Lees publicatie Wat als de dijk echt doorbreekt?

Wat als de dijk echt doorbreekt?
is het effect ervan op andere
onderdelen van het waterbeheer?
Wegen de kosten op tegen de
baten?
-
-
Er is nu een werkend model om een
overstroming te visualiseren, zoals hier
in Delft. Je ziet ook meteen wat het nut
is van een maatregel.
-
Sinds kort is van elke stoeptegel in
Nederland bekend hoe hoog ze ligt.
Zo kun je precies berekenen wat er
gebeurt als ergens een zware bui
valt of een dijk het begeeft.
DOOR BARD VAN DE WEIJER
Over het centrum van Delft trekt
een clusterbui; felle buien die lokaal
tientallen millimeters neerslag
kunnen uitstorten. In een mum van
tijd raakt het rioleringssysteem
overbelast, straten komen blank te
staan, kelders lopen vol. Het is een
scenario dat de komende decennia
vermoedelijk vaker realiteit zal
worden door klimaatverandering.
Hoe kun je voorkomen dat door
clusterbuien of een dijkdoorbraak
grote schade ontstaat? Betere
riolering bouwen? Retentievijvers
aanleggen? Dijken verhogen? Kan.
Maar welke maatregel kies je? Wat
© de Volkskrant
Voor je iets gaat doen, zul je eerst
moeten weten wat er precies
gebeurt bij een bepaald scenario,
zegt Wytze Schuurmans van het
Utrechtse ingenieursbureau Nelen
& Schuurmans. 'Dat doen we niet.'
Als een bestuurder wil weten of zijn
stad goed beschermd is als
bijvoorbeeld een ringvaartdijk
doorbreekt, gaat hij naar een
gespecialiseerd bedrijf, dat
vervolgens vier weken aan het
rekenen slaat en dan met een
rapport komt. Dan weet je voor een
bepaald scenario wat de gevolgen
zijn. Maar zodra er een
aanvullende vraag komt bijvoorbeeld of een overloopgebied
soelaas kan bieden - moeten alle
berekeningen opnieuw gedaan
worden.
Dat moet beter kunnen, dachten
Schuurmans en hoogleraar
vloeistofmechanica Guus Stelling
van de TU Delft vijf jaar geleden. Er
zijn immers al sinds de jaren
zeventig computermodellen die
helpen bij het voorspellen van de
gevolgen van overstromingen.
Probleem: ze zijn niet goed
genoeg, vergen enorm veel
computerkracht en de
berekeningen duren dagen.
'De juiste informatie ontbrak om
goede voorspellingen te kunnen
doen', zegt Stelling. Tegelijkertijd
veranderde er veel. Computerchips
uit de game-industrie werden
steeds sneller, algoritmes beter. De
waterschappen brachten
hoogteverschillen in Nederland
kaart met helikopters die waren
uitgerust met lidar, radarsystemen
die zeer gedetailleerd afstanden en
hoogteverschillen kunnen meten.
Deze hoogtedata (AHN-2) is sinds
kort beschikbaar. Hierdoor is van
letterlijk elke stoeptegel in
Nederland bekend hoe hoog ze ligt.
Een krankzinnig groot bestand is
het, met honderden miljarden
dinsdag 18 maart 2014
meetpunten.
Een zware bui
In principe kun je met deze kaart
precies berekenen wat er gebeurt
als ergens een zware bui valt,
omdat nu bekend is hoe het water
stroomt, waar het zich verzamelt en
waar dus overlast ontstaat. Een
prachtig beginpunt om het effect
van een overstroming sneller dan
realtime te berekenen.
Maar het is niet genoeg. Er
moesten nieuwe algoritmes worden
geschreven om al die data aan te
kunnen. Er moest een grafische
weergave komen die overeenkomt
met de werkelijkheid. De mannen
wilden het water bij wijze van
spreken tegen de plint zien klotsen.
'Een goed model is aardig, maar
een visualisatie zegt zo veel meer.
Zowel voor bestuurders als voor de
burger. Die wil zien wat er gebeurt
als de dijk doorbreekt.'
Ook ontbrak informatie. In veel van
dit soort modellen is alles wat
onder de grond zit niet verwerkt.
Bijvoorbeeld over de ondergrond:
water verdwijnt sneller in zand dan
in klei. Het grondwaterniveau speelt
een rol. De begroeiing. Maar ook
hoe veel water de riolering aan kan.
Wat de capaciteit is van sloten in
de omgeving en van de duikers.
'Om een goed beeld te krijgen,
moet je letterlijk alles in kaart
brengen', zegt Schuurmans.
Al deze informatie is beschikbaar,
maar zit 'verstopt' bij
waterschappen en gemeenten, die
allemaal hun eigen databestanden
erop nahouden. Dus moesten al die
data worden gekoppeld. Daarom zit
een afdeling met vijftien
wiskundigen en it'ers van Nelen &
Schuurmans te werken om alle
gegevens aan elkaar te koppelen.
Werkend model
Na vier jaar werken en een
investering van vijf miljoen euro is
er nu een werkend model, 3Di, voor
Pagina 25 (1)
het hoogheemraadschap van
Delfland en hoogheemraadschap
Hollands Noorderkwartier. In deze
gebieden is het effect van een
overstroming rechtstreeks te
volgen. Stel je prikt een dijk door,
wat gebeurt er? Schuurmans laat
op een iPad zien hoe het gebied
langzaam volloopt. Valt de stroom
uit, waardoor de gemalen stoppen?
Te zien is hoe de landerijen rond
Delft vollopen. De berekeningen
worden gedaan op computers in de
cloud, het resultaat verschijnt op
elke willekeurig beeldscherm.
na te denken over maatregelen die
wel effect hebben.'
Elgard van Leeuwen van
kennisinstituut Deltares ziet grote
mogelijkheden. 'Het geeft
bestuurders en burgers de
mogelijkheid direct te tonen wat het
effect is van een maatregel, of wat
de risico's zijn als je iets niet doet.'
Het kan helpen burgers te
overtuigen van het nut van een
dijkverhoging. Maar het model
maakt het ook mogelijk te kiezen
voor oplossingen die wellicht
goedkoper of minder ingrijpend zijn.
'We zijn geneigd meteen met grond
te gaan schuiven of nieuwe
infrastructuur te bouwen. Maar
soms is het handiger een kruising
bij een volgend onderhoudsproject
tien centimeter op te hogen, zodat
in geval van een calamiteit de weg
niet geblokkeerd wordt.
De ontwikkelaars zien al interesse
uit het buitenland, onder meer
vanuit Mozambique, Singapore en
de Verenigde Staten. En vanuit
Engeland, dat onlangs nog te lijden
had onder overstromingen. De
mannen hebben trouwens even
snel gekeken wat het effect was
van de noodpompen die Nederland
stuurde om het water weg te
krijgen. Vrijwel nul. 'Geldt hier ook
hoor', zegt Stelling. 'Als in
overstroomd gebied de brandweer
komt pompen, weet je dat er een
toneelstukje wordt opgevoerd.'
Bestuurders laten zien dat ze wat
doen, burgers hebben het idee dat
ze geholpen worden. In
werkelijkheid gebeurt er niets. 'Met
ons model maak je dit óók
duidelijk', zegt Schuurmans. Van
Leeuwen: 'Als je het laat zien,
accepteren burgers ook dat het
zinloos is. Ze zijn dan eerder bereid
© de Volkskrant
dinsdag 18 maart 2014
Pagina 25 (2)

Download Report