Studierapport
ONDERZOEKINGEN NAAI? EEN EIGENAARDIGE INJ>EI,ING
VAN DE OUDE IIOLLANDSE KUSTGOUWEN
door
I r . T. E d e l m a n
a,
I n 1e i a:-.
Toen de K n r o l i n g i s c h e v o r s t e n i n d e FIoZlandse k u s t s t r o o k v a s t e
voet kregen
,
z u l l e n z i j o n g e t w i j f e l d h e t I.and i n g e d e e l d h e b b e n i n
b e s t u u r s d i o t r i c t e n en h e t b e s t u u r van z o ' n d i s t r i c t ( gouw
hebben o p g e d r a g e n a a n b e p a a l d e p e r s o n e n ( v a z a l . l e n
Het i s merkwaardig
, d a t van d e z e ,, i n z e t t i n g e n
kuststrook betreft
,
.
gekomen
leenmannen )
.
a l t h a n s wat de I i o I ~ l a n d s e
"
Ook van d e omvang van d e z e b e s t u i i r s d i s t r i c - t e n weten w i ; i
aan de r i v i e r
,
graafschap )
n s u w e l i j k s een s c h r i f t e l i d k bewij's t o t ons i s
w e i n i g , In h e t z u i d e n l a g e n d r i e g r o t e gouwen
gouw )
,
,
,
,
d i e biin naam o n t l e e n d e n
welke e r de h a r t a d e r van vormde : Scn3.di.s ( d e Sche.lde
Mnasland e n R i j n l a n d
d e r g e l i j k e naam : V l i e ï n g e
. In het
-
noorden o n ~ t i n o e t e n we nog een
, daar i n e e n oorkonde van
1064 twee
g r a a f s c h a p p e n genoemd worden : W e s t f l i n g e e n h e t g r a a f s c h a p aai? de
o e v e r s van de R i j n
. Dit
l a a t s t e z a l R i j n l a n d z i j n ; W e s t f l . i n ~ ei s
wel ,te v e r s t a a n a l s R e s t v l . i e l n g e
Vlie
. Wa-t % ' e s t f l i n g e o m v a t t e
,
h e t k u s t g e b i e d t e n w e s t e n van h e t
i s n i e t bekend : m o g e l i j k l . i e p h e t d o o r
t o t a a n R i j n l a n d en dan h e e f t h e t d e ( i n v r o e g e r e oor,konden r e e d s
. Een
genoemde ) g r a o f s c h o p p e n Texel en Kennemerland mede omvat
O o s t f l i n g e i s u i t oorkonden n i e t bekend
.
Het i s n i e t meer t e a c h t e r h a l e n o f de K a r o l i n g e r s d e z e indel.inp,
hebben i n g e s t e l d o f d a t z i j e e n r e e d s b e s t a a n d e i n d e l i n g hebben gevolgd
I r ] , d e yde en , O d c
eeuw viordon aan d e b e s t u u r d e s s v a n e e z e d i s t r i c t e n
b e p a a l d e k o n i n g s g o e d e r e n i n eigendom ovez8gedragen
v e r s c h i l l e n o e oorkonden bewaard gebl.even
vermeld
,
.
. Gikwijls sta-it
d n t d e geschonken g o e d e r e n gel.egen waren
hlen mag v e r m o e d e l i j k wel aannemen
',
. Hierover
,,
zijn
i n z o ' n oorkonde
in z i j n gra-i.Cschap
".
d a t i n d i e n ann een zekere g r a a f
Dirk b e p a a l d e g o e d e r e n werden geschonken
,
d e z e gnedcren w e ï h a n s t
a l . t i j d laeen i n het gebied dat h i j bestuurde
.
Een a a n t a l van deze oor,ltonden zal i n h e t n a v o l g e n d e w o r d e n beuproken
.
Oorkonde van 4 augustus A A Y .
Koning Arnulf s c h e n k t a a n g r a a f G e r u l f e e n a a n t a l met name genoemde
koningsgoederen
S u i t h a r d e s hoee
,
.
i n zijn grniil'schap g e l e g e n t u s s e n de R i j n en de
Enk e 1e v a n d e ze konii?g s g o e d e r en kurin e n w i ;j i d en .t:i.P i c e r en :
h e t b l i j k t ; d a t z i j l i g g e n t e n noorden van de (Oude) R i j n
,
of' z o a l s men
v r o e g e r z e i d e , ' t e n o o s t e n van de R i j n ( z i e o v e r de o u d e w i n d r i c h t i n g e n
aantekening 1 ).
,
flet g e b i e d
w a a r i n clcze g o c d e r e n l a g e n
,
wordt; b e t y e r i s d d o o r twee
,
g r c n z e n : de R i j n e n de Su-i t h a r d e u h : ~ g c , Het l i j k t niinncriie1i;ik
dat
d e z e b e i d e g r e n z e n o n g e v c e r e v e n w i j d i g a a n e l k a a r l j . e p e n cn d u s o n g e v e e r
. IIc?t z i j n
h:iaks s t o n d e n o p d o k u s t
bïi;jkbaiir z i j g r e n z e n ; d e Noordzee
k u s t vormde d e v o o r g r e n s van h e t gebi.ed e n de7,e [:reiis i s
vsnz,elfsprekend
,
,
als z i j n d e
. K w a l i j k e r j.s b n t
i n de o m s c t ~ r i j v i n gw e g g e l a t e n
-
,
dat
d e a c h t e r g r e n s n i e t i s genoemd ; w i j weten n i e t hoever, d i t g e b i e d i n h e t
binnenland ( veengebied ) d o o r l i e p
.
De naam C u i t h a r d e s h a g e is heden t e n dage n i e t meer bekend ; men zou
he-t kunnen o p v a t t e n a1.s de naam van e e n hage
,
En d a a r h e t in de oorkonde a l s p e n s w o r d t genoemd
stellen
c>
,
,
d a t h e t een grensbos
.
d u s van e e n b o s
,
zou men mopen
d u s een bos i n e e n g r e n s s t r o o k was
.
ljit kan h a a s t n i e t a n d e r s z i J n dan d e g r e n s s t r o o k tiissen de gouwen
. .'
Reeds e n i g e oeuwen v o o r h e t bcp,in o n z e r
R i j n l a n d e n Kennemerlanfl
.
J a a r t e l l i n g werd d o o r G r i e k s e z e e v a a r d e r s gemeld
t e n noorden van d e R i j n lag
d e r Kelten markeerde
.
,
welk
,
v o l g e n s hen
,
,
d a t e r een grensbos
de p e n s van het.gebied
S u i t h a r d e s zou men kunnen o p v a t t e n a l s e e n g e n i t i e f van S u i t h a r d
.
En d i t kan e e n persoonsnaam z i j n
d a t i n Su.ithRr(l h e t woo1.d :
z,wet
,(
anders betekenen dan : grensbos
,
.
Het i s e c h t e r n i e t geheel. u i t g e s l o t e n
'I
zit
. Dan
z o u Yiii.thardeshage n . i e t
hetgoen v o o r t r e f f e l i j k k ï ~ o p t
.
Ce in 009 g e s c h o n k e n k o n i n g s g o e d e r e n l a g e n d i i s i n O o s t r i j n l a n d
.
Het g r a s i f s c h a p van G e r u l f b e s l o e g d u s t e n m i n s t o O o s t r i j n l a n d
.
Oorkonde vfln 15 J u l i 922.
I n d e z e ( v o l g e n s C'ppermann v e r v a l s t e ) o o r k o n d e wordt d e
S u i t h a r d e s h a g e nog e e n s genoemd
g r a a f Hagene
. Koning Karel. s c h e n k t
,
o p verzoek van
, aan g r a a f D i r k h e t g e b i e d van S u i t h a r d e s h a g e , g e l e g e n
t u s s e n de Portinapa en Kinneni
g e s t a a n moet hebben
. Het
. Althans
,
i k meen
,
dat di.t e r corsprcnkelij
g e w t e l d e i n d e v e r v a l s t e Oorkonde
, els
zou
d e k e r k van I'gmond Feschonken z i j n met h e t d i 3 a r b i j b e h o r e n d e g e b i e d
g e l e g e n vanaf Suithardest1:lge t o t a a n P o r t r a p a en Ki-niiem t o e
o n w a a r s c h i j n l i j k d a t "e d a a r a a n maar v o o r b i j g , a a n
.
,
i s zo
In 9 2 2 w a c j h e t g r e n s b o s S u i t h w d e s h a g e v e r m o e d e l i j k nog nauwe1i;iks
o n t g o n n e n en d u s eigendom van de k o n i n g o p grond van he.1; l a n d s h e e r l . i j k
r e c h t op d e w i l d e r n i s s e n
overgedragen
,
. Uit
koningsgoed werd i n 922 : i ~ ng r a a f Dirk
v o o r z o v e r h e t l a g t u s s e n de P o r t r a p a e n Kinnem
.
13liJkens d e
. idoge1.J.jk
o f Voorde d o o r h e e n l i e p
riaarfl van de b o e r d e r i j I;li*fort
de O o s t e r d u i n e n
,
watcr
,
, een
w a s d e P o r t r a p a een iipa
IIRRIII
t e n zi.c:iden
,
water
"nar een F o r t
i s de nr-inm nog bi?w:mrù (:eblcven
vo.lp,eris de 1~;i:ir.t van Ilou een boerder:iJ
~
van d e Lel:L'weir,
. Mogcli.jk i s
quae s c i n d i t nemuo nostruni de H a r ï e m a d i c t u Tloekhorst
,
"
,,
fossa
d i i s : de s l o o t ,
. Iiet
d i e o n s bos van ilaarl.cm s c h e i d t v a n hel: genoemde Boekhors-t
,
bij
het hetzolide
d a t i n d e o o r k . o n d e van 2 5 j a n u a r i . 12'7% wordt aanCeduid a l s
e r v e e l op
i n de
li3k.t
da-t de Y o r t r a p a h e t g r e n s b o s a a n de l t i j n l a r i d s e z i j d e b e g r c n s d c
Kinneni s t a a t h i e r wel v o o r Kennemerï.and
. Als de g r e n s s t r o o l i i n 9 2 2
r e e d s opgedee:l:d was ( o € o p g e d e e l d Werd ) t u s s e n de b e i d e a a n g r e n z e n d e
Ecuwen
R i j n l a n d en Kennemerland
,
langs de d e l i n ( : s s l o o t
,
t u s s e n d e z e gouwen
la& d e grens-
. Deze Kennemerbeek
i.n c a s u de Kennemerbeek
heden t e n d a a e nog de g r e n s vormt t u s s e n Zuid
-
quae A l l a r t s d i c i t u r
ZOLI
,
"
,
, r e i k e n d ,# u s q i i e
waarin
ad m e d i e t a t i m sylvele
dus : t o t h e t midden van he-t A l l a r t s b o s
. Xen
d e z e g r c n o Z i j n ook wel AI.lartsnieer kunnen no-ernon en h e t i s merkwaurdig,
d a t i n d i e n m e n de Kennemerbeek in gedach,ten n a a r h e t o o s t e n d o o r t r e k t
.....Al.lartsmeer
men t e r e c h t komt i n
,
d.w.z.
.
.
i n Aalsrneer
.I..IOorkonde v m
l.L-gpril., 969.
Volgen0 Opperrnann moet h e t J a a r t a l 969 z i j n
b e s t a a n d e a f s c h r i f t e n O69 s t a a t
a l s schenker vermeld
,
. Voorts
,
o f s c h o o n i n de nog
s t a a t d a a r i n lconing Lothowiciis
t e r w i j l Oppermann meent d a t d i t L o t h n r i i i s moet z i j n .
,
r,eschonken wordt h e t bon 8asda en men k n n s l e c h t s g i s s e n
g e l e g e n kan hebben
. Iiet
waar d i t
w o r d t , o p v o o r s p r a a k van k o n i n g i n Emnia
aan de zoon van h a a r ziicjter
,
,
Waada s t a a t v o o r \Vasseriaar : U i t
oox-konde bekend i s
,
ZOU
een hiaat o p v u l l e n
,
. I n d i e n e c h t e r he.t
J a a r t a l 969 j u j a t i s
iYcstrijnland t o e n onder koning O t t o v i e l
,
dat
danr geen
kan de s c h e n k e r van
. :Indien h e t
Vele o n d w e o c k c r s ( w a a r o n d e r Oppermann ) menen
i s i n h e t l a n d v m Waes
.
,
d u s in V l a a n d e r e n
. De
,
,
danr
J a a r t a l 869 ; j u i s t
kan e e n L o t h a r i u s o f een Lodewijk de s c h e n k e r z i J n
L o t h a r i u s moeten z i ; j n
,
warirbij k o n i n g s g o e d e r e n i n W e s t r i j n l o n d geschonken
een goed t e Wassenaar noch L o t h n r i i i s n o c h :Lothowici~sz i j n
,
geschonken
ecn g r a a f 'I'heoderico
Op grond van e e n vage naarmovereenkomst zou men kunnen menen
worden
,
A l . d e z e numen
s t a a n w a a r s c h i j n l i j k in v e r b a n d met de persoonsnaam I l a r a l d
is
welke
H o l l a n d en Noord - H o l l a n d ,
komt w a a s s c h i j n l . i j k ook v o o r i n de oorkonde van 31 J u l i 1249
over een gebied gesprokcn w o r d t
,
.
d a t Wasda t e zoeken
s c h e n k e r zo11 dan
,
Men zou
t e n deze
,
e e n s he't v o l g e n d e kunnen ove,rwegen
. Er b e s t a a n
vermoedens
,
d a t h e t g e s l a c h t Wassenaar o o r s p r o n k e l i j k aPkoms t i g i s u i t
Vlaanderen
e
Als Wasda i n d e r d a a d i n h e t Land vaii Waes moe% worden g e z o c h t ,
zou h e t moë.,elj.jk z i j n
,
d a t d o Graaf van H o l l a n d d i t g e b i e d i n o n d e r l e e n
h e e f t gegeven a a n j.emand
Vjaesenaar o f k a o s e n a a r
,
d i e z i c h n a a r d a t g e b i e d heeft; genoemd ; de
. Dil; RCSlaCht
zou d a n t e e n i g e r ti.jd V l a a n d e r e n
hebben v e r l a t e n e n h e t g e b i e d van Wassenaar i.n h e t h u i d i g e Zuid-Holland
i n o n d e r l e e n hebben g e k r e g e n
gegeven z i g n a a n de s f r e e k
t e n s l o t t e t e r e c h t kwamen
e
. Dit
Wassenaar ., De
laagland
,
De naam van h e t d o r p Wassenaar zou dan
waar de h e r e n van Wnnda
. Toponymiwten
,
menen
k l o p t wel. v o o r h e t l a n d van h a e s
,
de Wasoenaars
d a t Wassenaar betelcent :
,
doch n i e t v o o r h e t d o r p
k e r n van h e t g e b i e d v a n Wassenaar i s n a m e l i j k een h o g e r e
,
. De naam I i i l l e n a e r p a s t
dan g i s s i n g e n . Uit de bewoordingen
oude d u i n r u g o f w e l twee van d e r g e l i j k e r u g g e n
h i e r wel
,
.
de naam Wassenaar n i e t
D i t a l l e s kunnen n i e - t a n d c r s z i j n
van de oorkonde i s n i e t o p t e maken
merkwaardig
,
,
d a t deze oorkonde
waar Wnsda e r g e n s l a g
n l s 6 t h d e r v i e r z.g.n.
i n Egmond z o z o r g v u l d i g i s bewaard
_-Oorkonde
,
.
.
Met i s e c h t e r
koningsoorkonden
,
v a n 2 5 august-!-?_?&
Koning O t t o s c h e n k t h i e r b i j a a n e e n g r a a f D i r k e e n a a n t a l k o n i n g s goederen
,
g e l e g e n i n de g r a a f s c h a p p e n Mnsalant
,
Kinhem ( Kennemerland )
en Texìa ( T e x e l ) .
I n Maasland
: 1.
De k o n i n g s g o e d e r e n i n h e t B e n e f i c i u m
t u s s e n L i o r a ( L i e r ) en H i s l a ( H o l l .
ïJssel )
.
: 2. De k o n i n g s g o e d e r e n i n de v i l l a S u n n i m c r i
I n Kennemerland
:
3. De k o n i n g s g o e d e r e n g e l e g e n t u s s e n de
w a t e r e n g e h e t e n Medemelacha e n
Chinnelosara gemarchi
.
I n h e t g r a a f s c h a p T e x l a : 8 . De k o n i n g s g o e d e r e n in de pagus T e x l a
.
W i j gaan v o o r l o p i g e v e n v o o r b i j aan de g o e d e r e n i n Kennemerland en
Texel
,
e c h t e r n i e t z o n d e r e r o p t e hebben gewezen
,
d a t T e x l a i n deze
oorkonde QQnmaal e e n pagus e n a n d e r m a a l e e n g r a a f s c h a p word t genoemd, w a a r b i j
men z i c h Iran a f v r a g e n oi' de pngus T e x l a m i s s c h i e n e e n o n d e r d e e l vormde
van h e t g r o t e r e g r a a f s c h a p T e x l a
.
De g o e d e r e n i n M:ia$I.:i!?(i
.
v c r d i c n e n v o o r e e r s t o n z c v o l 1.c :i;-indncht
l i e t $ ' e b i c d tur;ci:n Li.er c n 1;icr;cl. is nen o n d e r d e e l vnn OosI;ni~i:i~:land ,
,
b l i j l t l m a r n i c - t i!eheel Ooctmanslaiid orrivnttcnd
Li.er en de k u s t b e h o o r t e r n i e t bi;j
,
z i j g r e n z e n v m e8n g c b i e d
. Lier
want d e s l r o o k t u s s e n d e
en I J s s e l z i j n k e n n e l i j k
d n t d e Mnas a l s v o o r g r e n s h a d ( t e v e n s
w o a r n c h i j n l i j k 0 i i t ~ i n n i n e s b a s : i . s ). IIet moet h a a s t wel. zo z i j n
1Jsse:l
,
evenals dc l,ier
,
.(
d c s t j . j d s i n de i ) h a s u i t ' t i e p
,
d e o i i i j d s v e r n i o e d ~ ! l i j k e e n z i . ; j r . i v i e r van d e I J s s e l
,
dat de
De Lek
WRS
terwi;il de IJssel.
,
lanes P u t t e r s h o e k cn N i j n s h e r e n l a n d b i j h e t l a t e r e Maasdam i n d e Maas
-
zou hebben uitgemond ) . Le a c h t e r g r e n s van h e t j5ebied 1 j . e p d o o r d e t o e n
nog n i e t o n t g o n n e n hoee vencri
,
welke de w a t e r s c h e i d i n g vormden t i i s s e n h e t
s t r o o m g e b i e d van de :,!aas e n de (Oude) R i j n
Ije v i l l ? i Sunni.meri l a g i n Westmaasland
. De
z e e r oude naain v o o r e e n g r e n s w a t e r
een l r u s t l a n d iLs hel; d u s de achtergrens
kust
. De
.
. Siinnemere
,
Sunnonmere i s een
hete1ceni.s i s : ziiid[rreris en v o o r
,
welke e v e n w i j d i g l o o p t aan de
v r o e e s t e v e r m e l d i n g van d e z e naam v i n d e n we m o g e l i j k i n e e n
,
aaritekenine, i n h e t g o e d e r e n r c > g i s t e r van de a b d i . j :Lorsch , u i t 776
genoemd worijt een
S c n ~ t d i s( d e gouw )
Gusahii
,
wat G o e s
,,
Vil.l.arn Audaco
,
"
( m o g e l i j k Oudego
Sunnoniiiare e t Guraha ( G o e r e e )
%OU
,
. Men
waar
O u d d o r p ), i n t e r
l e e o t m.estal
z i j n : d i t komt mij e c h t e r o n w a a r s c h i j n l i j k v o o r
.
o n d e r meer omdat een Sunnonrnare op Beveland n i e t a a n t o o n b a a r i s
I',e naam komt o o k nog v o o r i n twee l ~ a t e r eoorkonden ( van 1 m a a r t 1275
en 3 j a n u a r i 12'78 ) b e t r e f f e n d e D i r k s l a n d
gezegd
,
. In
d e o o r k o n d e van 1277 wordt
d a t D i r k s l a n d l i g t t e n z u i d e n van h e t w a t e r Sonnemere ; d e
oorkonde van 12'7C g e e f t aan
,
d a t f i i r k s l a n d g e l e g e n i s t u s s e n de w n t e r e n
welke Sonnemaar en Greveningen worden genoemd
. D e Greveningen
,
welke ook
wel Gravensóé heek ( z i e aantokeninp, 2 o v e r de beklemtoonde Zeeuwse
ui-tgang -ee
,
) was e e n g r e n s s t r o o k t u s s e n Westmaasland en de gouw S t r i J e r i
d u s a c h t e r g r e n s van Westmaaslnnd
,
o n g e v e e r evenvi'ijdig aan de k u s t
.
Lk Sonnomere ( d e naam i s nop, o v e r i n (?e niiam Zonnemaire o p Schouwen en
i n Somrnel.sdiJk ) vormde de aUhtergrens ( z u i d g r e n s ) v a n Voorrie en was
e e n ( v e r m o e d e l i j k o o r s p r o n k e l i j k g e g r a v e n ) wa.ter
,
d a t eveneens
o n g e v e e r e v e n c \ i j d i g a a n d e kus-t l . i e p v a n a f d e Scaldemare ( g r e n s v a n
Schouwen
,
d u s westgrens van Idansland ) n a a r de Naus beneden Abbenbroek
I n Oostvoorne h e e t d i t w n t e r l.a.ter Suu-tmnre
e n d e Greveningen h e e t t e H e n i n g c r l a n d
z i j r i v i e r van d e ldaas
,
,
. De
.
s t r o o k t u s s e n Soniiemere
n a a r d e r i v i e r d e ijeninge
, een
o n t s p i d n g e n d o p de hoge veeiiwaterschi:idi.ng t u s s e n
Maasland e n S c a l . d i s en i n z i j n v o l l e l e n g t e door d i t l a n d s t r o m e n d e ( z i e
voor' b i J z o n d e r h e d e r i a a n t e k e n i n g 3 ) . Ur- v i l l a Sunriimeri u i t de s c h e n k i n g s
oorkonde van 965 lag i n d i t :land lit!ningr:n.
I
I n 985 deed k o n i n g Otto nnrneli,ik nog een a n d e r e s c h e n k i n g
Ansfri.ed ( g r a a f van T c l i : i t c r b a n t on Iluy
,
van S t r i j e n
in
,,
,
gehuwd met R i . l s u t i d i s
'I
. Men h e e f t
l a n g e t i j d gemeend
d e ( z e e r zwaar beschndi[<de ) oorkonde s t o n d :
,
'I
dat d i t
,
gravin
l a t e r b i s s c h o p van U t r e c h t ) k r e e g d e konin[<sgo»dcren
I n f e r i o r Masalant
Beninge
; graaf
,,
,
d a t cr i n
S n f e r i o r tvlasalant e t
d o c h d e j o n g s t e o n d e r z o e k i n g e n s c h i j n e n aangetoond t e hebben
Beninge
"
c r n i e t b i j h c e f t gcstaon
. Dit
1 i ; j k t ook arinneme1j.jIc
d a a r e r a n d e r s t e v e n s vermeld had moeten worden : u i t g e z o n d e r d d e
Sunniriieri.
kreeg
,
. bat
s c h i j n t e c h t e r wel. vzint t e s t a a n
t u s s e n de Sunnemori en de k u s t
.
s t r o o k t u s s e n d e L i e r e n de kus-l;
Men z i e t
was
. Niet
,
.
D i t I n f e r i o r iilasalant .is d e
,
,
alleen
,
i.n Oostmeasland was d 4 t de
d a t d e Maas als c e n t r a l e r i v i e r d i t k u s t ï a n d verdoel.de
weder i n twee h e l f t e n v e r d e e l d
,
,
doch i o d e r van. deze h e l f t e n was
e e n ffikiasland I n f e r i o r en e e n a c h t e r l i g g e n d
d e e l d a t men Maasland s u p e r i o r z o u kunnen noemen
de s c h e i d i n g gevormd d o o r de Sunnemare
van d e s t r o o k langs d e kust
,
.
C r u q u i u s z i e t men e c h t e r
,
. I n Ooetmassland
vormde he.t r i v i e r t j e d e
van de Wouclpolder e n de H a r n a s p o % d e r e e n w a t e r t j e
. Het
,
,
dat
door d i t dorpje
de k a i r l ; v a n
, i n het gebied
,,
,
De Moer
'I
heet
,
t o t nabij het
l i j k t m n n u m c l i j k d n t d i t e e n r e s t a n t i s van d e
oorkspronkel%j k e Sunnoninare van Oostmaasland
€1e t
-
. Op
i n he.l; v e r l e n g d e van d e L i e r
l o p e n d v a n even t e n w e s t e n van ' t Woud
werd ,
I n Restmaasland
do zuidgrens o f a c h t e r g r e n s
Lier d e z e g r e n s ; d e naain Surinemare ontbreek-l; h i e r
k l o o s t e r Zion
de
d a t d e gouw lulaasland o p een e i g e n a a r d i g e w i j z e v e r d e e l d
i n e e n Oost -en e e n k e s t m a a s l a n d
a
V i l l w
A n n f r i e d d e k o n i n g s g o e d e r e n i n Inferior M a s e l a n t
k u s t s t r o o k van g e h e e l Maasland ; i.n Wesi'maasland was d i t Voorne
strook
,
.
bene f i o irirf: van. g r a a f W ir%&L
De v r a a g r i j s t
o f ook van a n d e r e ktistgouwen e e n d e r g e l i j k e v e r d e l i r i g
.
Men d e n k t h i e r b i j a l l e r e e r s t aan 1 : e s t r i J n l R n d , omdat i n
heeft bestaan
d i t g e b i o d de naam Sunnonmere ( % o » t e r m e e r ) e v e n e e n s voorkomt
Een
.
.
p.issage i n de oorkonde van 2 m c i 1064 i s i n d i t o p z i c h t i n t e r e s s a n t
Onder
volgoris d e z e oorkonde a a n d e U t r e c h t s e
de g o e d e r e n welke k o n i n g H e n d r i k
3
kerk teruggeeft
,
wordt ook genoemd h e t l e e n ( bencfioiurn )
h i r i c h van b i s s c h o p A d e l h o l d J.ri l.een h a d
,
,
d a t granf
vanaf een p l a a t s S i g e l d r e c h t
( o f S i g i n d r e c h t ) t o t aan R i n e m i i t h e n en v o o r t s s t r o o m o p w a a r t s l a n g s d e
Bodeeraven , welk l e e n n a W i r i c h ,
T h e o d o r i k Davo's zoon hle1.d
d i e d o o r gra8.f 'Pheodor1.k
w e s t z i j d e van de R i j n t o t i n ( d e ' , ?
Godezo
,
na Godezo
,
d a a r u i t werd v e r d r e v e n
,
waardoor de g r a a f dj:t
S i r i t Maarten h e e f t ontnoiiien ,
l.een w e d e r r e c h t e l i j k a a n
E r z i j n o n d e r z o e k e r s d i c d i t S i p , o l d r e c h ~ tw i l . l e n v e r e e n s e l v . i [ < c n mol.
hel; Z i j d e l m e e r b i j Ui,l;hoorn en Rinesmuthen met %w;immerdnrn
,
men wel
gezoch-t
. Ook
rneen't
d a t de S i g e l d r e c h t i.n h e t Zegva'1.d b l j ,Woerden moet wo,rden
. Uerge:li.;jke v e r o n d e r a t e l . , L i n g c n z i j n
e c h t e r nmw
'
jks a a n v a a r d b a a r ,
d a a r h e t gebied e i . g e n l i J k t e kle?in i s voor een beneficium en hovendien
.
a a n de v e r k e e r d e k a n t van de R i j n zou l i p , ~ ~ c n
I k g r e n s o r i i s c h r i j v i . n g i n de oorkonde i s wel z e e r summier
t e n h o o g s t e komen t o t d r i e g r e n s l i j n e n
worden
,
w a m b i j dan v e r o n d e r a t e l d m o e t
o e v e r van de R i j n
Westrijnland
. ?:én
,
,
doch
van de d r i e g r e n z e n i s de w e s t e l i j k e
zodat; h e t b e n e f i c i u m g e z o c h t moet worden i n
. Een v i e r d e
,
grcns 0ntbreek.t
w a a r s c h i j n l i j k omdat h e t e e n
v a n z e l f s p r e k e n d e of e e n m o e i l i j k omschri j f b a r e i s g e w e e s t
aannemen
,
d a t met Dodegraven n i e t de n e d e r z e t t i n g bedoeld wordt
e e n ( g r e n s ) w a t e r van d i e naam
0
,
. ;Jen knri
. Men mag
d a t d e z e v i e r d e g r e n s de w e s t g r e n s van R i j n l a n d i s geweest ,dut3
d e g r e n s t u s s e n R i j n l a n d en Maasland
,
. De
s c h o i d i n g t u s s e n de s t r o o m g e b i e d c n v a n Ri.jn en ï J s s e l ( Maas )
,
o v e r d r a g e o f w e l overtoom
,
,,
:
S i g e l d r e c h t h e e f t dan v e r m o e d e l i j k o p d e z e w a t e r s c h e i d i n g g e l e g e n
drecht
-
l i g g e n d o v e r de hoge v e e n w a t e r
een
w a a r d o o r s c h o p e n ( s c h e e p j e s ) van
h e t e n e s t r o o m g e b i e d i.ri h e t a n d e r e konden worden g e b r a c h t
. Waar de
naam S i g e l d r e c h t d o o r a n d e r e o n d e r z o e k e r s r e e d s i n v e r b a n d met Z i j d e l m e e r
, neem i k
werd g e b r a c h t ,
Zijdeldrecht
,
d c v r i j h e i d om S i g e l d r e c h t t e v e r t a l e n d o o r
e e n d r c c h t o f overtoom i n de % i ; i d e o f zijgrens
Hoevenzijdwende
.
,
de
,
Een d e r g e 1 i ; j k e overtoom k m a l l e e n z i j n f u n c t i e goed v e r v u l l e n
i n d i e n aan h e i d e z i j d e n e e n w a t e r a a n w e z i g i s d a t t o t n a b i j de w a t e r
. Vanaf
s c h e i d i n g komt
-
de R i j n i s d i t de i n de oorkonde omschreven
. Aan de rdaaslandsc
e r e c h t e r ook een dergelijke \va-tergang z i j n g e w e e s t . Voor
g r e n s ( g r e n s w n t e r ) van Rinesmuthen t o t de S i g e l d r e c h t
k a n t moet
de
p l a a t s v a n d e S i g e l d r e c h t brengl; de oude t o p o g r a f i e v e r s c h t l l e n d e
mogelijkheden
,
waarvan e r e c h t e r twee zj.;jn
overweging v e r d i e n e n
. Men kan v o o r e e r s t
, welke
een e r n s t i g e
denken aan de H i l d a m ( aan de
O o s t k a d e van de B e n t h u i z e s ' L u i d p o l d e r ). U i t de k a a r t v a n Cou e n van
Broeckhuyzen b l i j k t d a t e r v r o e g e r v a n u i t de omgeving van d o Iiilriam
,
ken r i v i e r t j e n a a r de R i j n h e e f t g e l o p e n
genaamd de Wilk ( gr'ensnaam :
wido l a k e ) . I k z e naam komt r e e d s v o o r i n h e t zogenaamde G o e d e r e n r e g i s t e r
van S t . Maarten i
t r e s mansa
,
,,
Macteshem
"
mansa 2
,
i n Upwilcanhem ( op Wilkenheim )
i n Siietan ( v r i j w e l z e k e r L w i e t e n ) a i m i l i t e r
"
etc.
'
Ten
z u i d e n van de f 3 i l d a m moet de o o r s p r o n g hebben Gelegen v a n h e t r i v i e r t J e
de R o t t e
,
de h a r t a d e r van h e t l a t e r e S c h i e l a n d
.
De t w e e d e mo{:elijkhi!id
,
'is Uc oude K e g u l i e r s d a m
nog voorkomend
o p d e k a a r - t v a n CruqiiiuB ( Royl.aertsdaifl o p d e k a a r t van Cou e n van
,
Droeckhiiyzen )
,
welke g e l e g e n h e e f t t e r p l a a t s e
,
W a l l e w e t e r i n g de Landscheidirir, t r e f t
waar de Delftse
e v e n ,ten n o o r d w e s t e n van de
. Uil;
h u i d i g e w a t e r t o r e n a a n de weg K a t w i j k n a a r Z o e t e r m e e r
,
blijkt
oude k a i i r t e n
d a t aan de Manslandso z i j d e he-t r i . v i e r t j e de S t r J . c l e r l e i n d e
n a b i j h e i d z i j n o o r s p r o n g h e e f t gehad ; deze S t r i c l e d e h e e t meer
b e n e d e n w a a r t s Lede en h e e f t ; met de M a n t h e t e s z w e t . t o t i n de 3clii.e
. Vanaf' d e z e
de R i j n hebben b e s t a a n . Deze
eenmaal de g r e n s t u s s e n Del.îland e n S c h i e l a n d gemarkeerd
R e g u l i e r s d a m moet ook e e n vaarweg n a a r
werd gevormd d o o r de D e l f t s e W a l i e w e t e r i n g
,
e n de Yialle E l l e b o o g
O
Weypoortse V l i e t
,
,
de. L e i d s e W a l l e w e t e r i i i g
-
l e i d e n d e naar de Noord
,
Aa
h e t h e g i n van de
welke b i j Zwieten i n d e R i j n u i t m o n d t .
n a a r Z w i e t e n kan h e t g r e n s k n r a k t e r m o e i l i j k worden o n t z e g d
Aan d i t t r a c g
. I k Walle
vormt t h a n s nog een w a t e r s t n a t k u n d i g e g r e n s t u s s e n h«oaheemrsarlschappen
e n vormde l a n g e t i j d d'e gerneentcgrens t u s s e n Z o e t e r m e e r e n Zegwaard.
Het v e r k a v e l i n g s p a t r o o n v a n M'eypoort e n Zwieten h C e f t t y p i s c h h e t k a r a k t e r
van e e n g r e n s s t r o o k v e r k a v e l i n g
. Rovendien
l a n g s h e t oude d o r p Zoe-Lcrmeer.
,
de o p v a t t i n g
,
h e t g e e n e e n s t e r k argument vormt v o o r
d a t deze Wallewetering
i n Westrijnland
l o o p t de W a l l e w e t e r i n g v l a k
.
&
Z o e t e r m e e r ( S u t t o n m a r e ) vormde
De keuze t u s s e n I I i l d a m en R e g u l i e r s d a m ' l i j k t
n i e t moeilijk
. Hoogstwaarschijnlijk
g e z i e n h e l voorgaande
h e e f t de S i g e l d r e c h t g e l e g e n t e r
p l a a t s e van de vooma1if;e R e g u l i e r s d a m
O
,
V r o e g e r e o n d e r z o e k e r s hebben
de naam S i g e l d r e c h t wel i n verbnnd g e b r a c h t met h e t Zegveld b i 2 Woerden;
men kan d u s evengoed S i g e i d r e c h t i n v e r b a n d b r e n g e n met Zegwaard
Aan de h i e r v o o r g e s t e l d e i d e n t i f i c a t i e k l e e î t é é n bezwaar
welke beschouwd zou moeten worden a l s de Z o e t e r m e e r
,
oorkonde v a n S i g e l d r e c h t n a a r Rinesmuten
,
bedoeld
Vliet
af
,
,
. Er
,
. Rinesmuten
,
toch
d a t men n i e t de u i t m o n d i n e
doch de u i t m o n d i n g
&
de R i j n
,
,
z o d a t Rinesmuten i n de
,
. Op he-t
betekent z o i e t s
als Rijnmond o f R i j n s l u i s en d a t p a s t h i e r wel h e e l s l e c h t
n a t u u r l i j k mogelijk
. De g r e n s
l o o p t vol.gens de
o n m i d d e l l i j k e n a b i j h e i d van Zwieten zou rnoe.ten worden g e z o c h t
e e r s t e g e z i c h t l i j k t d i t vreemd
.
. he.t i s
de R i j n h e e f t
n a m e l i j k van de Weypoortse
i s e c h t e r nog e e n andere m o g e l i j k h e i d
. ïk
vraag m i j namelijk
o f Rinesmuten n i e t e e n v e r s c h r i j v i n g i s van Rinesmnten of Rinesmaderi :
Rijnsmade
. D i t woord
: made v i n d t men n a m e l i j k i n d e z e omgeving meer
.
O p de I ' e u t i n g e r k a a r - , t v i n d e n we r e e d s (?e naam M n t i l o n e
C h s t e l l u m b i j Roomburg
con w a t e r g w i g
,
. In
d e o n m i d d e % l i j k e o n i ~ e v i n ~van
: Zwietcn l o o p t
de a n d e r e k a n t van de R i j n l i g g e n
en d e 3ruimadese Polder
. 1.ie.t ~,Macteshem"
Al.ke*
. Aan
wel.lte Burmwcle h e e t
than!s nog : Hoog$*-
,
e n even v e r d e r weg ;
i n de g o e d e r e n l i j s , t van S t . 18aarten kan
b o v e n d i e n e e n v e r s c h r i j v i n g v a n Matheshem z i j n
. Voor.ts i s h e t
,
d a t de geog$aphus Ravennes ( g d e eeuw ) v e r m e l d t
,,
enige
civitates
,
liggen
"
~ O O Te e n
opmerkelijk,
d a t e r l n n g s de R i j n
w a a r o n d e r E'I.etione e n M a t e l l i o n e
c a s t s l l a F l e t i o n e e n M a t i l o n e m i s s c h i e n genoemd n a a r de
,,
. % j . j n de
civitates
I'
w a a r i n z e .Lagen ? Het l i j k t dus n i e t o n m o g e l i j k d a t ' R i n e s m u t e n s t a a t v o o r
Rijnsmade
,
de naam van e e n cebi.ed t e r h o o g t e van Z w i e t e n
.
De m o e i l i j k
,
dat het
-
h e i d zou hiermede z i j n o p g e l o s t ,
,
A l h e t v o o r g a a n d e overwegende
zou i k d u r v e n s t e l l e n
.
b e n e f i c i u m v a n g r a a f VJirich i d e n t i e k i s met V i e s t r i j n l . a n d S u p e r i o r
Ook W e s h i j n l a n d zou dus d e z e l f d e e i , g e n a a r d i g e t w e e d c l i n g hebben gekend
.
d i e we v o o r Oostmaaaland e n Westmnasl.and vonden
,
O v e r V i e s t r i j n l a n d 1 n f e r i o : r vonden we
n i e t s vermeld
. Wij kunnen
s l e c h t s gissen
,
helaas
,
i d e n t i e k met W e s t r i j n l a n d I n f e r i o r
.
.
oude oorkonden
wie h i e r de s c e p t e r zwaaide
M o g e l i j k z i j n d i t de h e r e n v a n Wassenaar geworden
I I o l l a n d d a a r t o e t e e n i g e r t i j d aangewezen
i.11
,
,
.
d o o r de g r a a f van
Hun g e b i e d i s min o f meer
Oosfrijnlan
--d .
Men mag m i s s c h i e n v e r w a c h t e n
,
e e n t w e e d e l i n g i n I n f e r i o r en S u p e r i o r h e e f t gekend
u i t e r s t moeilijk
,
zo n i e t onniogelijk
g e b i e d i s g e e n naam o v e r g e l e v e r d
,
,
dat O o s t r i j n l a n d e v e n a l s W e s t r i j n l a n d
,
. Het
is echter
. In d i t
om d i t t e b e w i j z m
d i e i n verbond k a n worden g e b r e c h t
. Het z o u m o g e l i j k
z i j n , d a t de L e i d s e Mare v r o e g e r Z o e t e r m a r e wf z o i e t s g e h e t e n hecf.t , maar'
v a n d e z e v e r o n d e r s t e l l i n g i s g e e n e n k e l b e w i j s t e v i n d e n . I n de r e e d s
met e e n Z o e t e r m e e r
,
e e n Zuidermare
,
o f een Suttonmere
e e r d e r genoemde oorkonde v a n 31 j u l i 1 2 4 9 ; w a a r i n g e s p r o k e n w o r d t v a n
,,
decimarum novalium quae R o t l a n d t v u l g a r i % c r a p p e l l n n t u r "wordt een
g e b i e d omschreven r e i k e n d e v a n a f de gy*ens d e r P a r o c h i ë n Voorhout
Noordwijk e n S a s s e n h e i m
en
,,
,,
u s q u e a d medietatum S y l v a e quae Allarte d i c i t u r
a s a l s o m a r i usque ad flumen d i c t u m Leythenmere
. M:Leriiit
'I
d a t de R i j n l a n d s e h e l f t van h e t g r e n s b o s ( S i i i t h n r d e s h i i g e )
Egmond b l i j k b a a r o n t g i n n i n g e n ( r o d i n g e n ) had
,
Mare
.
. Dit
,
bli.jkt
wn:irin
i n 1249 r e i k t e vanaf
de z e e t o t aan e e n r i v i e r ( a l t h a n s e e n w a t e r l o o p )
heette
,
,
welke -Ley'ttieninere
is vermoedel.ijk n i . e t de l a t e r e Leidsi: Meer
,
doch d e L e i d s e
,
'I
10
I n d i e n w i . 2 konden bewij7,eri
,
d a t de i n d e oorkonde v s n A89 genoemde
k o n i n g s g o e d e r e n a l l e aan de zcaz.l;jde van d e z e Loi.tise Mare ( d u s b.v.
e e n l i j n v a n L e i d e n naai' de Kaag ) l a g e n
, zouden
globaal
.
zj.,in
we eon e i n d v e r d e r
Een iden1;ific:itj.e van deze gorrdercn werd h e p r o e f d ( z i e h i e r v o o r a a n t e k e n i n g
4 )
,
doch h i e r b i j b l e e k
,
d a t d o v e r e i s t e z e k e r h e i d e n v o o r a l de v e r e i s t < ?
v o l l e d i g h e i d n i e t konden w o r d e n b e r e i k t
.
,
Mcn k:in d e r h a l v e e e n oude t w e e d e l i n g van O o s t r i j n l a n d vc;rmoeden
a n a l o g i e van W e s t r i j n l a n d
,
t e bewinzen i s d i t v o o r l o p i g n i w t
.
riaar
----De ScheldeEuo..
Ook van d e Scheldegouw kan men e e n d e r g e l i j k e i n d e l i n g vermoeden
O
.
De nog b e s t a a n d e namen d e r o n r l e r d e l e n z o u d e n h i e r o p kunnen w i j z e n
.
S c a ï d i s ( Schouwen ) e n 'Walcheren zouden d s n namen S c a l d i s I r i f e r i o r
hebben gevormd
kunnen z i j n
o
,
t e r w i ;I1 I)uivel:mci e n Bcvriland S c a l d i s S u p e r i o r geweest
,
Oude grensnamen
,
zouden kunnen wi;izen
welke o p een d e r g e l i j k e tweedeling
,
z i j n e c h t e r i n Z e e ï a n d n i e t meer t e v i n d e n
tenzij
men de Z i e r i c k c t u s s e n Schouwen en Duiveland als z o d a n i g mag o p v R t t e n
De witerwo1.f h e e f t h i e r al. t e v e e l v e r w o e s t
,
.
waardoor e e n r e c o n s t r u c t i e
n a u w e l i j k s meer m o g e l i j k i s
v a n de oorspron1celi;ikc t o e s t a n d van d i t [ : e b i e d
.
Kennemerland.
D e naam v a n d e z e gouw o n t t r e k t z i c h a a n een b e v r e d i g e n d e v e r k l a r 4 n g
.
Oude vormen z i . J n : 715 : pago Kinnehim ; '739 : pago Kinheim ; 055 : pago
O
Kinhem ; O 8 2 : K i n n i n ; 004 : Chinheim ; 9 2 2 : Kinncm ; 905 : c o m i t a t u s
Kinhem
.
Mogelijk
,
d a t i n d e z e namen h e t woord : Kene zit
( naam v o o r e e n d i e p wa-ter ) zou dan d e P l e v o ( O e r
-
Deze Kene
Y ) kunnen z i j n
.
z o d a t ook Kennemerland benoemd zou z i j n n a a r z i j n c e n , t r a l e r i v i e r
,~i n z c t . t i n g
Van Kennemerland i s v o o r t s e e n
F u l d e n s e n wordt nameli;]lc vorrneld
,
''
bekend
. In de
Annales
d i i t i n 002 d e Noorman G o d f r i . e d van
K e i z e r K e r e l d e Kale i n l e e n ItrceK :
i n Kinnin -tenuerat
"
,
.
,)
c o m i t a t i i s e t b e n e f i c i a quae R o r i c h
Langs d e z e e s t r n k t e Kenneroerland z i c h u i t t u s s e n d e b e i d e z i j g r e n z e n
Kennemerbeek ,en Z i j p o
. Over
d e a c h t e r g r . o n s b e s t a a t geen eenstemmigheid
wat b e t r e f t Oostkennerilsr.l:ind ; v e r m o e d e l i j k b e h o o r d e W a t e r l a n d e r n i e t bi;)
Geestmerambacht v e r m o e d e l i j k wel
a a n g e d u i d a l s Kennemer Gevo1.g
e
,
t e r w i j l d e Z a a n s t r e e k wol wordt
i k a c h t e r g r e r i n v a n Westkennemerland l i e p
h o o g s t w a a r s c h i j n l i j k v a n a f h e t Oer
-
Y langs de huidige Kostverlorenvaart
en i n d e zelfde r i c h t i n g v e r d o r n n a r Aaïsmeer
.
.
I n d e r e e d s beEp?OkC?n oorl~onclevan 985 worden koninEngocderen
,,
( b e n e f i c i riostrri ) g e s c h o n k e n l i g g e n d e :
c t C h i n n e l o s a r a gernarcki d i c t a
,
oorkonde b l i j k t
"
t e r w i j l u i t een v e r d e r e p a s s a g e i n deze
d a t d e z e g o e d e r e n i n Kt?nncmerlarid l a g e n
hoe we d e z e a a n d u i d i n g l e z e n moeten
,,
flumina
"
i n t e r duo f l u m i n a Xcdemelackn
. Is
e r bedoeld
,
geniarekl. ; d u s gouwgrenzen werden genoemd
. De v r a n g
ik3
d a t de b e i d e
,
of heet h e t
ene w a t e r Ib1ledemelack:i e n h e t andere C h h n c l o s a r a Gemarcki
? De
Medemelacka b r e n g t men i n v e r b a n d met Medemblik ; het; w o r d t u l t d r u k k e l i j k
,
e e n w a t e r genoemd
grenswater dus
,
er1
u i t d e noam b l i j k t d a t he't e e n l a a k ir,
d e Xedemer Laak
,
voorlopig n i e t duidelijk
. Waar d i t
da-l; d e b e t e k e n i s i s
) i n Westfriesland
. Het
,
K i n l o s e r goiiwgrens
.
bekend )
,
.
kan
,
I(ijn1oseri ( u i t oorkonden i s ook een d o r p W e s t e r k i n l o s o n
de
I n d e lijsten van h e t k l o o s - t e r Werden , . I 0
eeuw
vindt
men d e z e l f d e z o n d e r l i n g e c o m b i n a t i e
Het l i j k t goed moge:Li.jk
,
is
:\ten h e e f t d e n e i g i n g
om d e z e naam i n v e r b a n d t e b r e n g e n met d i e van h e t d o r p K i n l e s u n
Kintloson
,
h e t i s o n w a a r s c h i j n l i j k d a t h e t de Kromme
Oe a n d e r e naam : C h i n n e l o s a r a Gemarcki i s o n d o o r z i c h t i g
,
een
w a t e r g e z o c h t m o e t worden
Leek i s ( v a n W e r ~ e r ~ s h o onf a a r Zwaagdijk e t c .
zijn
,
,
n.1.
.
t e Kinleoon en a l t givierki
d a t in p l a a t s van g i w e r k i e i g e n l i j k g i m e r k i
moet worden gel-ezen e n dan staat e r v r i j w e l h e t z e l f d e a l s C h i n n e l o s a r a
de
eeuw
Gemarcki , met d e b i j z o n d e r h e i d , d a t d e z e g r e n s i n de 10
alt -
gemerc1c:i wordt genoemd
.
Het woord K i n l o s e n of K i n n e l o o s kan d e naam z i j n v a n een g r e n s w a t e r ,
n.1. Kennemer Loos
e n d w a r s aanwezig
.
.
Het g r c n s k a r a k t e r i n d e z e naam i s d u s wel d u b b e l
I k kan mij m o e i l i j k a a n h e t i d e e o n t t r e k k e n
,
da-l K i n l o s e n i n v e r b a n d
s t a a t met d e namen : K e i n s m e r n i e l e n Kej.nsmervaart ( w a a r u i t l a t e r d e
naam Keinsmerbrug i n de Z i j p e p o l d c r i s a t g e l e i d ) a a n d e W e s t f r i e s e
1;ijk t u s s e n S c h a g e r b r u g e n d e s p o o r l i j n
, j.n de p o l d e r Neskang
d i r e c t e n a b i j h e i d l i g t o o k nog een b o e r d e r i j
,,
Groot Keins
"
. In
. Iangs
d e z e p l a a t s e n moet e r g e n s d e b o v e n l o o p van de Z i j p e g e l o p e r i hebben
. Lag ' h e t
de g r e n s vormde t u s s e n Kennemerland e n T e x e l
de
,
welke
dorp Kinlosen
o p Texels g e b i e d nu n i . e t togenover de ui.tmondj.ng van h e t g r e n s w a t e r
Kirineloos i n de Z i j p e '? I':n was V:e.sterkinlosori mi.sschi.cn h e t w e s t e l i j k
v a n K i n l o s e n o p Kennemer g e b i e d l i g g e n d e d o r p s d e c l van K i n l o s e n ?
Indien d i t j u i s t is
,
zou de C h i n n e l o s a r a Gemarcltj. e e n g r e n s l i j n z i j n
welke o n g e v e e r e v e n w i j d i g l i e p aan d e k u s t en i n d e b u u r t van Schrigen
e l . n d i g d e t e g e n d e zi;i$:rens v a n Kennemerland
,
de Z i j p e
.
,
1 í!
-.I-
Neemt men v o r d e r a a n
,
grenswnter
Medembl.ik
,
zijn
,
,
de Medernclciclta
d a t h e t a n d e r e i n de oorkonde v a n 985 genoemde
, i n d e r d a a d i e t s u i t t e s,l;aan h e e f t met
dnn zou di.1; e e n g r e n s o n g e v e e r o v e r Nledomblik hebben kunnen
wclke e v e n e e n s gl.obmï. e v e n w i j d i g a a n do k u s t l i e p ( m o g e l i j k
langs Vlietstroom
en v e r d e r
.
,
,
Kleine V l i c t
Gro.te V l i e t
,
n u l l e d i j k noar Wervershoof
T r e k t men d e z e l i ; j n d o o r dan komt men u i t i n d e Z i j d e w i n d
( grensnaam ) b i j O o s t e r b l o k k e r en inet e e n k n i k v e r d o r
i n de Wijmers
( grensnaam ) t u s s e n S c h e l l . i n k h o u t e n W i j d e n e s .. D i t zou j.nderda8.d de
a c h t e r g r e n u v a n Kennemerland kunnen z i j n
.
Maar dan l i j k t h e t er t o c h e r g v e e l o p
,
d a t de s t r o o k t u n s e n de
Medemelaclca e n de C h i n n e l o s a r a Gemarclti aiangeduid zou mogen worden a l s
Kenhemerland S u p e r i o r
O
.
Ook Kennemerland
,
al.tharis Oostkennemerland
,
zou
dan e e n t w e e d e l i n g gekend hebben i n e e n I n f e r i o r e n e e n S u p e r i o r ,
ï n 985 werdcn de k o n i n g s g o e d e r e n i n Kennemerl.and S u p e r i o r
gezegd i n W e s t f r i e s l a n d
( 988
-
,
geschonken aan D i r k I1
.
,
anders
Z i j n opvolger Arnulf
993 ) v o e r d e r e e d s o o r l o g om d i t g e b i e d en s n e u v e l d e i n 993 t e g e n
de W e s t f r i e z e n
. Geze
de
s t r i j d g a a t d o o r t o t b i j n a i n d e 13
eeuw
. Ce
H o l l a n d o e g r a v e n hebben a a n d e s c h e n k i n g van 985 dan n i e t v e e l p l e z i e r
beleefd
.
De v o o r g a a n d e a f l . e i d i n g i s n a t u u r l i j k g e e n s t r i k t b e w i j s van e e n o u d e
t w e e d e l i n g v a n Oostkennemerland
. Het
1.i.jkt o v e r i g e n s vreemd
,
d a t i n de
oorkonde v a n 905 g e h e e l Keiinomorïand zou z i j n b e d o e l d ( C h i n n e l o u e r e
Gemarclti zou dan d e Kennemerbeck z i j n en de Medemelacha de g r e n s t u s s e n
Kennemerland e n T e x e l
O
,
lopend o n g e v e e r o v e r Medeinblik )
,
d a a r d a n de
g e v o l g d e i n g e w i k k e l d e o m s c h r i j v i n g n i e t n o d i g zou z i j n g e w e e s t
. Men
had
dan kunnen v o l s t a a n me.t t e s t e l l e n : de k o n i n g s g o e d e r e n i n Kennemerland
B l i j k b a a r i s s l e c h t s e e n d e o ï van Kennemerland b e d o e l d
onmogelijk
,
. Het
.
i s zelfs niet
d a t ' d e i n 822 a a n G o d f r i e d g e s c h o n k e n z a k e n s l e c h t s b o t r e k k i t i ?
hadden o p Kennemerland Inferior en d a t i n h e t b e g i n v a n de g d e eeuw e e n
s c h e n k i n g v a n g o e d e r e n i n W e s t f r i e s l a n d nog n i e t a a n de o r d e was
Slotbeschouwingen
.
_.
Op g r o n d van h e t v o o r g a a n d e r i j s t h e t vermoeden d a t a l l e IIolltindse
kustgouwen e e r t i j d s n i e t a l l e e n d o o r e e n c e n t r a l e r i v i e r j.n ec?n O o s t - e n
,
e e n W e s t h e l f t werden v e r d e e l d doch t e v e n s i n e e n I n i e r i o r en e e n S u p e r i o r
d e e l door een ( vermoedelijk gcgraven ) grenswater onceveer evenwijdig
aan d e kust
. Voor Viestmaasland
worden bewezen
,
,,
Oostmaa'sland en W e s t r i j n l a n d ka,n d i t
v o o r 0ostkennemcrl.and kan h e t a a n n e m e l i j k worden gemnakt
.
13
_
"
I
-
Voor de Cchcldegouw en v o o r üor:tr.i;jn%anr~xj.;jri e r v a c e a a n w i J x i n g e n
i n deze r i c h t i n g
o
-
t e r w i j l o v e r e e n d e r g t ! l i j k e i n d e l i n g v a n Westkennemer
l a n d g e e n u i t s p r a a k kan worden g e d a a n wegens g e b r e k a a n g e g e v e n s
.
Naar h e t waarom van d e z e e i g o n a a r d i c c i.ndel.ing kan e e n g i s s i n g
worden gownagd , Ile s t r o o k l a n e s de k u s t , h e t ' deel. ï r i f e r i o r , b e s t o n d
e e r t i j d s ( n u g e d e e l t e l i j k nog ) u i t e e n s t e l s e l evenwijd.1ge d u i n r u g g e n
( de z.g.n.
oude d u i n e n )
,
woarop a l v r o e g bewoni.np, m o g e l i j k w 4 s e n
waarop v a n a f h e t b e g b o n z e r j a a r t e l l i n g ( o f nog v r o e p e r ) d o r p e n
. Het
a a n w e z i g waren
van de g r o t e r i v i . e r e n
wj.ldernis
O
,
achterland w%s e e r t i j d s
,
. Ongetwijfeld
b e h a l v e m i s s c h i e n de oftvers
e e n onbewoonde en m o e i l i J k t o e g a n k e 1 i ; j k e v e e n
-
z u l l e n de d u i n d o r p e n de a a n g r e n z e n d e d e l e n van
,,
d i t a c h t e r l a n d ontgonneii hebben ; z i j p i n g e n s t e e d s v e r d e r
h e t veen i n
'l.
Deze v e e n w i . l d e r n i s s e n waren I ' e i . t e l i j k h e t eigendoni van de 1.andsheer
( l a n d s h e e r l i j k r e c h t o p de w i l d e r n i s s e n )
i n een t J j d
,
. Men kan z i c h v o o r s t e l l e n
w a a r i n h e t l a n d s h e e r l i j k g e z a g k r a c h t i g e r werd
,
e i g e n o n t g i n n i n g v r u c h t e n kon o p l e v e r e n
Pijnakker
,
Overschie
,
een
,,
.(
"
h e t graven van een n l o o t
.
,
,
)
v i l . l a " Cunneineri e t c .
. Aan
,
temeer
d a t een
g r a f e l i j k e hoven t e D e l f t
a c t i v i t e i t e n van d e d u i n d o r p e n werd een h a l t t o e g e r o e p e n
h i e r t o e en n i e t v e r d e r
,
da-t
de l a n d s h e e r
p a a l en p e r k g i n g s t e l l e n a a n d e z e a f k n a b b e l i n g v a n , z i j n g r o n d b e z i t
d a a r h e t de graaf' l a n g ~ ~ a m e r h a n d u i d e l i j k moet z i g n geworden
,
,
de o n t g i n n i n g s een
,,
tot
In h e t t e r r e i n werd d e z e g r e n s gemarkeerd d o o r
d e zuidgrens
0.f
Suttonmnre
.
I n d e I a d e eeuw z i e n we i e t s d e r g e l i j k s g e b e u r e n b i j de d o r p e n
l a n g s de r i v i e r e n ( R i j n
0
,
LTssel ) i n h e t b i n n e n l a n d
Graaf en de B i s s c h o p v a n U t r e c h t
,
,
v r i j willekeurig
,
waar de I I o l l a n d s e
een g r e n s l i j n t re k k e n
a c h t e r l a n g s d e t o e n b e s t a a n d e d o r p s o n t g i n n i n g e n ; de w i l d e r n i s
b l e e f werd d o o r de l a n d s h e e r w t g e g e v e n a l s
,,
Copo
"
. Ee
,
d i e over
s p o r e n van d e z e
h a n d e l s w i j z e z i j n i n de v e r k a v e l i n g e n v a n d e z e s t r e k e n nog d u i d e l i j k .te
.
zien
I k ben v a n mening
,
d a t i e t s d e r g e l i j k s z i c h 3n de v r o e g e middeleeuwen
ook I n de kustgouwen h e e f t a f g e s p e e l d
wij
,
meer dan d u i z e n d j a a r I n t e r
kunnen a c h t e r h a l e n i n g e b i e d e n
zijn geteisterd
.
,
,
.
MeI; i s e i g e n l i j k e e n wonder
,
dat
nog j . e t s van d e z e g e b e u r - t e r i i s s e n
di.e zo v e r s c h r i k k e l i j k d o o r o v e r s t r o m i n g e n
I
Aantckenin~
__.__--.I~~
-----
I . Windrichtinw
I
_
-
I n d e l c u s t s l r e k e n h e e i - t men c c r l i j d i 3 de W i n d r i c h t i n R e n o p e e n a n d e r e
I n d i e n men aan de k u s t p i n g
w i j z c aangegeven dan t h m s gebrui1ccli;ilc i s
s t a a n met h c t g e z i c h t n a a r z e e g e r i c h t , keek mt?n n a a r h e t n o o r d e n ; ( d e z e
.
z e e h e e t dan b i j o n s ook n i e t t o e v a l l i g de Noordzee ) h e t w e s t e n lag
,
de l i n k e r z i j d e
V l i O e n de E l b c
. t e r w i j l men h e t z u i d e n
he-l; o o s t c n a a n d e r e c h t e r z , i d d e
i n de r u g had , MogelljIc
,
iìm
i3 d i t & e b m i k o n t s t a n n a a n de kust, t u s s e n h e t
waar deze rich,l;in{:en k l o p p e n met de k o m p a s r i c h t i n g e n
Voor de H o l l a n d s e k u s t tussen h e t V l i e en d e IIonte k l o p t d a t n i e t meer
,
.
.
I n de h u i d i g e a a r d r i j k s k u n d i g e namen v i n d e n we d e z e a a n d u i d i n g c n
O
. Wij
nog v e e l v u l d i g t e r u g
Westerschelde
,
s p r e k e n nog, s t e e d s van de O o s t e r s c h e l d e e n d e
t e r w i j l d l t n a a r d e k o m p a s r i c h t i n g e n e i g e n l i j k z o u moeten
. In
z i j n : de N o o r d e r o c h e l d e e n d e Z u i d e r s c h e l d e
Den Haag l o o p t h e t
W e s t e j n d e o n g e v e e r e v e n w i j d i g aan de k u s t en h e t v o e r t naar h e t Wcstland
In Den Iiaag e n ' i n L e i d e n v o e r t h e t Noordeinde naa?-.de z c e
. Vergclijk
z o u e i g e n l i j k Noordvoorne moeten h e t c n
v a n de' d o r p e n Oostwoud
,
.
.
Oostvoorne
v o o r t s de l i g g i n g
Mjdwoud en Westwoud i n W e s t f r i e s l a n d ; de o n d e r d e l e n
O o s t b r o e k en Westbroek v a n h e t V e l z e r b r o e k ; Oostbosc'h en Westbosch o n d e r
Veur ; de oude O o s t e r b e e k
, Westerbeek
en Noorderbeek van Ben Iiaag i d e
: W e s t e r l e e en O o s t e r % e e
p o l d e r s Westmade e n Oostrx.de o n d e r Loosduinen
onder de L i e r e t c .
I
-.2..
O
DeAuitgarigmA&
I n h e t g e b i e d van de Zeeuwse -en Zui.dhollandse e i l a n d e n komen e e n
a a n t a l namen v o o r
,
,
welke e i n d i g e n o p - e e
.
u i t g a n g de klemtoon k r i j g t
w a a r b i j i n d e u i t s p r a a k deze
W i J noemen :
Op Goeree O v e r f l a k k e e
:
,
Goeree
,
Overflakkee
Galathee
de polder, S c h n d d e l e e ( 2 maal )
Op Schouwen
-
Duiveland
:
Zierikzee
,
I-lornmeiiee
,
t h u i 8 Iaermee
Op Walcheren
:
Op T h o l e n
:
Klein
Onder G o n d s w & ~ r d
:
Sandoe
Zeeuws V l a a n d e r e n
:
Varempee (polder)
Thans verdwencn
:
1:uvenoe
-
Permee
.
,
,
,
,
.
Maannezee,
Elkerzee
Zotjeszee ,
( d e ) Wi.nkelzee ( s e w a t e r i n g )
,
Hedennee
.
G r a v e n s e e e n m o g e l i j k nog Q u a t e e n
a l s d i t o p g e v a t mixg worden a i s een meervoud
van Q u a t e e
,
Kwadee
.
,
.
15
G e w o o n l i j k wordt aongenomcn
,
bekende waternaam ; Ee
,
IJ
,
d a t d e z e uitgang - e e slnrit o p de
,
A a , l i e t :is e c h t e r vreemd
d14.il;
geen d e r
bovengenoemde namen ( behal.ve m i s s c h i e n îdmnnezee ) de naam vwi w a - t e r
i s ; h e t z i j n a l l c n gobi.eden
,
meen daarom
,
streken
,
p l a a t m a m e n of huimriinen
d a t een andere v e r k l a r i n g de v o o r k e u r v e r d i e n t
( zoals Turkije
w i j d v e r b r e i . d e Ultgnng - i j e
, Walachije ,
. Ik
De
Iion#arije ) of
e e n v o u d i g - i j ( z o a l s i n de M c i J e r . i j ) i s i n d i t g e b i e d t o t - e o geworden
M c m kan dan v e r t a l e n
,
Overflkxkkee a l 8 d e s t r e e k over' h e t Vlrrke ; Z i e r i b z e e
als d e s t r e e k van o f b i j de Z i c r i k
,
Zederik
,
,
Zijrnerke
d u s zijgrens ( o f
z u i d g r e n s ? ) ; Sandee a l s d e z a n d s t r e e k ; Q u a t c e a l s X w i i a d l a r i d
a l s D u i v e l a n d ; Graverisee als liet l a n d van de g r a a f e t c .
O
eigenlijk alleen maar Eedc i n Zeeuws V l a a n d e r e n
,
,
vorm ) t e r u g z a l gaan o p de oude w a t e r g a n g de Ee
.
,
dat
: Duvenee
. Ik ken
De waternaam E e komt i.n Zeeland o p m e r k e l i j k w e i n i g v o o r
bewezen i s
.
( i n hypercorrecte
waarvan h e t b e s t a a n
3.t3endE.
Op d e huidj.ge t o p o g r a f i s c h e k a a r t e n komt de naam B e n i n g e n nog s l e c h t s
op één p l a a t s v o o r ; h e t i s de naam v a n een p o l d e r t 2 @
,
de I i c n i n g e r p o l d e r
. Op o u d e r e
n a b i j d o p l a a t s waar h e t Spui. i n h e t I i a r i n R v l i e t ' u i t l c o m t
k a a r t e n van de T o p o g r a f i s c h e Di.ens-t h e e t d i . t meest z u i d e l i j k e d e e l van h e t
S p u i ( dus, h e t g e d e e l t e l a n a s d e Koornwaard ) nok : lkni.ngen ,
Op o u d e r e k a a r t e n v i n d t men d e z e naam e c h t e r n o g v e e l z u i d e l i j k e r :
.
namel.ijk b i j Schouwen
O
Op de
(,
K a a r t van d e p r o v i n c i e Zuid IIoll.and
"
van 1866 ( opgemankt
) s t a a t o p b l a d VII
o p l a s t van de P r o v i n c i a l e S t a t e n ; s c h a a l 1 : 25.000
,,
B i e n i n g e n o f Grevel:ln[;en
.
"
Op b l a d I X van d e z e k a a r t v i n d t men een
r e p r o d u c t i e van een k a a r t van Nic. Cruquiiis u i t 1733
G r e v s l i n g e n n i e t voo:r41tornt
,
stliat
als ;
,, De
Rieningen
g a a t deze Bi.eningon o v e r i n h e t Hrouwerchaverise Gat
t e n o o s t e n v a n Bommenee ) i n d e Cramrner
Le C l e r c q
,,
,
waarop de nnam
doch waar de g e u l t u s s e n de P a a r d c p l n a t e n
cle p o l d e r Dommenee aangegeven
Op de
,
.
,
'' :
zeewaarts
landinwaarts ( d . i .
Algemene K a a r t van h e t K o n i n k r i j k d e r N e d e r l a n d e n
u i t I841
,
van
s c h a a l 1 : 250.000 s t a a t h e t weer a n d e r s , H e t g e e n
e n de H a l s noemen ( d u s t e n n o o r d e n van de
w i j thans Springersdi.ep
P a a r d e p l a a t ) hee-t d a a r
,
,,
De 13ien:i.ngen o f C r e v e l i n g e n
'I
.
,
Oeldrinc
T n b u ï a C o m i t n t u s 1lol:landia
,
de D i e n i n g e n o f t e G r c v e l i n g e
'I
,,
l'rovinc UI.trw,jectj.na e t
van IIlattheus S e i i - t t e r ( z o n d e r janr.tal , v e r m o e d c l i j k 10d e eeuw )
Op de
"
,,
s t a a t wcer
,
O v e r f l a k k e e e n Schouwen
,, K a a r t e
Op d e
voo:r d e zeearin tiitrsen Goeree
''
v a n Schouwen e n h i v e l a n d
''
v o o r he-t w a t e r l a n g s Schouwen
.
v a n Bomnienec t o t aan d e Z i j p e .
-
,
n a d e r worden g e - r e g e l d
O
,
,
I n e e n oorkonde van 1412
,
met S u i t o o r d
gezegd
,
De 73ieningen
,
vanaf d e punt
.
,,
Boningen
genoemd
"
d e n Andel en Quateen ( h u i d i g e p o l d e r Z u i d l a n d ) wordt
.
,
d e I k n i n g e en d o
,,
I n 11192 g e e f t J a c o b v a n Gaesbeek h e t deel. V e l p , e r s d i j k u i t
,
. b e d i . j c k e n met e e n w i n t e r d i j c k
van Westenrijck
.
b e t r e f f e n d e de b e d i , j k i n g v a n d e Drencweord
dat d i t g e b i e d w o r d t omgrensd d o o r d e Widele
Westerlike
opgenomen
w a a r i n d e v i s r e c h t e n van P u t t e n
i n de
w0rd.t het vi.srecht
,,
Ijiiiveland
Ook i n oorkonden vonden w i j de Beninge t c z w g
I n d e oorkonde v a n 5 f e b r u a r i 1401
,
anno '1752
d o o r d e g e b r o e d e r s i l a t t i n g a ( u i t g a v e Tir.ion 1778 ) s t a a t
of-te Groveìingen
.
m w t i n b e g r i p van h e t Drouwershavense Gat
-
,
om .te
welcke d i j c k aengann sal a e n onsen l a n d e
s t r e c k e n d e l a n g s Beningen en v o o r t s suydwnerts s t r e c k e n d e
o v e r den houck v a n Zuydt
a a n den ouden z e e d i J c k
'I
o o r d e en weder aan W e s t e n r i j c k aankomende t o t
"'
.
B i j c h a r t e r v a n 26 f e b r u a r i 1 2 4 6 b e l e e n d e P l i c ö l a a s v a n P u t t e n twee
,
p e r s o n e n met h e t l a n d K o r e n d i j k
,
Beninghe
e
o o s t a l f Wide1.e
. Men ùedenke
'I
,
oude s t i j l z i j n aangegeven
,
Z u i d i a n d en d e Korenwaard
,
o u d t y d s de Maas
Het b l i j k t v e r d e r
,
,
d a t de windrichtinpen h i e r i n
o p h e t t u s s e n h a a k j e s g e s t e l d e kom i k nog t e r u g
U i t d e z e oorkonden b l i j k t
Rernisse
,
en d a t d e z e r i v i e r iiitkwarn i n de Wi.de1.e ( t h a n u
)i-
d a t e r e e n Ueni.n{<en i s g e n e e s t t e n noorden van
,
i s de naam Benj.nge n e r g e n s t e r u g t e v i n d e n
gelopen
,
.
.
d a t de Beninge g e l o p e n moet 'hebben t u s s e n
Schoiiwcn e n t e n noorden v a n G o e r e e - O v e r f l a k k e e
oorkonden
nordalf
w e s - t h a l f Moerman ( h i n c usque ad graminn R v e r o c k e r s ) z u d a l f
,
Dorenloet
,,
d a t gezegd wordt t e l i g g e n
Het z i e t e r e c h t e r n a a r u i t
,
ongeveer evenwijdifi aan d e kust
. Op l a a t s t g e n o e m d
,
noch o p k a a r t e n
eiland
noch i n
d a t e r e e n r i v i e r d e Deninge h e e f t
,
ontsprinEend op d e g r e n s t u s s e n
Schouwen e n !'daasland ( waar z i c h t o c h wel e e n h o g e r e v e e n w a t e r s c h e i d i n g
moet hebben bevonden ) e n u i t l o p e n d i n de Maas ( Widhle )
waternaam
. Schönfeld
,
Beninge i s e e n
( Waternamen b3.z. 109 ) 8eg.t h i e r o v e r :
e e n a f l e i d i n g van h e t Germaanse b a i n a d a t
waternaam Bain ( o u d e r : B e i n a
,
mogelijk : gemakkelijk bevaarbaar
Baina )
.
,,
Beningen i s
i.n h e t Engels bewaard i s a l s de
. lie
betekenis i s
, v o l g e n s Schörifc1.d
1 '7
Deze r i v i e r de Ileningc h e e s t vermoer1oli;jk z i j n naam &egcven a a n he.t
land
,
waar h i j niiddcn d o o r h e e n stroomde ( even:iis de S t r i e n e z i j n naam h e c f t
gegeven a a n h e % l a n d S t r i . j e n ) . 1Ia.t er oen I.and noningen i s geweost
we i n oorkonden t e m g
.
U i t de o o r k o n d e v a n 4 j a n u a r i 170'7 b l i j k t
,
d a t FIiigo
,
,
vinden
d e zoon van
E v e i ~ o c k o r , t w e e d e r d e d e e l van U e e n i n g e r l a n d o p d r a a g t aan de h e e r v an P u t t e n
.
U i t de evengenoemda oorkonde v a n 1246
,
,
blijkt
d a t h e t t e n westen ( oude
s t i j l ) van K o r e n d i j k l i g g e n d e e e b i e d a a n E v e r o o k e r behoorde ( a a n g e d u i d a1.s
h e t g o r s van Everocker )
.
U i t d e z e wel z e e r summiere e e g e v e n s kan men e e n d r i e d e l h l ! van Honingon
vermoeden ( e v e n a l s h e t k u s t l a n d Voorne d a - t o o r c p r o n k e l i j k moet hebben
,
gekend ) : i n o u d e s t i j l : e e n Oost-Ueningen
. Tot
3eningen
e e n IiIiddellaiid e n een & ' e s t -
Oost-Beningen moe-t hebben behoord o n d e r meer de Korenwaard
en h e t l a t e r e Z u i d l a n d
,
m o g e l i j k ook Oudenhoorn
. Het
behoorde onder P u t t e n
en i s m o g e l i j k i d e n t i e k met h e t i n d e oorkonde van 1 maart 1312 genoemde
g e b i e d van de V i e r H o r n i s s e n
Oostmoer ( o p O v e r f l a k k e e , )
g r e n s : hloermans genoemd
,
d a t t e n w e s t e n ( oude . t i j 1
. In
. De
Middelland
,
b e i d e a n d e r e d o r d e d e l e n behoorden aan E v e r o c k e r s ,
o o r s p r o n k e l i j k moet hebben behoord
O
.
,
w a a r t o e Zonnemaire
N o r t c h a ) e t Osprchtachem ( E s p r e c h t a s h e m ) n o m i n a t i s
s i l v a m unam e t t e r r a m arabiï.em imam
i n ì o c a q u i d i c i t u r Dodoknn1.o
.
: hobam
unam
i n A l b u r c h ( Alburuch ) quoque hobnri duas
.
.
i n Hornum ( Hoirnurn ) hobns unam
i n l o c o !&i
v o c a t o ( Zorehim v o c a t o ) marisrìm unam
i n l o c o ' Thoole ( Tecle
3s (
de h o r n i s van h e t
d e oorkonde van 4 a u g u s t u c 089 s t a a n als z o d a n i g genoemd :
i n Locis Northa ( Northa
in
,
de R i J n en de C u i t h a r d e s h a p , e .
1
-
In
,
a f k o m s t i g z a l z i j n ) en Viest- TJeningen
4. Koninaseoederen.-ssen
) grensde aan het
de o o r k o n d e v a n 26 f e b r u a r i 1 2 4 6 wordt deze
n a m e l i j k h e t Middell.nnd ( waarvan d e naam M i d d e l h a r n i s
i
.
,
T e o l e ) niansam unam
Alke ) mansam unam
1 ) Northa
,
.
.
Nordthn o f N o r t c h a i s o n g e t w i j f e l d Noordwijk
.
2 ) O s p r e h t a s b m o f E s p r e c h t n s h e m zou vol-gens d e t e k s t i n d e n a b i j h e i d
van Noordwijk moeten l i e g e n
.
Decelfde p l . a a t s komt v o o r i n h e t
g o e d e r e n r e g i s t e r van St. Lfaarten
,
en wel t u s s e n 1lel.seni en
U e s l e m a h o ï t e : en g e s c h r e v e n : Osbrngtashem
.
Men kan d e d r i e vormen van d e z e naam i n B h d i a g r a m s c h r i j v e n :
h
E
a
b
g
a
Het l i j k t o f e r e e n persoonsnaam i n z i t : O s b r e c h t o f E s b r e c h t
.
i s Offern ( v l a k b i j Noordwijk ) b e d o e l d
3).B«dokenLc.
,
Oppermann meent
n a t u u r l i j k Onmogelijk
jUiSl;
d a t d i t Boekel b i j Hei7.oo
.
kan z i j n
Belangrijk is echter
Bodoken , t o t Docko meent t e inogen h e r l e i d e n
,
daarom t e v e r e e n z e l v i g e n met Uoekhorst
O
,
. Mogelijk
is3
,
hetgeen
dat h i j
. V e r m o e d e l i j k i s Dodokenlo
moge:lj.jk h e t z e l f d e goed
,
dat
F l o r i o V b i j a c t e van 25 j a n u a r i 1 2 7 2 verko0p.t ( B o c k h o r s t apiid N o r t h e k e )
g r e n z e n d aan
,,
nemus n o s t r u m d e l i a r l e m
. De
b i j moordwijk z i j n
‘I
. Dit
,
moest h a a s t wel Hoog-Boekhorst
naam B o e k h o r s t komt e c h t e r nog o p a n d e r e p l a a t s e n
v o o r : d e B o e k h o r s t e n de U o e k h o r s t e r p o l d e r o n d e r Voorhout ; de V r i j e -en
de Lage U o e k h o r s t met d e B o e k h o r s t e r v a a r t n a b i j Zevenhuizen en Oud
.
d e B o e k e r s l o o t p o l d e r b i 2 Noordwijk
-
Ade”;
4).Al.burch ; Toch wcl he-tze1.fde als Aldburg o n d e r R u t h u l f n a s h e m ( d.w.z.
Hijncrburg ) u i t h e t g c e d e r e n r e g i s t e r van S i n t Maarten
u i t de t e k s t zou kunnen l e z e n
,
,
o f s c h o o n men d a a r
d a t Aldburg e e n vrouwennaam i s
i s b e d o e l d de Oude b u r c h t t e R i j n s b u r g
. Vermoedeïijk
. Aan Oppermann’s v e r o n d e r s t e l l i n g
d a t Albrirch i d e n t i e k zou met Aalburg b i j Heiloden g i i m we maar e t i l z w i j g e n d
voorbij
.
.
5).Hornum o f Hoirnum
O
D i t kan h n a s t n i e t a n d e r s zi;jn dan De Horn
o n d e r R i j n s b u r g ( t u s s e n de Vcorhoutseweg
Vliet
.
,
6).
v c r m o e d e l i j k Hoeven
. Mogel.ijk s c h i j n t
t e r e c h t t e brengen
( Bisithnnfliete
,
-
d e Vinkeweg en de Oude ( R i j n s b u r g s e )
e e n z e e r al.p.emene naam en d u s m o e i l i j k
: Offstede b i j o f i n Rijnsburg
dus b e z u i d e n d e R i j n n b u r g s e V l i e t ). Ook d e naam Lorehim
brengt ons n i e t veel verdor
10
,
,
.
.
‘7). T h e o l e o f T e o l e
E i g o n l i j k n i e t t h u i s t e b r e n g e n , [Jet kan eon
naam z i j n i Vervangt men de u i t g a n g 10 d o o r l i n g e n , dan o n ’ t s t a a t
T h e o l i n g e n en d i t :is b i j n a T h e i j l i n g e n ( O u d
-
T e i j l i n g e n o n d e r \‘<‘armond
of T e i j l i n g e n b i j S a s s e n h e i m ? I d e n t i f i c a t i e met g r o t e a a r z e l i n g ).
a).
Aske o f Alke , lilen zou g a a r n e w i l l e n weten
_
I
de juiste is
. De vorm Alke
l e i d t n a a r Alkernade
b e t r o k k e n g e b i e d e n i g e malen v o o r
N o o r d w i j k e r h o u t ; e e n Oud
-
. Men v i n d t
,
,
welke s c h r i j f w i j z e
en d e z e naani komt i n h e t
e e n Alkernade t e n westen van
Alkernade met e e n Alkemader P o l d e r a a n de
Wasbeek t u s s e n S a s s e n h e i m en Warrnond ; d a a r b u i t e n b e s t a a t t h a n s nog de
gemeente Al.kemade
.
.u-
üe naam OJKJ
Oud
I
Poelgeest
verkreeg
,
,
Alkernade w e r d gegeven t e r O n d e r s c h e i d i n g v a n h e t h u i s
d x t IIeritlrilc van Alkernarie i n 1320 van zj.Jn b r o e r F l o r i s
. De h u i d i C e
welk h u i s d o o r hem s i r i r i s d i e n A l k e r n a d e werd genoemd
gemeente Alkernade l i g - t t u s s e n d e Z i j l . ( met % w e i l a n d ) en cle Braassemcrmeer
. I:e
e n t u s s e n d e gemeente Woi.ibriq~ge en de Haarlemmernieer
.
naam Alke(made) i s d u i s t e r
o o r s p r o n g van de
B e vorm Aske l e i d t riflar Axmeri S c o t a e n A s c l e k e r w a l d , I n de g o e d e r e n l i j s t van S i n t Vlaarten kornen v o o r : l!nglizi&i
,
Lethem
Axmeri S c o t a
,
Harelem
v o o r i n e e n oorkonde van 1061
*
vermeld
, ,,
,
,
,
Limbon
,
Northgo
V e l e s a n e t c . De naam Aeclekerwald komt
, t e r w i j l i n e e n oorkonde
Prisi.ories v e l advcnao i n t e r H o e f d i c
He-t i s m o g e l i j k
,
, Iirochem
,
-van
1252 wordt:
ICsselike e t Wo<itbroi?ke".
d a t hi.er i n hoofdzaak e e n deel. v a n de l a t e r e gemeente
Woubrugge w o r d t b e s c h r e v e n '
{
d e I i o e f d i c zou dan d e H o f d i j k ( H o f d i j k s l o o t
t e n w e s t e n van Hoogmade ) z i j n e n Woiitbroeke d e p l a a t s Q/oiibrugpe a a n d e
Woudwetering ; voor d e E s s e l i k e b l i j f t dan o v e r h e t t r a c é Zwet
~
.
Rijndijk
I n d 5 . t g e b i e d kennen we nog e e n T i s s e ì d i j k s e T o c h t (. i n de O u d e n d i j k s e
. Essel.ike
. P o l d e r ) welke n a a r deze E u s c l i k e l e i d t
i s de I.ike o f l e e k ( l a a k ) van h e t gcebied E s s e
i s e e n grerisnaam ; h e t
. IIet
i n 1 2 5 2 genoemde
g e b i e d van Woubrugge h e e t o o k w e l : E s s e l i k c r w o u d e ( ook Jacobswoude
, nanr
d e voornaam d i e s t e e d s weer voorkomt i n h e t g e s l . a c h t van d e r Vloude) en d i t
i s v e r m o e d e l i j k i . d e n t i e k met h e t i n 1063 genoemde Asklekerwald
Scotn kan h e t z e l f d e gebied z i j n
.
. Axmeri
( Axmeer of Aksmeer i s e e n a n d e r e n a m
v o o r h e t g r e n s w a t e r Alcsïcke )
Asklekerwald
O
gebied
. Als d i t
, E s s e l i k c r w o u d e e t c . zl.jri namen van e e n o n t g i n n i n g s -
h e t o n t g i n n i n j i s g e b i e d van Aske was
L e i d e r d o r p hebben g e l e g e n
.
,
k a n Aske e r g e n s b i j
Alkemade i s een s o o r t g e l . i j k b e g r i p : d e made ( - o n t g i n n i n g n g e b i e d ? )
van Alke e n d i t Alke zou Oud
-
Alkemade o n d e r Warmond kunnen z i j n g e w e e s t
b i t z i j n n i e t meer d a n g i s s i n g e n
. Het
i s n i e t t e a c h t e r h a l e n waar
h e t i n 8û9 gcschonlcen koningsgoed Alke o f !Iskc h e c f t g e l e g e n
Iieuinerende moet w o r d e n v a s t g e s t e l d
w a a r s c h i j n l i j k kan worden gemaakt
,
,
.
.
d a t h e t t e n h o o g s t e min o f meer
doch zeker n i e t kan worden bewezen
,
a l d e z e k o n i n g s g o e d e r e n aan d e z e e z i j d e van een( v e r l e n g d e ) L e i d s e Mare o f
a a n d e z e e z i j d e van e e n l i j n L e i d e n - d e Kaag hebben g e l e g e n
.
dat
© Copyright 2024 ExpyDoc
