OLTtimer najaar 2014 Lees voor

OLTtimer
Nieuwsbrief Levertransplantatie
2
jaargang 18
nummer 2
najaar 2014
Nieuwsbrief van de
levertransplantatiegroep
van het Universitair Medisch
Centrum Groningen
Gronings onderzoek levermachine-
Inhoudsopgave
Negin Karimian naar Boston
Max Thijssen
Emma Schepens
Fien von Meijenfeldt
Marilou Wagemakers
Radtour-pro-Organspende 2014
Expeditie Kilimanjaro
Column Liver boys and – girls
HV Ingrid Castellanos
TC Aukje Brat
Column Lab!
OLT-protocollen
Homepage HPB-chirurgie
Radioloog bij vrijdagbespreking
Promotie Anne Margot Roskott
Afscheid Michael Rodgers
Donorregistratie op Traumadag
Bezoek Helmke aan UMCG
Refereeravonden 2014
Column Pepijn Weeder
Expert meeting leverperfusie
ETAHP
Publicaties OLT
Mini-symposium WTV geslaagd
Agenda
TEAMwork
Colofon
1
4
4
5
5
6
7
8
9
9
10
11
12
12
13
14
17
18
19
20
22
22
23
23
24
24
24
preservatie als opmaat
Negin Karimian met
twee grants naar Boston
Door Ingrid Bodewes en Joukje Koehoorn, redactie OLTtimer
Negin Karimian is PhD-student in het UMCG. Zij zit in haar
laatste jaar en heeft van de AASLD (American Association for
Study of the Liver) een prestigieuze LIFER-award gekregen
om als postdoc in Boston te gaan werken (MGH/Harvard
Medical School). Daarnaast kreeg ze een grant via de ILTS
(International Liver Transplantation Society).
Wie is Negin en waarover gaat haar onderzoek? Wij nodigen
haar uit voor een interview en na wat nadere specificaties
over haar haarcoupe en haar nieuwe schoenen brandt ze los.
Negin werd 28 jaar geleden geboren in Shiraz, Iran. Met een
inwonertal van 1,2 miljoen is het de op vijf na grootste stad van het
land. Shiraz is de hoofdstad van de provincie Fars en één van de
oudste handelssteden van Iran. “Je kent het vast van de Shiraz-wijn.
Deze druiven komen uit Shiraz,” voegt Negin trots toe.
Haar moeder was onderwijzeres en vader was werkzaam in de olieindustrie. Beiden zijn nu gepensioneerd en woonachtig in Teheran.
Negin heeft twee oudere zussen die zoals zij zelf aangeeft “goede
mentoren zijn” in haar leven. Ook haar zussen hebben Geneeskunde
gestudeerd; zus Negar woont in Canada en zus Golnar doet, net
als Negin, onderzoek bij het UMCG Groningen. “Golnar zie ik
regelmatig en met mijn familie in Iran en Canada heb ik bijna elke dag
contact via Skype, dus we verliezen elkaar niet uit het oog.”
Lees verder op blz. 2
Expert meeting over leverperfusie
op 25 november a.s. (zie blz. 22)
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
2
Vervolg van blz. 1
Op naar Groningen
Geen doktersgezin dus maar toch drie keer Geneeskunde.
Negin: “Dat kwam door onze neef. Hij is ouder dan wij en is arts,
woonde in het buitenland en we keken erg tegen hem op. Dat
was eigenlijk de aanleiding dat we alle drie Geneeskunde gingen
studeren. Maar dan moet het natuurlijk ook nog lukken.”
De zussen Karimian volgden de studie Geneeskunde in Iran,
aan de Universiteit van Teheran. Zus Negar vertrok naar
Montreal, Canada en is nu werkzaam als PhD candidate
Chirurgie aan de McGill University. Zus Golnar nam in 2007
deel aan het International Student Congress of (bio) Medical
Center of Groningen (ISCOM). ISCOM is één van de grootste
studentencongressen ter wereld op het gebied van (bio)medical
sciences en vindt jaarlijks plaats in Groningen. Golnar maakte
op dit congres kennis met Han Moshage en Klaas Nico Faber,
waarna zij besloot haar PhD in Groningen te gaan behalen.
Negin volgt, samen met haar hondje Roxy, haar zus Golnar naar
Groningen in januari 2012. Negin was bijzonder geïnteresseerd
in levertransplantatie en kon aansluiten bij het onderzoek
naar levers die getransplanteerd worden na preparatie in de
Liver Assist (zie infoblok op blz. 3). Het UMCG startte in 2002
een onderzoek naar leverpreservatie. Dit heeft geleid tot de
ontwikkeling van de Liver Assist. De Liver Assist is een machine
die donorlevers enige tijd kan bewaren en geschikt kan houden
voor transplantatie. Negin nam in 2012 het onderzoek over van
Sanna op den Dries, die in 2013 promoveerde op onderzoek naar
machineperfusie.
Van onderzoek naar de kliniek
Negin is enthousiast over het onderzoek. Ze legt in lekentaal
uit hoe het werkt, net zo gemakkelijk als het recept voor een
Groninger kruidkoek: over heart-beating en non-heart-beating
donoren, hypo- en normothermische levers, hoge en lage
enzymenwaarden, koude en warme ischaemietijden. Negin:
“Deze nieuwe techniek kan echt mensenlevens redden. Ons
onderzoek naar het gebruik van de Liver Assist is geen onderzoek
dat zich nog jarenlang in het laboratorium af blijft spelen. We
zijn inmiddels gestart met het gebruik van de Liver Assist in de
kliniek. Er zijn al drie mensen getransplanteerd waarbij de lever
voorafgaand aan de transplantatie ‘op de pomp’ is geweest. Met
deze getransplanteerde patiënten gaat het erg goed. De reden
voor het doen van onderzoek is om de kennis te verbreden,
het is dan ook fantastisch om al zo snel resultaten te zien.
Maar,” nuanceert Negin, “we zijn er nog niet. Er zijn wereldwijd
verschillende machinepreservatietechnieken. We zitten in
de beginfase waarin in laboratoria wereldwijd wordt nog veel
experimenteel onderzoek wordt gedaan. We moeten precies
uitzoeken welke behandeling het beste is voor welk orgaan. Over
een paar jaar zal er waarschijnlijk meer duidelijkheid zijn over wat
de beste techniek is.”
Wij spraken Negin afgelopen zomer. Ze is druk bezig haar
verhuizing naar Boston te plannen. In september vertrekt
Negin voor twee tot drie jaar naar Boston, daar gaat ze aan
Harvard het onderzoek Novel approach to Improve Organ
Availability and Viability for Liver Transplantation opzetten. Een
‘novel approach’? Negin: “Ja hoor, het onderzoek met de Liver
Assist loopt inderdaad al enkele jaren, maar de daadwerkelijke
toepassing in de kliniek is nieuw.”
Twee prijzen
Negin licht haar vertrek naar Boston toe. “Ik wilde graag een
postdoc voor twee of drie jaar doen. Tijdens je PhD leer je heel
veel, na afronden PhD weet je hoe je onderzoek moet doen en
daar wilde ik dan ook graag mee starten. Harvard is een goede
plek om naar toe te gaan om onderzoek te doen, ‘challenging’.”
Ze heeft maar liefst twee subsidies in de wacht gesleept voor
haar onderzoek in Boston. Negin: “Via de AASLD krijg ik een
bedrag van 75.000 dollar; hiermee kan ik het eerste jaar van
mijn onderzoek financieren. Daarna kreeg ik ook nog een grant
van de ILTS van 10.000 dollar, genoeg voor mijn verhuiskosten
naar Boston. En mijn hond, die heb ik 8 jaar geleden als puppy
gekregen, gaat natuurlijk mee!
Ik ben ontzettend trots dat ik beide prijzen heb gewonnen. Het
was de eerste keer dat ik een aanvraag indiende dus ik was ‘very,
very surprised’ toen ik het goede nieuws hoorde! Natuurlijk heb
ik direct mijn ouders en zussen gebeld. Ik ben mijn supervisors
Robert Porte en Ton Lisman erg dankbaar dat ze mij hebben
geholpen met het opstellen van de aanvragen. Maar ook mijn
zus Golnar, zij gaf mij een boekje over hoe je een grant moet
opstellen, nou dat heeft goed gewerkt!”
Voor de patiënt
De aanloop naar de eerste levers die getransplanteerd werden
nadat ze ‘op de pomp’ waren gezet was intensief. Negin: “Ik ben
in die tijd 6 of 7 maanden de stad niet uit geweest want, stel
je voor, het gaat gebeuren en jij bent er niet bij! Gelukkig was
ik erbij de eerste keer. Als de lever ‘op de pomp’ staat moet er
veel gebeuren, je moet dan echt als een team samenwerken,
‘dedicated’, minutieus werken, overal op letten. Eigenlijk zijn we
24/7 beschikbaar voor het project. Dat kost veel tijd en energie.
Maar het mooiste is als je na transplantatie ziet dat de patiënt het
goed doet. Daarvoor doe je het natuurlijk.”
Negin zal Groningen missen. “Het onderzoek in Groningen staat
goed bekend. Veel centra wereldwijd willen met Groningen
samenwerken. Dit mede dankzij inzet van prof. Robert Porte,
medisch hoofd van het aandachtsgebied Hepatobiliaire Chirurgie
en Levertransplantatie bij het UMCG. Hij is als chirurg nauw
betrokken bij de uitvoering van het onderzoek, dat is bijzonder
en inspirerend. Je krijgt als PhD ook veel kansen om congressen
en bijeenkomsten bij te wonen.
Na mijn vertrek blijven PhD-onderzoekers Rianne van Rijn en
Alix Matton in Groningen om het werk met de machineperfusie
voort te zetten.”
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
3
OLTtimer
Negin Karimian ontvangt de ITNS-grant uit handen van prof. Didier Samuel,
president of ILTS en editor-in-chief van the Journal of Hepatology
De Liver Assist
En dan?
Een aantal jaren naar Boston, en dan? “Het onderzoek is dicht
bij de kliniek maar ik mis toch het contact met mensen. Ik
wil graag levertransplantatiechirurg worden. Misschien zijn
er zelfs wel mogelijkheden in Boston. Terug naar Iran ga ik
waarschijnlijk niet voor mijn carrière. Maar ik wil wel graag
helpen om daar iets op te zetten om de mensen te helpen. Er
zijn transplantatieprogramma’s in het land, in Teheran en ook in
mijn geboortestad Shiraz. Orgaandonatie is niet zo geaccepteerd
als hier, maar de voorlichting over donatie begint op gang te
komen. In Iran werken wel veel vrouwen in hoge posities. Dat
wij als vrouwen onafhankelijkheid moeten zijn is ons met de
paplepel ingegoten. Mijn moeder zei altijd: ‘Fight for yourself’.
De overgang van Iran naar Groningen was geen cultuurschok.
Ik vind het heel fijn om hier te leven maar ik ben hier niet anders
dan in Iran.”
Best friends
Negin heeft vastomlijnde plannen voor de toekomst. “Maar,”
vertelt ze, “ik ben veel dank verschuldigd aan de mensen om mij
heen. Mijn ouders hebben mij alle kansen geboden. Mijn zussen
zijn goede mentoren, van mijn collega’s heb ik veel geleerd. Ik
prijs mezelf gelukkig dat ik met prof. Porte mag samenwerken.
En natuurlijk dat ik dit avontuur met Sanna op den Dries kon
starten, we zijn nu ‘best friends’. Dus het contact met Groningen,
dat zal zeker blijven!”
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
De Liver Assist bestaat uit twee pompen, een warmtewisselaar en een werkblad waarin een steriel leverreservoir geplaatst kan worden. De twee pompen
bieden de mogelijkheid om tegelijkertijd de leverslagader
te voorzien van een vloeistofstroom die qua druk
vergelijkbaar is met de normale bloeddruk, en ook de
poortader te voorzien van een continue vloeistofstroom.
De machine meet constant de druk in beide systemen en
past die waar nodig aan. Zo ontstaat er nooit een te hoge
druk. De vloeistof die door de lever spoelt, kan verwarmd
of gekoeld worden door de machine; de celfunctie kan
dus door koude preservatie vertraagd worden en op het
juiste moment weer in werking worden gesteld door de
temperatuur te verhogen tot lichaamstemperatuur.
Het voordeel van de mogelijkheid om de donorlever te
verwarmen tot lichaamstemperatuur, is dat de kwaliteit
van de lever zo tijdens de preservatie verbeterd kan
worden. Dit kan door bijvoorbeeld zuurstofrijke vloeistof
aan te bieden in combinatie met voedingsstoffen of
medicijnen. Bij lichaamstemperatuur kan bovendien
de functie van de lever worden onderzocht, door de
galproductie te meten, de samenstelling van de gal te
bekijken, de stoffen die de lever afscheidt te beoordelen,
evenals de meetbare schade-indicatoren, zoals
bijvoorbeeld het ALAT, ASAT en Alkalische Fosfatase in
de perfusievloeistof.
OLTtimer
4
Nieuwe leverstudenten
Max Thijssen
Emma Schepens
Vier maanden geleden ben ik bij het studentenleverteam
gekomen. Mijn naam is Max Thijssen, ik ben twintig jaar en kom
uit Nijmegen. Toen ik te horen kreeg dat ik deel mocht gaan
uitmaken van het team, was ik erg verheugd. Het biedt namelijk
een unieke kans om nu al kennis te maken met de chirurgie, een
specialisme dat de inspiratie is geweest om Geneeskunde te
studeren.
Het idee om Geneeskunde te studeren heeft lange tijd in mijn
onderbewustzijn gesluimerd, als een zaadje dat nog moest
ontkiemen. Het kostte me een gebroken arm, een nare ervaring
in een Spaans ziekenhuis en de paniek dat ik nooit meer piano
kon spelen om me te realiseren dat Geneeskunde het helemaal is
voor mij. De hulp die je als arts kunt bieden aan andere mensen
is voor mij de reden geweest om mee te doen aan de decentrale
selectie voor Geneeskunde in Groningen. Ik heb zelf ervaren
hoe ik na de hulp van een specialist weer in staat was mijn arm
en vingers te bewegen waardoor ik piano kon blijven spelen.
Daar hechtte ik veel waarde aan. Zelf hoop ik ook ooit met
chirurgische ingrepen mensen te ondersteunen om weer beter
te functioneren in hun dagelijkse leven. Het leverteam biedt een
voorproefje op wat later misschien gaat komen.
Inmiddels heb ik zeven levertransplantaties mogen bijwonen.
Ik heb nog geen moment spijt gehad van mijn keuze, zelfs niet
tijdens de nachtdiensten. De komende twee jaar wil ik bijdragen
aan het onderzoek en hoop ik nog veel te leren!
Als nieuwe leverstudent wil ik me graag even voorstellen.
Mijn naam is Emma Schepens, 20 jaar oud en ik kom uit Laren.
Dit jaar ga ik beginnen aan mijn tweede jaar van Geneeskunde
en heb ik de eer om deel uit te mogen maken van het leverteam!
Over wat ik wilde gaan studeren heb ik niet lang getwijfeld. Al als
heel klein meisje wist ik dat ik arts wilde worden, ook al kom ik
niet uit een artsengezin. Na mijn stage op de middelbare school
in het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis wist ik het zeker. Gelukkig
ben ik na mijn eindexamens meteen door de decentrale selectie
van Geneeskunde in Groningen heen gekomen! Ik heb geen
moment spijt gehad van mijn keuze, alleen zit ik soms nog met
de vraag wat ik later precies voor een arts wil worden en wat ik
precies wil gaan bijdragen in de zorg.
De kans om te solliciteren voor het leverteam heb ik met beide
handen aangegrepen en ik ben onwijs blij dat ik nu de kans heb
om meer in de praktijk te gaan zien. Ik ben pas ingewerkt en
mijn eigen diensten beginnen in oktober, heel spannend! Het is
natuurlijk heel bijzonder om al in je tweede studiejaar zoveel in
de OK te mogen staan en te ontdekken hoe het systeem in een
ziekenhuis precies werkt. Ik kijk dan ook uit naar mijn tijd in het
leverteam!
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
5
OLTtimer
stellen zich voor
Fien von Meijenfeldt
Marilou Wagemakers
Als nieuwste leverstudent zou ik mij graag willen voorstellen.
Mijn naam is Fien von Meijenfeldt, 21 jaar en tweedejaars student
Geneeskunde. Vlak voor de vakantie kreeg ik te horen deel uit te
mogen gaan maken van het studentenleverteam, toen kon mijn
vakantie natuurlijk niet meer stuk!
Ik ben geboren en getogen in de Jordaan in Amsterdam. Een
geweldige stad, maar voor het echte studentenleven moet je in
Groningen zijn, heb ik het afgelopen jaar gemerkt. Nadat ik in
2011 mijn gymnasiumdiploma heb behaald, ben ik een half jaar
gaan backpacken door Zuid-Oost Azië. Met enkel een rugzak
en de Lonely Planet ben ik op avontuur gegaan. Het was een
geweldige ervaring en ik heb ontzettend veel mooie dingen
gezien en meegemaakt.
Helaas werd ik het jaar erop uitgeloot voor de studie
Geneeskunde. Toen ben ik Biomedische Wetenschappen gaan
studeren aan de UvA en heb ik mijn propedeuse gehaald. Deze
studie is voor mij echt een trigger geweest om onderzoek te
willen gaan doen, naast de studie, maar later ook als arts. Wel
miste ik het sociale aspect, dat zo bij Geneeskunde hoort, in deze
studie. Van jongs af aan riep ik al dat ik later dokter wilde worden.
Dat verlangen bleef en ik ben dan ook decentrale selectie gaan
doen in Groningen. Nu ben ik nog steeds bijzonder blij dat ik het
studeer.
Toen me gevraagd werd of ik interesse had in solliciteren voor
het leverteam, was ik direct enthousiast. Zo vroeg in je studie
al kennismaken met het werk in de OK, wat een unieke kans. Ik
vind het allemaal nog wat spannend, maar kijk heel erg uit naar
mijn eerste dienst. Ik hoop zo snel mogelijk ingewerkt te zijn en
verheug me op alles wat ik kan gaan leren van de komende twee
jaar.
Als een van de nieuwe studenten binnen het leverteam, heb ik
de eer om mij even aan jullie voor te stellen. Ik ben Marilou en ik
ben 19 jaar oud, nu iets meer dan een jaar geleden ben ik vanuit
het Brabantse Vught afgereisd naar het hoge noorden om hier te
beginnen met mijn studie Geneeskunde. Hier is geen gap year
aan vooraf gegaan, want na de middelbare school had ik wel zin
om weer door te gaan, een nieuwe uitdaging. Mijn besluit om
arts te worden is nooit een kinderdroom geweest, maar in de
loop der jaren ontstaan. Ik kom uit een grote artsenfamilie, waar
de huisartsen, chirurgen en radiologen je om de oren vliegen.
In mijn jeugd heb ik alles vaak anders willen doen dan de rest en
zo stond dus ook geneeskunde lange tijd niet op mijn favorieten
lijstje, maar daarvoor in de plaats wou ik heel graag piloot
worden. Echter toen ik in mijn 5e jaar hier realistischer naar
ging kijken, ontdekte ik dat ik misschien toch maar beter met
beide benen op de grond kon blijven. Ik ben toen op onderzoek
uitgegaan en al vrij snel werd ik toch echt het meest getrokken
door de geneeskunde. Na een spannende decentrale selectie
heb ik nu inmiddels een jaar van de studie achter de rug en mijn
propedeuse op zak. Het bevalt me heel goed allemaal!
Naast de studie werk ik in de thuiszorg, hou ik van sporten in de
vorm van dans en ben ik sinds kort actief in een commissie die
eind dit jaar een (hopelijk) grote musical gaat neerzetten.
Aangezien het eerste jaar van de studie geneeskunde nogal
theoretisch is, was ik blij verrast met het telefoontje of ik
interesse had om sollicitatie te doen voor het leverteam. Het
leek mij een hele mooie kans om zo vroeg in de studie ervaring
op te doen in de praktijk en daarbij een steentje bij te dragen aan
levertransplantaties. Het zijn hectische operaties en de eerste
(en tot nu toe ook enige) OLT die ik heb meegemaakt vond ik
dan ook vrij heftig, maar heel bijzonder. Ik realiseer mij dat het
een voorrecht is om dit twee jaar te mogen doen en hoop dat ik
nog veel transplantaties mag bijwonen en veel zal leren, nadat ik
volledig ingewerkt ben.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
6
Radtour-pro-Organspende 2014
start in Groningen
Van 20 juni tot 3 juli jl. vond de Duitse
Radtour-pro-Organspende plaats.
De start was dit jaar in Groningen en
UMCG-medewerkers die ook maar
iets met transplantatie te maken
hebben, waren welkom mee te
fietsen met de proloog over 25 km.
Donatiecoördinator Andre Broeks
uit Zwolle had samen met zijn zoon
en UMCG-transplantatiecoördinator
Marjolein Leemkuil een prachtige
route uigezet rondom Groningen.
Zo kon het zijn dat je op vrijdagmiddag 20
juni jl. een bont gezelschap sportievelingen
door Stad en Ommelanden zag trekken:
volledig in racetenue op ‘full carbon’ of in
spijkerbroek op een ‘oude brik’, oud en
jong, getransplanteerd (ca 40) en
niet-getransplanteerd (ca 10).
Eén van de deelnemers was Renske van der
Pijl, zij kreeg in 2011 een nieuw hart. Renske
won tijdens de World Transplant Games
2013 in Durban goud bij het wielrennen
(een tijdrit over 5 km).
De deelnemers van de Radtour-proOrganspende 2014 bevonden zich dus in
goed gezelschap!
Het belangrijkste bij deze proloog was
echter niet de neergezette tijd maar het
meedoen, en zodoende aandacht vragen
voor de donorproblematiek. Een delegatie
van de Nederlandse Transplantatie
Stichting en Eurotransplant was naar
Groningen gekomen om de fietsers uit te
zwaaien. Zij hadden speciaal daarvoor een
spandoek laten maken (zie foto). De media
waren aanwezig bij start en finish op het
Damsterplein, dus met die aandacht zat het
wel goed.
Voor de niet-getransplanteerden zat de
Radtour erop na de eerste etappe. De
‘echte’ deelnemers van de Radtour trapten
de volgende dag door naar Emden voor hun
fietstocht over 1000 km langs de kust naar
Kopenhagen.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
De Radtour-pro-Organspende
is een jaarlijkse fietstocht voor
getransplanteerde patiënten om
op een sportieve manier aandacht
te vragen voor orgaandonatie.
De deelnemers bezoeken tijdens
hun tocht transplantatie-centra
die op de route liggen. Dit jaar was
de start in Groningen en de finish
in Kopenhagen.
Voor meer informatie over de
Radtour-pro-Organspende:
http://www.radtour-proorganspende.info
OLTtimer
Op 6 oktober jl. is een groep orgaangetransplanteerden
uit het UMCG met medische begeleiding vertrokken naar
Tanzania. Doel: de Kilimanjaro beklimmen, de top bereiken
en weer veilig beneden komen!
De top staat gepland op maandag 13 oktober. Dit is dus
ten tijde van het verschijnen van deze OLTtimer dus heel
actueel kunnen we hier niet zijn. Voor de laatste stand van
zaken kunt u kijken op www.transplantatiecentrum.umcg.nl
Donorweek 2014
Het meest recente nieuws wat we kunnen meenemen komt medio
september van projectleider Edwin van Adrichem (fysiotherapeut/
onderzoeker): “De groep is goed bezig, de ene is wat fanatieker
dan de andere, maar het lijkt erop dat we allen fit aan de start
gaan verschijnen. Er zijn nog geen uitvallers onder de deelnemers.
Ik hoor alleen net dat één deelnemer vanuit de medische
begeleidingsstaf meniscusproblemen heeft, al lijkt de schade mee
te vallen.
Het is geen toeval dat het bereiken van de top is gepland in de
Donorweek van 12 tot 19 oktober 2014. Bovenop de Kilimanjaro
willen we meer aandacht vragen voor een gezonde leefstijl na
transplantatie, aandacht voor het tekort aan donoren en willen we
laten zien wat mogelijk is na transplantatie.”
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
Centrum
top?
nsplant atie
s naar de
ningen Tra
Expeditie Kilimanjaro:
‘Help ons naar de top!’
Helpt u on
UMC Gro
7
Stimuleringsprijs
De kosten worden deels gedekt door de deelnemers zelf,
aangevuld met sponsorgelden en andere fondsen. Zo
kreeg ‘Expeditie Kilimanjaro’ op 24 april 2014 de ‘Rabobank
Stimuleringsprijs’. Nadat een vakjury het project hiervoor
nomineerde, konden inwoners van Groningen en omstreken
hun stem uitbrengen op diverse projecten. In de categorie Zorg
kreeg ‘Expeditie Kilimanjaro’ voldoende stemmen en daarmee
ook een bijdrage van 5000 euro.
Uw bijdrage
“Desondanks”, laat Van Adrichem medio september weten, “zijn
we er nog niet helemaal qua financiën dus een oproepje in de
OLTtimer is een goede zaak!”
Kortom, steunt u de boodschap van het Kilimanjaro-project, dan
is uw financiële bijdrage ook nu nog zeer welkom. U kunt een
bijdrage overmaken op het onderstaande rekeningnummer.
IBAN: NL37 TRIO 0784 9060 09
T.n.v.: Ubbo Emmius Fonds, The Groningen University Fund
Onder vermelding van: Kilimanjaro-project.
OLTtimer
8
Student aan boord??
Door Hanneke Joosten, leverstudent
Afgelopen zomer vloog ik na een heerlijke vakantie met
mijn ouders in Napels in mijn eentje terug naar Nederland.
Ik heb vrij regelmatig gevlogen en ik moet zeggen dat ik het
altijd comfortabel reizen vind, maar dit keer liep het toch
iets anders.
Na anderhalf uur, nadat ik mijn eigen tijdschrift en de TAX freeartikelen in het vliegtuigtijdschrift al meer dan zat was, werd er
een beetje nerveus door de purser omgeroepen of er misschien
een arts aanwezig was en of die dan naar voren zou willen
komen. Ik voelde me vanzelfsprekend niet erg aangesproken als
net afgerond tweedejaars student zijnde. Echter, nadat er na vele
minuten nog steeds niemand was opgestaan - ik zat voorin het
vliegtuig dus kon alles nauwlettend in de gaten houden - begon
ik een beetje ongemakkelijk achterom te kijken. Was ik dan nu
toch degene die moest opstaan en de verantwoordelijkheid
nemen?
Na een vrij lang moment van zelftwijfel en conflict in mijn hoofd,
meldde ik me toch schuchter bij de stewardess en vroeg of er
toevallig al iemand was opgestaan. Anders zou ik - bijna 3de jaars
Geneeskundestudent - wel even kunnen kijken, maar misschien
zou een arts meer voor de patiënt kunnen betekenen. Tot mijn
grote opluchting had zojuist achterin het vliegtuig een arts zich
gemeld bij een andere stewardess.
Op mijn stoel zat ik nog een beetje na te denken. In mijn eerste
jaar was het verplicht om een Basic Life Support-cursus te
volgen. Dit houdt vooral in dat je leert reanimeren en een AED
te gebruiken. Ik was toen volgens de onderwijzeres ‘op het
randje geslaagd, maar dit kwam wel goed als ik thuis nog even
zou oefenen’. Ik kan benadrukken: als lakse student doet men
dit niet als je het papiertje eenmaal hebt. Echter, stel dat er nu
iemand op de Grote Markt in elkaar zakt en blauw ziet van het
zuurstoftekort, dan is er voor mij geen moment meer om te
wachten op iemand die bekwamer is, iemand die niet ‘op het
randje’, maar met vlag en wimpel voor de cursus geslaagd is.
Iedereen reageert nou eenmaal huiverig als je bang bent dat je de
verantwoordelijkheid hebt over de afloop en je eventueel allerlei
schadeclaims boven het hoofd kunt verwachten.
Aan de andere kant willen we allemaal, dat er ook voor iemand
opspringt als wij zelf in nood zitten.
Dus ik denk dat wij Geneeskundestudenten, ook al zijn we
minder bekwaam, gelijk moeten kijken of we ergens hulp kunnen
bieden. En dan maar hopen dat het gewoon iemand is die
misselijk is geworden van het vliegtuigeten…
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
9
OLTtimer
Ingrid Castellanos:
“Even voorstellen;
zou het nog nodig
zijn?”
Aukje Brat:
“Combinatie TC
en onderzoek
mooie kans”
Door Ingrid Castellanos, hoofdverpleegkundige verpleegafdeling
C3 (MDL volwassenen)
Door Aukje Brat, transplantatiecoördinator
Mijn verpleegkundige carrière is begonnen in het
St Lucasziekenhuis te Winschoten. Ondanks dat ik daar
met erg veel plezier een aantal jaren op de Spoedeisende
Hulp heb gewerkt, trok mijn geboortestad Groningen
mij toch. In het Nieuwsblad van het Noorden stond een
advertentie voor verpleegkundige op het Endoscopie- en
Dagbehandelingcentrum in het UMCG. Omdat ik ook al
wat ervaring met endoscopieën had, was de keuze om te
solliciteren snel gemaakt.
Op 1 februari 1993 ben ik in UMCG aan mijn MDL-carrière
begonnen op het Endoscopiecentrum in de oude Interne
Kliniek. Naast de ontwikkeling van de endoscopische
mogelijkheden heb ik dus ook de ontwikkeling van het
endoscopie-verpleegkundig vak vanaf het begin mee
mogen maken. Het assisteren en begeleiden bij de eerste
screening OLT-scopieën en de ERCP’s maakten dat ik
vroeg betrokken was bij de patiëntenzorg rondom de
levertransplantatiepatiënt. Fascinerende zorg met vele
pieken en dalen voor de patiënt en zijn familie.
Sinds november 2013 ben ik hoofdverpleegkundige op
verpleegafdeling C3. Ook in mijn huidige baan ben ik
betrokken bij de zorg rondom de OLT-patiënt. Wel vanuit
een ander, minstens zo interessant, perspectief. Het team
op C3VA, waar ik deel vanuit maak, is 24 uur per dag bezig
om optimale zorg te verlenen aan alle MDL-patiënten.
De expertise op C3VA betreffende de zorg rondom de
OLT-patiënt staat op een zeer hoog niveau. Iets waar we
met zijn allen erg trots op zijn.
Ons doel voor de komende jaren is om de zorg rondom de
OLT-patiënt verder vorm te geven en er een continu proces
van te maken. Verdere samenwerking met verpleegafdeling
C4 en het Groninger Transplantatiecentrum staat hoog op de
agenda. Ik kijk er naar uit om hieraan mijn bijdrage te kunnen
leveren!
Mijn naam is Aukje Brat en sinds april dit jaar ben ik
werkzaam in het UMCG als jongste telg in de groep
transplantatiecoördinatoren. Ik ben geboren en getogen
in de provincie Groningen en na een jaartje Farmacie te
hebben gestudeerd ben ik overgestapt naar Geneeskunde
en waarbij ik afgelopen februari ben afgestudeerd als
basisarts. Na een korte tussenperiode, voor de broodnodige
ontspanning, ben ik begonnen aan de inwerkperiode
binnen mijn huidige functie. Hierbij werk ik 50% als
transplantatiecoördinator en 50% als arts-onderzoeker op
het gebied van transplantatie. Een enorm leuke uitdaging
die ik met beide handen aangegrepen heb. Na mijn studie
Geneeskunde is dit namelijk een mooie kans om het stuk
kliniek waarmee ik als transplantatiecoördinator in aanraking
kom te combineren met onderzoek. Doel daarbij is de
komende jaren te promoveren op onderzoek naar stoffen
die vrijkomen bij postmortale orgaandonoren, bestudeerd
binnen een orgaanperfusiesysteem. Hierbij wordt het orgaan
op een machine geplaatst en gespoeld met vloeistoffen
waardoor het orgaan goed bewaard blijft tussen uitname bij
de donor en inzetten in de ontvanger. Het idee hierachter
is dat zo in de toekomst mogelijk voor het inzetten van
het donororgaan in de ontvanger al bepaald kan worden
wat de functie van het orgaan is. Daarnaast biedt het ook
mogelijkheden voor geïsoleerde therapie van een orgaan
voorafgaand aan transplantatie. Op dit moment nog ten dele
toekomstmuziek, maar de ontwikkelingen gaan momenteel
snel en onvoorstelbaar is het zeker niet meer.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
10
Lab!
Door Ton Lisman, adjunct-hoogleraar Experimentele Chirurgie,
Chirurgisch Onderzoekslaboratorium
Nog niet zo lang geleden had het doen van
(medisch) wetenschappelijk laboratoriumonderzoek
nog iets écht romantisch. Een club Willie Wortels
weggestopt in de kelders van een ziekenhuis die in
een georganiseerde chaos hun experimenten deden.
Koffie en boterhammen op de labtafels, kratten bier
in de koele kamers. Een omgeving die hard werken,
creativiteit, en brainstormsessies tot laat in de avond
stimuleerde. Met ruzies over welk radiostation
er mocht aanstaan, gekibbel over de gekreukelde
posters van ontblote mannen of vrouwen, en de
beschimmelde lege pizzadozen in de hoek zat het
lab qua sfeer ergens tussen een autogarage en een
atelier in.
Twee ontwikkelingen hebben het onderzoekslaboratorium razendsnel geprofessionaliseerd,
gesteriliseerd en ontdaan van de meeste romantiek.
De eerste reden is strenge wetgeving op het gebied
van veiligheid. Dit is zeer waarschijnlijk een terechte
ontwikkeling en het is misschien wel een wonder
dan er in het verleden niet meer ongelukken in
laboratoria zijn gebeurd.
De tweede ontwikkeling betreft de recente gevallen
van wetenschappelijke fraude. Het verzinnen
van grote hoeveelheden onderzoeksdata door
Diederik Stapel, de matige administratie van Don
Poldermans en de recente nachtelijke manipulatie
van experimenten door een reumatoloog in Leiden
hebben de betrouwbaarheid van wetenschappers
ernstig in twijfel getrokken. Konden we eerder dus
nog blind vertrouwen op de wetenschappers die
hun proeven heus documenteerden, maar dan op
met koffievlekken besmeurde kladpapiertjes, nu
is alles anders. We wisten al veel langer dat we
een complete administratie van alle experimenten
die we publiceerden moesten bijhouden. En als
het echt moest konden we echt alle bewijzen dat
experimenten ook echt gedaan waren wel weer
terug vinden. Waarschijnlijk zelfs wel als deze
experimenten al een aantal jaar geleden waren
gedaan. Maar het terugzoeken van die oude
onderzoeksgegevens kon wel even duren. Een
opleiding tot wetenschapper bevatte nog niet zo
lang geleden geen training in excellent archiveren.
Bovendien werd je wetenschapper om door slimme
experimenten te doen de waarheid te achterhalen,
niet om een kei te worden in het documenteren van
onderzoeksgegevens. Hoewel wetenschappelijke
fraude waarschijnlijk zo oud is al de wetenschap
zelf, heb ik het idee dat we nog niet zo lang geleden
we ons nauwelijks realiseerden dat de administratie
van experimenten niet alleen door de onderzoeker
zelf begrepen moest worden, maar dat deze ook
te begrijpen moest zijn door een (wantrouwende)
buitenstaander.
Doordat we ons nu realiseren dat in principe
op elk moment iemand langs kan komen die
de experimentele data van (gepubliceerde)
experimenten wil inzien, is de administratie van
de experimenten veel beter dan vroeger. Ook is de
administratie van reagentia die we gebruiken in de
experimenten sterk verbeterd. Stonden er vroeger
nog reactievaatjes die van 1 t/m 50 genummerd
waren in de diepvries (alleen de experimentator
zelf had een idee wat er in deze buisjes zat) – nu is
van elk buisje, flesje of doosje exact te achterhalen
wat de inhoud is. Het staat buiten kijf dat de
professionalisering van het laboratoriumonderzoek
een goede zaak is. Administratie en regelgeving
kosten echter tijd, en kunnen spontane creatieve
ideeën in de weg staan. Vroeger kon je een
experiment dat je op vrijdagmiddag om 4 uur
verzon nog meteen gaan uitvoeren. Nu krab je
je nog wel even achter je oren.
Was het vroeger allemaal beter? Misschien niet.
Mis ik de romantiek van de georganiseerde chaos in
het laboratorium? Toch wel een beetje...
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
11
OLTtimer
Gewijzigde OLT-protocollen
In de afgelopen periode is het lijvige ‘Therapieprotocol levertransplantatie voor volwassenen’
onderverdeeld in een aantal kleinere, overzichtelijke protocollen. Deze protocollen zijn geactualiseerd
en op DocPortal geplaatst:
Levertransplantatie (OLT): antistolling bij volwassenen na OLT
Levertransplantatie (OLT): infectiepreventie en - behandeling bij volwassenen na OLT
Levertransplantatie (OLT): immuunsuppressie en rejectiebehandeling bij volwassenen na OLT
Levertransplantatie (OLT): aanvullende medicamenteuze behandeling bij volwassenen na OLT.
NB1 In een overgangsperiode blijft het document ‘Therapieprotocol levertransplantatie voor
volwassenen’ voorlopig bestaan; hierin zijn linken opgenomen naar de vier nieuwe protocollen zoals
hierboven genoemd.
NB2 De onderdelen Pijnbehandeling en Delier uit het oude ‘Therapieprotocol levertransplantatie voor
volwassenen’ zijn beide vervallen omdat inmiddels de UMCG-brede protocollen hier voldoen. Voor
Pijnbehandeling is dit het ‘postoperatief pijnbeleid anesthesiologie’ en voor Delier de ‘richtlijn delier’.
Beide zijn te vinden op DocPortal.
Het secretariaat levertransplantatie heeft in samenwerking met de transplantatiecoördinatoren een
nieuw protocol gemaakt voor het aanmelden van patiënten voor ‘high urgency’ bij Eurotransplant:
Levertransplantatie (OLT): administratieve procedure melding high urgency bij Eurotransplant. Ook dit
protocol is geplaatst op DocPortal.
Daarnaast is een aantal protocollen periodiek geupdate. Op DocPortal, in de kop van het protocol, kunt
u zien op welk gebied de aanpassingen zijn gedaan.
Levertransplantatie (OLT): MELD-/PELD-score op wachtlijst (MELD staat voor ‘Model of End-stage Liver
Disease’ en PELD staat voor ‘Pediatric End-stage Liver Disease’)
Levertransplantatie (OLT): protocol levende donor-levertransplantatie bij kinderen
Levertransplantatie (OLT): verwijzing en vooronderzoek (screening)
Levertransplantatie (OLT): wachtlijstperiode (groenlicht)
Levertransplantatie (OLT): donormelding kinderen
Levertransplantatie (OLT): donormelding voor volwassenen vanaf C3VA
Levertransplantatie (OLT): donormelding voor volwassenen vanaf C4VA
Levertransplantatie (OLT): Intensive Care na Pediatrische Levertransplantatie
Levertransplantatie (OLT): ontslagprocedure na OLT, kinderen
Levertransplantatie (OLT): medisch maatschappelijk werk volwassenen en kinderen
Levertransplantatie (OLT): fysiotherapie bij kinderen
Levertransplantatie (OLT): fysiotherapie bij volwassenen
Levertransplantatie (OLT): communicatie OLT
Levertransplantatie (OLT): data-acquisitie OLT tot 2005
Levertransplantatie (OLT): protocollen en zorgpaden OLT
Levertransplantatie (OLT): reisbudget OLT
Levertransplantatie (OLT): werkgroep Levertransplantatie (WLT)
Donorleveraanbod door transplantatiecoördinator.
Tenslotte is het protocol Levertransplantatie (OLT): alcohol en OLT tijdelijk verwijderd van DocPortal
omdat het protocol niet meer up to date is. Op dit moment wordt een nieuw protocol voorbereid.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
12
Nieuwe homepage
HPB-chirurgie
Radioloog structureel
bij vrijdagbespreking
De onderafdeling van de afdeling Chirurgie
‘HPB-chirurgie en Levertransplantatie’ heeft sinds
kort een nieuwe homepage onder de naam
www.hepatopancreatobiliairechirurgie.umcg.nl
of kortweg www.hpb.umcg.nl
Door dr. Ger Sieders, chirurg
De nieuwe homepage is met name bedoeld voor patiënten
en professionals. Alle informatie over chirurgie van lever,
alvleesklier, galblaas en galwegen is ondergebracht op deze
website. Daarnaast is er uiteraard een link opgenomen naar de
reeds bestaande homepage van het Levertransplantatiecentrum
www.levertransplantatie.umcg.nl
Nooit klaar
De input voor de HPB-site is geleverd door diverse professionals.
Chirurg Ruben de Kleine: “We zijn zeer tevreden over het
resultaat. We kunnen zowel patiënten als professionals en
andere belangstellenden bedienen met deze homepage. Een
website is een dynamisch gebeuren, het is nooit ‘klaar’ en
de nieuwe homepage blijft dus onze aandacht houden in de
toekomst.“
What’s in a name
Het is en blijft een lastige naam, HepatoPancreatoBiliaire
chirurgie, en dus minder geschikt om te gebruiken in de naam
van een website. Vandaar dat de nieuwe homepage ook is te
vinden onder andere namen die gemakkelijker in het gehoor
liggen:
www.leverchirurgie.umcg.nl
www.alvleesklierchirurgie.umcg.nl
www.pancreaschirurgie.umcg.nl
en uiteraard www.hpb-chirurgie.umcg.nl
Sinds een aantal maanden maakt de radioloog weer deel uit van
de vaste kern van de wekelijkse levertransplantatiebespreking.
Op deze ‘vrijdagbespreking’ worden volwassen patiënten en
kinderen voorgedragen voor de wachtlijst. Daarnaast worden
recent getransplanteerde en opgenomen patiënten besproken.
Indien er aanleiding toe is komt ook de poliklinische follow-up
komt ter sprake.
Aanwezig op de vrijdagbespreking zijn vertegenwoordigers van
de verschillende disciplines uit het levertransplantatieteam:
MDL-artsen voor volwassenen en kinderen, chirurgen,
anesthesiologen, verpleegkundig specialisten/consulenten,
maatschappelijk werkers, onderzoekers, studenten en andere
betrokkenen. Alle teamleden leveren vanuit hun eigen expertise
een bijdrage aan de bespreking.
Voorheen was de radioloog op verzoek aanwezig bij deze
bespreking voor patiënten met een specifieke radiologische
vraagstelling of werden deze levertransplantatiepatiënten
besproken tijdens de HPB-radiologiebespreking. Met
de structurele aanwezigheid van de radioloog bij de
vrijdagbespreking is de bespreking kwalitatief naar een hoger
plan getrokken. Plenair kunnen radiologiebeelden worden
bediscussieerd binnen het team, onder de deskundige
begeleiding van de radioloog.
Naast de vrijdagbespreking blijft de wekelijkse
HPB-radiologiebespreking belangrijk voor de beoordeling
van radiologiebeelden van (nieuwe) patiënten met problemen
gerelateerd aan leverziekten, die niet direct transplantatie
gerelateerd zijn. Deze bespreking vindt iedere dinsdag plaats.
Hebt u op- of aanmerkingen op de nieuwe HPB-site, dan kunt u
deze mailen naar [email protected]
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
13
OLTtimer
Promotie Anne Margot Roskott, Rijksuniversiteit Groningen, 18 juni 2014
Intestal failure and transplantation
‘penny wise - pound foolish?’
Navolgende samenvatting van het proefschrift van Anne Margot Roskott is met toestemming overgenomen uit
MAGMA (tijdschrift Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen) nr. 3, september 2014, blz. 107.
De afweging tussen dunnedarmtransplantatie (DDTx) of
behandeling met parenterale voeding (TPV) is complex en de
beste therapie voor patiënten met chronisch darmfalen verschilt
per individu.
DDTx is relatief nieuw. Alleen wanneer een behandeling met
TPV faalt, wordt DDTx als laatste redmiddel uitgevoerd, omdat
de resultaten op dit moment (nog) inferieur zijn aan die van TPV.
Het UMC Groningen is in Nederland het enige ziekenhuis dat
deze vorm van transplantatie verricht.
TPV vormt de hoeksteen van de behandeling bij chronisch
darmfalen. Helaas gaat het gepaard met frequente, ernstige
complicaties. Patiënten met chronisch darmfalen kunnen in
Nederland terecht bij verschillende behandelcentra (AMC/
UMCN). Om deze multidisciplinaire zorg te faciliteren, is een
nieuw online patiëntregistratiesysteem (DRIFT) opgezet speciaal
voor deze patiëntengroep.
Roskott beschrijft in haar proefschrift dat DRIFT bijdraagt aan
optimale zorg. Nationale samenwerking – inclusief gezamenlijke
registratie – is van groot belang voor verder onderzoek naar
chronisch darmfalen. Parenterale voeding gaat gepaard met
aanzienlijke lichamelijke en psychosociale stress en veel
patiënten blijken behoefte te hebben aan extra zorg hiervoor.
De ‘distress thermometer’ is een goed meetinstrument voor
periodieke stress-screening. Kosteneffectiviteitsanalyse laat zien
dat parenterale voeding en DDTx. beide kostbare behandelingen
zijn. De kosten per gewonnen levensjaar na DDTx worden
geschat op € 20.654.
De resultaten van DDTx zouden kunnen verbeteren door meer
inzicht in de relatie tussen donorfactoren en de kwaliteit van
een darmtransplantaat – waardoor betere selectie mogelijk
wordt – en door een aangepaste techniek van preservatie van het
darmtransplantaat.
Anne Margot Roskott (Zwolle, 1980) studeerde geneeskunde aan de
Universiteit van Utrecht. Zij verrichtte haar promotieonderzoek in
samenwerking met de afdelingen Chirurgie en MDL van het UMC Groningen.
Het onderzoek werd onder andere gefinancierd door de MLDS en het Innovatie
Actief Programma Groningen. Roskott is momenteel huisarts in opleiding.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
14
Afscheid van
intensivist Michael Rodgers:
Van Kaapstad
via Groningen
naar Abu Dhabi
Door Ingrid Bodewes en Joukje Koehoorn, redactie OLTtimer
Na ruim 14 jaar gaat intensivist Michael Rodgers (1966)
het UMCG verlaten om zijn loopbaan voort te zetten in de
gloednieuwe Cleveland Clinic te Abu Dhabi. Rodgers: “Een
avontuur? Zo zie ik het niet, ik ben toe aan een volgende
stap in mijn carrière.”
Een nieuwe start in een nieuw land is voor Rodgers niet vreemd;
de geboren Zuid Afrikaan heeft al veel van de wereld gezien.
Rodgers is geboren in Kaapstad waar hij ook zijn opleiding
Geneeskunde heeft gevolgd. In Bloemfontein heeft hij zich
gespecialiseerd als anesthesist, met de bedoeling intensivist te
worden. Vanuit Bloemfontein is Rodgers vertrokken naar België
(Knokke-Heist) en vervolgens naar Engeland, waar hij in diverse
ziekenhuizen als waarnemend intensivist gewerkt heeft.
Intensivist of anesthesist
Rodgers is ‘van huis uit’ anesthesioloog maar is werkzaam als
intensivist. Waarom deze keuze? Rodgers: “Ik wist al vrij vroeg in
mijn opleiding dat ik na mijn afstuderen en het afronden van mijn
specialisatie op de Intensive Care (IC) wilde gaan werken. In Zuid
Afrika moet je hiervoor de opleiding tot anesthesioloog gevolgd
hebben. Maar als anesthesioloog sta je voornamelijk op de OK
en heb je alleen zeer beperkte contacten met patiënten. En ik
vind juist dat het contact met patiënten mijn vak zo mooi maakt.
Op de IC maak je patiënten langer mee en kun je het verloop van
de patiënt beter volgen. Communicatie is essentieel, niet alleen
richting de patiënt maar juist ook met de familie. Patiënten die
op de IC liggen zijn meestal heel erg ziek, dan is het contact met
familie erg belangrijk. Je zou denken dat het overlijden van een
patiënt het vervelendste aspect is van werken op de IC, maar
dit is niet altijd het geval. Het begeleiden van zowel patiënt als
familie kan juist in deze situaties erg waardevol zijn. En het minst
interessante van mijn baan? Dat vind ik het uitvoeren van de
noodzakelijke managementtaken; ik ben meer geschikt voor de
patiëntenzorg.”
In 2000 is Rodgers naar Nederland gekomen om te werken
als intensivist op de Chirurgische Intensive Care (CHIC) in het
UMCG. Rodgers: “In Nederland hoeft een intensivist geen
anesthesioloog te zijn. Een intensivist kan ook een andere
specialisatie hebben gevolgd. In kleinere ziekenhuizen is het ook
zo dat je zowel als anesthesioloog als intensivist werkzaam kunt
zijn. Dit is in het UMCG niet het geval; je bent óf anesthesioloog
óf intensivist. Dit is wat mij betreft een goede zaak, want het
lijkt mij erg lastig om mij in beide takken van sport goed te
specialiseren. In het UMCG was ik de eerste fellow op de CHIC.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
15
OLTtimer
Nieuwe intensivist in WLT
Met het vertrek van Michael Rodgers wordt Hans Delwig
het nieuwe aanspreekpunt voor de ICV in de Werkgroep
Levertransplantatie.
Rodgers: “Soms ben ik hierdoor een vraagbaak over
levertransplantatie voor collega-intensivisten. Maar ik ben niet
de enige die deze specifieke kennis heeft. Alle intensivisten en
verpleegkundigen op de ICV bezitten expertise met betrekking
tot de behandeling van transplantatiepatiënten. Er is dan ook
geen specifieke taakverdeling.”
Er is veel veranderd sinds die tijd. In mijn beginperiode lagen
er zowel volwassenen als kinderen bij ons op de intensive care.
Sinds een aantal jaren is dit opgedeeld en behandelen wij alleen
volwassen patiënten (vanaf 16 jaar). Wij zijn nu een zelfstandige
afdeling met een eigen bestuur en een nieuwe naam die de
lading dekt: Intensive Care Volwassenen (ICV).
Kennis van levertransplantatie
Toen Rodgers in 2000 op de IC van het UMCG startte was
hij direct betrokken bij het levertransplantatieprogramma.
Volwassen patiënten worden na transplantatie altijd
overgeplaatst naar de ICV. Kinderen gaan altijd naar de intensive
care van het Beatrix Kinderziekenhuis in het UMCG. Rodgers:
“Het levertransplantatieprogramma is in mijn ogen zeer goed
gestructureerd. De input van diverse aandachtsgebieden
is heel belangrijk voor de behandeling van de patiënt. Op
de IC is de intensivist de hoofdbehandelaar, maar visites
worden gedaan samen met de chirurg en de hepatoloog. Bij
levertransplantatiepatiënten zijn de adviezen van deze collega’s
vaak meer dan alleen een advies. Dit zorgt soms voor pittige
discussies maar het levert altijd wat op, want we hebben respect
voor elkaar en voor alle disciplines staat het belang van de
patiënt voorop.”
Rodgers is een aantal jaren disciplinevertegenwoordiger
van de IC geweest in de Werkgroep Levertransplantatie.
Daarnaast was hij betrokken bij het opstellen van diverse
levertransplantatieprotocollen, zoals het infectieprotocol.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
Van Groningen naar Abu Dhabi
Ondanks het feit dat Rodgers het in Groningen erg naar zijn
zin heeft, pakt hij zijn biezen weer: “Ik moet verder met mijn
carrière. Ik heb heel veel ervaring opgedaan in die 14 jaar in
Groningen, dus het wordt weer tijd voor een volgende stap.
Per 1 oktober ga ik als intensivist aan de slag in de Cleveland
Clinic in Abu Dhabi.” Rodgers legt uit hoe je vanuit Groningen
in Abu Dhabi verzeild kunt raken: ”In januari 2013 was ik op
congresbezoek in Amerika. Toen heb ik gesproken met mensen
die betrokken waren bij de ontwikkeling van de Cleveland Clinic
in Abu Dhabi, een gloednieuw ziekenhuis in de woestijn. Ik werd
geprikkeld, enthousiast, en heb mijn CV opgestuurd. Vervolgens
werd ik uitgenodigd voor een gesprek in zowel Cleveland als Abu
Dhabi, waarna ik ben aangenomen.”
Abu Dhabi is een onderdeel van de Verenigde Arabische
Emiraten, een land wat bestaat uit zeven losse Emiraten.
Abu Dhabi is het grootste Emiraat en wordt geleid door een sjeik.
In Abu Dhabi Stad, de hoofdstad van Abu Dhabi, wonen 1 miljoen
mensen, voornamelijk buitenlanders.
De Cleveland Clinic in Abu Dhabi wordt een kopie van de
reeds bestaande Cleveland Clinic in Amerika, een ‘kloon’ zoals
Rodgers het noemt. Het wordt dus een Westers ziekenhuis in
een Midden-Oosterse omgeving. Rodgers laat ons de contouren
zien op www.clevelandclinicabudhabi.ae We zijn zeer onder de
indruk! Het wordt hét topziekenhuis van het Midden Oosten.
Het ziekenhuis gaat 390 bedden tellen, er gaan 175 specialisten
OLTtimer
16
Cleveland Clinic Abu Dhabi:
topziekenhuis in de woestijn
werken; de eerste patiënten worden maart 2015 verwacht.
Rodgers vertelt, met de hem kenmerkende bescheidenheid, dat
het gebouw van de Cleveland Clinic er inmiddels staat maar dat
het nog volledig moet worden ingericht. “We gaan op de IC uit
van 72 bedden die we bemannen met 17 full time intensivisten,
voornamelijk Amerikanen. De eerste maanden zijn er nog geen
patiënten maar gaan we alles terdege voorbereiden. Zo gaan
we als team oefenen met ‘dummy-patiënten’. Ook worden
protocollen gemaakt en gaan we ons inwerken op de beschikbare
apparatuur.
Het ziekenhuis gaat zich specialiseren in Cardio- en
Neurochirurgie. We gaan geen transplantaties uitvoeren, dus
mijn ervaring met transplantatiepatiënten kan ik daar niet in de
praktijk brengen. Dit vind ik jammer, het is één van de zaken die
ik wel ga missen.”
Het nieuw op te richten ziekenhuis is geen universitair
ziekenhuis. Het uitvoeren van onderzoek zal hier niet op de
eerste plaats staan maar er is zeker wel ruimte voor. Rodgers
geeft eerlijk toe dat hij liever patiëntenzorg doet dan onderzoek,
“echter, er is daar nog weinig onderzoek gedaan naar deze
bevolkingspopulatie, dus dit biedt veel mogelijkheid voor
onderzoek. Maar dit zal in het begin nog niet aan de orde zijn.”
Arabisch leren
Rodgers vertrekt samen met zijn echtgenote naar het
Midden Oosten. Zij is keuringsarts en zal, eenmaal in Abu
Dhabi, onderzoeken wat haar mogelijkheden aldaar zijn. “En
bovendien,” merkt Rodgers op, “het is daar gemiddeld 45
graden; 34 graden op z’n koelst, dus je moet eerst wel even
acclimatiseren.” De 19-jarige zoon, die Geneeskunde studeert
in Groningen, zal niet meegaan en hier ‘op het huis-met-auto
passen’. Rodgers: “We gaan wonen in een appartement in Abu
Dhabi Stad. Het ligt ongeveer 20 km van het ziekenhuis. Welk
appartement het precies wordt weten we nog niet; toen wij er
waren was ook dit appartementencomplex nog in aanbouw. Wij
zullen de eerste weken een uitgebreid inwerkprogramma volgen,
waarbij ook volop aandacht zal worden besteed aan de Arabische
cultuur. Daarnaast wil ik proberen Arabisch te leren lezen en
spreken.
Goede herinneringen
“Buiten de stad Abu Dhabi Stad kom je direct in de woestijn,”
vertelt Rodgers, “het groen van Groningen zal ik zeker gaan
missen! Toch ben ik niet bang voor heimwee, ik voel me door al
mijn reizen een wereldburger en pas me gemakkelijk aan aan de
omgeving. Het is dan ook de bedoeling om ons voor langere tijd
in Abu Dhabi te vestigen.”
De laatste werkdag van Rodgers vindt plaats op vrijdag 26
september. Op de dag daaraan voorafgaand wordt een
afscheidsfeestje georganiseerd. Hij neemt afscheid samen met
Christian Engel; Engel vertrekt naar de OZG, de ziekenhuisgroep
in Oost-Groningen. Tijdens ons interview ligt het feestje dus nog
in het verschiet maar Rodgers zal tijdens zijn afscheidswoord
ongetwijfeld benoemen dat hij goede herinneringen bewaart
aan zijn tijd in Groningen. Dit geldt ook voor het leverteam: “Ik
ben blij en bevoorrecht dat ik deel heb mogen uit maken van het
transplantatieprogramma in Groningen.”
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
17
OLTtimer
Donorregistratie
op Traumadag
in UMCG
Op zondag 31 augustus jl. organiseerde de Ongevalstichting
samen met het UMCG in Groningen de derde Nationale
Traumadag. Met naar schatting meer dan 10.000
geïnteresseerden in huis werd ook de stand van de
Donorregistratie goed bezocht.
Trauma’s (‘ongelukken’) lopen niet altijd goed af en zijn daarom
helaas onlosmakelijk verbonden met orgaan- en weefseldonatie. Het
was dan ook vanzelfsprekend dat de stand van de Donorregistratie
acte de présence gaf tijdens de Traumadag. Door studenten en
transplantatiecoördinatoren werden ruim 700 gesprekken met
bezoekers gevoerd. ‘Wil je donor worden, ja of nee; denk er in
ieder geval over na,’ dat was de boodschap. Aanmelden bij het
donorregister kon ter plaatse. Daarnaast kregen kregen de bezoekers
in de stand uitleg over hoe orgaan- en weefseldonatie werkt. Aan
de hand van een anatomische pop werd het verhaal toegelicht. De
organen uit de pop halen was redelijk eenvoudig, maar hoe krijg je ze
er weer in…
Naast de stand van de Donorregistratie konden de bezoekers
op de Traumadag natuurlijk de Traumahelikopter zien, maar ook
demonstraties van de brandweer, politie en ambulance, defensie en
duikbrigade. Er werden demonstraties gegeven van operaties en de
opvang van ongevalslachtoffers en men kon reddingshonden aan het
werk zien. Kinderen konden hun arm laten ingipsen en nepwonden
laten aanleggen. Verder waren er heel veel interactieve demonstraties
van onder andere reanimaties, infuusprikken, wonden hechten en
lopen met protheses.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
18
V.l.n.r. Knut Helmke, Ingrid Bodewes (stafassistent werkgroep Levertransplantatie/organisatie refereeravonden OLT), Jan Visscher (sr. laborant echografie) en Fons Bongaerts (radioloog).
Op de foto ontbreken Sharon Bos en Rixta Dikkers, zij vormen samen met Jan Visscher en Fons Bongaerts het OLT-team echografie bij kinderen.
Bezoek radioloog prof.dr. Knut Helmke (Hamburg) aan het UMCG
Vijf vragen over echo doppleronderzoek bij kinderen
De refereeravond Levertransplantatie op woensdag 10
september jl. had een internationaal tintje. In overleg met
de afdeling Radiologie was radioloog prof.dr. Knut Helmke
(Universitätsklinikum Hamburg-Eppendorf en Altonaer
Kinderkrankenhaus Hamburg) gevraagd te spreken over
zijn uitgebreide ervaring met het doen van echo doppleronderzoek bij kinderen.
Jan Visscher (senior laborant echografie op de afdeling
Radiologie) vertelt dat het een langgekoesterde wens
vanuit de Radiologie was om eens met prof. Helmke te
spreken over het echo doppler-onderzoek. Wij stelden
Visscher vijf vragen over het echo doppler-onderzoek en
over de specifieke kennis van prof. Helmke.
Wat houdt een echo doppler-onderzoek in?
Jan: “Bij een echo doppler-onderzoek wordt er gekeken naar
de doorbloeding van de lever vene, de vena portae en de
leverarterie. Door middel van kleuren (zgn. color-doppler) wordt
de stroming van het bloed aangegeven. Op het beeldscherm
geven de kleuren de stroomrichting aan. Als het bloed de
verkeerde kant op stroomt, dan kan dit duiden op een verstoring
van de lever. Het bloed van de vena portae moet de lever
instromen; als dit niet goed gaat zien we dit aan de kleur. Met
spectrum doppler wordt de stroming van het bloed met een
geluid hoorbaar gemaakt en ook zie je dat terug in het spectrum.
Het verschuiven van het geluid dat wordt gehoord tijdens de
echo wordt omgezet in een uitslag. Hierdoor kan uiteindelijk de
stroomrichting van het bloed worden bepaald.”
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
19
OLTtimer
Is er verschil tussen een echo-doppler bij volwassenen
en kinderen?
Jan: “Er bestaat in principe geen verschil tussen echo doppleronderzoek bij volwassenen en bij kinderen. Alleen de grootte
van de lever verschilt. Bij kinderen wordt soms een hele
lever onderzocht, maar meestal gaat het om een gedeelte
van de lever na een split-levertransplantatie. Voorafgaand
aan de transplantatie wordt het echo doppler-onderzoek
uitgevoerd door een algemeen radioloog of laborant; tijdens
en na de levertransplantatie vindt het onderzoek plaats
door een radioloog of laborant die verbonden is aan het
levertransplantatieteam. De echo doppler-onderzoeken vinden
op diverse momenten plaats; op OK als de buik open is, zodra
de buik gesloten is en na de transplantatie op de intensive care.
Daarna elke dag weer op dag 1 t/m 7. De echografist die bij de
ingreep aanwezig was doet in principe ook deze vervolgecho’s,
hierdoor merk je kleine verschillen sneller op.”
Wat maakt de kennis van Helmke uniek?
Jan: “Prof. Helmke heeft enorm veel ervaring met echografie bij
kinderen met leverproblemen. Hij heeft meer dan 1000 echo
doppler-onderzoeken bij kinderen verricht. Onlangs vroeg
ik mij af wie we zouden kunnen vragen om te beoordelen of
onze Groningse werkwijze nog beter kan. Ik kreeg toen van een
leverchirurg de naam van prof. Helmke door. Ik heb contact
gezocht met prof. Helmke en hij was direct enthousiast. Hij
wilde graag naar Groningen komen en uitleg geven over zijn
werkwijze. Hij heeft tijdens zijn bezoek op 10 september jl.
niet alleen een presentatie gehouden tijdens de refereeravond
Levertransplantatie, maar ook zelf kinderen onderzocht in het
bijzijn van radiologen en laboranten.”
Wat kan het UMCG leren van Helmke?
Jan: “Tijdens de refereeravond Levertransplantatie heeft prof.
Helmke gesproken over zijn ervaringen met echo-dopplers
bij kinderen voor, tijdens en na de transplantatie. Eén van de
verschillen met de werkwijze van het UMCG is het tijdstip
waarop prof. Helmke naar OK gaat om de het eerste onderzoek
uit te voeren. Daarnaast kijkt prof. Helmke specifieker naar
bepaalde aansluitingen, terwijl in het UMCG juist uitgebreider
en breder wordt gekeken. Wij gaan de komende tijd kijken
waar we onze werkwijze kunnen aanpassen of de verschillende
werkwijzen met elkaar kunnen combineren.”
Is er sprake van een samenwerkingsverband?
Jan: “Er is momenteel nog geen samenwerkingsverband tussen
prof. Helmke en de radiologen/laboranten van het Groningse
levertransplantatieprogramma. Prof. Helmke heeft zelf al
aangegeven graag eens terug te komen om te kijken wat we nog
meer van elkaar kunnen leren. We houden in ieder geval contact
met elkaar.”
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
Refereeravonden
in 2014
De refereeravonden levertransplantatie worden in
principe gehouden op de tweede woensdag van de
maand, van 17.30 uur tot 18.30 uur in de Eerlandzaal
(UMCG, afd. Chirurgie, 4de etage).
De avonden worden bij toerbeurt verzorgd door
de verschillende disciplines in het UMCG die
vertegenwoordigd zijn binnen de Werkgroep
Levertransplantatie.
Uitnodigingen voor de refereeravonden, met daarbij
nadere informatie over het onderwerp dat wordt
besproken, worden per email verstuurd. Wanneer u
ook een uitnodiging wilt ontvangen, stuurt u dan een
email naar [email protected]
De refereeravonden zijn vrij toegankelijk, aanmelding
is niet noodzakelijk. Er wordt gezorgd voor broodjes en
drinken.
Eind 2014 verschijnt de planning voor 2015. Deze
planning zal ook geplaatst worden de website
www.levertransplantatie.umcg.nl/professionals/
refereeravonden
Op de website kunt u ook de verslagen lezen van recent
gehouden refereeravonden.
12 november Anesthesiologie
10 december Maag-, darm- & leverziekten
A life changing
experience
Door Pepijn Weeder in Boston
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
21
OLTtimer
Ik zit op het terras voor de supermarkt op de hoek bij het
ziekenhuis met een kop koffie voor mijn neus. Tegen over
me zit Negin Karimian, mijn Groningse collega. Negin is
hier vorige week aangekomen voor haar postdoc van drie
jaar, ze komt werken in dezelfde onderzoeksgroep waar
ik ook deel van uitmaak. Hoewel de herfst hier duidelijk
is begonnen, is het heerlijk warm in de zon van de indian
summer.
We praten over ons onderzoek, de verschillen tussen het
werk in Groningen en hier. De cultuurverschillen zijn
veel groter dan ik me realiseerde toen ik hiernaartoe
vertrok, en het is leuk om te praten met iemand die net is
aangekomen; allerlei dingen waar ik me over verwonderd
heb vallen haar ook op. De hiërarchie, het rommelige
lab, de dikke mensen. Maar ook de enorme vrijheid,
het overvloedige geld en het lef om gekke ideeën na te
jagen die vaak mislukken, maar soms tot baanbrekende
ontdekkingen leiden.
Ik vraag haar om advies: Ik zit met de deadline van dit
stukje in mijn maag, het moet af, maar ik weet niet
goed wat ik moet schrijven. Ik speel met het idee om
iets te vertellen over de doorgeslagen juridisering van de
Amerikaanse samenleving. Ik ging laatst uit eten met een
ver familielid die in Boston woont en aan MIT werkt. Hij
vertelde dat zijn kleinzoon niet mocht voetballen in de
schoolpauze, totdat zijn beide ouders een contract hadden
getekend waarin ze alle aansprakelijkheid van de school
voor ongelukken afzweren. Wanneer ze bij ons in het lab
de vloer dweilen, worden er zo veel gele pionnen neergezet
dat je dáár bijna je nek over breekt. Zo kan ik nog wel even
doorgaan…
Negin schudt van nee: “Niet boeiend” zegt ze. “Waarom
vertel je niet gewoon wat de tijd die je aan Harvard hebt
doorgebracht voor je heeft betekend?” Ik ben even stil, en
realiseer me dat ze gelijk heeft.
Het afgelopen jaar was voor mij een ‘life changing
experience’. Dat is zo’n groots begrip (en wellicht heel
Amerikaans om te zeggen, wat dan ook wel weer
bevestigd dat ik gelijk heb) dat het moeilijk uit te
leggen is wat het betekent. Ik volgde hier een cursus
wetenschappelijk schrijven aan Harvard Medical School
waarin je leert hoe je een artikel zo in elkaar zet, dat het
geschikt is voor de allerhoogste tijdschrijften: Cell, Science
en Nature. De docent, een echte guru in zijn vak, legde
de parallel met het verhaal van de Lion King. “Neem het
onderwerp van je onderzoek als hoofdpersoon, beschrijf
zijn avontuur zo dat je erin wordt meegesleept. Aan het
eind van het verhaal, is de hoofdpersoon onherroepelijk
veranderd door zijn avontuur en valt alles op zijn plek”
vertelde hij. Een metafoor die ook van toepassing is op
mijn tijd hier:
Ik kwam hier aan als Simba; een jonge hond, enthousiast
en misschien een tikkeltje naïef. Ik bedacht maffe plannen,
en joeg ze na. Sommigen mislukten, maar niet allemaal.
Het leven ver van huis, in de imposante omgeving waar
ik te gast mocht zijn, veranderde mijn perspectief op de
medische wetenschap, op de wereld én op mijzelf. Wie
hier een ongeluk of ernstige ziekte krijgt wordt naar
het ziekenhuis gebracht en krijgt daar vaak excellente
zorg. Wanneer de patiënt genezen is en zijn arts de
hand schudt, ontvangt hij een rekening die hem volledig
financieel kan ruïneren. Als je iemands leven redt, en
diegene vervolgens zijn huis moet verkopen en dakloos
wordt, heb je hem dan wel echt geholpen? Ik weet nu dat
veel mensen hier dat geen probleem vinden, maar ik weet
ook dat ik daar als arts niet mee zou kunnen leven.
Ik ontmoette Scar, de onvermijdelijke antagonist die je
het leven zuur maakt, maar ook Timon en Pumbaa die
weer zorgen voor een goed humeur. Ik ging zeilen op de
Charles River onder de skyline van Boston en skiën in de
sneeuw van Vermont. Vorige week bezocht ik de uitreiking
van de IGNobel prijzen waar een echte Nobelprijswinnaar
ter demonstratie een stuk bacon in zijn neus stopte. Als
onderzoeker had ik soms grote verantwoordelijkheden.
Ik werd in het diepe gegooid en leerde ondertussen
zwemmen. In december zet ik een punt achter mijn werk
in Boston om aan mijn co-schappen te beginnen. Ik
kom voldaan terug, een gelukkig mens met een geweldig
avontuur op zak, niet als King of the Jungle, maar wel
onherroepelijk veranderd.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
OLTtimer
22
Expert meeting
over leverperfusie
Op dinsdag 25 november a.s. vindt eenmalig de ‘Expert Meeting on Liver Perfusion’ plaats in het UMCG.
De organisatie is in handen van Robert Porte (chirurg) en Rianne van Rijn (onderzoeker/transplantatiecoördinator) namens de leverperfusiegroep van het UMCG in samenwerking de firma Organ Assist. De meeting
is bedoeld voor professionals die ervaring hebben met of ervaring willen gaan opdoen met leverperfusie met de
Liver Assist en het Extra Corporal Organ Procurement System (ECOPS) van de firma Organ Assist.
Leverperfusie kan op veel verschillende manieren plaatsvinden: bij verschillende temperaturen, met verschillende
vloeistoffen en perfusiedrukken. Tijdens de meeting zullen ervaringen worden uitgewisseld omtrent de perfusie zelf en
de gemeten effecten ervan, zowel op microscopisch niveau als op klinische uitkomstmaten zoals patiëntenoverleving en
transplantaatoverleving.
Naast Rianne van Rijn namens het UMCG geven experts op het gebied van leverperfusie acte de présence: Chris Watson
(Cambridge), Philipp Dutkowski (Zurich), Thomas Minor (Bonn/Essen), Bote Bruinsma (Boston) en Hynek Mergental
(Birmingham èn oud-fellow HPB-chirurgie UMCG).
Daarnaast heeft de meeting als doel om de plannen voor aanstaande RCTs (randomized controlled trials) te bespreken.
’s Middags is er een ‘hands-on workshop’ om feeling te krijgen met perfusie. Er wordt uitleg gegeven over de perfusiemachine
en de manier waarop deze gebruikt kan worden.
De meeting vindt plaats in het Skillslab van het UMCG. Hebt u belangstelling dan kunt u contact opnemen met Rianne van Rijn
via [email protected]
ETAHP, een sterk Europees
interdisciplinair platform
De eerste meeting van de ETAHP heeft op 3 en 4 oktober jl. in Budapest plaatsgevonden. In deze eerste bijeenkomst zijn
zelfmanagement en onderwijs aan de patiënt behandeld. Dit evidence-based practice congres is gebaseerd op de expertise
van de verpleegkundige transplantatiezorg, psychosociale problemen, lifestyle thema’s (voeding, activiteit, gezond gewicht)
door multidisciplinaire samenwerking tussen medische professionals.
De sprekers voor het UMCG waren onderzoeker Edwin van Adrichem (‘Rehabilitation in transplant recipients’),
zorgonderzoeker Coby Annema (‘Should recipients meet donor family?’) en regieverpleegkundige Dita Duijndam (‘Finding the
correct balance between professional care and emotional involvement’).
Het doel van het creëren van een sterk Europees interdisciplinair platform is om de zorgverlening aan de (toekomstige)
getransplanteerden voortdurend aan de laatste ontwikkelingen aan te passen.
Een verslag van deze inspirerende eerste bijeenkomst zal in de volgende OLTtimer verschijnen.
Zie ook www.esot.org
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
23
OLTtimer
Publicaties OLT
> Early elevated serum gamma glutamyl transpeptidase after
liver transplantation is associated with better survival.
Alkozai EM, Lisman T, Porte RJ, Nijsten MW.
F1000Res. 2014 Apr 3;3:85. doi: 10.12688/f1000research.3316.1. eCollection
2014.
> Subnormothermic machine perfusion for ex vivo preservation
and recovery of the human liver for transplantation.
Bruinsma BG, Yeh H, Ozer S, Martins PN, Farmer A, Wu W, Saeidi N, Op
den Dries S, Berendsen TA, Smith RN, Markmann JF, Porte RJ, Yarmush
ML, Uygun K, Izamis ML.
Am J Transplant. 2014 Jun;14(6):1400-9. doi: 10.1111/ajt.12727. Epub 2014
Apr 23.
> Hypothermic oxygenated machine perfusion prevents
arteriolonecrosis of the peribiliary plexus in pig livers donated
after circulatory death.
Op den Dries S, Sutton ME, Karimian N, de Boer MT, Wiersema-Buist J,
Gouw AS, Leuvenink HG, Lisman T, Porte RJ.
PLoS One. 2014 Feb 14;9(2):e88521. doi: 10.1371/journal.pone.0088521.
eCollection 2014.
> Injury to Peribiliary Glands and Vascular Plexus before Liver
Transplantation Predicts Formation of Non-anastomotic Biliary
Strictures.
Dries SO, Westerkamp AC, Karimian N, Gouw AS, Bruinsma BG,
Markmann JF, Lisman T, Yeh H, Uygun K, Martins PN, Porte RJ.
J Hepatol. 2014 Feb 19. pii: S0168-8278(14)00116-0. doi: 10.1016/j.
jhep.2014.02.010.
> Shared Decision Making in Transplantation: How Patients See
Their Role in The Decision Process of Accepting a Donor Liver.
Op den Dries S, Annema C, van den Berg AP, Ranchor AV, Porte RJ.
Liver Transpl. 2014 May 24. doi: 10.1002/lt.23921.
> Successful liver transplantation and long-term follow-up in a
patient with MPI-CDG.
Janssen MC, de Kleine RH, van den Berg AP, Heijdra Y, van Scherpenzeel
M, Lefeber DJ, Morava E.
Pediatrics. 2014 Jul;134(1):e279-83. doi: 10.1542/peds.2013-2732.
> Biliary complications after orthotopic liver transplantation.
Karimian N, Westerkamp AC, Porte RJ.
Curr Opin Organ Transplant. 2014 Apr 19.
> A staged approach for a lung-liver transplant patient using
ex vivo reconditioned lungs first followed by an urgent liver
transplantation.
Van De Wauwer C, Verschuuren EA, Nossent GD, van der Bij W, den
Hamer IJ, Klinkenberg TJ, van den Berg AP, de Boer MT, Mariani MA,
Erasmus ME.
Transpl Int. 2014 Jul 29. doi: 10.1111/tri.12408.
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
Mini symposium
Werkgroep
Transplantatie
Verpleegkundigen
Door Ingrid Lamminga, kinder- en transplantatieverpleegkundige
Beatrix Kinderziekenhuis en voorzitter WTV
De Werkgroep Transplantatie Verpleegkundigen (WTV)
UMCG organiseert elk jaar een gratis mini-symposium
voor iedereen, die op welke manier dan ook, te maken
heeft met transplantatie. Dit jaar vond het WTV minisymposium plaats op maandag 2 juni en werd geleid door
dagvoorzitter G.J. Bolt, stafadviseur Onderwijs Groninger
Transplantatie Centrum.
De eerste spreker van de middag was Cees Brugman,
donatie-functionaris. Hij gaf uitleg over het donorregister
en de rol van de familie bij donatie. Vervolgens vertelde
transplantatiecoördinator Marjolein Leemkuil hoe de
transplantatiecoördinatoren, centra’s en zelfstandige uitnameteams (ZUT) zijn georganiseerd in Nederland. Onderwerpen als
heartbeating en non-heartbeating donoren en het contact met
de nabestaanden kwamen ook aan bod.
Daarna was het de beurt aan Anneke de Bruin, kinderleverconsulent. Zij vertelde hoe het verwijzingstraject tot aan
transplantatie voor kinderen eruit ziet.
Gerda Drent (stafmedewerker Maag-, Darm en Leverziekten)
leidde de discussie over anonimiteit bij orgaandonatie. Daarbij
hield zij een presentatie over de patiëntenvragenlijst voor het
onderzoek ‘anonimiteit bij orgaandonatie’ gedaan door Coby
Annema (gezondheidswetenschapper en zorgonderzoeker).
Een mooie afsluiter van het eerste deel van de middag.
Na de theepauze stond het tweede deel van de middag in teken
van orgaanperfusie. De resultaten van nierperfusie van de
afgelopen jaren werden gepresenteerd door Sijbrand Hofker,
abdominaal chirurg.
De firma Orgin Assist, vertegenwoordigd door de heer
A. van der Plaats, gaf inzicht in de technische mogelijkheden van
machineperfusie en wat deze techniek kan gaan betekenen voor
het donortekort en de wachtlijst.
Aansluitend vertelde Gerben Wildeboer (regieverpleegkundige
kinder-Intensive Care) over MARS-dialyse bij kinderen.
De slotspreker van deze middag was Erik Verschuuren, internist
longafdeling. Hij gaf een presentatie over longperfusie, de
ontwikkelingen en goede resultaten tot nu toe.
Met een grote opkomst en vele positieve reacties na afloop
was het wederom een geslaagd mini-symposium.
OLTtimer
Agenda
24
TEAMwork
1st International Congress on Biliary
Atresia and Related Diseases (BARD)
Berlijn, 16 - 17 oktober 2014
http://www.bard-berlin-2014.com/
The Liver Meeting (AASLD)
Boston, 7 -11 november 2014
www.thelivermeeting.org
Expert meeting leverperfusie
Groningen, 25 november 2014
zie blz.22
ET Wintermeeting
Alpbach, 21 - 23 januari 2015
www.eurotransplant.org/wintermeeting/
Swiss Transplant Meeting
Interlaken, 23 - 24 januari 2015
www.swisstransplantationsociety.com
ALPS meeting
Madonna di Campiglio, 4 - 8 februari 2015
www.alpshpbmeeting.com
NTV Bootcongres
Veldhoven, 11 - 13 maart 2015
www.transplantatievereniging.nl
APASL 2015
Istanbul, 12 - 15 maart 2015
http://www.apasl2015.org
1th E-AHPBA
Manchester, 21 - 24 april 2015
http://www.eahpba.org/?q=congress
EASL
Wenen, 22 – 26 april 2015
www.easl.eu
American Transplant Congress
Philadelphia, 2 - 6 mei 2015
www.atcmeeting.org
ESA 2015
Warsaw, 8 - 9 mei 2015
www.europeansurgicalassociation.org
DDW 2015
Washington, 16 – 19 mei 2015
www.ddw.org
Viral and Hepatitis Disease
Berlijn, 25 - 28 juni 2015
http://www.isvhld2015.org
ILTS
Chicago, 8 - 11 juli 2015
http://www.ilts.org/meetings/
17th ESOT Congress
Brussel, 13 - 16 september 2015
www.esot.org
AASLD; The Liver Meeting
San Francisco, 13 - 17 november 2015
www.aasld.org
Colofon
OLTtimer is bestemd voor het levertransplantatieteam van het UMCG en de verwijzers.
Redactie Ingrid Bodewes, projectmedewerker I Cees Brugman, transplantatiecoördinator I Anneke de
Bruin, verpleegkundig consulent I Suzan de Bruin, secretaresse levertransplantatie I Hilda Dijk, secretaresse levertransplantatie I Wendy Hagenauw, regieverpleegkundige C4VA I Sonja Hintzen, secretaresse
levertransplantatie I Hanneke Joosten, leverstudent | Joukje Koehoorn, stafmedewerker (eindredactie) I
Koen Reyntjens, anesthesioloog | Greetje Sekema, verpleegkundig consulent
Ontwerp en opmaak Designdays, Nynke Visser Productie Zalsman Groningen BV
De OLTtimer wordt als digitale nieuwsbrief geplaatst op www.levertransplantatie.umcg.nl
Geeft u de voorkeur aan de digitale nieuwsbrief, dan kunt u zich hiervoor aanmelden via
[email protected]
De volgende OLTtimer verschijnt in het voorjaar van 2015. Kopij kunt u inleveren bij de redactie van
de OLTtimer, afdeling Chirurgie, hpc BA33, Hanzeplein 1, 9713 GZ Groningen, tel. 050-361 5530,
fax. 050-361 17 45, e-mail: [email protected], internet: www.levertransplantatie.umcg.nl
Universitair Medisch Centrum Groningen | Levertransplantatie
Per 1 mei jl. is Aukje Brat aangesteld als
transplantatiecoördinator (zie blz. 9).
Dorienke Gort is sinds 1 mei jl. werkzaam
als diëtist binnen het team Dietetiek van
sector B. Hier heeft zij onder andere
‘levertransplantatie’ in haar pakket. Zij stelt
zich voor in de overLEVERing van december
a.s.
Jet van der Hulst is medisch maatschappelijk
werker geworden bij de volwassen
levertransplantatiepatiënten. Zij stelt zich
eveneens voor in de overLEVERing van
december a.s.
Een bekend gezicht is terug bij de HPBchirurgie en levertransplantatie; chirurg
Carlijn Buis is hier werkzaam als fellow HPB
en OLT/MOD van 1 juni jl. tot 1 januari 2015.
Marije Waanders is de nieuwe voorzitter
van de studentenlevergroep geworden. Zij
volgt Irene Beijert op, die binnenkort het
team verlaat. Nieuwe studenten die zijn
toegetreden tot het studentenleverteam zijn
Max Thijssen, Emma Schepens, Marilou
Wagemakers en Fien von Meijenfeldt;
zij stellen zich voor op blz. 4 en 5 van deze
OLTtimer.
Michael Rodgers, intensive care-arts, is per
1 oktober jl. vertrokken naar Abu Dhabi. Wat
hij daar gaat doen vertelt hij in het interview
op blz. 14.
Per 1 oktober jl. is Tim Schreuder
begonnen als nieuw staflid bij de Maag Darm
Leverziekten.
Joukje Koehoorn is per 1 oktober jl.
aangesteld als stafadviseur bij het
Groningen Transplantatie Centrum. Hier
zal zij zich met name bezighouden met de
communicatie van het GTC. Daarnaast blijft
zij werkzaam als stafmedewerker bij de
levertransplantatiegroep (op maandag en
dinsdag), en uiteraard als redactielid van de
OLTtimer!

Download Report