knorhaan_ 41 - KNNV Vereniging voor Veldbiologie

Tiende jaargang
augustus 2014
Knorhaan 41
Nieuwsbrief Strandwerkgroep
KNNV afd. Regio Alkmaar
Inhoud
Excursieprogramma
Verslag excursie 18 mei, Goeree
Verslag excursie 15 juni, Wijk aan Zee, Noordpier
Verslag excursie 12 juli, Petten
Strandvondsten
Invasie van eendenmosselen op Texelse strand
Soortenrijke vloedmerken op het strand bedreigd
Foto's voor zover niet bij het artikel vermeld: Pieter Korstanje, Wilbert Kerkhof, Linda
Keesman en Henk Witte.
Coördinator: Henk Witte, tel. 072-5895170. e-mail: [email protected]
Excursieprogramma
Verzamelen bij station Alkmaar-Noord (parkeerterrein bij huisartsenpost) tenzij anders
vermeld. Aanmelden bij Henk Witte [email protected]
Zondag 10 augustus
Huisduinen (bij Nogal Wiedus), 13.00 – 15.00 uur. Vertrek Alkmaar 12.15 uur.
Zondag 14 september
Strand Tweede Maasvlakte, 12.00 – 15.00 uur. Vertrek Alkmaar 10.30 uur.
Zondag 5 oktober
Petten, 9.30 - 11.30 uur. Verzamelen bij de
strandopgang op de overgang van dijk naar
duinen (met auto via Korfwaterweg).
Aanmelden niet nodig.
Zaterdag 15 november
Zandmotor/Hoek van Holland,
strandopgang Monster Molenweg, 13.00 –
16.00 uur. Vertrek Alkmaar 11.45 uur.
Zaterdag 13 december
IJmuiden, strand Zuidpier, 14.00 – 16.00
uur. Vertrek Alkmaar 13.15 uur.
zandsuppletie Hondsbossche Zeewering, 26 juli
2014
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Verslag excursie Goeree, 18 mei
2014
Tijd: 10.00 tot 15.00 uur
Aantal deelnemers: 4
Weersomstandigheden: ZO 3, 21º C
We hebben ons ditmaal beperkt tot het
haventje bij Ouddorp, het strand aan de
zuidkant van de Brouwersdam (incl. de
spuisluis) en het strand aan de noordkant
van de Brouwersdam (een bliksembezoek).
viltwier
In het haventje van Ouddorp lieten vier
soorten zakpijpen zich goed bekijken en
fotograferen: de paarse geleikorst, de
knotszakpijp, de doorschijnende zakpijp en de
slingerzakpijp. De bloemdieren lieten zich
vertegenwoordigden door de slibanemoon
(1x), paardenanemoon (enkele),
golfbrekeranemoon (enkele) en weduweroos
(algemeen). Viltwier was ons bij eerdere
bezoeken nog niet opgevallen. Van de
asgrauwe keverslak zagen we twee
exemplaren. Het is altijd weer leuk om
fuikhorens over de bodem te zien
rondschuifelen.
asgrauwe keverslak
Bij de spuisluis zagen we weer de nodige
levende purperslakken, schaalhorens en
paardenanemomen. Het strand aan de
zuidkant van de Brouwersdam leverde weer
heel wat leuke vondsten op. We vonden hier
één exemplaar van Sphaenotrochus sp., een
koraaldiertje dat net als de zeeanemonen
behoort tot de bloemdieren. Op zuidelijker
Zeeuwse stranden hebben we deze soort ook
gevonden.
De met afstand meest bijzondere
schelpensoort was Haminoea navicula. Linda
Keesman vond thuis twee fragmenten in het
meegenomen gruis. Zij heeft een foto
geplaatst op de openbare facebook-groep van
de Nederlandse Macologische Vereniging
(NVM). Na een discussie tussen enkele
schelpenkenners werd deze naam vastgesteld.
Het is de tweede, mogelijk derde, vondst van
deze soort van de Nederlandse stranden.
gewone steurgarnaal
2
Tiende jaargang
augustus 2014
Een greep uit de overige vondsten: 4x
zwakgeribte olifantstand, 1x
sleutelgathoren, 1x gewone schotelhoren,
1x asgrauwe tolhoren, 29x melkwit
traliedrijfhorentje, 28x gewone wenteltrap,
2x witte wenteltrap, 1x groot glanshorentje,
28x gekielde cirkelslak, 1x koffieboontje,
1x stekelhoren, 2x kleine fuikhoren, 11x
gewone trapgevel. 1x hoge trapgevel,
algemeen de melkwitte arkschelp, vrij
algemeen de bonte mantel, 6x
dubbeltjesschelp, 1x Parvilucina scaldensis,
1x Astarte cf. sulcata, 2x Digitaria
digitaria, 1x Claibornicardia aalterensis,
Sphaenotrochus sp., sleutelgathoren,
1x scheve kokkel, 1x geknobbelde
schotelhoren, koffieboontje en zwakgeribte
hartschelp, 15x korfmossel en 1x
olifantstand
korfschelp,
Tijdens het bliksembezoek aan de
noordkant van de Brouwersdam vonden
we een flink aantal levende stompe
alikruiken. Dankzij een paar grepen in het
schelpengruis hadden we uiteindelijk toch
nog een aardige soortenlijst, met o.a.: 2x
geplooide rotsboorder, 47x melkwit
traliedrijfhorentje, 111x vliezig
drijfhorentje, 15x gewone wenteltrap, 32x
gekielde cirkelslak en 1x gewone trapgevel.
De soortenlijsten staan achter in deze
nieuwsbrief.
Haminoea navicula
Cryptosula pallasiana (mosdiertje)
3
Tiende jaargang
augustus 2014
achtergrond: Japanse knotszakpijp
slingerzakpijp
levende zeepokken
Japanse knotszakpijp
Ook een slingerzakpijp
paarse geleikorst
4
Tiende jaargang
augustus 2014
strand zuidzijde Brouwersdam
hoge trapgevel
eikapsels purperslak
bij spuisluis in Brouwersdam
Verslag excursie Wijk aan Zee (Noordpier), 15 juni 2014
Tijd: 14.00 tot 16.00 uur
Aantal deelnemers: 6
Weersomstandigheden: N 4, 18º C
Ondanks het veelvuldig voorkomen van de glanzende tepelhoren was er geen veelbelovend
gruis te vinden. Mede hierdoor werden er weinig bijzondere soorten gevonden. Opvallend
was het grote aantal paardenanemonen in een nis tussen de stenen van de pier.
Vermeldenswaardig zijn verder de vondsten van 2x noorse hartschelp, 1x grijze tapijtschelp,
1x gewone wenteltrap en 1x zeevitrage, een kolonie mosdiertjes.
5
Tiende jaargang
augustus 2014
Groenwieren
Zeesla (Ulva spec.). Algemeen.
Darmwier (Enteromorpha spec.).
Algemeen.
Bruinwieren
Knotswier (Ascophyllum nodosum). 1x
Blaaswier (Fucus vesiculosus). Algemeen.
Kleine zee-eik (Fucus spiralis). Algemeen.
Roodwieren
Purperwier (Porphyra purpurea).
Algemeen.
Neteldieren
bloemdieren
Paardenanemoon (Actinia equina).
Algemeen op pier.
strand bij Noordpier
schijfkwallen
Oorkwal (Aurelia aurita). Algemeen.
Blauwe haarkwal (Cyanea lamarckii). Algemeen.
Kompaskwal (Chrysaora hysoscella). 1x
hydroidpoliepen
Zeerasp (Hydractinia echinata). Op enkele fuikhorens en tepelhorens.
Lange zeedraad (Obelia longissima). Vrij algemeen.
Ringwormen
borstelwormen
Schelpkokerworm (Lanice conchilega).
Algemeen.
Goudkammetje (Lagis koreni). Enkele.
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Noordzeekrab (Cancer pagurus). Enkele,
niet levend.
Gewone strandkrab (Carcinus maenas).
Enkele, niet levend.
Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus).
Algemeen, niet levend.
gewone tepelhoren
Breedpootkrab (Portumnus latipes).
Algemeen, niet levend.
Blaasjeskrab (Hemigrapsus sanguineus). 1x schaar.
Gewone heremietkreeft (Pagurus bernhardus). Enkele, niet levend.
Kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator). Algemeen, niet levend.
Weekdieren
buikpotigen
Gewone schaalhoren (Patella vulgata). Enkele, levend op pier.
Gewone alikruik (Littorina littorea). Algemeen.
6
Tiende jaargang
augustus 2014
Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.). Levend op pier.
Wadslakje (Hydrobia ulvae). Enkele.
Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 1x
Gewone tepelhoren (Euspira catena).
Vrij algemeen.
Glanzende tepelhoren (Euspira nitida).
Zeer algemeen.
Wulk (Buccinum undatum). Vrij
algemeen, ook enkele clusters eikapsels.
Gevlochten fuikhoren (Nassarius
reticulatus). Algemeen.
Grof geribde fuikhoren (Nassarius
nitidus). Vrij algemeen.
tweekleppigen
Gewone mossel (Mytilus edulis). Zeer
algemeen, ook doubletten.
Gewone oester (Ostrea edulis). Vrij
algemeen.
Japanse oester (Crassostrea gigas). Vrij
algemeen.
Gewone kokkel (Cerastoderma edule). Zeer algemeen.
Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). 2x
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen.
Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Vrij algemeen.
Stevige strandschelp (Spisula solida). Enkele.
Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Algemeen.
Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen.
Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus).
Tere platschelp (Tellina tenuis). 2x doublet.
Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). Algemeen, ook doubletten.
Nonnetje (Macoma balthica). Algemeen, ook doubletten.
Zaagje (Donax vittatus). Enkele.
Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). Enkele.
Witte dunschaal (Abra alba). Vrij algemeen.
Gewone Venusschelp (Chamelea striatula). Enkele.
Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis). Enkele.
Grijze tapijtschelp (Paphia aurea senescens). 1x
Strandgaper (Mya arenaria). Enkele.
Afgeknotte gaper (Mya truncata). 1x
Amerikaanse boormossel (Petricola
pholadiformis). Algemeen.
Witte boormossel (Barnea candida). Vrij
algemeen.
Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). 2x
paardenanemonen
Mosdiertjes
Zeevitrage (Conopeum reticulum). 1x
tussen Noordpier en Wijk aan Zee
7
Tiende jaargang
augustus 2014
Stekelhuidigen
Zeeklit (Echinicardium cordatum). Enkele fragmenten.
Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Enkele.
Verslag excursie Petten, 12 juli 2014
Tijd: 12.30 tot 14.30 uur
Aantal deelnemers: 6
Weersomstandigheden: ZW 2, 23º C
Een extra leuke excursie vanwege de deelname van drie leden van de Strandwacht KatwijkNoordwijk. Vanaf het strand hadden wij zicht op de vooroeversuppletie ter versterking van de
Hondsbossche Zeewering. Dat deze suppletie directe gevolgen had voor het aanspoelsel bij
Petten bleek o.a. uit de vondsten van 1x nagelkrab, 6x helmkrab en 2 scharen van de
molgarnaal. De gorgelpijp, een hydroidpoliep, was vrij algemeen aanwezig. Van zowel de
slibanemoon als de paardenanemoon vonden we één exemplaar. Ook raapten we een bos van
6 eikapsels van de hondshaai op. Verder lagen er o.a. 1x scheefhoren, 1x gewone wenteltrap,
eikapsels van de gevlochten fuikhoren, 1x wijde mantel (recent), 1x geknobbelde hartschelp,
vrij algemeen fragmenten van de kleine zwaardschede, 3x fragmenten van de grote
zwaardschede en 1x grijze tapijtschelp. Er lagen veel schelpen op het strand en een heel klein
deel daarvan was veelbelovend gruis. Een zeldzame vondst daarin was een vers exemplaar
van het geribt zeeklitschelpje. Verder een tweede scheefhoren en nog drie gewone
wenteltrapjes, 8x vliezig drijfhorentje, 8x muizenkeuteltje, 1x Bittium jadertinum, 1x gewone
penhoren, 1x melkwit priemhorentje, 2x oubliehoren, 2x kleine platschelp, 1x ovale
venusschelp en 1x korfschelp.
Groenwieren
Darmwier (Enteromorpha spec.). Zeer algemeen.
Bruinwieren
Knotswier (Ascophyllum nodosum). Algemeen.
Blaaswier (Fucus vesiculosus). Zeer algemeen.
Roodwieren
Purperwier (Porphyra purpurea). Zeer algemeen.
Neteldieren
bloemdieren
Slibanemoon (Sagartia troglodytes). 1x
Paardenanemoon (Actinia equina). 1x
hydroidpoliepen
Zeerasp (Hydractinia echinata). Op wulk en gevlochten
fuikhoren met zeerasp
fuikhoren.
Gorgelpijp (Tubularia larynx). Vrij algemeen.
Ringwormen
borstelwormen
Schelpkokerworm (Lanice conchilega). Algemeen.
8
Tiende jaargang
augustus 2014
Goudkammetje (Lagis koreni). 1x
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Pestarella tyrrhena (“molgarnaal”), foto van website crustacés décapodes macroures
Noordzeekrab (Cancer pagurus). Algemeen.
Gewone strandkrab (Carcinus maenas). Algemeen, ook levend juveniel.
Gewone zwemkrab (Liocarcinus holsatus). Algemeen.
Breedpootkrab (Portumnus latipes). Vrij algemeen.
Nagelkrab (Thia scutellata). 1x
Helmkrab (Corystes cassivelaunus). 6x
Kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator). Vrij algemeen, 1x levend.
Molgarnaal (Pestarella tyrrhena). 2x schaar.
Gewone garnaal (Crangon crangon). Algemeen in emmertjes.
Weekdieren
buikpotigen
Scheefhoren (Lacuna vincta). 2x
Gewone alikruik (Littorina littorea).
Algemeen.
Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis
s.l.). Algemeen.
Wadslakje (Hydrobia ulvae). circa 60 exx.
Vliezig drijfhorentje (Rissoa
membranacea). 8x
Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum). 8x
Bittium jadertinum 1x
schaar van molgarnaal
Gewone penhoren (Turritella communis).
1x
Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus). 4x
Gewone tepelhoren (Euspira catena). Vrij algemeen.
Glanzende tepelhoren (Euspira nitida). Algemeen.
Wulk (Buccinum undatum). Enkele fragmenten, 4x juveniel, 1x cluster eikapsels.
Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus). Enkele, 4x juveniel, enkele eikapsels.
Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus). 1x
9
Tiende jaargang
augustus 2014
Melkwit priemhorentje (Turbonilla lactea). 1x
Oubliehoren (Retusa obtusa). 2x
tweekleppigen
Gewone mossel (Mytilus edulis). Zeer
algemeen, ook levend en met vleesresten.
Wijde mantel (Aequipecten opercularis).
1x recent.
Gewone oester (Ostrea edulis). Enkele.
Ovaal zeeklitschelpje (Tellimya
ferruginosa). Enkele.
Geribd zeeklitschelpje (Montacuta
substriata). 1x
Tweetandschelpje (Mysella bidentata).
Enkele.
Gewone kokkel (Cerastoderma edule).
vooroeversuppletie bij Petten
Zeer algemeen.
Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki). Aanwezig.
Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata). 1x
Noorse hartschelp (Laevicardium crassum). Enkele.
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata). Zeer algemeen.
Ovale strandschelp (Spisula elliptica). Algemeen.
Stevige strandschelp (Spisula solida). Vrij algemeen.
Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea). Enkele exemplaren.
Gewone otterschelp (Lutraria lutraria). Algemeen.
Amerikaanse zwaardschede (Ensis directus). Zeer algemeen.
Grote zwaardschede (Ensis arcuatus). 3x
Slanke kleine zwaardschede (Ensis ensis ensis). Vrij algemeen.
Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula). Vrij algemeen.
Kleine platschelp (Tellina pygmaea). 2x
Nonnetje (Macoma balthica). Vrij
algemeen.
Zaagje (Donax vittatus). Vrij algemeen.
Platte slijkgaper (Scrobicularia plana). 1x
Gewone Venusschelp (Chamelea striatula).
Vrij algemeen.
Gewone tapijtschelp (Venerupis
senegalensis). 1x
Grijze tapijtschelp (Paphia aurea
senescens). 1x
Ovale venusschelp (Timoclea ovata). 1x
Korfschelp (Corbula gibba gibba). 1x
Strandgaper (Mya arenaria). 1x
Amerikaanse boormossel (Petricola
knotswier
pholadiformis). 1x
Witte boormossel (Barnea candida). Slotfragmenten vrij algemeen, 1x acc. schelpstuk.
Ruwe boormossel (Zirfaea crispata). Enkele, ook juveniele doubletten.
koppotigen
Gewone zeekat (Sepia officinalis). Enkele rugschilden.
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Mosdiertjes
Harige vliescelpoliep ( Electra pilosa). Enkele “clusters”.
Stekelhuidigen
Zeeklit (Echinicardium cordatum). Algemeen.
Zeeboontje (Echinocyamus pusillus). Algemeen.
Gewone zeester (Asterias rubens). Vrij algemeen.
Gewone slangster (Ophiura ophiura). 1x, losse armen vrij algemeen
Vissen
Hondshaai (Scyliorhinus canicula). 1 bos met 6 eikapsels.
Strandvondsten
Linda Keesman, St. Maartenszee, 20 mei. Hier nog wat leuke vondsten. Vooral met de
prismatische dunschaal ben ik blij. 4x gekielde cirkelslak, 1x melkwitte traliedrijfhoren, 3x
muizenkeutel, 1x wenteltrap, 1x juv. wijde mantel, 1x kleine platschelp, 1x prismatische
dunschaal, x noorse hartschelp, 1x geknobbelde hartschelp, 1x eikapsel hondshaai.
Henk Witte, Camperduin, 3 juli. De vorderingen
van de zandsuppletie voor de Hondsbossche
Zeewering bekeken.Bij Camperduin is al een stukje
opgespoten. Daar mag je natuurlijk niet komen. Aan
de noordkant van de eerstvolgende strekdam begon
zich bij laag water al een strandje te ontwikkelen. Er
lag behoorlijk wat aanspoelsel, hoofdzakelijk wit van
de stukjes zeeklit. Ook brokstukken van kortgeleden
nog levende zeeklitten. Verder slangsterren, diverse
krabbensoorten waaronder de nagelkrab, tientallen
scharen van de molgarnaal en doubletten met
vleesresten van onder meer venusschelp en
rechtsgestreepte platschelp.
Wat (niet al te fris ruikend) aanspoelsel mee naar huis
genomen met als resultaat onder andere: 1x gewone
papierschelp, 2x prismatische dunschaal, 3x kleine
platschelp, 2x tweetandschelp, 6x ovale zeeklitschelp
en 1x juveniele gevlochten fuikhoren.
De strekdammen worden al wat zanderiger.
Nog even een oude schaalhoren over zijn
bol gestreken.
Jannie Nijman, Camperduin, 11 juli. In
wit gruis net achter het lijntje van de
zandsuppletie gevonden: enkele wadslakjes,
2x stomp traliehorentje, doubletten en losse
kleppen tweetandschelp, enkele losse
kleppen ovaal zeeklitschelp en 1x kleine
astarte (best leuk).
schaalhoren met zeepokken
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Henk Witte, Petten, 24 juli. Even op het strand gekeken, Leek minder interessant dan het
toegangspad waar de gaten werden opgevuld met kleischelpen. Zowaar een mooie
artemisschelp.
Invasie van eendenmosselen op Texelse strand
Bericht uitgegeven door Ecomare op vrijdag 23 mei 2014
Miljoenen lagen er op het Texelse strand, weggekropen onder de bossen knotswier waaraan ze
zich hadden vastgehecht. De in Nederland zeldzame geplooide eendenmosselen spoelden
afgelopen week massaal aan op het eiland. Ecomare-medewerkster Sytske Dijksen ontdekte
ze en maakte er mooie foto’s en een filmpje van.
Drijvende oceaanreizigers
Geplooide eendenmosselen leven in de warmere delen van de oceanen en in de Middellandse
Zee. Als ze uit het ei komen, hechten de piepkleine eendenmosseltjes zich vast aan allerlei
materialen, zoals in dit geval knotswier. Maar ook op plastic lukt het prima.
Eendenmosselen (foto: Foto Fitis, Sytske Dijksen)
Zodra hij volwassen is, maakt de geplooide eendenmossel zich los van de ondergrond en
bouwt een drijfblaas. Hangend onder zijn eigen drijvende, zelfgemaakte ‘boei’, reist hij de
zeeën over. Geen enkele andere eendenmossel doet dat.
Transparant
Eendenmosselen zijn familie van krabben, kreeften en zeepokken. Ze zoeken voedsel door
met waaierhandjes plankton uit het water te filteren. Het zijn net kleine harkjes. Omdat
geplooide eendenmosselen doorzichtig zijn, kan je goed zien hoe ze hun waaierhandjes naar
binnen halen.
Meer weten?
In onze encyclopedie kun je meer lezen over ‘gewone’ eendenmosselen.
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Tekst: Ecomare
Foto: Foto Fitis, Sytske Dijksen
Zie in Knorhaan 40 het verslag van de Texel-excursie op 13 april. Bij paal 9 vonden we veel
juveniele eendenmossels op eikapsels van de wulk. Dat zijn dus wellicht ook geplooide
eendenmossels geweest.
HW
Soortenrijke vloedmerken op het strand bedreigd
Bericht uitgegeven door EIS Kenniscentrum Insecten en Koninklijk Nederlands Instituut voor
Onderzoek der Zee op dinsdag 1 juli 2014
Wat aanspoelt op onze stranden hoopt zich op in vloedmerken. Algen vormen de belangrijkste
component, naast allerlei zeedieren als kwallen en weekdieren en menselijk afval. Een hele
gemeenschap van gespecialiseerde diertjes vindt hier alles om zijn levenscyclus te voltooien.
Maar helaas, de meeste badgasten kunnen de vloedmerken niet waarderen en met de
zomervakantie in aantocht worden de stranden schoongemaakt. Hiermee verdwijnt het
leefgebied van vele soorten.
Als een vloedmerk op het strand komt te liggen begint meteen een afbraakproces door
bacteriën en schimmels. Strandvlooien zijn ook direct ter plaatse om de algen te consumeren
evenals mijten en springstaarten die de bacteriën en schimmels weer eten. Rovers als kevers
en spinnen profiteren van de aanwezigheid van deze kleine diertjes. Vogels zoeken de
vloedmerk af op zoek naar de wat grotere diertjes om op te eten. Ook de in het zand levende
wormen profiteren van organisch materiaal (plankton) dat de zee aanvoert.
Een uitgebreide vloedmerk vol leven (foto: Gerhard Cadée)
Wiervliegen
Aangespoeld zeewier heeft een geheel eigen gemeenschap van vliegen. In Nederland zijn zo’n
zestien soorten vliegen waarvan de larven zich uitsluitend ontwikkelen in rottend zeewier.
Onderling zijn er verschillen tussen de soorten. Helcomyza ustulataheeft bijvoorbeeld een
voorkeur voor zeewier dat hoger op het strand ligt en droger is dan waarop de meeste andere
wiervliegen te vinden zijn. Fucellia maritima lijkt het niet zo nauw te nemen en is dan ook
veruit de algemeenste soort en vaak in zeer grote aantallen aanwezig op het strand, ook als er
1
Tiende jaargang
augustus 2014
op het oog maar weinig zeewier aanwezig is. Ook qua gedrag zitten er verschillen tussen de
soorten: Helcomyza ustulata en Fucellia maritima vliegen bij verstoring op om slechts enkele
meters verder weer te gaan zitten op het strand. Coelopa- en Orygma-soorten daarentegen
zitten veelal daadwerkelijk op of zelfs tussen het zeewier en kruipen bij verstoring hier ook in
weg. De soorten uit het genus Chersodromia doen hier nog een schepje bovenop: bij de
meeste soorten zijn de vleugels gereduceerd of helemaal afwezig en zij zijn echt aangewezen
op het wier als schuilplek. Bij het rondlopen op het zand herinneren ze ook eerder aan een
spinnetje dan aan een vlieg. Stuk voor stuk zijn wiervliegen bijzondere en intrigerende
soorten. Daar waar de aangespoelde pakketten het dikst zijn vindt je de meeste soorten, soms
in enorm hoge aantallen.
De wiervlieg Fucellia maritima (foto: Joke van Erkelens)
Vogels
Maar het blijft niet bij kleine beestjes die zich thuis voelen op
het strand. Meeuwen eten aangespoelde zeedieren en
scholeksters pakken de wormen uit het zand. De steenlopers
vertonen typisch foerageergedrag, waarbij de liggende algen
omgekeerd worden, zodat ze strandvlooien kunnen vangen.
Ook spreeuwen foerageren geregeld op het strand en lijken een
voorkeur te hebben voor de strandvliegenlarven.
Bedreigingen
Het strand herbergt weinig primaire producenten, zoals planten
en algen, die aan de basis staan van de voedselketen. In en op
het strand levende organismen zijn dan ook afhankelijk van de
aanvoer van voeding vanuit zee. Het is dus een vrijwel
compleet ‘gesubsidieerd’ ecosysteem. Olievervuiling en
strandsuppleties bedreigen de vloedmerken ernstig.
Steenlopers zochten hier voedsel onder de
Maar de grootste bedreiging vormen de badgasten, op een
groenalgen (foto: Gerhard Cadée)
indirecte manier. Zij kunnen de natuurlijke vloedmerk vaak
niet waarderen. Spoelen er veel algen of stervende weekdieren aan, dan kan dit overigens
inderdaad tot stankoverlast leiden. Schoonmaakacties moeten dan zorgen dat toeristen niet
1
Tiende jaargang
augustus 2014
wegblijven. Het afvoeren van deze vloedmerken betekent echter wel het dichtdraaien van de
subsidiekraan voor een boeiende soortengemeenschap en ter plekke het einde voor vele
soorten. En voor kinderen die graag schelpen en diertjes zoeken wordt het strand er ook een
stuk saaier door! Het pluksgewijs laten liggen van de vloedmerk of het bij elkaar brengen van
de vloedmerk op minder druk bezochte stranddelen is dan wellicht een oplossing voor mens
en dier waar eens onderzoek naar gedaan zou moeten worden.
Schoonmaakacties op het strand verwijderen een soortenrijke levensgemeenschap van de
vloedmerk (foto: Sytske Dijksen)
Meer hierover is te lezen in Entomologische berichten nr 74.
Tekst: Gerhard C. Cadée, NIOZ & John T. Smit, EIS Kenniscentrum Insecten
Foto’s: Gerhard C. Cadée, NIOZ; Joke van Erkelens; Sytske Dijksen, Foto Fitis
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Soortenlijst excursie Goeree, 18 mei 2014
1. Haventje Ouddorp
2. Brouwersdam Zuid (Schouwen)
3. Brouwersdam Noord (Goeree)
1
Groenwieren
Zeesla (Ulva spec.).
Viltwier (Codium fragile).
Bruinwieren
Japans bessenwier (Sargassum muticum).
Kleine zee-eik (Fucus spiralis).
Roodwieren
Iers mos (Chondrus crispus).
Rood horentjeswier (Ceramium rubrum).
Purperwier (Porphyra purpurea).
Neteldieren
bloemdieren
Sphaenotrochus sp. (koraal)
Slibanemoon (Sagartia troglodytes).
Paardenanemoon (Actinia equina).
Weduweroos (Sagartiogeton undatus)
Golfbrekeranemoon (Diadumene cincta).
schijfkwallen
Oorkwal (Aurelia aurita).
hydroidpoliepen
Obelia bidentata
3
x
x
x
x
x
x
x
1
1
enkele
alg
enkele
vrij alg.
x
x
Ribkwallen
Meloenkwalletje (Beroë cucumis).
1
Ringwormen
borstelwormen
Schelpkokerworm (Lanice conchilega).
Geleedpotigen
kreeftachtigen
Gewone strandkrab (Carcinus maenas).
Gewone steurgarnaal (Palaemon elegans)
2
zeer alg
alg
x
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Weekdieren
keverslakken
Asgrauwe keverslak (Lepidochitona cinerea).
buikpotigen
Sleutelgathoren (Diodora graeca).
Gewone schotelhoren (Acmaea virginea)
Gewone schaalhoren (Patella vulgata).
Asgrauwe tolhoren (Gibbula cineraria).
Stompe alikruik (Littorina obtusata).
Gewone alikruik (Littorina littorea).
Ruwe alikruik-complex (Littorina saxatilis s.l.).
Wadslakje (Hydrobia ulvae).
Melkwit traliedrijfhorentje (Alvania lactea).
Vliezig drijfhorentje (Rissoa membranacea).
Muizenkeuteltje (Bittium reticulatum).
Turritella spec.
Gewone wenteltrap (Epitonium clathrus).
Witte wenteltrap (Epitonium clathratulum).
Groot glanshorentje (Eulima glabra).
Gekielde cirkelslak (Tornus subcarinatus).
Gewone tepelhoren (Euspira catena).
Glanzende tepelhoren (Euspira nitida).
Koffieboontje (Trivia sp.)
Muiltje (Crepidula fornicata).
Purperslak (Nucella lapllus).
Stekelhoren Ocenabra erinaceus).
Wulk (Buccinum undatum).
Gevlochten fuikhoren (Nassarius reticulatus).
Grof geribde fuikhoren (Nassarius nitidus).
Kleine fuikhoren (Nassarius pygmaeus).
Gewone trapgevel (Oenopota turricula).
Hoge trapgevel (Bela nebula).
Oubliehoren (Retusa obtusa).
Haminoea navicula Zoetwaterneriet (Theodoxis fluviatilis).
Vijver-pluimdrager (Valvata piscinalis).
Grote diepslak (Bithynia tentaculata).
Ovale poelslak (Radix balthica).
tweekleppigen
Melkwitte arkschelp (Striarca lactea).
Gewone mossel (Mytilus edulis).
Bonte mantel (Mimachlamys varia).
Gewone oester (Ostrea edulis).
2
1
1
vrij alg.
1
zeer alg
zeer alg
alg
29
1
5
28
2
1
28
alg
1
alg
vrij alg.
1
enkele
vrij alg enkele
1
2
11
1
2
2x fragm
enkele
alg
zeer alg zeer alg
vrij alg.
alg
vrij alg
alg
zeer alg
zeer alg
47
111
15
32
1
zeer alg
enkele
enkele
enkele
1
2
1
3
3
1
alg
alg
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Japanse oester (Crassostrea gigas).
vrij alg
Dubbeltjeschelp (Lucinella divaricata).
Parvilucina scaldensis
Tweetandschelpje (Mysella bidentata).
Astarte cf. sulcata
Digitaria digitaria
Claibornicardia aalterensis
Gewone kokkel (Cerastoderma edule).
zeer alg
Brakwaterkokkel (Cerastoderma lamarcki).
Scheve kokkel (Parvicardium exiguum)
Geknobbelde hartschelp (Acanthocardia tuberculata).
Noorse hartschelp (Laevicardium crassum).
Halfgeknotte strandschelp (Spisula subtruncata).
Ovale strandschelp (Spisula elliptica).
Stevige strandschelp (Spisula solida).
Grote strandschelp (Mactra corallina cinerea).
Amerikaanse zwaardschede (Ensis americanus).
Tere platschelp (Tellina tenuis).
Rechtsgestreepte platschelp (Tellina fabula).
Nonnetje (Macoma balthica).
Zaagje (Donax vittatus).
Platte slijkgaper (Scrobicularia plana).
Witte dunschaal (Abra alba).
Gewone tapijtschelp (Venerupis senegalensis).
Korfmossel (Corbicula cf. fluminalis).
Korfschelp (Corbula gibba gibba).
Strandgaper (Mya arenaria).
Afgeknotte gaper (Mya truncata).
Geplooide rotsboorder (Saxicavella jeffreysi).
Amerikaanse boormossel (Petricola pholadiformis).
Witte boormossel (Barnea candida).
Ruwe boormossel (Zirfaea crispata).
Erwtenmossel spec.
olifantstandjes
Zwakgeribte olifantstand (Dentalium vulgare).
Mosdiertjes
Cryptosula pallasiana
Tricellaria inopinata
Stekelhuidigen
Zeeklit (Echinicardium cordatum).
Zeeboontje (Echinocyamus pusillus).
Gewone zeester (Asterias rubens).
aanwezig
6
1
2
1
2
1
zeer alg
alg
1
1
1
zeer alg
alg
alg
alg
zeer alg
enkele
enkele
zeer alg
alg
alg
enkele
enkele
15
1
1
2
enkele
alg
vrij alg.
2
zeer alg
7
zeer alg
zeer alg
vrij alg
zeer alg
alg
alg
enkele
2
enkele
alg
4
x
x
vrij alg.
vrij alg.
1
vrij alg
vrij alg
1
Tiende jaargang
augustus 2014
Zakpijpen
Paarse geleikorst (Botryllus schlosseri).
Knotszakpijp (Styela clava).
Doorschijnende zakpijp (Ciona intestinalis).
Slingerzakpijp (Botrylloides violaceus).
alg
alg
alg
alg
1

Download Report