INSPIRATIEBOEK
De Heurne 2.0
Eerste duurzaamheidsstraat van Twente
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
ENERGIE
PROGRAMMERING
H
Voorwoord
van Heekplein
Ziekenhuis
De H
eurne
n
age
h
er
d
or
No
De klomp
Het boek is opgebouwd uit verschillende delen:
In Introductie wordt kort beschreven hoe de Heurne er vroeger uitzag en wat er gebeurde. In
de loop van de tijd is er veel veranderd.
In Analyse wordt uitvoerig ingegaan op de huidige situatie van de straat en zijn omgeving.
Hierbij komen onder andere de openbare ruimte, het parkeren en de leegstand aan de
orde.
In Visie wordt uiteengezet wat onze ideeën zijn om van de Heurne weer een aantrekkelijke
en drukbezochte straat te maken. Hoe krijgen we meer mensen naar de straat en hoe houden
we ze daar: door bestaande kwaliteiten te benutten en verder uit te bouwen!
Inspiratie vormt het laatste en meest uitvoerige deel. In dit deel zijn diverse voorstellen
gevisualiseerd van mogelijke ingrepen in de openbare ruimte en de winkelruimtes.
Veel leesplezier en vooral inspiratie toegewenst!
2
Old
Wilhelminastraat
Stadhuis
raat
sest
al
enza
L
OUDE STADSKERN
Dit boekwerk vormt een bundeling van kansen en voorstellen voor de straat, om op basis
hiervan, samen met ondernemers en eigenaren te onderzoeken welke aanpassingen wenselijk
zijn en hoe deze plannen gerealiseerd kunnen worden. De gemeente Enschede is in dit
totale proces een partner die fasciliteert en toetst welke ontwikkelingen passen binnen de
gemeentelijke visie voor dit gebied.
van
Oude Markt
tekst
at
de Bothoven
Voor u ligt het inspiratieboek “De Heurne 2.0 - Eerste duurzaamheidsstraat van Twente”
Dit inspiratieboek is de basis voor een samenwerkingsproces van alle belanghebbenden in
de straat, om van de Heurne weer een levendige straat te maken. De achtergronden voor de
aanpak van de straat vindt u in het hoofdstuk “De Heurne vroeger en nu”.
stra
Station
Samenwerken aan de toekomst van de Heurne
och
em
Performance
Factory
3
Inhoudsopgave
Introductie
De Heurne vroeger
De Heurne nu
6
10
Analyse14
Parkeren20
22
Openbare inrichting
Openbaar groen
24
Leegstand26
Visie30
Energie32
Straatwanden34
Levendigheid & circulatie
36
Intensiveren bezoek
38
De Heurne en zijn omgeving
40
Inspiratie44
46
Groene ruimte
Openbaar groen
48
(Streek) fair
50
Openbare voorzieningen
52
Hergebruik ruimtes
54
Waterelementen56
58
Zeildoek “passage”
Straatprofiel60
De groene strip
62
Fietsenstalling en oplaadpunt
64
Functieverandering66
Het “pakhuis”
68
Foodroofs70
Nieuwbouw72
74
De doorbraak
Irene passage
76
Brug naar Performance Factory
78
Gevels & reclame81
Inspiratie gevels
86
Gevelreclame110
Slotwoord112
Colofon114
bron: eigen collectie pandeigenaar De Heurne
4
5
De Heurne vroeger
5
1
2
3
4
6
De Heurne is één van de oudste wegen van Enschede. Oospronkelijk was het de weg die liep
van de Espoort richting Lonneker, Losser en Oldenzaal. Op de kaart van Jacob van Kampen
(1525-1570) is De Heurne al ingetekend. Na het weghalen van de gracht en de omwalling
werd de weg doorgetrokken naar de Noorderhagen (nu Kalanderstraat).
In het begin van de 20e eeuw was de Heurne een belangrijke winkelstraat. Er waren
gerenommeerde winkels en zelfs een warenhuis gevestigd. Door de straat liep ook de
trambaan richting Oldenzaal. Dit is de reden dat de straat breder is dan de meeste straten
in de binnenstad.
Ten oosten van de straat lag het industriegebied, met textielfabrieken van Van Heek
en Tattersall. Tussen de fabrieken en de straat lag een arbeiderswijk: Sebastopol. De
leefomstandigheden hier waren deplorabel. Na de teloorgang van de textielindustrie in de
jaren zestig zijn de buurt en de meeste fabrieken gesloopt.
Hiervoor in de plaats zijn de huidige wijk De Bothoven (Tattersall, Transburg) verrezen.
Ook de huidige Oldenzaalsestraat werd ontwikkeld. De Heurne veranderde van een
hoofdverbinding in een rustige aanloopstraat. Veel van de allure ging verloren, maar de
straat bleef nog lange tijd gezellig en drukbezocht. De straat zelf heeft sinds de jaren zestig
flinke veranderingen ondergaan. Veel oorspronkelijke panden zijn gesloopt en vervangen
door, meestal omvangrijkere, nieuwbouw. De winkelruimtes konden hierdoor groter worden
en er werden aparte bovenwoningen gemaakt. Ook bij oudere panden werd het gevelbeeld
in de loop van de jaren vaak ingrijpend veranderd door de inpassing van grote glaswanden,
luifels en reclameuitingen. De meeste oude woningen in de straat zijn getransformeerd tot
winkelruimte, kantoor of horeca. Van de vroeger fabrieksgebouwen is alleen het pakhuis van
de firma Tattersall overgebleven, aan de achterzijde van de vroegere woning van de familie
Tattersall.
bron: eigen collectie pandeigenaar De Heurne
1
2
3
4
5
7
8
bron: archief Gemeente Enschede
9
De Heurne nu
Performance
Factory
Station
de Bothoven
Oude Markt
OUDE STADSKERN
Stadhuis
van Heekplein
Ziekenhuis
10
aanloopstraat & leegstand
De Heurne is al sinds lange tijd een winkelstraat, zelfs één van de belangrijkste en meest
drukbezochte winkelstraten van de stad waar vele chique winkels waren gevestigd.
In de Heurne nu zijn voornamelijk zelfstandige ondernemers met een gevarieerd aanbod
van producten en diensten gevestigd. Veel panden zijn in particulier eigendom of in bezit
van kleine beleggers. Winkels, horeca en uitzendbureau’s wisselen elkaar af. Op de
verdiepingen wordt meestal gewoond, veelal door studenten. In sommige gevallen zijn de
bovenverdiepingen opslagruimte voor de winkels eronder.
In het midden van de straat is de entree naar de Irenepromenade, een overdekte passage
uit de jaren 80 van de vorige eeuw die De Heurne verbindt met de Noorderhagen. In de
promenade zijn diverse winkels en een parkeergarage gevestigd. De Irenepromenade is in
eigendom van een grote landelijke belegger.
De Heurne grenst in het westen aan het oude stadshart; de Performance Factory en woonwijk
de Bothoven liggen ten oosten van de straat.
PERFORMANCE FACTORY
Ten noordoosten van De Heurne ligt het terrein van de voormalige Polaroidfabriek – in een
nog eerder leven een Van Heek-textielfabriek. Het fabriekscomplex wordt op dit moment
getransformeerd tot een bijzondere locatie waar sport, kunst, cultuur en welzijn worden
samengebracht, de zogenaamde Performance Factory. Als gevolg van het vertrek van
Polaroid kwamen de gebouwen leeg te staan. Een aantal medewerkers van het bedrijf
heeft in één van de gebouwen een kleinschalige doorstart gemaakt – the Impossible
Company. Na diverse transformatiestudies voor het gebied is nu gekozen voor een geleidelijk
transformatiescenario (‘slow urbanism’) waarbij de bestaande gebouwen (tijdelijk) worden
hergebruikt door maatschappelijke en artistieke instellingen, alvorens grote investeringen
gedaan worden in gebouwen en terrein. Ook Woningbouwcorporatie Domijn, medeeigenaar van het terrein, verhuist binnenkort met het hoofdkantoor naar de Performance
Factory.
In de gebouwen en deels in de buitenruimte is al veel activiteit, maar naar buiten is dit nog
niet direct zichtbaar. Op termijn kan het een bruisend gebied worden met grote waarde
voor Enschede en zijn bevolking, maar het kan nog jaren duren voor het gebied echt floreert.
DE BOTHOVEN
De Bothoven is een woonwijk ten oosten van het stadscentrum. Deze woonwijk wordt
gekenmerkt door een aantal afzonderlijke buurten die zijn gebouwd op de locaties van
een aantal gesloopte textielfabrieken. Twee van de buurten dragen ook de naam van die
fabrieken (Tattershal en Transburg) en volgen de oorspronkelijke perceelsgrenzen. Het zijn
robuuste gesloten buurten met relatief weinig openbare ruimte en groen. De sociale structuur
van deze buurten is erg hecht. De delen van De Bothoven die verder van de binnenstad af
liggen, hebben een meer open opzet en zijn vaak in eerdere periodes gebouwd.
De buurten Tattersall en Transburg hebben een robuuste structuur en relatief hoge
bebouwingdichtheid. De buurten zijn ontstaan in een tijd waarin met anders dacht over
stedenbouw en gemeenschappen dan vandaag de dag en kenmerken zich nu door een
relatief lage waardering van woonkwaliteit, sociale onveiligheid en onoverzichtelijkheid.
De buurten zijn ruimtelijk gedateerd. Opvallend is wel dat Tattersall en Transburg
zijn voorzien van een eigen stadsverwarmingsstelsel. Mede door dit aanwezige
stadsverwarmingstelsel lopen er nu een aantal onderzoeken om van de Bothoven het eerste
klimaatneutrale wijk van Enschede te maken.
STADSHART
Het stadshart van Enschede heeft de vorm van een Ei, de oorspronkelijke middeleeuwse
ovale structuur van Enschede. Deze structuur is nog steeds herkenbaar door de straten die
rond de Oude Markt lopen, op de plaats van de vroegere omwalling en gracht. De Oude
Markt is nu het uitgaanscentrum van de stad.
Ten zuiden van het oude centrum ligt het tussen 2000 en 2004 ontwikkelde Van Heekplein,
waar tweemaal per week de markt wordt gehouden. De markt heeft een grote regionale
aantrekkingskracht, waarvoor zelfs veel mensen uit Duitsland komen. Rondom het plein zijn de
grote winkels van (intern)nationale ketens gevestigd. In de straten rondom het Van Heekplein
en de Oude Markt is een mengelmoes aan winkels, restaurants, café’s, culturele voorzieningen
en andere centrumfuncties.
Naast winkel- en voorzieningencentrum is het stadshart van Enschede een geliefd woonmilieu.
11
Analyse
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
ENERGIE
PROGRAMMERING
De straat
De Heurne zelf is een vrij traditionele straat: bijna recht en heel overzichtelijk, met
vrijwel overal gesloten straatwanden en nagenoeg dezelfde breedte. De straat wordt
geflankeerd door laagbouw van twee of drie lagen, met als enige uitzondering hierop het
appartementenblok op de hoek met de Oldenzaalsestraat, dat vier bouwlagen hoog is.
In eerste instantie komt de straat wat eentonig over. Wanneer men echter goed kijkt en
ook de directe omgeving besturdeerd vormt de straat en directe context een gevarieerde
compositie van gebouwen en doorgangen, een stedelijk doolhof van kleinere en grotere
ruimtes, pleinen en tuinen, kleine en grote gebouwen, oud en nieuw. De meeste van de
doorgangen zijn echter niet toegankelijk of worden slecht benut. Verblijfskwaliteit hebben ze
niet. Dat is erg jammer. De volledige potenties van de ruimtes worden niet benut. Wanneer
dit wel zou gebeuren zou het verblijfsklimaat van de Heurne flink verbeteren en zouden
mensen meer reden hebben om de straat te bezoeken.
Met de bouw van de Irenepromenade in de jaren tachtig van de vorige eeuw werd er ook
een groot open terrein aangelegd tussen de Heurne en de van Lochemstraat. Dit terrein
wordt gebruikt als parkeerplaats voor de werknemers van de omliggende terreinen en als
expeditieterrein voor de supermarkt in de Irenepromenade. Het terrein is niet toegankelijk
voor het publiek, maar is wel enigzins zichtbaar door één van de onderdoorgangen.
Aan de oostzijde van de Heurne zijn de oude gebouwen na de oorlog gesloopt. Vervolgens is
de Oldenzaalsestraat aangelegd en zijn er nieuwe gebouwen gekomen. Hierdoor ontstonden
er een aantal open ruimtes en rafeliger randen langs de Oldenzaalsestraat.
De werkelijkheid is op dit moment anders. De parkeer- en expeditieterreinen aan de
Oldenzaalsestraat en achter de Irenepromenade sluiten andere vormen van gebruik uit. De
mensen zetten er hun auto neer, er worden spullen geladen en gelost, en daarna vertrekken
ze weer. De twee mooiste en meest besloten ruimtes, rond het oude pakhuis en rond de kerk,
zijn niet toegankelijk voor publiek. Grote delen van de tijd zijn de ruimtes levenloos.
Wanneer deze ruimtes meer en ander gebruik zouden krijgen, wordt er voor de gebouwen
een tweede voorkant gecreëerd. De uitstraling van het gebied verandert hierdoor volledig.
Het zou een waardige entree naar de binnenstad kunnen vormen.
14
15
16
Stand van zaken Oktober 2014
eld
en
s
les
Ru
th
en
83
Wo
n
en
79-81
Wo
n
ers
He
mm
75-77
Ka
psa
lon
ge
lui
d
69-71
Be
rne
eu
eH
td
g
67
Lee
ink
iss
59
Sn
el b
uff
e
kW
57
Juw
elie
za
pla
55
Eko
go
za
pla
Ma
51
Eko
ak
za
49
nd
kle
din
g
ha
rt
po
47-47a
Int
ers
ct
ttra
uA
zen
db
ure
a
Uit
g
45
Lee
g
el
Lee
us
Wo
rk
er t
nB
ele
tiek
41
2e
tijd
sar
e
ag
eP
ass
en
g
39a
Vri
je
e Ir
na
d
Lee
ce
Pla
p
sho
39
pro
me
nd
nt
Pri
35
nk
el
Wi
oto
Ph
nk
el P
ets
a
wi
Die
ren
g
33-33a
Lee
a
27
nd
25
Yu
a
b
ibo
sal
on
B
n
aa
lve
m
Ha
Ka
p
fe
Ca
tO
kP
oin
aa
gz
din
Kle
23
85
87
17
18
Stand van zaken Oktober 2014
eW
ser
i
tje
en
mi
ille
pie
s
&G
up
20
Bra
s
kie
s
g
22
Lee
rW
ad
i
elie
tac
y
an
p
sho
24
Juw
fas
hio
nf
ro
Af
26
Bro
e
ak
din
gz
a
Kle
op
28
Mi
fi
dsh
30
Ga
lax
yh
ea
r
ieu
nte
r
hu
is i
32
Nij
kR
un
ne
rsw
orl
d
or t
za
a
34
Sp
s
uct
pro
d
38
Us
ed
ho
f
len
rde
nd
e
40
n’s
O
t
len
g
42
dst
a
Lee
yle
irst
Ha
Sta
JD
44
Ha
au
zen
db
ure
Uit
lon
46
Lee
g
48
Ka
psa
ty
ali
ng
g
mi
Tim
oo
n
uP
ers
bu
rea
zen
d
Uit
zen
db
ure
au
Uit
Lee
52
18
16
19
Parkeren
at
stra
hem
Loc
van
aat
estr
Type:
Langsparkeren
aantal:
10 plaatsen (3 gereserveerd)
betaalmethode: vooraf betalen
4
6
5
TRANSFORMATIE
a
rh
de
or
4
3
eurne
OPENBARE RUIMTE
raat
Hoge bothofst
zaals
Type:
Overdekte parkeergarage
3
aantal:525 plaatsen
betaalmethode: achteraf betalen
2
4
en
Old
2
Type:
Vlakken parkeerplaats
aantal:124 plaatsen
betaalmethode: vooraf betalen
1
No
ENERGIE
1
Type:
Vlakken parkeerplaats
aantal:33 plaatsen
betaalmethode: vooraf betalen
De H
Aan ruimte om auto’s te parkeren is hier geen gebrek. Rond de Heurne liggen veel
parkeerterreinen. Het is zelfs een van de best bedeelde straten in het centrum op het gebied
van parkeervoorzieningen.
Op maaiveld kan geparkeerd worden op het Polaroidterrein, het Faamterrein, in Tattersall,
langs de van Lochemstraat en de Oldenzaalsestraat. In de Irenepromenade is een
parkeergarage.
Voor alle parkeerterreinen moet worden betaald. Dat is natuurlijk gebruikelijk in een
binnenstad. Toch stellen een aantal parkeerterreinen de bezoekers voor een probleem.
Hier moet vooraf betaald worden. De mensen moeten zich daardoor vaak haasten om op
tijd terug te zijn bij hun auto. Ze zijn daardoor niet geneigd om langer in de stad door te
brengen. Andere parkeerregelingen zouden hiervoor een oplossing kunnen bieden.
unster
ronau-M
-G
Ensc hede
PROGRAMMERING
n
ge
Type:
Vlakken parkeerplaats
5
aantal:68 plaatsen
betaalmethode: vooraf betalen
Wilhelminastraat
6
Type:
Vlakken parkeerplaats
aantal:22 plaatsen
betaalmethode: vooraf betalen
De
p
Klom
De klomp
20
21
Openbare inrichting
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
De openbare ruimte is functioneel ingericht met de meest noodzakelijke elementen:
zitbanken, fietsstandaarden, afvalbakken en de bovengrondse delen van afvalcontainers.
Het meubilair is hetzelfde als elders in het winkelgebied van de binnenstad. De Heurne
onderscheidt zich hiermee niet. Opvallend is wel dat de elementen allemaal in twee stroken
op een aantal meter uit de voorgevels zijn geplaatst. Ook de bomen staan in deze stroken.
Daarmee wordt een geleding tussen de voetgangerszones en de fietserszone gemaakt.
De straatverlichting onttrekt zich aan dit patroon: grote lantaarns hangen midden boven de
straat, aan kabels gespannen tussen de gevels.
3
2
1
1
4
4
2
PROGRAMMERING
ENERGIE
Vanwege het gebrek aan verblijfskwaliteit en het weinig uitnodigende uiterlijk (en comfort)
van het meubilair wordt er maar zeer weinig gebruik gemaakt van de zitgelegenheid.
Andere delen van de binnenstad is dat anders. Plekken waar het goed toeven is (schaduw,
beschutting, rust, uitzicht) en/of waar speciaal ontworpen meubilair staat, zijn populair.
Hiernaast een aantal van deze inrichtingselementen. Deze strategie zou ook in de Heurne
succesvol kunnen zijn.
5
3
22
5
23
Openbaar groen
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Zowel in de Heurne als de omgeving is erg weinig openbaar groen. Het beperkt zich tot een
paar bomen, die alleen enige visuele en structurerende waarde voor de straat hebben. Voor
schaduw of een aanleiding om te gaan zitten zorgen ze nauwelijks.
Langs de Oldenzaalsestraat is de beplanting uitbundiger: gazon, bomen, struiken
plantvakken – maar door het gemotoriseerde verkeer is ook hier nauwelijks sprake van een
prettig verblijfsklimaat.
ENERGIE
Enschede is een groene stad waar het landschap door groene lobben diep het stedelijke
weefsel binnendringt. Rondom de binnenstad liggen een aantal grote parken. Echter niet
in de binnenstad zelf. De binnenstad is erg stenig en het enige groen bestaat uit bomen
die de eentonigheid doorbreken en voor wat schaduw zorgen. De uitzonderingen zijn de
Klokkenplas en het dit jaar aangelegde Willem Wilminkplein.
Dat de binnenstad zo steenachtig is, is wellicht een gemiste kans. Uit onderzoek en analyse
blijkt dat de aanwezigheid van veel groen in de meeste gevallen veel mensen aantrekt.
Volkspark 1 km
PROGRAMMERING
Het inrichten van één of meerdere groene plekken in (de omgeving van) de straat zou
kunnen zorgen voor een verbetering van het verblijfsklimaat en een vergroting van de
aantrekkingskracht. In de Heurne maar ook in overige delen van de binnenstad.
24
25
Openbare voorzieningen
TRANSFORMATIE
In de Heurne zijn geen openbare voorzieningen zoals scholen, een bibliotheek,
informatiecentrum of buurthuis. Het merendeel van de ruimtes in de straat is in gebruik als
winkel. Daarnaast is er een aantal uitzendbureaus en een tweetal café’s/lunchrooms.
OPENBARE RUIMTE
Het grootste deel van de bezoekers is dan ook winkelend publiek. Ander publiek heeft in
de straat weinig te zoeken. De winkels krijgen weinig hulp van andere functies om mensen
naar de straat te lokken. Dit betekent dat de mensen overwegend zeer doelbewust naar de
straat toegaan: ze weten wat ze willen hebben, waar ze het kunnen vinden en wat ze kunnen
verwachten. Verrassingen zijn er nauwelijks.
1
PROGRAMMERING
ENERGIE
Andere winkelstraten hebben een meer gevarieerd aanbod en zijn daardoor in staat om
verschillende groepen naar de straat te krijgen. Mensen die met een bepaald doel naar een
dergelijke straat gaan, worden ook geconfronteerd met andere zaken waarin ze misschien
geinteresseerd zijn. Hierdoor verblijven ze langer in de straat. In andere steden blijkt ook dat
menging van verschillende functies meestal leidt tot een hogere bezoekersintensiteit en hoger
uitgaven.
Openbare voorzieningen kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. In de huidige situatie
zijn er, op een aantal weinig onderscheidende inrichtingselementen na, geen openbare
voorzieningen. De introductie van voorzieningen die aansluiten bij vragen vanuit winkelend
publiek en/of bijdragen aan het verhogen van de verblijfskwaliteit van de straat zouden
bezoekers langer in de straat kunnen houden of juist naar de straat toe kunnen trekken.
26
Speelplekken
1
2
2
Toilet alleen
beschikbaar
tijdens uitgaan
Toilet alleen
beschikbaar
tijdens winkeluren
27
Waterelementen
TRANSFORMATIE
De pleinen van de stad hebben in opzet en beleving weinig overeenkomsten met elkaar. Toch
is er een verbindende factor. Op alle pleinen zijn namelijk waterelementen aanwezig.
Al deze waterelementen zijn samenkomstplekken voor de bezoekers van de stad, zowel om
te zitten alswel voor kinderen om in te spelen. Een goed voorbeeld hiervan is het “ei van Ko”.
OPENBARE RUIMTE
In de Heurne kampt men al tijden met problemen met overtollig regenwater. In het geval
van hevige buiten, die de laatste jaren steeds vaker voorkomen, kunnen de rioleringen en
afvoerputten het niet meer aan en komt het kruispunt bij Oldenzaalsestraat blank te staan. In
sommige gevallen zet dit zich door tot in De Heurne, met grote problemen zoals overstroming
van winkels tot gevolg.
4
2
3
1
5
5
6
2
PROGRAMMERING
ENERGIE
De introductie van nieuwe waterelementen, die tevens een rol zouden kunnen spelen in het
afvoeren en/of bergen van overtollig regenwater zouden een waardevolle toevoeging
kunnen zijn. Nieuwe waterelementen kunnen bijdragen het oplossen voor het (regen)
waterproblematiek in de straat en tevens de verblijfskwaliteit van de straat kunnen
verbeteren.
4
1
3
28
6
29
Leegstand
t
stra
a
em
Loc
h
van
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
ENERGIE
t
traa
eurne
De H
n
age
rh
de
or
No
Nieuwe ondernemers dienen zich zelden aan en tijdelijk gebruik van de ruimtes komt
nauwelijks voor. De nog steeds vrij hoge huurprijzen, de terughoudendheid ten opzichte van
vernieuwing, en het uitblijven van de investeringsbereidheid spelen hier een rol in. Anderzijds
willen maar weinig nieuwe ondernemers zich hier vestigen vanwege negatieve imago van De
Heurne (teruglopende bezoekersaantallen, leegstand, rommelige verschijningsvorm van de
straat).
raat
Hoge bothofst
s
alse
enza
Old
Een aanzienlijk aantal winkelruimtes in de straat staat leeg. Door de afname van publiek
in de straat is het klaarblijkelijk moeilijk om een goed renderend bedrijf te blijven voeren.
De leegstand is hoger dan gemiddeld in de binnenstadstraten. Veel van de leegstaande
panden staan al meerdere jaren leeg. Deze panden zien er over het algemeen nog redelijk
onderhouden uit. Er is geen sprake van echte verwaarlozing.
In een aantal gevallen wordt getracht nieuwe huurders te lokken door raambestickering. Tot
nog toe zonder het beoogde resultaat.
PROGRAMMERING
Enschede kampt met een teveel aan winkeloppervlak en een krimpend kernwinkelgebied.
Het beleid van de gemeente Enschede is er vooral op gericht om het kernwinkelgebied
te beschermen, mogelijke ondernemers daar naartoe toe te trekken of te verplaatsen
om in ieder geval het kernwinkelgebied vitaal te houden. Het deel van De Heurne waar
dit boekwerk zich op richt valt hier net buiten. Om te voorkomen dat de situatie in De
Heurne nog verder verslechtert zal de straat in actie moeten komen om de eigen positie te
verbeteren en zichzelf wellicht opnieuw uit te vinden.
Wilhelminastraat
De
p
Klom
De klomp
30
31
(Her)gebruik leegstaande panden
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
De kwaliteit en aantrekkingskracht van straten wordt in belangrijke mate bepaald door het
aanbod van winkels en bedrijven. Lege winkels zijn funest voor de aantrekkingskracht.
Voor de Heurne is het belangrijk nagedacht wordt over de uitstraling en gebruik van lege
winkelpanden.
Het aantrekken van tijdelijke gebruikers is relatief eenvoudig. Jonge startende ondernemers
die zich willen profileren maar nog geen volwaardige markthuur kunnen betalen staan vaak
te springen om een plekje in de stad. Een pand dat in gebruik is geeft voor potentiele kopers
en huurders ook een beter beeld van de potenties dan een kaal en leeg pand. Strategisch
tijdelijk gebruik verhoogt de kans op verkoop en verhuur.
ENERGIE
De meerwaarde van tijdelijk gebruik wordt goed geïllustreerd door de initiatiefnemers van
de in Enschede gevestigde tijdelijke winkel “The upperside”. The upperside is een bonte
verzameling van ondernemers, ontwerpers en kunstenaars die samen een tijdelijke winkel
hebben ingericht waar ze hun producten aan het publiek aanbieden. Ze zijn inmiddels in een
2e pand ingetrokken omdat het 1e pand, na een periode van tijdelijk gebruik verhuurd is.
PROGRAMMERING
Ook voor de Heurne kan tijdelijk gebruik een belangrijke rol spelen in het aantrekkelijk
maken van de straat, het aantrekken van nieuwe bezoekersstromen en het helpen met
verhuurbaarder maken van leegstaande panden.
In Enschede zijn al een tweetal studieplekken voor universitaire studenten. Ook de hogeschool
Saxion heeft aangegeven behoefte te hebben aan dergelijke plekken in de binnenstad.
Mogelijk dat ook dit een oplossing kan zijn voor (tijdelijk) gebruik van lege winkelpanden.
32
Pop-up winkel
reeds aanwezig
33
visie
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
ENERGIE
PROGRAMMERING
Duurzame toekomst
Ondanks de problemen heeft de Heurne een aantal grote kwaliteiten: een aantal duurzame
winkels, monumentale en karakteristieke panden, een rijke historie, variatie in omvang van
de winkelruimtes, veel eigenaren en ondernemers die al langere tijd aanwezig zijn, korte
afstanden tot andere voorzieningen en een overwegend kleinschalige eigendomssituatie.
Deze kwaliteiten willen wij aangrijpen om een nieuwe sterke identiteit voor de straat te
ontwikkelen: de eerste duurzaamheidsstraat van Oost Nederland.
Gebiedsbranding is een methode om het onderscheidend karakter van een winkelstraat te
versterken. Het maakt aan het winkelend publiek duidelijk wat de straat te bieden heeft
en waarvoor ze echt naar de straat toe moeten komen. Branding biedt de eigenaren
en ondernemers perspectief, zodat investeringsbereidheid toeneemd. Tenslotte zorgt de
branding voor een gemeenschappelijke basis, wat meer focus en doelgerichtheid tot gevolg
heeft. Het voorkomt relatief ineffectieve eenmansacties.
Met de nieuwe identiteit kan de Heurne zich onderscheiden van de andere straten in de
binnenstad van Enschede en vormt het een waardevolle aanvulling op het centrum (in plaats
van nieuwe concurrentie.
Branding kan alleen succesvol zijn wanneer de nieuwe identiteit aansluit bij het karakter dat
reeds aanwezig is in het gebied en bij de aanwezige ondernemers. Voor de Heurne zou
gekozen kunnen worden “de eerste duurzaamheidsstraat van Oost Nederland”. Dit sluit goed
aan bij een aantal ‘duurzame’ ondernemers in de straat, past in de tijdgeest en biedt kansen
die verder gaan dan alleen het aantrekken van nieuwe ondernemers zoals het verduurzamen
van de panden en het opwaarderen van het openbare gebied.
Gebiedsbranding is al met succes toegepast in andere winkelgebieden in Nederland.
36
Hoofddoelen van het project zijn het terugdringen van leegstand en het verbeteren van de
economische mogelijkheden en de leefbaarheid. De laatste zijn doelen op lange termijn en
zijn bedoeld om de oorzaken voor leegstand weg te nemen. Een belangrijke maatregel is
het verzorgen van nieuw gebruik voor de leegstaande panden. Dit kan tijdelijk gebruik zijn,
maar heeft wel als doel om voor langere tijd exploitatie en activiteit te genereren. Veel
aandacht dient daarbij gegeven te worden aan het totstandbrengen van samenhang op
straatniveau, in relatie tot de aanwezige voorzieningen.
Veel gebouwen zijn verouderd. Tevens zijn panden vaak diverse malen verbouwd en zijn
elementen als luifels en reclame-elementen toegevoegd waardoor het aanzien van de straat
is verrommeld. Toch zijn er verschilende mogelijkheden om de panden op te waarderen
en weer opnieuw samenhang te geven, zodat de straat weer aantrekkelijk wordt voor
investeerders, ondernemers en winkelend publiek.
Wat ontbreekt is een duidelijk kader om ervoor te zorgen dat gevelaanpassingen en
pandverbeteringen niet alleen de individuele panden verbeteren, maar tevens bijdragen
aan een meer samenhangend straatbeeld.
Een vitale openbare en publieke ruimte speelt een belangrijke rol in de aantrekkelijkheid
van een winkelstraat voor bezoekers. In een dergelijke straat verblijven de mensen graag
en zullen ze sneller geneigd zijn hun geld uit te geven. Daarnaast is de openbare ruimte het
visitekaartje van de in de straat gevestigde winkels en bedrijven. Passanten worden zo meer
betrokken bij de winkels.
Naast gevelverbetering zijn veel panden toe aan een verbetering van de
energiehuishouding. Er zijn allerlei kansen op het gebied van besparen en duurzaam
opwekken die relatief eenvoudig te realiseren zijn en direct invloed hebben op
exploitatielasten (en daarmee de verhuurbaarheid) van de panden.
Een andere, meer algemene strategie voor het vitaal houden van het centrum, is het
verder verdichten van de de binnenstad. Hoe meer mensen in het centrum gehuisvest zijn,
des te beter dit is voor de ondernemers. Het uitbreiding van het aantal woningen kan op
verschillende manieren, van zeer kleinschalig en subtiel tot grootschalig.
Ook in de Heurne zou deze strategie van verdichting ingezet kunnen worden door
bovenwoningen beter te ontsluiten, door panden op te toppen of slecht verhuurbare panden
te vervangen door nieuwbouw waarbij (meer) woonoppervlak wordt toegevoegd.
Bij de transformatie is een gezamenlijke aanpak essentieel. Enkel wanneer pandeigenaren,
ondernemers, bewoners, bezoekers en de gemeente gezamenlijke keuzes maken kan
de Heurne opnieuw opbloeien tot een vitale en toekomstbestendige centrumstraat. Een
belangrijke rol hierbij is weggelegd voor de eigenaren en ondernemers: door zich te
organiseren en naar buiten te treden als een eenheid kunnen zij ontwikkelingen in gang
zetten en in stand houden. Een gezamenlijke uitstraling zorgt voor meer aantrekkingskracht
op het publiek.
37
Energiehuishouding
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Eén van de oorzaken van het minder in trek zijn van de winkelpanden in de Heurne is dat de
exploitatiekosten relatief hoog zijn. De meeste panden zijn oud en voldoen niet meer aan de
hedendaagse eisen op het gebied van energiezuinigheid.
Wanneer bekeken wordt hoe de straat aantrekkelijk te maken voor publiek, maar vooral
ook voor investeerders en ondernemers, zal ook goed gekeken moeten worden naar de
opwaardering van de energiehuishouding van de panden.
Allereerst zijn er mogelijkheden van energiebesparing door het verbeteren van de
bouwkundige schil van de panden en het reductie verbruik door verlichting, airo’s etc.
Investeringen in besparingsmogelijkheden verdienen zich vaak binnen enkele jaren terug
en er bestaan mogelijkheden voor een tegemoetkoming van de kosten door overheden.
Daarnaast verhogen energiebesparingen de verhuurbaarheid van de panden en wanneer
dit gepaard gaat met gevelrenovaties ook nog eens het aanzien van de straat (mits dit goed
gebeurt).
Naast besparen zijn er ook mogelijkheden om duurzaam energie op te gaan wekken.
Veel van de panden aan de Heurne hebben platte daken en lenen zich uitstekend voor
het plaatsen van zonnepanelen. De aanschaf van de installaties kan individueel gebeuren,
door pandeigenaren of ondernemers, maar er zijn tevens mogelijkheden om dit collectief
te organiseren of dit zelfs onder te brengen bij grotere energiecooperaties. Het spreekt
voor zichzelf dat de opbrengsten groter zijn wanneer men zit zelf in in een collectief kan
organiseren.
Duurzame energieopwekking is niet alleen een middel om de exploitatielasten te verlagen,
maar is ook inzetbaar als marketinginstrument voor de straat. De Heurne zou hierdoor een
nieuw imago kunnen krijgen wat winkelend publiek, en tevens nieuwe ondernemers zou
kunnen aantrekken.
38
39
Straatwanden
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
De straatwanden van de Heurne bevatten een aantal mooie oude panden. Het algehele
beeld is echter niet altijd van hoge beeldkwaliteit. De gebouwen zijn in veel verschillende
perioden gebouwd en niet altijd met veel aandacht voor hun omgeving. Hoogtes, omvang,
kapvorm en materiaalgebruik zijn zeer divers. De aantasting door etalages, luifels en
reclame heeft dit nog verergerd. Hierdoor is een rommelig totaalbeeld ontstaan.
De uitstraling van de panden kan sterk verbeterd worden door de gevels aan te passen.
Daarbij dient niet alleen uitgegaan te worden van de stijl en de functie van het afzonderlijke
pand, maar ook van zijn positie in het geheel. Door hier afstemming in te zoeken kan een
compositie van gevels ontstaan waarbij de individuele gevels het geheel versterken en niet
ontkrachten, zoals dit nu veelal het geval is.
PROGRAMMERING
ENERGIE
Een samenhangende, ordelijke en goed onderhouden straatwand wordt over het algemeen
beter gewaardeerd dan een gevelwand met een rommelige en gedateerde uitstraling.
Het draagt bij aan de verblijfskwaliteit, waardoor mensen eerder geneigd zullen zijn om de
aanwezige winkels binnen te gaan en gebruik te maken van de horecavoorzieningen.
Voor De Heurne betekent dit vooral het weghalen van overdreven reclameuitingen en
luifels, het versterken van de relatie tussen onder en boven (plint en bovenbouw), in sommige
gevallen het aanpassen van de winkelpuien en een enkel geval het volledig vernieuwen van
winkelfront en/of pand.
40
41
Levendigheid & circulatie
TRANSFORMATIE
De Heurne is vrij lang en nagenoeg recht. Bezoekers kunnen in één blik bijna de gehele straat
in zich opnemen. Bij een dergelijke overzichtelijke situatie veliest men al snel zijn aandacht en
is winkelend publiek minder snel geneigd in de straat te blijven: ze hebben het letterlijk en
figuurlijk snel gezien.
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
Uit onderzoek is gebleken dat de fantasie van mensen geprikkeld wordt wanneer zij een
straat niet in zijn geheel kunnen overzien en wanneer er nieuwe dingen te ontdekken zijn.
Dit geldt uiteraard minder voor doelgericht winkelen, wanneer mensen weten wat ze willen
en waar ze naartoe moeten. Voor funshoppers geldt het in hoge mate: zij zijn op zoek naar
bijzondere winkeltjes en nieuwe ervaringen. Bij een vergroting van het aanbod van routes,
ruimtes en activiteiten krijgen mensen meer keuzevrijheid. Zij kunnen zelf hun route bepalen
en komen hierbij in nieuwe situaties – ze vertonen zwerfgedrag. In succesvolle winkelsteden
als Amsterdam, Arnhem, Maastricht, Breda, maar ook New York, Londen en Berlijn is dit
mogelijk omdat zij over een aantrekkelijk doolhof van straatjes en pleintjes beschikken.
Mensen verblijven hier langer en besteden er meer.
PROGRAMMERING
Voorwaarde voor een goed zwerfmilieu is wel dat er ingespeeld wordt op de behoefte aan
variatie van de bezoekers. Er moeten dus voldoende interessante winkels, horeca en andere
voorzieningen om de hoek liggen.
Een verdere voorwaarde is natuurlijk dat het zwerfmilieu veilig en beheersbaar is. Dit met het
oog op sociale veiligheid.
42
43
Intensiveren bezoekersstromen
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
In vroeger tijden waren er bij de kruising van de Heurne en de Oldenzaalstestraat haltes
voor drie soorten bussen:
•
de stadsbus vanuit het noordoosten van Enschede
•
de regionale bus vanuit Oldenzaal
•
de toeristenbussen uit Duitsland
Deze haltes zijn allemaal opgeheven, o.a. door de transformatie van de Boulevard en de
aanleg van het busplein. Hierdoor zijn er twee nieuwe hoofdentrees van de binnenstad
gekomen. De bussen stoppen nu bij deze nieuwe entrees en niet meer bij De Heurne. Vooral
het weggaan van de Duitse bussen is een gevoelig verlies.
Parkeerhaven
voor
‘t Bolke
Mogelijke bus
parkeerplaats
Mogelijke
busstop
Busstation
ENERGIE
Terugbrengen van een goede halte voor de bussen op de kop van de straat brengt veel
publiek. Ten behoeve van de bezoekers kan de halte worden gekoppeld aan/uitgebreid met
allerlei voorzieningen: een toilet, een kop koffie, bagageopslag, kortingsbonnen. Deze zijn
er elders niet en zouden een wenselijke uitbreiding van het voorzieningenaanbod zijn.
PROGRAMMERING
Naast een in- en uitstaphalte kan gekeken worden naar de mogelijkheden om bussen te
stallen op het terrein van de Performance factory. Hier zouden de chaufeurs bussen tijdelijk
kunnen parkeren om hier of in De Heurne een kop koffie te gaan drinken.
Parkeerhaven
voormalige
Dish hotel
Busstation
Boulevard
1945
Achterzijde
Klanderij
P+R Zuiderval (4 km)
44
45
Relaties met Performance Factory
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
In het verlengde van de Heurne, aan de overzijde van de Oldenzaalsestraat, ligt de
Performance Factory – een voormalige fabriek. Sinds duidelijk werd dat de fabriek
niet gesloopt zou worden zijn hier veel ontwikkelingen gaande. Kunstenaars, bedrijfjes
en maatschappelijke organisaties zijn naar het terrein gekomen. Er worden bijzondere
producten gemaakt en ideeën ontwikkeld. De Performance Factory is bedoeld als toekomstig
hart voor de buurt De Bothoven en de oostelijke binnenstad.
PROGRAMMERING
ENERGIE
De Heurne en de Performance Factory zijn op een aantal gebieden complementair
aan elkaar. De Heurne richt zich op winkels, café’s, ondernemerschap en wonen. In de
Performance Factory draait het vooral om sport, minimavoorzieningen (Voedselbank,
Kledingbank, e.d.), kunstzinnige en ambachtelijke productie. Later komen er ook
podiumkunsten en het hoofdkantoor van eigenaar Domijn.
Tussen de organisaties zijn goede verbindingen te leggen. De voorwerpen die gemaakt
worden in de Performance Factory, kunnen worden getoond en verkocht in de bestaande
winkels in de Heurne, of in pop up winkels in de leegstaande panden. In eerste instantie
kan dat gaan om de fotografische materialen van Impossible en de artikelen van de
Houtwerkplaats en de Textielwerkplaats. Omgekeerd kunnen de winkels in de Heurne leveren
aan de ondernemers en de gebruikers in de PF.
Het aangaan van partnerschappen en het vormen van een economisch en maatschappelijk
netwerk kan nieuwe impulsen geven aan zowel de straat als de PF. Het netwerk van relaties
kan in de loop van de tijd groeien en versterken.
46
47
Inspiratie
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
ENERGIE
PROGRAMMERING
Ideeën voor verduurzaming
De straat staat vol met karakteristieke gebouwen en heeft een boeiende historie. In en om
de straat heen zijn veel bruikbare ruimtes en voorzieningen te vinden. De straat heeft een
strategische en kansrijke positie ten opzichte van het centrum, de Performance factory en
belangrijke ontsluitingswegen. Er zijn diverse parkeerfaciliteiten in de directe nabijheid,
welliswaar niet altijd goed zichtbaar en eenvoudig vindbaar.
Om te komen tot een succesvolle revitalisatie gaat het er vooral om dat al deze kwaliteiten
beter benut worden. De Heurne kan zo een aantrekkelijke straat worden, waar de mensen
graag komen. Niet alleen om te winkelen, maar ook om te verblijven.
Dit deel van het boek is bedoeld als inspiratiebron voor de mensen die met de Heurne te
maken hebben en zich ervoor willen inzetten: ondernemers, eigenaars, bewoners, bezoekers,
bestuurders, ambtenaren en anderen. Door voor allerlei ruimtes en onderwerpen ideeën te
tonen wordt aangetoond hoe de straat beter ingericht en gebruikt zou kunnen worden.
wordt. De Heurne zou een straat kunnen worden waar het prettig is om te verblijven, waar
functies en winkels gezamenlijk een aantrekkingskracht hebben op het Enschedese publiek
maar ook het Duitse winkelpubliek en die in de wijde regio bekendheid geniet voor zijn
verschijningsvorm en bijzonder assortiment.
In de navolgende pagina’s wordt een hele reeks ideeën gepresenteerd om zo’n
veranderingsproces in gang te zetten. Sommige ideeën zijn uitgesproken, andere nog relatief
algemeen. Sommige ideeën zijn relatief eenvoudig te realiseren, andere meer visionair.
Al deze ideeën vormen de basis om samen met de ondernemers en pandeigenaren na
te denken over de wenselijkheid en uitvoerbaarheid. Samen met de betrokkenen uit
de straat, maar ook met de Gemeente Enschede en mogelijk andere partners zoals
woningbouwcorporaties of nieuwe ondernemers willen wij ons graag inzetten om het niet bij
ideeën te laten, maar daadwerkelijk een veranderingsproces in gang te zetten.
Het gewenste proces van verduurzaming en verbetering van straat in gang te zetten zijn
veranderingen nodig in vier belangrijke categorieën: Transformatie, Openbare ruimte,
Energie en Programmering.
Het is niet alleen een kwestie van fysieke ingrepen aan de panden, zoals het verbeteren
van de gevels en de beglazing of het plaatsen van zonnepanelen. Juist de combinatie met
het hergebruik van winkelpanden, een inspirerende openbare ruimte en de organisatie van
verschillende activiteiten zorgt ervoor dat het imago verbetert en de aantrekkingskracht
van de straat groeit. Er ontstaat momentum waardoor de investeringsbereidheid van
de pandeigenaren groeit, nieuwe functies en ondernemers zich willen vestigen, nieuwe
bezoekersstromen aangetrokken worden en de ruimtelijke kwaliteit van de straat vergroot
50
51
De herinrichting van de groen- en openbare ruitmestructuur biedt de mogelijkheid om
de straat een eigen identiteit te geven in de totale stadsomgeving, waardoor de straat
herkenbaar en verlevendigd wordt.
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
Het transformeren van De Heurne tot duurzaamheidsstraat moet natuurlijk in de openbare
ruimte tot uiting komen. Het weinige groen in de straat kan op allerlei manieren worden
uitgebreid om het groene en duurzame karakter van de straat te benadrukken.
Door na te denken over nieuwe en/of aanvullende groenstructuren kan de straat een eigen
identiteit krijgen die direct invloed heeft op de verblijfskwaliteit en de aantrekkingskracht
van de straat.
Het aanbrengen van nieuwe groenstructuren kan op verschillende manieren:
Er kan gedacht worden aan hagen om plekken te vormen of plantenbakken die speciaal voor
De Heurne ontwikkeld zijn. Maar dit kan ook gaan om meer ludieke groensculpturen of meer
tijdelijke en verplaatsbare groenstructuren.
ENERGIE
Groene straat
PROGRAMMERING
Vanzelfsprekend zal nagedacht moeten worden over beheer en onderhoud, maar wanneer
het succes van deze ingrepen blijkt, lijkt het bijna vanzelfsprekend dat de ondernemers en
pandeigenaren hier samen afspraken over kunnen en willen maken.
52
53
Groene gevels
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
De openbare ruimte van de Heurne is nog duidelijk te herkennen als een voormalige
autostraat. Het midden van de straat is geheel vrij om de auto’s en fietsers vrije doorgang
te bieden. De vergroening van de openbare ruimte kan gebruikt worden om de straat
gebruiksvriendelijker te maken voor voetgangers. Daarnaast heeft Enschede weinig echte
groene straten in het winkelcentrum. De herinrichting van De Heurne kan een aanleiding zijn
om een echt groenmilieu toe te voegen aan de binnenstad. Het vergroenen van de openbare
ruimte is ook een kans om mensen naar de Heurne te trekken en ze langer in de straat te
laten verblijven om zo de straat beter te laten functioneren en weer levendig te maken.
PROGRAMMERING
ENERGIE
Er bestaan inmiddels diverse manieren en systemen om niet alleen de openbare ruimte te
‘vergroenen’ maar ook de gevels te voorzien van groenstructuren. Op eenvoudige wijze
kunnen klimplanten tegen gaas opgroeien of bloembakken aan bovenwoningen bevestigd
worden, maar tevens bestaan er systemen die een gehele gevel kunnen transformeren in een
bloeiende plantenweelde. Het zou bijzonder zijn als een aantal van de gevels of geveldelen
in de Heurne voorzien zouden worden van zulke groenstructuren. Deze ‘vertikale tuinen’
zouden een duurzaam uithangbord kunnen vormen die alleen hierom al zouden willen komen
kijken in de Heurne.
Net als een normale tuin vergt een ‘vertikale tuin’ onderhoud. Maar zo’n tuin ‘kost’ niet
alleen geld en tijd, maar het levert ook meerwaarde op. Het zorgt voor verkoeling in de
steenachtige binnenstad, kan isolatietechnisch winst opleveren, het visualiseert de seizoenen
door het jaar heen en maakt van de straat een vriendelijk en prettig verblijfsgebied. Tevens
ontstaat de mogelijkheid om onooglijke gevels en geveldelen te transformeren tot groene
wanden: Van doorn in het oog tot inspirerende natuur.
54
55
Duurzaam materiaalgebruik
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Het spreekt bijna voor zich in om een duurzaamheidsstraat ook materialen toe te passen die
aansluiten bij het straatthema. Naast groengevels zijn er inmiddels legio producten die beter
rekening houden met het milieu en ‘cladle to cladle’ zijn (waarbij nagedacht ik over gebruik
en hergebruik). Maar ook bio-based materialen zijn volop in opkomst. Dit zijn producten op
basis van natuurlijke materialen, zoals natuurlijke vezels, bioharsen, bioverven, bioplastics.
Naast bouwmaterialen kan ook nagedacht over led-verlichting, HR++ beglazing en
alternatieve warmte- en energieopwekking.
PROGRAMMERING
ENERGIE
Duurzame materialen en duurzaam materiaalgebruik levert verschillende voordelen op.
Een langere levensduur van materialen en spaarzaam omgaan met energieverbruik levert
financiele voordelen op. Het gebruik van duurzame materialen levert bovendien een goed
gevoel op, wetende dat je er alles aan gedaan hebt om niet onze kinderen op te zadelen
met vervuilende producten.
Daarnaast biedt het gebruik van duurzame materialen de mogelijkheid om duurzaamheid
voelbaar en tastbaar te maken in de straat. Hiermee draag het ook nog eens bij aan het
imago van de straat.
56
57
Straatevenementen
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Om de Heurne weer onder de aandacht te brengen bij het publiek kan het organiseren van
evenementen in de straat een goede aanzet zijn. Tijdens speciale dagen kan bijvoorbeeld
een straatevenement worden georganiseerd waar ondernemers op straat aanprijzen wat
normaal binnen aangeboden wordt. Dit kan verder aangevuld worden met andere producten
en entertainment die bijdragen aan het thema van de evenement.
ENERGIE
Streekmarkten en fancy fairs zijn een groeiende en bloeiende business in meerdere delen
van Overijssel en Twente. Er is veel vraag naar authenticiteit en eerlijke producten uit de
directe omgeving. Maar er kan natuurlijk ook aansluiting gezocht worden bij evenementen
en thema’s elders in de stad. Door tactisch aan te sluiten op lopende projecten en hier een
eigen draai aan te geven in De Heurne kan meegeprofiteerd worden van publiekstrekkende
evenementen.
Van belang hierbij is een gezamelijk optreden en een goede samenstelling van het aanbod.
PROGRAMMERING
Evenementen in de openbare ruimte zorgen ervoor dat bezoekers weer oog krijgen voor de
Heurne en ook terugkeren op dagen dat er geen evenementen in de straat plaatsvinden.
58
59
Openbare voorzieningen
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
De aanwezigheid van openbare voorzieningen kan de verblijfskwaliteit en
aantrekkingskracht van een straat sterk verhogen. De basis hiervan begint natuurlijk bij
bankjes en prullenbakken, maar er kan ook meer. Het toevoegen van speelgelegenheden
zorgt ervoor dat ouders langer in de straat verblijven omdat ook de kinderen “bedient”
worden met vermaak, gecombineerd met zitgelegenheid biedt het ruimte voor sociale
contacten en samenkomst zowel binnen als buiten winkeluren waardoor de levendigheid in de
straat vergroot wordt.
Er kan ook gedacht worden aan een openbaar toilet waar bezoekers van de stad die een
lange reis achter de rug hebben (zoals de vele Duitse bezoekers) zich op kunnen frissen
voor een gezellig dagje winkelen. De aanwezigheid van een openbar toilet kan voor de
busmaatschapij een reden/voordeel zijn om hun reizigers juist in de Heurne af te zetten en
zo de toestroom in de straat te vergroten. Ook het bieden van kluisjes voor het “stallen” van
gekochte waren kan een aantrekkingskracht vormen, en biedt mensen de mogelijkheid om
weer verder te winkelen zonder te hoeven slepen met volle tassen. Ook hiermee vergroot je
de bezoekersaantallen en frequenties in de straat.
Verderop in dit boekwerk is een ontwerpvoorstel te vinden voor zo’n voorziening op een
strategische plek in de straat.
Passend bij het duurzame karakter van de straat kan verder ook gedacht worden
aan ‘zonnebomen’, installaties waar zonnecellen in opgenomen zijn, te gebruiken voor
straatverlichting, opladen van telefoons, wifi-hotspot waar je met je laptop even kunt gaan
zitten.
60
61
Zeildoekpassage
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Om de imago van de Heurne (tijdelijk) te transformeren kan gedacht worden aan het
aanbrengen van zeildoeken. Relatief eenvoudig te realiseren en direct van invloed op de
beleving van de straat.
Met deze toepassing wordt de straat getransformeerd tot een eigentijdse en halfopen
passage. De doeken kunnen worden opgehangen aan de reeds aanwezige haken voor de
kerstverlichting en hebben darmee geen aparte montage aan de gevel nodig.
Er zijn verschillende mogelijkheden met de zeildoeken. Door een aantal strategisch
geplaatste lampen kunnen de doelen s’avond aangelicht worden. Hierdoor zou in de
avonduren een bijzondere sfeer kunnen ontstaat die bezoekers aantrekt en de straat
verbijzonderd.
Ook is te denken aan sponsering, projectie van reclames of zelfs bewegende beelden.
Voordeel van de zeildoeken is natuurlijk ook de beschutting die deze bieden in geval van
regenachtig weer of warm zomerweer.
PROGRAMMERING
Bijkomend voordeel is ook de zichtbaarheid vanuit het centrum. Door het aanbrengen van
doeken zullen bezoekers van het kernwinkelgebied eerder geneigd zijn om even te komen
kijken en de straat in te lopen.
Al met al een voorstel om op eenvoudige wijze aantrekkingskracht te vergroten. Klein te
beginnen zonder grote kosten en leuk om mee te experimenteren.
62
63
Straatprofiel
TRANSFORMATIE
Het brede straatprofiel van De Heurne is op dit moment vooral dienend aan vervoersstromen
in de straat. Het brede straatprofiel is bijzonder voor de binnenstad, maar hier wordt in de
huidige situatie weinig gebruik van gemaakt of voordeel uit behaald.
OPENBARE RUIMTE
Door goed te kijken naar de mogelijkheden van de straat en het straatprofiel kunnen
mogelijkheden ontstaan om de verblijfskwaliteit te verbeteren en de identiteit van de straat
te versterken. Bij zo’n herinrichting zou het toevoegen van verblijfskwaliteit central moeten
staan. Groene zitelementen zijn een mooie kans om verblijven en vergroening te combineren.
ENERGIE
12m
Water speelt echter ook een grote rol in de straat. Tijdens intense regenbuien is de straat
kwetsbaar voor overstromingen en kampt met wateroverlast. Mogelijk kan tijdens de
herinrichting ruimte gemaakt worden voor waterelementen met een berging of afvoerfunctie.
12m
12m
Op straatniveau (of er net 12m
onder) kan ruimte worden gecreëerd voor waterafvoer
en
4,5m
3m
4,5m
4,5m
waterberging.
12m
3m
12m
12m
4,5m
4,5m
4,5m
3m3m
12m
12m
4,5m
4,5m
4,5m
4,5m
3m3m
12m
4,5m
4,5m
PROGRAMMERING
Een ingreep in het straatprofiel is een relatief grote en kostbare ingereep, zeker in
combinatie met waterafvoer. Uit deze beperkte studie blijkt dat een meanderende
groenstructuur het meest voor de hand ligt in realtie tot ontsluiting en bereikbaarheid, ook in
geval van calamiteiten. Deze optie is stapsgewijs en in delen te introduceren, waardoor de
investering mogelijk goed te spreiden is en de meerwaarde goed te onderzoeken. Tevens is
dit goed te combineren met de introductie van nieuwe groenelementen.
Middenstrook met groen
64
Middenstrook met groen/water
Meanderende groen/water objecten
65
De strip
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Opvallend aan de huidige structuur van de openbare ruimte en voorzieningen is dat
alle elementen bewust of onbewust in een rechte lijn geplaatste zijn. Zonder veel extra
inspanningen en ingrijpende aanpassingen van het straatprofiel is deze structuur verder te
versterken.
Door de voorzieningen strip verder aan te vullen met groenvoorzieningen (hagen of
bloembakken) , speelvoorzienignen voor kinderen en mogelijk zelfs enkele kunstwerken wordt
deze structuur sterker en duidelijk gemaakt.
De groene strip zal de visuele breedte van de straat enigzins beperken en de straat meer
voetgangervriendelijk maken door een betere zonering van voetganger- en fietsverkeer.
PROGRAMMERING
ENERGIE
Tijdens de vervaardiging van nevenstaande beelden ontstond tevens het idee om de
strip duidelijk te maken door middel van verlichting (ledstrip) of zelfs door beloopbare
zonnepanelen waar nu elders in Nederland mee geexperimenteerd wordt.
Ook kan nagedacht worden over het gebruik van interactiviteit. Door middel van slimme
(bewegings)sensoren kan de strip uitdagen tot interactie en belevingswaarde toevoegen.
Hierdoor zou de strip een echte attractie kunnen worden waar mensen door aangetrokken
worden en voor willen omlopen.
66
67
Stalling en oplaadpunten E-bikes
TRANSFORMATIE
Steeds meer mensen maken gebruik van elektrisch ondersteunde fietsen. Er zijn tot nu toe
echter maar weinig lokaties waar mensen hun fiets kunnen opladen. De elektrische fiets past
goed in het beeld en de doelstellingen van en duurzame winkelstraat, zeker als de geleverde
stroom duurzaam in de straat zou worden opgewekt.
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
Naast de introductie van een aantal oplaadpunten in de openbare ruimtes kan nog een
stap verder gedacht worden. Aan deze zijde van het centrum ontbreekt het aan een goede
bewaakte fietsenstalling. Mogelijk kan een leegstaand pand of passage al dan niet tijdelijk
tot bewaarkte fietsenstalling omgedoopt worden, waar dure e-bikes veilig gestald kunnen
worden en tegelijkertijd opgeladen. Het zou een goede en passende voorziening zijn voor de
straat en op deze manier beginnen mensen met winkelen in de Heurne.
68
69
Functieverandering
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Met het nieuwe doel om van De Heurne de eerste duurzaamheidsstraat van Overijssel te
maken komen ook nieuwe kansen voor de programmering van de gebouwen en de straat.
Met medewerking van de gemeente Enschede kan bekeken worden of, in afwijking van het
vingerende bestemmingsplan andere functies zoals kleine kantoorruimtes voor duurzame
ondernemers gehuisvest kunnen worden in leegstaande winkels. Ook kan gedacht worden
aan info-winkels voor duurzame producten, en dienstverleners op het gebied van subsidies,
voorlichting, en energieadvies.
Hierbij kan tevens gekeken worden naar ander gebruik van de bovenwoningen. Deze
zouden betrokken kunnen worden bij de ruimtes in de plint waardoor binnen de bestaande
bouwkundige schil meer gehaald zou kunnen worden uit de beschikbare ruimte.
Bij langdurige leegstand kan natuurlijk ook overwogen worden om weer gewoon te gaan
wonen op de begane grond. Veel winkelpanden waren natuurlijk van origine gewoonweg
woningen die in de loop van de tijd zijn omgevormd tot winkelruimte en vaak aan de
achterzijde zijn uitgebreid.
Door de bestemmingen van de panden te verruimten ontstaan mogelijkheden voor een
diverser gebruik, waarbij wel steeds gekeken dient te worden naar de mate waarin de
nieuwe functies bijdragen aan het imago van de straat als geheel.
Hiernaast een ludiek voorbeeld om duurzame voedselproductie beleefbaar te maken.
Zoals we nu de opkomst zien van boerenbedrijven die hun producten ook op de boerderij
aanbieden, kunnen we deze trend ook omdraaien. Is het mogelijk de producent naar de
producten in de straat te halen? Door productie en verkoop, werkplaats en winkel weer
bij elkaar te brengen ontstaan mogelijkheden voor nieuw gebruik van de panden en wat
bijdraagd aan een gevoel van herkomst en authenticiteit.
70
71
Het pakhuis
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Tussen de Heurne en de Oldenzaalsestraat is een opmerkelijk pand gesitueerd dat op dit
moment gebruikt wordt als opslagruimte. Dit pand, ooit in gebouwd als machinefabriek ten
tijde van het Enschedese textiel tijdperk, is direct gelegen aan de kleine parkeerplaats aan
de Oldenzaalsestraat.
Deze parkeerplaats en dit pand zou een enorme kwaliteitsimpuls kunnen krijgen door
de herontwikkeling van dit pakhuis tot appartementengebouw. De bestaande ruimtelijke
structuur van het pand leent zich uitermate goed voor deze herontwikkeling.
Door het maken van een aantal slimme wandopeningen, waarbij de bestaande geveltextuur
gebruikt kan worden, zijn de achterliggende ruimtes te voorzien van het benodigde
daglicht. Door het toevoegen van een aantal dakkapellen en een aantal dakopeningen
tbv dakterrassen kunnen ook onder de kap een aantal goed functionerende woonruimtes
gerealiseerd worden.
PROGRAMMERING
In de afbeeldingen is goed te zien dat het aanzien van het pakhuis hierdoor aanzienlijk
verbetert. Het pand en terrein krijgt een kwaliteitsimpuls en er worden woningen toegevoegd
aan de binnenstad, wat bijdraagt aan het opvoeren van de woondichtheid van de
binnenstad en daarmee de levendigheid en leefbaarheid.
Tevens is de omvorming van het pakhuis een interessante businesscase voor de pandeigenaar.
72
73
Groene daken
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Groene daken zijn in verschillende opzichten van belang voor de verduurzaming van de
stedelijke gebieden:
- Groendaken compenseert het gebrek aan groen in de stad
- Groendaken verhogen de levensduur van daken
- Groendaken zorgen ervoor dat de waterlast op het rioolstelsel afneemt, doordat een
groendak water kan opnemen en langzamer afgeeft dan normale dakconstructies.
- Groendaken zorgen ervoor dat rondvliegende stofdeeltjes worden opgevangen en door de
productie van zuurstof wordt de lucht gezuiverd.
- Groendaken dragen bij aan de isolatiewaarden van de panden (warmte en geluid).
- Groendaken in combinatie met zonnecellen zijn een ideale combinatie omdat het groendak
de temperatuur op het dak laag houdt waardoor het rendement van zonnecellen hoog blijft.
- En groendaken zien er gewoonweg mooi uit.
PROGRAMMERING
Het aanbrengen van groendaken is relatief eenvoudig als de constructie van de daken dit
toelaat. Om bestaande daken te beplanten wordt gebruikgemaakt van een groeisubstraat
dat lichter is dan normale grond. Het opbrengen van voldoende grond zou te zwaar voor
de constructies kunnen zijn. Een dergelijk lichtgewicht substraat is vergelijkbaar met de
hydrokorrels waar kamerplanten op gedijen.
Wanneer alle daken in de straat begroeid zouden zijn, kan dit zelfs een nieuwe trekker voor
de Heurne betekenen.
74
75
Energiedaken
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Wanneer gekeken wordt naar de daken van de panden aan de Heurne, blijkt een groot deel
van de panden te zijn uitgerust met een plat dak. Hier ligt een enorme potentie. In totaal is er
zo’n 5000 m2 dakvlak aan De Heurne beschikbaar. Globaal bekeken is er ruimte voor zo’n
1900 zonnepanelen, genoeg voor zo’n 410.000 kWh (120 huishoudens).
Nu is het natuurlijk een illusie dat dit als geheel en in een keer gerealiseerd zal worden. De
complexe eigendomsverhoudingen maakt dit zo goed als onmogelijk.
Wel kan nagedacht worden om in ieder geval een gedeelte van deze potentie te benutten.
Hiervoor zijn een aantal mogelijkheden:
1. Pandeigenaren en ondernemers investeren zelf in eigen voorzieningen, maken gebruik van
subsidiemogelijkheden en genieten zelf van de volle meerwaarde.
2. Oprichting van een energiecooperatie: een collectief van pandeigenaren of een externe
partij richt een cooperatie op, werft afnemers uit de zogenaamde ‘postcoderoos’ (eigen
postcodegebied en de direct hieraan grenzende postcodegebieden).
3. Meeliften op andere initiatieven en/of energiecooperatie.
4. Externe partij investeert in aanschaf, aanleg en onderhoud. Pandeigenaren ontvangen
een maandelijke vergoeding via de electriciteitsrekening. Hierbij is tevens de mogelijkheid
om publiek en bewoners van Enschede mee te laten beleggen in de installatie en ontvangt
hiervoor een rentevergoeding in Euro en/of kWh.
Hiernaast is een afbeelding opgenomen van een aantal panden met appartementen in
particulier of corporatie-bezit. Dit zou een mooie start kunnen zijn voor het benutten van de
aanwezige potentie.
Zo’n zonnepaneel project kan ingezet worden om potentiele huurders aan te trekken dmv
lage exploitatielasten, maar kan tevens ingezet worden in de branding van het gebied.
76
77
Nieuwbouw & verdichten
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
De Heurne, maar tevens de rest van het centrum van Enschede heeft te kampen met
teruglopende bezoekersaantallen. Dit terwijl de gevestigde voorzieningen voor een
belangrijk deel afhankelijk zijn van lokaal publiek.
Een strategie om de het stadshart weer nieuw leven in te blazen is het opvoeren van de
bewoningsdichtheid van de binnenstand: verdichten en inbreiden.
Enschede heeft een relatief lage binnenstand met gemiddeld 3 a 4 bouwlagen.
Wanneer goed naar de binnenstad gekeken wordt valt op dat er nog diverse mogelijkheden
zijn om bebouwing te intensiveren en wooneenheden toe te voegen. Het toevoegen van meer
woningen in de stad verlevendigt de stad en vergroot de kritische massa die nodig is om de
voorzieningen, winkels en uitgaansgelegenheden in stand te houden.
ENERGIE
Ook in De Heurne hebben veel panden in de straat platte daken. Op dit moment wordt hier
nauwelijks gebruik van gemaakt. De gemiddelde bebouwingshoogte is 2 lagen met een kap.
Door de bebouwing naar boven uit te breiden met woningen worden de panden meer waard
en ontstaat er meer economische draagkracht voor de voorzieningen.
PROGRAMMERING
Opbouwen realiseren kan op verschillende manieren: klein, individueel en gemaakt van lichte
materialen en constructies. Maar indien zich de gelegenheid voordoet kan dit ook meer
rigoreus door woontorens boven bestaande bebouwing te realiseren of door middel van
vervangende nieuwbouw.
Hier zou de stad als geheel bij gebaat zijn, maar hiermee ontstaan ook interessante
mogelijkheden voor investeerders en pandeigenaren om meer inkomsten te genereren op
hetzelfde grondoppervlak.
78
79
Bebouwingsvoorstel parkeerplaats
TRANSFORMATIE
Naast de opwaardering van gebouwen in de straat zijn er rondom de straat diverse
‘restplekken’ die haast vragen om een nieuwe invulling. Het kleine parkeerterrein tussen de
Oldenzaalsestraat en De Heurne is zo’n plek.
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
De hiernaast afgebeelde impressies behelst een onderzoeksvoorstel voor de invulling van
het parkeerterrein met bebouwing.
Op dit moment vormt het lager gelegen parkeerterrein een gat in de straatwand, waarbij
vooral achterkanten van gebouwen zich presenteren naar de Oldenzaalsestraat.
Door middel van een goed gepositioneerd volume kan de straatwand aan de
Oldenzaalsestraat hersteld worden. Door de ontwikkeling van deze plek kan tevens
aandacht geschonken worden aan de kwaliteit van de openbare ruimtes. Door middel van
slim gepositioneerde groenstructuren kan de beleving van het binnenterrein aanzienlijk
verbeterd worden.
Als programma voor dit bouwvolume wordt in eerste instantie gedacht aan kleine
zelfstandige wooneenheden van ca. 40m2. Door deze slim te schakelen zijn deze eenheden
te verbinden waardoor grotere twee- of driekamer appartementen gerealiseerd kunnen
worden. Parkeren kan hierbij prima aan de achterzijde gerealiseerd. Door een deel van het
volume aan de achterzijde op te tillen ontstaat de mogelijkheid om hieronder te parkeren,
voor zowel fietsers als een aantal auto’s. Door ook nog eens goed na te denken over de
positie van de ontsluiting blijft deze parkeerzone prima beheersbaar en veilig.
Deze invulling van het parkeer terrein past in de lange termijn visie om het centrum van
Enschede verder te verdichten. Door op strategische plekken in het centrum wooneenheden
toe te voegen wordt op constructieve wijze bijgedragen aan de verlevendiging en vitaliteit
van het stadscentrum.
80
81
De doorbraak
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Naar aanleiding van gesprekken met pandeigenaren en gemeente Enschede is gekeken naar
de mogelijkheid om de Haverstraatpassage sterker te verbinden met de Heurne.
Zo’n doorgang is te realiseren door een strategische sloop van een aantal panden aan
de Heurne. Hierdoor ontstaat ruimte voor een doorgang en ontstaat de mogelijkheid om
strategische nieuwbouw. Hierbij is gekozen om een plint met commerciële ruimtes waarboven
6 tot 8 stadsappartementen te realiseren zijn.
ENERGIE
Om te voorkomen dat de doorgang een nietszeggende tussensteeg wordt kunnen de
commerciële ruimtes in de plint voorzien worden van etalages in de doorgang. Ook zijn de
entrees van de bovenliggende woningen strategisch in de doorgang gepositioneerd.
Bijkomend voordeel is dat de winkels op de begane grond van de Irenepassage door het
realiseren van de doorgang de mogelijkheid krijgen om zich te profileren naar de doorgang
toe.
PROGRAMMERING
Hierdoor kan een win-win situatie gerealiseerd worden. De Haverstraatpassage wordt
verbonden met de Heurne, wat bezoekers stimuleert andere routes te nemen dan het huidige
‘winkelrondje’. Dit komt ten goede aan de Heurne, maar ook aan de Haverstraatpassage.
De Irenepassage krijgt meer relatie met de openbare ruimte, wat ten goede komt aan de
verhuurbaarheid van de winkelruimten en het aantrekken van bezoekers. Er ontstaat de
mogelijkheid voor strategische nieuwbouw, waardoor dit deel van de Heurne een enorme
kwaliteitsimpuls zou kunnen krijgen. Woningen worden toegevoegd aan de binnenstad en er
is de mogelijkheid om goed na te denken over gewenste functies op de begane grond.
82
83
Irene promenade
TRANSFORMATIE
In het hart van de straat bevindt zich de ingang van de Irene promenade, een overdekt
winkelcentrum uit de jaren 80. Het winkelcentrum kampt met al lange tijd met een zeeg hoog
percentage leegstand. Grote trekker van het winkelcentrum is de hierin gevestigde Jumbo.
PROGRAMMERING
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
De Irenepromenade drukt een zware visuele stempel op de straat, de verouderde glazen
gevel geeft een verloederde en slecht onderhouden indruk. Door de huidige staat en de
prominente aanwezigheid in de straat biedt de Irenepromenade een geweldige kans voor
de verbetering van De Heurne. Door de aanpassing van de gevel kan een vernieuwd uiterlijk
weer aansluiting vinden bij de uitstraling en schaal van de straat. Door de gevel naar
achteren te schuiven kan een nieuw plein doen ontstaan waardoor in het hart van de straat
een verblijfsplek wordt gecreëerd die zowel voor de straat alswel de Irenepromenade een
grote kans biedt voor langer in de straat verblijvende klanten.
84
85
Brug naar Performance Factory
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Op het Performance Factory-terrein vinden reeds allerlei organisaties een plek die een
belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van het terrein. Het belang van dit terrein en
de ontwikkeling ervan zullen in de komende jaren een steeds belangrijkere rol krijgen
in de ontwikkeling van het centrum van Enschede. Ook voor de Heurne betekent dit een
belangrijke impuls. Een goed ontwikkelde Performance Factory transformeert De Heurne van
‘aanloopstraat’ van het centrum tot verbindingsstraat tussen centrum en Performance Factory.
Zeker als de potentiële ontwikkelplekken in de komende jaren ingevuld zullen raken wordt de
relatie tussen De Heurne en de Performance Factory steeds belangrijker.
ENERGIE
Vanuit deze groeiende betekenis van een goede verbinding tussen beide is het hiernaast
afgebeelde, visionaire idee ontstaan. Dit voorstel materialiseert de wens tot verbinden in een
fysieke verbindingsbrug. Hierbij is gekozen om de brug parallel aan de Oldenzaalsestraat
te laten beginnen om vervolgens in een vloeiende beweging over te steken en uit te komen
tussen de bestaande en nog nieuw te ontwikkelen gebouwen op het Performance Factory
terrein.
PROGRAMMERING
Ongetwijfeld zijn er andere tracé’s denkbaar, maar het voorstel visualiseert een idee om een
fysieke verbinding te realiseren die voetgangers en mogelijk fietsers een ongehinderde en
veilige overgang verschaft tussen twee stadsdelen. Niet alleen verbindt de brug, maar het
biedt tevens een mooie ervaring om ‘op niveau’ over te steken en vormt een eyecatcher die
het belang van de onderlinge relatie tussen de stadsdelen materialiseert.
86
87
Gevels & reclame
TRANSFORMATIE
OPENBARE RUIMTE
ENERGIE
PROGRAMMERING
90
Stand van zaken Oktober 2014
eld
en
s



47-47a
49
51
55
57
59
67
69-71
75-77

79-81

83
les

Ru
th

en

Wo
n

en

Wo
n
ers
He
mm

Ka
psa
lon
ge
lui
d
g
rne
eu
eH
td
Sn
el b
uff
e
Lee
ink
za
pla
iss
go
za
pla
Ma
kW
Juw
elie
Eko
Eko
ak
za
nd
kle
din
g
ha
Be
2e
rt
po
Int
ers
ct
ttra
uA
zen
db
ure
a
Uit
45
g

Lee
g
el
us
Wo
rk
er t
nB
ele
41
Lee
39a
tiek

tijd
sar
e
ag
eP
ass
en
g

Vri
je
e Ir
na
d
Lee
39
pro
me

nk
el
Wi
ce
Pla
op
t sh
35
nd
nk
el P
ets
a
Pri
n
33-33a
Ph
oto

wi
Die
ren
27
g
25
Lee
23
a

nd

Yu
a
b
ibo
sal
on
B
n
aa
lve
m
Ha
Ka
p
fe
Ca
tO
kP
oin
aa
gz
din
Kle


85
87
91
92
Stand van zaken Oktober 2014
tje
ien
llem
18
Wi
20
rie

sse
pie
s
&G
up

Bra
es
22
g

Lee
i
rW
ad
24
elie
tac
y
fan
p
sho
26
Juw
ion
ash
fro
fi A

Bro
eki
ak
f
gz
a
din
Kle
op
28
Mi
30
dsh

lax
yh
ea

Ga
ur
rie
32
hu
is i
nte

Nij
d
rsw
orl
aa
kR
un
ne
34
or t
z

Sp
s
uct
38
pro
d

Us
ed
ho
f
len
rde
nd
e
40
n’s
O
t
g
le
len
dst
a
Sta
Lee
sty
air
42
Ha
zen
db
ure
au
JD
H
g
44
Uit
on
46
Lee
ty
48
Ka
psa
l
ali
ng
mi
Tim
g
52
oo
n
au
Per
s
zen
db
ure
Uit
zen
db
ure
au
Uit
Lee


16
93
Inspiratie gevels
ENERGIE
OPENBARE RUIMTE
TRANSFORMATIE
Gevels bepalen niet alleen het aanzien van het individuele pand, maar gezamenlijk
bepalen zij het aanzien en karakter van de straat. Gevels worden vaak ontworpen met een
bepaald achterliggend idee. Door wijzigingen in gebruik of pandrenovaties kan het zijn dat
voorbijgegaan wordt aan dit achterliggende idee waardoor gevels aan allure inboeten.
In veel winkelstraten is dit aan de hand. Door wijzigingen van gebruikers en ondernemingen
wordt vaak veel aandacht besteed aan de begane grond, waarbij het bovenliggende
vergeten wordt en niet wordt betrokken in de gevelaanpassingen. Hierdoor ontstaat een
hele sterke tweedeling tussen onder en boven. Veel panden zouden aan kracht en uitstraling
winnen als deze relatie zou worden hersteld.
Hiernaast zijn een aantal voorbeelden opgenomen waarbij wel op een zorgvuldige manier
is nagedacht over de uitstraling van de gevels als geheel. Ook tonen deze voorbeelden dat
wanneer terughoudend en zorgvuldig met reclames en belettering omgegaan wordt, de
uitstraling van het geheel verbeterd wordt.
PROGRAMMERING
Ook in de Heurne is dit aan de hand. Veel panden zijn door nieuwe pui-invullingen, luifels en
schreeuwerige reclames letterlijk in tweeën gedeeld.
In de navolgende pagina’s komen veel van de gevels aan de orde waar het nodige aan
te verbeteren valt. Per gevel wordt gekeken naar de karakteristieken, zowel positief als
negatief. Voor een aantal gevels zijn globale gevelontwerpen gemaakt, om aan te tonen wat
je met de gevel zou kunnen doen om de uitstraling ervan te verbeteren.
Belangrijkste aandachtspunten:
- Herstellen van relatie tussen onder en boven;
- Het verwijderen van schreeuwerige reclameonderdelen en ongepaste gevelelementen;
- Het toepassen van terughoudende reclameuitingen, vaak in de vorm van losse letters.
94
95
DE HEURNE 23
DE HEURNE 27
Point O
Bibob
Eigenaar: Maatschappij Tot Beheer En
Exploitatie Van Onroerende Goederen “Woningbeheer”B.V.
Functie begane grond: Winkel - 98 m2
Functie verdieping: Wonen ?
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: 
Recentelijk gerenoveerd
Relatie onder - boven

Reclame in transparante delen
Kansen: Keuze ander kleurenpallet voor gevel
schilderwerk waardoor ornamenten beter uitkomen.
Verwijderen geplakte reclame.
Reclame in losse letters op gevel en
raampartijen (zoals voorbeeld).
96
ten Kate H.R.
Kapsalon - 125 m2
leeg


Luifel/gehele pui invulling
Kansen:
Verwijdering schreeuwerige reclames.
Verwijdering of vervanging onooglijke luifel.
Gevel in nieuwe kleurstelling om onderscheid te maken met belendingen.
Herstel relatie tussen onder en boven.
Losse letters op gevel (reclame).
97
DE HEURNE 35-39
DE HEURNE 39a
leeg - MAc Willcox
pet’s place
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: 
 Dikhoff T.G.M.H. / Nijenhuis J.H.
Leeg/winkelruimte - 456 m2 totaal
leeg
Vreemde ‘eend’ in de straat
Wisselende materialen
Wisselende reclame
Kansen:
Vervangen van de kap en het
realiseren van een of twee bovenwoningen. Gevelrenovatie.
Herstel relatie onder en boven.
Terughoudende gevelreclame.
98
NijenhuisJ.H.
Eigenaar: Nijenhuis
M.J.
Van GilsM.G.J.P.
Functie begane grond: Dierenspeciaalzaak - 125 m2
Functie verdieping: Winkelruimte


Gehele pui invulling
Kansen:
Nieuwe pui invulling.
Verdiepingsvloer terugleggen.
Herstellen relatie tussen onder en boven.
Aanpassen kleurstelling gevelkader.
Terughoudende gevelreclame.
99
DE HEURNE 41-41a-41b
DE HEURNE 45-45a
Irene promenade
Bertus Workel
Eigenaar: Vereniging Van Eigenaars Winkel-
centrum Irenepromenade
Functie begane grond: Winkelpassage/leeg - 4711 m2
Functie verdieping: Winkelpassage/leeg
Eigenaar: Functie begane grond: Functie 1e verdieping: Functie 2e verdieping:




Grote reus in de straat
Gedateerde uitstraling
Kansen: Renovatie gevelfront.
Realisatie van bovenwoningen ipv lege verdiepingsvloer.
Herstel realtie tussen onder en boven
Volume opdelen in meerdere bouw.
delen waardoor aangesloten wordt op het karakter en schaalniveau van de straat.
100
Kansen: Bertus Workel Vrijetijdsmaterialen Bv
Vrijetijdswinkel - 377 m2
Winkelruimte (deels)
Leeg?
Bovenbouw met potentie
Geen relatie onder - boven
Pui-invulling past niet bij Architectuur
Staat van kozijnen 1e en 2e verdieping
Verwijderen tegelwerk gevel.
Herstel relatie tussen onder en boven.
Nieuwe pui-invulling (iets terugliggend).
Introductie metswelwerk penanten op de begane grond als middel om gevel als geheel te laten overkomen.
Losse reclame letters op gevel
101
DE HEURNE 49-49a
DE HEURNE 51
Attract uitzendbureau
Intersport
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Hagels G.F.
Uitzendbureau - 87 m2
Wonen ?
Karakteristiek pand
Luifel
Tegelwerk gevel
Graffiti
Geen relatie onder - boven
Kansen: Luifel verwijderen.
Plint herstellen en opwaarderen.
Relatie onder en boven herstellen.
Introductie erker gevelinvulling in aansluiting op architectuur bovendeel.
102
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Vereniging Van Eigenaars
De Heurne 51, Te Enschede
Sportwinkel - 884 m2
Deels winkelruimte, deels wonen


Gehele pui invulling 1e en 2e vd.
Luifel en reclame-uitingen
Kansen: Aanpassen luifel.
Aanbrengen kader om gevel heen.
Nieuwe gevelinvulling dichte delen 1e en 2e vd. Dit deel leent zich goed voor een zelfvoorzienende groengevel.
103
DE HEURNE 57a
DE HEURNE 59a
Eko plaza
Eko plaza
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping:


Muropa Bv
Biologische supermarkt - 377 m2
Wonen
Reclame / Luifel
Vlaggenstokken
Wisselende kozijnkleuren
Kansen: Hetstel relatie onder en boven door doortrekken gevel (hoek).
Aanpassen kleurstelling plint.
Verwijdering vlaggenmasten.
Introductie groen in plint (bijv. hedera).
104
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Shankar S.
Biologische supermarkt - 399 m2
wonen ?


Geen relatie onder - boven
Luifel / reclame
Kansen: Relatie onder en boven herstellen.
Doortrekken van metselwerk naar begane grond (evt. keimen/schilderen metselwerk als herstel problematisch is).
Verwijdering vlaggenmasten
Aanpassen kleurstelling plint
Verbetering luifel
Introductie groen in plint (bijv. Hedera)
105
DE HEURNE 67
DE HEURNE 69-71
Juwelier Wissink
Leeg
Eigenaar: ten Wolde L.
Wissink F.M.
Functie begane grond: Juwelier - 150 m2
Functie verdieping: Wonen ?
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Karakteristiek bovengevel

Luifel / zonnescherm
Reclame uitingen gevel
Kansen: Versterken van architectonische
uitstraling.
Verwijdering zonnescherm en luifel.
Terughoudende gevelreclame
Stylering gevel.
Doortrekken kozijnmethodiek van boven naar onderen (terugvallende negge)
106
Gerritzen T.
Leeg - 230 m2
Wonen


Geen relatie onder - boven
Luifel
Kansen: Verwijdering luifel en uitbouwen.
Herstellen relatie onder - boven.
Aanpassen plint en pui-indeling.
Terughoudende reclameuitingen.
107
DE HEURNE 52
te huur
Eigenaar: Functie begane grond: Anton Abels Holding B.V.
Leeg - 12 m2


Prominente ligging
Historisch object
Leegstand
Restruimte om kiosk heen.
Kansen: Huisvesting straatondersteunende functies (bijv. openbaar toilet, lockers voor winkelend publiek e.d ).
Ontwikkeling kiosk tot eyecatcher, entree winkelstraat.
Ontwikkeling openbare ruimte om kiosk heen dmv groen en/of waterelementen.
108
109
DE HEURNE 38-48
Diverse bedrijven
Vereniging Van Eigenaars
Eigenaar: Winkel-Woonflat De Heurne,
De Heurne Hoek Oldenzaalsestraat .
Functie begane grond: Leeg/uitzendbureau’s/kapsalon
480 m2
Wonen
Functie verdieping: 

Grote korrelgroote bouwblok
Onsamenhangende luifel
Kansen: Aanpassen/verwijderen luifel(vorm).
Introductie groen op luifel.
Herstel relatie onder boven.
Schilderen geveldelen.
Terughoudende gevelreclame
110
111
DE HEURNE 34a-34b
DE HEURNE 32
Han’s onderdelenhof - monument,
Used products
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Nijhuis H.G.C.
Onderdelenwinkel - 116 m2
Wonen
Karakteristieke gevel

Geen relatie onder - boven
Gevelreclame
Kansen: Herstellen relatie onder - boven dmv
nieuwe pui-indelig en doortrekken
metselwerk.
Verwijdering reclameborden.
Terughoudende gevelreclame.
Terugbrengen van bovenlichten.
112
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Vereniging Van Eigenaars
Van Bedrijfsruimte Met Bovenwoning De Heurne 30 En 32
2de hands winkel - 129 m2
Wonen
Karakteristieke bovengevel

Geen relatie onder - boven
Voorzetgevel in andere kleur baksteen
Kansen: Herstellen realtie onder - boven.
Voorzetgevel stucadoren
Verwijdering gevelontsierende reclames.
113
DE HEURNE 30
DE HEURNE 24a-22
Runnersworld
Leegstand
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Nijhuis H.G.C.
Onderdelenwinkel - 116 m2
Wonen
Karakteristieke gevel

Geen relatie onder - boven
Gevelreclame
Kansen: Herstellen relatie onder - boven dmv
nieuwe pui-indelig en doortrekken
metselwerk.
Verwijdering reclameborden.
Terughoudende gevelreclame.
Terugbrengen van bovenlichten.
114
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: Vereniging Van Eigenaars
Van Bedrijfsruimte Met Bovenwoning De Heurne 30 En 32
2de hands winkel - 129 m2
Wonen
Karakteristieke bovengevel

Geen relatie onder - boven
Voorzetgevel in andere kleur baksteen
Kansen: Herstellen realtie onder - boven.
Voorzetgevel stucadoren
Verwijdering gevelontsierende reclames.
115
DE HEURNE 20
Wadi juwelier - leegstand
Eigenaar: Functie begane grond: Functie verdieping: De Gulden Kaers Bv
Juwelier / leeg - 170 m2
Wonen ?
Gerenoveerde bovenverdieping
Luifel
Geen relatie onder - boven
Kansen: Herstel relatie onder - boven.
Schilderen gevel.
Introductie erkerpuien en stucwerk omranding.
116
117
Gevelreclame
Reclameuitingen horen bij een winkelstraat. Bedrijven en winkels vertellen met gevelreclame
wie ze zijn en wat ze doen en verkopen. Er zijn veel verschillende vormen van gevelreclame
zoals lichtbakken, vlaggen, banners, bestickering etc. Tegenwoordig zien we in elke
winkelstraat vaak alle voorbeelden in alle vormen en kleuren die mogelijk zijn. De gedachte
dat als iedereen schreeuwt niemand meer verstaan wordt, dringt ook in Enschede door. De
wildgroei aan reclameuitingen komt de beeldkwaliteit van de gevels niet ten goede.
Hiernaast staan enkele voorbeelden van reclameuitingen die op een goede wijze zijn
ingepast/aangebracht, ze werken samen met het pand en worden hierdoor versterkt.
In de voorgaande pagina’s met de voorgestelde geveltransformaties hebben wij getracht
aan te tonen hoe de gevels eruit zouden kunnen zien als terughoudend en met beleid
omgegaan wordt met de gevelreclame: gebruik losse letters op de gevels in plaats van
schreeuwende, gevelontsierende borden en reclameelementen. Helaas kan dit slechts
beperkt afgedwoningen worden van bovenaf.
Belangrijk is het echter dat de ondernemers en pandeigenaren zelf overtuigd dienen te
raken van de kwaliteitsslag die gemaakt kan worden door samenhang aan te brengen in
de reclameuitingen. De straat wordt meer tot een geheel en de kwaliteit van de individuele
panden wordt beter aangewend in de verschijningsvorm van de straat als geheel.
Samen met de pandeigenaren, ondernemers en de Gemeente Enschede denken wij graag na
over hoe dit van visie tot werkelijkheid kan worden.
118
119
De toekomst maken we samen!
Aan de basis van een succesvolle transformatie staat een actieve groep eigenaren en
ondernemers die samen de belangen van de straat behartigen. In processen van revitalisatie
kunnen we niet zonder deze actieve groep betrokkenen en daarom willen alle ondernemers
en eigenaren die ons hebben ondersteunt hartelijk danken voor hun inzet tot zover. Maar we
zijn er nog niet.
Door middel van dit boekwerk hopen wij een eerste aanzet te hebben gegeven aan het
veranderingsproces van De Heurne, als kansrijke aanloopstraat. Het boekwerk biedt nieuwe
perspectieven en draagt kansen aan. Samen met eigenaren en ondernemers is het nu zaak
om de gesignaleerde kansen te verzilveren en samen een toekomst scheppen voor de oudste
winkelstraat van Enschede.
Wij hebben ons uiterste best gedaan om ideeën vanuit diverse invalshoeken te genereren en
verzamelen. Vanzelfsprekend staan wij open voor nieuwe, aanvullende ideeën.
Schroom u niet om met ons hierover in gesprek te gaan. Wij horen graag uw bevindingen!
Onze dank gaat ook uit naar de provincie Overijssel en het ministerie van Binnenlandse
Zaken die dit proces mogelijk hebben gemaakt. We hopen dat met de kennis uit dit proces
we andere groepen ondernemers en eigenaren kunnen stimuleren en inspireren om samen te
komen tot nieuwe kansen en wensen voor hun straat en om deze ambities te verbinden aan
vergroening, verbetering en verduurzaming van onze stedelijke leefomgeving.
120
121
Colofon
Project: De Heurne 2.0
Inspiratieboek De Heurne 2.0 - Versie 1
Van der Jeugd Architecten
Nieuwe Schoolweg 4
7514 CG Enschede
Datum: 22-07-2014
Medewerkers:
Paul van der Jeugd MArch
Ir. Ludwin Budde
Ir. Ruud van der Koelen
Ing. Wim Verbakel
Ir. Maurits Teunis
Van der Jeugd Architecten is klein en slagvaardig bureau met een breed oeuvre aan
gerealiseerde kwaliteitswerken. Met een vaste staf van 4 medewerkers en een breed
netwerk van specialisten wordt betrokken gewerkt aan kleine en grote ruimtelijke
ontwerpopgaven uiteenlopend van woningbouw tot utiliteit, van haalbaarheidsonderzoek tot
stedelijke vernieuwingsprojecten. Voor meer informatie zie: www.vanderjeugd.nl
Eigenaren & Ondernemers de Heurne
Platform Initiatieven Tijdelijkheid (PIT)
Contact:
e-mail: [email protected]
tel: 053 435 0014
Beeldverantwoording:
Veel afbeeldingen zijn vervaardigd door de initiatiefnemers en blijven intellectueel
eigendom van de initiatiefnemers. Reproductie of gebruik wordt gestimuleerd, maar mag
uitsluitend na contact en akkoord initiatiefnemers.
De overige beelden zijn zorgvuldig geselecteerd en waar mogelijk contact opgenomen met
rechthebbende om deze rechtenvrij te mogen gebruiken. Bij enkele beelden is echter niet
gelukt de rechthebbende te achterhalen. Mochten rechthebbende problemen hebben met
het gebruik in dit boekwerk, gelieve contact op te nemen met de initiatiefnemers.
122
Platform Initiatieven Tijdelijkheid (PIT) is het kenniscentrum in (Oost-) Nederland dat
kennis ontwikkelt over leegstand, tijdelijkheid en transitie. Het platform doet (ontwerpend)
onderzoek naar de oorzaken, verspreiding en diversiteit van de leegstand en mogelijke
oplossingen hiervoor. Ook wordt de kosten, opbrengsten en succesfactoren van tijdelijk
gebruik onderzocht. De stichting levert kennis en advies aan overheden, maatschappelijke
organisaties en marktpartijen. Voor meer informatie zie: www.tijdelijkheid.nl
123

INSCHRIJFFORMULIER Huisartsenpraktijk van Baerle dr. E.R. de

weekoverzicht halteplaatsen

Routebeschrijving kantoor Amsterdam Gatwickstraat 11 1043 GL

Thema : Post Letter : P van p e n. Woordenschat: post, postbode

download folder - Kunsten op Straat

kenmerk: 636191 onderwerp

Woordkaartjes - Juf Gerdineke

Doopsel volgens het canoniek recht Olav Boelens * Het

1 Routebeschrijving HellermannTyton B.V. Kantoorgebouw

Aanmelden Nieuwe onderwijsinstelling Centraal Register