SAXION HOGESCHOOL ENSCHEDE
ACADEMIE MENS EN MAATSCHAPPIJ
Samen sterk met online
groepswerk
Marieke Eelderink en Maureen Heuzels
10-06-2014
“SAMEN STERK MET ONLINE GROEPSWERK”
Bachelorrapport Maatschappelijke Werk en Dienstverlening
Marieke Eelderink
Maureen Heuzels
146289
148108
EMM3V92C
Academie AMM
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
Saxion Hogeschool te Enschede
Docent: Karin Kremer-Baars
Toetscode: T.AMM.37554
Saxion Enschede
Enschede, 10 juni 2014
2|P a gin a
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD .....................................................................................................................................6
SAMENVATTING .................................................................................................................................7
1 INLEIDING ........................................................................................................................................9
1.1 Aanleiding .................................................................................................................................9
1.2 Projectkader............................................................................................................................ 10
1.3 Doelstelling ............................................................................................................................. 10
1.4 Vraagstelling ........................................................................................................................... 10
1.4.1 Deelvragen ....................................................................................................................... 10
1.5 Leeswijzer ............................................................................................................................... 10
2 COMPETENTIES EN BEGELEIDING IN HET ONLINE GROEPSWERK .................................................... 11
2.1 Online hulp ............................................................................................................................. 11
2.2 Groepswerk............................................................................................................................. 12
2.2.1 Online............................................................................................................................... 13
2.2.2 Software........................................................................................................................... 13
2.2.3 Modules en illustratie ....................................................................................................... 14
2.3 Vorm van hulp ......................................................................................................................... 14
2.4 Veiligheid ................................................................................................................................ 15
2.5 Methoden ............................................................................................................................... 15
2.6 Competentieprofiel ................................................................................................................. 15
2.7 Competente online hulpverlener ............................................................................................. 16
2.7.1 Professioneel en kwaliteitsgericht ..................................................................................... 16
2.7.2 Kennen van mogelijkheden en beperkingen online hulp .................................................... 16
2.7.3 Omgaan met digitale communicatiemiddelen ................................................................... 16
2.7.4 Omgaan met kanalenreductie........................................................................................... 16
2.7.5 Houding en uitstraling ten opzichte van online hulp .......................................................... 17
2.7.6 Invulling geven aan veranderende regie ............................................................................ 17
2.7.7 Informatieverwerking en analyse ...................................................................................... 18
3 ONDERZOEKSDESIGN ..................................................................................................................... 19
3.1 Onderzoekstype en onderzoeksmethode ................................................................................ 19
3.2 Populatie en steekproef .......................................................................................................... 19
3.2.1 Populatie .......................................................................................................................... 19
3.2.2 Gelegenheidssteekproef.................................................................................................... 19
3|P a gin a
3.3 Instrumenten .......................................................................................................................... 20
3.3.1 Diepte-interviews met groepswerkers en experts .............................................................. 20
3.3.2 Enquêtes afnemen aan deelnemers binnen de groepen op de website Mijn Groep Online . 20
3.4 Analysekader........................................................................................................................... 21
3.5 Procedure ............................................................................................................................... 22
3.6 Validiteit ................................................................................................................................. 22
3.7 Betrouwbaarheid .................................................................................................................... 23
3.8 Ethische overwegingen............................................................................................................ 23
3.9 Samenvatting .......................................................................................................................... 24
HOOFDSTUK 4 RESULTATEN .............................................................................................................. 25
4.1 Competenties volgens de groepswerkers en de experts .......................................................... 25
4.2 Competenties volgens de deelnemers ..................................................................................... 28
HOOFDSTUK 5 CONCLUSIES .............................................................................................................. 30
5.1 Conclusies theoretische deelvragen......................................................................................... 30
5.1.1 Competentieprofiel groepswerker ..................................................................................... 30
5.1.2 Competenties online groepswerk ...................................................................................... 30
5.1.3 Begeleiding binnen Mijn Groep Online .............................................................................. 31
5.2 Conclusie praktische deelvraag................................................................................................ 32
5.2.1 Kennis............................................................................................................................... 32
5.2.2 Houding............................................................................................................................ 34
5.2.3 Vaardigheden ................................................................................................................... 35
5.3 Conclusie hoofdvraag .............................................................................................................. 37
5.3.1 Kennis............................................................................................................................... 37
5.3.2 Houding............................................................................................................................ 38
5.3.3 Vaardigheden ................................................................................................................... 39
5.4 Aanbevelingen ........................................................................................................................ 43
5.4.1 Aanbeveling intervisiebijeenkomsten ................................................................................ 43
5.4.2 Aanbeveling uitzetten enquête deelnemers....................................................................... 44
5.4.3 Aanbeveling integreren competentieprofiel ...................................................................... 44
5.4.4 Aanbeveling vervolgonderzoek ......................................................................................... 44
5.5 Sterktes en zwaktes ................................................................................................................. 44
5.5.1 Sterke punten ................................................................................................................... 44
5.5.2 Zwakke punten ................................................................................................................. 45
5.6 Discussie ................................................................................................................................. 45
4|P a gin a
LITERATUURLIJST .............................................................................................................................. 47
BIJLAGEN .......................................................................................................................................... 50
Bijlage I: Model overeenkomst onderzoeksopdracht ..................................................................... 50
Bijlage II: Concept, Indicator en dimensie ...................................................................................... 54
Bijlage III: Akkoordverklaring deelname interview ......................................................................... 55
Bijlage IV: Interviewvragen groepswerkers en experts ................................................................... 56
Bijlage V: Informatiebrief enquête deelnemers Mijn Groep Online ................................................ 57
Bijlage VI: Enquête vragen deelnemers ......................................................................................... 58
Bijlage VII: Labeling interview vragen ............................................................................................ 59
Bijlage VIII: Evaluatieformulier opdrachtgever ............................................................................... 62
Bijlage IX: Beoordelingsformulier T.AMM.37555 Bachelorrapport (2013-2014) ............................. 65
5|P a gin a
VOORWOORD
Voor u ligt het resultaat van het onderzoek naar de ontwikkeling van een competentieprofiel voor
online groepswerkers binnen de website Mijn Groep Online. Wij hopen met dit rapport een bijdrage
te kunnen leveren aan de profilering en legitimering van online groepswerkers.
Via deze weg willen wij graag een aantal personen bedanken voor de begeleiding, medewerking en
stimulering die wij tijdens het ontwerpen en de uitvoering van dit onderzoek hebben mogen
ontvangen. Allereerst willen wij onze dank en waardering uitspreken voor de groepswerkers en
experts die bereid zijn geweest om deel te nemen aan de interviews. Daarnaast willen wij Martijn
Wesseling, onze opdrachtgever, hartelijk danken. Hij heeft een aanzienlijk aandeel geleverd bij de
ontwikkeling en uitvoering van dit bachelorrapport. Hij heeft als onderzoeksbegeleider invloed gehad
op de keuze voor dit onderwerp en ervoor gezorgd dat we doel- en resultaatgericht bleven werken.
Tevens gaat onze dank uit naar Karin Kremer-Baars, zij heeft als docente goede richting gegeven aan
ons gehele onderzoek en ervoor gezorgd dat het bachelorrapport naar verwachting is uitgevoerd. Tot
slot gaat een speciale dank uit naar Jan Remmerswaal, sociaal psycholoog en schrijver, die zijn
mening en visie betreft online groepswerk met ons heeft willen delen.
Marieke Eelderink en Maureen Heuzels
Enschede, juni 2014
6|P a gin a
SAMENVATTING
Mede door de toegenomen mogelijkheden van ICT en internet verandert de sociale structuur van de
samenleving. Internet neemt een steeds belangrijkere plek, in het dagelijks leven van mensen in. In
2012 had 96% van de Nederlanders toegang tot internet, waarvan 84% het internet dagelijks
gebruikt. Ook de 65-/75-jarigen maken een inhaalslag, slechts 19% van deze doelgroep heeft geen
internettoegang (Van Deursen & Van Dijk, 2012). Organisaties willen inhaken op deze veranderingen
door zich te blijven ontwikkelen. Dit doen zij bijvoorbeeld door het aanbieden van online
hulpverlening. De organisatie is dan immers daar waar de doelgroep ook is. Zowel internationaal als
nationaal groeit het aanbod van online interventies, evenals het onderzoek naar deze interventies
(Van Rooijen, 2012). Deelnemers aan online hulpverlening ervaren meer regie en waarderen de
nieuwe mogelijkheden van de digitale omgeving (Nji, 2014). Steeds meer instellingen bieden
websites aan waar lot- of buurtgenoten elkaar helpen.
Hier is Mijn Groep Online ook een voorbeeld van. Mijn Groep Online is een webbased applicatie
waarbinnen een groep is gecreëerd met een soortgelijke functionaliteit als Facebook, maar binnen
een gesloten omgeving. Het is inmiddels een landelijk initiatief dat volop in ontwikkeling is. Martijn
Wesseling en Wouter Bruijning, de twee initiatiefnemers willen deze groepsomgeving
doorontwikkelen en vooral de methodiek rondom online groepswerk monitoren en verbeteren (Mijn
Groep Online, 2014).
Webbased communicatie vraagt specifieke competenties van degenen die deelnemen aan het
gesprek. Aan de hand van dit gegeven zijn de initiatiefnemers van Mijn Groep Online op een vraag
gestuit wat betreft de doorontwikkeling van de methodiek rondom online groepswerk. De vraag van
de initiatiefnemers is geweest dat er door dit praktijkonderzoek inzicht kon worden verkregen in de
competenties die een online groepswerker dient te bezitten. Aan de hand van deze vraag is de
volgende doelstelling vastgesteld: Er wordt een competentieprofiel voor de online groepswerker
ontwikkeld op basis van de ervaringen en meningen van de groepswerkers en de deelnemers. Op deze
wijze kan de groepswerker binnen de website Mijn Groep Online zich profileren en legitimeren
richting derden. Dit komt de kwaliteit van de hulpverlening binnen de website Mijn Groep Online ten
goede.
Om dit doel te kunnen realiseren zijn de onderzoekers zelf het werkveld in gegaan om informatie en
kennis te verzamelen over de benodigde competenties van een online groepswerker. Dit maakt dat
dit een inventariserend onderzoek heeft betroffen. Daarnaast is er sprake geweest van een
ontwerpgericht onderzoek, aangezien er een competentieprofiel voor de groepswerker binnen Mijn
Groep Online is ontwikkeld. De onderzoekers hebben aan dit doel gewerkt door een kwalitatief
onderzoek uit te voeren. Hiervoor is er gebruik gemaakt van literatuur. Ten behoeve van het
onderzoek zijn er veertien diepte-interviews met groepswerkers en vier diepte-interviews met
experts met kennis en expertise in/over het groepswerk binnen Mijn Groep Online gehouden. Ook
zijn er enquêtes afgenomen bij de deelnemers om de behoefte in kaart te brengen. Op deze wijze
zijn de ervaringen, meningen en behoeften geïnventariseerd.
Aan de hand van de resultaten die uit de literatuur en de diepte-interviews zijn voortgekomen is er
een ontwerp van een competentieprofiel voor de online groepswerker opgesteld. De competenties
in dit profiel worden weergegeven onder de criteria kennis, houding en vaardigheden.
Concluderend kan er worden opgemaakt dat er momenteel nog onvoldoende (evidence based)
kennis op het gebied van online groepswerk is. Er wordt geadviseerd intervisiebijeenkomsten te
organiseren, deze kunnen bijdragen aan het doorontwikkelen en monitoren van de hulpverlening
binnen Mijn Groep Online. De resultaten die uit de enquête met de deelnemers zijn gekomen, zijn te
laag geweest om mee te nemen in de algehele conclusie. De onderzoekers raden de initiatiefnemers
7|P a gin a
daarom aan deze enquête in een later stadium opnieuw uit te zetten. Deze resultaten kunnen mee
worden genomen en een bijdrage leveren aan het competentieprofiel die uit dit onderzoek voort is
gekomen. Op de lange termijn kan dit competentieprofiel met eventuele aanvullingen worden
geïntegreerd binnen Mijn Groep Online, om zodoende de groepswerker een duidelijk beeld te
scheppen van de verwachtingen ten aanzien van zijn functie. Ook kan dit competentieprofiel als
hulpmiddel fungeren tijdens het bieden van online groepswerktrainingen aan (toekomstige online)
groepswerkers. Tot slot wordt er vervolgonderzoek aanbevolen. Op deze wijze kan er worden
gekeken of doorgevoerde verbeterpunten de kwaliteit binnen Mijn Groep Online mogelijk hebben
verbeterd.
8|P a gin a
1 INLEIDING
Dit hoofdstuk geeft inzicht in de aanleiding voor dit praktijkonderzoek naar de competenties die
nodig zijn voor het uitvoeren van online groepswerk. Uit de aanleiding komt de doelstelling voort,
waarbij er onderscheid gemaakt is in een korte -en lange termijn doelstelling. Vervolgens zijn de
hoofd- en deelvragen weergegeven. Tot slot volgt een leeswijzer voor de gehele rapportage.
1.1 Aanleiding
De maatschappelijke context waarin de professional werkt is continue in beweging. De professional
moet zich dan ook voortdurend aanpassen en ontwikkelen. Het “life long learning” geldt dan ook
zeker voor de professional in het sociale domein (Scheffers, 2012). Te denken valt aan de
veranderingen door ontwikkeling in technologie en/of wetgeving als de Wmo. Een passend
voorbeeld om deze ontwikkelingen het hoofd te bieden zijn online interventies. Steeds vaker wordt
gebruik gemaakt van hulpverlening via het web, ook wel online hulpverlening genoemd (E-hulp,
2010; Schalken, Wolters, Tilanus, van Gemert, van Hoogenhuyze, Meijer, Kraefft, Brenninkmeijer &
Postel, 2010).
Zowel internationaal als nationaal groeit het aanbod van online interventies, evenals het onderzoek
naar deze interventies (Van Rooijen, 2012). In 2012 ontvingen 226 duizend mensen hulp via internet
bij psychosociale problemen, een stijging van dertien procent ten opzichte van het jaar ervoor
(Thepostonline, 2013). Deelnemers aan online hulpverlening ervaren meer regie en waarderen de
nieuwe mogelijkheden van de digitale omgeving (Nji, 2014). Steeds meer instellingen bieden
websites aan waar lot- of buurtgenoten elkaar helpen. Mensen met een probleem ontvangen online
psycho-educatie en volgen een begeleidingstraject dat kenmerken heeft van zelfhulp, ondersteund
door een professionele hulpverlener (Schalken et al., 2010).
Zo ook binnen Mijn Groep Online, dit initiatief is opgericht vanuit een samenwerking tussen Martijn
Wesseling, maatschappelijk werker bij Sensire en Wouter Bruijning, maatschappelijk werker bij
Kwadraad. Martijn werkte in eerste instantie met een Facebookgroep, waarin thuisopdrachten
werden besproken met zijn cliënten. Echter bleek Facebook omwille van privacyredenen niet het
gewenste middel te zijn. Samen zijn de twee maatschappelijk werkers toen Mijn Groep Online
gestart. Mijn Groep Online is een webbased applicatie waarbinnen een groep is gecreëerd met een
soortgelijke functionaliteit als Facebook, maar binnen een gesloten omgeving. Het is inmiddels een
landelijk initiatief dat volop in ontwikkeling is. De twee maatschappelijk werkers willen de
groepsomgeving doorontwikkelen en vooral de methodiek rondom online groepswerk monitoren en
verbeteren (Mijn Groep Online, 2014).
Webbased communicatie vraagt echter wel specifieke competenties van degenen die deelnemen aan
het gesprek. Zo ontbreekt bijvoorbeeld het sfeergevoel en de non-verbale communicatie wat in face
to face gesprekken wel aanwezig is. Het bekende ‘spiegelen van gedrag’ is veel minder eenvoudig uit
te voeren. Daarnaast blijkt gesproken taal af te wijken van de zogenaamde chattaal als ‘w8 ff’. Hierbij
spelen de volgende vragen: is het competentieprofiel van de huidige groepswerker nog wel
toereikend voor de groepswerker van de toekomst die wellicht zijn werk digitaal gaat uitvoeren?
Dienen er specifieke technieken of misschien wel methodieken gehanteerd te worden?
Gezien Mijn Groep Online nu enige tijd draait, komen deze vragen ook aan de orde. Het begeleiden
van groepen binnen Mijn Groep Online vraagt echter wel om specifieke kennis, houding en
vaardigheden. De opdrachtgever wil door middel van dit praktijkonderzoek inzicht verkrijgen in de
competenties die de online groepswerker dient te bezitten. Vervolgens kan er een
competentieprofiel ontwikkeld worden zodat online groepswerkers zich kunnen profileren en
legitimeren richting derden. Dit om de kwaliteit en de identiteit van het beroep maatschappelijk
werk te behouden (Verhoeven, 2010).
9|P a gin a
1.2 Projectkader
Momenteel draaien er binnen Mijn Groep Online zeven groepen met zeven groepswerkers en in
totaal zijn er ongeveer 35 deelnemers. De grootte van de groepen varieert aangezien enkele groepen
het gehele jaar doorlopen. Groepswerkers en professionals in het groepsmaatschappelijk werk
binnen Mijn Groep Online en de (directe) relaties van de initiatiefnemers Martijn Wesseling en
Wouter Bruijning zijn benaderd voor een interview. Deze groep is geselecteerd op basis van hun
kennis en expertise. De deelnemers zijn benaderd via een online enquête. Dit is gedaan om de
behoeften in kaart te brengen. De ervaringen en meningen van de respondenten over het
competentieprofiel zijn geïnventariseerd. Binnen dit onderzoek zijn de groepen binnen de regio’s
Gelderland en Zuid-Holland benaderd. De reden hiervoor is dat de initiatiefnemers van Mijn Groep
Online binnen deze regio’s opereren. Dit ontwerp van het competentieprofiel is gevormd op basis
van informatie uit het literatuuronderzoek, informatie over de huidige situatie, praktijkervaringen
van groepswerkers/experts en de ervaringen van de deelnemers over de groepswerker binnen Mijn
Groep Online.
1.3 Doelstelling
Voor dit onderzoek is een korte en lange termijndoelstelling vastgesteld. Op de korte termijn wordt
er een competentieprofiel voor de online groepswerker ontwikkeld op basis van de ervaringen en
meningen van de groepswerkers en de deelnemers. Op deze wijze kan de groepswerker binnen de
website Mijn Groep Online zich profileren en legitimeren richting derden. Dit komt de kwaliteit van
de hulpverlening binnen de website Mijn Groep Online ten goede.
Op de lange termijn zal dit competentieprofiel, met eventuele aanpassingen, worden geïntegreerd
binnen Mijn Groep Online om zodoende de groepswerker een duidelijk beeld te scheppen van de
verwachtingen ten aanzien van zijn functie.
1.4 Vraagstelling
Voor dit onderzoek zijn er twee onderzoeksvragen opgesteld. Een inventariserende vraag en een
ontwerpvraag:
Inventariserend: Welke competenties zijn volgens groepswerkers en deelnemers van belang bij het
begeleiden van groepen op de website Mijn Groep Online?
Ontwerp: Hoe dient een competentieprofiel van de online groepswerker eruit te zien, rekening
houdend met de wensen en behoeften van werkers en deelnemers aan Mijn Groep Online?
1.4.1 Deelvragen
1. Hoe ziet het competentieprofiel voor een groepswerker eruit?
2. Welke competenties zijn er nodig voor online groepswerk?
3. Hoe wordt de begeleiding binnen Mijn Groep Online vormgegeven?
4. Wat zijn volgens de groepswerkers en experts belangrijke competenties voor het groepswerk van
Mijn Groep Online?
5. Wat zijn volgens deelnemers belangrijke competenties voor het groepswerk binnen Mijn Groep
Online?
1.5 Leeswijzer
In dit onderzoek is toegewerkt naar het beantwoorden van de geformuleerde hoofdvragen. De
uitkomsten van het literatuuronderzoek zijn in hoofdstuk 2 ‘Competenties en begeleiding in het
online groepswerk’ beschreven. Deze uitkomsten hebben geleid tot het beantwoorden van de drie
theoretische deelvragen. Vervolgens is in hoofdstuk drie het onderzoeksdesign onderbouwd. Hierin
komen de volgende thema’s aan bod: het onderzoekstype, de populatie en steekproef, de
instrumenten, procedure, validiteit, betrouwbaarheid en daarna wordt er een ethische
verantwoording weergegeven. In hoofdstuk vier zijn de resultaten van de interviews en enquêtes
beschreven. Tot slot zijn in hoofdstuk vijf conclusies, aanbevelingen, de sterktes en zwaktes van dit
onderzoek weergegeven en er is een discussie geformuleerd.
10 | P a g i n a
2 COMPETENTIES EN BEGELEIDING IN HET ONLINE GROEPSWERK
In dit onderzoek is geïnventariseerd uit welke competenties een competentieprofiel dient te bestaan.
Het competentieprofiel maakt duidelijk wat een groepswerker moet kennen, kunnen en laten zien bij
het begeleiden van groepen op de website Mijn Groep Online. In het theoretische kader is vanuit
bestaande literatuur antwoord gegeven op de volgende vragen: Welke competenties zijn er nodig
voor online groepswerkers? En hoe wordt er vorm gegeven aan de begeleiding binnen Mijn Groep
Online?
2.1 Online hulp
Voor het gebruik van ICT ter ondersteuning van de gezondheid en de gezondheidszorg wordt de
overkoepelende term E-health gebruikt. Hieronder vallen zowel online hulp als andere vormen van
hulpverlening per computer (Van Rooijen, 2012). Schalken, Wolters, Tilanus, van Gemert, van
Hoogenhuyze, Meijer, Kraefft, Brenninkmeijer & Postel (2010) definiëren online hulpverlening als
hulp die instellingen bieden bij psychische, sociale of maatschappelijke problemen, waarbij gebruik
gemaakt wordt van internettechnologie. Deze vorm van hulp richt zich op het primaire zorgproces
van informatie, advies, ondersteuning, begeleiding, behandeling, lotgenoten contact of nazorg. De
interventies kunnen zowel individueel als groepsmatig zijn (Spek, Cuijpers, Nykli, Riper, Keyzer & Pop,
2007). Hoewel iedere vorm anders is, heeft online hulpverlening over het algemeen drie kenmerken
waarmee zij zich onderscheidt van telefonische en face to face hulpverlening (Schalken et al., 2010).
Dit zijn: onafhankelijkheid van plaats en tijd, minder zintuiglijke waarnemingen en communicatie via
technische hulpmiddelen (Riper, Smit, Zanden, van der Conijn, Kramer & Mutsaers, 2007).
Binnen dit onderzoek is op basis van bovenstaande inzichten de volgende definitie van online
groepswerk geformuleerd: Het verlenen van groepsgerichte hulp waarbij gebruik wordt gemaakt van
internettechnologie. Deze vorm van hulp is gericht op de begeleiding van cliënten door het inzetten
van groepsdynamische interventies. Online hulp zorgt voor ontwikkelingen binnen de zorg en
dienstverlening en sluit aan bij de hulpvraag en de behoefte van de cliënt. Deze vorm van hulp sluit
alleen aan wanneer zowel de hulpverlener als de cliënt achter deze vorm communicatie staat. Het is
zinvol om deze ontwikkelingen te volgen en de impact ervan in kaart te brengen. Er zijn redenen
waardoor de kwaliteit van het aanbod van zorg- en welzijnsinstellingen door gebruik van internet kan
worden verbeterd. Zo kan bij de ontwikkeling van het online aanbod de meest actuele kennis
omtrent het probleem en werkende interventies worden samengevoegd tot een goed werkend
online aanbod. De organisaties binnen de gezondheidszorg kunnen gebruik maken van dit aanbod
(Schalken et al., 2010).
Mede in vergelijking met de reguliere vormen van face to face en telefonische hulpverlening, hebben
de kenmerken van online hulpverlening zowel positieve als negatieve effecten waarmee de
groepswerker rekening dient te houden in zijn werk (Schalken et al., 2010). Dit kan vragen om andere
competenties voor een online groepswerker.
11 | P a g i n a
Tabel 1: Positieve en negatieve effecten online hupverlening
Mogelijke positieve effecten online
hulpverlening
Mogelijke negatieve effecten online
hulpverlening
- Een makkelijkere toegang tot hulpverlening
voor de hulpvrager
- Makkelijker verschillende leerstijlen bedienen
- Er ontstaat een grotere openheid bij de
hulpvrager
- Niet vergeten van relevante informatie door
hulpvrager
- Het is mogelijk vanuit de vertrouwde
omgeving van de hulpvrager
- Er worden minder snel vooroordelen bij
betrokken
- Voor de instelling is het eenvoudiger
transcripten te onderzoeken en te bewaren
- Er is tijd voor reflectie bij betrokkenen
- Eenvoudiger om de voortgang bij te houden
en te bewaken
- De financiering van de hulpverlening wordt
complex
- Er zijn veiligheidsrisico’s
- Er is een verminderde betrokkenheid van de
hulpvrager
- Relevante informatie door betrokkenen wordt
gemist
- Er ontstaan eerder misverstanden en
conflicten tussen betrokkenen
- Voor de hulpverlener is het lastiger om door
te verwijzen
- Bij een crisissituatie is het lastiger ingrijpen
door de hulpverlener.
-Je bent afhankelijk van toegang, kennis en
vaardigheden van internet bij de hulpvrager
- Het is mogelijk dat er een technische storing
ontstaat
- Virtuele identiteit hulpvrager
Een belangrijk aspect van online hulp is niet alleen de ‘andere manier van hulpverlening’, maar ook
neveneffecten die mogelijkheden bieden voor instellingen en groepswerkers. De laatste jaren zijn er
verschillende neveneffecten zichtbaar geworden binnen de online hulpverlening in Nederland:
- Instellingen met verschillende achtergronden gaan vergelijkbare hulp aanbieden;
- Er ontstaan nieuwe online samenwerkingsverbanden;
- Een sterke toename van het aantal online behandelingen bij psychische en verslavingsproblemen;
- Er is een sterke opkomst van regionale initiatieven (Riper et al., 2007).
2.2 Groepswerk
Bij reguliere trainingen dienen alle deelnemers op hetzelfde moment op dezelfde plaats te zijn. De
groepswerker dient gemakkelijk aanspreekbaar te zijn, dit vraagt om geen grote mate van wederzijds
vertrouwen. Een groepswerker kan alleen een goede ondersteuner zijn als men het vertrouwen
geniet om de mensen om wie het gaat. Dan pas kan het welzijnswerk de voorwaarden creëren om
mensen te helpen zich te ontplooien. Om een goede vertrouwensrelatie te creëren dient een
groepswerker in het begin veel tijd te investeren (Scheffers, 2012). Anonimiteit kan voor cliënten een
reden zijn om voor een groep te kiezen. Een groep is neutraler, er zijn geen persoonlijke dossiers, er
is geen één op één relatie met een hulpverlener (Remmerswaal, 2006). Het waardevolle van meer
mensen betrekken bij dezelfde training is dat er dan ook van elkaar geleerd kan worden (NVMWwerkgroep Groepsmaatschappelijk Werk, 2012). Groepswerk biedt de mogelijkheid om
problematieken in een breder kader te plaatsen. Het is niet alleen een probleem van het individu. De
ervaring dat anderen hetzelfde overkomt, is heilzaam; men ondervindt (h)erkenning. Het overwinnen
van hindernissen geeft zelfvertrouwen, daarom dient de groepswerker niet te snel zijn handen uit te
steken om andermans problemen op te lossen. Door het probleem voor de cliënten en groepen zelf
op te lossen ontneemt men de cliënt de kans om zelf weerstanden te overwinnen. Daarmee
ontneemt men de cliënt ook een kans om zelfs sterker te worden, te groeien en om afgeronde, zelf
geproduceerde ervaringen om te doen (Scheffers, 2012). In individuele of gezinsgerichte
benaderingswijzen is er een duidelijk statusverschil tussen de cliënt en hulpverlener. Deze
12 | P a g i n a
verhouding is in groepen veel gelijkwaardiger. De deelnemer is helper en geholpene tegelijk. Voor
een ander iets betekenen, is ook helpend in de eigen problematiek. De verantwoordelijkheid ligt bij
de cliënt, de groepswerker begeleidt het proces. De groep biedt deelnemers mogelijkheden om van
elkaar te leren door middel van feedback, ervaringen, informatie en interactie. Door het bespreken
van ervaringen en gerichte oefeningen kan er in de groep worden geëxperimenteerd met nieuw
gedrag (Remmerswaal, 2006).
2.2.1 Online
Een gemeenschap is volgens Koelen en van der Ban (2004) niet statisch maar dynamisch en door
internet is er in toenemende mate sprake van virtuele gemeenschappen die geografisch alle grenzen
overschrijden. Op het gebied van online hulpverlening worden steeds vaker trainingen aangeboden.
Binnen online groepswerk is er sprake van asynchrone communicatie, dit biedt flexibiliteit voor de
cliënt. Vanaf iedere plek waar een computer of telefoon met internetverbinding beschikbaar is, kan
hulp gezocht worden. Betrokkenen hoeven niet gelijktijdig online te zijn. Een cliënt kan op elk
moment van de dag informatie lezen, een bericht op het forum schrijven, reageren op een blog of
een bestand uploaden. De cliënten zien het gebruik voor online hulpverlening daardoor mede als een
gemak (Schalken, Blankers, Donker, van Gemert, van Hoogenhuyze, Limper, Riper, Schalken &
Wolters, 2013). Daarnaast blijkt het gevoel van anonimiteit dat internet biedt een belangrijke reden
te zijn waarom iemand gebruik zou maken van juist online hulpverlening. Privacy staat hierin
centraal, dit maakt dat de cliënten makkelijker over hun problemen gaan praten (Bernhardt, Weaver
Lariscy, Parott, Silk & Felter, 2002; Schalken et al., 2010; Vlaeminck, 2009).
Online hulpverlening biedt hulpvragers de mogelijkheid om de regie te nemen en te houden, meer
dan bij face to face hulpverlening. Ook de zelfredzaamheid wordt online gestimuleerd. Regie en
zelfredzaamheid zijn niet dezelfde begrippen, maar liggen wel in elkaars verlengde. Het gaat om zelf
beslissen (regie) en zelf doen (zelfredzaam). Online moeten cliënten over het algemeen meer zelf
doen, zo vindt ook de dossiervorming vaak plaats doormiddel van cliëntcommunicatie. Hierdoor
worden zij op hun eigen kracht aangesproken (Schalken et al., 2013).
2.2.2 Software
Elgg is een software die componenten biedt aan individuen en organisaties om een sociale omgeving
online te creëren. Doormiddel van deze software is het mogelijk om onder andere bestanden te
delen, te netwerken, groepen aan te maken, een blog te maken. Het is voor groepsleden en begeleiders mogelijk om hun pagina zelf in te richten door bijvoorbeeld gebruik te maken van een
klein profiel. Ook kunnen ze zelf instellen welke notificaties ze willen ontvangen (Elgg, z,j.).
13 | P a g i n a
2.2.3 Modules en illustratie
In de virtuele groepsruimte zijn de volgende modules beschikbaar:
- Groepsactiviteit: Bij de groepsactiviteit ziet de groepswerker in één oogopslag wat er allemaal
gebeurd is in je groep.
- Groepsbestanden: Bij groepsbestanden worden de bijlagen die aan berichten (blog, forum) worden
toegevoegd overzichtelijk opgeslagen. De groepswerker kan een mapstructuur maken.
- Groepsblog: Hier kunnen deelnemers vertellen wat hen bezighoudt, of waarmee zij bezig zijn- of
wat ze ook kwijt willen. Degene die de blog plaatst kan zelf aangeven of erop gereageerd kan
worden.
- Groepsforum: Op het groepsforum kunnen de deelnemers discussiëren en zaken bespreken.
- Groepspagina’s: Op de groepspagina’s kunnen deelnemers samenwerken aan teksten (Mijn Groep
Online, 2014).
Figuur 1: Voorbeeld module groepsactiviteit (Mijn Groep Online, 2014)
2.3 Vorm van hulp
Binnen online hulpverlening zijn drie typen hulpvormen te onderscheiden, dit zijn de passieve,
actieve en interactieve hulpvorm. De passieve hulpvorm kenmerkt zich doordat de cliënt iets leest of
bekijkt, zonder dat hij zelf invloed heeft op de inhoud. De drempel voor de cliënt om er gebruik van
te maken is daarom laag en hij/zij hoeft zich nauwelijks in te spannen. Voorbeelden van passieve
hulpvormen zijn: adviezen, veelgestelde vragen, verwijzingen en statische informatie. Bij de actieve
hulpvorm moet de cliënt zelf aan de slag, bijvoorbeeld door een tekst in te sturen of door
antwoorden aan te klikken. Bij deze vorm van hulp wordt van de cliënt een actieve houding
verwacht. Bij een aantal actieve hulpvormen spelen veiligheidsrisico’s een rol, omdat de cliënt
persoonlijke informatie achterlaat die niet bij onbevoegden terecht mag komen. Mogelijke
voorbeelden van actieve hulpvormen zijn: zelftesten, zelfhulp, serious game, inzichtinstrument,
chatbot (geautomatiseerde gesprekspartner) en een beslisboom. Wanneer gebruikers elkaar
onderling beïnvloeden is er sprake van een interactieve hulpvorm. De communicatie vindt plaats
tussen cliënten onderling of tussen cliënten en hulpverleners. De cliënt moet actief aan de slag,
hierdoor is de contact drempel hoger dan bij andere hulpvormen. Van belang is dat de hulpverlener
tijd steekt in iedere ontvangen bijdrage. De techniek van de meeste interactieve hulpvormen is
complex, daardoor vergt het de nodige ontwikkeltijd. Het typen speelt een belangrijke rol bij de
meeste interactieve hulpvormen, daarom zijn ze met uitzondering van beeldbellen, minder geschikt
14 | P a g i n a
voor de smartphone. De cliënten geven veel persoonlijke informatie, waardoor er reële
veiligheidsrisico’s zijn (Schalken et al., 2010).
2.4 Veiligheid
Zowel binnen het groepswerk als de gehele hulpverlening, wordt er gewerkt met vertrouwelijke
informatie van cliënten, waar zorgvuldig mee omgegaan dient te worden. Internet is een open
medium, technische beveiliging is daarom een randvoorwaarde. Er wordt informatie voor kortere of
langere tijd opgeslagen. Veiligheidsrisico’s kunnen zich op vele plekken van het proces van online
hulpverlening voordoen, waarbij zowel medewerkers, cliënten zelf als alle technische apparatuur
oorzaak kunnen zijn. Een (gevoel van een) gebrek aan privacy en beveiliging kan tot angst en
wantrouwen bij zowel de cliënt als de hulpverlener leiden en daarom een reden zijn voor weerstand
tegen gebruik. Veiligheid vraagt om deze reden extra aandacht. Door een gedegen technische
beveiliging wordt de kans dat gegevens uitlekken zo klein mogelijk. Het is belangrijk om oneigenlijke
toegang tot het systeem tegen te gaan en ervoor te zorgen dat er van binnenuit geen vertrouwelijke
informatie naar buiten wordt gebracht. Hierbij zijn zaken zoals een firewall en antivirussoftware op
de computers voor zowel de deelnemers als de hulpverleners belangrijk (Schalken et al., 2013).
2.5 Methoden
Face to face richt groepsmaatschappelijk werk zich op hulpvragen. In deze methode worden op
doelgerichte, systematische en procesmatige wijze sociale veranderingsprocessen bevorderd. Dit
door gebruik te maken van elkaar samenhangende groepsfenomenen en groepservaringen op het
vlak van de relatie tussen de werker en de groep, de relaties van de groepsleden met de sociaal
maatschappelijke context waarbinnen de groepsactiviteiten plaatsvinden. Bij het
groepsmaatschappelijk werk staat dus het bevorderen van persoonlijke mogelijkheden van
deelnemers in wisselwerking met de groepswerker, de andere deelnemers en de eigen context
centraal (Goossens, 2001). De behandelinterventies die online worden toegepast zijn gebaseerd op
effectieve face to face interventies. Als je online werkt, doe je in essentie hetzelfde als face to face.
Inhoudelijk kan de hulpverlener zich bedienen van de methoden en technieken die hij gewend is te
gebruiken. Bestaande methodieken zijn meestal prima geschikt voor internet (Schalken et al., 2013).
2.6 Competentieprofiel
Leren is het veranderen van gedrag, dus ook anders handelen. Het doel van gedragsverandering is
gedrag te realiseren dat effectiever is. Dit wordt ook wel bekwaamheid of competentie genoemd
(Wierdsma & Swieringa, 2002). Een competentieprofiel is een verzameling van (deel)competenties
en bijhorende gedragsindicatoren wat nodig is om een bepaalde functie uit te kunnen oefenen.
Bekwaamheid wordt niet alleen bepaald door wat iemand weet en begrijpt, maar ook door wat hij
kan (vaardigheden), wat hij durft en wil, en wie hij is (persoonlijkheid en houding). Competenties zijn
dus personele kwaliteiten in termen van vaardigheden, stijl en kennis waarover een werknemer
moet beschikken om zijn of haar taken met succes te kunnen realiseren. Op basis van het
competentieprofiel kan men het functioneren van de medewerkers in de organisatie in kaart
brengen en bespreekbaar maken (Competentindesocialprofit, 2009). Het online adviseren en
ondersteunen van cliënten door middel van groepswerk, is voor veel professionals een nieuw
onderwerp. Bij face to face hulpverlening staat de vraag van de cliënt centraal, maar dat is online niet
anders. Toch moeten veel online hulpverleners wennen aan de houding die de online hulpverlening
van ze vraagt (Schalken et al., 2013). Het hoort bij de profilering van de beroepsidentiteit om met
(een diversiteit aan) groepen te werken. De maatschappelijk werker dient in te spelen op
maatschappelijke ontwikkelingen. Hieronder valt het plannen van competentieontwikkeling (NVMW,
2011). Kennis, vaardigheden en houdingsaspecten worden vaak al doende opgebouwd. Training,
scholing en werkbegeleiding zijn belangrijke middelen om beroepskrachten zo goed mogelijk toe te
rusten om online te werken (Nji, 2011).
15 | P a g i n a
2.7 Competente online hulpverlener
De inhoudelijke kwaliteit van online hulpverlening staat of valt met de mate waarin hulpverleners
toegerust zijn en zich competent voelen om zich op professionele wijze hulp te verlenen via internet.
In proefprojecten worden hulpverleners vaak geselecteerd op hun eigen enthousiasme over online
hulpverlening en de aanwezigheid van bepaald kenmerken, zoals ervaring met nieuwe media, en
goede schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden (Limper & Schalken, 2013). Een online hulpverlener
dient over de hieronder beschreven kennis, vaardigheden en houding te beschikken, om kwalitatief
goede hulp te bieden.
2.7.1 Professioneel en kwaliteitsgericht
De hulpverlener kan werken volgens in de organisatie overeengekomen protocollen rond online
ondersteuning (Nji, 2011). Het is van belang dat de hulpverlener is staat is om zich online goed en
professioneel uit te drukken, waarbij de hulpvorm invloed kan hebben op de mate van formaliteit.
Daarom dient de hulpverlener over een redelijke tot goede schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden te
beschikken en is flexibel in het gebruik van woorden om zaken te verhelderen (E-hulp, 2010). De
hulpverlener is in staat om via tekst: vertrouwen te scheppen, actief te luisteren en gevoelens te
herkennen. Het is van belang dat de hulpverlener zorgvuldig is in taalgebruik om miscommunicatie te
voorkomen door bondige en concrete antwoorden te geven. De online hulpverlener hanteert
professioneel taalgebruik maar voorkomt vakjargon (Nji, 2011). Ook is er een redelijke (typ)snelheid
nodig, langzaam typen belemmert bij de chat de noodzakelijke dynamiek. Daarnaast zorgt een goede
typesnelheid ervoor dat in dezelfde tijd meer online contacten kunnen worden verzorgd. Dat geldt
zowel voor synchroon als asynchroon contact (Limper & Schalken, 2013). Tot slot is het belangrijk dat
de online hulpverlener steun vraagt bij collega’s bij het bieden van online advies en staat open voor
intervisie en supervisie (Nji, 2011).
2.7.2 Kennen van mogelijkheden en beperkingen online hulp
Ook dient de hulpverlener te weten wat de overeenkomsten en verschillen zijn met de reguliere
hulpverlening. Communicatie verloopt online anders dan face to face. Je ziet en hoort de ander niet.
Dat heeft consequenties voor de hoeveelheid informatie die je van elkaar krijgt en de manier waarop
een contact verloopt. Er moet in de gesprekken structuur worden geboden en op de juiste
momenten de juiste gesprekstechnieken worden ingezet (Limper & Schalken, 2013).
2.7.3 Omgaan met digitale communicatiemiddelen
Basale kennis van en ervaring met de computer en internet is vereist. De hulpverlener hoeft geen
ICT-expert te zijn om online hulp te bieden, maar het is belangrijk dat de hulpverlener niet bang is
voor het gebruik van de techniek, overweg kan met de programma’s die online gebruikt worden en
de voor- en nadelen van dit programma kent (Limper & Schalken, 2013). De hulpverlener dient online
hulpverlening als een volwaardig medium te zien voor groepswerk en houdt rekening met de
dynamiek van de online vorm en de gevolgen die dit heeft voor de communicatie (synchroon of
asynchroon). Het is belangrijk dat de hulpverlener op de hoogte is en blijft van de mogelijkheden en
beperkingen van online hulpverlening in het algemeen. De hulpverlener informeert de deelnemer
over de wijze waarop de online ondersteuning is ingericht rondom beschikbaarheid, duur van de
respons en het omgaan met (privacygevoelige) gegevens. Ook is de hulpverlener op de hoogte dat er
zich technische problemen voor kunnen doen. Mocht dit het geval zijn dan is het belangrijk dat de
hulpverlener niet van slag raakt en weet hoe dit soort situaties te hanteren (Nji, 2011).
2.7.4 Omgaan met kanalenreductie
Online communicatie heeft andere kenmerken dan offline communicatie. Als je online
communiceert, gaat er door de zogenoemde kanalenreductie veel (non)-verbale informatie verloren.
Stemvolume, intonatie, mimiek en lichaamstaal vallen weg. Bij beeldbellen komen deze signalen
minder duidelijk of slechts gedeeltelijk over. Dat maakt dat er veel ruimte is om een boodschap op
een eigen manier in te vullen. Daardoor treedt er meer ‘ruis’ op dan in face to face contacten het
geval is. Met als mogelijk gevolg dat er zaken verkeerd worden geïnterpreteerd, er irritaties ontstaan,
16 | P a g i n a
weerstand groeit bij de ander en mogelijk het terugtrekken uit contact op de loer ligt. Het is toch
mogelijk om als hulpverlener contact te hebben met de cliënt, ondanks dat er veel informatie mist
door kanalenreductie. Het is van belang dat de hulpverlener gestructureerd te werk gaat en extra
aandacht besteed aan het goed lezen van elke tekst die de cliënt stuurt. De hulpverlener dient elk
contact open te benaderen en vertrouwen te hebben in het contact, ondanks de geringe invloed die
hij/zij op dit contact heeft. Daarbij dient de hulpverlener zelf ook helder te formuleren en expliciet te
verwoorden wat hij/zij denkt, wil, bedoelt of merkt (Nji, 2011). Online communiceert men dus het
liefst zeer transparant (Schalken et al., 2013).
2.7.5 Houding en uitstraling ten opzichte van online hulp
Om in te haken op de kanalenreductie is het van belang dat de hulpverlener transparant, helder en
specifiek is in zijn/haar communicatie. Dit doet de hulpverlener door te luisteren, door te vragen,
samen te vatten en ondersteuning te bieden. Ook online zijn deze technieken van groot belang om
de vraag van de cliënt helder te krijgen, de cliënt zijn verhaal te laten doen en samen na te denken
over de volgende stap van de cliënt. Aangezien de (non-) verbale signalen wegvallen is het zaak voor
de hulpverlener om deze technieken nadrukkelijker toe te passen dan hij/zij gewend is in face to face
contacten (Schalken et al., 2013).
Het is van belang dat de hulpverlener zich open en leerbaar opstelt. Door online hulp te verlenen
wordt het contact transparant voor (bevoegde) derden. De hulpverlening is zichtbaar en blijft
bewaard. Niet alleen voor de cliënt, maar ook intern. Naast de inhoud wordt het proces ook veel
transparanter. Online is alles veel eenvoudiger te meten, van cliënttevredenheid tot doorlooptijd van
een traject. De hulpverlener dient zich ervan bewust te zijn dat hulpverlening transparanter is dan
reguliere hulpverlening, en zal hier op een juiste manier mee om moeten gaan (Schalken et al.,
2013).
Bij de basis heeft de hulpverlener een neutrale grondhouding nodig ten aanzien van de
mogelijkheden van internet voor zijn of haar vakgebied en gelooft in de meerwaarde van de online
interventie die hij/zij aanbiedt. Dit bevordert het contact en heeft invloed op het vertrouwen van de
cliënt in de hulpverlening (Limpers & Schalken, 2013).
2.7.6 Invulling geven aan veranderende regie
Bij online hulpverlening heeft een cliënt over het algemeen meer regie over de hulp die hij krijgt dan
bij de face to face hulpverlening (Limper & Schalken, 2013). De regie ligt bij online hulpverlening veel
meer bij de cliënt. De cliënt bepaald zelf wanneer hij een vraag stelt, wat hij doet met je adviezen en
in het geval van trajectmatige hulp, wanneer en hoe hij zijn vorderingen aan je terugkoppelt. Er
ontstaat daardoor meer gelijkwaardigheid tussen de cliënt en de hulpverlener. Je zult als
hulpverlener moeten vertrouwen op de zelfstandigheid van de cliënt en het proces dat ook na jouw
interventie verdergaat. De cliënt maakt zijn eigen afwegingen en doet en vraagt datgene waar hij op
dat moment aan toe is. Wil hij meer van je, dat komt hij bij je terug. Denkt hij dat hij het zelf kan, dan
hoor je misschien niets meer. Je kunt als hulpverlener dus bijna niet anders dan nadrukkelijk aan te
sluiten bij de vraag die de cliënt op dat moment stelt. Bij een traject is het belangrijk om vooraf goed
afspraken te maken over wat te doen bij calamiteiten. Maar ook dan is het een valkuil om snel de
regie over te nemen. (Schalken et al., 2013). De hulpverlener moet in staat zijn te bepalen welke
mate van regie op welk moment nodig en zal hier adequaat naar moeten handelen (Limper &
Schalken, 2013).
Voor het stimuleren en laten groeien van het inzicht en de zelfredzaamheid van de cliënt, is het een
vereiste dat de cliënt vertrouwen krijgt om op zijn eigen moment en op zijn eigen manier de
volgende stap te zetten. Bij asynchroon berichtverkeer zul je als hulpverlener voor je gevoel vaak
meer eigen ideeën aandragen dan je face to face zou doen. Wat de cliënt vervolgens doet met jouw
feedback en adviezen, valt weer onder zijn verantwoordelijkheid. Als online hulpverlener moet je dus
(leren) loslaten (Schalken et al., 2013).
17 | P a g i n a
2.7.7 Informatieverwerking en analyse
De hulpverlener volgt het verhaal om de informatie juist te interpreteren. Als online hulpverlener
moet je tussen de regels door kunnen lezen, zodat helder wordt waar de vraag ligt. Hierbij dient er
gecheckt te worden of de informatie goed is begrepen. Indien er onduidelijkheden zijn, dient de
hulpverlener gerichte vragen te stellen, om misinterpretatie te voorkomen. Het is van belang dat de
online hulpverlener informatie van de deelnemer kan samenvatten en opnieuw voor kan leggen.
Daarnaast kan de hulpverlener terugkoppeling zien als werkwijze van zelfregulatie van de deelnemer
en kan controleren of de deelnemer de gegeven suggestie toepasbaar vindt in de eigen situatie. Tot
slot heeft de hulpverlener bij het afsluiten van het contact duidelijk wat de deelnemer verder gaat
doen en in hoeverre er een terugkoppeling volgt (Nji, 2011).
18 | P a g i n a
3 ONDERZOEKSDESIGN
In hoofdstuk drie komt allereerst het onderzoekstype en de onderzoeksmethode aan bod. Daarna
wordt de populatie en steekproef beschreven om inzichtelijk te maken welke respondentengroep er
benaderd is voor dit onderzoek. In paragraaf 3.3 worden de instrumenten weergegeven. In paragraaf
3.4 wordt het analysekader beschreven. In paragraaf 3.5 komt de procedure aan bod. Daaropvolgend
in paragraaf 3.6 wordt de validiteit besproken en in paragraaf 3.7 wordt de betrouwbaarheid
verantwoord. Tot slot worden in paragraaf 3.8 de ethische overwegingen besproken.
3.1 Onderzoekstype en onderzoeksmethode
Dit onderzoek valt onder een praktijkgericht onderzoek. De verantwoording van dit ontwerp is
nauwkeurig weergegeven door middel van dit empirische onderzoek. Empirie betekent “ervaring als
bron van kennis” (Verhoeven, 2010, p. 26). Hierbij zijn de onderzoekers zelf het veld in gegaan om
informatie of kennis te verzamelen. Dit hebben zij gedaan door groepswerkers en experts te
interviewen en enquêtes af te nemen bij de deelnemers binnen de website Mijn Groep Online. De
opdrachtgever binnen Mijn Groep Online had een vraag betreft de vormgeving van een
competentieprofiel voor de online groepswerker. Om deze reden is er een ontwerpgericht onderzoek
gehanteerd.
Er is een integraal beeld geprobeerd te verkrijgen van de analyse van het competentieprofiel van de
groepswerker binnen de website Mijn Groep Online als geheel. Aangezien er zeven medewerkers in
dienst zijn betreft het een smal domein. Tot slot is dit onderzoek kwalitatief. De onderzoekers
hebben een interpretatieve benadering gehanteerd. Het uitgangspunt is dat er geen eenduidige,
enkelvoudige werkelijkheid bestaat. Er zijn meerdere subjectieve werkelijkheden. De kwalitatieve
onderzoekers hebben primair als taak gehad om inzicht te krijgen in de mogelijkheden voor de
vormgeving van een competentieprofiel voor de groepswerker binnen de website Mijn Groep Online.
Gezien het onderzoek diepgaand, kwalitatief en empirisch is, kan geconcludeerd worden dat het een
casestudy behelsd van Mijn Groep Online (Verschuren & Doorewaard, 2007).
3.2 Populatie en steekproef
In deze paragraaf wordt de populatie van dit praktijkonderzoek beschreven. Vervolgens wordt de
steekproef omschreven.
3.2.1 Populatie
Het totaal van de domeinen van alle onderzoeksvragen samen noemt men de populatie. Het betreft
dat deel van de werkelijkheid waarover de onderzoekers door middel van het onderzoek uitspraken
willen doen (Verschuren & Doorewaard, 2007). In dit onderzoek is de populatie gevormd door de
groepswerkers en experts met kennis en expertise in het groepsmaatschappelijk binnen Mijn Groep
Online, en de (directe) relaties van de initiatiefnemers Martijn Wesseling en Wouter Bruijning.
3.2.2 Gelegenheidssteekproef
De respondenten hebben bestaan uit vijftien groepswerkers en vijf experts, oftewel in totaal twintig
professionals met ervaring en kennis in/over het groepswerk binnen Mijn Groep Online. Gezien het
geringe aantal experts en dat de achtergrond van de experts mede bestaat uit de functie
groepswerker, zijn de resultaten als één respondentengroep geanalyseerd. Bij deze
respondentengroep zijn er interviews afgenomen. Daarnaast is er onder de 35 deelnemers een
enquête uitgezet. In dit onderzoek is er gebruik gemaakt van een gelegenheidssteekproef. Er is
gebruik gemaakt van groepswerkers, experts en deelnemers die beschikbaar zijn voor de
onderzoekers. Om deze reden heeft deze methode van steekproeftrekking het meest aangesloten bij
dit onderzoek. De groepswerkers, de experts en de deelnemers konden zelf op vrijwillige basis
beslissen of zij in de gelegenheid waren om deel te nemen aan het onderzoek. Bij deze steekproef is
het moeilijk geweest om een geschikt steekproefkader te krijgen. Het vinden van een
19 | P a g i n a
representatieve groep is lastig geweest. Niet iedereen wilde deelnemen aan het onderzoek. Door
middel van deze steekproef is er door het gebrek aan informatie, een analyse van de benodigde
competenties opgesteld. Deze analyse heeft bijdragen aan de profilering en legitimering van de
online groepswerker richting derden (Notter, 2004).
Voor de deelnemers is de steekproef gelijk aan de populatie geweest. Alle deelnemers zijn potentieel
respondent geweest voor dit onderzoek en hebben de mogelijkheid gekregen om de enquête in te
vullen. Hierdoor is de steekproef voor de deelnemers een vrijwillige steekproef. De vrijwillige
steekproef is een vorm van de gelegenheidssteekproef. De deelnemers zijn niet individueel
benaderd. De enquête is door de onderzoekers verspreid onder de groepswerkers binnen Mijn Groep
Online. De groepswerkers hebben de link van de enquête binnen hun groep geplaatst. Op deze wijze
heeft de deelnemer zelf de gelegenheid gekregen om te beslissen of hij wel of niet mee wilde doen;
hier wordt gesproken over zelfselectie (Universiteit Leiden, 2014).
3.3 Instrumenten
Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden is er gekeken welke dataverzamelingsmethoden in
konden worden gezet om een ontwerp voor het competentieprofiel van een online groepswerker
vorm te kunnen geven. Er is een onderscheid gemaakt tussen twee verschillende
dataverzamelingsmethoden: een diepte-interview met groepswerkers en experts en er zijn enquêtes
afgenomen onder de deelnemers binnen de website Mijn Groep Online. In deze paragraaf zullen
deze methoden nader worden toegelicht.
3.3.1 Diepte-interviews met groepswerkers en experts
Bij de groepswerkers en de experts is er gekozen voor de afname van interviews. Op deze wijze is er
meer diepgang verkregen en konden er ‘moeilijkere’ zaken besproken worden. De uitkomsten zijn
met elkaar vergeleken en geduid, dit was nodig om een zo volledig mogelijke analyse op te kunnen
stellen (Verschuren & Doorewaard, 2007). Aan de hand van het literatuuronderzoek zijn de diepteinterviews vormgegeven. De interviews hebben zich specifiek gericht op de benodigde competenties
om tot een analyse te komen voor het ontwerp van een competentieprofiel voor de online
groepswerker. Om tot de interviewvragen te komen is eerst vastgesteld welke topics er aan de orde
moesten komen. Op basis hiervan is een voorlopige topiclijst gemaakt die op is gesteld aan de hand
van de informatie die beschreven staat in hoofdstuk twee ‘Competenties en begeleiding in het online
groepswerk’. Deze informatie over de competenties, hebben de kern gevormd voor de uitwerking
van een concept met dimensies en indicatoren. Deze dimensies zijn opgedeeld in kennis, houding en
vaardigheden. Onder deze dimensies bevinden zich de competenties (indicatoren) die nodig zijn voor
het online groepswerk. Aan de hand van dit concept zijn de interviewvragen opgesteld, voor meer
informatie zie bijlage II: Concept, indicator en dimensie; tabel 7: Concept competentieprofiel
interview. De interviewvragen zijn in een psychologische volgorde ingedeeld, van gemakkelijk naar
moeilijk en van breed naar smal. Deze procedure heeft geleid tot een halfgestructureerde vragenlijst.
Door het gebruik van deze vragenlijst is in kaart gebracht welke competenties de respondenten als
belangrijk hebben beschouwd voor het competentieprofiel van de online groepswerker (Verhoeven,
2010).
3.3.2 Enquêtes afnemen aan deelnemers binnen de groepen op de website Mijn Groep Online
Naast de diepte-interviews is er een digitale enquête opgesteld met vijftien stellingen. Deze
stellingen zijn gebaseerd op de informatie die beschreven staat bij hoofdstuk twee ‘Competenties en
begeleiding in het online groepswerk’. Deze informatie is de kern geweest voor de uitwerking van
een concept met één dimensie en indicatoren. Bij de enquête heeft de behoefte van de deelnemer
centraal gestaan wat betreft de vormgeving van het competentieprofiel voor de online
groepswerker. Om deze reden was er maar één dimensie. Bij deze dimensie zijn de indicatoren
weergegeven die van belang zijn geweest om het competentieprofiel aan hun behoefte te laten
voldoen. Aan de hand van dit concept zie bijlage II: Concept, indicator en dimensie; tabel 8: Concept
20 | P a g i n a
competentieprofiel enquête, zijn de stellingen voor de enquête opgesteld. De behoefte is door
middel van een vijf-puntsschaal lopend van zeer oneens tot zeer mee eens in kaart gebracht. De
enquête is op de website Mijn Groep Online geplaatst, waardoor deze in één klik beschikbaar was
voor alle deelnemers. Het verschijnen van stellingen op een beeldscherm heeft voorkomen dat
verkeerde stellingen zijn beantwoord en dat er stellingen zijn overgeslagen (’t Hart, Boeije & Hox,
2006).
De deelnemers zijn benaderd via een online enquête, om zo het medium aan te laten sluiten bij het
type hulpverlening wat zij ontvangen. Daarnaast is de anonimiteit van de deelnemers behouden
gebleven. Deze factoren hebben gemaakt dat het praktischer en laagdrempelig zou zijn om hen
digitaal te benaderen. De onderzoekers hebben de deelnemers de keuze gegeven of ze wel of niet
mee zouden doen aan de enquête. De onderzoekers hebben zich wel afgevraagd of het uitzetten van
de enquête een slimme keuze is geweest. Uiteindelijk hebben er drie deelnemers aan het onderzoek
meegewerkt. De andere 32 beoogde respondenten deden niet mee aan de enquête (’t Hart, Boeije
& Hox, 2006).
Het aantal deelnemers wat de enquête heeft ingevuld is te laag. De resultaten die uit de enquête zijn
voortgekomen zijn om deze reden niet betrokken op de populatie. Dit betekend voor dit onderzoek
dat alleen de resultaten uit de interviews met de groepswerkers en de experts zijn toegepast. De
behoefte van de deelnemers betreffende de competenties zal nader moeten worden onderzocht om
uitspraken over te kunnen doen. De enquête is wel toepasbaar voor soortgelijke onderzoeken.
3.4 Analysekader
Bij dit onderzoek heeft het niet gedraaid om het verzamelen van cijfermatige gegevens, maar om
kwalitatieve gegevens waarbij het gaat om teksten die gebaseerd zijn op wat mensen hebben
gezegd. Na de opname van het eerste interview met een respondent is er direct gestart met de
uitwerking van de kwalitatieve data-analyse. Ieder gesprek is op dezelfde dag van opname uitgetypt
tot een verbatim. De reden hiervoor is geweest dat de onderzoekers zich het gesprek dan beter
konden herinneren. Nadat alle opnames zijn uitgetypt is er gekeken of er overbodige informatie
tussen heeft gestaan. De bruikbare informatie is verwerkt in het onderzoek.
De basis voor dit analysekader is gevormd door de resultaten van het literatuuronderzoek en de
uitgeschreven interviews. Het doel is om “via inhoudelijke ordening een beeld te krijgen van wat in
(…) het verzamelde materiaal besloten ligt” (Migchelbrink, 2001, p. 98). Deze ordening heeft plaats
gevonden door middel van het open coderen. Strauss en Corbin (1990) noemen deze activiteiten
‘open coding’. Dit is het proces waarin gegevens met elkaar worden vergeleken. Bij het labelen is er
gekeken naar de antwoorden die relevant zijn voor het beantwoorden van de hoofdvraag. Tijdens
het labelen hebben de onderzoekers expliciet en weloverwogen de geselecteerde tekstfragmenten
van een indicatie (naam, omschrijving of andere code) voorzien. Dit vergemakkelijkt het opzoeken
van de relevante tekstfragmenten. De antwoorden op de interviewvragen zijn omgebouwd tot
hoofdlabels (dimensies) en sublabels (indicatoren) en zijn samen geplaatst in een labelschema, zie
Bijlage VII: Labeling interview vragen. Ook is er de mogelijkheid geweest om een passend fragment
bij ieder labelschema te voegen om een sublabel te verduidelijken. Binnen het verzamelde materiaal
is er gekeken of er bepaalde patronen en een samenhang waarneembaar is geweest. Door een
zorgvuldige kwalitatieve data-analyse is er in het onderzoek een zekere diepgang genavigeerd wat
tot relevante uitkomsten heeft geleid (Baarda, De Goede & Teunissen, 2009).
21 | P a g i n a
3.5 Procedure
In deze paragraaf wordt beschreven hoe de dataverzameling tot uitvoering is gebracht. Zowel de
deelnemers binnen Mijn Groep Online als de groepswerkers en de experts zijn door middel van een
informatiebrief op de hoogte gebracht van het onderzoek. Bij de deelnemers is er bewust gekozen
voor computerondersteunde enquêtes. Door de anonimiteit die de enquêtes de deelnemers hebben
geboden, is de laagdrempeligheid voor de deelnemers vergroot. Op deze wijze konden er meer
deelnemers worden bereikt. Ook is het voor de onderzoekers gemakkelijker geweest om de
gegevens te verwerken. Door de systematische vorm van ondervraging is er in kort tijdbestek een
indruk verworven van de competenties die de deelnemers van belang vinden voor een profiel van de
groepswerker binnen Mijn Groep Online. Bij het benaderen van de groepswerkers en de experts voor
het interview, hebben de onderzoekers het doel van het onderzoek verantwoord en een
akkoordverklaring per mail opgestuurd. Bij de start van het interview hebben de onderzoekers de
groepswerkers en de experts de akkoordverklaring nogmaals laten lezen en op hetzelfde moment is
deze verklaring ondertekend. De afname van interviews met groepswerkers en experts is
noodzakelijk geweest, aangezien zij diegene zijn die de nodige kennis en /of ervaring bezitten
rondom het thema (online) groepswerk. De onderzoekers hebben de vragenlijst en voice-recorder
erbij gehouden om het interview in goede banen te leiden. Tijdens het interview is doorvragen
belangrijk geweest wanneer de respondent onvolledig of onduidelijk was of wanneer er sprake was
van herhaling van abstracte bewoordingen. De groepswerker en de expert waren niet vrij in de keuze
van de onderwerpen, maar wel vrij in de wijze waarop zij antwoordden. De onderzoekers stelden
zich tijdens de interviews flexibel op en speelden in op de situatie. Aan het eind van het interview zijn
de onderzoekers bij de groepswerkers en de experts nagegaan of zij nog wat op te merken of te
vragen hadden.
3.6 Validiteit
De validiteit oftewel de geldigheid betreft het vertrouwen in de inhoud van de gegevens: het
waarheidsgehalte van de gegevens. In hoeverre zijn de bevindingen van het onderzoek juist en
vormen deze een weerspiegeling van de werkelijkheid? En meet de onderzoeker werkelijk wat
gemeten moet worden? De externe validiteit beschrijft de mate waarin de onderzoeksresultaten
generaliseerbaar zijn naar andere populaties, zoals instellingen met soortgelijke initiatieven. Binnen
dit (praktijkgerichte) onderzoek is de externe validiteit laag, het is geen doel op zich dat de resultaten
van dit onderzoek generaliseerbaar zijn naar andere vergelijkbare onderzoekseenheden. De
uitkomsten van dit onderzoek kunnen wel waardevol en bruikbaar zijn voor andere instellingen die
zich willen ontwikkelen op het gebied van online groepswerk en geïnteresseerden die affiniteit
hebben met betrekking tot dit onderwerp (Migchelbrink, 2009).
Om de interne validiteit van dit onderzoek zo goed mogelijk te kunnen waarborgen, is er rekening
gehouden met verschillende aspecten. Er zijn vanuit verschillende (methodische) invalshoeken
gegevens verzameld, waardoor een volledig beeld van de situatie is verkregen. Het onderwerp is
vanuit verschillende invalshoeken belicht. De visie van de groepswerkers en de experts is in kaart
gebracht door middel van diepte-interviews. Daarnaast is er een digitale enquête met vijftien
stellingen uitgezet, waarbij de behoefte van de deelnemers is geïnventariseerd. Dit door middel van
een vijf-puntsschaal lopend van zeer oneens tot zeer mee eens. Doordat er gebruik is gemaakt van
verschillende bronnen en visies om de hoofdvraag van dit onderzoek te beantwoorden, kan er
gesproken worden van bronnentriangulatie (Harinck, 2008; Baarda, De Goede & Teunissen, 2009).
Op deze manier zijn er valide gegevens tot stand gekomen. Er kan worden gesteld dat dit onderzoek
valide is omdat er vooraf literatuur en andere kennis is gebruikt als eerste richtingaanwijzers. Voor
het beantwoorden van de deelvraag één tot en met drie is er gebruikt gemaakt van kennis in de
vorm van literatuur. Er zijn verschillende bronnen geraadpleegd om de geldigheid van de uitspraken
te vergroten. De literatuur die is toegepast bestaat uit boeken en wetenschappelijke artikelen. De
interview- en enquête vragen zijn afgeleid van dit literatuuronderzoek en gericht op beantwoording
van de deelvragen vier en vijf. Op deze wijze is er doelgericht gewerkt en hebben de uiteindelijke
22 | P a g i n a
resultaten een antwoord gegeven op de hoofdvraag. Binnen de interviews is er voldoende ruimte
geboden om persoonlijke meningen en ervaringen toe te lichten. Hierdoor is een zo volledig mogelijk
beeld gecreëerd van de competenties die volgens de groepswerkers van belang zijn bij het
begeleiden van groepen op de website Mijn Groep Online (Migchelbrink, 2009).
3.7 Betrouwbaarheid
De betrouwbaarheid betreft het vertrouwen in de werkwijze tijdens het onderzoek. Het gaat om de
nauwkeurigheid en zorgvuldigheid in de wijze van werken. Toevallige factoren die de
onderzoeksresultaten kunnen kleuren of vertekenen moeten zoveel mogelijk worden voorkomen.
Die toevalligheden kunnen gelegen zijn in allerlei factoren en situaties die zich bij onderzoek
voordoen (Migchelbrink, 2009).
Het is van belang om goed te verantwoorden op welke wijze tijdens het uitvoeren van het onderzoek
is gewerkt en hoe tot resultaten is gekomen. Alle stappen en beslissingen die gedurende het
onderzoek plaats hebben gevonden zijn daarom vastgelegd. Ter bewijsvoering zijn stappen en
beslissingen in het onderzoek verantwoord. Zo is het voor derden mogelijk om redeneringen,
beslissingen en stappen te controleren, te volgen en te herhalen. De interviews hebben op locatie
plaatsgevonden. Dit houdt in dat de onderzoekers naar de groepswerkers toe zijn gegaan om daar
ter plaatse te interviewen. Tevens zijn de ruimtes gereserveerd, wat het risico op verstoring van het
interview heeft verkleind. Er is voorafgaand aan de interviews met groepswerkers en experts een
testinterview uitgevoerd om de interviewtopics en interviewvaardigheden te testen, waarnaar de
topiclijst is aangepast. Dit heeft het risico op toevallige fouten verkleind. Bij de afgenomen interviews
zijn beide onderzoekers aanwezig geweest. Hierbij was er sprake van een duidelijke taakverdeling. Bij
de taakverdeling is er gelet op de kwaliteit op het gebied van kennis over het onderwerp, de
vaardigheden op het gebied van interviewen en de contactuele eigenschappen. Om de
herleidbaarheid van de gegevens te vergroten zijn de interviews met een voice-recorder opgenomen.
Iedere opname is uitgewerkt tot een verbatim. De interviews zijn tijdig uitgewerkt, waardoor de kans
op vertekening is verkleind (Migchelbrink, 2009).
Om de betrouwbaarheid van dit onderzoek zo goed mogelijk te bewaken zijn naast de interviews met
groepswerkers en experts, enquêtes afgenomen bij de deelnemers binnen de website Mijn Groep
Online. Op deze wijze is er vanuit verschillende perspectieven gekeken hoe een competentieprofiel
voor de online groepswerker eruit moet komen te zien. Er is vertrouwelijk omgegaan met de
gegevens van de respondenten door de gegevens anoniem te verwerken. De onderzoekers hebben
eerst individueel gelabeld, vervolgens de labels vergeleken en daarmee tot gezamenlijke labels
gekomen. Deze interbeoordelings-betrouwbaaheid heeft de subjectiviteit tijdens het labelen bij de
onderzoekers verminderd (Migchelbrink, 2009).
3.8 Ethische overwegingen
Om het overzicht te behouden over het onderzoeksproces is het belangrijk dat de intervisiedocent
binnen Saxion Hogeschool te Enschede, voortijdig toestemming heeft gegeven aan de onderzoekers
voor het afnemen van een vragenlijst. Er is er iedere week tijdens de intervisiebijeenkomsten kritisch
gekeken naar het rapport zowel door de docent als door de medestudenten.
Voor de uitvoering van dit praktijkonderzoek hebben de onderzoekers zich gehouden aan de
afspraken die zijn gemaakt met de respondenten en met de opdrachtgever.
De afspraken met de opdrachtgever zijn vastgelegd in een overeenkomst, deze is door beide partijen
ondertekend. Deze overeenkomst is terug te vinden in bijlage I. Tegenover de opdrachtgever hebben
de onderzoekers de plicht gehad om het onderzoek op een eerlijke en objectieve wijze uit te voeren.
Dit is gedaan door middel van het inplannen van evaluatiemomenten met de opdrachtgever en de
begeleidende docent om de stand van zaken rondom het onderzoek te bespreken. Daarnaast hebben
23 | P a g i n a
de onderzoekers zich aan de geheimhoudingsplicht gehouden. Er zijn geen gegevens aan derden
verstrekt zonder toestemming van de opdrachtgever (Baarda, De Goede & Teunissen, 2009).
De wijze waarop de groepswerkers en de experts zijn uitgenodigd voor deelname aan de interviews
en de manier waarop zij zijn geïnterviewd heeft in een volledig vrijwillige setting plaatsgevonden. De
groepswerkers en de experts zijn per mail benaderd en hierin heeft de informatie over het interview
gestaan. In deze mail is hen de vraag gesteld of zij bereid waren om mee te werken aan dit
onderzoek door deel te nemen aan een interview. Pas na het verkrijgen van toestemming maakten
de onderzoekers een afspraak voor de uitvoering van een interview. Hierdoor is het vrijwillige kader
van dit onderzoek zoveel mogelijk gewaarborgd. Voorafgaand aan het interview is er door de
groepswerker of de expert een akkoordverklaring ondertekend. In deze akkoordverklaring zijn de
afspraken met de groepswerkers/experts terug te vinden, zie bijlage III. Bij zowel de enquêtes als de
interviews zijn de gegevens van de deelnemers anoniem verwerkt, waardoor de verzamelde data
niet herleidbaar is. De inhoud van dit onderzoek heeft enkel vorm gekregen door gebruik te maken
van betrouwbare gegevens.
3.9 Samenvatting
In deze paragraaf wordt een overzicht van de inhoud van hoofdstuk 3 Onderzoeksdesign
weergegeven. Bij paragraaf 3.1 is het onderzoekstype en de onderzoeksmethode omschreven. Dit
praktijkonderzoek betrof een inventariserend en een ontwerpgericht onderzoek. Gezien het
onderzoek diepgaand, kwalitatief en empirisch is, kan er geconcludeerd worden dat het een
casestudy behelsd (Verschuren & Doorewaard, 2007).
In paragraaf 3.2 zijn de populatie en de steekproef uiteengezet. In dit onderzoek is de populatie
gevormd door de groepswerkers en experts met kennis en expertise in het groepsmaatschappelijk
binnen Mijn Groep Online, en de (directe) relaties van de initiatiefnemers Martijn Wesseling en
Wouter Bruijning. Er is een gelegenheidssteekproef gehanteerd, wat betekend dat er gebruik is
gemaakt van vijftien groepswerkers, vijf experts en dertig deelnemers die beschikbaar zijn geweest
voor de onderzoekers.
Bij paragraaf 3.3 zijn de instrumenten weergegeven. Er is een onderscheid gemaakt tussen twee
verschillende dataverzamelingsmethoden. Er is een diepte-interview met groepswerkers en experts
gehouden. Ook zijn er digitale enquêtes afgenomen onder de deelnemers binnen de website Mijn
Groep Online.
Paragraaf 3.4 bestaat uit het analysekader. Het doel is om “via inhoudelijke ordening een beeld te
krijgen van wat in (…) het verzamelde materiaal besloten ligt” (Migchelbrink, 2001, p. 98). Deze
ordening heeft plaats gevonden door middel van het open coderen. Dit is het proces waarin
gegevens met elkaar worden vergeleken. Ook hebben de onderzoekers in deze fase stukken tekst
gekarakteriseerd door een pakkend label oftewel code aan de tekst toe te kennen.
In paragraaf 3.5 is de procedure omschreven. Hier is kenbaar gemaakt hoe de dataverzameling tot
uitvoering is gebracht.
Paragraaf 3.6 heeft in het teken van validiteit gestaan. Hierin staat de geldigheid betreft het
vertrouwen in de inhoud van de gegevens beschreven.
Vervolgens is er in paragraaf 3.7 ingegaan op de betrouwbaarheid. Hier staat de verantwoording
beschreven van de gemaakte stappen en beslissingen die in het onderzoek zijn genomen.
Tot slot komen in paragraaf 3.8 de ethische overwegingen aan bod. Voor de uitvoering van dit
praktijkonderzoek hebben de onderzoekers zich gehouden aan de afspraken die zijn gemaakt met de
respondenten en met de opdrachtgever (Baarda, De Goede & Teunissen, 2009).
24 | P a g i n a
HOOFDSTUK 4 RESULTATEN
In dit hoofdstuk worden de resultaten beschreven van deelvraag vier en vijf (zie paragraaf 1.4.1
Deelvragen). Als eerst worden de competenties weergegeven die uit de interviews met de
groepswerkers en de experts naar voren zijn gekomen. Vervolgens worden de competenties die uit
de enquête met de deelnemers naar voren zijn gekomen benoemd.
4.1 Competenties volgens de groepswerkers en de experts
Door middel van dit onderzoek is inzichtelijk gemaakt welke competenties een bijdrage leveren aan
het creëren van een competentieprofiel voor de groepswerker binnen Mijn Groep Online. Om deze
competenties te inventariseren zijn er achttien interviews afgenomen (N=18). Deze interviews geven
antwoord op deelvraag vier ‘Wat zijn volgens de groepswerkers en experts belangrijke competenties
voor het groepswerk van Mijn Groep Online?’. De achttien interviews zijn afgenomen met veertien
groepswerkers en vier experts. De vragenlijst die tijdens deze interviews is gebruikt is terug te vinden
in bijlage IV. De uitkomsten van deze interviewvragen zijn gelabeld. Deze labels zijn terug te vinden in
tabellen bij bijlage VII. In de onderstaande alinea worden de belangrijkste resultaten besproken.
Professioneel uitdrukken
Er zijn verschillende competenties die een online groepswerker dient te bezitten om zich
professioneel uit te drukken. Allereerst is kennis over de methodieken en methoden aan de orde
gekomen. Hierbij zijn oplossingsgericht –en taakgericht werken, groepsdynamica, 5-fasenmodel,
online hulpverlening, casemanagement en ervaringsgericht werken als passend bij online groepswerk
benoemd. Zo zei één respondent: “Dus al die kennis die een maatschappelijk werker al heeft. Als het
goed is kan hij die ook grotendeels online toepassen. Maar je moet er vooral op letten dat een aantal
methodieken net wat handiger zijn”. De respondenten hebben de kennis over online hulpverlening
als belangrijk beschouwd. Daaropvolgend is de kennis over ICT aangegeven. De online groepswerker
dient voornamelijk kennis over het systeem en de software te bezitten. Verder is kennis over de
doelgroep benoemd met hierin specifieke kennis over de problematiek en het doel van de doelgroep.
Tot slot is er gesproken over de kennis van de beroepsgroep, privacy en de Wet Bescherming
Persoonsgegevens.
Mogelijkheden
Er zijn verschillende mogelijkheden en beperkingen genoemd waar een online groepswerker kennis
over dient te bezitten. De bereikbaarheid is vaak naar voren gekomen als een mogelijkheid. Hierbij is
aangegeven dat het laagdrempelig is voor de deelnemer, er zorgmijders bereikt kunnen worden, er
een 24-uursverbinding is en dat er geen wachtlijst is. De mogelijkheid om tijd en geld te kunnen
besparen is regelmatig aangehaald door de respondenten. Bij dit criterium zijn de afstand,
inhoudelijke communicatie, kantoorruimte en één groepswerker als redenen aangegeven om tijd en
geld te kunnen besparen. De mogelijkheid tot groepscohesie is ook meerdere malen benoemd.
Factoren als een afgeschermde omgeving en de (h)erkenning hebben volgens de respondenten
bijgedragen aan groepscohesie. Vervolgens is de mogelijkheid tot kennisdeling aangehaald door de
respondenten. Kennisdeling door middel van visuele middelen, waarbij er de volgende voorbeelden
zijn gegeven: Youtube, een test/opdracht, een artikel of een serious game. Tot slot is er aangegeven
dat de online groepswerker de mogelijkheid tot anonimiteit kent voor de deelnemers.
Beperkingen
Een beperking waar de online groepswerker volgens de respondenten tegenaan kan lopen betreft de
factor ‘kennis’, is dat hij moet weten hoe hij met het ontbreken van non-verbale communicatie
omgaat. Hierbij is aangegeven dat de online groepswerker kennis hoort te hebben van ‘ruis’ en het
‘afstemmen op/met de deelnemer’. Een andere beperking die is benoemd is dat een online
groepswerker kennis moet hebben van de specifieke doelgroep die hij/zij voor zich heeft. Er kunnen
25 | P a g i n a
mensen zijn die niet taalvaardig zijn, niet over digitale middelen beschikken, ‘digibeet’ zijn en
discipline moeten hebben.
De beschikbaarheid is door de respondenten als beperking benoemd, hierbij hebben zij de 24uursverbinding aangegeven. Volgens de respondenten zou de laagdrempeligheid voor een isolerende
werking kunnen zorgen, daarbij ontbreekt de sociale stimulans en is er de dreiging tot uitval. Tevens
is er benoemd dat de online groepswerker kennis dient te bezitten over de beperking die voor kan
komen bij ICT. Er is aangegeven dat er storingen voor kunnen komen. Tot slot hebben de
respondenten aangegeven dat online groepswerkers moeten weten dat het een beperking kan zijn
dat online groepswerk nog niet evidenced based is. Aansluitend op het evidence based werken is er
aangegeven dat er momenteel nog onvoldoende kennis is wat betreft het online groepswerk. Nu
wordt er door de online groepswerkers gewerkt op basis van aannames. Dit kan als een beperking
worden gezien.
Innovaties
Op de vraag wat online groepswerkers moeten weten over innovaties binnen online groepswerk is
door de respondenten het netwerk benoemd. Hierbij zijn het samenwerken en het hebben van korte
lijnen aangehaald. Zo benoemde één respondent het volgende: “De krachten van je collega’s weten
te vinden”. Wat tevens door de respondenten als belangrijk is beschouwd, is de kennis over innovatie
rondom ICT. Er is aangegeven dat de online groepswerker op dit gebied kennis dient te bezitten over
mogelijkheden, programma/systeem, (sociale)media en het aanbod (blended). Tot slot is benoemd
dat de online groepswerker kennis over innovaties binnen het groepswerk dient te bezitten. Hierbij is
kennis over de groepsdynamica en bijscholing benoemd.
ICT vaardigheden
Er zijn meerdere ICT vaardigheden aangegeven die de online groepswerker hoort te bezitten. Het
merendeel van de respondenten heeft aangegeven dat de online groepswerker zaken praktisch toe
moet kunnen passen. Één respondent gaf aan: “Het is gewoon een kwestie van doen”. Onder de
praktische toepassing is door de respondenten het inloggen, omgaan met internet, kunnen
schakelen, contact kunnen leggen/verbinden en film/tekst kunnen uploaden verstaan. Zo vertelde
een andere respondent: “Diegene moet vooral de toepassingsvormen vlot kunnen hanteren. Snel
kunnen schakelen, snel contact kunnen leggen zodat eventuele storingen snel kunnen worden
verholpen”. Daarnaast is gezegd dat een online groepswerker vaardig moet kunnen typen. Hieronder
verstaan zij de snelheid, het blind typen en gebruik van smileys/afkortingen. De respondenten
hebben aangegeven dat een online groepswerker vaardig moet zijn in het gebruik van (social)media,
hierbij zijn de volgende voorbeelden aangehaald: Facebook, Twitter, Youtube, gebruik van
besturingssystemen en een forum.
Rapporteren
Er zijn verschillende manieren hoe een online groepswerker tijdens het begeleidingsproces dient te
rapporteren. Een aantal respondenten hebben aangegeven aan dat zij niet rapporteerden. Zo gaf één
respondent aan: “Tot zover ik nu de ervaring heb wordt er gewoon letterlijk verslag gelegd, nou ik
denk mooier kan het niet, dus dat hoef je niet te doen!”. De respondenten hebben hierbij de
volgende factoren aangegeven: online is het zichtbaar voor zowel hulpverlener als deelnemer, het is
een vertrouwelijk proces, er sprake is van tijdswinst. Een aantal respondenten hebben aangegeven
dat zij aanvullende informatie rapporteren. Hierbij is door één respondent benoemd: “Wat
opgeslagen blijft in het programma is natuurlijk een heel verhaal en je kunt wel even de essentie eruit
halen en dat apart rapporteren, omdat je anders weer helemaal terug moet lezen. Dan ben je wel
even bezig”. De respondenten hebben de volgende punten aangegeven die aanvullend
gerapporteerd dienen te worden: kernthema’s, aandachtspunten, afspraken, voortgang en
conclusies. Tot slot is genoemd dat de rapportage in samenspraak met de deelnemer dient te
worden opgesteld. Hierbij hebben de respondenten aangegeven dat dit ervoor zorgt dat de
rapportage transparant is.
26 | P a g i n a
Verschillen communicatieve vaardigheden
Op de vraag welke verschillen de respondenten zien in communicatieve vaardigheden tussen een
groepswerker regulier en online zijn zowel verschillen als overeenkomsten benoemd. De verschillen
die de respondenten hebben aangegeven zijn: online is transparanter, online is directer, non-verbaal
ontbreekt, taalvaardigheid, asynchrone communicatie, het afstemmen, gebruik van emoticons,
analyseren, maken van afspraken en meer gebruiken van opdrachten. Zo vertelde één respondent:
“Je moet je goed op schrift uit kunnen drukken en je realiseren hoe het op die ander overkomt”. De
overeenkomsten die de respondenten betreft de communicatieve vaardigheiden hebben
aangegeven zijn kennis, kwaliteit, groepsdynamica en intuïtie.
Gesprekstechnieken
Er zijn verschillende gesprekstechnieken benoemd die een online groepswerker volgens de
respondenten hoort te bezitten. Allereerst komt het verhelderen aan de orde. Hieronder is door de
respondenten luisteren, verwachtingen uitspreken naar elkaar, afspraken maken/nakomen,
informeren, samenvatten, doorvragen, parafraseren, terugkoppelen en gebruik maken van
metacommunicatie verstaan. Één respondent gaf aan: “Ik vind de gesprekstechnieken hetzelfde als in
de spreekkamer. Ik heb online geen andere manier van werken. Dus het is gewoon doorvragen, in
stukjes hakken, samenvatten en weer teruggeven!”. Stimulerende gespreksvoering is ook door de
respondenten benoemd, vooral het motiveren, prikkelen/uitdagen en complimenteren. Één
respondent vertelde: “Het mooie van online is dat je ook wat meer kunt plagen of uitdagen”.
Aansluiten vraag deelnemer
De eigenschappen die door de respondenten zijn aangehaald zijn empathisch, niet oordelen, open,
sociaal, enthousiast, direct, transparant en positief. Zo gaf één respondent aan: “Aansluiten door
empathisch te zijn, soms moet je ook wel direct zijn maar ga niet oordelen, laat mensen in hun
waarde”.
Vertrouwenrelatie creëren
Op de vraag hoe de online groepswerker een vertrouwenrelatie met de deelnemer kan creëren is
door het merendeel van de respondenten ‘het aansluiten’ benoemd. Hierbij zijn gehoor geven,
erkennen, transparant zijn, empathie tonen, gelijkwaardig zijn, geen waardeoordeel hebben,
persoonlijke kant tonen en positief bekrachtigen benoemd om aan te kunnen sluiten bij de vraag van
de deelnemer. Één respondent benoemde: “Aandacht geven aan het moment”.
Individuele en groepsgerichte diversiteit
Om met zowel individuele als groepsgerichte diversiteit om te kunnen gaan zijn er door de
respondenten de eigenschappen flexibel en leergierig aangegeven. Zo vertelde één
respondent:“Flexibiliteit is belangrijk om goed aan te kunnen sluiten, daarnaast het luisteren en
inleven in de situatie van de ander”. Verder dient de online groepswerker empathisch, creatief,
positief, open, nieuwsgierig, subtiel, direct en tolerant te kunnen zijn.
Nieuwe levensvragen en problemen signaleren
Het gedrag dat een online groepswerker volgens de respondenten dient te tonen om nieuwe
levensvragen en problemen te signaleren bij deelnemers is allereerst onderzoekend. Dit doet hij/zij
volgens de respondenten door het doorvragen, analyseren, afstemmen, door zich terug durven te
trekken en door regels heen te kunnen lezen. Daarnaast is aangegeven dat hij aan moet kunnen
sluiten. Specifieke punten die zijn benoemd om aan te kunnen sluiten: benoemen wat hij/zij leest,
checken, evalueren, erkennen, ‘leeg’ kunnen luisteren en betrokkenheid tonen. Zo vertelde één
respondent: “Dat je vermoed of wat je intuïtief aanvoelt dat je daar woorden aan geeft en dat
voorlegt aan de klant of die zich daar in herkent wat jij denkt te voelen of dat klopt”. Tot slot hebben
de respondenten aangegeven dat de online groepswerker structuur moet kunnen bieden aan de
27 | P a g i n a
deelnemer. Dit doet hij/zij door het proces te bewaken, te trechteren, afspraken te maken en
aanwezig te zijn.
Gesprekstechnieken vergroten zelfregie
De online groepswerker dient volgens de respondenten ten eerste over verdiepende
gesprekstechnieken te bezitten om de zelfregie van de deelnemers te vergroten. Hierbij zijn het
stellen van reflectie -en open vragen, het doorvragen en samenvatten aangekaart. Daarop volgend
zijn motiverende gesprekstechnieken benoemd, hieronder wordt door de respondenten het positief
bekrachtigen, op succesfactoren ingaan, het netwerk betrekken en de schaal- en wondervraag te
stellen verstaan. Zo benoemde één respondent: “Ik denk vooral door gebruik te maken van
vraaggerichte gesprekstechnieken waarin je de deelnemer vanuit motivatie uit gaat dagen. Het is een
beetje one down, dus terug gaan zitten, en niet one up”. Verder is het confronteren benoemd door
terugkoppeling en door de deelnemer aan te spreken op zijn/haar gedrag.
Methodieken vergroten zelfregie
Op de vraag van welke methodieken een online groepswerker kennis dient te bezitten om de eigen
kracht van de deelnemer te vergroten is het eclectisch werken aan de orde gekomen. De
respondenten hebben aangegeven dat de online groepswerker niet gebonden hoort te zijn aan één
specifieke methodiek. Zo benoemde één respondent: ““Ik zou niet specifiek methodieken in gaan
zetten. Een maatschappelijk werker die moet uitgerust zijn met een aantal basismethodieken plus
groepsdynamica”. De methodieken die zijn benoemd om de eigen kracht van de deelnemer te
vergroten zijn: oplossingsgericht werken, systeemgericht, ervaringsgericht, de RET, taakgericht en de
cognitieve gedragstherapie.
4.2 Competenties volgens de deelnemers
Deze paragraaf beantwoordt de vijfde en tevens laatste deelvraag: ‘Wat zijn volgens de deelnemers
belangrijke competenties voor het groepswerk binnen Mijn Groep Online?’ Er is een enquête
afgenomen onder de deelnemers binnen Mijn Groep Online. De behoefte is door middel van een vijfpuntsschaal lopend van zeer oneens tot zeer mee eens in kaart gebracht.
In totaal hebben drie van de 35 deelnemers de enquête ingevuld (N=3). Dit aantal is te laag,
waardoor deze resultaten niet mee zijn genomen in de conclusie. In deze paragraaf zullen de
opvallende punten die uit de stellingen zijn gekomen worden weergegeven.
- De respondenten hebben aangegeven dat ze graag informatie over de nieuwe ontwikkelingen
binnen online groepsbegeleiding willen ontvangen.
- Ze zijn ze het er over eens geweest dat er duidelijk moet worden aangegeven wat er van hen
verwacht wordt bij het uitwerken van opdrachten binnen Mijn Groep Online.
- Bij de stelling ‘Meer dan twee uur per week deelnemen aan de online cursus werkt voor mij
demotiverend’ gaven de respondenten een neutraal antwoord aan.
- De respondenten hebben aangegeven dat ze het gevoel moeten krijgen dat iedereen binnen Mijn
Groep Online gelijkwaardig behandeld wordt.
- Alle drie hebben ze aangegeven dat ze het prettig vinden om zelf de regie over hun
hulpverleningsproces te hebben.
- Twee respondenten vinden het belangrijk andere deelnemers te kunnen helpen binnen de groep.
Één van hen was het hier zeer mee eens. Zo vinden ze het ook belangrijk dat andere deelnemers hun
kunnen helpen binnen de groep.
- De respondenten vinden het prettig dat hun groep gestimuleerd wordt om elkaar feedback te
geven.
28 | P a g i n a
- Op de stelling ‘Ik vind het prettig te weten dat mijn situatie wellicht met meerdere professionals
besproken wordt om tot nieuwe inzichten voor mijn begeleidingsproces te komen’, zijn er wisselende
antwoorden gegeven. Één respondent was het hier mee oneens. Één respondent was het hier niet
mee eens/niet mee oneens en één respondent was het hier mee eens.
- De respondenten hebben aangegeven dat zij het belangrijk vinden dat er een mogelijkheid is om
hen door te kunnen verwijzen naar samenwerkingspartners wanneer dat nodig wordt geacht.
29 | P a g i n a
HOOFDSTUK 5 CONCLUSIES
In het laatste hoofdstuk zullen de conclusies op de centrale vraagstelling worden gegeven. Ten
behoeve hiervan worden er achtereenvolgens in paragraaf 5.1 de conclusies op de theoretische
deelvragen gegeven. In paragraaf 5.2 wordt de conclusie op de praktische deelvraag beschreven en
vervolgens in paragraaf 5.3 de conclusie op de hoofdvraag. Daarna zullen er in paragraaf 5.4 vier
aanbevelingen worden gedaan. De sterktes en zwaktes van het onderzoek worden in paragraaf 5.5
uiteengezet. Het rapport wordt afgesloten met een discussie in paragraaf 5.6.
5.1 Conclusies theoretische deelvragen
5.1.1 Competentieprofiel groepswerker
Bij het groepsmaatschappelijk werk staat het bevorderen van persoonlijke mogelijkheden van
deelnemers in wisselwerking met de groepswerker, de andere deelnemers en de eigen context
centraal (Goossens, 2001). De groepswerker begeleidt het groepsproces en richt zich op de
hulpvragen van de cliënten, door op een doelgerichte, systematische en procesmatige wijze te
werken. Een groepswerker dient gemakkelijk aanspreekbaar te zijn en een vertrouwensrelatie met
de cliënten op te kunnen bouwen. Dan pas kan het welzijnswerk de voorwaarden creëren om
mensen te helpen zich te ontplooien. Om een goede vertrouwensrelatie te creëren dient een
groepswerker in het begin veel tijd te investeren (Scheffers, 2012).
Een groep is neutraler, er zijn geen persoonlijke dossiers, er is geen één op één relatie met een
hulpverlener (Remmerswaal, 2006). De groepswerker dient om te kunnen gaan met deze
transparantie. De verhouding tussen de groepswerker en deelnemers is in de groep veel
gelijkwaardiger. De deelnemer is helper en geholpene tegelijk. Voor een ander iets betekenen, is ook
helpend in de eigen problematiek. De groepswerker moet de verantwoordelijkheid bij de cliënt
kunnen laten. Het overwinnen van hindernissen geeft zelfvertrouwen, daarom dient de
groepswerker niet te snel zijn handen uit te steken om andermans problemen op te lossen. Door het
proleem voor de cliënten en groepen zelf op te lossen ontneemt men de cliënt de kans om zelf
weerstanden te overwinnen. De groep biedt deelnemers mogelijkheden om van elkaar te leren door
middel van feedback, ervaringen, informatie en interactie. De groepswerker stuurt doormiddel van
zijn/haar gesprekstechniek het bespreken van ervaringen en gerichte oefeningen, waardoor er in de
groep kan worden geëxperimenteerd met nieuw gedrag (Remmerswaal, 2006).
5.1.2 Competenties online groepswerk
In deze paragraaf is er een schema opgesteld om een conclusie te trekken op de deelvraag: ‘Welke
competenties zijn er nodig voor online groepswerk?’ Kennis, vaardigheden en houdingsaspecten
worden vaak al doende opgebouwd. Training, scholing en werkbegeleiding zijn belangrijke middelen
om beroepskrachten zo goed mogelijk toe te rusten om online te werken (Nji, 2011). In
overeenstemming met de beroepscode dient de hulpverlener in te spelen op maatschappelijke
ontwikkelingen. Hieronder valt het plannen van competentieontwikkeling (NVMW, 2011). Een online
groepswerker dient over de hieronder beschreven competenties te beschikken, om kwalitatief goede
hulp te bieden.
Tabel 2: Competenties online groepswerk
Competenties Online Groepswerk
Kennis
Houding
Vaardigheden
- Overeenkomsten/ verschillen
met regulier
- Online medium
- Groepsdynamiek
- Enthousiasme
- Flexibel
- Privacy
- Aandacht
- Adviseren/informeren
- Ondersteunen
- Feedback geven/ontvangen
- Schriftelijk taalvaardig
30 | P a g i n a
- Communicatie
- Mogelijkheden/
beperkingen online hulp
- Protocol
- Beroepscode
- Taal
- Open
- Vertrouwen
- Transparant
- Helder
- Specifiek
- Aanspreekbaar
- Investeren
- Leerbaar
- Neutraal
- Gelijkwaardig
- Aansluiten
- Loslaten
- Aanvoelen
- Vertrouwen scheppen
- Actief luisteren
- Gevoelens (h)erkennen
- Typsnelheid
- Hulp vragen
- Gesprekstechnieken
(doorvragen, benoemen,
samenvatten, checken, gerichte
vragen, terugkoppelen)
- Online medium
- Afspraken
- Volgen
- Tussen de regels door kunnen
lezen
- Structuur bieden
- Kanalenreductie
5.1.3 Begeleiding binnen Mijn Groep Online
Mijn Groep Online is een particulier initiatief. Door het opzetten van deze website willen de
initiatiefnemers een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van online groepswerk in het
maatschappelijk werk. Het doel van Mijn Groep Online is om een veilige omgeving te creëren voor
online en blended groepswerk. Deze veiligheid waarborgen zij door de groepsomgeving volledig los
te koppelen van de website. Deze draait dus onder een ander domein en op een andere server. De
gebruikersomgeving op Mijn Groep Online is beveiligd met een wachtwoord dat alleen aan cliënten
verstrekt wordt. Alleen met dit wachtwoord in combinatie met de gebruikersnaam kan er ingelogd
worden. Daarnaast hebben alleen cliënten die deelnemen aan een bepaalde groep en de
groepsleider toegang tot de omgeving. Ook heeft de beheerder van de site toegang, enkel voor
beheersdoeleinden (Schalken et al., 2010; Van Hecke, 2012). Bij de website van Mijn Groep Online
wordt er gewerkt met een HTTPS verbinding. Het protocol HTTPS staat voor Hyper Text Transfer
Protocol Secure. HTTPS heeft als doel een veilige uitwisseling van gegevens. Bij gebruik van HTTPS
worden de gegevens versleuteld, waardoor het voor een buitenstaander, bijvoorbeeld iemand die
afluistert, onmogelijk zou moeten zijn om te weten welke gegevens verstuurd worden (Schalken et
al., 2010).
Mijn Groep Online biedt abonnementen aan organisaties en hulpverleners. Zij kunnen binnen de
omgeving een groep voor cliënten starten. Als hulpverlener heb je de mogelijkheid om een virtuele
groepsruimte te huren. Indien de groepswerker een abonnement afsluit bij Mijn Groep Online krijgt
hij/zij beschikking over het aantal virtuele ruimtes waarvoor hij/zij gekozen heeft. Ook krijgt de
groepswerker toegang tot de gemeenschap van Mijn Groep Online, waar professionals onderling in
gesprek kunnen gaan over online en blended groepswerk. De groepswerker wordt op de hoogte
gehouden van de ontwikkelingen rondom Mijn Groep Online en hij/zij wordt uitgenodigd voor een
face to face bijeenkomst voor professionals die jaarlijks plaatsvindt. Deze bijeenkomst richt zich
gedeeltelijk op de techniek van het programma, maar voornamelijk op de methodische kant van het
online en blended groepswerk (Mijn Groep Online, 2014). De opzet van Mijn Groep Online biedt de
mogelijkheid om mensen in andere regio’s te bereiken en professionals uit verschillende regio’s met
elkaar in contact te brengen om ervaringen uit te wisselen met elkaar (Schalken et al., 2013).
Mijn Groep Online kenmerkt zich door een eenvoudige en laagdrempelige gebruikersomgeving. In
deze omgeving kunnen cliënten van groepswerktrainingen ervaringen delen, elkaar steunen en
informatie met elkaar uitwisselen. Binnen Mijn Groep Online is er sprake van een online begeleiding.
De begeleiding wordt in de virtuele ruimte ondersteund door modules. Deze modules bestaan uit:
31 | P a g i n a
een groepspagina, forum, blog, bestanden, en activiteiten. De groepsbegeleider heeft de
mogelijkheid om deze modules aan of uit te zetten. Sommige groepen zien elkaar zowel face to face
als online, dit wordt ook wel blended hulp genoemd (Schalken et al., 2013).
De hulpvorm is interactief, omdat er bij het online groepswerk communicatie tussen cliënten
onderling en tussen cliënten en hulpverleners plaatsvindt. De communicatie vindt bij Mijn Groep
Online asynchroon plaats. De cliënt beslist zelf wanneer hij de opdrachten maakt en wanneer hij ze
instuurt. De cliënten moeten bij deelname aan Mijn Groep Online zelf aan de slag, dit maakt de
contactdrempel hoger.
Figuur 2: Uitspraak deelnemer Mijn Groep Online
De initiatiefnemers willen in samenwerking met gebruikers onderzoeken wat werkt in online en
blended groepswerk. Daarbij willen zij de methodiek rondom blended en online groepswerk blijven
monitoren en verbeteren. De behandelinterventies die op dit moment binnen Mijn Groep Online
worden toegepast zijn gebaseerd op effectieve face to face interventies. Als je online werkt, doe je in
essentie hetzelfde als face to face (Schalken et al., 2013). De groepswerker stemt zijn/haar
methodieken af op de hulpvraag van de cliënten en op het doel van de groep. Inhoudelijk bediend de
groepswerker zich van de methoden en technieken die hij gewend is te gebruiken.
5.2 Conclusie praktische deelvraag
Op basis van de resultaten van de interviews die uit dit onderzoek zijn voortgekomen, kan er worden
geconcludeerd dat de online groepswerker over de onderstaande competenties hoort te beschikken.
De competenties worden in deze paragraaf uitschreven onder de subparagrafen kennis, houding en
vaardigheden.
5.2.1 Kennis
In deze subparagraaf komen de competenties aan bod waarover een online groepswerker kennis
dient te bezitten. Uit de resultaten kan worden geconcludeerd dat de online groepswerker kennis
hoort te bezitten over methoden en methodieken, ICT, de doelgroep en hij/zij moet op de hoogte te
zijn van de beroepscode om zich professioneel uit te kunnen drukken.
Om de eigen kracht van de deelnemer te vergroten dient de online groepswerker eclectisch te werk
te gaan. De online groepswerker moet kennis bezitten op het gebied van innovaties wat betreft het
opbouwen van een netwerk, ICT en groepswerk.
Het is belangrijk dat de online groepswerker de mogelijkheden en beperkingen binnen het online
groepswerk kent. Zo kan er kan worden geconcludeerd dat de online groepswerker op de hoogte
hoort te zijn dat de bereikbaarheid een mogelijkheid is. Daarnaast kan er door het online groepswerk
tijd en geld worden bespaard. Ook biedt groepscohesie mogelijkheden. Tot slot is de online
groepswerker op de hoogte van de mogelijkheid tot kennisdeling doormiddel van visuele middelen.
Beperkingen waar de online groepswerker van op de hoogte hoort te zijn is dat hij/zij moet weten
dat de non-verbale communicatie ontbreekt en er kunnen zich op het gebied van ICT storingen
voordoen. Daarnaast is online groepswerk nog niet evidence based. Een andere beperking is dat
online groepswerk niet voor alle cliënten geschikt is. Hoewel de beschikbaarheid een mogelijkheid
32 | P a g i n a
kan zijn dient de online groepswerker ook te weten dat dit tevens een beperking is. De omschreven
competenties staan in onderstaande tabel 3: Competenties kennis beschreven.
Tabel 3: Competenties kennis
Professioneel uitdrukken
Methodieken/methode
- Oplossingsgericht
- Taakgericht werken
- Groepsdynamica
- Vijf-fasen model
- Casemanagement
- Online hulpverlening
- Ervaringsgericht werken
ICT
- Software
- Systeem
Doelgroep
- Problematiek
- Doel
Beroepscode
- Privacy
- Wetgeving
Vergroten eigen kracht
deelnemer
Eclectisch werken
- Oplossingsgericht werken
- Systeemgericht
- Ervaringsgericht werken
- Taakgericht werken
- Rationeel Emotieve Therapie (RET)
- Cognitieve gedragstherapie
Innovaties
Netwerk
- Korte lijnen
- Samenwerken
ICT
- Mogelijkheden
- Systeem
-(Social)Media
- Aanbod
Groepswerk
- Groepsdynamica
- Bijscholing
Bereikbaarheid
- Laagdrempelig
- Zorgmijders
- 24-uursverbinding
- Geen wachtlijst
-Anoniem
Besparing tijd en geld
- Afstand
- Eigen omgeving
- Geen kantoorruimte
- Inhoudelijke communicatie
Mogelijkheden
33 | P a g i n a
Beperkingen
Groepscohesie
- Afgeschermde omgeving
- (H)erkenning
Kennisdeling
- Visuele middelen ( Youtube,
test/artikel of een serious game)
Non-verbale communicatie
ontbreekt
- Ruis
- Afstemmen
Specifieke doelgroep
- Taalvaardig
- Ontbreken digitale middelen
- Onvoldoende discipline
- Digibeet
Beschikbaarheid
- 24-uursverbinding
Laagdrempeligheid
- Isolerende werking
- Ontbreken sociale stimulans
ICT
- Storingen
Evidence based
5.2.2 Houding
In deze subparagraaf komen de competenties aan bod die een online groepswerker in zijn houding
dient uit te dragen. Concluderend kan er worden gezegd dat de online groepswerker flexibel,
leergierig, empathisch, creatief, positief, open, nieuwsgierig, subtiel, direct en tolerant hoort te zijn
om met individuele en groepsgerichte diversiteit om te kunnen gaan. Om aan te kunnen sluiten bij de
vraag van de deelnemer dient de online groepswerker te voldoen aan een aantal eigenschappen. Zo
hoort een groepswerker empathisch, niet oordelend, open, sociaal, enthousiast, direct, transparant
en positief te zijn. Een online groepswerker creëert een vertrouwensrelatie door aan te sluiten bij de
deelnemer. Hoe de online groepswerker dit in zijn houding dient te laten zien wordt hieronder in
tabel 4: Competenties houding aangegeven. Om nieuwe levensvragen en problemen bij de
deelnemers te kunnen signalen dient een online groepswerker zich onderzoekend op te stellen, dient
hij/zij aan te sluiten en moet hij/zij structuur kunnen bieden aan de deelnemers.
Tabel 4: Competenties Houding
Individuele en groepsgerichte
diversiteit
Flexibel
Leergierig
Empathisch
Creatief
Positief
Open
Nieuwsgierig
Tolerant
Subtiel
Direct
34 | P a g i n a
Aansluiten vraag deelnemer
Open
Empathisch
Sociaal
Enthousiast
Positief
Niet oordelen
Direct
Transparant
Vertrouwenrelatie creëren
Aansluiten
- Gehoor geven
- Erkennen
- Transparant
- Empathie
- Gelijkwaardigheid
- Geen waardeoordeel
- Persoonlijk
- Positief bekrachtigen
Nieuwe levensvragen en
problemen signaleren
Onderzoekend
- Doorvragen
- Analyseren
- Afstemmen
- Terugtrekken
- Door regels heen lezen
Aansluiten
- Benoemen
- Checken
- Evalueren
- Erkennen
- Luisteren
- Betrokkenheid
Structuur
- Procesbewaking
- Trechteren
- Afspraken
- Aanwezigheid
5.2.3 Vaardigheden
In deze subparagraaf worden de competenties besproken betreft de vaardigheden die een online
groepswerker hoort te bezitten. Concluderend kan er worden gezegd dat de online groepswerker op
verschillende manieren kan rapporteren tijdens het begeleidingsproces. Deze verschillende manieren
worden hieronder in tabel 5: Competenties vaardigheden aangekaart. Wat betreft de ICT
vaardigheden moet een online groepswerker praktische basisvaardigheden toe kunnen passen, hij/zij
moet kunnen typen en de online groepswerker dient vaardig te zijn in het gebruik van (social)media.
De gesprekstechnieken die een online groepswerker moet kunnen hanteren zijn verhelderende en
stimulerende gespreksvoering.
Verdiepende, motiverende en confronterende gesprekstechnieken dient een online groepswerker te
bezitten om de zelfregie van de deelnemers te vergroten. Er zijn zowel verschillen als
overeenkomsten in de communicatieve vaardigheden tussen een online groepswerker en een
35 | P a g i n a
reguliere groepswerker. Deze competenties staan in onderstaande tabel 5: Competenties
vaardigheden beschreven.
Tabel 5: Competenties Vaardigheden
Rapporteren
ICT vaardigheden
Gesprekstechnieken
Verschillen communicatieve
vaardigheden
Niet rapporteren
- Zichtbaar voor zowel
hulpverlener als deelnemer
- Vertrouwelijk proces
- Tijdswinst
Aanvullingen
- Kernthema’s
- Aandachtspunten
- Afspraken
- Voortgang
- Conclusies
Samen opstellen met
deelnemer
- Transparant
Praktische toepassing
- Inloggen
- Internet
- Schakelen
- Contact leggen/verbinden
- Film/Tekst uploaden
Typen
- Snelheid
- Blind typen
- Smileys/Afkortingen
(Social) Media
- Facebook
- Twitter
- Youtube
- Besturingssystemen
- Forum
Verhelderen
- Luisteren
- Samenvatten
- Doorvragen
- Parafraseren
- Terugkoppelen
- Metacommunicatie
- Verwachtingen uitspreken
- Afspraken
- Informeren
Stimuleren
- Motiveren
- Prikkelen/Uitdagen
- Complimenteren
Verschillen
- Online transparanter
- Online directer
- Online meer gebruik van
opdrachten
36 | P a g i n a
- Non-verbaal ontbreekt
- Taalvaardigheid
- Afstemmen/Afspraken
- Asynchrone communicatie
- Emoticons
- Analyseren
Gesprekstechnieken vergroten
zelfregie
Overeenkomsten
- Kennis
- Kwaliteit
- Groepsdynamica
- Intuïtie
Verdiepend
- Reflectie vragen
- Open vragen
- Doorvragen
- Samenvatten
Motiverend
- Positief bekrachtigen
- Op succesfactoren ingaan
- Netwerk betrekken
- Schaalvraag
- Wondervraag
Confronterend
- Terugkoppeling
- Aanspreken op zijn/haar
gedrag
5.3 Conclusie hoofdvraag
In deze paragraaf wordt er een antwoord gegeven op de twee hoofdvragen die voor dit onderzoek
zijn opgesteld. In dit praktijkonderzoek heeft het een inventariserende vraag en een ontwerpvraag
betroffen.
Inventariserend: Welke competenties zijn volgens groepswerkers en deelnemers van belang bij het
begeleiden van groepen op de website Mijn Groep Online?
Ontwerp: Hoe dient een competentieprofiel van de online groepswerker eruit te zien, rekening
houdend met de wensen en behoeften van werkers en deelnemers aan Mijn Groep Online?
Bij de hoofdvragen wordt er ook aangegeven dat er rekening wordt gehouden met de behoeften van
de deelnemers binnen Mijn Groep Online. Uiteindelijk hebben er drie van de 32 deelnemers aan het
onderzoek meegewerkt door een enquête in te vullen. Dit betekend voor deze algehele conclusie dat
alleen de resultaten uit de interviews met de groepswerkers en de experts zijn toegepast.
De competenties van de online groepswerker zullen worden uitgeschreven onder de subparagrafen
kennis, houding en vaardigheden.
5.3.1 Kennis
In deze paragraaf komen de competenties aan bod waarover een online groepswerker kennis dient
te bezitten. Een online groepswerker drukt zich professioneel uit door in overeenstemming met de
beroepscode in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen, en dient hier kennis over te bezitten
(NVMW, 2011). Training, scholing en werkbegeleiding zijn belangrijke middelen om beroepskrachten
zo goed mogelijk toe te rusten om online te werken (Nji, 2011). De online groepswerker dient kennis
te bezitten over de doelgroep waarmee hij/zij te maken heeft. Daarnaast dient hij/zij kennis te
bezitten over ICT; de werking van het systeem en de software binnen Mijn Groep Online. Ook dient
37 | P a g i n a
de online groepswerker op de hoogte te zijn van innovaties. Binnen Mijn Groep Online wordt de
groepswerker op de hoogte gehouden door een jaarlijkse face to face bijeenkomst. Deze bijeenkomst
richt zich gedeeltelijk op de techniek van het programma, maar voornamelijk op de methodische
kant van het online groepswerk (Mijn Groep Online, 2014). Om de eigen kracht van de deelnemer te
vergroten dient de online groepswerker eclectisch te kunnen werken. In tabel 6: Competentieprofiel
Online Groepswerker wordt belicht over welke methodieken en methoden de online groepswerker
kennis dient te bezitten.
Het is belangrijk dat de online groepswerker de mogelijkheden en beperkingen binnen het online
groepswerk kent. Zo kan er kan worden geconcludeerd dat de online groepswerker op de hoogte
dient te zijn van de mogelijkheid tot bereikbaarheid. De communicatie vindt bij Mijn Groep Online
asynchroon plaats. De deelnemer kan zelf beslissen wanneer hij/zij de opdrachten maakt en wanneer
deze in worden gestuurd. De beschikbaarheid die door deze 24-uurs verbinding ontstaat, kan ook
een beperking zijn. De online groepswerker dient zich hier bewust van te zijn. De online
groepswerker moet weet hebben van de mogelijkheid tot kennisdeling. De groep biedt deelnemers
mogelijkheden om van elkaar te leren door middel van feedback, ervaringen, informatie en interactie
(Remmerswaal, 2006). Binnen Mijn Groep Online kunnen deelnemers van groepswerktrainingen
ervaringen en kennis delen, bijvoorbeeld door het gebruik van visuele middelen (Mijn Groep Online,
2014). Daardoor dient de online groepswerker te weten dat er de mogelijkheid tot (h)erkenning
ontstaat. Een laatste mogelijkheid is dat er door het online groepswerk tijd en geld kan worden
bespaard.
Beperkingen waar de online groepswerker van op de hoogte dient te zijn is dat hij/zij moet weten dat
de non-verbale communicatie ontbreekt. Daarnaast kunnen er op het gebied van ICT storingen
voordoen. Online groepswerk is nog niet evidence based. De behandelinterventies die op dit
moment binnen Mijn Groep Online worden toegepast zijn gebaseerd op effectieve face to face
interventies (Mijn Groep Online, 2014). Een andere beperking is dat online groepswerk niet voor alle
cliënten geschikt is.
5.3.2 Houding
Het hoort bij de profilering van de beroepsidentiteit om met (een diversiteit aan) groepen te werken
(NVMW, 2011). Bij het online groepswerk staat het bevorderen van persoonlijke mogelijkheden van
de deelnemers, in wisselwerking met de groepswerker, de andere deelnemers en de eigen context
centraal. De online groepswerker laat in zijn houding zien dat hij/zij flexibel, leergierig, empathisch,
creatief, positief, open, nieuwsgierig, subtiel, direct en tolerant is om met zowel de individuele als de
groepsgerichte diversiteit binnen de groep om te kunnen gaan (Goossens, 2001). Een online
groepswerker dient gemakkelijk aanspreekbaar te zijn en een vertrouwensrelatie met de cliënten op
te kunnen bouwen. Dan pas kan het welzijnswerk de voorwaarden creëren om mensen te helpen
zich te ontplooien. De online groepswerker creëert een vertrouwensrelatie door aan te sluiten bij de
deelnemer. Om aan te kunnen sluiten bij de vraag van de deelnemer dient de online groepswerker te
voldoen aan een aantal eigenschappen. De online groepswerker hoort empathisch, niet oordelend,
open, sociaal, enthousiast, direct, transparant en positief te zijn. Daarnaast dient een online
groepswerker in het begin veel tijd te investeren om een goede vertrouwensrelatie te creëren. De
groepswerker begeleidt het groepsproces en richt zich op de hulpvragen van de cliënten, door op
een doelgerichte, systematische en procesmatige wijze te werken. Om nieuwe levensvragen en
problemen bij de deelnemers te kunnen signalen dient een online groepswerker zich onderzoekend
op te stellen, dient hij/zij aan te sluiten en moet hij/zij structuur kunnen bieden aan de deelnemers
(Scheffers, 2012). Hoe de online groepswerker dit in zijn houding dient te laten zien wordt in tabel 6:
Competenties online groepswerker weergegeven.
38 | P a g i n a
5.3.3 Vaardigheden
Online moeten cliënten over het algemeen meer zelf doen, zo vindt ook de dossiervorming vaak
plaats doormiddel van cliëntcommunicatie. Hierdoor worden zij op hun eigen kracht aangesproken
(Schalken et al., 2013). Daarnaast kan de online groepswerker zelf bepalen hoe hij/zij daarnaast
rapporteert. Deze verschillende manieren worden weergegeven in tabel 6: Competentieprofiel
Online Groepswerker.
De hulpverlener hoeft geen ICT-expert te zijn om online hulp te bieden, maar het is belangrijk dat de
hulpverlener niet bang is voor het gebruik van de techniek, overweg kan met de programma’s die
online gebruikt worden en de voor- en nadelen van dit programma kent (Limper & Schalken, 2013).
Ook dient de online groepswerker vaardig te zijn in het gebruik van (social)media. Wat betreft de ICT
vaardigheden moet een online groepswerker praktische basisvaardigheden toe kunnen passen. Er is
een redelijke (typ)snelheid nodig. Het typen speelt een belangrijke rol bij deze interactieve hulpvorm.
Langzaam typen belemmert de noodzakelijke dynamiek (Limper & Schalken, 2013). De
gesprekstechnieken die een online groepswerker moet kunnen hanteren zijn verhelderende en
stimulerende gespreksvoering. Er moet in de gesprekken structuur worden geboden en op de juiste
momenten moeten de juiste gesprekstechnieken worden ingezet (Limper & Schalken, 2013).
Om de zelfregie van de deelnemer te vergroten dient de online groepswerker verdiepende,
motiverende en confronterende gesprekstechnieken toe te passen. Aangezien de (non-) verbale
signalen wegvallen is het zaak voor de hulpverlener om deze technieken nadrukkelijker toe te passen
dan hij/zij gewend is in face to face contacten (Schalken et al., 2013).
Er zijn zowel verschillen als overeenkomsten in de communicatieve vaardigheden tussen een online
groepswerker en een reguliere groepswerker. Dit heeft consequenties voor de hoeveelheid
informatie die je van elkaar krijgt en de manier waarop een contact verloopt. Deze competenties
staan in onderstaande tabel 6: Competentieprofiel Online Groepswerker.
Tabel 6: Competentieprofiel Online Groepswerker
Competentieprofiel Online Groepswerker
KENNIS
Professioneel uitdrukken
Methodieken/methoden
- Oplossingsgericht
- Taakgericht werken
- Groepsdynamica
- Vijf-fasen model
- Casemanagement
- Online hulpverlening
- Ervaringsgericht werken
ICT
- Software
- Systeem
Doelgroep
- Problematiek
- Doel
39 | P a g i n a
Beroepscode
- Privacy
- Wetgeving
Protocol
- Organisatie
Vergroten eigen kracht van de
deelnemer
Eclectisch werken
- Oplossingsgericht werken
- Systeemgericht
- Ervaringsgericht werken
- Taakgericht werken
- Rationeel Emotieve Therapie
(RET)
- Cognitieve gedragstherapie
Innovaties
Netwerk
- Korte lijnen
- Samenwerken
ICT
- Mogelijkheden
- Systeem
-(Social)Media
- Aanbod
Groepswerk
- Groepsdynamica
- Bijscholing
Bereikbaarheid
- Laagdrempelig
- Zorgmijders
- 24-uursverbinding
- Geen wachtlijst
-Anoniem
Besparing tijd en geld
- Afstand
- Eigen omgeving
- Geen kantoorruimte
- Inhoudelijke communicatie
Groepscohesie
- Afgeschermde omgeving
- (H)erkenning
Kennisdeling
- Visuele middelen ( Youtube,
test/artikel of een serious
game)
Non-verbale communicatie
ontbreekt
- Ruis
- Afstemmen
Specifieke doelgroep
- Taalvaardig
- Ontbreken digitale middelen
- Onvoldoende discipline
- Digibeet
Mogelijkheden
Beperkingen
40 | P a g i n a
Beschikbaarheid
- 24-uursverbinding
Laagdrempeligheid
- Isolerende werking
- Ontbreken sociale stimulans
ICT
- Storingen
Evidence based
HOUDING
Individuele en groepsgerichte
diversiteit
Flexibel
Leergierig
Empathisch
Creatief
Positief
Open
Nieuwsgierig
Tolerant
Subtiel
Direct
Aansluiten vraag deelnemer
Open
Empathisch
Sociaal
Enthousiast
Positief
Niet oordelen
Direct
Transparant
Vertrouwenrelatie creëren
Aansluiten
- Gehoor geven
- (H)erkennen
- Transparant
- Empathie
- Gelijkwaardigheid
- Geen waardeoordeel
- Persoonlijk
- Positief bekrachtigen
- Tijd investeren
Nieuwe levensvragen en
problemen signaleren
Onderzoekend
- Doorvragen
- Analyseren
- Afstemmen
- Terugtrekken
- Door regels heen lezen
Aansluiten
- Benoemen
41 | P a g i n a
- Checken
- Evalueren
- (H)erkennen
- Luisteren
- Betrokkenheid
Structuur
- Procesbewaking
- Trechteren
- Afspraken
- Aanwezigheid
VAARDIGHEDEN
Rapporteren
ICT vaardigheden
Gesprekstechnieken
Niet rapporteren
- Zichtbaar voor zowel
hulpverlener als deelnemer
- Vertrouwelijk proces
- Tijdswinst
Aanvullingen
- Kernthema’s
- Aandachtspunten
- Afspraken
- Voortgang
- Conclusies
Samen met de cliënt
- Transparant
Praktische toepassing
- Inloggen
- Internet
- Schakelen
- Contact leggen/verbinden
- Film/Tekst uploaden
Typen
- Snelheid
- Blind typen
- Smileys/Afkortingen
(Social)media
- Facebook
- Twitter
- Youtube
- Besturingssystemen
- Forum
Verhelderen
- Luisteren
- Samenvatten
- Doorvragen
- Checken
- Parafraseren
- Terugkoppelen
- Metacommunicatie
- Verwachtingen uitspreken
42 | P a g i n a
- Afspraken
- Informeren
Verschillen communicatieve
vaardigheden
Gesprekstechnieken vergroten
zelfregie
Stimuleren
- Motiveren
- Prikkelen/Uitdagen
- Complimenteren
Verschillen
- Online transparanter
- Online directer
- Online meer gebruik van
opdrachten
- Non-verbaal ontbreekt
- Taalvaardigheid
- Afstemmen/Afspraken
- Asynchrone communicatie
- Emoticons
- Analyseren
Overeenkomsten
- Kennis
- Kwaliteit
- Groepsdynamica
- Intuïtie
Verdiepend
- Reflectie vragen
- Open vragen
- Doorvragen
- Samenvatten
Motiverend
- Positief bekrachtigen
- Op succesfactoren ingaan
- Netwerk betrekken
- Schaalvraag
- Wondervraag
Confronterend
- Terugkoppeling
- Aanspreken op zijn/haar
gedrag
5.4 Aanbevelingen
In deze paragraaf worden een aantal aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op
de resultaten die uit dit onderzoek zijn voortgekomen. Mogelijk kunnen ze aanvulling vormen in de
begeleiding van Mijn Groep Online.
5.4.1 Aanbeveling intervisiebijeenkomsten
Uit de resultaten van dit onderzoek is naar voren gekomen dat het belangrijk is dat online
groepswerkers een netwerk opbouwen om zo praktische en theoretische vragen aan elkaar voor
gaan leggen. Een groot deel van het werk is routine en vanzelfsprekend. Bij het werk hoort echter
ook: te rade gaan bij anderen, checken of je wel de goede werkwijze gekozen hebt, nieuwe ideeën en
inspiratie opdoen. Er ligt momenteel nog onvoldoende (evidence based) kennis op het gebied van
online groepswerk. Intervisiebijeenkomsten kunnen bijdragen aan het doorontwikkelen en
monitoren van de hulpverlening binnen Mijn Groep Online. In contact met je vakgenoten doe je vaak
nieuwe ideeën en zienswijzen op en ontdek je blinde vlekken (Hendriksen, 2007). Deze
43 | P a g i n a
intervisiebijeenkomsten kunnen zowel online als face to face plaatsvinden. Wanneer er een mix van
online groepswerkers is, krijg je nieuwe inzichten, ideeën en kan er inspiratie op worden gedaan
(Dankers-van der Spek, 2009).
5.4.2 Aanbeveling uitzetten enquête deelnemers
De resultaten die uit de enquête zijn gekomen om de behoefte van de deelnemers binnen Mijn
Groep Online te inventariseren zijn te laag geweest om mee te nemen in de conclusie. De behoeften
van de deelnemers kan een belangrijke aanvulling zijn op het competentieprofiel van de online
groepswerker. Daarom raden de onderzoekers de initiatiefnemers aan deze enquête in een later
stadium opnieuw uit te zetten. Deze resultaten kunnen mee worden genomen en een bijdrage
leveren aan het competentieprofiel die uit dit onderzoek voort is gekomen.
5.4.3 Aanbeveling integreren competentieprofiel
Op de lange termijn kan dit competentieprofiel, met eventuele aanvullingen, worden geïntegreerd
binnen Mijn Groep Online om zodoende de groepswerker een duidelijk beeld te scheppen van de
verwachtingen ten aanzien van zijn functie. Ook kan dit competentieprofiel als hulpmiddel fungeren
tijdens het bieden van online groepswerktrainingen aan (toekomstige online) groepswerkers.
5.4.4 Aanbeveling vervolgonderzoek
Aangezien online groepswerk in opkomst is en het doel van de initiatiefnemers is om online
groepswerk door te ontwikkelen wordt vervolgonderzoek aanbevolen. Op deze wijze kan er worden
gekeken of doorgevoerde verbeterpunten de kwaliteit binnen Mijn Groep Online mogelijk hebben
verbeterd. Onderwerp voor vervolgonderzoek zou dus kunnen zijn de stand van zaken betreft
profileren en legitimering volgens het geïntegreerde competentieprofiel voor groepswerker binnen
Mijn Groep Online.
5.5 Sterktes en zwaktes
In deze paragraaf worden de zwakke en sterke punten van dit onderzoek beschreven.
5.5.1 Sterke punten
- Wat betreft het evidence based werken ligt er momenteel nog onvoldoende kennis op het gebied
van online groepswerk. Door onderzoek te doen naar het ontwerp van een competentieprofiel voor
de groepswerker binnen Mijn Groep Online, dragen de onderzoekers bij aan de doorontwikkeling van
het online groepswerk. Dit komt de kwaliteit van de hulpverlening binnen de gemeenschap ten
goede.
- De onderzoekers hebben voor de interviews experts benaderd op het gebied van (online)
groepswerk, waaronder Jan Remmerswaal; sociaal psycholoog en schrijver van onder andere het
boek ‘Het begeleiden van groepen’.
- Tijdens het interviews is er ruimte geweest voor de eigen inbreng van de respondent. De
uitkomsten op de vragen zijn open gelaten en de respondenten zijn niet gestuurd in hun
antwoorden.
- Na afloop van de interviews hebben de respondenten ruimte gekregen voor op –of aanmerkingen.
Hier is tijd voor vrij gemaakt. Hierdoor hebben de respondenten de mogelijkheid gekregen om
relevante zaken te benoemen die gedurende het interview niet aan bod zijn gekomen.
- De interviews zijn individueel op locatie afgenomen, zodat de respondenten elkaar niet konden
beïnvloeden.
- Het onderzoek is opgesteld door twee onderzoekers. Dit aantal vormde een sterk punt voor de
uitwerking van dit onderzoek. Door te discussiëren en met een kritische blik naar de stukken te kijken
vulden de onderzoekers elkaar aan. Door de korte lijnen is er sprake geweest van directe
communicatie. Dit heeft voor structuur en overzicht gezorgd tijdens de uitwerking van het
onderzoek. Op deze wijze is er efficiënt en effectief gewerkt.
- Er zijn aanbevelingen gedaan voor de initiatiefnemers van Mijn Groep Online.
44 | P a g i n a
5.5.2 Zwakke punten
- In totaal hebben drie van de 35 deelnemers de enquête ingevuld. Dit aantal is te laag, waardoor
deze resultaten niet mee zijn genomen in de conclusie. De deelnemers zijn herhaaldelijk herinnerd
door middel van een mail, maar dit heeft niet mogen baten. De groepswerkers hebben de enquêtes
op de website geplaatst en de deelnemers hierop geattendeerd. De onderzoekers hebben de
inschatting gemaakt dat de online enquête aan zou sluiten bij de deelnemers van Mijn Groep Online.
Dit is niet het geval geweest.
- De onderzoekers kwamen er tijdens het labelen achter dat er gedeeltelijk overbodige informatie
Is gegeven, dat vervolgens niet bruikbaar is geweest bij het verwerken van de resultaten.
- Over het begrip online groepswerk is weinig literatuur te vinden. Daarnaast zijn er ook weinig
wetenschappelijke artikelen beschikbaar. Om deze reden hebben de onderzoekers de begrippen
regulier groepswerk en online hulpverlening breder getrokken in hoofdstuk twee. Het nadeel is dat
de deelvragen hierdoor minder zijn toegespitst op de competenties die een online groepswerker
dient te bezitten.
- Voor dit onderzoek zijn twintig interviews gepland. Door tijdsgebrek hebben de onderzoekers
twee interviews af moeten zeggen, waardoor het aantal respondenten beperkter is geworden.
Dit houdt in dat van de vijftien groepswerkers, er veertien groepswerkers over zijn gebleven en van
de vijf experts zijn dit vier experts. In totaal zijn er achttien interviews gehouden.
- Er is tijdens de interviews gebruik gemaakt van een halfgestructureerde vragenlijst. Deze vragenlijst
heeft ruimte open gelaten voor de onderzoekers om door te kunnen vragen wanneer zaken volgens
de onderzoekers niet duidelijk zijn geweest. Enerzijds sloot dit goed aan bij het diepteonderzoek,
omdat de groepswerkers en de experts de ruimte kregen om hun verhaal te kunnen doen, hierdoor is
interactie ontstaan. Anderzijds heeft dit ook onbruikbare informatie met zich meegebracht.
5.6 Discussie
In deze paragraaf wordt een discussie beschreven aan de hand van de bevindingen die de
onderzoekers tijdens het uitwerken van dit bachelorrapport op hebben gedaan. In deze discussie
wordt er ingegaan op de volgende stelling: ‘De academie Mens en Maatschappij gaat voorbij aan de
belangen van de toekomstige sociaal werker wat betreft het ontwikkelen van competenties rondom
online groepswerk’.
Microniveau
Door het schrijven van dit bachelorrapport voor de website Mijn Groep Online zijn de onderzoekers
in aanraking gekomen met het begrip online groepswerk. Voor hen was dit begrip geheel nieuw en zij
wisten vooraf nog niet wat zij bij deze hulpverleningsvorm konden verwachten. Door kennis te
hebben gemaakt met de initiatiefnemers van Mijn Groep Online, en aan de hand van de interviews
met de groepswerkers en experts zijn zij enthousiast geraakt over het online groepswerk. De
onderzoekers hebben ervaren dat het zinvol is om deze ontwikkelingen binnen het werkveld te
volgen en zich bewust te worden van de impact van het online groepswerk.
Online groepswerk is een manier van communiceren, om zo aan te sluiten bij de veranderende
maatschappij. De regie ligt bij online groepswerk veel meer bij de cliënten: de cliënten bepalen zelf
wanneer zij een vraag stellen, wat zij doen met adviezen en wanneer en hoe zij vorderingen
terugkoppelen. Door de inzet van internet krijgen de cliënten dus meer regie en wordt de hulp heel
transparant. Voor zowel de deelnemers als de groepswerkers kan het in eigen tijd, is het flexibel,
anoniem, biedt het schrijven de mogelijkheid tot reflectie, is de hulp laagdrempelig en kan de
hulpverlening ontvangen/geboden worden vanuit eigen omgeving. Deze inzichten maken dat de
onderzoekers erachter kwamen dat zij bewust onbekwaam zijn op het gebied van online groepswerk.
Afgezien van het feit dat er binnen de opleiding niet eens ‘online hulp’ als standaard vak wordt
aangeboden. Als de onderzoekers het bachelorrapport niet voor Mijn Groep Online uit hadden
kunnen voeren, hadden zij het begrip online groepswerk niet gekend. Dit was confronterend: “Wij
zijn de hulpverleners van de toekomst maar we bezitten hier de competenties niet voor”.
45 | P a g i n a
Mesoniveau
De huidige afstuderende sociaal werker loopt tegen dit probleem aan. Zij zullen nu niet vaardig zijn in
het uitoefenen van een functie als online groepswerker. Hierbij gaat het niet alleen om het aanleren
van vaardigheden maar het betreft ook het gemis van het ontwikkelen van een mindset waarbij
online hulpverlening als een volwaardig medium wordt beschouwd. Door de samenwerking met de
initiatiefnemers van Mijn Groep Online, merkten de onderzoekers op dat het ontbreken van de
mindset, kennis en vaardigheden een risicofactor is voor de beginnende sociaal werker. De
beginnend sociaal werker loopt achter op de ontwikkelingen die op dit moment in het werkveld
spelen. De Academie Mens en Maatschappij vraagt de studenten om midden in de maatschappij te
staan en op de hoogte te blijven van de recente ontwikkelingen, hier kennis van te bezitten en onze
visie hier over uit te dragen. Dit doen wij. Hier staat tegenover dat een evenredige afstemming van
de opleiding op het werkveld ook gewenst is. In tegenstelling tot wat eerder werd gedacht is de
online hulpverlening geen hype geworden, maar een blijvend onderdeel binnen zorg en welzijn
(Schalken et al., 2010). Daarom is dit een oproep aan de Academie Mens en Maatschappij om aan te
sluiten bij de huidige studenten en de hulpverlener van ‘nu’, door hen te voorzien in noodzakelijk
digitale vaardigheden en kennis om zo een digitale mindset te kunnen ontwikkelen. De ontwikkeling
van deze digitale competenties zorgt ervoor dat de sociaal werker niet tussen wal en schip valt
wanneer hij/zij in het werkveld aan de slag gaat.
Macroniveau
In onze huidige samenleving is de computer niet meer weg te denken. Zo had in het jaar 2012, 96%
van de Nederlanders toegang tot internet, waarvan 84% het internet dagelijks gebruikt. Ook de 65-75
jarigen maken een inhaalslag, slechts 19% van deze doelgroep heeft geen internettoegang (Van
Deursen & Van Dijk, 2012). Wanneer de onderzoekers om zich heen kijken zien ze dat organisaties in
Nederland zich innoveren en dat de sociale academie hierop achter blijft. Vooral in de GGZ worden in
een snel tempo zelfhulpprogramma’s, cursussen en behandelingen die zich in een face to face setting
bewezen hebben, vertaald naar internet. Mooie voorbeelden hiervan zijn: Gripopjedip.nl (online
groepscursus voor depressieve jongeren), Kleurjeleven.nl (zelfhulpprogramma via internet voor
volwassenen met depressieve klachten) en Alcoholdebaas.nl (online behandeling voor mensen met
een alcoholprobleem).
Naast dat er van de studenten wordt gevraagd om op de hoogte te blijven van de recente
ontwikkelingen, is het ook een eis dat de academie Mens en Maatschappij zich beter en sneller
afstemt op het werkveld. Door geen actieve rol op internet te spelen, negeert school het belang van
de toekomstige sociaal werker. Online hulpverlening biedt enorm veel mogelijkheden, maar het is
aan school wat zij ermee doen. De scholen horen een breed aanbod van online hulpverlening te
bezitten dit sluit aan bij de huidige tijd. De maatschappelijke ontwikkelingen in het werkveld dwingen
om een kwalitatieve sprong van de hoog opgeleide sociaal werker, zodat zij in de toekomst sterker
komt te staan. Om te kunnen opereren in een complex werkveld dient de professional vandaag
meerwaarde te kunnen bieden ten opzichte van hoger (WO) of lager opgeleide professionals (MBO)
(Vereniging Hogescholen, 2014). Zo is vaardig worden in het online groepswerk een goed voorbeeld
van een trend wat in onze maatschappij speelt en waar wij ons als sociaal werkers in kunnen
onderscheiden #Samensterkmetonlinegroepswerk .
46 | P a g i n a
LITERATUURLIJST
Baarda, D., de Goede, M. & Teunissen, J. (2009). Basisboek kwalitatief onderzoek.
Groningen/Houten: Noordhoff
Bernhardt, J. M., Weaver Lariscy, R. A., Parott, R. L., Silk, K. S. & Felter, E. M. (2002). Perceived
Barriers to Internet Based Communication Genetics. Journal of health communication: International
Perspectives, 7:4, 325-340
Competent in de social profit (2009). Competentieprofielen. Verkregen van:
http://www.competentindesocialprofit.be/?cid=2&pagina=56-competentieprofielen
Dankers-van der Spek, M. (2009). Communicatie en teamwork in de lerende organisatie. Praktijkboek
moderne managementvaardigheden. Soest: Nelissen B.V.
Deursen, A.J.A.M. van, & Dijk, J.A.G.M. van (2012). Trendrapport internetgebruik 2012. Een
Nederlands en Europees perspectief. Enschede: Universiteit Twente
E-hulp (2010). Vraag naar online hulp groeit sterk. Verkregen van: http://www.ehulp.nl/nieuws/2010/11/10/vraag-naar-online-hulp-groeit-sterk/
Elgg (z.j.). About. Verkregen van: http://www.elgg.org/about.php
Goossens, W. (2001). Groepsmaatschappelijkwerk. In: Handboek Werken, leren en leven met
groepen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Harinck, F. (2008). Basisprincipes praktijkonderzoek. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
’t Hart, H., Boeije, H. & Hox, J. (2006). Onderzoeksmethoden. Den Haag: Boom onderwijs
Heerink, M., Pinkers, S. & Bratti-van der Werk, M. (2009). Onderzoek in zorg en welzijn. Een
praktische inleiding. Amsterdam: Pearson Education Benelux
Hendriksen, J. (2007). Intervisie bij werkproblemen. Procesmatig en taakgericht problemen oplossen.
Soest: H. Nelissen
HSAO (2014). Meer van Waarde. Kwaliteitsimpuls en ontwikkelingsrichting voor het hoger sociaal
agogische onderwijs. Verkregen van:
http://issuu.com/vereniginghogescholen/docs/rapport_meer_van_waarde__verkenning
Koelen, M. & van der Ban, A. (2004). Health education and health promotion. Wageningen:
Wageningen academic publishers
Ligtermoet, I., Vergeer, M., Zwikker, N. (2011). Nederlands Jeugdinstituut: Competenties en
randvoorwaarden voor online opvoedondersteuning. Verkregen van:
http://www.nji.nl/nl/Opvoedingsondersteuning-Competenties-en-randvoorwaarden-voor-onlineopvoedingsondersteuning.pdf
Limper, M. & Schalken, F. (2013). Kenmerken competente online hulpverlener. Verkregen van:
http://www.e-hulp.nl/achtergrondinformatie/kenmerken-competente-online-hulpverlener
Migchelbrink, F. (2001). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn. Amsterdam: SWP
Migchelbrink, F. (2009). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn. Amsterdam: SWP
47 | P a g i n a
Mijn Groep Online (2014). De software Elgg. Verkregen van:
http://www.mijngroeponline.nl/site/over/elgg/
Mijn Groep Online (2014). Over Mijn Groep Online. Verkregen van:
http://www.mijngroeponline.nl/site/over/
Mijn Groep Online (2014). Probeer Mijn Groep Online. Verkregen van:
http://www.mijngroeponline.nl/site/2014/05/29/probeer-mijn-groep-online/
Mijn Groep Online (2014). Veelgestelde vragen. Verkregen van:
https://www.mijngroeponline.nl/veelgestelde_vragen
Nji (2014). Online hulp. Verkregen van: http://www.nji.nl/Online-hulp
Notter, J. (2004). Kenniscentrum Gezondheid & Welzijn. Handboek onderzoek. Enschede: Saxion
Hogescholen
NVMW (2011). Beroepsprofiel van de maatschappelijk werker. Utrecht: NVMW
NVMW-werkgroep Groepsmaatschappelijk Werk (2012). Wat is groepsmaatschappelijk werk nu
precies? Verkregen van: http://www.groepsmaatschappelijkwerk.nl/?q=definitie
Online hulp zit in de lift (2013). Verkregen van: http://www.thepostonline.nl/2013/11/06/onlinehulpverlening-zit-lift/
Remmerswaal, J. (2006). Begeleiden van groepen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Riper, H., Smit, F., Zanden, R. van der, Conijn, B., Kramer, J. & Mutsaers, K. (2007). E-mental health.
High Tech, High Touch, High Trust. Programmeringsstudie E-Mental Health
in opdracht van het ministerie van VWS. Utrecht: Trimbos-instituut.
Ritterband, L. M., Gonder-Frederick, L. A., Cox, D. J., Clifton, A. D., West, R. W. & Borowits, S. M.
(2003). Internet interventions: in review, in use, and into the future. Professional Psychology:
Research and Practice 34, 527–534
Schalken, F., Blankers, M., Donker, T., Gemert, M. van, Hoogenhuyze, C. van, Limper, M., Riper, H., &
Wolters, W. (2013). Handboek online hulpverlening. Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Schalken, F., Wolters, W., Tilanus, W., Gemert, M. van, Hoogenhuyze, C. van, Meijer, E., Kraefft, E.,
Brenninkmeijer, M. & Postel, M. (2010). Handboek online hulpverlening. Houten: Bohn Stafleu van
Loghum
Scheffers, M. (2012). Sterk met een vitaal netwerk. Bussum: Coutinho
Spek, V., Cuijpers, P., Nykli, I., Riper, H., Keyzer, J. & Pop, V. (2007). Internet-based cognitive
behaviour therapy for symptoms of depression and anxiety: a meta-analysis. Psychological Medicine,
37, 319–328
Strauss, A.L. & J. Corbin (1990) Basics of qualitative research, grounded theory, procedures and
techniques. Newbury Park: Sage.
Universiteit Leiden (2014). Vrijwillige steekproef. Verkregen van
http://www.leidenuniv.nl/fsw/psychologielexicon/index.php3-m=57&c=56.htm
48 | P a g i n a
Universiteit Leiden (2014). Zelfselectie. Verkregen van
http://www.leidenuniv.nl/fsw/psychologielexicon/index.php3-m=56&c=55.htm
Van Hecke, J. (2012). Internet als methodiek in de jeugdzorg. Een extra taal. Antwerpen/Apeldoorn:
Garant
Van Rooijen, K. (2012). Wat werkt bij online hulpverlening? Verkregen van:
http://www.nji.nl/nl/Wat_werkt_Online_hulp.pdf
Verhoeven, N. (2010). Wat is onderzoek? Den Haag: Boom onderwijs
Verschuren, P., & Doorewaard, H. (2007). Het ontwerpen van een onderzoek. Den Haag: LEMNA
Vlaeminck, H. (2009). Onderzoek naar methodiek voor online hulpverlening. Gent: Centrum voor
onderzoek maatschappelijke dienstverlening en professionele ontwikkeling van de
Arteveldehogeschool
Wierdsma, A. & Swieringa, J. (2002). Lerend organiseren. Groningen: Wolters-Noordhoff
49 | P a g i n a
BIJLAGEN
Bijlage I: Model overeenkomst onderzoeksopdracht
Academie Mens en Maatschappij
OVEREENKOMST ONDERZOEKSOPDRACHT
STUDENTGEGEVENS
Naam
Maureen Heuzels
Adres
De Nolle 26
Postcode/woonplaats
7482GP Haaksbergen
Telefoonnummer
053-5726470
Mobiel
06-29573191
Email
[email protected]/
[email protected]
Opleiding
Maatschappelijk werk en dienstverlening
Naam
Marieke Eelderink
Adres
Troelstrastraat 11
Postcode/woonplaats
7021AL Zelhem
Telefoonnummer
0314-623339
Mobiel
06-23400160
Email
[email protected]/
50 | P a g i n a
[email protected]
Opleiding
Maatschappelijk werk en dienstverlening
GEGEVENS INSTELLING/ORGANISATIE
Naam Organisatie + afdeling
Sensire, Algemeen maatschappelijk werk
Eindverantwoordelijke onderzoek
Martijn Wesseling
Onderzoeksbegeleider + opleiding
Martijn Wesseling, Maatschappelijk werk en
Dienstverlening
Adres
Sarinkkamp 5a
Postcode/woonplaats
7255CX Hengelo (Gld.)
Telefoonnummer
06-40863857/0610425292
Email
[email protected]
De organisatie geeft wel/niet* toestemming voor publicatie van het bachelorrapport.
GEGEVENS ACADEMIE MENS EN MAATSCHAPPIJ
Naam Organisatie + afdeling
Saxion, Academie Mens en Maatschappij
Eindverantwoordelijke onderzoek
Karin Kremer-Baars
Onderzoeksbegeleider + opleiding
Karin Kremer- Baars, Maatschappelijk werk en
dienstverlening
Adres
M.H. Tromplaan 28
Postcode/woonplaats
Postbus 70.000/7513 AB Enschede
Telefoonnummer
053-4871111
Email
Karin Kremer - Baars/KBA02/PERS/SAXION.nl
GEGEVENS ONDERZOEK
Onderwerp en achtergrondschets
Ontwikkeling competentieprofiel groepswerker
bij Mijn Groep Online
Doelstelling/vraagstelling
1. Welk competentieprofiel dient de
groepswerker aan te nemen bij het begeleiden
van groepen op de website Mijn Groep Online?
2. Het ontwerp van een competentieprofiel van
de online groepswerker.
51 | P a g i n a
Projectomschrijving
Van 10-2-2014 t/m 18-7-2014 zullen Marieke en
Maureen een inventariserend onderzoek
uitvoeren, met betrekking tot de vormgeving
van een competentieprofiel van groepswerkers
voor de website Mijn Groep Online.
Werkwijze
Het inventariserend onderzoek zal uitgevoerd
worden d.m.v. literatuur onderzoek, interviews
en enquêtes onder betrokkenen.
Middelen (bijv. financiën, overlegtijd)
In overleg met opdrachtgever.
Tijdsfasering (start-, loop- eindtijd)
Van 10-02-2014 t/m 18-07-2014.
Let op: dit mag maximaal zeven maanden in
totaal beslaan.
Beoogde tussenproducten
Tussentijds volgen een presentatie over het
onderzoeksplan, interviews en een enquête en
ten slotte het bachelor rapport.
Producten ter beschikking
Onderzoeksplan.
Geheimhoudingsplicht (bijv. privacy)
Namen zullen vermeden worden in alle
producten ter bevordering van de privacy.
OVERIGE AFSPRAKEN / CONDITIES:
Het onderzoeksplan is gelezen en geaccordeerd door de opdrachtgever.
Overige afspraken en condities, indien van toepassing, kunnen gemaakt worden door opdrachtgever
en studenten met betrekking tot onder meer:






de te leveren aantallen eindrapporten (en de mogelijke extra kosten daarvan) en daarmee
samenhangende extra inspanningen, zoals een handzame samenvatting van de rapportage en/of
persbericht;
de presentatie van de onderzoeksresultaten;
het copyright/auteursrecht. (In de vorm van een zinsnede als: “Het auteursrecht van de
eindrapportage / eindproduct berust bij …….”;
het al dan niet hebben van publicatierecht van een rapport voor Academie M&M dan wel de
betrokken organisatie (sluit direct aan bij voorgaande punt);
het al dan niet gemeenschappelijk dragen van de kosten van een (mogelijke) publicatie;
door de opdrachtgever te leveren inspanningen m.b.t. bijvoorbeeld het aanleveren van materiaal
en informatie of te regelen voorzieningen ten behoeve van het onderzoek;
52 | P a g i n a


afspraken m.b.t. de eindverantwoordelijkheid voor de uitvoering van het onderzoek vanuit
AMM. Dat is formeel de manager onderwijsuitvoering, die de verantwoordelijkheid delegeert
aan de onderzoeksbegeleider;
investerings- en betalingscondities: de naar verwachting vereiste financiële investering van de
opdrachtgever (en eventuele bijdrage van de opdrachtnemer in de kosten), afspraken over
mogelijk meerwerk en over betalingstermijnen/deelfacturen.
VOOR AKKOORD

Handtekening Eindverantwoordelijke Instelling
Martijn Wesseling

Handtekening Student(en)
Marieke Eelderink
Maureen Heuzels
18-03-2014,
Hengelo (Gld.)
53 | P a g i n a
Bijlage II: Concept, Indicator en dimensie
Tabel 7: Concept competentieprofiel interview
Dimensies
Indicatoren
1. Kennis
Competenties
Professioneel en kwaliteitsgericht
Mogelijkheden en beperkingen
Digitale communicatiemiddelen
Kanalenreductie
Informatieverwerking en analyse
2. Houding
Houding en uitstraling
Professioneel en kwaliteitsgericht
Digitale communicatiemiddelen
Veranderende regie
Informatieverwerking en analyse
3. Vaardigheden
Digitale communicatiemiddelen
Veranderende regie
Informatieverwerking en analyse
Kanalenreductie
Competenties
Tabel 8: Concept competentieprofiel enquêtes
Dimensies
Behoefte
Indicatoren
Ontwikkelingen
Mogelijkheden
Beperkingen
ICT
Gelijkwaardigheid
Verbondenheid
Eigen kracht
Creativiteit
Feedback
Motiveren
Netwerken
54 | P a g i n a
Bijlage III: Akkoordverklaring deelname interview
Thema van het onderzoek: Ontwerp competentieprofiel voor de groepswerker voor de website Mijn
Groep Online
Waarom dit onderzoek
Dit onderzoek maakt deel uit van de opleiding Maatschappelijk Werk en dienstverlening. Dit vindt
plaats binnen de proeftuin van de website Mijn Groep Online die op dit moment landelijk draait. Het
praktijkonderzoek is er voor bedoeld dat er een ontwerp voor het competentieprofiel van een online
groepswerker wordt gecreëerd. Dit kan worden gebruikt voor het begeleiden van deelnemers op de
website Mijn Groep Online. De groepswerkers hebben belang bij het verkrijgen van deze informatie,
aangezien het hun dagelijkse werkzaamheden betreft. Ook voor de betrokkenen is het van belang, zo
kunnen er wederzijdse verwachtingen helder worden gemaakt.
Verantwoording afname interview
Alle gegevens van het onderzoek worden vertrouwelijk behandeld. De opgenomen tekstfragmenten
zullen anoniem verwerkt worden. Alleen de onderzoekers zullen toegang hebben tot de gegevens die
betrekking hebben op het onderzoek. Hierdoor wordt uw privacy gewaarborgd. De deelname aan het
onderzoek is geheel vrijwillig. De uitkomsten van dit onderzoek zullen worden gepubliceerd in een
bachelorrapport. Bij interesse in het resultaat van het onderzoek kunt u terecht bij de onderzoekers.
Mocht u voor, tijdens of na het onderzoek vragen of klachten hebben met betrekking tot de inhoud
en/of het verloop van het interview kunt u contact opnemen met de onderzoekers.
Gegevens onderzoekers

Marieke Eelderink
[email protected]

Maureen Heuzels
[email protected]
Met het ondertekenen van deze verklaring geeft ondergetekende aan akkoord te gaan met
deelname aan dit onderzoek
In te vullen door groepswerker/expert
Naam groepswerker/expert:
Datum:
Handtekening groepswerker/expert:
In te vullen door onderzoekers
Naam onderzoekers:
Datum:
Handtekening onderzoekers:
55 | P a g i n a
Bijlage IV: Interviewvragen groepswerkers en experts
Naam:
Datum:
Tijd:
Plaats:
Interviewer:
1. Over welke kennis dient een online groepswerker te bezitten om zich online professioneel uit te
drukken?
2. Wat zou een online groepswerker moeten weten over mogelijkheden en beperkingen binnen
online groepswerk?
3. Wat zou een groepswerker moeten weten over innovaties binnen online groepswerk?
4. Welke ICT vaardigheden dient een online groepswerker te bezitten?
5. Hoe dient een online groepswerker te rapporteren gedurende het begeleidingsproces?
6. Wat ziet u aan verschillen in communicatieve vaardigheden tussen een groepswerker regulier en
online?
7. Welke gesprekstechnieken gebruikt een online groepswerker?
8. Over welke eigenschappen moet volgens u een groepswerker bezitten om aan te sluiten bij de
vraag van de deelnemer?
9. Hoe creëert de online groepswerker een vertrouwensrelatie met de deelnemer?
10. Welke eigenschappen dient een online groepswerker te bezitten om zowel met individuele als
groepsgerichte diversiteit om te kunnen gaan?
11. Welke gedragsindicatoren heeft een online groepswerker nodig om nieuwer type levensvragen
en problemen bij de deelnemers te signaleren?
12. Welke gesprekstechnieken vergroten volgens u de zelfregie van de deelnemers?
13. Van welke methodieken dient een online groepswerker kennis te bezitten binnen de website
Mijn Groep Online om de eigen kracht van de deelnemer te vergroten?
56 | P a g i n a
Bijlage V: Informatiebrief enquête deelnemers Mijn Groep Online
Onderwerp: ‘Ontwerp competentieprofiel voor de groepswerker voor de website Mijn Groep Online’
Beste deelnemer,
U bent recent benaderd met de vraag of u interesse heeft om deel te nemen aan een onderzoek van
Hogeschool Saxion te Enschede over competenties voor een groepswerker binnen de website Mijn
Groep Online. Wij, Marieke Eelderink en Maureen Heuzels, zijn blij om te horen dat u deel wilt
nemen aan het invullen van de enquête.
Waarom dit onderzoek
Dit onderzoek maakt deel uit van de opleiding Maatschappelijk Werk en dienstverlening. Dit vindt
plaats binnen de proeftuin van de website Mijn Groep Online die op dit moment landelijk draait. Het
praktijkonderzoek is er voor bedoeld dat er een ontwerp voor het competentieprofiel van een online
groepswerker wordt gecreëerd. Dit kan worden gebruikt voor het begeleiden van deelnemers op de
website Mijn Groep Online. De groepswerkers hebben belang bij het verkrijgen van deze informatie,
aangezien het hun dagelijkse werkzaamheden betreft. Ook voor de betrokkenen is het van belang, zo
kunnen er wederzijdse verwachtingen helder worden gemaakt.
Opzet van het onderzoek
Om de betrouwbaarheid van dit onderzoek zo goed mogelijk te bewaken worden er enquêtes
afgenomen. Wanneer u een enquête invult wordt uw beleving in kaart gebracht, aangezien u
diegene bent die de ervaring heeft met deze online vorm van groepsbegeleiding.
Verantwoording afname enquête
Alle gegevens van het onderzoek worden vertrouwelijk behandeld. De resultaten zullen anoniem
verwerkt worden. Alleen de onderzoekers zullen toegang hebben tot de gegevens die betrekking
hebben op het onderzoek. Hierdoor wordt uw privacy gewaarborgd. De deelname aan het onderzoek
is geheel vrijwillig. Mocht u voor, tijdens of na het onderzoek vragen of klachten hebben met
betrekking tot de inhoud en/of het verloop van het interview kunt u contact opnemen met de
onderzoekers.
Met vriendelijke groeten,
Marieke Eelderink
Mailadres: [email protected]
Maureen Heuzels
Mailadres: [email protected]
57 | P a g i n a
Bijlage VI: Enquête vragen deelnemers
Beste deelnemer van Mijn Groep Online,
Fijn dat je tijd vrij wilt maken om deze enquête in te vullen. Je bent ongeveer 5 à 10 minuten bezig
met het invullen van de vragen. De enquête bestaat uit 15 stellingen. Klik aan wat volgens jou de
beste optie is. Hierbij kun je kiezen uit:
Zeer mee oneens, mee oneens, niet mee eens/niet mee oneens, mee eens, zeer mee eens.
1. Ik vind het belangrijk om op de hoogte gesteld te worden van de mogelijkheden en beperkingen
binnen online groepsbegeleiding.
2. Ik ontvang graag informatie over de nieuwe ontwikkelingen binnen online groepsbegeleiding.
3. Bij de opdrachten die binnen mijn groep Online gegeven worden moet duidelijk worden
aangegeven wat er van mij verwacht wordt.
4. Meer dan twee uur per week deelnemen aan de online cursus werkt voor mij demotiverend.
5. Ik moet het gevoel krijgen dat iedereen binnen mijn groep Online gelijkwaardig behandeld wordt.
6. Ik vind het belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan het creëren van verbondenheid binnen
de groep
7. Ik vind het prettig zelf de regie over mijn hulpverleningsproces te hebben.
8. Ik vind het belangrijk andere deelnemers te kunnen helpen binnen de groep
9. Ik vind het belangrijk dat andere deelnemers mij kunnen helpen binnen de groep.
10. Ik vind het prettig dat mijn groep gestimuleerd wordt om elkaar feedback te geven.
11. Ik vind het prettig om binnen het volledige traject gestimuleerd te worden het traject te
voltooien.
12. Ik vind het prettig te weten dat mijn situatie wellicht met meerdere professionals besproken
wordt om tot nieuwe inzichten voor mijn begeleidingsproces te komen
13. Ik vind het prettig dat het begeleidingsproces op creatieve wijze vorm kan worden gegeven.
14. Ik vind het belangrijk dat er een mogelijkheid is mij door te verwijzen naar
samenwerkingspartners wanneer dat nodig geacht wordt.
15. Een online groepswerker moet weten wat chat taal inhoudt.
Bedankt voor het invullen!
58 | P a g i n a
Bijlage VII: Labeling interview vragen
Tabel 9: Labelschema professioneel uitdrukken
Vraag 1
Hoofdlabel
Sublabel (indicator)
Over welke kennis dient een
online groepswerker te bezitten
om zich online professioneel uit
te drukken?
Methodieken/ Eclectisch
werken
KOT (oplossingsgericht)
Taakgericht werken
Groepsdynamica
5-fasen model
Casemanagement
Ervaringsgericht
Online hulpverlening
Asynchrone communicatie
Regels/kaders stellen
Veiligheid
Voor –en nadelen
Opdrachten
Competenties
ICT
Systeem
Software
Website Mijn Groep Online
Doelgroep
Problematiek
Doel
Beroepscode
Privacy en wet bescherming
persoonsgegevens
- “Dus al die kennis die een maatschappelijk werker al heeft. Als het goed is kan hij die ook
grotendeels online toepassen. Maar je moet er vooral op letten dat een aantal methodieken net wat
handiger zijn”.
- “Vooralsnog zien we niet echt hele specifieke kennis maar meer bewustzijn.”
59 | P a g i n a
- “Op het gebied van kennis denk ik dat het heel handig is dat ze in ieder geval het verschil weten of
de voordelen kennen van online hulpverlening”.
Tabel 10: Labelschema mogelijkheden en beperkingen
Vraag 2
Wat zou een online
groepswerker moeten
weten over
mogelijkheden en
beperkingen binnen
online groepswerk?
Voordeel
Hoofdlabel
Sublabel (indicator)
Bereikbaarheid
Laagdrempelig
Zorgmijders
Netwerk
24uursverbinding
Geen wachtlijst
Kennisdeling
Visuele middelen:
Youtube,
Test/opdracht, Serious
game, Artikel
Besparing van tijd en
geld
Flexplek
1 Groepswerker
Afstand
Kantoorruimte
Inhoudelijke
communicatie
Groepscohesie
Themagericht
Onderlinge motivatie
Openheid
(H)erkenning
Nadeel
Handelen
Anoniem
Non-verbaal ontbreekt
Ruis
Afstemmen
Specifieke doelgroep
Taalvaardig
Digibeet
Ontbreken digitale
60 | P a g i n a
middelen
Discipline
Laagdrempelig
Uitval
Isolerend
Sociale stimulans
ontbreekt
Beschikbaarheid
24-uursverbinding
ICT
Storing
Evidence based werken Aannames
Verwachtingen
Onvoldoende kennis
Hoogdrempelig
(groepswerker)
- “Een belangrijk voordeel in groepswerk is juist die sociale controle, druk en stimulans die mis je
volgens mij in een online groep”.
- “Een mogelijkheid is dat je het ook kunt gebruiken als een blended vorm, als een onderdeel van een
live groep. Belangrijk is ook en daar is die kennisdeling ook voor dat je weet wanneer je het in kunt
zetten en wanneer niet. Het belangrijkste is dat je weet of het past bij een deelnemer”.
- “Als ik naar mijn klanten kijk, iedereen heeft tegenwoordig een computer maar digitaalvaardig is
heel wat anders”.
- “De mogelijkheden met online groepen zijn eigenlijk eindeloos. Wat nog niet is, kan gemaakt
worden”.
61 | P a g i n a
Bijlage VIII: Evaluatieformulier opdrachtgever
Academie Mens en Maatschappij
EVALUATIE ONDERZOEKSOPDRACHT
STUDENTGEGEVENS
Naam
Maureen Heuzels en Marieke Eelderink
Onderwerp bacheloronderzoek
Samen sterk met online groepswerk
Opleiding
Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
GEGEVENS INSTELLING/ORGANISATIE
Naam organisatie + afdeling
Sensire
Onderzoeksbegeleider
Martijn Wesseling
Adres
Sarinkkamp 5a
Postcode/woonplaats
7255 CX Hengelo (Gld.)
Telefoonnummer
06-40863857/0610425292
Email
[email protected]
62 | P a g i n a
Datum
06-06-2014
Hieronder kunt u aangeven wat uw mening is over het bacheloronderzoek.
1. Graag uw mening over het product dat het bacheloronderzoek heeft opgeleverd (aankruisen wat
van toepassing is):
Onvoldoende
Voldoende
Ruim
Goed
voldoende
Inhoud
x
(duidelijk, juiste
weergave
van
feiten, voldoende
diepgang etc.)
Argumentatie
x
(m.n. conclusies
en
aanbevelingen)
Bereiken van de
afgesproken
doelen
x
Bruikbaarheid
voor
de
organisatie
x
Heeft u aanvullende opmerkingen over de opdracht? (bijvoorbeeld welke nieuwe gezichtspunten
heeft het opgeleverd) Vermeld ze dan hieronder:
Globaal vind ik het er goed uit zien. Geen op of aanmerkingen.
63 | P a g i n a
2.
Graag uw mening over de wijze waarop het bacheloronderzoek tot stand is gekomen:
Onvoldoende
Voldoende
Ruim voldoende
Goed
Samenwerking
tussen studenten
(o.a.
taakverdeling)
x
Samenwerking
studenten vs.
organisatie
x
Zelfstandigheid
studenten
x
Effectiviteit van
werken van
studenten
x
Omgaan met
afspraken/planni
ng
x
Communicatie
van studenten
Afronding van de
opdracht door
studenten
x
x
Heeft u aanvullende opmerkingen over de wijze waarop de opdracht tot stand is gekomen?
(bijvoorbeeld individuele inbreng in geval van groepen / de mate, waarin de uitvoering binnen de
organisatie heeft plaatsgevonden, etc).
Martijn Wesseling
64 | P a g i n a
Bijlage IX: Beoordelingsformulier T.AMM.37555 Bachelorrapport (2013-2014)
Naam student
Studentnummer
Datum
e
1 Beoordelaar
de
2 Beoordelaar
Marieke Eelderink en Maureen Heuzels
146289 en 148108
10-06-2014
Karin Kremer-Baars
Beoordelingsvoorwaarden
Aangeleverd zijn:
Modelovereenkomst onderzoeksopdracht (bijlage 1 handboek)
Evaluatieformulier opdrachtgever (bijlage 2 handboek)
Ruwe data en instrument zijn gezien door de tweede beoordelaar
tijdens het onderzoeksproces.
Format (omslag, titelpagina, voorwoord, samenvatting,
inhoudsopgave, inleiding (met aanleiding, doelstelling,
vraagstelling, leeswijzer), beschrijving onderzoeksmethode,
resultaten, conclusies, aanbevelingen, discussie) is zakelijk, helder
en volgens ”Handleiding professioneel schrijven”.
Er is gebruik gemaakt van juiste, relevante, actuele, buitenlandse,
valide en betrouwbare bronnen en vermelding is correct volgens
“Handleiding professioneel schrijven”.
Het rapport is geschreven in de vorm van een lopend verhaal met
een logische opbouw, welke met behulp van inleidingen en
overgangszinnen wordt verhelderd.
Het rapport is geschreven in een correcte zakelijke schrijfstijl, de
spelling is correct, grammatica is correct, formuleringen zijn correct
(geen beschuldigingen, persoonlijke ontboezemingen,
waardeoordelen, etc.)
Alle bijlagen zijn relevant, spaarzaam, maar wel voldoende
aanwezig ten behoeve van de reproduceerbaarheid van het
onderzoek.
Criteria
0
3
1. Het onderzoek is
De maatschappelijke Het onderzoek heeft
maatschappelijk
relevantie,
summiere
relevant. Het
bruikbaarheid en
maatschappelijke
onderzoek is
meerwaarde voor de relevantie en
bruikbaar en/ of
praktijk worden niet meerwaarde voor de
vernieuwend voor de beschreven of zijn
beroepspraktijk. Het
beroepspraktijk.
niet aanwezig.
onderzoek is weinig
bruikbaar.
Feedback
6
Het onderzoek
draagt bij aan
optimalisering van
de methodiek en/of
methode van de
opdrachtgevende
instelling.
8
Tevens draagt het
onderzoek bij aan
andere, gelijksoortige
instellingen op grond
van maatschappelijk
relevante
ontwikkelingen.
Hierbij zijn theorieën
kritisch met elkaar
vergeleken en
geïntegreerd met de
onderzoeksresultaten.
10
Daarnaast draagt het
onderzoek bij aan
het evidence based
handelen in de
beroepspraktijk.
Hierbij wordt
gekomen tot nieuwe
inzichten, kennis ten
aanzien van
innovatie van de
beroepspraktijk en
een visie van de
onderzoeker.
65 | P a g i n a
Criteria
2. Het onderzoek
heeft diepgang, er
wordt relevante
theorie gebruikt
inclusief
(buitenlandse)
vaktijdschriftartikelen,
waarbij een afweging
wordt gemaakt over
de bruikbaarheid
ervan voor het
onderzoek.
0
Er is geen diepgang
te onderscheiden en
gebruik gemaakt
van literatuur.
3
Er is gebruik
gemaakt van
(weinig)
verschillende
bronnen waarbij
de meerwaarde
niet relevant en
logisch is.
6
Er wordt theorie
gebruikt, waarbij de
meerwaarde
hoofdzakelijk relevant en
logisch is. Richtlijn: 15
bronnen, incl. 4 artikelen.
Ook is er een beschrijving
van een of meerdere
relevante internationale
methodieken, of
internationale
ontwikkelingen.
8
Daarnaast is de
gebruikte theorie
in de meeste
paragrafen
geïntegreerd in het
rapport en in eigen
woorden
weergegeven.
Richtlijn: 16-20
bronnen, incl. 4
artikelen.
Ook is er een
vergelijking
beschreven tussen
een of meerdere
relevante nationale
en internationale
methodieken of
nationale en
internationale
ontwikkelingen.
10
Daarnaast is de
gebruikte literatuur
geïntegreerd in het
rapport en
vergelijkend en in
eigen woorden
weergegeven.
Richtlijn: 20 bronnen,
incl. 5 artikelen.
De betekenis van de
vergelijking tussen
een of meerdere
relevante nationale
en internationale
methodieken of
internationale
ontwikkelingen voor
de beroepspraktijk is
beschreven.
3.De onderzoeksvraag
is helder, komt voort
uit de doelstelling; is
haalbaar, afgebakend
en precies.
De gebruikte
onderzoeksmethode
is transparant en
verantwoord.
De doelstelling,
onderzoeksvraag
en/of deelvragen de
gebruikte
onderzoeksmethode
worden niet
weergegeven.
De
onderzoeksvraag,
doelstelling en
deelvragen zijn
niet helder en
komen niet
logisch uit elkaar
voort.
Daarnaast zijn de
items duidelijk
geformuleerd,
komen logisch uit
elkaar voort en zijn
voor één
interpretatie
vatbaar.
Daarnaast is de
onderzoeksmethode
complex en/of er
wordt gebruik
gemaakt van
passende
onderzoeksmethoden
waardoor triangulatie
bereikt kan worden.
4.De resultaten zijn
reproduceerbaar en
transparant. Het
analysekader is
duidelijk (bijvoorbeeld
SPSS, Kwalitan),
dataverwerking en
weergave van
resultaten is correct.
Het analysekader
en/of de
dataverwerking
worden niet
weergegeven.
De data zijn niet
systematisch,
verifieerbaar en
op basis van een
geaccepteerde
methode
verzameld en
verwerkt.
De onderzoeksvraag,
doelstelling en
deelvragen zijn
voldoende helder en
sluiten op elkaar aan.
Interview/enquêtevragen
zijn geformuleerd op
basis van
geoperationaliseerde
theorie.
De data zijn plausibel. De
weergave van de
resultaten is correct,
maar de resultaten
hadden duidelijker
weergegeven kunnen
worden.
Daarnaast zijn de
items toe te passen in
een bredere context
dan de
opdrachtgevende
instantie.
5.De conclusies en
aanbevelingen geven
antwoord op de
vraagstelling en
worden gekoppeld
aan theorie.
De conclusie en
aanbevelingen zijn
niet beschreven.
Er wordt
onvoldoende
specifiek
antwoord
gegeven op de
vraagstelling of
het antwoord op
de vraagstelling is
niet logisch
beredeneerd.
De data zijn op
basis van een
geaccepteerde
methode
verzameld en
verwerkt.
De data zijn
controleerbaar,
betrouwbaar en
valide.
Er wordt antwoord
gegeven op de
vraagstelling en er
is een koppeling
tussen resultaten
en theorie. De
inzichten zijn
echter
voorspelbaar en
niet (geheel)
vernieuwend te
noemen.
Er wordt antwoord
gegeven op de
vraagstelling en er is
sprake van een minimale
koppeling tussen
resultaten en theorie.
Er is een duidelijke
koppeling gemaakt
tussen de resultaten
en de theorie en
hierdoor is tot
vernieuwende
inzichten gekomen
die bruikbaar en
toepasbaar zijn voor
de verbetering/
innovatie van de
beroepspraktijk.
66 | P a g i n a
Criteria
6.De sterktes en
zwaktes van het
onderzoek zijn
beschreven. Er is een
discussie aanwezig.
De discussie omvat
het eigen
professioneel
standpunt over het
onderzoeksonderwerp
onderbouwd met
argumenten. De
discussie wordt
gevoerd vanuit
diverse perspectieven
(denk aan diverse
personen en/of micro, meso- en/of
macroniveau).
0
3
6
8
De sterktes en/of
zwaktes van het
onderzoek en/of de
discussie zijn niet
beschreven.
De sterktes en
zwaktes van het
onderzoek bevatten
informatie die niet
kloppend is.
Diverse sterktes en
zwaktes van het
onderzoek zijn
beschreven.
De discussie is
aanwezig, bevat
kloppende
informatie welke
onderbouwd is met
argumenten, maar is
weinig kritisch en
vernieuwend en
wordt belicht vanuit
slechts één
perspectief.
Daarnaast zijn
diverse sterktes en
zwaktes van het
onderzoek en de
mogelijke
implicaties voor het
onderzoek
aangegeven.
Daarnaast is de
discussie vanuit
diverse
perspectieven
beschreven en
wordt het eigen
professionele
standpunt
onderbouwd met
argumenten.
Nieuwe bronnen
worden gebruikt om
de discussie te
onderbouwen.
De discussie bevat
informatie die niet
kloppend is en/of is
niet onderbouwd
met argumenten.
10
Daarnaast staan
voor
vervolgonderzoek
alternatieven
beschreven om de
zwaktes van dit
onderzoek in de
toekomst te
voorkomen.
Daarnaast is er
sprake van
oordeelsvorming
van de
onderzoeker(s)
waarbij kennis en
inzicht naar voren
komt en
(leer)vaardigheden
duidelijk worden in
een eigen
professioneel
standpunt.
Totaalbeoordeling
Cijfer
Feedback op totaalproduct

Er dient aan de beoordelingsvoorwaarden voldaan te zijn. Indien dit niet het geval is wordt de toets in Bison beoordeeld met het
cijfer 1.

Het cijfer wordt bepaald door de afzonderlijke punten op elk criterium op te tellen en het puntentotaal af te lezen in de
onderstaande tabel.
Cijfer
1/2/3
4/5
6
7
8
9
10
Max. 60 Punten
0-17
18-32
33-40
41-48
49-55
56-58
59-60
67 | P a g i n a

0 BELEID(ST)ER DAGCENTRUM - Martens

participatiepijl (jeugd) zorg

Inclusie Instructie CQ-index Fysiotherapie Hoeveel (e

Ambulant Hulpverlener A m/v

Eindpresentatie Dorine Prinsen

Armoede en gezondheid van kinderen

Chronisch zieke Zorgvragers willen meedoen via e-mail

Werkblad Dialoogmodel (PDF)

2014-D-V-krant-Jaargang 1 - nummer 2.pub