OP REIS - Open Monumentendag

OP REIS
open monumentendag
Gemeente Eemsmond
s
za. 13 en zo. 14
september
2014
Commissie Open Monumentendagen Eemsmond - 2014
Open
Monumentendagen 2014
Op reis
I NHOUD
Op reis tot de 19de eeuw
Reizen in de 19de eeuw
Op reis met de boot
Op reis per paard
Op reis met de trein
4
6
8
12
14
Route22
Deelnemende monumenten 24
Fotowedstrijd 43
Achtergrond: Kaart van Groningen uit 1690
De rode lijn is de huidige gemeentegrens. Dat verklaart gelijk waarom er Ex Undis (Uit de golven)
onder ons gemeentewapen staat. Driehonderd
jaar geleden lag de gemeente nog voor het grootste
deel buitendijks. Warffum, Usquert en Uithuizen
lagen toen nog dicht aan de kust.
2
open monumentendagen
-3
Op reis tot de 19de eeuw
I
n 1812 trok Napoleon met een leger
van bijna 700.000 soldaten naar Moskou. In 82 dagen liepen ze van de Poolse grens naar Moskou, een
afstand van ca. 800 km. 10 km per dag, dat is niet
zo veel; maar bedenk er waren nauwelijks wegen of
bruggen. Wanneer ze een rivier wilden oversteken
moesten ze er vaak zelf eerst een brug over leggen.
De officieren reden te paard, goederen werden
vervoerd met paard en wagen maar de soldaten
moesten dat hele end lopen met een zware bepakking. En daarna moesten ze het hele stuk weer teruglopen. Zo ging dat 200 jaar geleden!
200 jaar geleden bestond er alleen de benenwagen. Dat waren meestal je eigen benen. Maar wanneer je het geld er voor had de benen van een paard.
Dat kon een rijpaard zijn of paard en wagen. Rond
1500 kwamen de eerste postkoetsen in Europa, die
ook passagiers meenamen.
De oudste en snelste verbindingen waren met
de boot over het water. Maar dan moest je wel naar
een plek toe willen die over het water bereikbaar
was. Grote steden lagen dan ook bijna altijd aan
het water. Een boot was vroeger wat het vliegtuig
nu is. Een snelle verbinding tussen belangrijke
knooppunten. en daarna moest je maar weer kijken
hoe je verder kwam.
z
4
open monumentendagen
-5
Reizen in de 19de eeuw
N
a Napoleon ging de ontwikkeling
snel. Er werden spoorbanen en kanalen aangelegd.
Later kwamen de auto en de fiets waar wegen voor
moesten worden aangelegd En daarna het vliegtuig. Die afstand waar Napoleon 82 dagen voor
nodig had, doen we nu in een dag. Een straaljager
heeft er zelfs nog geen uur voor nodig. En met internet versturen we onze berichten in een seconde
over de hele wereld.
Het station van Uithuizen ca. 1900
In 1839 wordt de eerste spoorweg, tussen Amsterdam en Haarlem, geopend, in 1860 wordt de
spoorwegwet-van Hall aangenomen voor de aanleg van een spoorwegnet over heel Nederland en
in 1872 zijn alle provinciehoofdsteden met elkaar
verbonden.
I
n 1898 bouwt J. van Dam, uit Groningen, De eerste auto met een benzinemotor in Nederland. Het duurt even tot het tot de regering
doordringt dat de auto het vervoer van de toekomst
is. Maar in 1927 wordt het Rijkswegenplan aangenomen. De staat begint met de aanleg van autowegen en bruggen.
We konden opeens sneller reizen dan de tijd.
Tot de 19de eeuw had iedere stad zijn lokale tijd;
wanneer de zon recht boven je hoofd stond was het
12 uur. Maar de trein reed die lokale tijd voorbij. In
1909 werd de Amsterdamse tijd ingevoerd die voor
heel Nederland hetzelfde was.
6
De eerste in Nederland gebouwde auto.
In 1898 worden door de Groninger Motorrijtuigen Fabriek van de gebr. Dam de eerste twee
Nederlandse auto’s met een benzinemotor gebouwd. Ze kregen de nummerplaten 1 en 2. Deze
foto is gemaakt in Zoutkamp.
z
open monumentendagen
-7
Reizen met de boot!
M
onumenten die met transport te maken hebben zijn
vergankelijk, maar transport over water laat helemaal geen spoor na.
Zoals de oude Grieken zeiden: “Pantha Rhei.” (Alles stroomt.) De
meeste schepen zijn zelfs met man een muis vergaan, anders zijn ze wel
gesloopt. Maar er zijn natuurlijk nog wel de oude havens. Sterker nog
de monumentale binnensteden van Venetië, Amsterdam of Hamburg
hadden nooit bestaan wanneer het geen havensteden waren geweest.
De havens in de Eemsmond waren veel en veel kleiner. En tegenwoordig hebben ze nauwelijks nog een funktie. De haven van Uithuizen is gedempt; daar ligt nu de Blink. En in Warffum en Usquert herinnert ook niets meer aan hoe belangrijk deze havens vroeger waren
voor passagiers- en goederenvervoer. Vroeger lagen Warffum en Usquert aan de kust en waren de thuishaven van vissersschepen. Door
het inpolderen van land kwamen die dorpen steeds verder van zee te
liggen. De vissershaven werd verlegd naar Noordpolderzijl.
In het piepkleine haventje van Noordpolderzijl vinden we nog één
van de meest geliefde monumenten van de gemeente.
z
De voormalige sluiswachterswoning van Noorpolderzijl
Ooit hadden Warffum en Usquert een haven met een verbinding naar zee. Door het inpolder
van land is de haven verschoven naar Noordpolderzijl. Voor de huidige vissersboten is de haven
van Noordpolderzijl ook te ondiep, De vissers gaan nu naar Zoutkamp.
8
Passagiersschepen bestaan al heel lang! Dit boek gaat over de
gesprekken tussen de passagiers op een boot die van Klein-Azië
naar Rome vaart. Het verhaal speelt in de eerste eeuw van onze
jaartelling.
open monumentendagen
-9
Usquert
de rm
aa
er m a a r
er
term
eed
st erm a a r
Doodstil
U sq
squ
M
uer
Wa r f f u m
Ra
r
Warffum
Uithuizermeeden
Uithuizen
(1668)
Kantens
(1660)
aar
Middelstum
EP
Wi ns u m e r d i e p
TE R D
I
BO
Onderdendam
(1625)
Winsum
De haven van Usquert
Vanuit Usquert en Warffum werden veel landbouwproducten per schip richting stad vervoerd.
Over de diepen werden ook turf en stenen getransporteerd. De stenen werden geproduceerd in
de vele steenfabrieken op het Hoogeland en de turf vormde lange tijd de belangrijkste brandstof.
Omstreeks 1860 hadden vijf turfschepen, een steenschip en drie graanschepen hun thuishaven
in Usquert. Vanuit Usquert vertrok ook een beurtdienst richting Groningen; eerst een trekschuit en later ook stoombeurtdienst.
Bedum
Va n S t ar k
e
nbo
rgh
Noorderhoogebrug
(1616)
kan
Zuidwolde
Ee
ms
n
ka
aa
l
aal
Groningen
Het Boterdiep
Ruim twee eeuwen vormde het Boterdiep de belangrijkste verbinding voor personen- en goederenvervoer tussen het Hoogeland en de stad Groningen. In de 17de eeuw lieten de Staten van
Stad en Lande een kanaal graven tussen de stad en Hunsingo. In 1616 kwam het eerste deel
tot Noorderhoogebrug gereed, ruim een halve eeuw later was het eindpunt Uithuizen bereikt
(1668). In die tijd was het Boterdiep nog geen 4 meter breed en schepen mochten niet meer dan
25 mud (ca. duizend kilo) aan boord hebben.
10
De Westerhaven in Stad.
Schepen met bieten liggen te wachten om gelost te worden.
open monumentendagen
- 11
Op reis per paard
H
et paard kwam je vroeger overal tegen als rij- of
trekdier. Je kon er op zitten, ze voor de koets zetten. Ze trokken karren, trekschuiten en de paardentram. Voor al die paarden waren stallen nodig. Niet alleen op de boerderij maar ook in de stad hadden veel
mensen paarden. En wanneer je ergens naar toe ging moest je daar
ook je paard kunnen stallen. Bij hotels, herbergen en stations waren
stallen waar je je paard tijdelijk neer kon zetten en voeren. En iedere
plaats had wel een smid waar je de hoefijzers kon laten vervangen.
Aan het eind van de 19de eeuw kwam de verbrandingsmotor en het
paard werd vervangen door auto’s, het duurde nauwelijks 50 jaar, en
paarden werden nauwelijks meer gebruikt voor transport.
Reizen met paard en wagen.
Er staat niet alleen een paard voor de wagen. Op de sluitstenen boven de schuurdeuren staan
ook paarden afgebeeld.
12
Paard in een bovenlicht van de boerderij Kloosterwijtwerd
Paarden hadden vroeger een belangrijke plaats in het dagelijks leven. Het is dan ook niet raar
dat ze vaak voorkomen in de beeldende kunst. Denk alleen al aan al die ruiterstandbeelden. Ze
werden ook vaak gebruikt als ornament in de bouwkunst.
open monumentendagen
- 13
Roodeschool
Uithuizen
Wadwerd
Usquert
Uithuizermeeden
Dingeweg
Munnikenweg
Meedsterweg
Warffum
Ulrum
Leens
Wehe-Den-Hoorn
Eenrum
Baflo
Zoutkamp
Winsum
Sauwerd
Het Hogeland wordt verbonden met
de rest van de wereld.
Adorp
I
Groningen Noord
Kostverloren
14
Het voormalige station van Roodeschool.
In 1973 (vier jaar na de eerste maanlanding) zijn de oorspronkelijke stationsgebouwen langs de
lijn Sauwerd-Roodeschool gesloopt en vervangen door abri’s. De sloop van het oude stationsgebouw is al in volle gang en op de achtergrond zie je het nieuwe wachthuisje. De vooruitgang is
niet te stuiten.
Groningen
n 1872 waren de hoofdsteden van Nederland via het
spoor met elkaar verbonden. Daarna werd de rest van Nederland
overdekt met een net van spoorbanen. 12 jaar later lag er een spoorbaan van Groningen naar Delfzijl en in 1893 startte de Groninger Locaalspoorweg-Maatschappij (GLS) met de exploitatie van de lijn van
Sauwerd naar Roodeschool. Vroeger was er ook nog een aftakking van
Winsum naar Zoutkamp, maar die is in 1942 al weer opgeheven. Van
de oorspronkelijke 16 stations tussen Groningen en Roodeschool zijn
er nog 10 over.
De spoorlijn was een zegen voor Het Hogeland, zowel wat betreft
het passagiersvervoer, als het vervoer van landbouwproducten zoals
vlas, bieten en granen. De boeren reisden dinsdags met de trein naar
de veemarkt in Groningen of bezochten de korenbeurs, waar hun granen werden verkocht.
open monumentendagen
- 15
Restauratie
E
r zijn allerlei monumenten die met reizen te maken
hebben. Bruggen, garages, scheepswerven enz. Maar er zijn twee waar
de reiziger het meest mee te maken heeft. Ten eerste de halteplaatsen;
van de herberg waar de paarden van de postkoets ververst moesten
worden, tot onze stations en luchthavens. En voor de reizigers die een
langere reis maken, de plaatsen waar hij onderweg kan eten en slapen.
Die twee funkties zijn vaak met elkaar gecombineerd. Bij de herberg werden de paarden van de koets gewisseld, maar het was ook de
plek waar je kon op- of overstappen. Daar moest je wachten op de
koets en die tijd kon je nuttig gebruiken door te gaan eten, of overnachten als je lang moest wachten.
Bij treinen of vliegtuigen kan je reizen, eten en slapen te gelijk.
Bij het overstappen moet je vaak wel weer wachten, daarom zijn er
op of bij de stations vaak restauraties en hotels. In Frankrijk staat tegenover bijna ieder treinstation een hotel, dat steevast Terminus heet.
Nu parkeer je je auto bij het station. Vroeger ging je te paard. Je
kon bij een restauratie zelf eten en slapen maar er waren ook stallen
waar je paard gevoerd, gedrenkt en gestald kon worden.
Stationrestauraties
De voormalige stationsrestauratie van Uithuizermeeden, je kunt er geen koffie meer krijgen.
Er is nu de oudheidskamer gevestigd. Op de zwart-wit foto het Hotel Restaurant bij het station
van Roodeschool. Daar kan je nog steeds eten, er zit tegenwoordig een Chinees.
16
De gebouwen van de treinstations in de Eemsmond zijn allemaal
gesloopt, De restauraties waar je op de trein kon wachten zijn er
meestal nog wel. Maar vaak niet meer als zodanig in gebruik.
open monumentendagen
- 17
Wonen langs de spoorlijn.
Tegenwoordig wil niemand meer een spoorbaan door zijn achtertuin, dat was 100 jaar geleden heel anders. Als modern, chic vervoermiddel had de stoomtrein met zijn typerende 1e
en 2e klas coupés juist een aanzienlijke status. Rentenierende landbouwers lieten vaak hun
18
imposante villa’s bouwen aan de weg naar- of vlakbij het station: de Stationsweg. Nog steeds zie
je in bijna alle dorpen in de stationsstraat de riante huizen staan uit de jaren 1895 – 1920. De
grote foto is de stationstraat in Uithuizermeeden, de kleine foto’s die van Warffum en Usquert.
Bij het station wonen was niet alleen handig maar ook reuze chic.
open monumentendagen
- 19
WARFFUM - OOSTEINDE
Reizen tijdens de open
monumentendagen
Met de bus
I
n het weekend van de open monumentendagen rijden er twee historische bussen
van het Nationaal Busmuseum, waarmee je gratis langs alle dorpen kunt reizen waar open monumenten te bezichtigen zijn. Het zijn bussen
van twee oude Groningse busmaatschappijen;
de GADO en de VEONN. Hiernaast staan de
haltes en tijden
Solex verhuur
W
11:00
11:08
11:14
11:18
11:25
11:33
11:37
11:43
11:49
11:51
12:00
12:08
12:14
12:18
12:25
12:33
12:37
12:43
12:49
12:51
13:30
13:38
13:44
13:48
13:55
14:03
14:07
14:13
14:19
14:21
14:30
14:38
14:44
14:48
14:55
15:03
15:07
15:13
15:19
15:21
15:30
15:38
15:44
15:48
15:55
16:03
16:07
16:13
16:19
16:21
16:30
16:38
16:44
16:48
16:55
17:03
17:07
17:13
17:19
17:21
14:30
14:32
14:38
14:44
14:48
14:56
15:03
15:07
15:13
15:21
15:30
15:32
15:38
15:44
15:48
15:56
16:03
16:07
16:13
16:21
16:30
16:32
16:38
16:44
16:48
16:56
17:03
17:07
17:13
17:21
OOSTEINDE - WARFFUM
OOSTEINDE, NH kerk Radsweg ................v
ROODESCHOOL, bushalte Zr. De Kortestr. ..a
UITHUIZERMEEDEN, STATION ..................a
UITHUIZEN, bushalte Menkemaborg .......a
UITHUIZEN, Maarweg/RK kerk ................a
ZANDEWEER, bushalte Hoofdstraat ..........a
ROTTUM, bushalte 't Lage eind ...............a
KANTENS, bushalte Kolpendestraat .........a
USQUERT, bushalte spoorwegovergang ....a
WARFFUM, station ...................................a
11:00
11:02
11:08
11:14
11:18
11:26
11:33
11:37
11:43
11:51
12:00
12:02
12:08
12:14
12:18
12:26
12:33
12:37
12:43
12:51
13:30
13:32
13:38
13:44
13:48
13:56
14:03
14:07
14:13
14:21
ie niet met de bus mee wil kan
er ook zelf op uit met een oude Solex. Op beide
dagen is het mogelijk om een Solex te huren voor
€ 5,- per half uur. Ze staan op de Blink (voor de
oude SNS bank) in Uithuizen. Het aantal is beperkt. Dus op is op.
Je moet wel een geldig brommer certificaat
of rijbewijs kunnen tonen, dat is nu eenmaal
wettelijk verplicht.
20
WARFFUM, station ..................................v
USQUERT, bushalte spoorwegovergang ....a
KANTENS, bushalte Kolpendestraat .........a
ROTTUM, bushalte 't Lage eind ...............a
ZANDEWEER, bushalte Hoofdstraat ..........a
UITHUIZEN, bushalte Maarweg/RK kerk ..a
UITHUIZEN, bushalte Menkemaborg ........a
UITHUIZERMEEDEN, station .....................a
ROODESCHOOL, bushalte Zr. De Kortestr. ..a
OOSTEINDE, NH kerk Radsweg ................a
* Reizen tijdens de Open Monumentendagen is gratis.
open monumentendagen
- 21
Eemshaven
X
M
I
E
S
W
D
A
E
D
Z
N
E
E
U
N
D
E
E
S
M
N
O
D
Roodeschool
Uithuizermeeden
Uithuizen
Usquert
Warffum
14
Oldenzijl
16
Doodstil
1
D
10 11
Rottum
rf
Wa
7
Bo
ep
terdi
en busroute
n
er d e r m a a r
er m a a r
i
Deelnemend monument, tevens halteplaats
van de bus.
8
Kantens 9
Deelnemend monument, waar tijdens de open
monumentendagen activiteiten zijn.
s
u
L
l
z
j
Busroute
m
22
e
f
i
Deelnemende monumenten
Zandeweer
Usqu
fum
W
2
18
15
12 13
4 5 6
3
Oosteinde
17
o
p
p
e
r
s
u
m
S
Solex verhuur. (Op de Blink Uithuizen)
open monumentendagen
- 23
l
Open Monumenten in de buurt (niet op loopafstand!)
I
E
X
U
N
D
E
E
M
HALTE 1 - WARFFUM
Uithuizen
Openluchtmuseum ‘Het Hogeland’
rff
uerd
i
ermaa
2
24
ermaar
W
um
drijfsruimte tonen diverse facetten van het
dorpsleven in Noord-Groningen.
Usq
Wa
Het museum is volledig geïntegreerd in
** Beide dagen is er in het museum een tentoonstel- het centrum van Warffum. De voorzijde,
ling met doorlopende, kortdurende lezingen over aan de dorpsstraten wordt bewoond, terwijl
de architect Gerrit Nijhuis (1860-1940), architect de achterzijde van de woningen het museale,
van o.m. de ‘bewaarschool’ in het openluchtmu- openbaar toegankelijke deel vormt. In de
Warffum
seum, villa’s in Usquert en elders in de provincie
en entreehal is een toeristisch informatiepunt
honderden andere bouwwerken in Stad en provin- gevestigd.
cie Groningen.
Monumenten zijn meestal grote gebou** de heer P. Suidman is beide dagen aanwezig om
wen
die de rijken voor zich hebben laten
informatie en lezingen te geven over Gerrit Nijhuis.
1
neerzetten.
In dit museum kan je nog zien
hoe
het
overgrote
deel van de bevolking
Twintig gebouwen, een woonwagen, de
vroeger
leefde.
Een
heel
gezin, met meestal
molen ‘David’, een museumcafé het z.g.
meer
kinderen
dan
tegenwoordig,
woonde
auditorium en niet te vergeten de klassieke
in
een
huisje
dat
kleiner
was
dan
wat
tegenvolkstuintjes, geven een beeld hoe honderd
woordig
onze
woonkamer
is.
Geen
wonder
jaar geleden op het platteland gewerkt en
dat de meeste van die huisjes zijn afgebrogewoond werd.
ken omdat ze niet aan de bouwverordening
De twintig gebouwen, meestal woon- voldoen. Maar in het museum kun je er nog
huizen met een werkplaats, atelier of be- een aantal zien.
Usquert
Warffumermaar
Onderdendamsterweg - Warffum
De Warffumermaar
is
12
13
14
een kanaal dat
6
Warffum naar Onderdendam loopt,
5
4 van
waar
het aansluit op het Boterdiep. Het is
3
één van die waterverbindingen tussen het
Hogeland en de Stad waarover vroeger een
groot deel van het transport plaats vond,
totdat er een spoorbaan werd aangelegd.
Doodstil
Halverwege, net na de oude brug, de
Bieuwketil, staat een echt rijksmonument
maar in ernstige staat van verval, de oude
herberg ‘Rust een weinig.’ Door sommigen
10 11
de oudste herberg van Nederland genoemd.
Maar nu in ieder geval niet meer als zodanig
in gebruik. Er gaan verschillende verhalen
Zandeweer
over
rond; het zou een officiersonderkomen
Rottum
geweest zijn, een rechtbank, en herberg naerd
Bot
tuurlijk, maar er is weinig met zekerheid
De Bieuwketil
7
over bekend. De monumentendienst noemt
Dit is één van de bruggen over de Warfhet, weinig respectvol een keuterij en maakt
fumermaar. De brug stamt uit 1850 maar
er verder geen woorden aan vuil.
heeft verschillende vernieuwingen ondergaan. Het is net als de herberg door zijn
rustieke ligging een rijksmonument.
p
Schoolstraat 4 - 9989AG Warffum Openingstijden: za.: 10-17 en zo.: 13-17 uur
(Beide dagen Gratis toegang)
2
ie
1
M
S
N
O
open monumentendagen
8
- 25
S
D
I
E
X
U
N
D
E
E
M
S
M
N
O
HALTE 2 - USQUERT
Uithuizen
Het Warffumermaar ziet er nu veel rus- jager genoemd. Wanneer een schipper geen
tieker uit dan vroeger. Er staan bomen en geld had om een scheepsjager met paard te
struiken langs de wal, dat kon vroeger niet. huren, verrichtten ook vrouwen en kindeUsquert
De Onderdendamsterweg was vroeger het ren dit zware werk.
jaagpad. Dit is het pad waar het paard liep
Langs de trekvaarten stonden bij de 5
dat de trekschuit (of snikke) moest voorttrekken. Het trektouw was aan de mast van bochten rolpalen. Bij het nemen van de4
3
het schip bevestigd om zo weinig mogelijk bocht kon door een combinatie van de rollast van obstakels te hebben. Naast het paal en tegenroer geven door de schipper er
paard liep of rende het snikjong,
ook wel voor worden gezorgd dat het schip niet in
Warffum
de wal werd getrokken. De meeste rolpalen
zijn opgeruimd maar in Groningen staan
er nog relatief veel. Niet in de gemeente
Eemsmond, daar staat er nog maar één! En
die staat langs de Warffumermaar, nog net
1
voor de grens met Bedum.
3
6
Hotel “De Landbouw”.
Stationsstraat 2 - 9988 RP Usquert,
Openingstijden za. en zo. 11-16 uur.
** Het hotel krijgt zijn oorspronkelijke naam terug.
De wethouder Harry Sienot zal za. 13 sept. om 10.00
uur het bord mt de nieuwe naam onthullen, dit is
tevens de openingshandeling voor de Open Monumentendagen in de Eemsmond.
12
13
14
steeds als café in gebruik was, zou het door
een biergigant zijn gemoderniseerd en kon
je er patat krijgen. Nu gelukkig niets van
dat alles
ie
p
“De Landbouw” is een rijksmonument.
De
doorrit achter het café is ook intact ge** Zondag 14 sept. 15.30 – 15.50 optreden van het Jaco
bleven. Hier reden de boeren vroeger met
Schipperskoor
Doodstil
paard en koets naar binnen en konden er
Nadat de spoorlijn Groningen – Rood- aan de zijkant weer uitrijden. Tegenwooreschool in 1893 was voltooid, werd op dit dig zouden wij spreken van een ‘roll-in strategisch punt tegenover het station, in roll-out’ systeem. Een auto kunnen we nu
paard moest je
10 een
1895, “De Landbouw” gebouwd als hotel, overal neerzetten maar
11
op
stal
zetten
en
te
eten
geven.
De Groninger snikke was een trekschuit
café, restaurant. Hoewel het nu een partivan ongeveer 11 meter lang en 2,5 meter
culiere woning is, is desondanks zowel binZandeweer
Tijdens
de open monumentendagen 2014
breed waarmee zowel passagiers als vracht Rottumnen als buiten, nog de authentieke uitstrais
het
pand
met o.a. zijn prachtige gelagkawerden vervoerd. Aanvankelijk waren het
d
ling van een klassiek café bewaardt gebleven.
r
e
o
mer
met
antieke
affiches en ingelijste paarB
open boten, bij slecht weer moest je schui7
denfoto’s,
gedeeltelijk
opengesteld voor het
len onder een zeil tegen de regen. Later werMaar het is natuurlijk niet ‘desondanks’
den de boten iets luxer, er kwamen vaste
maar juist omdat het een privé woning is, publiek. Op de omslag van dit boekje staat
overkappingen, roefjes, en vaste zitplaatsen.
van eigenaren die van hun pand houden, dat een foto van die gelagkamer.
de gelagkamer er nog steeds zo uitziet als
honderd jaar geleden. Wanneer het nu nog
rff
erma
i
ermaar
uerd
um
2
26
Usq
Wa
W
Schipperskinderen die het schip van hun
ouders voorslepen over het jaagpad
open monumentendagen
- 27
D
I
E
X
Open Monumenten in de buurt
S
Open Monumenten in de buurt
U
N
D
E
E
M
S
M
O
N
Uithuizen
Het College van B&W gaf in 1928 opdracht aan de beroemde architect Berlage
te Amsterdam, om in Usquert een raadhuis
te bouwen. De liberalen en de socialisten,
die de meerderheid vormden in de gemeenteraad waren het eens over deze keuze.
Warffum
Berlage was een eigenzinnig
man. Zowel binnen als buiten werkte hij alle bouwelementen uit tot in de kleinste details.
Materialen, afmetingen, kleuren, meubilair,
vloerbedekking, gordijnen, lampen, lichtknopjes, deurkrukken, alles bepaalde hij1 en
niemand anders. Toen het gebouw bijna af
was en Berlage de bouwplaats bezocht vond
hij de toren wat te laag en gaf opdracht om
hem met 2 meter te verhogen. Daar de gemeenteraad de meerkosten hiervoor niet
wilde betalen, heeft Berlage deze kosten uit
eigen zak betaald.
De molen Eva
5
Raadhuisstraat 3, - Usquert
Geopend: za. en zo. 11-17 uur.
6
Raadhuisstraat 19 - Usquert.
Geopend: za. en zo. 11-17 uur.
Usquert
Eva stond vroeger, samen met Adam,
boven Bedum, waar ze samen de polder
droogmaalden. Toen een stoomgemaal ze
overbodig had gemaakt kregen de houten4 5
bovenwerken van de molens een nieuwe 3
standplaats. Adam ging naar Delfzijl en
Eva naar Usquert. Sinds 1818 staat Eva in
Usquert.
rff
erm
erma
2
uerd
um
W
28
Usq
Wa
In 1890 ging Eva bij een brand voor
een groot deel verloren. Op de vrijwel onbeschadigde muren werd een nieuwe molen
gebouwd. In de vorige eeuw verloor de molen, net als andere korenmolens, haar economisch nut en begon het verval. In de jaren ’50 wilde de eigenaar haar laten slopen,
maar zover is het gelukkig niet gekomen. De
gemeente Usquert heeft de molen gekocht.
Ze is sindsdien een paar keer opgeknapt, zodat ze er nu weer perfect bijstaat. De wieken van de molen draaien nog regelmatig en
op zaterdag en bij bijzondere gelegenheden
is ze te bezichtigen.
Hervormde kerk, Usquert.
Kerkstraat 9 - 9988SN Usquert,
Openingstijden za. en zo. 11-17 uur.
14 - in tegen12 Nederland.
in noord
Daar was hij
13
stelling tot bijv. Bonifatius - redelijk succesvol in. Een voorval dat hem daarbij gehol6
pen heeft was de wonderbaarlijke genezing
van de populaire zanger Bernlef, die na een
handoplegging weer kon zien. Dat schijnt
gebeurd te zijn bij de wierde Helwerd, tusDoor die neo-gotische toren lijkt de kerk sen Usquert en Rottum. Na de genezing
op het eerste gezicht niet zo oud maar ach- van Bernlef hebben ze samen God gedankt
ter de toren staat een kerk die veel ouder in een
Doodstil
kapel in Usquert. Die kapel zou de
is, we hebben zelfs geen idee hoe oud. De voorganger geweest kunnen zijn van de huikerk heeft wel een bewogen geschiedenis dige kerk. Bij de kerk staat een kunstwerk
waardoor die vaak weer moest worden op- dat aan deze gebeurtenis herinnerd.
geknapt. Vandaar ook dat er zo’n nieuwe
10
toren voor staat. Maar er word aangenomen
De kerk staat op een11omheind kerkhof.
dat er in de tijd van Liudger (8ste eeuw) op Oorspronkelijk overwelfd, bakstenen kerkdeze plek al een gebedshuis was, en als dat gebouwZandeweer
met wellicht jongere driezijdige
Rottumzo is, dan staat op deze plek één van de oud- sluiting. In de kerk staat een 18de eeuwse
ste kerken van Nederland.
erd
preekstoel met snijwerk aan de kuip, achBot
terschot en klankbord. Achter de preekstoel
7
Liudger was een zendeling die van kei- is een wandschildering van heiligenfiguren.
zer Karel de Grote de opdracht had gekregen om het christelijk geloof te verspreiden
** Zondag zijn er 2 concerten door het koor Sola Gratia o.l.v. Ties Molenhuis met liederen op het thema
Reizen. o.a werk van Carl Ph. Em. Bach, Z. Kodaly,
G. Fauré en A. Dvorák Aanvang: 14.00 en 15.15 uur,
duur ong. 40 min.
p
Berlagehuis
ie
4
open monumentendagen
- 29
E
M
E
S
U
Uithuizen
4 5
3
De kloosterwierde van Rottum
7
HALTE 4 - KANTENS
Usquert
8
rff
Stap dan de eenvoudige dorpskerk binnen. Deze is gebouwd op de plaats waar
eens de enorme kruiskerk van het klooster
stond.
uerd
um
ermaar
i
ermaar
In de kerk kan men zien hoe in Nederland kunstenaars vanaf de zestiende eeuw
2
Wanneer u daarna over het idyllische zich hebben beziggehouden met het thema
kerkhof dwaalt ziet u vele oude grafzerken ‘het overleden kind’ Daarnaast kan men
met gebruikelijke doodssymbolen, zoals zien hoe ook diverse hedendaagse kunstezandloper, vlinder en soms een treurdicht. naars zich hebben laten inspireren door dit
Maar wat vooral opvalt zijn de vele gra- onderwerp.
n
30
14
Molen de Grote Geert
Langestraat 28 - 9995PE Kantens
Openingstijden: za. en zo. 11-17 uur.
Old
De naam van de molen is niet overdreven,
De gevelsteen vertelt dus dat de molen 16
Doodstil
het is een grote, vooral hoge molen. Het
is in 1818 is gebouwd en 30 jaar later is het
een stellingkoren- en pelmolen. De stelling bakstenen gedeelte met drie el verhoogd;
is die omloop halverwege van waar af de dat is ongeveer twee meter.
molenaar de wieken op de wind kan stellen.
Om voldoende wind te vangen moet de mo10 11
len boven z’n omgeving uitsteken. Het bakstenen gedeelte is dus bedoeld om de molen
op te tillen, zodat die boven de omgevingZandeweer
uitsteekt en voldoende winddkan vangen.
p
ven van jong gestorven kinderen. Omdat er
geen grafrechten betaald hoefden te worden,
konden ook minder rijke inwoners van het
dorp zich een graf voor hun kindje veroorloven. En… als u zo over het kerkhof wandelt komt u haar misschien tegen, Klaziena
Knol, de noaber (buurvrouw) druk bezig alles te regelen voor de laatste reis. Misschien
heeft zij wel even tijd om u te vertellen wat
Rottum
er allemaal moet gebeuren.
Usq
Wa
Wanneer men het, aan de rand van het
kerkhof gelegen, uit kloostermoppen opgetrokken, hoeske van Thais Joaptje binnenkomt, stapt men de 19de eeuw in. Zoals zo
vaak in de 19de eeuw is het kleine kindje van
de bewoners overleden. Let maar eens op de
inrichting van het huisje.
13
6
Kloosterweg 13 - 9998XD Rottum
Openingstijden:
Warffumza. en zo. 11-17 uur.
** Za. 13 sept. 11.00 uur: Heropening van de gerestaureerde kerk door wethouder Harrie Sienot
** In en om de kerk is de expositie ‘De laatste reis’. Een
expositie over dood en begraven 1in het Groninger
Ommeland.
** Antieke begrafeniskoets op het kerkhof en een
speurtocht naar grafsymbolen voor jongere en oudere bezoekers.
12
7
Bot
er
ie
HALTE 3 - ROTTUM
De molen was in het begin waarschijnlijk nog niet hoog genoeg, want aan de
westkant zit een gevelsteen ingemetseld ter
herinnering aan het verhogen van de molen
De Grote Geert
Toen men 1818 telde en Pieter
Simons Nienoort mij hier stelde.
Ben ik naar dertig jaar,
van storm en gevaar,
8
Kantens Doorstaan
Met
ruim
drie
ellen
9
Verhoogd onder mijn stelling.
open monumentendagen
- 31
s
Open Monumenten in de buurt
M
E
E
S
Roodeschool
18
Uithuizermeeden
Uithuizen
Usquert
9
4 5
3
12
13
HALTE 5 - ZANDEWEER
14
6
10
Antoniuskerk in Kantens
Kerkhofsweg 2 - 9995 PL Kantens
openingstijden: alleen za. 11-17 uur.
que
rder
maar
In de kerk bevind zich een 17de eeuwse
koorafsluiting en tochtportaal; preekstoel
met trap, achterschot en klankbord uit
1741, doophek, rococo-avondmaalstafel;8
Kantens
aan de preekstoel koperen
kaarsenarm;
9
gesmede doopbekkenhouder; orgelkas met
Verscheidene zerken uit de 17de eeuw
en jonger. Een klokkenstoel met twee luidklokken (1226 en 1660) en een mechanisch
uurwerk uit 1913 dat het een tijdlang niet 10 11
meer heeft gedaan maar sinds de restauratie in 2009 is het uurwerk weer Zandeweer
in gebruik.
p
Rottum
Aan de oostkant
zit een ingang die in
1664 is gemaakt, speciaal voor de leden van
de adellijke familie Lewe van de
7 Klinkenborg. In 2013 zijn de vier familiewapens
boven de deur - die sinds de napoleontische
tijd verdwenen waren - opnieuw aangebracht.
rugpositief. Orgel uit 1661.Doodstil
Bot
ie
De kerk staat op een enigszins verhoogd kerkhof. De kerk bestaat uit een 13de
eeuws oostelijk gedeelte en een wat ouder
westelijk gedeelte waar de achthoekige
zware toren is ingebouwd. Om verzakking
van de toren te voorkomen is in de 16de
eeuw een zware steunbeer aangebracht.
32
17
erd
Hervormde kerk en toren
Hoofdstraat 5 - 9997PH Zandeweer
openingstijden:
za. en zo. 11-17 uur.
Oldenzijl
Zandeweer is een klein
16 dorp maar rijk
aan monumenten. Er zijn zo’n 25 rijksmonumenten en die bevinden zich voor het
grootste deel in de hoofdstraat. Een straat
met de sfeer van Ot en Sien. De kerk staat
ook in de Hoofdstraat maar is wel een generatie ouder dan de rest.
Muzikale reis door: Duitsland, Bohemen, Rusland, Frankrijk, Amerika. Muziek van o.a.:
R. Schumann, G. Gershwin en M.
Ravel
D
De kerk zelf stamt uit de 13de eeuw
daarna duurde het een paar eeuwen voor er
een toren bij de kerk kwam. In de 17de eeuw
was de kerk blijkbaar te klein geworden en
is hij met twee traveeën verlengd. Dat valt
nauwelijks op, maar wanneer je op het metselwerk boven de vensters let kan je zien dat
het bij het nieuwe gedeelte iets sierlijker is.
Een quatre-mains piano optreden door
Ellen Dijkhuizen en
Ties Molenhuis
De toren staat los van de kerk. Zo’n
losstaande toren wordt wel Johannestoren
genoemd, naar Johannes de Doper, die op
verzoek van Salomé werd onthoofd.
Pianoschool Ellen Dijkhuizen
Hoofdstraat 1, Zandeweer.
Zaterdag 13 september
1ste concert om 14.00 uur
2de concert om 15.30 uur
Zondag is er trouwens een
herfst fair in de Hoofdstraat
open monumentendagen
- 33
e
D
D
Open Monumenten in de buurt
A
E
11
E
M
S
O
M
N
D
HALTE 6 - UITHUIZEN
Molen Windlust in Zandeweer
12
Molenhorn 17 - 9997 PM Zandeweer
Openingstijden: za. en zo. 11-17 uur.
Heilige Jacobus de Meerdere kerk
Roodes
Hoofdstraat-West 85 - 9981AB Uithuizen
Openingstijden: alleen za. 10-17 uur.
Uithuizermeeden
de pelgrimsroute. In 2008 is dit Jacobspad
** Over de loop van de dag wordt er op het Maarschal- geopend een route door Groningen en Drenkerweerd orgel gespeeld.
the, gedeeltelijk over oude kerkenpaden, die
** Er is een gids in de kerk aanwezig om uitleg te ge-17 aansluit op het netwerk naar Santiago. De
ven.
Jacobsschelp (Shell schelp) is het symbool
van Jacobus, het pad is daarom gemarkeerd
De kerk is gewijd aan de apostel Jaco- met borden waar deze schelp op staat.
bus. Daar waren er twee van, vandaar de
aanduidingen ‘de meerdere’ en ‘de mindere’
Wie het eerste gedeelte van de pel14
13 om ze uit elkaar te kunnen houden. Hij past grimstocht naar Santiago de Compostela
mooi bij het thema van deze monumenten- (Uithuizen-Hasselt) wil lopen kan hier een
dagen want Jacobus is de beschermheilige routeboekje voor dit traject kopen en provivan reizigers zoals: ruiters, soldaten en pel- and voor de tocht inslaan.
grims.
Windlust is net als de molen van Kan- voor Windlust. Maar gelukkig kwam op tijd
tens in 1818 gebouwd en eveneens een aan- het bewustzijn dat molens bij Nederland
tal jaren later verhoogd, waarschijnlijk om- horen. Windlust werd gerestaureerd en op
Uithuizen
dat het dorp groeide en er te veel obstakels 14 augustus 1976 vierde Zandeweer feest
rond de molen stonden waardoor de wieken omdat de molen grondig was opgeknapt en
de wieken weer draaiden.
niet voldoende wind meer vingen.
Uit de tachtig jarige oorlog (1628)
Veel molens die er nu nog staan zijn uit
de
het begin van de 19Usquert
eeuw. Oudere molens stamt het maalgeld, een soort belasting die12
zijn veelal verdwenen en na de uitvinding een boer aan de Staten van Stad en Lande
van de diesel- en de elektromotor werd moest betalen wanneer hij zijn koren liet
6
windenergie ouderwets, 4er5 werden geen malen. De ambtenaar die toezicht moest
nieuwe windmolens meer gebouwd.
De laat- houden op het innen van dat geld had de ti3
ste paar jaar denken we daar opeens weer tel chercher, wat werd verbasterd tot sarries.
heel anders over.
Om ontduiken van de belasting te voorkomen woonde hij dicht bij de molen, en zijn
Oude zeilschepen zijn vergaan of gewoning
werd de sarrieshut genoemd. Na de
sloopt, van de oude molens hebben gelukDoodstil
kig heel wat het overleefd. Al hebben ze een oorlog bleef de belasting gehandhaafd en
moeilijke tijd doorgemaakt; in de twintigste werd pas afgeschaft in 1855. Net als in een
eeuw verloren ze hun funktie, er was geen aantal andere Groninger dorpen staat naast
geld meer voor onderhoud. Dat was ook zo deze molen ook nog steeds dat huisje.
Jacobus de Meerdere is volgens een leOldenzijl
gende begraven in Santiago de Compostela
(Noordwest Spanje.) Boven zijn graf is
16 een
grote kathedraal gebouwd en het graf is
een bekend bedevaartsoort geworden. Over
heel Europa ligt een netwerk van pelgrimspaden die naar dat graf leiden. Deze kerk
in 10
Uithuizen is één van de startpunten van
Rottum
ie
34
p
11
rd
Zandeweer
Startpunt van de pelgrimsroute
open monumentendagen
- 35
D
Open Monumenten in de buurt
Kerkenpaden
nog veel oude kerkenpaden, zowel in de dorpen als in het open veld. Met name in het
Het Jacobspad is een pelgrimspad, dat dorp Warffum zijn nog een groot aantal o.a.
klinkt oud maar het deel in Groningen is het Noorder- en het Zuiderkerkpad. Zij lopas in 2008 geopend. De bedenkers hebben pen van noord en van zuid naar de wierde,
wel gebruik gemaakt van oude nog bestaan- waarop de NH kerk prijkt. Hier en daar
de paden, zoals kerkenpaden. Een kerken- zijn dwarspaden bijvoorbeeld het Oosterpad, de naam zegt het al, is een voetpad, kerkpad. Tegenwoordig is dat de zuidelijke
waarlangs men zondags naar de kerk in het begrenzing van het Openluchtmuseum.
dorp liep.
Tussen Uithuizen (Moeshorn) en Uithuizermeeden lopen ook kerkenpaden, die
bij de herinrichting dit gebied weer min
of meer in ere zijn hersteld. In het dorpje
Rottum, niet gehinderde door na-oorlogse
nieuwbouw, en met een vrije blik op de
wierde, liepen vroeger drie kerkenpaden.
Eén ervan is nog intact en maakt deel uit
van het Lange Afstand Wandelpad: ‘Nederlands Kustpad’.
E
S
M
E
M
ke
Ker
pa d
Pro
Kloosterwierde
vin
Uithuizen
cia
leweg
N998
‘t La
HetUsquert
Zuiderkerkpad in Warffum
we
g
at
Noorderkerkpad
NH Kerk
Doodstil
De kerkenpaden in Warffum
ie
erd
rmaar
Bot
Warffume
Rottum
7
ht
luc
en m
Op u s e u
M
Oosterkerkpad
Zuiderkerkpad
p
le
ra
Eemsmond vindt men
o
ci a
13
rst
36
de gemeente
Pr
vin
12
ste
In
Het kerkpad in Rottum
Oo
Veel kerkenpaden waren binnendoor
weggetjes door het buitengebied
die de boer6
4 5 met de dorpskerk. Om
derijen verbonden
3 moesten de gelovigen
bij de kerk te komen
vaak flinke afstanden afleggen, soms zelfs
twee keer per dag. Vaak over andermansgrond, maar het recht van overpad was
gebruikelijk. In de twintigste eeuw raakten
de kerkenpaden in onbruik; vooral door de
ruilverkaveling in de jaren zeventig zijn veel
kerkenpaden verdwenen. De laatste jaren
worden kerkenpaden in verschillende plaatsen weer hersteld als wandelroutes.
ge Ei
nd
O
N
D
Roodeschool
13
Doopsgezinde kerk
18
Uithuizermeeden
Mennonietenkerkstraat
12 - 9981BB Uithuizen.
Openingstijden: zat. en zon. 11-17 uur.
De nazaten van de Friese reformateur,
** In de Doopsgezinde kerk is een expositie over ‘een
reis door het verleden van Uithuizen en17omgeving’ Menno Simons, waren nijvere handelaren.
met oude foto’s en ansichtskaarten van de heer J. Ze kregen in Polen weliswaar geen burgerEkema. Tijdens deze dagen is hij zelf ook enkele rechten en mochten zich, op een groep bevoorrechten na, alleen vestigen in de vooruren aanwezig om uitleg te geven.
Toen Alva’s vuist zwaar op het Zuiden steden van Gdansk. Wie naar Norvy Dwor
14 drukte, bezweken de Doopsgezinde Gdanski rijdt ziet een panorama dat op
(België)
gemeenten, de één na de ander. De reis, de Nederland lijkt: velden met tarwe, kanalen,
vlucht, kwam voor de Doopsgezinden in de bruggen, dijken en wit-bonte koeien. In de
zestiende eeuw, in volle gang. Ze gingen naar 18de eeuw woonden nog zo’n 13.500 menishet Noorden, Oost-Friesland (Duitsland) of ten in het moerasgebied bij Gdansk. Op
naar Keulen. Ze verlieten hun bloeiende uitnodiging van Russin tsarina Catharine
vaderland voor veiliger oorden. Dat deden II vertrok indertijd een groot deel van de
ook de Friese mennonieten;Oldenzijl
ze streken in kolonie naar de vruchtbare gronden in de
dezelfde eeuw neer ten oosten van de Poolse Oekraïne. De achtergebleven mennonieten
16
havenstad Gdansk. Daar brachten
ze het hebben in 1945 voor het oprukkende Russimoerasgebied in cultuur. Mennoniet Am- sche leger ook deze streek verlaten. Ze werbrosius Vermeulen ontwikkelde daar een be- den voor Duitsers aangezien. Ze vluchtten
roemd drankje: Goldwasser. Een likeur met toen naar Canada en Zuid-Amerika. Wat
goudsnippers geproduceerd in distilleerderij bleef is een Hollands aandoende omgeving
10 11 De Zalm in Gdansk, waar nu een chique res- van kerken en huizen en van kerkhoven met
Nederlandse namen.
taurant is gevestigd.
D
Zandeweer
open monumentendagen
- 37
N
E
E
HALTE 7 - UITHUIZEN
E14
M
EMenkemaborg
S
M
O
N
D
Menkemaweg 2 - 9981CV Uithuizen, openingstijden: za. en zo. 10-17 uur.
(Alleen zaterdag 13 sept. gratis toegang.)
HALTE 8 - UITHUIZERMEEDEN
15
Voormalig stationskoffiehuis
Stationsstraat 18bis - 9982HA Uithuizermeeden
Openingstijden: za. en zo. 11-17 uur.
Roodeschool
Een adellijke familie, zoals de famiIn het Schathuis is tegenwoordig een
in conflict met de maatschappij en het ge** Op 13 September om 11.00 uur geeft Hans Werkman, loof. In 1924 werd hij tot acht maanden gelie Alberda van Menkema, zal vaak op reis café/restaurant gevestigd. en sinds kort is
schrijver en biograaf van Willem de Merode, een vangenisstraf veroordeeld wegens contact
geweest zijn, want ze woonden in de stad het doolhof van de Menkemaborg weer
Oosteinde
18
lezing
Uithuizermeeden over Merodes reizen naar Italië. Het geheel met
Groningen en buiten op hun borg in Uit- open
een 16 jarige jongen. Na zijn vrijlating
wordt
omlijst
met
zonnige
muziek
verzorgd
door
huizen. Allerlei interessante verhalen zijn te
kwam hij als een gebroken man terecht in
Tineke Roozen, daarmee wordt officieel de Willem Eerbeek. Omdat hij drie jaar lang zijn behalen uit grote archief van de familie. In de
17
de Merodekamer geopend.
17de eeuw werd er een ‘grand tour’ gemaakt
roep niet mocht uitoefenen wijdde hij zich
SCHIPPERS IN DE BUS
Uithuizen
17
van een paar jaar door Europa. Stamvader
** De oudheidkamer heeft een grote collectie museale geheel aan de literatuur. In de jaren dertig
Mello Alberda woonde in de borg Ringeweer
stukken die op reis hun weg naar Nederland heb- werd hij ziek en overleed in 1939 op 51 jaHet Jaco Schipperskoor gaat op zondagdirect naast de kerk in Uithuizen en op een
rige leeftijd.
ben
gevonden.
middag 14 september met de bus mee
plattegrond met de borg staat ook de tekst
van Warffum naar Uithuizen en weer
dat ‘5 uuren van Groningen’ lag. Er is een
Willem de Merode was een protestantsVader Keuning had zes zonen die allen
de
12
18 -eeuws verslag van een reis van Gronin- 13 terug. Wanneer14u geluk heeft treft u ze
in de voetsporen van hun vader traden: on- christelijke dichter die in een leven vol
onderweg. Maar ze geven die middag ook
gen naar Leiden per trekschuit, ijsschuit,
derwijzer. Twee broers van Willem Keuning, strijd meer dan 2300 gedichten schreef. De
nog drie optredens.
postkoets en rijtuig. Niet alleen de geschrewerden uitgever en een andere werd boek- bekendste zijn: De overgave, Het kostbaar
ven verhalen, maar ook afbeeldingen en obdrukker. Willem bleef het schoolmeesters- bloed, Ganymedes, De donkere bloei en De
jecten zijn te zien. Een belangrijk vervoerMenkemaborg, Uithuizen:
vak trouw en werd onder het pseudoniem lichtstreep en Kaleidoscoop. Willem liet
middel in de stad was de draagkoets en er is
Willem de Merode een bekende dichter. In zich vooral inspireren door de vele kunstrei13.30 – 13.50 en 14.05 – 14.25
een prachtig exemplaar bewaard gebleven
zen die hij maakte. De Stichting Oudheiden
Oldenzijl 1905 studeerde hij af aan de kweekschool kamer Uithuizermeeden heeft een ruimte
en alleen nu te zien.
in Groningen. In 1906 werd hij onderwijzer
Hotel ‘de Landbouw’, Usquert:
Ga dus zelf op reis naar de Menkemain Oude Pekela en een jaar later in Uithui- beschikbaar gesteld om de Willem de Mero16
15.30
–
15.50
borg en reis met de familie AlberdaDoodstil
terug in
zermeeden. Hij was een geliefde onderwij- de collectie opnieuw in Uithuizermeeden
de tijd!.
zer maar kwam door zijn homoseksualiteit tentoon te stellen.
D
38
e
l
f
z
open monumentendagen
10 11
- 39
i
Open Monumenten in de buurt (niet op loopafstand!)
E
16
M
M
S
N
O
D
HALTE 9 - ROODESCHOOL
E Nicolaaskerk - Oldenzijl
17
Oldenzijlsterweg 4 - 9986XM Oldenzijl
Openingstijden: za. en zo. 11-17 uur.
De kerk is gebouwd in het begin van de dit gebied zich ingezet om dijken te bouwen
13de eeuw, de overgangstijd tussen romaans en stukje bij beetje land op de zee terug te
en romano-gotiek. De zware bakstenen ar- veroveren.
chitectuur van de kerk en de relatief kleine
vensters zijn typisch romaans. Maar de ab-Uithuizen
sis, die uitbouw aan de achterkant, heeft
een wat rijkere versiering. Er breken nieuwe
tijden aan. Er heeft vroeger een toren naast
de kerk gestaan, maar die is in 1829 afgebroken.
12
10 11
p
40
Zandeweer
Laanweg 1 - 9983RG Roodeschool
Roodeschool
Openingstijden: za. en zo. 11-17 uur.
In Warffum, Usquert of Zandeweer
knoept het van de monumenten, sommige
Uithuizermeeden
Oosteinde
18
met een historie van meer dan 1000 jaar.
Dat is in Roodeschool, Oosteinde of Oudeschip onmogelijk. Wanneeer je op de kaart
17
voor in het boekje kijkt kun je zien dat dit
gebied in 1690 nog ingepolderd moest worden.
Roodeschool dankt zijn naam ongetwijfeld aan een rode school, maar dat was niet
deze school, hoewel die helemaal rood is.
Deze school is duidelijk uit het begin van
de twintigste eeuw (1929), toen was dit gebied al meer dan honderd jaar ingepolderd.
Voor de school staat de woning van de bovenmeester. Beide gebouwen zijn duidelijk
tegelijkertijd gebouwd.
14
13
De kerk ligt op een kleine wierde en
werd gewijd aan de H. Nicolaas, schutspatroon van de zeevarenden (ja, die van de
stoomboot). Waarschijnlijk woonden hier
toen veel mensen die op zee werkten. Oldenzijl lag destijds aan de Fivelboezem. In de
vroege middeleeuwen hebben er verschilEén van de werken van het quiltfestival,
lende watersnoodrampen plaats gevonden
dat destijds speciaal voor de Nicolaasin Groningen waarbij grote delen land zijnDoodstil
overstroomd. Bij die overstromingen is de
kerk werd gemaakt, mocht blijven hangen
Fivelboezem ontstaan. Sinds het begin van
tot na OMD. Alleen dat is al een kijkje
de 13de eeuw hebben vooral de kloosters in
waard
Openbare lagere school - Roodeschool
17
Oldenzijl
16
Ook deze school is al lang niet meer in
functie, het is nu het atelier van twee kunstenaars. Tijdens de open monumentendagen kunt u hun atelier bezoeken.
D
e
l
z
f
open monumentendagen
- 41
D
Fotowedstrijd voor scholieren
M
aak een geweldige foto tijdens de open monumentendagen en je maakt kans op roem en gewin. Het thema is dit jaar ‘Op reis’.
Maak een foto waar het thema vanaf spat. En het moet duidelijk zijn
dat de foto gemaakt is tijdens de Open Monumentendagen Eemsmond
2014. Dus een artistieke foto van een monument is niet voldoende.
Wat dan wel? Een foto van bezoekers onderweg, samen met je
vrienden in de bus of op de solexen fotogeniek gefotografeerd voor een
monument. Een monument waar de vlaggen buiten hangen en net een
paard met wagen voorlangs loopt. Ach weet je wat, we laten het helemaal aan je eigen fantasie over. Welke camera je gebruikt maakt niet
uit, je mag gewoon je mobieltje gebruiken.
HALTE 10 - OOSTEINDE
18
‘t Nijkerkje Oosteinde
Radsweg 11 - 9983RB Oosteinde
openingstijden: za. en zo. 11-17 uur.
** In de kerk is een fototentoonstelling over het
thema van deze monumenten dagen “Op Reis”
ment uit de polder‘ bewaard moet blijven.
De stichting zet zich enthousiast in om voor
het gebouw de status van monument te
krijgen en organiseert culturele activiteiten
in de kerk.
Oosteinde ligt net als Roodeschool in de
polder. Gebied dat niet zo lang geleden nog
buitendijks lag. Tussen Uithuizen en Spijk
Tijdens de open monumentendagen ordrong de Waddenzee nog diep het land in. ganiseren ze hier een fototentoonstelling
De polders aan de noordkant van de ge- over het Reizen in dit gebied. Het is niet de
meente Eemsmond zijn in de laatste twee oudste kerk in de gemeente, maar ga er toch
eeuwen ontstaan. Bijna de helft van de ge- vooral kijken. Als alleen ouderdom een crimeente Eemsmond was op de kaart voor in terium voor interessant is, wat moeten we
het boekje nog zee of kwelder. Dorpen als dan wel niet van ons zelf denken.
Roodeschool en Oosteinde zijn pas in het
begin van de 19de eeuw ontstaan.
Oosteinde is ook het oostelijke einde van
de gemeente Eemsmond. Hier eindigt de
De kerk van Oosteinde is in 1846 inge- bustocht of het is juist weer het begin van
wijd, In vergelijking met veel andere kerken de tocht
Roodeschool
naar Warffum.
uit de gemeente een piepjong gebouw maar
het is wel één van de oudste gebouwen in de
Oosteinde
18
polders.
Sinds 2010 is het gebouw niet meer
Uithuizermeeden
als kerk in gebruik maar wordt nu beheerd
door een stichting die vind dat dit ‘monu17
De foto’s worden door een deskundige jury beoordeeld op algemene fotokenmerken zoals bijvoorbeeld compositie en (on)scherpte. Maar
de aansluiting bij het thema, originaliteit en de ‘wow’ factor tellen het
zwaarst. Dus leef je in in het thema en ga aan de slag!
Eemshaven
Wie mag er mee doen? Je mag meedoen als je in de gemeente Eemsmond op een basisschool of middelbare school zit.
Geweldige prijzen:
1ste prijs: Je foto komt in de ‘Ommelander Courant’ en € 100,-,
2de prijs:
€ 75,-,
3de prijs:
€ 50,-.
Stuur je foto (niet meer dan één foto) voor 16 september 2014 op
naar: [email protected]
Vermeld daarbij je naam, adres, school en in welke klas je zit.
17
42
open monumentendagen
- 43
Gratis op reis
i
eder 2de weekend in september zijn veel monumenten in Nederland
gratis te bezoeken, ook in de gemeente Eemsmond. Omdat het thema van de
monumentendagen dit jaar ‘Op reis’ is, kan je dit jaar ook gratis reizen.
Op vertoon van dit boekje kan je gratis met de treinen van Arriva reizen
tussen de stations Warffum en Roodeschool.
De Rabobank Noord-Groningen heeft de kosten op zich genomen voor
twee historische bussen uit het busmuseum. De bussen rijden deze twee dagen een route door
de gemeente langs
veel van de monumenten. De route
en tijden staan in
dit boekje.
We wensen u
een goede reis.

Download Report