Midden-Delfland Vereniging

losse nummers f 3 ,5 0
Midden-Del
Hidden- Delfkrant 59
' t Woudt
verschijnt zesmaal per jaar
e lfde jaargang nr . 3 , augustus 1987
2
elfde jaargang nr. 3 , augustus I987
Midden-Delfkrant REDACTIONEEL
De Midden-Delfkrant ve rschijnt
zes maal per jaar
Re dactie:
Arie van den Berg
Jacq ues Moerman
Arie Ol sthoorn
Ma r ika van Oos tstroom
Frits van Oo st s troom
Aad van Paassen
Ge rard !'eet
Henk Tetteroo
Verder we rkte (n ) me e:
Sjaan van Winden
Fotografie:
Fred Hess, 's - Grave nhage
Vo rmgeving en productie:
Frans Assenberg, Frits van Oo ststroom
Druk :
Sie ca Reo ro B.V ., Delft
Overname van artikelen is in vele
gevallen mogel1jk in overleg met de
r edac tie .
Weer een dik nummer van de MiddenDelfkrant . Een thema- nummer deze keer :
over de oude voet- en kerkepaden in
Midden- Delfland. Deze paden werden
vroeger veelvuldig gebruikt door
voetgangers , om naar school of werk
te gaan, of ter kerke . Veel van deze
paden zijn al eeuwenoud en kunnen
nog steeds gebruikt worden (zoals het
Doelpad bij Maasland) , andere raakten
in onbruik (zoals het Voddijkpad t ussen Schipluiden en 't Woudt) . Dit
thema- nummer is vooral bedoeld als
een soort inventarisatie van deze
oude paden . In het kader van de
reconstructie is er sprake van om
enkele van deze paden een
recreatieve functie te geven, hetgeen
aanleiding was voor heftige discussie .
In dit nummer gaan we op die
discussie niet in; wellicht is daar
in één van de volgende nummers
gelegenheid voor .
UW attentie wordt nogmaals gevraagd
voor de foto - en verhalenwedstrijd.
De termijn voor inzending is iets
verlengd (zie pag . 18) . Bovendien
wordt u hierbij uitgenodigd voor het
lustrumconcert op zaterdag
19 september in de kerk van ' t Woudt
(zie pag . 19 en 20) .
En denkt u nog eens aan onze ledenwerf- actie (1 +1=2) . Ook in dit nummer
treft u een inschrijfkaart aan . Maak
er gebruik van . Midden- Delfland is
de moei·te waard!
Konij en sugges ties voor kopij Z1J n
van ha rte welkom bij de redactie.
Ve rantwoording
Publi ca tie van artikelen behoeft niet
te be te k~ nen dat de daarin vervatte
meni ngen het inzicht van de MiddenDelfland Vereni gi ng tveer geven.
Re dactie-adres:
Oos t veenseweg 6, 2636 ED
Telefoon (OI738) 86 30
Schipluiden
Uitgave
De Midden- Delfkrant is een uitgave
van de Midden-Delfland Vereniging en
van de Stichting Bezoekerscentrum
Midden-Delfland.
Abonnementen op de Hidden- Delfkrant
zijn alleen mogelijk do or lid te
worden van de Uidden- Delfland
Ve reniging. De minimum contributie
bedraagt f 22,50 per jaar, voor
jeugdleden ( t /m 17 jaar ) f 7,50.
Aanmelding door storting op post rekenin g 3928463 ten name van de
Midden- Delfland Vereniging te
Vlaardingen, onder vermelding van
'nieuw lid' .
U kunt ook bellen: (OIO) 4 74 25 98
( 's avonds ) of schrijven aan: Secr.
Hidden- Delfland Vereniging,
Londenweg I23, 3I37 LV Vlaardingen.
Op ze gging van he t lidmaatschap /
abonnement uitsluitend schrifteli jk
aan het secretariaat . Oo zegging kan
slechts ges chieden te gen het einde
van het ve reni gingsj aar en met
inachtneming van een opzegtermijn
van vie r weken.
c./ffiddenEDelflaJld
CVereniging
Secretariaat
Bestuur
Midden-Delfland Vereniging
Londenweg I23, 3I37 LV Vlaardingen
Telefoon (OIO) 4 74 25 98 ('s avonds)
Postrekening 3928463
Verenigingenregister Delft V 397143
S. van der Kooij
waa rnemend voo r zi tter
Zuidbuurt 29, 3141 EN Maa ssluis
Telefoon (OI399) 143 96
Doel
de bevolking van Midden-Delfland en
omliggende steden te informeren over,
en nauw te betrekken bij het beheer
van het gebied en. bij de
voorbereiding en uitvoering van
veranderingen in dit gebied;
het kritisch volgen van dit beheer en
van de voorbereiding en uitvoering
van die veranderingen alsmede het
stimuleren van een actieve inbreng
van de bevolking daarin;
het bevorderen van het onderlinge
begrip tussen de verschillende
belanghebbenden in dit gebied, mede
door het stimuleren van onderlinge
kon t ak ten.
(artikel 2 van de statuten)
F.W. van Ooststroom
secretaris/penningmeester
Londenweg I23, 3137 LV Vlaardi ngen
Telefoon (OI O) 4 74 25 98 ( 's avonds)
D. van den Bosch
Holierhoek 28, 2636 EJ
Telefoon (01 738) 89 03
Sch i plu i den
J . Maan
Parkweg I4I, 3119 CD Schiedam
Telefoon (OIO) 4 73 78 93
J.P . van Noordt
\<lestgaag 96 b, 3155 DJ Maasland
Telefoon (01 399) 181 57
J.G.H. Peet
Oosteinde 167, 2611 VD Delft
Telefoon (0 15 ) 12 45 52
P.W. van Winden
Schieweg 166, 2627 AS Delf t
Telefoon (015) 56 31 17
Midden-Delfkrant
Oude voet- en kerkepaden
~n
Midden-Delfland (1)
Maaslànd
Vroeger vond het vervoer in deze streek voornamelijk plaats over water. Er waren zowel regelmatige
als onregelmatige diensten van vracht- en beurtschippers naar de omliggende steden. De landwegen
daarentegen waren tot in deze eeuw vaak onverhard,
smal en bij slecht weer onbegaanbaar. Toch kwamen
alle eeuwen door mensen van buiten het dorp naar
kerk en school. Ook de middenstanders moesten van
deze paden en wegen gebruik maken.
Dat Maasland van oudsher een kerkdorp was en dus
een centrumfunctie vervulde, blijkt duidelijk uit
het beloop van wegen en paden. Natuurlijk waren
ook de vlieten mede bepalend voor de ruimtelijke
structuur. Vanuit alle windstreken kon men te voet
later per fiets, naar het dorp komen.
De mensen uit de Zuidbuurt, tegenwoordig behorend tot de gemeenten
Maassluis en Vlaardingen, kwamen via
een pad over de kaden van de
Aalkeet-Buitenpolder , Foppenpolder
en Commandeurspolder (Klui skade )
naar het dorp. Het Doelpad leidde
naar het oosten, zodat de huizen en
boerderijen aan de Kwakelweg en in
de Duifpolder bereikbaar waren. Via
de Commandeurspolderkade en het
Kralinge r polderpad was er een rechtstreekse verbinding naar het buurtschap Burgerd ijk , doorgaande naar
het dorp De Lier. Het Dijkpolderpad ·
leidde naar de Herenlaan, de
Westgaag en de Weverskade ten
westen van Maasland.
Ondanks grote veranderingen aan
wegen en vervoersmogelijkheden zijn
vele oude paden rond Maasland niet
verloren gegaan, maar nog steeds in
gebruik bij bewoners en recreanten.
Een aantal oude paden is in de loop
van de jaren in onbruik geraakt . Er
is een duidelijk onderscheid tussen
de kerkpaden die vaak dwars door de
polders lopen en de paden op de
kaden, waarvan de trekpaden weer
een onderdeel vormden.
De bekendste paden worden aangegeven op bijgaand kaartje. Het is
niet altijd duidelijk of een pad
openbaar was of wel een particulier
ka r akter had, zoals de lanen naar
de boerderijen in de Zuidbuurt .
Laten we een aantal paden eens wat
nader bekijken.
Doelpad
He t Doelpad is een D~J Maaslanders
zeer bekend oud pad, dat door de
Commandeur spolder loopt en een ver-
binding geeft tussen het dorp en de
Kwakelweg. De naam moet zijn afgeleid van de vroegere schutterij.
Enkele tientallen jaren geleden
liep het pad nog door tot bijna aan
de kerk, midden in het dorp. Door
een dorpsuitbreiding en een gedeeltelijke verbreding van het pad tot
landbouwweg is het Doelpad tot bijna
de helft ingekort. Met de Kwakelweg
is het verbonden via een hoge voetbrug, een kwakeltje.
Het Doelpad is met een hoog bruggetje
(kwakeltje) verbonden met de Kwakelweg
3
Het pad heeft een verlenging in de
Duifpolder tot aan de Vlaardingse
vaart. Dit gedeelte is volgens de
wegenlegger van de gemeente Maasland niet openbaar. Het Doelpad
wordt al aangegeven op de kaart van
Floris Balthasarsz. van Berekenr ode
van 1611 en komt eveneens voo r op
de kaart van Kruikius (1 71 2). Of het
pad in 1570 al bestond, toen
Jan Jansz. Potter het kaartboek van
de Duitse Orde tekende, is niet
duidelijk. Het pad komt niet voor op
die kaart.
Het Doelpad is al sinds lang in
onderhoud b]j de gemeente Maasland.
Op de oudere leggers wordt het aangeduid als 'zandpad'. Dit betekende
dat men het pad onderhield met zand,
sintels, as, schelpen en puin.
Omstreeks 1932 werd het Doelpad
betegeld met de thans nog aanwezige,
grijze betonte gels, Het pad is
slechts één tegel breed. Bij het
aanbrengen van de tegels werden indertijd werklozen ingezet, zoals
dat in de dertiger jaren gebruikelijk was. Overigens we ten sommige
oudere Maaslanders te vertellen,
dat de gemeente ook financieel belang had bij de verharding van het
pad. De gemeente betaalde namelijk
een vergoeding, z.g. 'klompengeld',
voor kinderen die meer dan 4 km.
van de school woonden. Die vergoeding verviel toen de paden, zowel
het Doelpad als het Dijkpolderpad,
werden verhard.
Op de legger van de gemeente
Maasland werd het Doelpad tot 1940
aangeduid als verbinding tussen de
Kwakelweg en de Algemene Begraafplaats. Pas later wordt als einddoel de dorpskern van Maasland genoemd. Waarschijnlijk berustte deze
omschrijving nog op een oud voorschrift. Er was toen inderdaad bij
4
elfde jaargang nr. 3, augustus 1987
. Hu.•· t· ·u. P•·q ·
'!'
het dorp een zijpad in de richting
van de oude begraafplaats. De
schoolkinderen en de kerkgan gers
gebruiken het pad al lang ni e t meer.
Velen genieten ook vandaag nog van
een wandeling over het Doelpad i n
het wijde poldergebied.
Dijkpolderpad of Klein- Huis- teVelde pad
Dit is eveneens een oud kerk pad dat
reeds op de kaarten van Krui kius en
van Floris Balthasars z. van
Berekenrode is te vinden. Enige
jaren geleden heeft het pad de officiel e naam Klein-Huis-te-Velde-pad
gekregen, naar de adellijke hofstede die eens in deze omgeving
stond.
Het pad loopt niet z oals het Doelpad in de lengterichting over ee n
perceel, maar slingert dwa rs door
de Di j kpolder. De wandelaar passeert daa rbij veel bruggetj es met
planken o ver sloten. Komend vanuit
het dorp gaat men via een berijdbare landweg eerst over een erf met
enkele won.i ngen , Klein Huis te Velde
genoemd. Een eind verder doemt aan
de linkerkant een boerderij op, die
de naam Hoefwonin g heeft. Na enkele
sche rpe boc hten r ond een tuinderij
bereikt de wandelaar via een klap hekje de Westgaag, dichtbij de
Herenlaan.
Het pad werd evenals het Doelpad in
het begin van de dertiger jaren van
deze eeuw betegeld ( ook hier slechts
één tegel breed ) . Het tracé van het
pad is in de loop van de jaren nogal
eens gewijzigd. Op de legger van
wegen en paden uit de vorige eeuw
wordt het pad aangegeven als een
verbinding tussen de Vleersteeg
( de huidige Stationstraat ) in
Maasland en de Maasdi j k. Op de
kaart van Kruikius ziet men inder -
Kaar tje boven: Oude paden in Maasland
1. Doelpad
2. Dijkpolderpad of Klein- Huis- teVeldepad
3. Krali nger polderpad
4. Kluiskade- Kor tebuur t - Aalkeetpolderkade
5. Tr ekkade
6. Foppenpolder kade
7. Weverskade
8. Aalkeetpolderkade- Rijskade
9. Boerenpaden in de Zuidbuurt
10. Commandeurspolderkade
Kaartje onder:
Detail van de kaart van Kruikius uit
1712, met daar op het Doelpad, de
Trekkade en de Foppenpolderkade
Midden-Delfkrant
daad een verlenging van het pad
naar de Weverskade en de Maasdijk.
Eerst gaat het pad dan over de kade
van de Dijkpolder, dus evenwijdig
aan de Westgaag, om plotseling
dwars door het land richting Maasdijk
af te buigen. Wel licht is deze verlenging verloren gegaan toen Rijksweg 20 werd aangelegd.
Nog steeds is het Dijkpolderpad in
onderhoud bij de gemeente Maasland,
terwijl de kunstwerken (bruggetjes
e.d. ) door de polder, nu Delfland,
worden onderhouden. Met de huidige
mechanisatie in de landbouw blijkt
het onderhoud van dit smalle tegelpad geen eenvoudige zaak. Helaas
ontbreekt er soms nogal iets aan dit
onderhoud. Soms zijn gedeelten van
het pad nauwelijks terug te vinden.
Al is het pad niet meer nodig voor
de bewoners van de Westgaag en omgeving, toch is het uit historisch
en recreatief oogpunt van groot belang, dat deze fraaie polderroute
behouden blijft.
Meer zuidelijk in de Dijkpolder moet
vroeger nog een voet pad gelegen hebben, dat een verbinding vormde tussen de Weverskade en het dorp. De
juiste ligging van dit graspad is
tot nog t oe niet bekend. De bewoners
van de Weverskade zijn nog steeds op
Maasland geÖriënteerd en dat zal
vroeger zeker niet anders zijn geweest .
Kralingerpolderpad
Het Kralingerpolderpad, ook wel
aangeduid als het Lierse pad of het
Maaslandse pad, is grotendeels in
onbruik geraakt. Het pad liep van de
Westgaag, vlakbij de Maasland se dam,
naar de Burgerdijkseweg en vandaar
door naar De Lier . Alleen het gedeelte tussen de Burgerdijkse weg en
De Lier bestaat nog als een betegeld
voet- en fietspad. Kruikius vermeldt
het pad als 'het Lierse pad' op zijn
kaart van 1712. Ook op de legger van
de gemeente Maasland wordt het pad
genoemd.
Het onderhoud berustte bij de
Kralingerpolder . Men maakte zich er
vrij gemakkelijk vanaf, want op de
legger wordt vermeld: 'graspad, behoeft geen onderhoud'. In een rapport aan de provincie licht men dit
standpunt nog nader t oe : 'bij regenachtig weer is het pad slecht begaanbaar , maar men hoeft dan maar
weinig om te lopen, namelijk via de
Burgerweg' .
Zo rond 1860 is er nog veel te doen
geweest over het Kralingerpolderpad.
Een gebruiker van een perceel waar-
Foto boven :
Het Klein- Huis- te- Veldepad in de
DijkpoldeP heette VPoegeP Dijkpolderpad
Foto ondeP :
De Kluiskade bij Huis teP Lucht
over het pad liep, had dit zonder
enig overleg omgelegd. De bewoners
van het buurtschap Burgerdijk gingen
zich hierover beklagen, eerst bij de
gemeente en later bij de provincie.
De boer kreeg officieel opdracht het
pad opnieuw aan te leggen.
Uit deze correspondentie weten we,
welke eisen men aan zo'n polderpad
stelde. Het pad moest uit zand bestaan, één el (0,68 m) breed en de
zandlaag moest 10 duim dik zijn.
Naast het pad diende men voor de
ontwatering, een greppel te graven
die 60 duim diep moest zijn en die
door middel van aarden buizen met
de sloot verbonden was. Kennelijk
was dit padgedeelte in bouwland
gelegen, tussen de Burgerdijkse weg
5
en De Lier.
Enkele oudere Maaslanders herinneren zich het pad tussen de Maaslandse dam en Perdik (Burgerdijkseweg) nog wel. (red.: zie hiervoor
ook de bijdrage van Van Dijk). Volgens de legger moet het pad zo rond
het jaar 1933 in onbruik zijn geraakt.
Na al deze polderpaden zullen we nu
nog enkele kadepaden wat nader bekijken.
Kluiskade, Korte Buurt, Aalkeetpolderkade
Dit stelsel van paden vormde de verbinding tussen de Zuidbuurt en het
dorp. Opvallend is dat de. paden
6
elfde jaargang nr. 3, augustus 1987
nooit één naam gekregen hebben, hoewel ze vóór de aanleg van Rijksweg
20 één geheel vormden. Het pad werd
echter onderbroken door enkele grote
bruggen over de Noordvliet, de
Middenvliet en de Boonervliet.
Ook het onderhoud viel in drie delen
uiteen. De Kluiskade werd onderhouden door de Commandeurspolder,
de Foppenpolderkade of Korte Buurt
door de Foppenpolder en de Aalkeetpolderkade uiteraard door de
Aalkeet- Buitenpolder.
De paden moeten al zeer oud zijn,
1vant ze worden op alle bekende oude
kaarten aangegeven. Ze zijn waarschijnlijk ouder dan de rijwegen,
zoals de Kerkweg en de Zuidbuurtseweg, die parallel lopen aan de ka depaden, echter aan de overzijde
van de vliet, die hier wel Zuidgaag
wordt genoemd. Ook na de aanleg
van die wegen bleven tot vandaag
toe de oude kadepaden in stand. Men
dient hierbij te bedenken, dat de
rijwegen vroeger onverhard waren en
daarom vaak veranderden in modderige karresporen. De voetpaden
bleven dan beter begaanbaar voor
hen die te voet gingen naar kerk en
school. De boeren gebrÛikten met
hun 1 kerkebrikken 1 de rijwegen .
Trekkade
De Trekkade, lopend langs de Noordvliet of Trekvliet, over de kaden
van de Commandeurspolder en de
Duifpolder, is ongetwijfeld één
van de meest bekende Maaslandse
1
kaadjes 1 • Zoals de naam aangeeft.
hebben we hier te doen met een oud
trekpad of jaagpad, waarover
paarden (en mensen ) zich langzaam
voortbewogen om een schip te trekken.
Omstreeks het midden van de 17e eeuw
kreeg de stad Delft t oestemming om
een stelsel van trekpaden aan te
leggen vanuit Delft in de richting
van Maassluis en Vlaardingen . Hierdoor werd het mogelijk regelmatige
vaarverbindingen van trekschuit en
beurtschepen te onderhouden tuss en
de genoemde plaatsen. De paden
werden en worden (maar dit laatste
zal binnenkort veranderen ) nog
steeds door de stad Delft onderhouden . Voor het ophogen van de
kaden gebruikte men naast kleigrond
ook huisvuil en stadspuin, zoals uit
opgravingen is gebleken. Aan de vorm
van sommige brugleuningen is nog
duidelijk te zien, dat de lijn van
het paard er zonder veel moeite
overheen kon. In Schipluiden komen
zelfs nog enkele rolpalen voor op
de kade. Waar de Noordvliet uitmondt in de Vlaardingse vaart werden
de paarden overgevaren. Men noemt
dit punt de Vlaardingse Schouw.
(red . : zie voor meer informatie over
de trekpaden in Midden- Delfland:
J. W. ~loerman, 1 Trekpaden 1 , in:
Molens, gemalen en andere water staatkundige elementen in MiddenDelfland, een inventarisatie van
hun cultuurhistorische waarden.
Uitgave: Provinciale Waterstaat
Zuid- Holland, Den Haag oktober
1985, blz. 233- 244. )
Evenals de Trekkade zijn verschillende ander e kadepaden nog dagelijks
in gebruik bij voetganger en fiet ser. Van Huis ter Lucht loopt de
Wipper s kade langs de Middenvliet
en de bekende Wi ppersmolen . Vanaf
Huis te r Lucht kan men via de
Foppenpolderkade en de Middenvliet
de Jachthaven, voorheen Van Dijk,
nabij het Bommeer bereiken. Van
hieruit kan men tegenwoordig in de
zomer met een pontje overvaren naar
de Kwakelweg of naar de Broekpolder .
Ook de Weve rskade, waarvan sommi ge
delen tot rijweg zijn verbreed, is
nog duidelijk als pad te herkennen,
op de kade van de Dijkpolder aan
de voet van de grote Maasdijk .
Met deze opsomming zijn we zeker
niet compleet. Sommige paden zijn
langzamerhand in onbruik geraakt.
De mensen die er wonen weten er nog
wel eens iets over te vertellen. In
de Zuidbuurt weet men nog hoe een
winkelman met zijn juk met manden
Boven : De Trekkade langs de Noord- of
Trekvl i e t begi nt bij Huis t er Lucht .
Onder : De Commandeurs kade juis t buiten
het dorp Maasland . Links de korenmolen ' De Dr ie Lelies '.
Midden-Delfkrant
over de kade van de Aalkeetpolder
langs de Boonervliet liep en zo via
de Rijskade zijn klanten in de
Broekpolder bezocht.
Ook kent men in de Zuidbuurt nog
wel de oude paadjes met slootplanken tussen de boerderijen. Me n kon
dan gemakkelijk naar de buren gaan,
zonder de lange laan af te lopen.
Ook de middenstanders en andere
bezoekers maakten graag gebruik van
deze 'sluiproutes'. Veel langer was
de laan die van de Zuidbuurt naar
de eendenkooi leidde . .
Een waas van geheimzinnigheid hangt
er over de verhalen van 'de kerkhoogt', een zeer oud pad tussen
Maasland en Vlaardingen. Het pad
zou nog dateren uit de vroege
Middeleeuwen, toen de Maaslanders
in Vlaardingen naar de kerk gingen.
Men noemde het pad dan ook wel
het Willibrordpad. Het pad zou
gelegen hebben op een oude kreekrug, een natuurlijke verhoging, die
dwars door de Commandeurspolder, de
Foppenpolder en de Aalkeetpolder
( de Put ) naar Vlaardingen liep.
Op historische gronden lijkt dit
alles niet erg waarschijnlijk.
Misschien hebben we hier met een
dorpssage te maken ?
Vele andere paden hebben echter
eeuwen lang wel echt bestaan en
zijn nog steeds in gebruik . Laten
we hopen dat ze ook na de reconstructie van Midden- Delfland het
wijde polderland blijven sieren.
K. Boschma
'Doelpqd'
Het volgende fragment is
van Maarten 't Hart. In
zijn boek 'Een vlucht
regenwulpen' (Uitgeverij
de Arbeiderspers, Amsterdam) ontmoet men verschillende plekjes die
in de omgeving van
Maasland zijn te plaatsen. Op blz. 61, 62 beschrijft hij een voetpad
door de weilanden, waarbij hij het Doelpad
voor ogen moet heb ben
gehad.
'Bij elk van de tegels waaruit het
pad bestaat, ontstaat in de loop der
jaren een klein stukje geschiedenis,
meer geschiedenis tijdens de tocht
van school naar huis dan omgekeerd
omdat ik kan blijven stilstaan op
weg naar huis. Maar ook op de heenweg ontdek ik hoe verschillend de
zomers zijn in de zes jaar dat ik
over het tegelpad wandel . Elk van
die zes zomers, die zes lentes,
heeft zijn eigen bloemen en dieren.
In het eerste jaar van mijn lange
wandelingen is het een voorjaar met
veel paardebloemen. Tot ver in de
zomer zijn de weilanden goudgeel
van de paardebloemen en heerst er
. een wonderlijke rust in de wei-
7
landen. Bij het begin van de herfst,
a ls ik na de vakantie weer naar
school ga, stuift het grauwwitte
pluis van de uitgebloeide paardebloemen over de weilanden en bedekt het ze lfs de sloten . Het jaar
daarop is een jaar van boterbloemen
en van veel onrust omdat de koeien
geen boterbloemen willen eten en
veel meer loeien en grazen en
lopen dan het jaar daarvoor toen
ze malse paardebloemen hadden. Het
is net of ik zelf ook onrust i ger
ben in dat jaar en of zelfs de
meesters op school opvliegender zijn,
of de onrust in de weilanden op hen
overslaat. Als ik in de derde klas
zit, is het een jaar van veel zuring
terwijl het jaar daarop zo vochtig
is dat ik langs elke tegel pissebedden zie lopen. Het jaar van de
pissebedden wordt gevolgd door een
jaar van spitsmuizen die je niet
zien kunt maar waarvan de schrille
kreten apklinken uit de ondergroei
van de vele kleine bosjes langs het
tegelpad.
Bij elk van de tegels hoort ook een
weersgesteldheid. Boven sommige
tegels lijken wel altijd donder koppen te hangen en sommige tegels
worden voor altijd verbonden met
grillige bliksemflitsen boven het
rietland. Maar de mooiste tijd van
het jaar is toch de nazomer met zijn
onwerkelijk blauwe luchten en de
lome hitte van de namiddagen. Soms
wordt er al voor de vakantie gehooid en steken mannen met naakte
bovenlijven grote plukken vergeeld
gras omhoog in de trillende lucht
en daarna schroeit het zomerlicht
het dorre gras. Na de zomer met de
lange vakantie komt de herfst met
de zachte, vaal donkere luchten, de
wonderlijk weemoedige stilte, het
onbeweeglijke water in de sloten,
de licht vochtige atmosfeer met
slechts zo nu en dan een kreet ~an
een vogel maar nauwelijks gezang
meer, behalve van een enkel roodborstje of een winterkoninkje. In
die tijd van het jaar staan de
koeien met star geheven kop omhoog
als ik over de tegels loop. In de
winter verdwijnt het tegelpad soms
onder de sneeuw .
Als het vriest wandel ik niet over
het pad maar schaats ik over één
van de vlieten naar school' .
Maarten 't Hart
Een steeds groter dee l van het
Doelpad wordt ver vangen door landboW;JWeg .
De foto's bij dit artikel zijn van de
auteur.
8
elfde jaargang nr. 3, august us 1987
Oude voet- en kerkepaden
~n
Midden- De lfland
(2)
De Lier
Ook op het grondgebied van de huidige gemeente
De Lier tekent Kruikius (1712) verschillende
voetpaden. Het zijn zowel paden die de kortste
weg vormen tussen twee dorpen, als paden die afgelegen boerderijen met elkaar verbinden. Over de
poldersloten lagen planken. Bij het overbruggen
van boezemwateren was toestemming van het Hoogheemraadschap Delfland nodig.
Het St. Jorisbeeld in de kerk van
De Lier trok in de Middeleeuwen
bedevaartgangers uit een wijde omtrek, onder meer uit het Westland.
Ze moesten echter een omweg maken
om de Lee te kunnen oversteken. In
1492 gaf Delfland toestemming om een
brug achter de kerk over de Lee te
bouwen ten behoeve van de pelgrims
en de in de polder wonende boeren.
Het bruggetje (de Kaaibrug) ligt er
na 500 jaar nog steeds voor de voetganger.
Dit is een wel heel vroege vermelding over een voetpad en brug. Het
belangrijkste voetpad in De Lier,
dat over de Lierweg en de Oostbuurt
naar de Lierhand liep, werd in de
17e en 18e eeuw elk jaar op kosten
van de gemeenschap gezand. Men
moet zich voorstellen _dat de wegen
in het najaar en de winter één mod-
derpoel waren, zonder enige verharding zoals grint. Een smal bezand
pad bracht enig soelaas. Maar het
informele karakter van verreweg
de meeste paden bracht met zich
mee, dat ze in archieven niet genoemd worden.
Onder de gebruikers vormden de
niet-gereformeerde kerkgangers een
aparte categorie. Rond 1610 werden
de contra-remonstranten uit Rotterdam 'slijkgeuzen' genoemd, omdat ze
over de modderwegen de kerkdiensten
in de naburige dorpen bezochten.
Rooms - katholieken gebruikten de
voetpaden om de vele schuilkerken
te bereiken en in de vorige eeuw
waren het de 'afgescheidenen' uit
het omliggende gebied, die via de
paden de kerkdiensten bezochten.
Rond de eeuwwisseling waren vele
paden nog in gebruik : niet alleen
kerkgangers, maar ook boerenarbeiders, bedelaars, etc. maakten er
gebruik van. In het voorjaar en in
de zomer trokken 'aannemers' met
groepen schooljongens ( er was nog
geen leerplicht ) naar boeren in de
omgeving om bonen te leggen en te
plukken.
bespreken .
De Lier- Maasland
Het pad liep tussen het dorp De
Lier via de Burgerdijkseweg naar de
Westgaag bij de Maaslandse dam. Een
oude Lierse mevrouw heeft het pad
rond 1910 nog gebruikt, toen ze met
een vriendin de naaischool in
Maasland bezocht. Het was circa
een uur lopen naar Maasland. Over
de Schee lag een oude molenwiek,
die nog lang is blijven liggen,
nadat het pad kort na 1910 in onbruik raakte.
Een restant van het pad bestaat nog
steeds als fiets- en voetpad.
Het loopt van de provinciale weg
( Burg .Creezeelaan ) naast de Algemene Begraafplaats naar de Burgerdijkseweg . Het is betegeld en heeft
een recreatieve functie, maar wordt
zeker ook gebruikt door bewoners
van 'Perdik' die per fiets naar
het dorp gaan.
Burgerdijkseweg-Oostbuurt
Vanaf het punt waar de Burgerdijkseweg dood loopt, voerde het pad langs
de woning ' 't Kraaienest' en achter
de boerderij 'Iepenhof' naar de
Oostbuurtseweg . Een oude bewoner
( 95 jaar) van deze laatste boerderij weet zich dit ongeplaveide pad
nog goed te herinneren. Volgens hem
raakten de paden met de opkomst van
de fiets in onbruik . Waar het pad de
Oostbuurtseweg bereikte, stond een
'tiendpaal', waarvan er meer in de
polder waren te vinden. Deze tienden
werden jaarlijks ( ? ) ten overstaan
van een notaris geveild. Het pad
liep over een hoge rug in het land ,
en één van de gebruikte percelen
heet nu nog: 'schuine padland'.
Kralingse kade
Dit pad liep over de Kralin gerkade
(ook wel Branderska genoemd ) met de
verkaveling mee tot aan de Gaag bij
de Nieuwe weg. Over het gebruik van
het pad zijn geen bijzonderheden
meer bekend.
Hoefpad
Vanaf de Bommel aan de Hoogweg liep
dit pad door de Hoefpolder en kruis te de Hoefweg naar de Hoof woning
aan de tegenwoordige Hooflaan. Vanaf
de Hoofwoning passeerde het de Oude
Dijk en bereikte bij de Kleine Hei
Dom van De Lier (noordzijde)
foto E. den Tek
Midden-Delfkrant
Boven: De tai l van de kaart van
Kruikius uit 1?12.
Onder: Detai l van de eerste Mili t aire
en Topografische Kaar t uit + 1850 .
de Maasdijk. Het pad werd druk gebruikt door Maasdijkers die in De
Lier naar de kerk of naar school
gingen. Kerk en christelijke school
aan de Maasdijk dateren pas van na
1900. Rond 1900 werd het pad nog
steeds door enkelen gebruikt en
zelfs na de Tweede Wereldoorlog
liepen enkele Rooms- katholieke kinderen van Maasdijk nog via deze weg
naar de school in De Lier.
Het gedeelte door de Hoef polder werd
vroeger gezand en is rond 1940 betegeld. Dit gedeelte, dat wegens aanleg van tuinen enkele malen is ver legd , wordt no g steeds door veel
fietsers gebruikt. Alleen het stuk
tussen de Bommel (Hoogweg ) en
Schefferweg resteert nog als tegel pad. Het pad staat op de legger van
wegen en voetpaden. Uit de archieven
blijkt dat vanaf 1750 geld werd uitgegeven voor het bezanden van het
'voetpad naar de Maasdijk' .
K.F. van Dijk
9
10
elfde jaargang nr. 3, augustus 1987
Oude voet- en kerkepaden in Midden- Delfland
(3)
Oostelijk Midden-Delfland
Ten oo s ten van de s poorlijn troffen we maar weinig
echte kerkpaden aan. Logisch als men de topografisch-kerkelijke. situatie nader beziet. De NoordKethelpolder en de Oost - Abtspolder waren (en zijn)
kerkelijk grotendeels geÖriënteerd op het dorp
Kethel. De Kandelaarweg en het voetpad ten zuiden
van de Poldervaart zijn dan in veel opzichten ook
de snelste wegen om Kethel te bereiken.
Enkele oudere personen vertelden ons
dat de bew-mers van 'De Kandelaar'
vroeger we ~ · langs één van de tochtsloten ove:r de spoorlijn naar het
Groenewegje liepen, maar het is de
vraag of n:ze route een kerkpad
genoemd kan worden. De Kandelaarweg
is een echte ·landweg, maar het pad
ten zuider, v;:m de poldervaart is een
typisch v<;etpad gebleven . Na recente
herstelwe1·kzaamheden is het ook over
het niet bewoonde gedeelte tot aan
de Schie weer door fietsers te berijden.
(13e eeuw ). Aan de noordzijde is
geen doorlopend pad, maar aan de
zuidzijde treffen wij op de kaart
van Kruikius uit 1712 al een pad
aan. Dit pad was in beheer bij de
Oost - Abtspelder en tegenwoordig bij
de gemeente Rotterdam en Schiedam.
Het komt aan de westzijde uit op de
Polderweg.
·
Kerklaan
De Poldervaart is één van de oudste
gegraven vaarten in deze omgeving
Juist buiten het Midden- Delflandgebied bevond (en bevindt ) zich tussen
de Polderweg en de dorpskern van De
Kethel een kerkpad, zelfs Kerklaan
geheten. Vanaf de spoorlijn versmalt
het weggetje zich, om zich via een
kwakel over de Poldervaart richting
Detail van de kaart van Kruikius uit
1712 met het pad langs de Poldervaart,
een gedeelte van de Kerklaan en van
het Trekpad langs de Sehie.
Pad aan zuidzijde van Poldervaart
Ketnel te begeven . Over de Kerklaan
zijn al oude gegevens bekend .
Jaagpad langs de Schie
Het jaagpad l angs de Delftse Schie
is onder vele recreanten genoegzaam
bekend. Plannen zijn uitgewerkt om
dit pad vanaf de Kandelaar tot aan
Delft te herstellen. ( red.: De
werkzaamheden zijn inmiddels gereed. ) Vanaf de Kandelaar loopt het
jaagpad in zuidelijke richting, gescheiden van de Kandelaarweg, door
langs de westzijde van de Schie.
Officieel heet het pad daar Kethelsekade. Het Rotterdamse deel is
buitengewoon slecht onderhouden en
nauwelijks bruikbaar voor fietsers.
De westzijde of zo men wil de zuidzijde van de Schie is sinds 1579 in
gebruik als jaagpad. Gebruikers
dienden aan herstel en onderhoud
bij te dragen. Sinds 1632 werd er
tol geheven van de schuitenjagers.
In 1661 werd onder Overschie een
monumentaal Stadstolhuis gebouwd ~
Helaas werd dit grote pand in de
Tweede Wereldoorlog gesloopt.
Ook ten oosten van de Schie treft
men weinig kerkpaden aan. Akkersdijk, hoewel grotendeels gemeente
Delft, is vanouds kerkelijk ten dele
op Overschie geÖriënteerd. Tot in de
jaren vijftig rolden op zondag de
boerenwagens over de Rotterdamse Weg
.naar de grote dorpskerk van Overschie.
Paden in de Akkerdijkse polder
De Akkerdijkse polder ten oosten van
de Schie kent bijzonder ver in het
land gelegen boerderijen en lange
Midden-Delfkrant
11
oprijlanen. Dit valt te verklaren
uit de ligging van de oude boerderij plaatsen op kreekruggen . Kruikius
laat zien dat deze boerderijen onderling verbonden waren door een
pad .
De Akkerdi jkse Weg - nu een aantrekkelijk recreatief fietspad ten
oosten van Rijksweg 13 - liep vroeger door t ot aan de Rott erdamse Weg
tussen de buurtschap De Zweth en
Delft . Dit gedeel t e van de weg bestaat nog wel , maar wordt nauwel ij ks
meer gebruikt . Er bevindt zich ook
nog een landweg naar de Overslag .
Ten oosten van Rijksweg 13 is er
eveneens nog een verbindingspad
tussen een aantal boerderijèn. Ook
dit pad liep vroeger door naar de
Rott erdamse Weg.
Zwethkade
Een echt voetpad - met moeite ook
door fietsers te gebruiken - l oopt
over de dijk ten noorden van de
Berkelse Zweth. De Zwet hkade noordzi j de werd in het laatste kwart van
de 15e eeuw door de polder Akkersdijk aangelegd . Over het onderhoud
hier van is nogal veel te doen geweest. Ui teindelijk werden de
kosten van onderhoud gedeeld door
Berke l en Akkersdijk. Langs het
voetpad aan de noordzijde van de
Zweth liggen verschillende huizen en
boerder ij en . Het vervoer naar en van
deze boerderijen ging vr oeger grotendeels over water .
J.M.J. van den Berg
Onder :
Weer een gedee~te van de kaar t van
Kruikius , nu met een aanta~ paden in
de Akkerdijksche Po~der en ~angs de
Zweth . Ook een gedee~te van het
trekpad tussen OVerschie en De~ft,
~angs de westoever van de Schie , is
De zuidzijde van de Zwe th - de
kant van de polder Schieveen - was
vroeger in gebruik als jaagpad naar
het Berkelse Verlaat. Hier passeerden in het verleden veel scheepjes,
vooral geladen met tuindersprodukten uit de omgeving van Berkel en
Rodenrijs, met .als bestemming de
oml iggend e steden. Thans i s hier
geen pad meer aanwezig .
Boven:
Een oude foto van het trekpad ~angs
de Schie op de kade van de OostAbtspo~der tegenover Overschie . Bij
de Hooge Brug was een overzet om de
tocht naar De~fshaven te vervolgen .
goed zichtbaar . Ten noorden van de
boerderij Vijver- Schie Zag over de
Mandjeskade een voetpad tussen de
Schie en de Tanthofkade/Harreweg .
12
elfde jaargang nr. 3, augustus 1987
Oude voet- en kerkepaden in Midden-Delfland (4)
lijk oneens ZlJn over de vraag wie
het onderhoud daarvan moest betalen.
Schipluiden
Ook om een andere reden is de Voddijk historisch gezien interessant.
Onderzoekers van naam , waaronder de
vroege re dijkgraaf van Delfland, de
heer J.P. Winsemius, sluiten niet
uit dat de Voddijk vroeger bij
Schipluiden overging in de Zouteveenseweg, waardoor er een directe
verbinding tot stand kwam tussen
't Woudt en de Vlaardinger Woudweg.
Mogelijk is de Voddijk een verbastering van Wouddijk.
Ook administratief gezien vormt de
Voddijk een grens. Kruikius maakt in
1712 al verschil tussen het gebied
ten westen en ten oosten van de ·
Voddijk, die hij respectievelijk
'Over de Voddijk' en 'Beneden de
Voddijk' noemt. Het kadaster nam in
+ 1820 de Voddijk eveneens als grens
tussen blad 1 en blad 2 van sectie
Toen Nicolaas Kruikius met ZlJn helpers zo tussen
1705 en 1710 het veldwerk·deed voor de in 1712
gereed gekomen kaart van het Hoogheemraadschap
van Delfland, heeft hij kennelijk al· gebruik gemaakt van allerlei smalle voetpaden, die in het op
te meten terrein voorkwamen. Deze paden waren
waarschijnlijk zo belangrijk, dat ze werden opgemeten en ingetekend.
De meeste oude voetpaden op het
grondgebied van Schipluiden hebben
in de loop der jaren hun betekenis
verloren en zijn tenslotte in de
vergetelheid geraakt. Maar toch is
de geschiedenis van sommige paden
interessant genoeg om er wat nader
op in te gaan.
Voddijk
Een in meerdere opzichten belangrijk
voetpad was de Voddijk . Dit pad liep
vanaf de Woud seweg, ongeveer tegenover de laan naar de boerderij van
de familie Oosthoek, door de Klaas
Engelbrechtpolder (voorheen Hodenpijlse polder en Klaas Engelbrechtpolder) naar de hervormde kerk in
Schipluiden.
De Voddi jk is hier en daar in het
terrein nog duidelijk herkenbaar.
Het pad staat ook nog op de 'Legger
van Wegen en Voetpaden' van de
gemeente Schipluiden. De bruggetjes
en planken over de tochten en
sloten zijn echter al jaren verdwenen. Overigens is het onderhoud van
deze 'kunstwerken' altijd al een
probleem geweest. In het archief
van Delfland bevindt zich onder andere een briefwisseling uit 1712
van Kruikius, waarbij ingelanden en
andere belanghebbenden het duide-
c.
Maar dit alles kon niet verhinderen
dat ook het Voddijkpad in onbruik is
geraakt. Tot + 1925 werd het pad
nog gebruikt door ambachtslieden en
kerkgangers. Daarn.a, tot + 1945
diende het pad nog als wandelpad,
maar toen de bruggetjes en planken
verdwenen, was ook dat verleden
tijd.
·Kerkpad Woudsepolder
Excursie langs het oude Voddijkpad.
Tot voor een aantal jaren was deze
wandeling van Schipluiden naar de
Woudseweg nog mogelijk. Nu zijn er
teveel hindernissen en te weinig
bruggetjes .
Een ander, wat minder belangrijk
voetpad liep vanaf de Woudselaan
naar 't Woudt. Ook dit pad kende
Kruikius al. Het werd nog tot
+ 1900 vrij intensief gebruikt als
Tkerkepad' door bewoners van de
Noordhoornseweg en het eind van de
Dijkhoornseweg. Bij nat weer was
dit pad echter onbegaanbaar en
verkozen de kerkgangers de verharde
wegen. Ze moesten dan via de
Woudseweg naar 't Woudt lopen.
Het kerkpad door de Woudsepolder
werd tot + 1945 regelmatig gebruikt;
daarna werd dit minder en nu is het
bijna geheel in onbruik geraakt .
Een klein stukje rest nog tussen
't Woudt en enkele boerderijen ten
westen van het kerkdorp. Hier liggen
nog twee planken met leuning
(vlonders) over de sloten (zie afbeelding).
Zuidkade
Deze kade loopt van de Zouteveenseweg naar de Tanthofkade en heeft in
het stelsel van bedijkingen rond
het veenwater 'de Kene' een grote
rol gespeeld. In de 16e eeuw was de
Kene plaatselijk meer dan 50 meter
breed.
Deze Zuidkade vormt de scheiding
tussen de Kerkpolder en de Zouteveense polder. Het eerste stuk vanaf
de Zouteveenseweg tot de Kerkpoldermolensloot is aangelegd door een
drassig gebied. Kruikius noemde dit
gebied in 1712 aan de kant van
13
Midden-Delfkrant
Zouteveen 'Bijstervelt', wat laag en
woest land betekent. Het land aan de
kant van de Kerkpolder noemde hij
'De Hel' en dat is ook al geen
vriendelijke naam .
De Zuidkade heeft eeuwenlang dienst
gedaan als waterkering en als voetpad. Het was de kortste verbinding
tussen Schipluiden en Abtswoude.
Ook kinderen die vanuit Abtswoude
de school in Schipluiden bezochten,
maakten er gebruik van; één van hen
was de dichter Hubert Korneliszoon
Poot ( 1869- 1733 ) . In een gedicht,
waarin hij over zijn jeugd en
schoolgang spreekt, maakt hij er
zelfs melding van.
De Zuidkade werd nog tot + 1925
gebruikt door ambachtslieden en
kerkgangers . Het pad komt nog voo r
op de 'Legger van Wegen en Voetpaden' van de gemeente Schipluiden.
Afgezien van wat ongerief bij het
zandlichaam van Rijksweg 19 is ook
vandaag de dag een wandeling over
deze oude dijk nog een genoegen.
L.M. van Velzen
Tentoonstelling
Nog tot en met 30 augustus is er in
Delft een tentoonstelling over laagland. In natuur- en milieucentrum
'De Papaver' kunt u van alles zien en
lezen over dieren en planten in onze
weiden en plassen .
De tentoonstelling, op mooie panelen,
is geleend van de Vereniging tot
Behoud van Na tuurmonumenten. De
vogelwacht Delft heeft voor een
aanvulling gezorgd met informatie
over de ontwikkelingen in de omgeving
van Delft.
Het geheel is, denk ik, vooral leerzaam voor de ge1nteresseerde leek.
' De Papaver' ligt in de Delftse Hout,
pal ten oosten van Rijksweg 13 (Den
Haag-Rotterdam). De herrie van die
weg is dan ook voo rtdurend te horen,
als je de tentoonstelling bekijkt.
Maar daar moet u zich maar niet door
laten weerhouden.
Kruikius gaf op zijn kaart een groot
aantal voetpaden aan i n de omgeving
van Schipluiden . Op dit detail van
zijn kaart zijn ze allemaal geheel of"
gedeeltelijk te zien : het Voddi j kpad,
het kerkepad i n de Woudse Polder, de
Zuidkade. Ook de Tanthofkade was een
be langri j k voetpad en er waren nog
meer paden tussen diverse boerderijen .
'De Papaver', Korftlaan 6a, Delft
Telefoon (015) 13 43 10
Openingstijden :
maandag t / m vrijdag : 9.00- 16.00 uur
zondag:
14 . 00- 16.30 uur.
(H.T.)
14
elfde jaargang nr. 3 , augus tus 1987
Nieuwe paden in Midden- Delfland
De artikelen ~n dit nummer van de Midden-Delfkrant
zijn voornamelijk gewijd aan de oude kerkepaden en
andere voetpaden uit het verleden.
Sommige van deze paden zijn nog aanwez~g (Hoeveel
eeuwen al?) en kunnen nog steeds gebruikt worden.
Andere paden zijn in onbruik geraakt. Maar er zijn
ook nieuwe wandelpaden in en rond Midden-Delfland
aangelegd. Op deze pagina willen we er een paar
noemen.
S.O.M.D. - paden
In het recente verleden is door de
Stichting Onderzoek Midden- Delfland
(de voorloper van het Recreat i eschap)
een plan gemaakt voor een aantal
kleine recreatiev e voorzieningen in
Midden- Delfland . Met deze kle inschalige plannen wilde men vast
vooruit lopen op de op handen zijnde
rec onstr uctie (de Reconstructiecommissie was toen nog niet ingesteld}
Veel is e r niet gerealiseerd van deze
planne tjes. Wel een drietal paden ten
zuiden van Delft en ten noorden van
Schiedam/ Ke t hel. De twee paden ten
zuiden van Delft liggen t en zuiden
van de wijk Tan t hof, tussen Ab t swoude
en de Tanthofkade (ook een oud
voe t pad). Ze zijn te herkennen aan de
klaphekjes langs Abtswoude, niet ver
van de bunke r die daar staat.
Zo'n klapkekje bevindt zich ook aan de
Harreweg (in de buurt van de Woudweg.
Het pad h ier loopt van de Harr eweg
naar de Groeneweg .
Even ten zuiden van dit pad loopt,
langs de noordgrens van de opspui ting
in de Polder Noo rd- Kethel een voe t - ,
f i e ts- en ruiterpad, eveneens tussen
de Harreweg en de Groeneweg. Dit
laatste pad is onlangs, in het kade r
van de Uitvoering bij Voorrang , door
de Reconst r uctiecommissie tot s t and
gebracht.
Ook hier is, evenals ten zuiden van
Delf t, een 'ommetje' mogelij k - l angs
het ene pad heen en langs het andere
terug ~
Langs de Har r eweg i s in zuidelijke
Klaphekje aan de Harreweg
rich ting het parkje te bereiken, dat,
vlak ten noorden van het oude kerkje
van Kethel, de herinnering aan het
agrarisc h verleden van dit dorp (nu
s taclswij k) levendig houdt.
·,_ J .. '
\.
I
'
-.
Inschrijfkaart
15
Mi dden-Delfland is de moeite waard.
Ik word lid van de Midden- Delfland Vereniging.
Ik ben dan tevens geabonneerd - op de Midden- Delfkrant.
naam
<1)
.w
•r-1
~swaterstaat
blijft
;voorden schuldig
<1)
0
straat en huisnummer
s
<1)
~
weg 19 : tussentijds bericht
postcode en woonplaats
laatste Midden- Delfkranten
htten we u, dat Rijkswaterstaat
de effecten van aanleg van
weg 19 in het verleden veel te
kleurig' heeft voorgesteld. Het
hier om de effec ten wat betreft
luidhinder, de luch tve rvuiling
de vogelstand. Met diverse
zoeken werd deze stelling onder-
handtekening
*
als gewoon lid tegen een j.aarlijkse
contributie van I
(minimum I 22,50)
* als
jeugdZid tegen een jaarlijkse contributie van
I 7,50 (alleen voor personen t/m 17 jaar).
Geboortedatum:
*
=
doorhalen wat niet gewenst wordt
Ik wacht uw acceptgirokaart af.
vo.u
UC::.t:.C::
V V V !.Hlc:l.J...L~t:
pU.LUt::.L
t:::t::.ll
recreatieve inrichting gegeven en de
bebossing begint hier en daar al
ergens op te lijken; Hierop inhakend
Vaell.L
Ud.U.Lj
Ut:
Jä.CllLllêlVell
· L.alJ.en-
burg' en de Watersportweg.
Mededelingen over loopafstand en
- duur zijn op een bord aagegeven.
I
Wandelen op de grens van
stad en land
Een ander, zeer verrassend pad, loopt
op de grens van stad en land langs
de noordrand van de Vlaardingse wijk
Holy. Op h"e t bijgaand kaartje zijn
in dit verband twee wandelroutes
aangegeven (A en B), die beginnen
bij de Amstèrdamlaan. Deze beide
routes lopen voor een deel door de
woonwijk en door het (overigens
bijzonder aantrekkelijke) wijkpark.
Wilt u zich beperken tot het
gedeelte op de grens van stad en land,
dan kunt u het best starten op het
parkeerterreintje aan de Holyweg/
Vlaardingervaart. Het (zeer smalle)
pad voert gedeeltelijk langs de
z.g. perskade en biedt een fraai
uitzicht over de Holierhoeksepolder
(Hoe lang nog?). Het"pad . loopt verder
langs de singel van de begraafplaats
Holy en door een smal plantsoen.
Aan het eind van de Holyweg moet u
even opletten: er Z~Jn twee manieren
om het terrein van de vroegere
IJsselhoeve te passeren, aan de
zuidkant via een klein stukje
Populierendreef, of aan de noordzijde
via een stukje Holyweg en het (nieuwe)
fietspad tussen de Breeweg en de
bij de eerste gelegenheid linksaf.
Het smalle paadje loopt even door de
'bush-bush' en komt weer uit op een
perskade, waar zich hier aan weers zijden een sloot bevindt . Wederom een
mooi uitzicht over de polder.
Vóór het zandlichaam van Rijksweg 19
buigt het pad, dat inmiddels wat
officiëlere proporties heeft aangenomen, naar het zuiden door een parkstrook.
U kunt hier de wandelroute van het
kaartje blijven volgen, maar ook
gewoon rechtsomkeerd maken en dezelfde
route terug volgen . U ziet dan alles
eens van een andere kant. En het
blijft verrassend ...
Nog enkele gegevens:
Wandelroute A: lengte 3 km (ca. I uur)
Wandelroute B: lengte 6 km (ca.2 uur)
Het is raadzaam om stevige schoenen
te dragen.
Bij het Natuureducatief centrum van
de afdeling Plantsoenen van de
gemeente Vlaardingen is een boekje
verkrijgbaar met een beschrijving
van een wandeling door het wijkpark
Holy . Inlichtingen: telefoon
er, schreven we in de vorige
door ons (Werkgroep
~ijksweg 19) een rapport gemaakt
ie waarschijnlijk rampzalige
sen voor de vogelstand in Middenlnd (weidevogels, wintergasten,
~kooivogels). Bij de besluit~g destijds hebben deze effecten
~nkele aandacht gekregen, doordat
~ zo optimistisch over schreef.
lat in feite dus om een grote,
e schadepost.
~-Delfkrant,
nee rapport van de Werkgroep dateert
van 24 februari j . l. Het is uitgebreid
onderbouwd. Het wordt besloten met een
aantal vragen aan RWS, o.a. waar men
zijn zo zonnige verwachtingen ('Uiteindelijk geen effecten') op baseerde.
Omdat er van RWS geen antwoord kwam,
hebben we op 23 april j.l. ons
verzoek herhaald. De gemeenten Delft
en Vlaardingen hebben de Werkgroep
inmiddels per brief laten weten, dat
men vindt, dat de schade aan de
vogelstand een rol moet gaan spelen
in de inpasbaarheidsdiscussie. Deze
gemeenten hebben dit ook aan het Rijk
laten weten.
Maar R\<IS heeft nog altijd niet
geantwoord op het rapport van de
Werkgroep ...
2.
Woor de luchtvervuiling door Rijksweg
19 geldt iets soortgelijks. Door
Provinciale Waterstaat is in
februari 1986 een rapport daarover
gepubliceerd. De resultaten logen er
niet om. De provincie en de gemeenten
Delft, Schipluiden, Schiedam en
Vlaardingen hebben, op verschillende
manieren, aan het Rijk geschreven, dat
de luchtvervuilingsaspecten ook een
rol moeten spelen in de inpasbaarheicts
discussie. Maar RWS heeft nog met
geen letter gereageerd ...
En intussen gaat RWS gewoon door met
de voorbereidingen voor aanleg door
gronden op het tracé aan te kopen.
Werkgroep Stop Rijksweg 19
Henk Tetteroo
Van der Lelystraat 11 p.
2614 EC Delft
16
elfde jaargang nr. 3, augustus 1987
Voge~s ~n Midden-De~f~and~
zestig jaar ge~eden (2)
De kwartelkoning
De kemphaan en de watersnip waren wat ongewone
vogels, maar in onze polders leefde nog een veel
geheimzinniger vogel, de kwartelkoning.
De naam is al merkwaardig. In ons land broedden
ook kwartels, een heel andere soort vogels. Die
kwamen in Delfland niet voor, ik heb ze wel gehoord op de Veluwe. Volgens een oud volksgeloof
werden de kwartels, die wa·t kleiner zijn, · op hun
jaarlijkse tocht naar het zuiden aangevoerd door
een wat grotere vogel, onze kwartelkoning.
Vandaar die naam.
Van dat aanvoerderschap geloof ik
niets, maar die oude verhalen zijn
op zich zelf wel aardig. Er wordt
zoveel door elkaar gehaald. Een oom
van mij op een boerderij aan de
vroegere Gatweg, nu Wi llemsoordseweg in de Zouteveen, vertelde ons
dat oude koekoeken in het najaar
sparwers (in de boeken heten ze
sperwers) werden. Dat verhaal kende ik al, ik lachte er niet om, had
zelfs wel begrip voor het misverstand. Als je maar half goed kijkt,
en menige boer kijkt beter naar
koeien dan naar vogels, heeft een
mannetjeskoekoek wel wat van een
sperwer, ze zijn ongeveer even groot
en beide hebben een mooie, licht
grijsblauw golvend gestreepte
borst. Wil je naar vogels kijken om
ze te kennen, kijk dan goed. Een
boer heeft meestal wel wat anders
aan ZlJn hoofd. In de Rijnstreek
stond ik eens, lang geleden toen er
nog geen melkmachines waren en met
de hand gemolken werd, in de melkbocht en zei tegen de man onder de
koe: 'Daar boven je in die populier zit een torenvalk op zijn nest,
hij kwam daar net met een muis in
zijn poten voor zijn jongen aanvliegen' . 'Een torenvr jk? Ik zie
daar dikwijls een koekoek' kreeg ik
ten antwoord. Weer zo'n verwarring,
een paar ongeveer even grote vogels
werden door elkaar gehaald, of beter
gezegd: een minder bekende vogel
werd voor een bekende gehouden.
- Voor de psychologie van de mens
zit er misschien wat in, dat daarbij de grootte, en niet de kleur
en het gedrag van de vogel de waarneming schijnt te bepalen.
Terug naar de kwartelkoning. Net
als alle andere vogels heeft hij
ook een latijnse, internationaal
gebruikte naam. Die luidt: Crex crex.
Spreek dat scherp uit, met gesloten
stembanden, schreef Thijsse al rond
1900. Je hebt dan precies de roep
van de kwartelkoning, zoals ik die
vroeger jaar in jaar uit in onze
velden overdag en vooral 's avonds
horen kon, wel op achthonderd meter afstand. Nagenoeg niemand in
Delfland wist waar dat rare geluid
vandaan kwam. De vogel is al lang
bij ons in Delfland weg. Nu al een
aantal jaren geleden stond hij te
boek als een in Nederland uitgestorven vogel, maar dat bleek ~iet
juist te zijn. In de uitgestrekte
uiterwaarden langs de Lek en de Waal
broeden er nog, niet veel. Zestig
jaar geleden waren er in ons land
veel meer, maar zo goed als niemand
kreeg hem ooit te zien. Er zullen,
denk ik, nu in ons land geen tien
mensen leven die hem ooit wel eens
in zijn ogen gekeken hebben. Ik acht
mij gelukkig, een van dat kleine
aantal te zijn.
Hierbij het tweede artikel van
Teun van der Kooij (geb. 1901) over
het vogelleven in Midden- Delfland
rond 1925.
De illustraties zijn ook deze maal
genomen uit Verkade 's albums door
Jaa.P. Thijsse: Zomer (1907),
Herfst (1910) en De Bonte ~lei (1911) .
De aquarellen zijn van de hand van
Jan van Oort.
Hier onder:
Geen koekoek, maar een torenvalk.
Geheel onder:
Geen kwartelkoning, maar patrijzen.
17
Midden-Delfkrant
In 1912, misschien 1913, kreeg ik
van de maaiers in het hooiland
van mijn vader zeven of acht eieren
van een uitgemaaid nest, van een
soort patrijsje, zeiden ze. Mooie
eieren, licht bruinachtig geel van
kleur, met zacht roodbruine vlekken,
van het type als bij het waterhoentje, maar kleiner . Als de zeis over
zo'n nest was gegaan zou de vogel
open en bloot te zien zijn als hij
weer op de eieren zou gaan zitten,
dat deed hij natuurlijk niet. Zo'n
legsel van deze eieren kreeg ik
meestal ook in de volgende zomer
van de maaiers.
Van een soort patrijsje, zeiden ze.
tat kan er op wijzen dat ze · het
diertje wel eens, heel terloops,
hebben gezien. In de eerste jaren
werd ik niet wijzer van wat de
maaiers vertelden. Dat het om de
kwartelkoning ging ben ik gaan begrijpen toen ik in oktober 1917
in Rotterdam les in boekhouden had
en in een boekwinkel aan de Kruiskade het boekje van A.B. Wigman zag
liggen: Vogelleven in Nederland. Ik
dacht dat het voor f 1,25 te koop
was, in de winkel moest ik er twee
dubbeltjes meer voor betalen maar na
enig nadenken kocht ik het toch. Met
een grote sprong werd mijn vogelkennis vermeerderd, door de prachtige foto's en de korte, goed
weergegeven beschrijvingen. Dat
boekje werd het begin van de rond
zestig vogelboeken die ik nu heb. Ik
begreep dat het rare erex- crex- geroep met geen mogelijkheid van een
andere vogel dan de kwartelkoning
kon zijn.
Maar geheimzinnig als hij leeft! Hij
werd ook van buikspreken verdacht,
als je hem vóór je hoorde kon hij
best achter je zijn . Maaiers hebben
ook wel gedacht dat het scherpe geluid dat ze hoorden iets van een
onbekend reptiel, een slangetje of
een soort . hagedis misschien, moest
zijn. Een beest maakte geluid, maar
liet zich nooit zien.
En toch! Op een zondagmiddag ging
ik met een paar kranten op zak (je
moet je nooit vervelen), naar het
hooiland, over de molensloot. Het
zal tegen eind juni geweest zijn,
kort voor de hooibouw. Al van ver
hoorde ik het scherpe crex- crex, ik
kon wel eens geluk hebben. Bij een
dammetje over een tussensloot,
tussen de bovenste zeven- en de
tienhond bij de Rijska, ging ik in
het lange gras liggep, en maar afwachten . Die zo goed als. droge
tussensloot kon ik afkijken, van
jongsaf was ik met een uitstekend
gezichtsvermogen bevoorrecht, en
daar zag ik in de verte iets lopen .
Het kwam, soms wat sluipend, naar
mij toe en daar hoorde ik ook het
mij al lang bekende vreemde geluid.
Als je aan vogels doet moet je in
zo'n situatie alle tijd hebben, je
doodstil houden, roerloos, je gevoelens afleggen en je vooral niet
opwinden. Je geluk is dan zo breekbaar; bij het geringste dat de
vogel verdacht vindt is hij weg. Hij
kwam, wat zoekend, dichterbij, tot
op tien à twaalf meter, ik kon hem
heel goed zien, al duurde dat niet
lang. Ik heb toen niet geprobeerd
zijn geluid na te doen, zo vlak bij.
Dat had ik wel eens gedaan met het
lang gerekte oei en het pittige
wieuw van het steenuiltje, die wij
een pootuil noemden. Die ging dan
met zijn wel een halve slag draaiende, brede kop op een schutting vlak
bij je, gemoedereerd naar je zitten
kijken, hij begreep er niets van.
Ook met de koekoek lukte het, aan
de Rijska ging ik tussen wat uitgegroeide kniepoten zitten, de roep
'koekoek' kon ik goed nabootsen, en
uit het riet van de Bommeer kwam er
een aanzetten. Die raakte al gauw
in opgewonden staat, vermoedde een
mededinger die hij niet zag en
begon nog harder te roepen dan ik,
zelfs drielettergrepig 'koekoekoek'
dat je een enkele keer van hem hoort,
als er wat met hem aan de hand is.
- Maar die middag in het lange gras
heb ik de kwartelkoning niet nagedaan, ik riep geen 'crex- crex'. Al
gauw hoorde ik zijn roep weer, fijn
vond ik het dat hij zich altijd
wist te redden.
Zijn roep klonk niet onwelluidend.
Het gekras van een kraai, de schorre
schreeuw van een blauwe reiger of
welk ander vogelgeschrei ook zou ik
niet gauw onwelluidend willen noemen. Vooral toen niet, in de stilte
van onze voorzomerse hooilanden,
met weinig ander geluid dan allerhande vogelgeroep, ruisend riet aan
de waterkant, soms een loeiende koe
of een hinnikend paard . Die waren
er ook nog, het was allemaal zo
anders dan nu.
Geheimzinnig, toch niet erg zeldzaam was de kwartelkoning bij ons,
zestig jaar geleden. Al heb ik hem
maar één keer gezien, gehoord heb ik
hem dikwijls. Meestal midden in de
maand mei voor het eerst, in de
jaren rond 1920. De vroegste door
mij genoteerde datum is 30 april
1930, toen hoorde ik hem op het
Vlietland bij de Stenen Molen. Een
maand later riep hij in de Zouteveen, op het land bij de Slinksloot
waar vroeger een meer was . In onze
polder de Put was hij elk jaar, soms
riepen er daar twee. Ook heb ik hem
gehoord in de Foppenpolder, en vlak
bij het dorp Maasland in Dijkpolder
waar het z.g. delletje lag, een laag
stukje land waar je 's winters al
gauw veldijs had. Bij Vlaardingen
liep ik in 1928 op de dijk, van het
station Vlaardingen Oost naar de
molen aan de Kortedijk; in 't
Ambacht was nog vrijwel niets gebouwd, en in het grasland in de
polder aan mijn rechterhand lag een
wat donkerder gekleurd stuk, op een
driehonderd meter afstand, zo te
KzuarteZkoning
zien een restant van een vroeger
meertje, misschien bij een dijkdoorbraak of zo iets ontstaan. Die donkerder kleur wees op een ander soort
begroeiing, het moet daar wat vochtiger geweest zijn. Daar hoorde ik
de kwartelkoning roepen. Eenmaal,
het kan in 1922 geweest zijn, heb
ik in onze polders binnen een afstand van drie à vier kilometer in
korte tijd zes roepende kwartel koningen gehoord. Ik haal een en
ander uit de zeventien schriften met
aantekeningen over vogels, die ik in
de loop der jaren bijgehouden heb.
- Van een neef op een boerderij in
de Zaagpolder bij Krimpen aan de Lek
noteerde ik dat er daar elk jaar wel
vier paren waren, en elk jaar jonge
kwartelkoningen.
Als een lezer nog wat kan vertellen
over het vroegere voorkomen van de
kwartelkoning in Delfland wil ik
daarvan graag kennis nemen. Ik denk
niet met berichten overstelpt te
worden, de vreemde vogel werd niet
gezien en als zijn geluid klonk wie lette daarop? - werd er nauwelijks aan een vogel gedacht. De maat
van de tweeklank was ongeveer gelijk
aan wat je hoorde bij het wetten van
de zeis, dat deden de maaiers, en er
zat iets metaalachtigs in dat verre,
vreemde en niet te definiëren geluid.
Hij is bij ons weg . Waarom een vogel
verdwijnt is niet altijd duidelijk,
18
elfde jaargang nr . 3, augustus I987
de oorzaak kan bijvoorbeeld sterfte
zijn in het overwinteringsgebied,
mogelijk Afrika. Bij de kwartelkoning zal wel vooral het ontbreken
van vochtige weilanden tot zijn
wegblijven hebben geleid . Want van
vochtige weilanden, daar hield hij
van.
Fotowedstrijd
'Midden~Delfland
Er
I.
2.
3.
zijn drie categorieën:
zwart/wit foto's
kleurenfoto's
dia's .
formaat
Teun van der Kooij
Mi dden- Delfland is fotogeniek.
Er zijn tal van mooie plekjes, unieke
vergezichten, pittoreske weggetjes en
karakteristieke boerderijen.
Er doen zich talloze situaties voor
die de moeite waard zijn om op de
gevoelige plaat vast te leggen.
Daarom organiseert de Midden- Delfland
Vereniging ter gelegenheid van het
IO-jarig bestaan een fotowedstrijd.
Onder het motto 'Midden- Delfland in
beeld' kunt u t/m !_september 1987
foto's of dia's inzenden. ----- - -Iedereen kan meedoen. De onderwerpkeuze is vrij. Wel moeten de foto's
in Midden- Delfland gemaakt zijn en
dat moet (zo mogelijk) herkenbaar
zijn.
aantal
U mag maximaal 3 foto's of dia's
inzenden (zéér goed verpakt).
Voor foto's geldt een formaat van
I3 x I8 cm t/m 24 x 30 cm .
Foto's liefst niet opgeplakt, zeker
niet op spaanplaat of multiplex of
een ander zwaar materiaal.
opschrift
Elke foto of dia afzonderlijk moet
aan de achterzijde voorzien zijn
van uw naam en adres en het aantal
ingezonden foto's of dia's.
aansprakelijkheid
Alle ingezonden foto's worden met
de meeste zorg behandeld, maar de
vereniging kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor beschadiging of
verlies.
publicatie
Foto's en dia's blijven uiteraard
eigendom van de inzenders . Door in
te zenden verklaart men zich akkoord
met eventuele publicatie in de
Midden~ Delfkrant. Foto's en dia's
worden aan u geretourneerd vóór
•
beeld'
IS oktober I987.
tentoonstelling
Bij voldoende deelname zal er (van
een selectie) van de foto's in de
maand september een tentoonstelling
worden georganiseerd, ergens in
Midden-Delfland.
terugzending
Gebruik bij voorkeur een stevige
verpakking die ook voor terugzending
gebruikt kan worden. U dient
voldoende retourporto bij te sluiten.
beoordeling
Beoordeling vindt plaats door een
deskundige jury.
Over de uitslag van de wedstrijd is
geen correspondentie mogelijk.
Prijswinnaars ontvangen een
cadeaubon.
inzending
Inzenden of afgeven vóór 9 september
I987 aan:
Secretari a at Midden- Delfland
Vereniging, Londenweg I23,
3I37 LV Vlaardingen
of aan
Redactie Midden- Delfkrant
Oostveenseweg 6, 2636 ED Schipluiden.
Anekdotes Z~Jn welkom, verhalen in
de ik- vorm, diepgravende verha len en
luchtige vertellingen.
De kwaliteit van de inhoud zal tellen
en niet de uiterlijke vorm.
Ook met betrekking tot de gedichtea
geldt dat de vorm vrij is. Limericks
zijn welkom, maar ook sonnetten,
rijmelarijen of haiku's.
Ue kwaliteit van de inhoud telt ook
hier.
Schrijfwedstrijd
Schrijf zelf e~n verhaal
over Midden-Delfland
Dit najaar verschijnt een extra dik
lustrum- nummer van de Midden- Delfkrant
met daarin o.a. de uitslag van de
elders in dit nummer aangekondigde
fotowedstrijd.
In dat nummer ook weer een aflevering
van ons 'culturele magazine' Delflands
Die p. Daarvoor willen we wederom de
hulp van onze lezers en ook van
anderen uit Midden- Delfland inroepen.
Er zal in de loop van dit jaar een
d~skundige jury worden ingesteld die
de inzendingen zal beoordelen. De
beste verhalen en gedichten zullen
in Delflands Diep gepubliceerd
worden .
De redáctie schrijft een schrijfwedstrijd uit waarvoor deelnemers
- verhalen kunnen schrijven, of
- gedichten.
Het gaat om korte verhalen, zo
ongeveer IOOO woorden lang, ofwel
ongeveer 2~ bladzijde A4 getypt.
Over de vorm geen voorwaarden.
Het onderwerp is vr~J, maar het moet
duidelijk iets met het gebied
Midden- Delfland te maken hebben .•
- Iedereen kan meedoen .
- Voor alle inzendingen geld t dat de
schrijver/schrijfster zich door het
inzenden automatisch akkoord ve rklaart
met eventuele plaatsing ervan in de
Midden-Delfkrant/Delflands Diep.
- Inzendingen dienen binnen te zijn
vóór 1 oktober 1987 .
- Inzenden aan:
Redactie Midden- Delfkrant
p/a A. Olsthoorn, Oostveenseweg 6,
2636 ED Schipluiden.
- Over de uitslag van de wedstrijd
en de beoordelingen wordt niet
gecorrespondeerd.
- De prijswinnaars ontvangen een
cadeaubon.
Zegt het voort! Iedereen kan meedoen.
1 0 c/ffiddenEDelflaqd
JAAR
.
CVereniging
Lustrwn-concert
•
~n
't Woudt
Zoals al in de vorige Midden-Delfkrant werd
aangekondigd, wordt er in de kerk van 't Woudt op
zaterdag 19 september a.s. om 20.00 uur een concert
gegeven ter gelegenheid van het tienjarig bestaan
van onze vereniging. Tijdens dit concert treden op
het Utrechtse koor Cappella Traiectina en de
organist Albert Moerman.
Cappe~~a
Hoe bestellen?
Toegangskaarten voor dit lustrumconcer t zijn te bestellen door
overschrijving van f 2,50 per persoon
(in plaats van f 5 , -- ); tot 18 jaar
f 1,50 (in plaats van f 3, - ) op
girorekening 3928463 ten name van de
Midden- Delfland Vereniging te
Vlaard ingen.
De overschrijving dient plaats te
vinden vóór 10 september, dan krijgt
u de kaarten tijdig toegezonden . Wilt
u het aantal bestelde kaarten
duidel ij k vermelden!
Traiectina
De Cappella Tr aiectina staat, sinds
de oprich ting in 1971, onder leiding
van Jan Boogaarts. Hij werkt als
wetenschappelijk staflid bij het
Instituut voor Mu ziekwetenschap van
de Rijksuniversiteit Utrecht en als
hoofddocent koordirectie bij het
Koninklijk Conserva t orium in Den Haag.
De Cappella Traiectina, die momen te el
uit zeventien zangers bestaat, geeft
concerten door heel Nederland en
soms ook daarbuiten. Zo werd in 1985
op uitnodiging deelgenomen aan het
achtste Interna,tionale Congres voor
Re ligieuze Muziek in Rome. Verde r
werkte het koor mee aan verscheidene
radio- , televisie- en plaatopnamen .
Koor en dirigent ste l len zich ten
doel om vocale muziek uit de 15e en
16e eeuw zo natuurgetrouw mogelijk
uit te voeren. Veel muziek uit die
periode is 'polyfoon'. Letterlijk
ve rt aald is dit 'meerstemmig', maar
de betekenis van de term is breder:
er wordt een compositiewijze mee
aangeduid waarin alle stemmen gelijkwaardig zijn en, binnen strikte
harmonische regels, een zelfs t andige
melodische .en r itmische structuur
hebben. Tijdens het concert kunt u
muziek in deze stijl horen van vijf
componisten : Constanza Porta ( +1 5281601), Thomas Tomkins (1573-1656),
Thomas Weelkes (+1575- 1623), Clemens
non Papa (~1510-l5 56) en François
Eustace du Caurroy ( 1549-1609).
Van Porta wo rden uitgevoerd de psalm
Dixit Dominus (voor twee v i erstemmige
koren) voorafgegaan en gevolgd door
de antifoon Nativitas gloriosae , de
hymne Ave rnaris steUa en de lofzang
Magnificat . Van deze laats t e t wee
we rken componee rde Porta alleen meerstemmige zettingen van de even verzen.
De oneven verzen wo rden tijdens dit
concert door het orgel aangevuld .
Dan volgen twee composities op de
Engelse tekst When David heard van
res pectievelijk Tomkins en Weelkes.
Van de laatste wordt ook 0 mortal
man gezongen . Van Clemens non Papa
wordt het motet Ego flos campi ui t-
Enige leden van de Cappella Traiectina
gevoerd. De t ekst is uit het Hooglied
en Clemens componee rde het ti jdens
een bezoek aan Den Bosch, waarsch i j nlijk voor de Onze Lieve Vrouwe
Br oederschap . Het devies van de
broederschap was 'Sicut lilium inter
spinas' (Als een l elie tussen de
distels) en deze tekst komt in het
motet nadrukkelijk naar voren. Het
laatste onderdeel van het pro gramma
is het Te Deum van Du Caur roy . Ook
hier zijn alleen de even verzen
meerstemmig gecomponeerd. De oneven
verzen worden op de Gregoriaanse,
eenstemmige, melodie gezongen .
Het Te Deum is een lofzang, die een
plaat s heeft in de li tur gieën van
feestdagen en dankdiensten .
Na afloop van he t concer t kunt u een
langspeelplaat van de Cappe ll a
Traiectina kopen met liturgische
muziek van de Engelse componist
Robe rt White (+1535-157 4). De prijs
van de plaat is f 20 , -- .
A~bert
Moerman
Albert Moe r man (1953) studee rde aan
het Conse r va t orium in Rotterdam. Na
het behalen van het solistend iploma
voor or gel, studeerde hij gedur ende
twee jaar bij Marie- Claire Alain in
Parijs. In 1982 behaalde hij aan het
Conservato ire Na tional de Musique te
Par i js de 'P remi er Prix'. Daarnaast
vo l gde hij cur suss en aan de
'Internationale Zomeracademie voor
Orgel ' te Haarlem en de 'Académie
International d'Orgue' te Saint - Donat
(Frankr i jk) bij o.a. Marie- Cla ire
Ala in, Piet Kee en Luigi F. Tagliavini.
Naast het geven van concerten i s
Albert Hoerman ook act ie f als pedagoog.
Hij is als docent verbonden aan de
muziekscholen van Delft en Naaldwijk.
Hij is organist van de Ned . Herv .
kerk te 't Woudt .
20
e lfde jaargang nr. 3, au gustus 1987
Albert Moerman wisselt de koorwerken
af met enkele composities op het
onlangs gerenoveerde orgel.
Van de Venetiaan Giovanni Gabrieli
(1557 - 1612) en de Zuid- duitse
componist Christian Erbach (~1570 1635) worden twee canzona's ten gehore
gebracht. Een canzona j ·• een meers temmi ge instrumentale compÓsitie, die
zijn oorsprong vindt in de vakale
muziek .
Pablo Bruna (1611 - 1679), 'De blinde
man van Daroca', is de meest expres sieve van alle Spaanse componisten.
Van hem speelt Albert Moerman Tiento
de Ze tono de mano derecha .
Met een Pr aeludium en fuga van
Dietrich Buxtehude (1637 - 1707; Z1Jn
350e geboortejaar wordt dit jaar
herdacht), wordt het concert besloten.
In dit f r agmentarische werk (kenmerkend voor Bux t ehude en tijdgenoten)
wisselen vir t uoze en meer recitativische delen elkaar af.
Voor de liefhebbers:
Het orgel van de ' Woudtse ' kerk,
gemaakt door de Firma De Ko f [ , werd in
De dispositie van het orgel luidt :
19?0 in gebrui k genomen.
De r enovati e vond plaat s i n 1986- 198?
8 voe t
door de orgelmakers Henk van E~ ken en ManuaeZ I P"L'aestant
8 voet
Holpijp
Gert van Buuren, gevestigd te Leus den
4 voet
Oct aef
en Poor tugaal en kuns tschi l der
Mixtuur
CorneZis Verboom uit Rot t erdam.
e-r
Kerkepad- nwruner
Manuael II Baertpi jp
c-{3
FZuyt
Gems hoorn
Sesquialtera
PedaeZ
De kerk van 't Woudt is een prachtig
kerkje. Een beschrijving ervan treft
u aan in het z.g. Ker kepadnumme r van
de Midden- Delfkrant (jaargang 1983,
nummer 4). U kunt dit Kerkepadnummer
in bezit krijgen doo r overmaki ng .van
f 3,75 (inclusief ver zendkosten ) op
girorekening 3928463 ten name van
de Midden- Delfland Verenig i ng te
Vlaardingen, onde r vermelding van
'Kerkepadnummer'.
Bordon
8 voet
4 voet
2 voet
16 voe t
Tr amblant
Coppeling Manuae Z
Coppeling Pedae Z I
Coppe l i ng Pedael II
Toonhoogte: al 440 Hz.
Stemming: we lget empereerd naar ontwerp
van Hara Zd Voge l .
I ngebruikname 23 mei 198? .

Download Report