Dansen met je coachee

PROEFTUIN
IK - ANDER
De wijsheid van de samoerai
Dansen
met je coachee
Een man zag eens twee samoerai met elkaar in strijd. De ene
samoerai versloeg de andere met opvallende souplesse. De man
vroeg hem hoe hij zich zo goed staande hield in dat gevecht.
“Welk gevecht?” vroeg de samoerai. “Het gevecht dat je zojuist
hebt gewonnen!” zei de man enigszins verward. “Dat was geen
gevecht. Dat was een dans”, reageerde de samoerai. “In een
gevecht zijn er twee: jij tegen de ander. Als je danst, verlies je
jezelf in de dans. Dan is er niemand. Alleen de dans.” “Toch zag
het er voor mij uit als een gevecht”, zei de man geërgerd. “Ja”,
antwoordde de samoerai, “net zoals jij nu met mij in gevecht
bent en ik dat ervaar als een dans.”
AUTEURS: ALEXANDER VAN DEN BERG & PASCAL VAN DER ZWAAN
Moeilijke momenten en weerstand ervaren we
allemaal weleens. Als coach kunnen we een
scala aan emoties treffen bij onze cliënten.
Soms worden we, subtiel, in diens patronen
getrokken. Het gevolg is dat er te weinig
verandert of dat het traject zelfs een destructief
karakter krijgt. Het is de kunst voor de coach
om de moeilijke momenten te doorstaan, samen
met de cliënt. Want hoe fijn zou het zijn om de
cliënt moeiteloos in een constructieve beweging
te krijgen? Van machteloos naar moeiteloos; die
wijsheid kunnen we leren van de samoerai.
De dynamiek van de strijd
In the Art of Peace we never attack. An attack is proof that one
is out of control. Never run away
from any kind of challenge, but
do not try to suppress or control
TvC | september nr. 3 2014
53
an opponent unnaturally. Let attackers come any way they like
and then blend with them. Never
chase after opponents. Redirect
each attack and get firmly behind it
(Ueshiba, 1992).
De essentie van strijd is verzet tegen wat is;
tegen wat we voelen en ervaren in contact
met de ander. Het begint vaak subtiel en
komt voort uit een innerlijke strijd (Deutsch &
Coleman, 2000). Om onszelf te beschermen
gaan we de strijd met de ander aan en wordt
het een uiterlijke strijd. Dit zien we bij een
cliënt bijvoorbeeld gebeuren wanneer we hem
te sterk uitdagen. Of soms als wij zelf worden
geconfronteerd met onze eigen onvolkomenheden. Zowel de cliënt als wijzelf kunnen verzet uiten als gevolg van negatieve gevoelens.
De vraag is hoe we met die gevoelens kunnen
omgaan.
Zo binnen, zo buiten
(Kybalion)
Daar waar het moeilijk wordt zijn we geneigd
te verharden (McCraty et al., 2006). Bij negatieve gevoelens kunnen we twee bewegingen
maken. We kunnen erdoor overmand worden
en samenvallen met het gevoel; ‘we zijn het
gevoel’. Er ontstaat een zichtbare, uiterlijke
strijd. Als we ook een competitiementaliteit
hebben, is er een grote kans op escalatie
(Deutsch & Coleman, 2000).
Of we proberen negatieve gevoelens te negeren. Zo’n poging levert vaak nog meer spanningen op en gaat ook ten koste van het eigen
functioneren en de relatie met de ander. Of we
haken uiteindelijk af, maar dat is niet anders
dan volharden in onszelf. Passieve manieren
van omgaan met strijd werken niet goed; het
geeft stress en het put ons uit (Dijkstra et al.,
2009).
Al is verzet niet direct zichtbaar, of ogenschijnlijk klein, het komt het welzijn van de
cliënt en het welslagen van het coachtraject
niet ten goede.
54
TvC | september nr. 3 2014
The Art of Peace is the principle
of nonresistance. Because it is
nonresistant, it is victorious from
the beginning. Those with evil intentions of contentious thoughts
are instantly vanquished. The Art
of Peace is invincible because it
contents with nothing (Ueshiba, 1992).
De nadelen en voordelen van de strijd
The Path of Peace is exceedingly
vast, reflecting the grand design of the hidden and manifest
worlds. A warrior is a living
shrine of the divine, one who
serves that grand purpose
(Ueshiba, 1992).
Coach of cliënt, als we eenmaal in een
uiterlijke strijd met een ander zijn verwikkeld, zijn we het verzet geworden. Het is dan
moeilijk oprechte interesse in de ander op te
brengen. En is het moeilijk om onszelf en de
ander in constructieve beweging te krijgen.
Dit is waar vaak ook patronen van overdracht
en tegenoverdracht te herkennen zijn. De
interactie kost ons veel energie, we ervaren
frustratie en het vertrouwen neemt snel af. We
kunnen in een negatieve spiraal belanden, die
samenhangt met toename van stresshormonen
en negatieve effecten op het immuunsysteem,
het geluk, de kwaliteit van relaties en het
geheugen (Gross & John, 2003). De ervaren
negatieve gevolgen verschillen van mens tot
mens en hangen af van hoe we met moeilijke
situaties omgaan (John & Gross, 2004). Als we
niet goed met moeilijke momenten omgaan,
slagen we er ook niet in om de cliënt goed te
helpen.
Strijd kan ook positieve gevolgen hebben, mits
we ons tijdig bewust zijn van het innerlijk of
uiterlijk verzet, bij onszelf of de ander. Oorlog
leert ons om meer vrede te voeren (Wright,
2000). Als de strijd goed gekanaliseerd wordt,
roept die verzoenende gevoelens en gedragingen op (Aureli, 1997). Dit reduceert de sociale
onzekerheid tussen mensen. Behalve aan de
relatie, kan strijd ook een positieve bijdrage
leveren aan de persoonlijke ontwikkeling.
De Haan (2008) toont aan dat moeilijke
momenten belangrijk zijn voor groei. Een
goed coachtraject gaat gepaard met moeilijke
momenten en als coach leren we daar ook
veel van.
Dansen in plaats van strijden
The Art of Peace does not rely
on weapons or brute force to
succeed; instead we put ourselves in tune with the universe,
maintain peace in our own
realms, nurture life, and prevent
death and destruction. The true
meaning of the term ‚Samurai’ is
one who serves and adheres to
the power of love
(Ueshiba, 1992).
De kunst is in moeilijke momenten jezelf en
de ander in een constructieve beweging te
brengen: dansen in plaats van strijden. Niet
verharden, maar verzachten. Een beweging
maken van benaderen, meeveren en ombuigen. Negatieve gevoelens vragen om benaderd
en onderzocht te worden. Weglopen geeft
uiteindelijk meer stress. Zie het als een alarmbel die blijft loeien: alleen door het alarm te
benaderen kun je de bel uitzetten.
Dansen vergt ontspanning, vertraging en
metacommunicatie. Je neemt jezelf als uitgangspunt en blijft in elke situatie ‘dicht bij
de ander’. We geven en ontvangen misschien,
en mogelijk onbedoeld, een dreun, maar ook
steun als we in contact blijven met de ander
en aandacht hebben voor elkaar als mens.
Door samen te reflecteren op wat er gebeurt
en onze intenties uit te spreken, kunnen we
bouwen aan de relatie en het moment van
strijd constructief ombuigen. Zoals riet in een
storm krachtig blijft door flexibel mee te veren.
Uit onderzoek blijkt dat stresshormonen
afnemen dankzij een constructieve houding,
er minder sprake is van escalatie en zowel het
proces als de uitkomsten voor beide partijen
positiever zijn (Robles et al., 2006). Als we
in staat zijn om mee te veren en te dansen,
heeft dat positieve gevolgen voor ons gevoel
van meesterschap, onze emoties, persoonlijke
groei, aandachtigheid, acceptatie en stress
(Burton et al., 2010). Dan kunnen we in een
opwaartse spiraal van positieve gevoelens
belanden (Fredrickson & Joiner, 2002). Het
spreekt voor zich dat dit een positief effect
heeft op de cliënt.
De houding van dansen
The way of a warrior is based
on humanity, love, and sincerity; the heart of martial valor
is true bravery, wisdom, love,
and friendship. Emphasis on the
physical aspects of warriorship is
futile, for the power of the body
is always limited
(Ueshiba, 1992).
Blijven dansen in strijdgewoel helpt ons de
moeilijke momenten samen met de cliënt te
doorstaan (De Haan, 2008); letterlijk ‘door
staan’. Dit vereist waarachtigheid, kwetsbaarheid en vertrouwen op een goede afloop.
Dat betekent in eerste instantie loslaten, niet
weten, om het probleem op een andere wijze
te kunnen benaderen. Dat is eng en vraagt
bereidheid tot het nemen van risico’s op
escalatie, gekwetst worden en het mislukken
van het traject. En toch, in je bereidheid ligt je
vrijheid.
De uitkomst van strijd hangt af van onze
houding. Sterker nog: onze houding bepaalt
ook of we in strijd belanden. Hier kan een
selffulfilling prophecy werkzaam zijn. Met
een constructieve stijl van conflicthantering
ervaren we minder conflict dan met een
dominante of vermijdende stijl (Friedman et
al., 2000). Merken we enige vorm van strijd of
TvC | september nr. 3 2014
55
krijgen we een dreun, dan is het de kunst om
onszelf te herpakken en constructief zin te geven aan de gebeurtenis (Gross & John, 2003).
Vertrouwen in jezelf, een op groei gerichte
mindset, gedrevenheid om tot positief resultaat
te komen en de bereidheid om pijn en tegenslag te doorstaan vormen de pilaren voor deze
mentaliteit (Jones et al., 2002). Anders gezegd:
we moeten beschikken over een dunne en
dikke huid – dun genoeg om gevoelig te kunnen zijn, dik genoeg om te kunnen incasseren
(De Haan, 2008).
Leren dansen
Life itself is always a trial. In
training, you must test and polish
yourself in order to face the great
challenges of life. Transcend the
realm of life and death, and then
you will be able to make your
way calmly and safely through
any crisis that confronts you
(Ueshiba, 1992).
Dansen in strijdgewoel kunnen we leren. Het
doorstaan van moeilijke momenten hoeft niet
vervelend te zijn. We kunnen er sterker van
Dansen in een
strijdgewoel kunnen we leren
56
TvC | september nr. 3 2014
worden en er een kick van krijgen. Door het
conflict op te zoeken leer je je te beheersen
en de ander en jezelf te respecteren. Door
dat te ervaren leer je met conflicten te spelen,
totdat het een dans wordt. Dan ga je op in de
strijd, zonder jezelf, de ander, of de strijd te
verliezen.
Ook beoefening van contemplatieve methoden helpt ons bij het leren dansen. Meditatie en technieken uit de Acceptance and
Commitment Therapy maken ons weerbaar
en flexibel (Burton et al., 2010). De aandacht
die daarmee tot ontwikkeling komt ligt aan
de basis van de Rogeriaanse pijlers empathie,
congruentie en onvoorwaardelijke acceptatie
(Geller & Greenberg, 2002). Presentie kunnen
vasthouden in moeilijke momenten verzekert
ons van de dans in de strijd.
Geen verliezers
De essentie van dansen als samoerai is te
‘door staan’ in een onderzoekende constructieve houding. Die houding kenmerkt zich
door waarachtigheid en wijsheid en is gericht
op welzijn. Juist door het aangaan, ondervinden en onderzoeken, leren we de fijnzinnigheid van dans en strijd aan te voelen en ermee
te spelen. De beweging van benaderen, meeveren en ombuigen wordt een tweede natuur
en we laten ons hierin niet van de wijs brengen. Zo laten we de beweging en kracht voor
ons werken. In plaats van een krachtmeting
wordt het een dans. Er is dan geen verliezer, er
zijn alleen maar winnaars. ■
Alexander van den Berg is psycholoog,
eigenaar van DE ACADEMIE voor zijn, en
grondlegger van SET.
Pascal van der Zwaan is andragoog en
eigenaar van DE ACADEMIE voor zijn.
www.deacademie.nu
Literatuur
• Aureli, F. (1997). Post-conflict anxiety in
nonhuman primates: The mediating role
of emotion in conflict resolution. Aggressive Behaviour, 23: 315–328.
• Burton, N.W., Pakenham, K.I., & Brown,
W.J. (2010). Feasibility and effectiveness
of psychosocial resilience training: A pilot
study of the READY program. Psychology,
Health & Medicine, Volume 15, Issue 3.
• Deutsch, M., & Coleman, P. T. (2000).
The Handbook of Conflict Resolution:
Theory and Practice. San Francisco, CA:
Jossey-Bass.
• Dijkstra, M.T., Dreu, C.K.W. de, Evers,
A., & Van Dierendonck, D. (2009). Passive responses to interpersonal conflict at
work amplify employee strain. European
Journal of Work and Organizational Psychology, Vol. 18, pp. 405-423.
• Fredrickson, B.L., & Joiner, T. (2002).
Positive Emotions Trigger Upward Spirals
Toward Emotional Well-Being. Psychological Science, March, vol. 13, no. 2:
172-175.
• Friedman, R.A., Tidd, S.T., Currall, S.C.,
& Tsai, J.C. (2000). What goes around
comes around: The impact of personal
conflict style on work conflict and stress.
International Journal of Conflict Management, Vol. 11, Iss: 1, pp.32 – 55.
• Geller, S.M., & Greenberg, L.S. (2002).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Therapeutic Presence: Therapists’ experience of presence in the psychotherapy
encounter. Person-Centered & Experiential
Psychotherapies. Vol. 1, Iss. 1-2.
Gross, J.J., & John, O.P. (2003). Individual
differences in two emotion regulation
processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Journal of
Personality and Social Psychology, Vol
85(2), Aug.: 348-362.
Haan, E. de (2008). Relational Coaching:
Journeys Towards Mastering One-To-One
Learning. Chichester: Wiley.
John, O. P., & Gross, J.J. (2004). Healthy
and Unhealthy Emotion Regulation: Personality Processes, Individual Differences, and Life Span Development. Journal
of Personality, 72: 1301–1334.
Jones, G., Hanton, S., & Connaughton, D.
(2002). What Is This Thing Called Mental
Toughness? An Investigation of Elite Sport
Performers. Journal of Applied Sport Psychology, 14: 205 - 218.
Kiecolt-Glaser, J.K., Malarkey, W.B.,
Chee, M., Newton, T., Cacioppo, J.T.,
Mao, H.Y., & Glaser, R. (1993). Negative
behavior during marital conflict is associated with immunological down-regulation. Journal of Biobehaviour Medicine,
September/October,Vol. 55, Issue 5.
McCraty, R., Atkinson, M., Tomasino,
D., & Bradley, R.T. (2006). The Coherent
Heart: Heart–Brain Interactions, Psychophysiological Coherence, and the Emergence of System-Wide Order. Boulder Creek,
CA: Institute of HeartMath.
Robles, T.F., Shaffer, V.A., Malarkey, W.B.,
& Kiecolt-Glacer, J.A. (2006). Positive behaviors during marital conflict: Influences
on stress hormones. Journal of Social and
Personal Relationships,April, vol. 23, no.
2: 305-325.
Ueshiba, M. (Stevens, J., trans.)(1992).
The Art of Peace: Teachings of the Founder of Aikido. Boston, Massachusetts:
Shambhala Publications.
Wright, R. (2000). Nonzero: The Logic of
Human Destiny. New York, NY: Vintage.
TvC | september nr. 3 2014
57

Download Report