Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden - EIS

december 2014
issn 0169 - 2402
nieuwsbrief
60
EIS
Kenniscentrum Insecten
en andere ongewervelden
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
2
NIEUWSBRIEF
van EIS Kenniscentrum Insecten
en andere ongewervelden
Nummer 60 - december 2014
Contactorgaan voor de medewerkers van de
EIS-werkgroepen
Informatie:
Bureau EIS
Postbus 9517, 2300 RA Leiden
tel. 071-5687670 / fax 071-5687666
[email protected]
www.eis-nederland.nl
Wordt aan medewerkers gratis toegezonden.
Redactie: Roy Kleukers
© copyright 2014 Stichting EIS, Leiden.
Bijdragen kunnen worden gezonden aan de redactie:
EIS Kenniscentrum Insecten, Postbus 9517, 2300 RA Leiden,
[email protected].
DTP: André van Loon
Drukwerk: Offsetdrukkerij Nautilus - Leiden
INHOUD
Werkgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
EIS-nieuws . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Publicaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Bureau EIS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Overzicht EIS-werkgroepen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Een overzicht van te bestellen EIS-publicaties is te vinden op
www.eis-nederland.nl/publicaties.
Figuur omslag: Heterocordylus genistae siert de voorkant van deel III
in de serie Verspreidingsatlas Nederlandse wantsen over de bloemwantsen Miridae (tekening Jeroen de Rond).
Van de redactie
We hebben onze nieuwe naam EIS Kenniscentrum Insecten en
andere ongewervelden nu een jaar, en dat bevalt goed. Vooral
voor mensen die ons nog niet kennen is de naam veel duidelijker
dan de oude naam EIS-Nederland.
In 2014 was EIS veel in het nieuws. Het is best mogelijk dat
onze nieuwe naam daar een rol in gespeeld heeft. Het betrof in
ieder geval een grote variatie aan onderwerpen: iepenzigzag
bladwesp, aaskevers, beekpiraat, mieren, rookvliegjes, heide
haantjes, spinnen (o.a. op NOS-journaal en Jeugdjournaal),
muurhooiwagen, kassprinkhaan, pissebedden en reuzen
erts
wesp, In november was een publicatie over de achteruitgang
van bijen in het nieuws. Het bijzondere van deze studie van
Alterra was dat stuifmeel van de poten van bijen uit de collectie
van Naturalis gebruikt zijn om de bloembeschikbaarheid in het
verleden te bepalen. Menno Reemer is co-auteur van dit artikel
in het prestigieuze tijdschrift PNAS.
De EIS-dag op 24 januari 2015 belooft weer erg interessant te
worden. Het thema is Kant noch wal en gaat over fauna van
moerassen, oevers en andere overgansbiotopen. Hopelijk wordt
het weer net zo lekker druk als vorig jaar.
Roy Kleukers
Deadline kopij EIS-nieuwsbrief 61: 30 maart 2015
Werkgroepen
3
EIS-dag 24 januari 2015
‘Kant noch wal’, (semi-)aquatische fauna
Ook komend jaar trekt Stichting EIS weer een winterse zaterdag in januari uit voor het consumeren en uitwisselen van kennis
over ongewervelden. Betrokkenen bij EIS en alle andere geïnteresseerden zijn van harte welkom om op zaterdag 24 januari 2015
vanaf 10.30 (koffie vanaf 10.00 uur) deel te nemen aan de EIS-dag. Dit jaar is het thema (semi-)aquatische fauna, onder de titel
‘Kant noch wal’.
Programma
10.00 Ontvangst met thee en koffie
10.30 Opening Bart van Tooren voorzitter EIS
10.40 Herstel van hoogvenen: herstel van soortenarmoede of soortenrijkdom? – Gert-Jan van Duinen
11.00 Gravende rode Amerikaanse rivierkreeften: waar gaat het heen? – Bram Koese
11.20 Mysterie Insecten Competitie – Christophe Brochard
12.00 Lunch (zelf meebrengen of in het museumrestaurant)
12.30 Coördinatorenoverleg
13.30 wordt nog ingevuld
13.50 Zuid-Limburgse bronnen als kwetsbaar biotoop voor bijzondere watermacrofauna – Barend van Maanen
14.10 Watermijdende larven van dansmuggen – Henk Moller-Pillot
14.30 Ongewervelden en EIS in 2014 en 2015 – Roy Kleukers
14.50 Thee- en koffiepauze
15.15 Het belang van rietsloten in een intensief agrarisch gebied voor wetland-arthropoden – Kris Decleer
15.35 Waterbeestjes profiteren van bomen – Alexander Klink
16.00 Uitslag Mysterie Insecten Competitie – Christophe Brochard
16.15Borrel
De EIS-dag zal gehouden worden in het auditorium van museum Naturalis te Leiden. Museum Naturalis ligt achter het centraal
station van Leiden, vlakbij het Leids Universitair Medisch Centrum. Een routebeschrijving vindt u op: www.naturalis.nl/nl/
bezoek/adres.
Voor meer informatie: [email protected]
Werkgroepen
Werkgroep Branchiopoda wordt Werkgroep
Zoöplankton
In het zoöplanktonoverleg Nederland (ZON) kwam vorig najaar
naar voren dat er onder analisten behoefte is om een aanspreek
punt te hebben over de taxonomie en ecologie van de verschil
lende zoöplanktongroepen. Bij EIS worden alleen de water
vlooien (Cladocera) gedekt door de werkgroep Branchiopoda.
De andere groepen, de roeipootkreeftjes (Copepoda), de rader
dieren (Rotifera) en in mindere mate ook de schaalamoeben
(Testacea), vielen buiten de boot. Door ondergetekenden is toen
besloten om gezamenlijk het zoöplankton op te pakken. De
Werkgroep Zoöplankton is door ons al aangekondigd op de
voorjaarsbijeenkomst van EIS. Martin blijf aanspreekpunt voor
de Cladocera en wordt dat voor de schaalamoeben. Christophe
wordt aanspreekpunt voor de Copepoda en de Rotifera. Er wordt
inmiddels gewerkt aan een nieuwe naamlijst van de Nederlandse
Copepoda. Ook zullen er, op termijn, naamlijsten voor de
raderdieren en schaalamoeben worden gepubliceerd. Voor de
Copepoda zullen ook determinatietabellen opgesteld worden.
Nieuwe data
Een nog niet eerder aangeboorde bron van gegevens voor de
watervlooien waren de CPR-data. CPR staat voor Continuous
Plankton Recorder, een systeem waarmee sinds 1958 plankton
gegevens verzameld worden met netten aan vrachtschepen op
de Noordzee en de Atlantische Oceaan. Een mailtje leverde
uitermate snel een antwoord op en even later de gegevens
aangeleverd door David Johns. Het bestand is daarmee met
enkele duizenden waarnemingen van mariene watervlooien uit
de Noordzee uitgebreid.
Interessante waarnemingen
Een interessante en opmerkelijke waarneming is het voorkomen
van de in Europa zeldzame soort Phreatalona protzi in het
waterleidingnet van Zuid-Holland. Op vier plaatsen werd deze
soort aangetroffen door Waternet-Zuid. Waarnemingen in het
waterleidingnet in Zuid-Holland sluiten mijns inziens aan bij het
voorkomen van deze soort in het grondwater. Of ze vaker in
waterleidingen voorkomt?
Verder werden twee weinig aangetroffen soorten, namelijk
Ilyocryptus cuneatus en Ilyocryptus spinosus op enkele plekken
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
4
in Nederland aangetroffen. Ook werd het voorkomen van de
kruising tussen deze twee soorten in Nederland bevestigd.
Verder spitten in oude waarnemingen heeft aangetoond dat
Eubosmina kessleri vroeger (1917-1919) in het Zuidlaardermeer
is aangetroffen samen met een andere niet eerder vermelde
soort: Eubosmina longicornis. In een artikel over nieuwe
soorten watervlooien in Nederland zal hier verder op worden
ingegaan.
Het extreem warme en natte voorjaar zorgde voor de eerste
voorjaarswaarnemingen ooit van twee Moina-soorten: Moina
brachiata en Moina macrocopa. Het gaat daarbij om het
voorkomen in sterk opgewarmde regenplassen in en om Lelystad.
Het voorkomen van deze soorten afgelopen jaar is intensief
gevolgd om meer te weten te komen van de ecologie van beide
soorten.
In het najaar van 2012 werd voor het eerst sinds 40 jaar
Eubosmina crassicornis weer in Nederland aangetroffen. Deze
soort was in het najaar van 2013 en 2014 weer aanwezig op
dezelfde plek, maar met een veel lagere abundantie.
Martin Soesbergen en Christophe Brochard
Loopkevers
Projecten
Met 2014 als voorlopig laatste vangjaar, werd een uitgebreide
monitoring van het natuurontwikkelingsterrein Reijerscamp bij
Wolfheze (gebied Planken Wambuis) afgesloten. De bemonste
ringen op loopkevers, snuitkevers, wantsen en (tijdelijk) enkele
andere groepen, werd gestart in 2006. Het terrein bestaat uit
voormalige agrarische grond. Bij de inrichting werd op vier
plekken de bouwvoor afgegraven, op andere plekken nieuw bos
aangeplant en als beheer extensieve beweiding ingesteld. Het
terrein is ongeveer 220 ha groot. In totaal werden in vijf
bemonsterjaren ca. 100 jaarmonsters verzameld. Elk jaar
monster (jaarserie genoemd in de loopkeverdatabase) kwam uit
een serie van vijf vangpotten die functioneerden van begin april
tot eind oktober. Voor de loopkevers leverde dat in totaal
ongeveer 250.000 gevangen exemplaren op, verdeeld over 132
soorten. De resultaten van de vangjaren 2006, 2008 en 2009
werden vastgelegd in interne rapporten voor de Vereniging
Natuurmonumenten. De vangjaren 2011 en 2014 zullen, samen
met de gegevens uit de voorgaande jaren, worden uitgewerkt in
het eindverslag. Daarnaast zullen de bijzondere soorten worden
besproken in aparte publicaties.
In 2014 werd tevens een uitgebreide bemonstering van 4-5
weken uitgevoerd in een 70-tal bossen naar de verspreiding van
loopkevers, snuitkevers en hooiwagens. Dit onderzoek betrof
vooral het midden en oosten van het land. Een artikel is in
voorbereiding.
Verder liepen er bemonsteringen in diverse terreinen in ZuidLimburg en de omgeving van Winterswijk. Een onderzoek naar
de loopkeverfauna van kalkgraslanden dat de loopkeverstichting
in 1977 startte en dat herhaald werd in 1981 en 1988, waarbij
telkens het overgrote deel van de betreffende terreinen met
meerdere vangseries werd bemonsterd, kreeg een vervolg in het
promotie-onderzoek van Toos van Noordwijk (stichting Barger
veen). Een nieuwe bemonstering vond plaats, in samenwerking
door beide stichtingen uitgevoerd in 2005 en 2006. Dit resul
teerde in een rapport en enkele publicaties, met als afsluiting
het proefschrift van Toos in 2014, met het beheer van kalk
graslanden als voornaamste thema.
Database
Het werk aan de loopkeverdatabase ging tussen de bedrijven
door. Speciale aandacht kreeg in 2014 het voorbereiden van het
papieren archief voor digitalisering. Dit betrof een kleine
10.000 documenten, vooral bestaande uit originele vanglijsten,
kaarten, belangrijke correspondentie, maar ook rapporten en
studentenverslagen. Het digitaliseren zelf werd door de
stichting uitbesteed.
Het koppelen van deze gedigitaliseerde documenten aan de
betreffende gegevens in de database is een langdurig karwei,
maar vordert gestaag. Verder werden aanvullingen op het
bestand dat gebruikt is voor de loopkeveratlas (2000) voorlopig
ondergebracht in aparte modules. Pas als alle beschikbare en
geschikte gegevens uit vangpotten en handvangsten in de
modules zijn samengebracht en uitvoerig zijn gecontroleerd op
fouten, zullen ze aan het hoofdbestand worden toegevoegd.
Naar verwachting zal dat komend voorjaar gerealiseerd zijn.
Een voorlopig overzicht laat zien dat het oorspronkelijke
bestand van vangpotgegevens meer dan verdubbeld kan worden
van ca. 1660 naar ruim 3500 jaarseries. Daarnaast zijn er nog
gegevens beschikbaar van een onbekend aantal bemonsteringen
met vangpotten, die niet voldoen aan het criterium ‘jaar
serie’(tenmiste twee maanden gedurende de voorjaars- en de
najaarsreproductieperiode van de loopkevers, dus minimaal
vier maanden in de ‘goede tijd’ van het jaar). Gezamenlijk
geven de vangpotonderzoeken een vrijwel dekkend beeld over
de kaart van Nederland en ook over de in Nederland voor
komende terreintypen. Het nagenoeg continue werken met
potvallen bestrijkt in Nederland een periode van 65 jaar. Voor
zover we weten is dit een unieke database in Europa en,
aangezien dit type onderzoek vrijwel tot Europa is beperkt, dus
ook meteen maar in de wereld.
Plannen
De Loopkeverstichting (SFOC) heeft besloten zelf voorlopig te
stoppen met uitgebreide vangpotbemonsteringen en de
komende jaren vooral bezig te gaan met uitwerken en
publiceren. Ook het voorlopig afsluiten van de database met
onder andere een werkkopie voor EIS, heeft hoge prioriteit. Er
wordt naar gestreefd om een aantal grote projecten uit het
verleden (nader) uit te werken, zoals het genoemde kalkgras
landonderzoek, onderzoek in het rivieren- en kustgebied en een
groot aantal bostypen. Los daarvan wordt gewerkt aan een boek
over nog niet gepubliceerde aspecten van de Nederlandse
loopkeverfauna, gebaseerd op het uitvoerige vangpotmateriaal,
waarbij onder andere een uitgebreide evaluatie van het werken
met vangpotten als methode, diversiteitsanalyses en het maken
van een verbeterde ecologische classificatie prominent op de
agenda staan. Dit is uiteraard, vooral omdat enkele lopende
zaken eerst nog moeten worden uitgewerkt, niet binnen één of
twee jaar gerealiseerd. Intussen blijven gegevens van loop
kevers, vooral uit potvallen, maar zeker ook uit raamvallen,
boomvallen, lichtvallen etc. zeer welkom, liefst in digitale
vorm (bij voorkeur in Excel of Filemaker). Handvangsten en
collectiegegevens zijn met name van belang uit de periode na
2000 en voor zover nog niet beschikbaar gesteld aan onder
getekende. Deze gegevens zijn waardevol voor het interpreteren
van de resultaten van potvallen.
Hans Turin
Werkgroepen
5
Sprinkhanen
Kassprinkhaan Diestrammena asynamora uit Friesland (foto Paul van
Hoof).
In 2014 werd verder gewerkt aan het manuscript voor de nieuwe
sprinkhanenatlas. Deze zal als Entomologische Tabel verschij
nen. De foto’s zijn inmiddels geselecteerd en een groot deel van
de soortteksten en hoofdstukken is geschreven. De komende
tijd zal vooral tijd besteed worden aan de determinatiesleutel.
Parallel aan de sleutel voor de Entomologische Tabel wordt ook
gewerkt aan een Soortzoeker sprinkhanen. Dit is een (digitale)
multi-entrysleutel voor gebruik op de pc, tablet en smartphone.
Deze sleutel zal naar verwachting medio 2015 beschikbaar
komen.
Op 18 november j.l. zond Vroege Vogels TV een item uit
over een van onze meest bijzondere soorten, de kassprinkhaan
Diestrammena asynamora. Deze Chinese grottenbewoner
blijkt zich goed thuis te voelen in Midden-Friesland, waar ze
een kunstmatig grottenmilieu vinden in de kruipruimtes van
een zorgcentrum.
Roy Kleukers

EIS-nieuws
Bestuiversnieuws
De belangstelling voor bijen en zweefvliegen, de belangrijkste
bestuivers, is nog altijd groeiende. EIS wordt vanuit diverse
hoeken benaderd om informatie te leveren. Met name op
provinciaal en gemeentelijk niveau bestaat veel belangstelling
voor aanpassingen in het beheer van wegbermen en stedelijk
groen ten gunste van bestuivers. Zo hebben we in 2014
rapporten uitgebracht over bijen en zweefvliegen in Helle
voetsluis, Purmerend, Rotterdam en de wegbermen van
Rijksweg N11 (zie referenties bij Reemer in de literatuurlijst
elders in deze nieuwsbrief). In 2015 staat een uitgebreid inven
tarisatieproject in Zuid-Holland op stapel.
Naast bovengenoemde vraaggestuurde projecten werkt EIS
ook aan eigen projecten rond bijen en zweefvliegen. Eerder dit
jaar verschenen natuurlijk de boeken van Pieter van Breugel
(Gasten van bijenhotels) en Arjen Neve en Raymond van der
Ham (Bijenplanten), beide als pdf beschikbaar via de EISwebsite www.bestuivers.nl. Onlangs zijn ook de delen over
zweefvliegen en bijen uit de boekenserie Nederlandse Fauna
(nu Natuur van Nederland) via deze website ontsloten.
Binnenkort zal de website veel meer informatie gaan bieden.
We hopen dat dit een centraal informatiepunt zal zijn voor
iedereen die informatie zoekt over wilde bestuivers in
Nederland.
Samen met Naturalis werkt EIS aan digitale determinatie
sleutels voor het op naam brengen van insecten. Eén van deze
sleutels is voor ‘tuinbijen’: circa 40 soorten bijen die veel in
tuinen voorkomen. Hiervoor worden de uitstekende illustraties
van Jeroen de Rond gebruikt, die in 2012 voor de Zoekkaart
wilde bijen in tuinen gebruikt zijn, uitgebreid met een set van
meer dan 20 extra tekeningen, eveneens van de hand van Jeroen
de Rond. De digitale sleutels zullen t.z.t. beschikbaar zijn via
een website, maar de bijensleutel wordt op korte termijn
bovendien verwerkt in een app voor mobiele telefoon. Dit
www.bestuivers.nl
gebeurt in samenwerking met Stichting Natuur en Milieu en
KPN. Deze app zou begin 2015 gereed moeten zijn.
Dan zijn er nog enkele wetenschappelijke projecten rond
bijen en zweefvliegen waar EIS via Naturalis en Alterra bij
betrokken is. Dit resulteerde onlangs in publicatie van het
artikel Museum specimens reveal loss of pollen host plants as
key factor driving wild bee decline in The Netherlands in het
prestigieuze tijdschrift Proceedings of the National Academy of
Sciences (PNAS). Zie Scheper et al. (2014) in de literatuurlijst.
EIS is bij deze projecten betrokken als leverancier van
verspreidingsdata en ecologische informatie, maar denkt ook
mee over de analyse van de gegevens en de interpretatie van de
resultaten.
De projecten rond bijen schieten als paddenstoelen uit de
grond. Hopelijk resulteert al deze aandacht daadwerkelijk in
meer bijenrijkdom!
Menno Reemer
6
www.tuintelling.nl
Jaarrond Tuintelling
Tuinen beslaan een groot deel van Nederland, maar wat er
allemaal in leeft aan verschillende soorten vogels, vlinders,
insecten, zoogdieren en amfibieën weten we nauwelijks. Met
het nieuwe project, de Jaarrond Tuintelling, wordt geprobeerd
dat beter in beeld te krijgen. Het betreft een gezamenlijk project
van Vogelbescherming Nederland, Sovon, De Vlinderstichting,
RAVON, de Zoogdiervereniging, FLORON en EIS. Het doel is
om met hulp van bewoners systematisch gegevens te verzamelen
over welke soorten in en rondom tuinen voorkomen. Deze
gegevens dragen bij aan een beter inzicht in de aanwezigheid
van soorten en de mogelijke veranderingen op grotere schaal.
Voor het verzamelen van deze tuininformatie is veel hulp nodig.
Het doel is om zoveel mogelijk mensen in Nederland te laten
tellen. Nu al zijn er enkele honderden mensen aan het tellen en
invoeren op de website. Begin 2015 gaat het project daad
werkelijk van start. Als teller kun je zelf kiezen welke soort
groepen je doorgeeft. Dus naast insecten en spinnen kun je
bijvoorbeeld ook vogels of zoogdieren tellen. Je hebt bovendien
direct toegang tot je eigen telresultaten en de landelijke totalen.
Ben je geïnteresseerd, meld je dan aan via tuintelling.nl!
Het project wordt gefinancierd door Vogelbescherming Neder
land, het programma Groen en Doen van het ministerie van EZ
en BIJ12.
Jinze Noordijk
Nederlandse Faunistische Mededelingen
Nummer 43 van NFM bevat weer een grote diversiteit aan
onderwerpen. Veel nieuwe vliegen en muggen, maar ook leuke
stukken over wantsen, tweestaarten, kevers, kokerjuffers, kwal
len en wormen. De eerste vondst van de reuzenertswesp heeft al
behoorlijk de aandacht op internet getrokken. Deze parasiet van
wilde bijen is in een tuin in Pijnacker aangetroffen. Dit is de
eerste vondst in Nederland van deze bronswesp met bijzonder
eileggedrag.
1 A. van Heerden – De reuzenertswesp Leucospis dorsigera
nieuw voor Nederland (Hymenoptera: Chalcidoidea)
5 P. Boer & K. Lock – Twee nieuwe tweestaarten in Nederland
(Diplura)
9 B. Aukema & T. Kiewiet – De wants Jalla dumosa na 45
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
jaar weer in Nederland waargenomen (Heteroptera: Penta
tomidae)
17J. Muilwijk & R. Felix – Recente aanvullingen op de
Nederlandse loopkevercatalogus (Coleoptera: Carabidae)
23 O. Vorst – Bruchus brachialis, een zaadkever nieuw voor
de Nederlandse fauna (Coleoptera: Chrysomelidae)
27 W. van Steenis, S. Bot & A. Barendregt – Twee nieuwe
citroenzweefvliegen voor Nederland: Xanthogramma dives
en X. stackelbergi (Diptera: Syrphidae)
37 S. Bot – Het dotterbloemgitje Cheilosia frontalis nieuw
voor Nederland (Diptera: Syrphidae)
43Th. Zeegers – Vierde aanvulling op de naamlijst van
Nederlandse sluipvliegen (Diptera: Tachinidae)
47 E. de Bree, R. van den Broek & J.T. Smit – De gouden
stamjager Choerades igneus nieuw voor Nederland (Dipte
ra: Asilidae)
55 E. de Bree, J.T. Smit & J. Mortelmans – Blaaskopvliegen
van het genus Leopoldius in de Benelux (Diptera: Cono
pidae)
67 K. Lock & B. van Maanen – De kriebelmuggen van Neder
land en Vlaanderen (Diptera: Simuliidae)
93 H. Boonstra & R. Wiggers – Eerste larvenvondst van de
kokerjuffer Molanna albicans buiten Drenthe (Trichoptera:
Molannidae)
103M.A. Faase & M. Melchers – The exotic jellyfish Black
fordia virginica introduced into the Netherlands (Cnidaria:
Hydrozoa)
111M.A. Faase & T. van Haaren – Bamboewormen in Neder
land, met Micromaldane ornithochaeta nieuw voor Neder
land (Polychaeta: Maldanidae)
EIS-nieuws
7
Entomologische Tabellen
Verspreidingsatlas Nederlandse wantsen III
In 2014 is hard gewerkt aan een deel over loopkevers (auteurs
Jan Muilwijk, Ron Felix, Wouter Dekoninck & Ortwin Bleich).
Deze zal naar verwachting in de eerste helft van 2015
gepubliceerd kunnen worden. Verder zijn enkele manuscripten
in een vergevorderd stadium: springstaartengenera, sprinkhanen
en schietmotten.
In december zal deel III van de serie verspreidingsatlassen van de
Nederlandse wantsen verschijnen. Het is een lijvig deel, met de
grote groep van de bloem
wantsen Miridae. In totaal
worden 240 soor
ten be
han
deld, waar
bij de na
druk uiteraard ligt op de
versprei
ding in Neder
land, maar als novum is
per soort ook een Europe
se kaart opgenomen. Een
mooie tekening van Jeroen
de Rond illustreert iedere
subfamilie.
De auteurs werken nu
aan de laatste twee delen,
over de Pentatomomor
pha, waaronder de be
kende Pentatomidae.
Roy Kleukers
Zoekkaarten
EIS is samen met Naturalis bezig met het samenstellen van
zoekkaarten van diverse groepen. Momenteel zijn van de tuin
pissebedden, tuinspinnen en waterwantsen webversies beschik
baar via www.nederlandsesoorten.nl/determineren en zijn de
volgende kaarten in voorbereiding: lieveheersbeestjes en tuin
bijen. Het ligt in de bedoeling om dit nog uit te breiden met
bijvoorbeeld rivierkreeften, sprinkhanen, zweefvliegen en
bodemdieren.
We merken dat zoekkaarten een belangrijke rol vervullen bij
het verlagen van de drempel om eens naar kleine beestjes te
kijken.
Roy Kleukers
www.nederlandsesoorten.nl/determineren
Roy Kleukers
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
8
Nederlands Soortenregister
In 2014 zijn er vele nieuwe soorten voor Nederland ontdekt,
zoals te zien is in het nieuwsoverzicht. Deze soorten kunnen
tegenwoordig meteen verwerkt worden in de database van de
website. In de loop van 2014 is namelijk de taxonomiebeheertool
beschikbaar gekomen en dat werkt erg prettig.
De komende tijd zal de fotomodule afgemaakt worden, waar
door het voor fotografen weer mogelijk wordt om foto’s in te
sturen. We verwachten dat in 2014 heel wat mooie plaatjes
opgespaard zijn.
Op de homepage is in het hoofdmenu een kopje ‘Deter
mineren’ opgenomen. Hier staat nu een link naar enkele zoek
kaarten en digitale determinatiesleutels (soortzoekers). Het is
de bedoeling om hier in de loop van de tijd zo veel mogelijk
determinatietools samen te brengen.
Roy Kleukers
In de pers
Dit jaar werd voor de tweede keer de ‘nationale huis- en tuin
spinnentelling’ gehouden door Vara’s Vroege Vogels, EIS en
Natuurmuseum Fryslân, ditmaal van 14 tot 21 september. Er
werden maar liefst drie radio-uitzendingen aan de spinnen
gewijd, telkens mede verzorgd door EIS (Jinze Noordijk en
Peter van Helsdingen). Er was een nieuwe zoekkaart gemaakt
met 24 spinnensoorten die geteld konden worden. Het was een
groot succes, waarbij de zoekkaart tienduizenden keren is
gedownload, en ook duizenden spinnen zijn geteld en ingevoerd.
Spinnen stonden korte tijd vol in de aandacht, en we zijn
betrokken geweest bij vele radio-uitzendingen, krantenartikelen
en zelfs een item in het 8-uurjournaal.
Via korte artikelen op de website Natuurbericht.nl bereiken
we telkens tussen de 1000 en 3000 lezers. Sommige van de
artikelen worden ook als persbericht verspreid en dan is het
aantal lezers veel groter. Zo trok een stukje (in samenwerking
met JNM – Jongeren in de Natuur) over de herontdekking van
de beekpiraat (de wolfspin Piratula knorri) ruim 18.000 lezers!
Onze andere berichten gingen over de spin van het jaar: de
herfsthangmatspin Linyphia triangularis, goudhaantjes in de
winter, biodiversiteit in een nestkast, massale aanwezigheid van
het heidehaantje, de eerste vondsten van naaldsteenvliegen,
waarnemingen aan de onvoorspelbare bijvlieg Eristalis similis,
Spinnen tellen met scholieren voor een Vroege Vogelsuitzending (foto
Roy Morssinkhof).
een nieuw lieveheersbeestje voor ons land, de twee nieuwe
vliegen voor ons land van de 1000-soortendag, een mysterie
rondom springende zaadjes, de fauna van vloedmerken,
heemtuinen als insectenparadijsjes, de ontdekking van rook
vliegjes, een nieuwe vondst van de zwarte reuzenmier Campo
notus vagus, de nationale huis- en tuinspinnentelling, de
reuzenertswespbij Leucospis dorsigera nieuw voor Nederland,
de uitbreiding van de bladpootwants Leptoglossus occidentalis
en de vele sprinkhaanvliegen die in 2014 zijn gezien.
Wie een goed idee heeft voor een onderwerp voor een
natuurbericht in 2015 kan contact met ons opnemen.
Al onze uitingen in de media worden op de EIS-website
bijeengebracht en meestal zijn ze daar ook te beluisteren of te
bekijken (> over EIS > in de pers).
Jinze Noordijk
Nieuw boek over bestuivers
In maart 2015 zal een nieuw boek over bestuivers verschijnen:
Niet zonder elkaar, bloemen en insecten, met als hoofdauteur
Louis Schoonhoven, oud-hoogleraar Entomologie van de
Wageningen Universiteit. De
hoofdstukken die nu al zijn in
te zien op www.natuurmedia.
nl zien er zeer fraai en gedegen
uit. Bij voorinschrijving kost
het boek slechts 19,50 euro.
Het boek zal op 5 maart 2015
gepresenteerd worden bij
Naturalis.
Roy Kleukers

Publicaties
9
Publicaties
Door Ed Colijn [EC] en Roy Kleukers [RK]
Publicaties EIS Kenniscentrum Insecten
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Inventarisatie nauwe
korfslak langs gepland fietspad (tracé bij de Stokmansberg
en het tracé door het bos bij de Oase). – EIS Kenniscentrum
Insecten en andere ongewervelden, Leiden. [EIS2014-01]
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Onderzoek ten behoeve
van 0-monitoring Naardermeer-zeggekorfslak. – EIS
Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden, Leiden.
[EIS2014-05]
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Nulmonitoring van
zeggekorfslak in het Oostelijke Vechtplassengebied. – EIS
Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden, Leiden.
[EIS2014-06]
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Nauwe korfslak Vertigo
angustior in het Uilenbosch. – EIS Kenniscentrum Insecten
en andere ongewervelden, Leiden. [EIS2014-07]
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Voorkomen nauwe korfslak
nabij natuurbrug Zeeweg, Bloemendaal. – EIS Kennis
centrum Insecten en andere ongewervelden, Leiden.
[EIS2014-10]
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Inventarisatie nauwe
korfslak Terschelling. – EIS Kenniscentrum Insecten en
andere ongewervelden, Leiden. [EIS2014-19]
Boesveld, A. & V.J. Kalkman 2014. Inventarisatie nauwe
korfslak op tracé fietspad van Dienstweg naar Natuurbrug
Zandpoort (Amsterdamse Waterleidingduinen). – EIS
Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden, Leiden.
[EIS2014-22]
Kalkman, V.J. & T. Termaat 2014. Wat vertellen de SNL-insecten
ons? Dagvlinders, libellen en sprinkhanen geven een ge
mengd beeld. – Vakblad Natuur Bos Landschap 108: 10-13.
Noordijk, J., A.J. van Loon & M. Hemminga 2014. Werk
beschrijving verplaatsing van spoorbielzen met nest van de
zwarte reuzenmier op station Schin op Geul. – EIS Kennis
centrum Insecten en andere ongewervelden, Leiden.
[EIS2014-03]
Reemer, M. 2014. Bestuivende insecten in Hellevoetsluis.
Bijen en zweefvliegen op ecologisch beheerde graslanden.
– EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden,
Leiden. [EIS2014-02]
Reemer, M. 2014. Bijen, zweefvliegen en beheer van bermen
langs rijksweg N11. – EIS Kenniscentrum Insecten en
andere ongewervelden, Leiden. [EIS2014-20]
Reemer, M. 2014. Bijen en zweefvliegen in stedelijk groen van
Rotterdam. – EIS Kenniscentrum Insecten en andere onge
wervelden, Leiden. [EIS2014-21]
Reemer, M. & B. Brugge 2014. Bijen en andere bestuivers in
stedelijk groen van Purmerend. – EIS Kenniscentrum
Insecten en andere ongewervelden, Leiden. [EIS2014-08]
Scheper, J., M. Reemer, R. van Kats, W.A. Ozinga, G.T.J. van
der Linden, J.H.J. Schaminée, H. Siepel & D. Kleijn 2014.
Museum specimens reveal loss of pollen host plants as key
factor driving wild bee decline in The Netherlands.
Proceedings of the National Academy of Sciences, www.
pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1412973111.
Smit, J.T. 2014. Vliegende herten en gember. Pilot voor de
toepassing in monitoring. – EIS Kenniscentrum Insecten en
andere ongewervelden, Leiden. [EIS2014-09]
Overige publicaties Nederland
Allema, A.B. 2014. Quantifying and simulating movement of the
predator carabid beetle Pterostichus melanarius in arable
land. – Proefschrift, Wageningen Universiteit, Wageningen.
Arends, P. 2014. Determinatiedag van de mierenwerkgroep in
Wageningen op 2 oktober 2013. – Forum Formicidarum 15
(1): 9-11.
Bakker, Th. & B. Hoeymans 2014. Monitoringsresultaten. –
Nieuwsbrief het Merkske 4 (4): 1-30.
Balster, W. 2014. Bijzondere watermijt in gebied van Hoog
heemraadschap van Rijnland, Diplodontus scapularis. –
Macrofaunanieuwsmail 115: [7-9].
Barendregt, A. 2014. Nederlandse waarnemingen van het genus
Dichetophora (Sciomyzidae). – Vliegenmepper 23: 4-7.
Barendregt, A. 2014. Het genus Pelidnoptera (Phaeomyzidae)
in Nederland. – Vliegenmepper 23: 18-21.
Bink, F.A., J. Noordijk & J. ten Hoopen 2014. Minibiotopen
moet je ontdekken. – Entomologische Berichten 74: 89-94.
Boer, P. 2014. Inbraak door poppenrovers? – Forum Formi
cidarum 15 (1): 3-5.
Boer, P. 2014. Nestkoepeltje van glanzende houtmier? – Forum
Formicidarum 15 (1): 5-6.
Boer, P. 2014. Een exotische Camponotus van het Dwingel
derveld. – Forum Formicidarum 15 (1): 7-9.
Boer, P., M.P. Berg, J. Noordijk & A.J. van Loon 2014. De
gewone compostmier Hypoponera punctatissima in Neder
land (Hymenoptera: Formicidae). – Entomologische Be
richten 74: 53-59.
Bos, F., M. Wasscher & W. Reinboud 2014. Veldgids libellen,
7e licht herziene druk. – KNNV Uitgeverij, Zeist.
Bouma, J. 2014. Snelle rakkers die Mutilla europaea’s. –
HymenoVaria 9: 68-69.
Bouwmans, J.H. 2014. Hoogveenglanslibel (Somatochlora arc
tica) na 75 jaar weer gevonden op de Veluwe. – Brachytron
16: 48-50.
Breidenbach, J. 2014. Biodiversiteit in het Leeuwarder Bos.
Een overzicht van de aanwezig flora en fauna in 2012 &
2013. – Leeuwarden.
Brekelmans, F. 2014. Gaffellibellen (Ophiogomphus cecilia) in
de Dommel. – Brachytron 16: 18-28.
Brochard, Chr. & E. van der Ploeg 2014. Fotogids larven van
libellen. – KNNV Uitgeverij, Zeist.
Brugge, B., Th. Heijerman, J. Noordijk, H. van Noort & E.
Reydon 2014. Over de loopkeverfauna van Texel. – In: J.A.
de Raad & L.I. Kooistra (red.), Texel is anders. Vereniging
Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, pp. 206-211.
Bruyne, R. de & D. Bandini 2013. Ameland: Schelpenrijk Muschelreich Ameland. – Stichting ANEMOON, Lisse &
KNNV Uitgeverij, Zeist.
Cadee, G.C. 2014. Vloedmerken, bedreigde minimilieus op het
strand. – Entomologische Berichten 74: 3-12.
Calle, S. 2014. Het effect van bodemverstoring op nestelende
zandbijen in De Braakman. – HymenoVaria 8: 10-11.
10
Capa, M., G. van Moorsel & D. Tempelman 2014. The Austra
lian feather-duster worm Laonome calida Capa, 2007
(Annelida: Sabellidae) introduced into European inland
waters? – BioInvasions Records 3: 1-11.
Claessens, J. & J. Kleynen 2014. Bijzondere bestuivers bij
orchideeën. Deel 1: Hommels als bestuivers van de Grote
muggenorchis. – Natuurhistorisch Maandblad 103: 30-32.
Claessens, J. & J. Kleynen 2014. Bijzondere bestuivers bij
orchideeën. Deel 2: Bijen als bestuivers van de Grote
keverorchis (Neottia ovata). – Natuurhistorisch Maandblad
103: 140-142.
Colijn, E.O. 2014. Kevers op kadavers in Nederland, de stand
van zaken. – Entomologische Berichten 74: 60-67.
Colijn, E.O. 2014. Voorkom de vestiging van de Aziatische
essenprachtkever. – Dierplagen Info 17 (1): 10-12.
Colijn, E.O. & Th. Heijerman 2014. Diachromus germanus, na
ruim een eeuw weer in Nederland (Coleoptera: Carabidae).
– Natuurhistorisch Maandblad 103: 205-209.
Colijn, E.O., J. Huijbregts & O. Vorst 2014. Bibliografie van de
Nederlandse kevers, 2e editie. – Sektie Everts, Nederlandse
Entomologische Vereniging.
De Knijf, G., T. Adriaens, R. Vermylen & P. Van der Schoot
2014. Ontdekking van een populatie rivierrombout (Gom
phus flavipes) op het Albertkanaal (België), een van de
drukst bevaren kanalen van Europa, en een overzicht van
de status in West- en Midden-Europa. – Brachytron 16:
3-17.
Diemen, A. van 2014. Entomologen. – HymenoVaria 8: 28.
Dijk, G. van, H. van Kleef, G.-J. van Duinen, J. Kuper & F.
Smolders 2014. De rijke watermacrofauna van het helling
veen in de Brunssummerheide. – Natuurhistorisch Maand
blad 103: 293-298.
Doorenweerd, C., B. van As & J. Scheffers 2014. Explosieve
verspreiding van de lindevouwmot: nu ook in Nederland? –
Entomologische Berichten 74: 111-114.
Ee, G. van, O. Vorst, R. Jansen, W. Rubers, C. van de Sande,
E. Colijn, A. Dees, S. Langeveld, T. Faasen, H. Lambrechts
& J. Winkelman 2014. Verslag excursie Amsterdamse
Waterleidingduinen - 7 september 2013. – Sektie Everts
Info 105: 6-10.
Elven, F. van 2014. MWG-bijeenkomst op 15 maart 2014 te
Zeist. – Forum Formicidarum 15 (2): 2-7.
Faasse, M.A. 2014. The Pacific amphipod Monocorophium
uenoi (Stephensen, 1932) introduced to the Netherlands
(NE Atlantic). – BioInvasions Records 3: 29-33.
Faasse, M.A. & M. Ligthart 2014. De ‘rode draadworm’ Cirri
formia tentaculata in Nederland. – Het Zeepaard 74: 131135.
Fremlin, M. & P. Hendriks 2014. Number of instars of Lucanus
cervus (Coleoptera: Lucanidae) larvae. – Entomologische
Berichten 74: 115-120.
Geraeds, R.P.G. 2014. Waarnemingen van de mercuurwaterjuffer
in het Beesels Broek. – Natuurhistorisch Maandblad 103:
132-136.
Gielis C., F. van Nunen & P. Solleveld 2014. De insectenfauna
van enkele vogelnestkasten. – Entomologische Berichten
74: 81-88.
Gmelig Meyling, A.G., J.W.P. Coolen, A. Gittenberger, N.
Schrieken & W. Vlierhuis 2014. Monitoring van wrakken op
de Noordzee. Verslag over 2013. – Zoekbeeld 3 (2): 13-26.
Grutters, M.A.J. 2014. De kiezelsprinkhaan en andere sprink
hanen op spoorterreinen. – Entomologische Berichten 74:
13-20.
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
Haaren, T. van 2014. Bratislavia palmeni, een nieuwe oligo
chaet voor Nederland. – Macrofaunanieuwsmail 117: 4-5.
Haaren, T. van 2014. Mysidopsis gibbosa en Heteromysis mi
crops, twee nieuwe mariene aasgarnalen voor Nederland. –
Macrofaunanieuwsmail 117: 6-9.
Haarman, C. & D. Hurenkamp 2014. Slaapgezelschap van
Melitta nigricans. – HymenoVaria 9: 61.
Haelewaters, D., O. Vorst & A. De Kesel 2014. New and
interesting Laboulbeniales (Fungi, Ascomycota) from the
Netherlands. – Nova Hedwigia 98: 113-125.
Hartman, M. 2014. Waarnemingen aan mieren. – HymenoVaria
8: 9.
Hartman, M. 2014. Solitaire bijen en wespen in heidevelden
rond De Bilt. – HymenoVaria 8: 16-17.
Heijerman, Th. & B. Aukema 2014. Notiophilus quadripunctatus
weer terug op de Nederlandse lijst (Coleoptera: Carabidae).
– Entomologische Berichten 74: 143-146.
Heijerman, Th. & B. Aukema 2014. Mycetophagus fulvicollis,
een nieuwe boomzwamkever voor Nederland (Coleoptera:
Mycetophagidae). – Entomologische Berichten 74: 152154.
Heijerman, Th. & G. Tuinstra 2014. Snúttuorren en oare krob
ben in de Noardlike Fryske Wâlden. – Entomologische
Berichten 74: 239-243.
Heijerman, Th. & J. Willemsen 2014. Eerste vondst van de
loopkever Bembidion ruficolle in Nederland (Coleoptera:
Carabidae). – Entomologische Berichten 74: 106-110.
Helsdingen, P.J. van 2013. In memoriam Ab Kessler 19342012. – Nieuwsbrief SPINED 33: 2.
Helsdingen, P.J. van 2013. Dynamiek in de spinnenwereld:
stand van zaken bij enkele soorten. – Nieuwsbrief SPINED
33: 20.
Helsdingen, P.J. van 2013. Recente wijzigingen in nomen
clatuur. – Nieuwsbrief SPINED 33: 40.
Helsdingen, P.J. van 2013. Spin van het Jaar 2013: Atypus affinis.
Voorlopige rapportage. – Nieuwsbrief SPINED 33: 40.
Helsdingen, P.J. van, S. IJland J. Noordijk & H. Wijnhoven
2013. Arachniden van het Roerdal: 1000-soortendag met
enkele aanvullingen (Arachnida: Araneae, Opiliones,
Pseudoscorpiones). – Nieuwsbrief SPINED 33: 21-28.
Hendriks, R.J.J. 2014. Plants, invertebrate herbivores and nitro
gen. Ecological im
pacts of resource avai
lability
on trophic interactions. Proefschrift Radbouduniversiteit,
Nijmegen.
In dit proefschrift wordt ingegaan op de ‘Context Dependent
Defense’-hypo
these (CDD), en met name de relatie tussen
beschikbaarheid van stik
stof en herbivorie. De
auteur deed zowel experi
menteel ecologisch on
derzoek als analyses van
datasets met versprei
dingsgegevens van onder
meer planten en sprink
hanen. Er was een nega
tieve correlatie tussen het
voorkomen van sprink
hanen en een toename
van de stikstofdepositie.
De verklaring ligt niet zo
zeer op veranderingen in
het menu van de sprink
hanen, maar eerder in het
Publicaties
dichtgroeien van schrale terreinen, waardoor deze minder ge
schikt werden voor de eiontwikkeling. Voor de bestandsanalyses
werd samengewerkt met de groep van Koos Biesmeijer van
Naturalis. [RK]
Heunen, M. 2014. De mier als ramptoerist. – Forum Formi
cidarum 15 (2): 8-9.
Hoopen J. ten & J. Smits 2014. Successie in een kevergang. –
Entomologische Berichten 74: 42-52.
IJland, S. 2013. Oecobius amboseli Shear & Benoit, 1974
(Araneae, Oecobiidae) found in the Netherlands and
Ethiopia. – Nieuwsbrief SPINED 33: 39-40.
IJland, S. & P.J. van Helsdingen 2013. Spinnen van de Reijers
camp (Araneae), deel 2: Correcties. – Nieuwsbrief SPINED
33: 19.
Jansen, R., O. Vorst, F. van Nunen, J. Cuppen, C. van der Sande,
C. Borghouts & A. Threels 2014. Excursieverslag Mastbos
te Breda - 22 juni 2013. – Sektie Everts Info 103: 5-8
Kleukers, R.M.J.C. 2014. De noordelijkste vindplaats van de
zompsprinkhaan in Nederland. – Entomologische Berichten
74: 230-231.
Klink, A.G., M.M. Schoor, H.D. van Rheede & P.P. Duijn 2014.
Aquatische macrofauna in het rivierengebied en mogelijk
heden voor ecologisch herstel. – De Levende Natuur 115:
101-109.
Klink, R. van 2014. Of dwarves and giants: how large herbivores
shape arthropod communities on salt marshes. – Proefschrift
Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.
In dit proefschrift aandacht voor de invloed van grote grazers op
de ongewervelde fauna van kwelders. Hiervoor werden be
monsteringen uitgevoerd in het gebied Buitendijks in NoordFriesland, waar een
grootschalige
bewei
dingsproef loopt. Dit gaf
de mogelijkheid om on
begraasd terrein te verge
lijken met verschil
lende
wijzen van begra
zing.
Een van de opval
lende
resultaten is dat bodem
verdichting een onder
schatte negatieve factor is
van begrazing. Ook
wordt onderbouwd dat
zware begrazing nadelig
is voor bloembezoekers,
als zweefvliegen en bij
en. Een belangrijke alge
mene conclusie is dat
voor het behoud van een
complete kwelderentomofauna licht tot matig begraasde en
onbegraasde kwelders naast elkaar moeten voorkomen, waarbij
een rotatiebeheer waarschijnlijk het meest gunstig is. [RK]
Klink, R. van 2014. Waardplantassociaties van de cicaden en
bladvlooien in de Noardlike Fryske Wâlden (Hemiptera:
Auchenorrhyncha & Psylloidea). – Entomologische Berich
ten 74: 232-238.
Klink, R. van, F. van der Plas, C.G.E. van Noordwijk, M.F.
Wallis de Vries & H. Olff 2014. Effects of large herbivores
on grassland arthropod diversity. – Biological Reviews (in
press).
11
Koert, J. & G. Majoor 2014. De landslakken van het dal van de
Kingbeek. – Natuurhistorisch Maandblad 103: 45-49.
Koese, B., B. van Maanen & L. Boumans 2014. De negen
doornige wintersteenvlieg: een nieuwe aanwinst voor de
Roer en Nederland. – Natuurhistorisch Maandblad 103:
217-220.
Koomen, P. & J. Noordijk (red.) 2014. Entomofauna van de
Noardlike Fryske Wâlden. – Entomologische Berichten 74
(6), 64 pp. Nederlandse Entomologische Vereninging,
Amsterdam.
EIS heeft de afgelopen twee jaar projecten gedaan voor Groen
en Doen. Dit is een programma van het ministerie van EZ
en stimuleert en ontwikkelt vrijwilligerswerk op het gebied van
natuur- en land
schaps
beheer. De VOFF werkte
hiervoor onder andere
nauw samen met Land
schapsbeheer Nederland
in allerlei deelprojecten.
Een zo’n deelproject was
een inventarisatie van
de bio
diversiteit in de
Noardlike Fryske Wâl
den (NFW) door EIS en
Landschapsbeheer Fries
land. Het kleinschalige
coulissenlandschap van
houtwallen en elzen
sin
gels is opmerkelijk, het
is het grootste aaneenge
sloten wallen- en singel
gebied van Europa. Desalniettemin was er over de soorten die
leven in dit Nationale Landschap zeer weinig bekend. Door het
organiseren van excursies en de verspreiding van de huidige
kennis was het de bedoeling dat meer vrijwilligers hier actief
gaan inventariseren. Dit is goed gelukt en er zijn in de periode
2012-2014 veel gegevens verzameld. Er zijn nu aanzienlijke
soortlijsten beschikbaar en dit voorheen vrijwel onverkende
Friese gebied is echt ‘op de kaart gezet’. Een deel van de
resultaten wordt in dit themanummer van Entomologische
Berichten uitgewerkt in aantrekkelijke artikelen vol landschapsen insectenfoto’s, waarbij onder andere de waargenomen hooi
wagens, cicaden, langpootmuggen, kevers, mieren en nacht
vlinders aan bod komen. Met deze eerste insecteninventarisaties
in de NFW is het te hopen dat er een goede basis is gelegd voor
een toekomstig biodiversiteitsmonitoring, waarbij verande
ringen in de soortensamenstelling gebruikt kunnen worden
voor de evaluatie van het landschap en het gevoerde beheer.
[RK]
Kuijper, W. 2014. De landslakken van de Heunsberg te
Valkenburg aan de Geul in de middeleeuwen. – Natuur
historisch Maandblad 103: 299-303.
Lambrechts, J., H. De Koninck & M. Jacobs 2013. Grens
overschrijdend onderzoek naar spinnen (Araneae) in de
omgeving van het ecoduct Kempengrens. – Nieuwsbrief
SPINED 33: 3-18.
Lange, M. de, J. Noordijk & M. Nijssen 2014. Mogelijkheden
voor verder herstel van fauna in rivieruiterwaarden. – De
Levende Natuur 115: 116-121.
Leerschool, T., Geraeds, R. & J.T. Smit 2014. Vliegend hert
(Lucanus cervus) in Limburg. Actieplan 2014-2018. –
Stichting IKL, Roermond; 1-101.
12
Leeuwen, S. van, J. de Boer, A. Boesveld & A. Gmelig Meyling
2014. Beschermde slakkengebieden in Nederland. – Zoek
beeld 4 (1): 7-10.
Lenders, A.J.W. & F.J.M.P. Heinen 2014. Opmerkelijke popu
latieschommelingen en dispersie van de veldkrekel in het
Meinweggebied. – Natuurhistorisch Maandblad 103: 33-34.
Linden, J. van der & F. van de Meutter 2014. Nieuwe waar
nemingen voor Nederland en de eerste waarneming voor
Vlaanderen van de geelborstel-bandzweefvlieg Epistrophe
cryptica (Syrphidae). – Vliegenmepper 23: 15-17.
Loon, A.J. van 2013. Mierenwerkgroepexcursie in zuidwestelijk
Noord-Brabant op 7 september 2013. – Forum Formici
darum 14 (3): 15-19.
Loon, A.J. van & A.A. Mabelis 2014. Nogmaals de Schoorlse
stronkmieren. – Forum Formicidarum 15 (1): 6-7.
Loon, A.J. van & J. Noordijk 2014. Een nieuwe mierenatlas,
oproep tot het doorgeven van waarnemingen. – Forum
Formicidarum 15 (1): 12-13.
Loonstra, A.J. 2014. Wilde bijencursus 2014. – HymenoVaria
9: 58-60.
Mabelis, A.A., J. Noordijk & A.J. van Loon 2013. Stronk- en
satermieren in het Eerder Achterbroek (Formicidae: Formi
ca truncorum, F. exsecta, F. pressilabris). – Forum Formi
cidarum 14 (3): 6-14.
Majoor, G. 2014. Boskap op de Sint-Pietersberg in 2007: effec
ten op de huisjesslakkenfauna. – Natuurhistorisch Maand
blad 103: 10-15.
Manger, R., G. Abbingh, H. Schinkel & J.J. Mekkes 2014.
Libellen in Drenthe. – Stichting Libellenwerkgroep Dren
the, Assen.
Mark, C. van der et al. 2014. Zeeboek. Determinatietabellen
voor de flora en fauna van de Nederlandse kust. – Jeugd
bondsuitgeverij & KNNV Uitgeverij, Zeist.
Meijer, K. 2013. Native versus non-native. The interaction
between native insects and non-native plants. – Proefschrift
Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.
In dit proefschrift wordt de relatie tussen exotische struiken en
inheemse herbivoren onderzocht. Exotische planten blijken
minder last te hebben van vraat dan inheemse planten. Dit
geeft de nieuwkomers een
concurrentievoordeel. In
heemse insecten blijken
soms te kunnen overstap
pen op een exo
tische
struik, zoals de bladkever
Gonioctena quinquepunc
tata die normaal leeft de
inheemse lijsterbes, maar
ook op de exotische Ame
rikaanse vogelkers kan
voor
komen. De larven
van de boorvlieg Rhago
letis alternata leven in
rozenbottels van inheem
se rozen, maar ook kun
nen voorkomen bij de
exotische Japanse rimpel
roos. De dieren gedragen zich anders op de nieuwe gastheer en
dit zou wel eens een stap kunnen zijn op weg naar soortvorming.
[RK]
Mestre, A., J.A. Aguilar-Alberola, D. Baldry, H. Balkis, A. Ellis,
J.A. Gil-Delgado, K. Grabow, G. Klobučar, A. Kouba,
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
I. Maguire, A. Martens, A. Mülayim, J. Rueda, B. Scharf,
M. Soes, J.S. Monrós & F. Mesquita-Joanes 2014. Invasion
biology in non-free-living species: interactions between
abiotic (climatic) and biotic (host availability) factors in
geographical space in crayfish commensals (Ostracoda,
Entocytheridae). – Ecology and Evolution 3 (16): 52375253.
Moerland, W. & A. Boesveld 2013. Land- en zoetwaterslakken
in de gemeente Rotterdam - een natuurhistorisch overzicht
over de periode 1980-2013. – Zoekbeeld 3 (2): 10-12.
Moorsel, G. van 2013. Achtergrond-info bij een exoot: de gele
wratspons Celtodoryx ciocalyptoides (Burton, 1935). –
Zoekbeeld 3 (2): 28-29.
Moorsel, G. van 2014. Een exoot of klimaatschuiver: de lobjes
spons Oscarella sp. – Zoekbeeld 4 (1): 26-27.
Moraal, L. 2014. Dood hout en tonderzwammen als mini
biotopen voor insecten. – Entomologische Berichten 74:
28-41.
Mulder, J. 2013. Atractides lacustris, na 74 jaar is deze water
mijt weer aangetroffen in Nederland. – Macrofaunanieuws
mail 112: 4-6.
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 2014. Rapport fyto
sanitaire signaleringen 2013. – Nederlandse Voedsel en
Waren Autoriteit, Utrecht.
Nieuwegiessen, J. van de 2014. Nieuwe voedselbronnen voor
Andrena denticulata? – HymenoVaria 9: 62.
Nieuwenhuijsen, H. 2014. Enkele soorten wilde bijen van de
Schoorlse Duinen. – Tussen Duin en Dijk 13 (2): 15-17.
Nieuwenhuijsen, H. 2014. Determinatietabel voor de
Nederlandse soorten van Hoplitis (kleine metselbijen) en
Osmia (metselbijen) . – HymenoVaria 8: 29-39.
Nieuwenhuijzen, A. van 2014. De nymphe van Micronecta
griseola. – Macrofaunanieuwsmail 113: 4.
Noordijk, J. 2014. Laatste populaties van de hooiwagen Opilio
parietinus (Opiliones: Phalangiidae) in Nederland. –
Entomologische Berichten 74: 21-27.
Noordijk, J. 2014. Nieuwe vondsten van de boomslankmier in
het Roerdal. – Natuurhistorisch Maandblad 103: 228-230.
Noordijk, J. 2014. Zo bijzonder zijn onze spinnen. – Mooi
Gelderland 11 (3): 12-13.
Noordijk, J. & J. Bink 2014. Leiobunum religiosum (Opiliones:
Sclerosomatidae), een nieuwe hooiwagensoort voor de
Nederlandse fauna. – Entomologische Berichten 74: 138142.
Noordijk, J. & J. ten Hoopen (red.) 2014. Bijzondere biotopen.
– Entomologische Berichten 74 (1-2), 100 pp. Nederlandse
Entomologische Vereniging, Amsterdam.
Een goed gevuld num
mer
van Entomo
logische Be
rich
ten, waarin een hele
reeks aan opvallende en
verrassende
insectenbio
topen de revue pas
seren.
Vloedmerken, rangeerterrei
nen, zwammen, kadavers en
composthopen, het miegelt
er van de insecten, en niet
zelden gaat het om bijzon
dere of zeld
zame soorten.
EIS-medewerkers zijn (co)
auteurs van vier arti
ke
len.
Een praktische synthese
waarin een methodiek wordt
Publicaties
voorgedragen om bijzon
dere biotopen en hun rol voor
entomofauna te beschrijven sluit het themanummer af. Goed
lees
voer voor entomologen en verplichte kost voor terrein
beheerders die veel kunnen opsteken wat betreft de herkenning
en bescherming van belangrijke minibiotopen. Informatie over
bestelwijze via de NEV, [email protected]. [RK]
Noordijk, J., P. Koomen & P.J. van Helsdingen [met tekeningen
van E.J. Bosch] 2014. Zoekkaarten Natuur van Nederland:
Spinnen in huis en tuin. – EIS Kenniscentrum Insecten,
Naturalis Biodiversity Center, Natuurmuseum Fryslân &
Vroege Vogels.
Noordijk, J. & A.J. van Loon 2014. De mierenfauna van het
Platte Bosch en twee andere Zuid-Limburgse terreinen. –
Forum Formicidarum 15 (2): 9-14.
Noordijk, J., B. Schoelitsz, J. Vos & P. Koomen 2013. Zwarte
weduwen en roodrugspin in Nederland. – Dierplagen Infor
matie 16 (4): 14-18.
Noordijk, J. & K. Veling 2014. Meer insecten in de Tuin! –
Groen 70 (10): 27-33.
Noordijk, J. & H. Wijnhoven 2013. Opilionieuws 8. – Nieuws
brief SPINED 33: 42-47.
Noordwijk, C.G.E. van 2014. Through arthropods eyes.
Gaining mechanistic understanding of calcareous grassland
diversity. – Proefschrift, Radboud Universiteit, Nijmegen.
In dit proefschrift wordt ingegaan op de invloed van het beheer
van kalkgraslanden in Zuid-Limburg op ongewervelde dieren.
De herinvoering van het kalkgraslandbeheer werd geëvalueerd
door een groot
schalig
potvalonderzoek uit 1998
en 2005 te ver
ge
lijken.
Diverse werkgroepcoör
dinatoren van EIS hebben
hieraan bijgedragen. Op
vallend genoeg waren de
resultaten niet gelijk voor
de onderzochte groepen.
Zo namen de voor kalk
grasland karakteristieke
soorten
bin
nen
de
spinnen toe, maar bij de
meeste andere groepen
af. Op basis van een
analyse van soort
eigen
schappen komt de auteur
tot gerichte beheeradvie
zen. Als ludiek (maar
toch ook serieus bedoeld) element staan op pagina 253 uitknip
maskers van een graafwesp, spin en pissebed. Deze kunnen
natuurbeheerders gebruiken om hun terrein te bekijken door de
ogen van een ongewervelde. [RK]
Noordwijk, C.G.E. van, W.C.E.P. Verberk, H. Turin, Th. Heijer
man, K. Alders, W. Dekoninck, K. Hannig, E.C. Regan, S.
McCormack, M.J.F. Brown, E. Remke, H. Siepel, M.P.
Berg & D. Bonte 2014. Species-area relationships are
modulated by trophic rank, habitat affinity and dispersal
ability. – Ecology (in press).
Oosten, M. van 2014. Honingbijen op bosgeelster Gagea lutea.
– HymenoVaria 9: 63-64.
Oosterbaan, A. 2014. Eikensterfte: ernst, oorzaken en beheer. –
Vakblad Natuur Bos Landschap 101: 22-25.
Oosterbroek, P. 2014. Langpootmuggen (Diptera: Tipulidae) uit
13
de Noardlike Fryske Wâlden. – Entomologische Berichten
74: 257-260.
Oosterbroek, P., J. Mortelmans, J. Soors & K Pieters 2014. Lang
pootmuggen nieuw voor België: Tipula pilicauda en T. tri
fascingulata (Diptera, Tipulidae). – Vliegenmepper 23: 8-9.
Peeters, Th., A. van Eck & T. Cramer (red.) 2014. Natuurstudie
in De Kaaistoep en aangrenzende terreinen in Tilburg.
Verslag 2013, 19e onderzoeksjaar. – TWM Gronden BV,
Natuurmuseum Brabant & KNNV afdeling Tilburg.
Pennards, G. 2014. Een superdag in het Bergherbos. – Vliegen
mepper 23: 10.
Raak-van den Berg, C.L. 2014. Harmonia axyridis: how to
explain its invasion success in Europe. – Proefschrift,
Wageningen Universiteit, Wageningen.
Raak-van den Berg, L., P.S. van Wielink, P.W. de Jong, G. Gort,
D. Haelewaters, J. Helder & J.C. van Lenteren 2014. Inva
sive alien species under attack: natural enemies of
Harmonia axyridis in the Netherlands. – BioControl 59 (2):
229-240.
Raemakers, I.P., B. Hendrikx & B. Beekers 2014. Bijzondere
insecten van heide en stuifzand in het Kempen~Broek. –
Natuurhistorisch Maandblad 103: 103-109.
Reemer, M. &. J.T. Smit 2014. Landgoed ‘t Hoosden: schatkist
vol glimmers en juweelzweefvliegen. – Natuurhistorisch
Maandblad 103: 225-227.
Rooij, S. van, W. Geertsema, P. Opdam, M. Reemer, R. Snep,
S. Spijker & E. Steingrover 2014. Een Bij-zonder kleurrijk
landschap in het Land van Wijk en Wouden. Handreiking
voor inrichting en beheer. – Alterra, Wageningen.
Schreurs, A. & F. Groenen 2014. Caryocolum fischerella (Lepi
doptera: Gelechiidae): een nieuwe soort voor de Neder
landse fauna. – Entomologische Berichten 74: 103-105.
Schreven, S. 2014. Coelioxys afra nog steeds op de Bergerhei.
– HymenoVaria 8: 12-13.
Schreven, S. 2014. Is de heidehommel Bombus humilis terug in
Gelderland? – HymenoVaria 8: 26-27.
Schreven, S.J.J. 2014. Na 38 jaar herontdekt in Nederland: de
goudwesp Pseudospinolia neglecta (Hymenoptera: Chrysi
didae). – Entomologische Berichten 74: 170-173.
Smit, J. 2014. Euodynerus dantici in het Gelderse rivierengebied
(Vespidae: Eumeninae). – HymenoVaria 8:14-15.
Smit, J. & J.T. Smit 2014. A social parasitic Polistes wasp
parasitized by a twisted-wing insect (Hymenoptera: Vespi
dae, Strepsiptera: Xenidae). – Entomologische Berichten
74: 121-123.
Smit, J.T. 2014. Wiervliegen. – In: G.C. Cadee, Vloedmerken,
bedreigde minimilieus op het strand. – Entomologische
Berichten 74: 9.
Smit, J.T. 2014. Leuke vliegen, Wapenvliegen: uiterlijk vertoon.
– Natura 111 (2): 16.
Smit, J.T. & E. de Bree 2014. Leuke vliegen, Blaaskopvliegen:
vliegende blikopeners. – Natura 111 (1): 12.
Smit, J.T. & E. de Bree 2014. Leuke vliegen, Wolzwevers: koli
bries met snode plannen. – Natura 111 (1): 13.
Smit, J.T. & R. van den Broek 2014. Leuke vliegen, Roofvliegen:
meesterlijke jagers. – Natura 111 (3): 22.
Smit, J.T. & M. Reemer 2014. Leuke vliegen; de eerste
resultaten. – Vliegenmepper 23: 11-14.
Smit, J.T. & G. Tuinstra 2014. Een bijzondere vangst van een
bijzondere prachtvlieg (Diptera, Ulidiidae). – Entomolo
gische Berichten 74: 261-263.
Smit, J.T. & Th. Zeegers 2014. Leuke vliegen, Dazen: bloed
zuigers met verleidelijke ogen. – Natura 111 (4): 12.
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
14
Soes, M. 2014. The first records of Piscicola siddalli (Hirudinea:
Piscicolidae) for Belgium and the Netherlands. –
Lauterbornia 77: 189-193.
Spek, E. van der 2014. Verslag zomerexcursie 2013 Maasduinen.
– HymenoVaria 8: 4-6.
Spek, E. van der 2014. Verslag voorjaarsexcursie Sint
Pietersberg, 26 april 2014. – HymenoVaria 9: 52-57.
Speksnijder, E. 2014. Slaapgedrag van schorzijdebij (Colletes
halophilus) en schorviltbij (Epeolus tarsalis). – Hymeno
Varia 9: 65-67.
Stegeman-Broos, E. 2014. Lebertia longiseta, een watermijt
nieuw voor Nederland. – Macrofaunanieuwsmail 114: 2-4.
Stip, A. 2014. Wilde bijen in agrarische landschappen van
midden en zuid-Nederland - vangsten uit een onderzoek in
2013. – HymenoVaria 8: 18-25.
Swaaij, C.A.M. van 2014. Tracking butterflies for effective
conservation. Proefschrift Wageningen Universiteit.
Dit proefschrift valt uiteen in drie delen: 1. detecteren van
veranderingen in verspreiding van dagvlinders, 2. het monitoren
van trends en 3. effectieve bescherming. Naast een een overzicht
van de lange carrière in
de dagvlinderstudie van
de auteur, worden be
langrijke nieuwe inzich
ten gepresenteerd. Zo
blijkt ‘occupancy model
ling’ een robuust nieuw
hulpmiddel om verande
ringen in de fauna te
volgen en voor bescher
mingsdoeleinden wordt
een nieuwe wijze van on
derscheid in habitatspe
cialisten en -generalisten
gepresenteerd.
Tempelman, D. 2014. Herkenning van Liocarcinus vernalis
(grijze zwemkrab). – Macrofaunanieuwsmail 117: 13-14.
Tilmans, M., A. Mrugała, J. Svoboda, M.Y. Engelsma, M. Petie,
D.M. Soes, S. Nutbeam-Tuffs, B. Oidtmann, I. Roessink &
A. Petrusek 2014. Survey of the crayfish plague pathogen
presence in the Netherlands reveals a new Aphanomyces
astaci carrier. – Journal of Invertebrate Pathology 120:
74-79.
Tuinstra, G. 2014. Earias insulana (Lepidoptera: Nolidae), de
eerste vangst in Nederland. – Entomologische Berichten
74: 187-191.
Tuinstra, G. 2014. Nachtvlinders in de Noardlike Fryske Wâl
den. – Entomologische Berichten 74: 244-256.
Tuinstra, G., J. Hanenburg & F. van der Meer 2014. De Noard
like Fryske Wâlden - een bijzonder landschap. – Entomo
logische Berichten 74: 206-218.
Turin, H., J. Noordijk, F. van der Meer & P. Boer 2014.
Hooiwagens, loopkevers en mieren in houtwallen in de
Noardlike Fryske Wâlden. – Entomologische Berichten 74:
219-229.
Vallenduuk, H. 2014. Parachironomus soorten op slakken en
meer. – Macrofaunanieuwsmail 115: [4-6].
Vallenduuk, H. 2014. Parachironomus vitiosus larven herken
nen. – Macrofaunanieuwsmail 117: 10.
Velde, G. van der, P.F. Klok & S.M.A. Keulen 2014. De gekiel
de loofslak (Hygromia cinctella) in Limburg: niet in Gen
nep maar in Bergen. – Spirula 396: 12.
Veling, K. & H. Vossen 2014. Kansen voor dagvlinders in het
Kempen~Broek. – Natuurhistorisch Maandblad 103: 88-93.
Verdonschot, R.C.M. & P.F.M. Verdonschot 2014. Inpassen of
verdringen? Ongewervelde exoten in zoetwater
eco
sys
temen. – De Levende Natuur 115: 49-56.
Versluijs, R. & P. Boer 2014. In Nederland voorkomende
gaststeekmieren, waaronder een nieuwe soort: Myrmica
bibikoffi (Hymenoptera: Formicidae). – Entomologische
Berichten 74: 147-151.
Vlinder- en Libellenwerkgroep Zeeland 2014. Libellen in
Zeeland. Periode 2006-2013. – Vlinder- en Libellenwerk
groep Zeeland.
Vorst, O., R. Jansen, Th. Heijerman, B. Drost, F. van Nunen,
C. van de Sande, W. Rubers, J. Cuppen, Th. Breeschoten,
T. de Goeij, C. Borghouts, E. Colijn, G. van Ee, A. Littel,
A. Dees, B. van Maanen, T. Faasen, H. Raemdonck, J. Win
kelman, A. Threels & D. Teunissen 2014. Verslag jubel
excursie Zuid-Limburg - 17 t/m 20 mei 2013. – Sektie
Everts Info 103: 9-23.
Vos, L. de 2014. Parougia eliasoni (Polychaeta: Dorvilleidae)
nieuw voor de Nederlandse fauna. – Macrofaunanieuwsmail
117: 11-13.
Wal, J.E.M. van der, M. Dorenbosch, A.K. Immers, C. Vidal
Forteza, J.J. Geurts, E.T. Peeters, B. Koese, E.S. Bakker
2013. Invasive crayfish threaten the development of sub
merged macrophytes in lake restoration. – PLoS One 8(10):
e78579. doi: 10.1371/journal.pone.0078579.
Wallis de Vries, M.F., R. Bobbink, E. Brouwer, K. Huskens,
E. Verbaarschot, S. Waasdorp & J.J. Vogels 2014. Effecten
van de inzet van gescheperde schaapskuddes bij het heide
beheer in Friesland. – Rapport VS2014.004, De Vlinder
stichting, Wageningen / Onderzoekscentrum B-Ware, Nij
megen / Stichting Bargerveen, Nijmegen.
Wallis de Vries, M.F., B. Omon & K. Veling 2013. Ecologische
randvoorwaarden voor de fauna van hellingbossen: de
keizers
mantel als aandachtsoort. – Directie Agrokennis,
Minis
terie van Economische Zaken, Den Haag. [OBN
rapport nr. 2013/OBN174-HE]
Wijngaard, W. 2014. Het wonderlijke zweefgedrag van de punt
bijzweefvlieg Eristalis nemorum. – Entomologische
Berichten 74: 174-179.
Wind, J. & M. Geluk 2014. Column: Diptera en natuurbeheer.
– Vliegenmepper 23: 3.
Winkel, M. de 2013. De gewone reuzenmier Camponotus ligni
perda op het Herikhuizerveld in 2013. – Forum Formi
cidarum 14 (3): 3-6.
Winkel, M. de & J. Noordijk 2014. Een nieuwe renspin voor
Nederland: Philodromus fuscomarginatus (Araneae: Philo
dromidae). – Entomologische Berichten 74: 180-186.
Wouda, H. 2014. Vijftien jaar libelleninventarisatie in de Leem
putten en het Verbrande bos. – Brachytron 16: 29-37.
Zwakhals, C.J. 2014. Drie Megarhyssa-soorten aanwezig in
Nederland. – Entomologische Berichten 74: 124-125.
Publicaties buitenland
Dijkstra, K.-D.B., & V.J. Kalkman 2013. The ‘African’ genus
Argiagrion is a Brazilian Leptagrion species and the
‘Philippine’ Moroagrion a European Pyrrhosoma (Odonata:
Coenagrionidae). – International Journal of Odonatology
16: 189-191.
Publicaties
Kalkman, V.J. & A.G. Orr 2014. Distribution and identification
of Rhodothemis in the eastern part of the Indo-Australian
Archipelago (Odonata: Libellulidae). – Faunistic Studies in
South-East Asian and Pacific Island Odonata 8: 1-9
Orr, A.G., V.J. Kalkman & S.J. Richards 2014. Four new
species of Palaiargia Förster, 1903 (Odonata: Platycne
mididae) from New Guinea with revised distribution
records for the genus. – International Journal of Odonatology
16: 309-325.
Reemer, M. 2014. A review of Microdontinae (Diptera: Syrphi
dae) of Surinam, with a key to the Neotropical genera. –
15
Tijdschrift voor Entomologie 157: 27-57.
Smit, J.T. 2014. Two new species of the genus Callicera Panzer
(Diptera, Syrphidae) from the Palaearctic region. – Zootaxa
3779: 585-590.
Suhling, F., G. Sahlén, S. Gorb, V.J. Kalkman, K-D.B. Dijkstra,
J. van Tol 2015. Order Odonata. – In: J. Thorp & D.C.
Rogers (eds.), Ecology and General Biology: Thorp and
Covich’s Freshwater Invertebrates, Academic Press, pp.
893-932.

Bureau EIS
Bereikbaarheid bureau en medewerkers
Bureau EIS
071-7517314 / 071-5687670, [email protected]
Ed Colijn (di-do)
071-7517309, [email protected]
Vincent Kalkman (di-vr)
071-7517373, [email protected]
Roy Kleukers (ma, di, do, vr)
071-7517374, [email protected]
Bram Koese (ma-vr)
071-7517373, [email protected]
Annemarie Kroon (vr)
071-7517314, [email protected]
André van Loon (di, (wo), do)
071-7517314, [email protected]
Jinze Noordijk (ma, di)
071-7517309, [email protected]
Menno Reemer (ma-wo, vr)
071-7517359, [email protected]
John Smit (di-vr)
071-7517359, [email protected]

16
EIS-werkgroepen
ZOETWATERFAUNA (MACROFAUNA)
Platwormen (Tricladida), bloedzuigers (Hirudinea), garnalen en kreeften
(Decapoda)
G. van der Velde, Radboud Universiteit, Lab. v. Aquatische Oecologie,
Toernooiveld 1, 6525 ED Nijmegen (024-3652471),
[[email protected]]
Zoöplankton
M. Soesbergen, De Kringloop 83, 2614 WJ Delft (015-2518531),
[[email protected]]
C. Brochard, Marsstaat 77, 9742 EL Groningen, [[email protected]]
Vlokreeften (Amphipoda)
D. Platvoet, Naturalis Biodiversity Center, Postbus 9517, 2300 RA Leiden
071-5271760, [[email protected]]
Rivierkreeften
B. Koese, Swadenburgerdam 25, 2471 AR Zwammerdam (06-23945953),
[[email protected]]
Watermijten (Acari: Hydrachnidia)
H. Smit, Naturalis Biodiversity Center, Postbus 9517, 2300 RA Leiden
(071-5687667), [[email protected]]
Libellen (Odonata)
J. Bouwman (NVL), Huissensestraat 85, 6833 HM Arnhem (06-42809974),
[[email protected]]
Haften (Ephemeroptera)
A.W.M. Mol, Marie Koenenstraat 12, 5242 EA Rosmalen
(073-5219621), [[email protected]]
Steenvliegen (Plecoptera)
B. Koese, Swadenburgerdam 25, 2471 AR Zwammerdam (06-23945953),
[[email protected]]
Kokerjuffers/schietmotten (Trichoptera)
D. Tempelman, Grontmij | Team Ecologie, Postbus 95125,
1090 HC Amsterdam (06-20968344), [[email protected]]
K. Lock, Merelstraat 27, B-9000 Gent, België, [[email protected]]
Dansmuggen (Chironomidae)
H.K.M. Moller Pillot, Leyparkweg 37, 5022 AA Tilburg
(013-5425688)
Waterkevers: Haliplidae
B.J. van Vondel, Roestuin 78, 3343 CV Hendrik Ido Ambacht
(078-6812819)
Waterkevers: Dryopidae
M.B.P. Drost, Lingedijk 35, 4014 MB Wadenoyen (0344-661440),
[[email protected]]
BODEMFAUNA
Landpissebedden (Isopoda), duizendpootachtigen (Myriapoda: Chilopoda
en Diplopoda), primitieve insecten (Apterygota, o.a. Collembola (springstaarten))
M.P. Berg, Zuideinde 56, 1551 EK Westzaan (075-6142620),
[[email protected]]
Bastaardschorpioenen (Pseudoscorpionida)
J.N.A. Hoffer, Jan van Galenstraat 95-1, 1056 BJ Amsterdam
(06-28689819), [[email protected]]
GALLEN
Plantengallen
H. Roskam, Instituut voor Evolutionaire en Ecologische Wetenschappen,
Universiteit Leiden, Postbus 9516, 2300 RA Leiden (071-5274881),
[[email protected]]
MOLLUSKEN (SLAKKEN, MOSSELS, INKTVISSEN)
Weekdieren, zee, zoetwater en land (Mollusca)
R. de Bruyne (Atlasproject Nederlandse Mollusken), Dr. Schaepmanstraat 8,
1165 GP Halfweg (020-6136134), [[email protected]]
S. van Leeuwen (Atlasproject Mariene Mollusken), Van der Helstlaan 19,
3723 EV Bilthoven (030-2210613), [[email protected]]
SPINACHTIGEN
Spinnen (Arachnida)
P.J. van Helsdingen, EIS-Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden
(071-5273507), [[email protected]]
Hooiwagens (Opiliones)
J. Noordijk, Roghorst 118, 6708 KR Wageningen
(0317-419189), [[email protected]]
OVERIGE INSECTEN
Sprinkhanen, krekels, kakkerlakken en oorwormen (Orthoptera)
R. Kleukers, EIS-Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden
(071-7517374), [[email protected]]
Wantsen (Hemiptera)
B. Aukema, Kortenburg 31, 6704 AV Wageningen (0317-312557),
[[email protected]]
Cicaden: spoorcicaden (Delphacidae)
C.F.M. den Bieman, ‘t Hofflandt 48, 4851 TC Ulvenhout
(076-5613450), [[email protected]]
Waaiervleugeligen (Strepsiptera)
J.T. Smit, Wolvenstraat 62, 3512 CH Utrecht (06-25011562)
[[email protected]]
Netvleugeligen (Neuroptera)
M. Liefting, Palmstraat 258, 3812 XM Amersfoort (033-4635913)
[[email protected]]
Vlinders (Lepidoptera)
Vlinderfaunistiek
W.N. Ellis, Jisperveldstraat 591, 1024 BD Amsterdam (020-6328080)
[[email protected]]
Micropterigidae, Nepticulidae, Incurvarioidea
E.J. van Nieukerken, Naturalis Biodiversity Center, Postbus 9517,
2300 RA Leiden (071-5687682), [[email protected]]
Momphidae en Cosmopterigidae e.a.
J.C. Koster, Bakkerskamp 100, 7582 HC Losser
(0534-786467), [[email protected]]
Vedermotten (Pterophoridae en Alucitidae)
Nieuwsbrief EIS 60 (2014)
C. Gielis, Mr. Haafkensstraat 36, 4128 CT Lexmond (0347-341555),
[[email protected]]
Vlinders van schorren
M.G.M. Jansen, Appelgaard 9, 4033 JA Lienden (0344-603758),
[[email protected]]
Vliegen (Diptera)
Dazen (Tabanidae), sluipvliegen (Tachinidae), horzels (Oestridae) en paardenhorzels (Gasterophilidae)
Th. Zeegers, Eikenlaan 24, 3768 EV Soest (035-5885858),
[[email protected]]
Roofvliegen (Asilidae), blaaskopvliegen (Conopidae) wolzwevers (Bomby
liidae), viltvliegen (Therevidae), snavelvliegen (Rhagionidae), houtvliegen
(Xylophagidae), geurvliegen (Coenomyidae)
M. van Veen, Zonnelaan 166, 3712 XH Huis ter Heide (030-8887111),
[[email protected]]
Wapenvliegen (Stratiomyidae)
B. Brugge, Naturalis Biodiversity Center, Postbus 9517, 2300 RA Leiden,
(071-5687316), [[email protected]]
Fruitvliegjes (Drosophilidae) en dansvliegen (Empidoidea)
P.L.Th. Beuk, Lemoen 37, 6245 PG Eijsden (043-8512036),
[[email protected]]
Boorvliegachtigen (Tephritoidea): Boorvliegen (Tephritidae), Prachtvliegen
(Ulidiidae), Platystomatidae en Pallopteridae
J.T. Smit, Wolvenstraat 62, 3512 CH Utrecht (06-25011562),
[[email protected]]
Slankpootvliegen (Dolichopodidae)
M. Pollet, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Kliniekstraat 25,
B-1070 Brussel, België (0032-2-5581837), [[email protected]]
Zweefvliegen (Syrphidae)
W. van Steenis, Vogelmelk 4, 3621 TP Breukelen (0346-264671),
[[email protected]]
A. Barendregt, Bijschoterweg 22, 3781 LP Voorthuizen
(0342-471451), [[email protected]]
Dambordvliegen (Sarcophagidae)
L.E.N. Sijstermans, Poppelenburgerstraat 7, 4191 ZS Geldermalsen
(0345-570387), [[email protected]]
Bromvliegen (Calliphoridae)
J. Huijbregts, Virulypad 65, 2316 ZT Leiden (071-5680446),
[[email protected]]
Echte vliegen (Muscidae & Fanniidae)
H.J. Prijs, Bosland 4, 9753 EV Haren (050-5349813), [[email protected]]
Grasvliegen (Opomyzidae)
J.W. van Zuijlen, Mendelssohnstraat 62, 5144 GH Waalwijk (0416-332914),
[[email protected]]
Kevers (Coleoptera)
Loopkevers (Carabidae)
H. Turin, Esdoorndreef 29, 6871 LK Renkum (0317-316406),
[[email protected]]
Boktorren (Cerambycidae)
A.P.J.A. Teunissen, Venuslaan 349A, 5632 HJ Eindhoven (040-7873468),
[[email protected]]
Kortschildkevers (Staphylinidae)
O. Vorst, Poortstraat 55, 3572 HD Utrecht (030-2722209),
[[email protected]]
Bladsprietkevers (Scarabaeoidea)
H.C. Pijpers, Nassaustraat 10, 9422 GS Smilde (0592-414411),
[[email protected]]
Bladkevers (Chrysomelidae)
J.K. Winkelman, Waverstraat 36-III, 1079 VM Amsterdam
(020-6446222), [[email protected]]
Lieveheersbeestjes (Coccinellidae)
J.G.M. Cuppen, Buurtmeesterweg 16, 6711 HM Ede (0318-652039),
[[email protected]]
Snuittorren (Curculionoidea)
Th. Heijerman, Tarthorst 597, 6708 HV Wageningen (0317-422778),
[[email protected]]
Aaskevers (Silphidae)
E. Colijn, EIS-Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden (071-7517309),
[[email protected]]
Wespen, Bijen e.d. (Hymenoptera)
Blad-, hout- en halmwespen (Symphyta)
A.W.M. Mol, Marie Koenenstraat 12, 5242 EA Rosmalen
(073-5219621), [[email protected]]
Schildwespen (Braconidae)
C. van Achterberg, Naturalis Biodiversity Center, Postbus 9517, 2300 RA
Leiden (071-5687657), [[email protected]]
Sluipwespen (Ichneumonidae)
C.J. Zwakhals, Dr. Dreeslaan 204, 4241 CM Arkel (0183-561402),
[[email protected]]
Bijen (Apoidea), knotswespen (Sapygidae), keverdoders (Tiphiidae), mierwespen (Mutillidae)
T.M.J. Peeters, Bachlaan 752, 5011 BR Tilburg (013-4560116),
[[email protected]]
Goudwespachtigen (Chrysidoidea)
J. de Rond, Beukenhof 96, 8212 EB Lelystad (0320-240683),
[[email protected]]
Spinnendoders (Pompilidae)
H. Nieuwenhuijsen, Frans Halsstraat 10, 1816 CN Alkmaar
(072-5113975), [[email protected]]
Graafwespen (Sphecidae)
W. Klein, 't Zand 32, 4823 HP Breda
(076-5421333), [[email protected]]
Plooivleugelwespen (Vespidae)
J. Smit, Voermanstraat 14, 6921 NP Duiven (0316-284793),
[[email protected]]
Mieren (Formicidae)
A.J. van Loon, EIS-Nederland, Postbus 9517, 2300 RA Leiden
(020-6997585), [[email protected]]