Nujood Ali getrouwd en gescheiden op haar tiende

JEMEN
Nujood Ali
getrouwd en gescheiden
op haar tiende
Judith Spiegel
Ga je ooit nog trouwen? „Nooit ofte nimmer.” Nujood Ali klinkt vastberaden.
Het is voorjaar 2013 in de Jemenitische hoofdstad Sana’a en Nujood is sinds vijf
jaar een gescheiden vrouw. Of meisje eigenlijk, want ze is nog maar vijftien. Ze
heeft iets strijdvaardigs, maar ook iets kwetsbaars. Ze is klein en dun, haar ogen
schieten van verlegen naar ondeugend. Ze kijkt alsof het leven haar overkomt
zonder er verder al te veel invloed op te hebben.
Zo is het ook die dag in de winter van 2008 dat ze te horen krijgt dat ze moet
trouwen met Faez Ali Thamer. Hij is in de dertig, zij is tien en heeft geen idee
wat dat betekent, een huwelijk. Maar ze kan er niet veel tegen doen, vaders wil
is wet en niemand in het straatarme gezin durft nee te zeggen tegen de bruidsschat van 750 dollar die voor Nujood wordt betaald. En zo is het eigenlijk ook
weer wanneer ze een taxi neemt naar de rechtbank in de hoofdstad Sana’a en
er om een echtscheiding vraagt. Ze heeft geen vooropgezet plan. Ze wil alleen
van die afschuwelijke man af, die haar elke dag verkracht. En van die schoonmoeder die haar zoon zijn gang laat gaan en Nujood slaat.
Geiten hoeden
Nujood komt uit een gehucht in Hajja, een provincie zo’n honderd kilometer ten
noordwesten van de hoofdstad. Het is er arm en het is er mooi, met middelhoge
bergen en droge rivierbeddingen die woeste stromen worden in de regentijd.
Haar dorp bestaat uit een handjevol huizen. De school is twee uur verderop, maar
daar gaat Nujood niet heen. Haar vader vindt het niet nodig dat meisjes naar
school gaan. De familie Ali leeft rustig van het land. Vader hoedt de geiten,
moeder en de meisjes halen water en bakken brood. Tot er ruzie komt met de
rest van het dorp en het gezin halsoverkop naar de stad vlucht, alles van enige
waarde achterlatend. Het leven in de stad blijkt moeilijk. Alles kost geld en dat is
er niet. Alleen Nujood levert nog wat op. Het is in Jemen de man, of zijn familie,
die een bruidsschat betaalt aan de vrouw, of haar familie. Die bruidsschatten
vormen vaak een welkome aanvulling op de schamele inkomsten van vaders met
dochters, die zij dus maar wat graag uithuwelijken. Moeder ziet lijdzaam toe hoe
Nujood Ali (10) in 2008 na de rechtszaak waarin haar echtscheiding is uit170
gesproken, in de Jemenitische hoofdstad Sana’a. Foto Khaled al-Hammadi.
171
JEMEN
Nujood teruggaat naar het dorp van haar jeugd, dit keer als getrouwde vrouw.
Het is de tweede vrouw van haar vader, Dowla, die Nujoods redding blijkt.
Nadat Nujood haar echtgenoot in maart 2008 heeft overgehaald om een paar
dagen uit het dorp weg te mogen om haar familie in Sana’a te bezoeken, klopt
ze aan bij deze straatarme vrouw, die ze aardig vindt en vertrouwt. Het is Dowla
die haar aanspoort naar de rechtbank te gaan. „Als niemand van je familie je
wil helpen, is dat je laatste uitweg,” is haar boodschap. Ze geeft Nujood het
geld dat ze die ochtend op straat bij elkaar heeft gebedeld, tweehonderd rial,
ongeveer een dollar, net genoeg voor een taxirit. Nujood voegt de daad bij het
Nujood Ali thuis in Sana’a in
2013, vijftien jaar oud. Links
een van haar zusjes. Foto
Judith Spiegel.
is, of ze van haar man wil scheiden. „Dat accepteerde Nujood niet,” zegt Shada.
Een andere rechter vraagt haar waarom ze de regeling niet accepteert. „U weet
niet wat er gebeurd is,” houdt Nujood hem voor. „Hij trok al mijn kleren uit en
deed hele erge dingen met me.” Dan besluit de eerste rechter de zaak te beslissen en zegt Shada een week later terug te komen voor het echtscheidingsvonnis.
Die dag, 15 april 2008, zit de rechtszaal bomvol met door Shada opgetrommelde
media en mensenrechtenactivisten. Nujoods echtgenoot heeft twee advocaten
meegenomen. „Ben je nu tevreden, nu je een groot schandaal van mij hebt gemaakt,” sist hij tegen Shada. Ook Nujoods vader valt haar aan. „Je hebt de reputatie van mijn familie te gronde gericht.” Shada blijft kalm en antwoordt dat het
een schande is dat hij zijn dochter aan een dertig jaar oude man heeft uitgehuwelijkt. „Toen werd de echtscheiding uitgesproken en heb ik Nujood mee naar huis
genomen om te lunchen. Daarna gingen we naar het kantoor van de krant
Yemen Times en kreeg ze chocoladetaart en een teddybeer. Ze was zo blij.”
Ook Shada is op dat moment blij. Ze voert al jarenlang strijd tegen kindhuwelijken en dit is een enorme overwinning. Jemen kent geen minimale huwbare
leeftijd. Volgens gegevens van de Verenigde Naties trouwt in dit land 32 procent
van de meisjes voor hun achttiende en elf procent voor hun vijftiende. Het heeft
te maken met armoede en ongeletterdheid, maar ook met tribale en religieuze
woord en neemt de taxi naar de rommelige rechtbank waar het krioelt van de
volwassen mannen die allemaal door elkaar schreeuwen.
Een rechter ontfermt zich over haar en belt Shada Nasser (50), een bekende
mensenrechtenadvocate. Die haast zich naar de rechtbank; een kind van tien
dat om een echtscheiding komt vragen, dat is ongehoord. „De rechter was blij
dat ik er was,” herinnert Shada zich als ze in april van dit jaar via Skype haar
ervaringen over Nujood deelt. „Hij zei me de week erna terug te komen voor
de zitting. Ik vroeg hem om een kopie van het dossier en van het huwelijkscontract. Dat had hij niet.” De zitting gaat toch door en Nujood en Shada
verschijnen voor de rechter. Nujoods echtgenoot wordt binnengebracht. Hij
kijkt Nujood vol haat aan. De rechter vraagt hem of hij bereid is van Nujood te
scheiden. Dat is hij, maar alleen als Nujood hem de bruidsschat terugbetaalt.
Dat is de regel in Jemen als de vrouw om echtscheiding vraagt.
Echtscheidingsvonnis
Nujood Ali tijdens de rechtzaak voor het verzoek om echtscheiding. Geheel links
De rechter zit ermee in zijn maag en houdt Nujood een regeling voor. Ze mag de
komende acht jaar bij haar familie blijven en beslist vervolgens, als ze volwassen
haar echtgenoot Faez, daarnaast haar advocate, de mensenrechtenactiviste Shada
172
Nasser, en rechts van Nujood haar vader. Foto Khaled al-Hammadi.
173
JEMEN
tradities. „Wie een goed huwelijk wil, trouwt met een negenjarige,” luidt een
tribaal gezegde.
cijfers zijn niet bekend, maar het gaat om ten
minste een miljoen exemplaren, en dat is een
conservatieve schatting. „Nujood is rijk, en niet
alleen in Jemen,” zegt Margaux Marsie van
uitgeverij Michel Lafon, de oorspronkelijke
uitgever van Nujoods boek. Meer wil ze er niet
over zeggen, maar het valt bij benadering wel te
berekenen.
Afvalligheid
De in Parijs wonende Jemenitische filmmaakster Khadija Al-salami (48), die zich
later ook over Nujood ontfermt, begrijpt hoe dat gaat. Ook zij is als jong meisje,
ze was elf, uitgehuwelijkt aan een veel oudere man. „Ik heb mijn moeder later
gevraagd hoe ze dat kon laten gebeuren. Ze zei dat ze dacht dat het zo was
voorbestemd: meisjes moesten trouwen.” Pas nadat Khadija een zelfmoordpoging had gedaan, schrok haar moeder wakker en hielp ze haar dochter met
een echtscheiding. „Nu zegt mijn moeder dat ik haar de ogen heb geopend,
dat er weliswaar drie generaties overheen moesten gaan maar dat ze nu nooit
meer zou toestaan dat iemand in de familie zijn jonge dochter uithuwelijkt.”
Pogingen in Jemen om een wettelijke huwelijksleeftijd in te voeren, mislukken
keer op keer. Telkens houden religieuze hardliners de wet tegen. In een CNNdocumentaire van augustus 2009 zegt een parlementslid voor de fundamentalistische Islah-partij: „Niemand heeft het recht in te grijpen in dingen die Allah
zo heeft bepaald. De islam schrijft geen huwbare leeftijd voor. Waarom dus een
probleem maken als dat er niet is?” Sterker, de religieuzen kozen de tegenaanval en verklaarden iedereen die de wet zou steunen tot afvallige. Dat is in
Jemen niet niks: op afvalligheid staat de doodstraf.
Nujood krijgt volgens het contract tussen haar
en de uitgever gemiddeld tien procent van de
opbrengst, nevenrechten nog daargelaten - geen
ongebruikelijke afspraak. Met een gemiddelde
verkoopprijs van tien dollar per boek is Nujood
dus dollarmiljonair, in een land waar het gemiddelde maandsalaris rond de tweehonderd dollar
ligt. Ze krijgt studiebeurzen aangeboden; activisten, advocaten en filmmakers trekken zich haar
lot aan. Journalisten staan in die tijd dagelijks
op de stoep. Het wemelt bij haar thuis van de Amerikaanse, Duitse en Engelse
verslaggevers. Ze willen foto’s, films en quotes. „Ik wil naar school, advocaat
worden,” zegt Nujood tegen de media. En waarom ook niet? Het kan allemaal,
de wereld ligt voor haar open.
Shariawetgeving
Het zijn niet alleen religieuze mannen van middelbare leeftijd die er zo over
denken, ook vrouwen laten van zich horen. In 2010 demonstreerden honderden
vrouwen voor het parlement. Ze hielden korans boven hun hoofd en scandeerden: „Ja tegen de shariawetgeving ter bescherming van vrouwenrechten!”
„Een meisje kan trouwen wanneer ze volwassen is, voor sommigen is dat op
hun vijftiende, voor anderen op hun negende,” zei een van de vrouwen tegen
een journalist ter plekke. Ze vertegenwoordigen daarmee niet de islam, maar
wel een school binnen de islam die meent dat de profeet Mohammed trouwde
met Aisha toen zij negen was, en daaraan kan niet getornd worden door
wereldlijke wetgeving.
Intussen is Nujood in no time het gezicht geworden van Jemens kindbruiden.
Haar verhaal gaat de wereld over en Nujood gaat de wereld over. Ze staat op
het podium met Hillary Clinton, reist naar Parijs, München, New York. Ze schrijft
een boek, althans laat een Franse journaliste haar verhaal vertellen. Het verschijnt
in 2009 en wordt uitgebracht in 35 talen. Het verkoopt als een dolle. Exacte
174
Schandpaal
Maar niet iedereen denkt in kansen. Haar naaste omgeving denkt vooral in
schande. Buren, familieleden, de overheid, zij vinden dat Nujood met haar
acties de vuile was buiten heeft gehangen. Dat doe je niet. Je vertelt niet de
hele wereld wat er met je gebeurd is, laat staan dat je je vader publiekelijk aan
de schandpaal nagelt. Het zijn geen uitzonderlijke reacties in een land waar eer
en schande van de familie belangrijker zijn dan het welzijn van de individuele
gezinsleden. Wanneer de eer van de vrouwen van de familie wordt geschonden,
wordt ook, nee vooral, de eer van de mannen in de familie geschonden. Die eer
kan door buitenstaanders worden geschonden, maar ook door de vrouw zelf.
Nujood wordt van het laatste beschuldigd en voelt dat ook zo.
Hoe boos Nujood ook is op haar vader, ze blijft naar hem luisteren. Hij is nog
steeds de baas van het gezin en al die goedbedoelende mensen van overdag
zijn ‘s avonds weer weg. Dan praat hij op haar in. Als er dan geen eer meer is,
laat er dan tenminste geld zijn. Hij overtuigt haar ervan dat ze hem het geld moet
175
JEMEN
Nujood Ali met advocate Shada Nasser
in 2008 op bezoek bij Hillary Clinton, de
Amerikaanse minister van Binnenlandse
Zaken.
geven dat ze met haar boek verdient,
dat ze geen interviews moet geven
zonder daar geld voor te vragen, dat
haar advocate Shada Nasser een miljoen dollar in haar zak heeft gestoken.
Nujood zet Shada vervolgens publiekelijk aan de kant in een interview in
de Engelstalige krant Yemen Observer.
Shada trekt zich terug, ze weet dat
ze haar werk niet meer kan doen.
De meeste Jemenieten vertrouwen
iemand als Shada niet. Die moet er
een slaatje uit willen slaan, is de
gedachte. En nu staat het ook nog in
de krant, dus het moet wel waar zijn.
„Dit is het huis van mijn broer. In mijn eigen huis woon ik niet meer omdat mijn
vader daar ook is en ik kan niet meer samen met hem wonen. Hij slaat haar,
zegt ze, en zijn derde vrouw heeft Nujood het huis uit geschopt. „Maar dat
huis is van mij. Het is gekocht met hulp van de uitgever.” Ze vertelt dat haar
vader van diezelfde uitgever maandelijks duizend dollar krijgt. „Maar ik krijg
nauwelijks iets, soms geeft hij me vijftig dollar.” Ze praat niet graag over haar
vader en de problemen die ze met hem heeft, maar ze realiseert zich hoe de
vork in de steel zit: „Ik heb het hem mogelijk gemaakt om nieuwe echtgenotes
te kopen.” In Jemen is het toegestaan om vier vrouwen te hebben, mits de man
in staat is hen te onderhouden.
Qat kauwen
Nu, zes jaar later, vertelt Shada hoe verdrietig ze er nog steeds over is. Ze zwaait
met haar handen voor haar gezicht, in de hoop dat ze de opwellende tranen
weg kan wapperen. „Ik kan haar niet haten, ze is als een dochter voor me, ze
is een kind. Maar haar familie, vooral haar vader, is heel slecht. Ik heb de uitgever en schrijfster destijds gevraagd waarom ze hem duizend dollar per maand
gaven. Hij was nota bene de man die haar heeft verkocht. Sinds hij dat geld
had, kwam hij wekenlang niet thuis, zat hij ergens qat te kauwen.” Shada heeft
het zo vaak tegen Nujood gezegd: „Denk aan jezelf, niet aan je familie. Ga weer
naar de rechtbank, klaag je vader aan, je hebt het eerder gedaan, je kunt het
opnieuw.” Het hielp niet. Nujood werd heen en weer geslingerd tussen goede
adviezen van wereldwijze vrouwen en de harde werkelijkheid op de grond.
Op je tiende, ongeletterd, is het niet makkelijk een afgewogen keuze te maken.
Is het daarom dat ze vijf jaar na haar scheiding in zo’n armetierig huis woont?
De donkere benedenverdieping in een arme buurt op weg naar het vliegveld
bestaat uit drie kale kamers en een hoek die als wc en douche gebruikt wordt.
Gekookt wordt in een hoek van de kamer. Daar waar ook de stapel armoedige
kleren ligt, en opgerolde matrasjes voor ‘s nachts, als de woonkamer in slaapkamer verandert voor de vrouwen van het huis. Aan de plafonds hangen draden
zonder peertjes, het is een huis zonder licht. Van buiten komt alleen geluid, van
brommers, geiten en huilende kinderen. Vrouwen in zwarte nikabs lopen het
huis in en uit, met goedkope plastic sandalen aan hun voeten. Nujood sjouwt
rond met een baby op haar arm.
176
De Jeminitische hoofdstad Sana’a. Foto javarman3.
Smoesjes
Honderd meter buiten het huis van Nujoods broer is een grote openbare meisjesschool. Het wemelt er van de meisjes met schelle stemmen in groene abaya’s
en witte hoofddoeken, het Jemenitische schooluniform. Ze kopen er ijsjes en
cactusvijgen van karretjes die voor de school staan. Nujood gaat er niet heen.
„We moesten uit deze buurt wegvluchten tijdens de oorlog in 2011. We gingen
terug naar ons dorp in Hajja, en sindsdien ben ik niet naar school geweest, maar
ik ga volgend jaar weer.” Smoesjes, denkt advocate Shada. „Iets of iemand
houdt haar tegen.” Ook filmmaakster Khadija is niet overtuigd. „Ze is lui, voor
mij was school destijds mijn enige veilige haven, het enige wat ik wilde was
177
JEMEN
in Jemen afspeelt?” Uitgever Michel Lafon gaat daarom eind 2009 zelf naar
Jemen. Hij koopt er het huis en haalt Nujoods broer uit de gevangenis, die daar
zit in verband met een ongeluk dat hij had veroorzaakt met een taxi, gekocht
van het boekengeld. „Hij deed dat allemaal voor Nujood. Hij liet de familie zelfs
zien hoe de gekochte stofzuiger werkte en deed voor hoe ze hem moesten
gebruiken.” Khadija herinnert zich van die dag vooral de thee, of eigenlijk het
gebrek aan thee. „We hadden meubels gekocht voor het nieuwe huis. We
waren druk in de weer, maar niemand bood ons thee aan, en dat is heel eigenaardig voor Jemen.”
Jemenitische cultuur
Schoolkinderen in Jemen. De meisjes dragen een traditionele abaya.
Hebberigheid die in de plaats is gekomen voor gastvrijheid? Het kan, beide zijn
een belangrijk onderdeel van de hedendaagse Jemenitische cultuur, waar vooral
mannen zeer op geld gefixeerd kunnen zijn. Khadija is bang dat dit ook hier
geldt. „En waardigheid. Het heeft ook met waardigheid te maken. Wij waren
thuis net zo arm en eenvoudig als de familie van Nujood, maar we leerden dat
we nooit onze waardigheid mochten verliezen. Om geld vragen? Dat deed je
niet. En je biedt altijd thee aan.” Khadija kan er niet over uit. „Ik heb Nujood zo
vaak gezegd hoe graag ik haar kansen had willen hebben, maar ze heeft er niks
mee gedaan. Misschien ben ik te hard.” Hard is het niet, te weinig realistisch
misschien wel. „Misschien heb je gelijk, ik ben een dromer.”
Foto Michele Alfieri.
daarheen gaan. Ik wist dat onderwijs mijn redding zou zijn. Of Nujood ook zo
goed weet wat ze wil, betwijfel ik.“
Het huis dat de uitgever voor haar kocht, staat ook pal naast een school. Dat is
geen toeval. Khadija: „We hebben het erop uitgezocht. Zodat er geen enkel
excuus was om te spijbelen. Maar ze gaat niet, ze denkt dat ze een superster
is.” Vrouwen als Shada en Khadija klinken enigszins vermoeid als het onderwerp Nujood ter sprake komt. Jarenlang hebben ze geprobeerd om haar uit
de ellende te halen, om het geld niet in handen van haar vader te laten vallen,
maar hun missie is niet geslaagd. Zo mogelijk nog gefrustreerder klinkt Margaux
Mersie van de uitgeverij, „We zijn een beetje moe. We hebben geprobeerd haar
te helpen, maar dat is niet gelukt. Nujood vroeg ons telkens om het geld aan
een andere advocaat over te maken. Ze heeft er veel versleten in die zes jaar,
tot ze ons zelf vroeg het naar haar vader te sturen. We konden niet veel anders,
waren gebonden aan de Jemenitische wet.”
Khadija beaamt dat de uitgever geen blaam treft. „Het was voor hen niet makkelijk. Zij zaten in Frankrijk, hoe kun je dan grip hebben op iets wat zich ver weg
178
Want wil een meisje van tien dat nooit naar school is geweest écht advocaat
worden? Of zijn dat woorden die haar in de mond zijn gelegd? Als Nujood
praat, klinkt het vaak alsof ze politiek correcte zinnen herhaalt die haar zijn
ingefluisterd. Het boek dat uit haar mond is opgetekend, bevat die zinnen ook.
Zoals: „First things first: Ik moet mijn huiswerk goed doen. Ik moet een goede
Een vrouw aan
het werk op het
platteland van
Jemen. Foto Tanya
Holm.
179
JEMEN
student zijn zodat ik naar de universiteit kan en rechten studeren. Als ik hard
werk, kom ik er wel.” Zou Nujood dat echt gezegd hebben, uit zichzelf? Als een
tienjarig kind mag kiezen tussen een overbevolkte school van slechte kwaliteit
en beroemd worden, wat kiest het dan? Als je weet dat je dan al een paar jaar
achterligt bij de rest van de klas, terwijl buiten de cameraploegen op je staan
te wachten, wat kies je dan?
Nujood koos de camera. In het voorjaar van 2014 laat Nujood telefonisch weten
dat ze nog steeds niet naar school gaat, maar volgend jaar misschien wel. Net
als een jaar geleden. En net als een jaar geleden zit ze het grootste deel van de
dag thuis. „Ik mis de camera,” zegt ze, „ik vind het leuk als ze me bellen, en
nu gebeurt dat niet meer zo vaak.” Ze is gewend geraakt aan haar status als
beroemdheid. Dag in dag uit stond ze in het middelpunt van de belangstelling.
Dat was niet haar keus, maar zo ging het. De media kregen hun verhaal, Nujood
de aandacht. Ze geniet ervan. Waarom dan al die frustratie bij de mensen om
haar heen? Omdat zij hadden gehoopt dat de media-aandacht die ze zelf in
gang hebben gezet ertoe zou leiden dat iemand in Nujoods gezin zo verstandig
zou zijn om eindelijk te doen wat ze al lang hadden moeten doen: hun kind
beschermen.
Leerplicht
De mensen om Nujood heen zijn ook gefrustreerd omdat er in Jemen juridisch
niets te doen is tegen ouders die hun rol van opvoeder verzaken. Zij kunnen niet
uit de ouderlijke macht worden ontzet. Leerplicht wordt niet afgedwongen, behoorlijke opvang voor kinderen in penibele situaties is er niet. Jemen is partij in
het internationaal verdrag voor de rechten van het kind, maar in de praktijk komt
daar niets van terecht. Wettelijke bezwaren kunnen er niet zijn. Sharia-wetgeving
mag dan volgens sommigen een obstakel vormen voor een minimum-leeftijd
voor het huwelijk, ze staat de zorg voor en bescherming van kinderen niet in de
weg. Het ligt aan Jemens algehele staat van wetteloosheid, aan de traditie dat
kinderen hun mond moeten houden, dat het onbespreekbaar is om een man
uit de rol van vader te zetten en dat zaken als seksueel misbruik taboe zijn.
Jemen is overigens niet het enige land waar zeer jonge meisjes worden uitgehuwelijkt. Human Rights Watch noemt in juni 2013 negentien andere landen
die in de toptwintig van kindhuwelijken staan. Landen als India, Niger, Ethiopië,
Liberia en Nicaragua. In Irak wordt momenteel zelfs gewerkt aan een wetswijziging die de minimale huwelijksleeftijd van achttien moet afschaffen. Dat is een
ramp voor de meisjes zelf, die niet alleen psychische problemen krijgen, maar
ook veel vaker sterven tijdens seks of een bevalling dan volgroeide vrouwen.
180
Bovendien betekent een kindhuwelijk vaak dat de meisjes niet (meer) naar
school gaan. Armoede en analfabetisme woekeren zo voort. De kans is vervolgens groot dat meisjes die niet naar school gaan en zelf weer dochters krijgen,
niet snel geneigd zijn hun dochters te beschermen tegen kindhuwelijken.
Armoede is Nujoods probleem niet
meer. Nu is het eerder haar rijkdom
die haar interessant maakt voor
Jemens mannen die op zoek zijn
naar een jonge bruid en normaal
gesproken hun neus zouden ophalen voor een gescheiden vrouw.
„Hij is negentien en ik ken hem,
het is beter zo,” zegt ze tijdens het
telefoongesprek. Ze heeft het over
de jongen met wie ze onlangs is
getrouwd. „Wat?!” is de geschokte Beeld van het ouderlijk huis van Nujood Ali
in 2013. Foto Judith Spiegel.
reactie van advocate Shada, die
het nieuws over Nujoods nieuwe
huwelijk nog niet had gehoord. „Ze moet het zelf weten, er is nu echt niets
meer wat we voor haar kunnen doen,” verzucht uitgeefster Margaux. „Nu ze
getrouwd is moeten we al het geld - dat we zo lang mogelijk achter hebben
gehouden - en de documenten van het huis aan haar overmaken.” Dat hebben
Nujood - het is immers haar geld - en haar man aan de uitgever gevraagd.
Onwetendheid
Khadija is er iets optimistischer over. Tijdens een recent bezoek aan Jemen heeft
ze Nujoods nieuwe man ontmoet. „Hij was aardig en reed in een dure auto,
dus ik ga ervan uit dat hij rijk is. Ik heb Nujood op het hart gedrukt niet te
zeggen hoeveel geld ze heeft.” Op papier moet dat lukken. Wettelijk hebben
vrouwen in Jemen het volledige eigendom over hun geld. In de praktijk gaat het
vaak anders. Onwetendheid over hun eigen rechten, ongeletterdheid en patriarchale tradities leiden er vaak toe dat vrouwen de administratie en controle van
hun eigendom en inkomen aan hun echtgenoten overlaten.
Intussen kocht Khadija de filmrechten van Nujoods boek. „Ik wil Nujoods verhaal vertellen, en het mijne, maar niet door Jemen in een kwaad daglicht te
stellen. Ik begrijp die maatschappij, ik hou van dat land.” Ook Shada Nasser
blijft strijden voor de vrouwen van Jemen. Na Nujood hielp ze meer Jemenitische meisjes aan een echtscheiding, meisjes die Nujoods verhaal opvingen
181
JEMEN
Op de set van de film
I Am Nojoom, age 10
and divorced die Khadija
Al-salami in 2014 over
het leven van Nujood Ali
vernieuwing toe, schrijven ze. Westerse landen, waaronder Nederland, steunen
het wetsvoorstel maar doen dat op de softe manier: ze steunen vrouwenclubs
met geld en advies. Er is geen sprake van de ‘Oegandamethode’. Dat land werd
door Nederland van het hulpinfuus gehaald vanwege nieuwe anti-homowetgeving.
heeft gemaakt. De vrouw
van de rechter heeft
Nujood westerse kleren
aangetrokken. Locatie:
een rechtbank in Jemen.
Foto Khadija Al-salami.
Zo gaat het niet met de kindhuwelijken. Het is een islamgerelateerd onderwerp
en niemand wil zich eraan branden. Niemand durft het aan om te zeggen: „En
nu is het genoeg, geen hulp meer zolang kindhuwelijken niet eens en voor altijd
worden uitgebannen.” Het signaal dat kindhuwelijken universeel onacceptabel
zijn wordt in Jemen niet afgegeven. Te gevoelig, te grote kans op het stempel
islamofoob. En Nujood? Die houdt zich hier allemaal niet mee bezig. Haar
gezicht wordt nog wel op posters afgedrukt als illustratie bij het onderwerp,
maar ze staat zelf niet op de barricades de longen uit het lijf te schreeuwen
tegen kindhuwelijken.
en het als voorbeeld gebruikten. Bovendien is in Jemen de discussie over een
nieuwe wet weer in volle gang. Vrouwenorganisaties hebben het onderwerp
hoog op de agenda gezet tijdens de inmiddels afgeronde nationale dialoog,
die moet eindigen in een ontwerpgrondwet. Een van de aanbevelingen voor
die grondwet is een minimale huwelijksleeftijd van achttien, inclusief een
strafbaarstelling voor overtreders.
Ze is eigenlijk nog steeds een meisje, dat
opnieuw veel te vroeg in het huwelijk treedt.
Vrijwillig dit keer, zegt ze. Ze heeft haar
vader uit haar huis gezet en woont er nu
met haar nieuwe man, zelf nog een tiener.
Laat hij haar naar school gaan? Of gaat
hij haar geld uitgeven aan qat, auto’s en
medische behandelingen voor talloze familieleden? Shada, Margaux en Khadija hopen
van niet. Ze hopen dat ze alsnog naar school
gaat, maar vrezen het ergste. Nujood ziet
tijdens het interview in 2013 het probleem
niet. „Dingen zijn nu beter dan eerst. Door
het boek hebben we een huis, spullen, eten,
allemaal zaken die we eerst niet hadden.”
Ze kijkt vragend, alsof ze wil checken of
dit wel de juiste soundbite is, en voegt er
dan aan toe: „En na de zomer ga ik naar
school.” Dat was ook de dag dat ze zei
nooit ofte nimmer meer te zullen trouwen.
De vrouwen achter dit voorstel weten dat achttien waarschijnlijk te hoog gegrepen is, maar zetten hoog in. Als het zeventien of zestien wordt, zou dat al
enorme winst zijn. Of dat gaat lukken, is de grote vraag. De kans is groot dat de
wet wordt tegengehouden door conservatieve geestelijken, en als hij er al komt,
wil dat nog niks zeggen. Er zijn genoeg goede wetten in Jemen, maar niemand
houdt zich eraan. De overheid heeft nauwelijks invloed op wat er buiten de
grote steden gebeurt. In gehuchten hoog in de bergen of ver weg in de woestijn
kunnen vaders nog jarenlang hun veel te jonge dochters uithuwelijken zonder
dat er een haan naar kraait. Bovendien is het in Jemen niet moeilijk om aan
valse papieren te komen waarin kan worden gesjoemeld met geboortedata.
Wetsvoorstel
Het draagvlak voor de wet is bovendien matig. In een onderzoek van het Yemen
Polling Center uit april 2014 blijkt dat slechts 52,8 procent van de ondervraagde
vrouwen voor een minimumleeftijd is. Dat betekent dat bijna de helft van de
ondervraagde vrouwen tegen een minimumleeftijd is, ook voor hun eigen
dochters. Mannen zijn enthousiaster: zeventig procent stemt voor. Activisten
worden er wanhopig van. Niet de wet, maar het Jemenitische geweten is aan
182
Nujood met een Hello Kitty knuffel
in de Verenigde Staten in 2008.
Foto Shada Nasser.
183

Download Report