit geeft een duidelijk overzicht van de impact van de werken, zelfs bij werken
van korte duur.
82
De overgrote meerderheid van de respondenten had te maken met een daling van de omzet of het aantal
klanten. Dit aantal is groter naarmate de werken langer duren. Hetzelfde geldt voor het verminderde comfort.
Een minderheid had geen hinder tijdens de werken. Naarmate de werken langer duren wordt deze groep
kleiner.
Duur werken
kort
8%
midden
36%
lang
56%
Effectieve duur werken
25
20
%
15
10
5
0
Effectieve duur werken
meer
dan 5
jaar
3-5
jaar
2-3
jaar
1
16
20
(ongev
(ongev
eer)
eer) 1 6-12 m 3-6 m
1,5
jaar
jaar
11
21
16
6
minde
1-3 m r dan 1
maand
6
4
83
Effectieve duur werken
kort
16%
midden
16%
lang
68%
Werken langer geduurd dan
voorzien?
weet niet
24%
ja
43%
nee
33%
84
Effectieve hinder
25
20
%
15
10
5
0
Effectieve hinder
weet
niet
meer
geen
2
7
minde
r dan
1-3
4-6
1 dag
1
maan maan
maan
d
d
d
1
5
14
17
6m 1j
(onge
veer)
1 jaar
1-2
jaar
meer
dan 2
jaar
17
5
20
11
Gevolgen werken t.o.v. duur werken (gewogen)
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Kort
Middellang
Lang
85
BEREIKBAARHEID
Tijdens en na de werken
Men ondervindt de grootste hinder uiteraard tijdens de werken zelf. Die hinder is het sterkste bij vrije
beroepen, PLT en diensten en horeca.
Bereikbaarheid tijdens en na werken (%)
%
80
70
60
50
40
30
20
10
0
niet
bereikbaar/
ontoegankelij
k
nvt
goed
verhinderd
sterk
verhinderd
tijdens
16
28
48
7
2
na
68
14
4
2
11
Bereikbaarheid - categorie
70
60
50
40
30
20
10
0
goed
verhinderd
sterk verhinderd
ontoegankelijk
nvt
86
In stadskernen en invalswegen is er sprake van een sterk verhinderde bereikbaarheid in iets minder dan de
helft van de gevallen. Een kleine 30% procent is verhinderd. Een minderheid van de ondernemers in
stadskernen en invalswegen spreekt nog steeds van een goede bereikbaarheid. In stadskernen is dit 13%,
terwijl dit bij invalswegen stijgt tot 25%. Ook op andere locaties is er bij de respondenten sprake van sterke
hinder, dit bij ruim 70%.
Na de werken verdwijnt de hinder deels. Dit was bij een kleine 70% van de respondenten het geval. Ruim 10%
spreekt nog steeds van hinder in de stadskern en op invalswegen. Op andere locaties stijgt dit tot 23%. Een
aantal respondenten antwoordde ‘Niet van toepassing’. We kunnen er vanuit gaan dat er bij hen geen hinder
meer was. We tellen ze echter niet mee in de analyse van de resultaten.
Bereikbaarheid TIJDENS de
werken t.o.v. locatie (%)
80%
71%
70%
60%
47%
50%
40%
30%
20%
10%
43%
29%
25%28%
19%
13%
8%
5%
2%
0%
Stadskern
0%
Invalsweg
Goede bereikbaarheid
Verhinderd
Niet bereikbaar
Niet van toepassing
5%
5%
0%
Andere
Sterk Verhinderd
87
Bereikbaarheid NA de werken
t.o.v. locatie (%)
80%
70%
69%
68%
59%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
14%
12%
3% 2%
13%
13%
23%
18%
3% 4%
0% 0%
0%
Stadskern
Invalsweg
Goede bereikbaarheid
Verhinderd
Niet bereikbaar
Niet van toepassing
Andere
Sterk Verhinderd
Bedrijven binnen en buiten de werfzone
De hinder die ondernemers kunnen ondervinden kan variëren naargelang men binnen of buiten de werfzone
gesitueerd is. Ook omleidingsroutes of het verplaatsen van verkeer buiten de rechtstreekse invloedssfeer
kunnen gevolgen hebben voor het functioneren van een onderneming.
Het lijkt vrij logisch dat de meeste respondenten zich in de werfzone zelf bevinden, de antwoordbereidheid is
namelijk groter bij rechtstreekse confrontatie.
Logischerwijs is de hinder het grootst voor ondernemers die zich in de werfzone zelf bevinden. Meer dan de
helft speelt van sterke hinder, 28% heeft te maken met hinder. Bijna 10% is zelfs helemaal niet bereikbaar.
Ook voor ondernemers tussen de werfzone en de omleiding is er heel wat hinder. 37% moet omgaan met
hinder, 37% met sterke hinder. Bedrijven op de omleidingsroute en buiten de rechtstreekse invloed blijven
goed bereikbaar. Enkel op de omleidingsroute had een kwart te maken met hinder.
88
Ligging bedrijf t.o.v. werken (%)
3%
5%
in de werfzone
17%
tussen werfzone en
omleidingen
op omleidingsroute
75%
buiten rechtstreekse
invloed
Hinder tijdens de werken,
afhankelijk van locatie t.o.v. de
werf (%)
80%
75%
69%
70%
60%
54%
50%
37% 37%
40%
30%
28%
25%
22%
20%
10%
8%
9%
2%2%
1%
0%
In de werfzone
0%0%0%
Tussen werfzone en Op omleidingsroute
omleiding
Goede bereikbaarheid
Verhinderd
Niet bereikbaar
Niet van toepassing
13% 13%
6%
0%
Buiten
rechtstreekse
invloed
Sterk Verhinderd
Informatie en bereikbaarheid
Gaan we een stap verder, dan kunnen we analyseren of er een verband is tussen de informatieverschaffing en
de ervaring van hinder tijdens de werken. Op het eerste zicht lijkt de hinderervaring bij de ondervraagde meer
in de negatieve richting te neigen wanneer hij de informatieverschaffing als onvoldoende ervaart. De
89
respondenten zullen de bereikbaarheid dan eerder als “sterk verhinderd” ervaren (62% tegenover 44%), terwijl
beter geïnformeerde respondenten dan weer de overhand hebben bij het antwoord “verhinderd”. We zouden
hier kunnen uit afleiden dat minder geïnformeerde ondernemers zich niet voldoende konden voorbereiden of
dat men de hinder op zich op een negatievere manier ervaart. Dit kunnen we uit de resultaten niet met
zekerheid bevestigen, maar is een tendens.
Info tegenover hinder tijdens de werken (%)
Niet bereikbaar
Sterk verhinderd
Verhinderd
Goed
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Onvoldoende, foute info
Goed
17%
Verhinderd
11%
Sterk verhinderd
62%
Niet bereikbaar
9%
Tijdige, correcte info
15%
34%
43%
6%
Onvoldoende, foute info
Tijdige, correcte info
HERSTEL NA DE WERKEN
Minstens even belangrijk als het overleven tijdens de werken, is het herstellen of mogelijk verbeteren van de
omzet na de werken. 61% van de ondervraagden blijft negatieve gevolgen ervaren na afloop van de werken.
Het gaat dan vooral over verlies van klanten, een verminderde bereikbaarheid en minder
parkeermogelijkheden. Bij 36% heeft zich geen volledig herstel voorgedaan, wat vooral te merken is bij de
detailhandel. Slechts bij 14% van de ondervraagden deed er zich na de werken een omzetstijging voor.
Nemen we een kijkje naar de ligging van de bedrijven en het al dan niet herstellen, dan stellen we vast dat
ondernemers in de winkelkern zich beter lijken te herstellen dan ondernemers op een invalsweg. Ondernemers
op andere locaties herstellen zich nog minder. Uit de resultaten is het echter niet mogelijk een oorzaak hier
voor aan te geven.
De hinder tijdens de werken speelt een duidelijke rol bij het herstel na de werken. Wanneer er tijdens de
werken sprake is van hinder, dan herstelt zo’n 20% zich hier niet van. Heeft men echter te maken met sterke
hinder, dan loopt het aandeel van de ondernemers dat zich niet herstelt op tot ruim de helft (54%).
90
Bedrijf hersteld na werken (%)
neen
36%
ja
64%
Hersteld na werken - categorie
100%
90%
80%
70%
%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
detailhandel
- dagelijkse
goederen
detailhandel
detailhandel
- shopping
uitzonderlijk
goederen
e aankopen
vrije
beroepen/
diensten
horeca
productie logistiek en
transport
neen
42
31
41
32
32
29
ja
58
69
59
68
68
71
91
Hersteld na werken tov ligging (%)
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Stadkern
Invalsweg
Andere
Niet hersteld na werken
30%
44%
59%
Hersteld na werken
70%
56%
41%
Hersteld na werken
Niet hersteld na werken
Hersteld na werken tov
hinder tijdens werken (%)
120%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Verhinderd
Sterk verhinderd
Niet hersteld
20%
54%
Hersteld
80%
46%
Hersteld
Niet hersteld
92
GEVOLGEN TIJDENS DE WERKEN VOOR DE ONDERNEMINGEN
We zien zowel tijdens als na de werken blijvende gevolgen voor de ondernemers.
De belangrijkste situeren zich uiteraard tijdens de werken, namelijk in de vorm van een omzetdaling, een
daling van het aantal klanten en een verminderd comfort. Ook de extra kosten spelen hier een rol. Het
omzetverlies is het grootst bij de detailhandel in dagelijkse en uitzonderlijke goederen, gevolgd door PLT. De
gevolgen voor ondernemingen jongen dan 3 jaar zijn niet specifiek zwaarder dan bij andere ondernemingen.
Van de werkgevers die arbeiders en bedienden tewerkstellen waren er een aantal gedwongen hun personeel
tijdelijk werkloos te stellen en zelfs te ontslaan. Iets meer dan 5% van de werkgevers met werknemers moest
een arbeider ontslaan, net zoveel als bedienden.
Gevolgen personeel (%)
6,00%
5,00%
4,00%
3,00%
2,00%
1,00%
0,00%
Tijdelijke
werkloosheid arb
Tijdelijke
werkloosheid bed
Ontslag arb
Ontslag bed
93
Gevolgen werken
tijdens
na
Daling van de omzet
Daling van het aantal klanten
Verminderd comfort (stof, lawaai, …)
Kosten om verlies te beperken of te compenseren
Materiële schade (verzakkingen, barsten, …)
Geen
Anderen
Tijdelijke sluiting
Gevoel van onveiligheid (diefstal, geringe verlichting,…
Ontslag van bedienden
Ontslag van arbeiders
Tijdelijke werkloosheid bedienden
Tijdelijke werkloosheid arbeiders
Moeilijkheden bij verkrijgen van krediet / financiering
Toename van het aantal klanten
Faillissement
0
10
20
30
40
50
60
70
80
94
Gevolgen voor ondernemingen jonger dan
3 jaar
Daling van de omzet
Verminderd comfort (stof, lawaai, …à
Daling van het aantal klanten
Kosten om verlies te beperken of te compenseren
Geen
Andere
Materiële schade (verzakkingen, barsten, …)
Tijdelijke sluiting
Gevoel van onveiligheid (diefstal, geringe…
Ontslag van bedienden
Tijdelijke werkloosheid bedienden
Moeilijkheden bij verkrijgen van krediet /…
Ontslag van arbeiders
Tijdelijke werkloosheid arbeiders
Toename van het aantal klanten
Faillissement
Stijging van de omzet
0%
10%
Tijdens
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Na
95
Omzetverlies (%)
productie - logistiek en
transport
horeca
vrije beroepen/diensten
na
detailhandel - uitzonderlijke
aankopen
detailhandel - shopping
goederen
detailhandel - dagelijkse
goederen
tijdens
0
20
40
60
80
100
96
GEVOLGEN NA DE WERKEN VOOR DE ONDERNEMINGEN
Wanneer werken worden uitgevoerd, is het de bedoeling dat de situatie erna beter is dan ervoor. Daarom
werd gepolst naar mogelijke positieve gevolgen. Opmerkelijk is dat 61% zegt geen beterschap te ervaren.
Wanneer dit wel het geval is, dan resulteert dit in een aantrekkelijker straatbeeld als belangrijkste, de betere
bereikbaarheid komt hier als tweede, maar wel maar met 14%. Verhoogde veiligheid en parkeervoorzieningen
scoren hier nog minder met 10% en 9%.
Postieve gevolgen (%)
ja
39%
nee
61%
Positieve gevolgen (%)
in %
andere
2
aantrekkelijker straatbeeld
31
verhoogde veiligheid
verbetering parkeervoorzieningen
betere bereikbaarheid
10
9
14
De 39% die negatieve gevolgen ervaart na de werken ondervindt definitief klantenverlies, verminderde
bereikbaarheid en parkeervoorzieningen. Het klantenverlies is het grootst bij de vrije beroepen/diensten en bij
detailhandel dagelijkse goederen, nipt gevolgd door PLT. De verminderde bereikbaarheid en
parkeervoorzieningen scoren zowat overal rond de 30%, behalve bij de shopping en uitzonderlijke aankopen,
waar het onder de 30% blijft.
97
Negatieve gevolgen (%)
neen
39%
ja
61%
Negatieve gevolgen ?
in %
andere
weet het niet
8
3
def. klantenverlies
ontoereikende parkeervoorziening
verminderde bereikbaarheid
39
30
33
98
Negatieve gevolgen per categorie
(%)
productie - logistiek en…
horeca
def. klantenverlies
vrije beroepen/diensten
ontoereikende
parkeervoorziening
detailhandel -…
verminderde
bereikbaarheid
detailhandel - shopping…
detailhandel -…
0
20
40
60
EIGEN MAATREGELEN VAN DE ONDERNEMERS
Ondernemers die getroffen worden kunnen zelf een aantal maatregelen nemen, de ene al creatiever dan de
andere. Zo’n 14% start met acties voor aanvang van de werken, terwijl nog eens 20% tijdens de werken actie
onderneemt. 10% van de ondernemers zal dan weer investeringen uitstellen. Een grote meerderheid zal echter
geen speciale maatregelen nemen: 67,3% zegt voor de werken geen initiatieven te nemen. Zij die wel
anticiperen op de werken doen dit vooral door individuele commerciële acties op te zetten, de
toegankelijkheid te verbeteren of investeringen uit te stellen. Ook tijdens de werken zal nog 60% geen
specifieke maatregelen nemen.
99
Eigen maatregelen (%)
tijdens
voor
andere
uitstel investering
tijdelijke verhuis
toegankelijkheidsmaatregel
gezamenlijke acties
individuele acties
uitverkoop
geen
geen
uitverkoop
tijdens
59
1
voor
67
1
toegankelij
uitstel
individuel gezamenlij
tijdelijke
kheidsmaa
investerin
e acties ke acties
verhuis
tregel
g
20
6
9
2
12
14
3
6
3
10
andere
5
5
Gaan we dieper in op de detailhandel, dan zien we dat ook in die sector circa 60% van de ondernemers geen
specifieke maatregelen neemt. Worden er wel maatregelen genomen, dan zien we dat dit tijdens en voor de
werken vooral gaat om individuele acties of het uitstellen van investeringen. Tijdens de werken blijven dit ook
de populairste maatregelen, samen met ingrepen om de toegang te verbeteren.
10
0
Maatregelen detailhandel
Geen
Individuele acties (bijv korting, extra publiciteit, )
Uitstellen van bepaalde investeringen
Toegankelijkheid van pand vrijwaren of verbeteren
Gezamenlijke acties
Andere
Tijdelijke verhuis
Uitverkoop
0%
Voor de werken
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Tijdens de werken
Detailhandel: eigen maatregelen
Voor de werken
Tijdens de werken
0%
10%
20%
30%
Neen
40%
50%
60%
70%
Ja
10
1
MINDERHINDERMAATREGELEN VAN DE OVERHEID
De overheid doet inspanningen om de hinder tijdens de werken te beperken. Hoe de ondernemers tegenover
deze maatregelen staan is nogal verspreid. De helft van de ondernemers koestert eerder neutrale gevoelens
tegenover deze maatregelen, terwijl 30% ze als positief ervaart. De overige 20% heeft eerder negatieve
ervaringen. Als werkpunten wordt vooral verwezen naar meer betrokkenheid van ondernemers, een betere
aanpak van bestemmingssignalisatie en signalisatie van de omleiding en een betere coördinatie van de werken.
Inspanningen overheid? (%)
positief
neutraal
negatief
51
49
30
27
23
19
voor
tijdens
De suggesties ter verbetering van de aanpak vinden we in eerste instantie bij meer betrokkenheid van de
ondernemers. Ook communicatie en aanspreekpunt krijgen samen een hoge score.
Er is nog heel wat werk aan de winkel voor het verbeteren van de technische aanpak zoals signalisatie (zowel
bestemmings- als omleidingssignalisatie) en de coördinatie, inclusief planning en fasering. De effectieve
minderhindermaatregelen worden hier als redelijk ervaren.
10
2
Maatregelen ter verbetering
andere
aanspreekpunt
coördinatie
planning en fasering
MH-maatregelen
in %
actuele info
bestemmingssignalisatie
signalisatie omleiding
communicatie
meer betrokkenheid
0
5
10
15
20
25
30
35
De maatregelen die de overheid neemt, komen vooral neer op het nemen van bereikbaarheidsmaatregelen
zoals omleiding en bewegwijzering. Wanneer we de contactmogelijkheden en het informeren bekijken, komen
die samen aan 80%.
Extra ondersteuning scoort hier met 10% ondermaats.
Maatregelen overheid
andere
extra ondersteuning
contactmogelijkheden
informeren
bereikbaarheidsmaatregelen
0
10
20
30
40
50
in %
10
3
KENNIS VAN DE STEUNMAATREGELEN
De steunmaatregelen voor de ondernemers zijn duidelijk onvoldoende gekend. De
inkomenscompensatievergoeding bij amper de helft en de rentetoelage en waarborgregeling halen net een
kwart of zelfs minder.
Het nut ervan wordt dan wel positief geduid, behalve bij de inkomenscompensatievergoeding die voor een
derde als ontoereikend wordt ervaren. Wanneer de rentetoelage en de waarborgregeling worden gebruikt,
worden deze door nog geen 30% als nuttig ervaren.
Steunmaatregelen gekend (%)?
neen
waarborgregeling
rentetoelage
ja
67
16
59
26
39
inkomenscompenstatievergoeding
45
Nut steunmaatregelen (%)?
ontoereikend
waarborgregeling
rentetoelage
inkomenscompensatievergoeding
nuttig
16
21
16
30
33
27
10
4
De kennis van de inkomenscompensatievergoeding is gelijkaardig verdeeld over de verschillende activiteiten.
Telkens kent zo’n 50% van de ondervraagde de maatregel. Enkel bij de vrije beroepen is de weet van het
bestaan van deze beroepen beperkt tot ruim een kwart.
De rentetoelage is dan weer het meest gekend onder de ondernemers in de horecasector, gevolgd door de
productie en logistiek. Dit is ook het geval bij de waarborgregeling. Vrije beroepers zijn het minst op de hoogte
van de verschillende steunmaatregelen.
Inkomenscompensatievergoeding
gekend (%)
60%
50%
48%
45%
50%
40%
28%
30%
20%
10%
0%
Detailhandel
Detailhandel
Vrij beroep
Vrij beroep
Horeca
Horeca
Productie +
logistiek
Productie + logistiek
Rentetoelage gekend (%)
40%
37%
35%
30%
25%
29%
25%
18%
20%
15%
10%
5%
0%
Detailhandel
Detailhandel
Vrije beroep
Vrije beroep
Horeca
Horeca
Productie +
logistiek
Productie + logistiek
10
5
Waarborgregeling gekend (%)
24%
25%
20%
21%
16%
15%
10%
10%
5%
0%
Detailhandel
Detailhandel
Vrije beroep
Vrije beroep
Horeca
Horeca
Productie +
logistiek
Productie + logistiek
10
6
CONCLUSIES
-
De aard van de werken bepaalt de impact op de omgeving. Een herinrichting, eventueel gecombineerd
met nutswerken of rioleringswerken, heeft de grootste impact en blijft langst nazinderen.
-
Eén van de sleutels bij wegenwerken is de communicatie naar de ondernemers. Een duidelijke, tijdige
en correcte communicatie geeft de ondernemer de kans zich tijdig voor te bereiden op de
aankomende werken. Uit het onderzoek bleek dat de eerste communicatie zich in zowat de helft van
de gevallen zo’n 6 maanden voor de start van de werf situeert. Zowel voor als tijdens de werken werd
de informatie als correct ervaren, maar ruim 60% van de respondenten vond dat de informatie tijdens
de werken ontoereikend was.
-
In 66% van de gevallen had men te maken met werken die gestart zijn op de aangegeven datum. De
uiteindelijke duur van de werken was volgens 43% van de ondervraagden langer dan oorspronkelijk
voorzien.
-
De detailhandel in het algemeen heeft het meest last van de werken. Er is ook na de werken nog
sprake van negatieve gevolgen. Het gaat dan vooral over verlies van klanten, een verminderde
bereikbaarheid en minder parkeermogelijkheden. Bij 36% heeft zich geen volledig herstel voorgedaan.
Slechts bij 14% van de ondervraagden deed er zich na de werken een omzetstijging voor.
-
67,3% zegt voor de werken geen initiatieven te nemen. Zij die wel anticiperen op de werken doen dit
vooral door individuele commerciële acties op te zetten, de toegankelijkheid te verbeteren of
investeringen uit te stellen. Ook tijdens de werken zal nog 60% geen specifieke maatregelen nemen.
-
De 39% die negatieve gevolgen ervaart na de werken ondervinden definitief klantenverlies,
verminderde bereikbaarheid en parkeervoorzieningen. Het klantenverlies is het grootst bij de vrije
beroepen/diensten en bij detailhandel dagelijkse goederen, nipt gevolgd door
productie/logistiek/transport.
-
-
-
-
-
De gemeente speelt een zeer belangrijke rol als informatiebron: meer dan 70% van de ondernemers kreeg
via de gemeente informatie tijdens een infovergadering, mail of tijdens een persoonlijk gesprek. De andere
initiatiefnemers (zoals Agentschap Wegen en Verkeer) werden in mindere mate aangehaald.
-
40% van de ondervraagden ziet ook de positieve kant van de werken: een beter en mooier
straatbeeld, een verhoogde bereikbaarheid en veiligheid en betere infrastructuur en
parkeermogelijkheden.
-
56% had te maken met werken van minstens een jaar, zelfs tot vijf jaar. De effectieve hinder voor de
onderneming zelf ligt wel iets lager, vermoedelijk omdat heel wat werken in verschillende fases
worden aangepakt.
-
De kennis van de steunmaatregelen voor de ondernemers zijn duidelijk onvoldoende gekend. De
inkomenscompensatievergoeding bij amper de helft, en de rentetoelage en waarborgregeling halen
net een kwart of zelfs minder.
-
-
10
7
10
8

4 - 2014. dit is alweer de laatste maandbrief van dit seizoen

NEW insteek brief TM 210 x 275 mm DEF2.indd

10 punten plan m - Zakelijk Heuvelrug

“Er gebeuren mooie dingen aan de keukentafel door samen met

Perstekst - Gents ondersteuningspunt voor ondernemers

Intakeformulier - Sportmassage

In het Kontakt: http//bit.ly/1oux0jp Nominatie voor

Door Geurt van Randeraat - Praktijkcongres Gebiedsontwikkeling

Lees hier meer.

Artikel opening kantoor Ommelander Courant.