bijlage - Archeologische Quickscan Meilag 8, Venhuizen, gemeente

Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
Document:
Plangebied:
Adviesnummer:
Opsteller:
Datum:
Archeologische Quickscan
Meilag 8, Venhuizen, gemeente Drechterland
14133
J. Verduin en C. Soonius
22-05-2014
Archeologische Quickscan
1. Inleiding
Op verzoek van de gemeente Drechterland is gekeken naar het archeologische aspect m.b.t.
het voornemen de bedrijfsruimte uit te breiden op het achtererf van Meilag 8 te Venhuizen
(afb. 1). Het plangebied valt binnen het bestemmingsplan Drechterland Zuid. Op de
Archeologische Beleidskaart van Drechterland Zuid ligt het plangebied binnen een gebied
met dubbelbestemming Waarde – Archeologie 3. Hier dient bij verstoringen groter dan 500
m2 en dieper dan 40 cm het aspect archeologie te worden meegenomen in de ruimtelijke
onderbouwing.
Afbeelding 1. Globale ligging plangebied Meilag 8 op Google Maps (rood kader).
Pagina 1 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
2. Bestaande situatie en voorgenomen ingrepen
Het plangebied ligt tussen de Provinciale weg N506 en De Meilag in. De Meilag is een weg
die tijdens de ruilverkaveling in 1979 nieuw is aangelegd. Het bedrijfsgebouw aan de Meilag
8 is vlak daarna gebouwd. De voorgenomen uitbreiding zal in twee fasen plaatsvinden.
Tijdens fase 1 zal een schuurkas gebouwd worden, tegen de achterzijde van de huidige
bebouwing aan. Deze zal een oppervlakte van ca. 3200 m2 krijgen. De fundering van de
schuurkas zal bestaan uit balken en een groot aantal poeren (ca. 100 stuks). De poeren
zullen diep worden ingegraven.
Tijdens fase 2 zal aan de voorzijde van het huidige bedrijfsgebouw een deel gesloopt
worden. Daarvoor komt een aanbouw terug op een iets grotere oppervlakte (afb. 2).
De oppervlakte van de schuurkas overschrijdt de grens van 500 m2, waarboven het aspect
archeologie moet worden meegenomen binnen het gebied met Waarde – Archeologie 3.
Afbeelding 2. Ligging plangebied Meilag 8 op de beleidskaart Archeologie.
3. Beleidsadvieskaart t.b.v. Voorontwerp Bestemmingsplan Drechterland Zuid (2012)
In het kader van het Bestemmingsplan Drechterland Zuid is een beleidskaart Archeologie
vervaardigd (afb. 2).
Het bestemmingsplan Drechterland Zuid kent de volgende dubbelbestemmingen:
- Waarde – Archeologie 1 (gebied van zeer hoge archeologische waarde; rood op afb.
2): voorwaarden aan de omgevingsvergunning en omgevingsvergunningenstelsel bij
elke bodemroering die dieper dan 40 cm;
- Waarde –Archeologie 2 (gebied van hoge archeologische waarde; donkerblauw op
afb. 2): voorwaarden aan de omgevingsvergunning en
Pagina 2 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
-
omgevingsvergunningenstelsel voor gebouwen en werken dieper dan 40 cm en
groter dan 100 m2.
Waarde – Archeologie 3 (gebied met hoge of middelhoge verwachting; middenblauw
op afb. 2) voorwaarden aan de omgevingsvergunning en
omgevingsvergunningenstelsel voor gebouwen en werken dieper dan 40 cm en
groter dan 500 m2.
Onderhavig plangebied ligt buiten de nader begrensde terreinen uit de Middeleeuwen en
Nieuwe tijd.
Op basis van de geologische opbouw van het plangebied geldt een middelhoge
archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de Bronstijd. Voor dergelijke gebieden
geldt dat het archeologisch aspect dient te worden meegenomen bij bodemingrepen groter
dan 500 m2 en dieper dan 40 cm (Waarde –Archeologie 3).
Afbeelding 3.Plangebied (rode stippellijn) op een uitsnede van de overzichtskaart met prehistorische
sporen op luchtfoto’s (Kaart 3 uit De Vries-Metz, 1993). De zandige banen van de bodemkaart van
Ente (zie afb. 7)staan aangegeven. In de noordwesthoek bevinden zich sporen die zijn vastgelegd op
foto’s van de RAF in de tweede wereldoorlog. De sporen ten zuiden van het plangebied en de Meilag
betreffen grafheuvels.
4. Archeologische waarden en verwachtingen in (de directe omgeving van) het
plangebied
In ARCHIS staan geen archeologische vindplaatsen aangegeven uit de directe omgeving. Er
zijn echter wel een aantal vindplaatsen, maar deze zijn nog niet in Archis opgenomen.
Pagina 3 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
Ten zuiden van de Meilag, tussen de Meilag en Slimtocht, is in 1980 een archeologisch
onderzoek uitgevoerd door het IPP (Universiteit van Amsterdam). Dit onderzoek werd
Venhuizen II-1980 genoemd (De Vries-Metz, 1993). Tijdens de uitvoering van de
ruilverkaveling in het zuidelijk deel van de Polder Het Grootslag in 1979, zijn luchtfoto’s
gemaakt (afb. 3 en 4). Hierop waren prehistorische sporen te zien. Door middel van een
proefonderzoek in 1980 wilde men de sporen kunnen interpreteren en dateren en de mate
van verstoring door de ruilverkavelingswerkzaamheden vaststellen. Tijdens het
veldonderzoek zijn de restanten van een grafheuvel uit de Midden-Bronstijd aangetroffen. Op
de luchtfoto’s waren meer sporen in de nabijheid te zien: o.a. een tweede grafheuvelzool,
twee paden naar de grafheuvels toe en middeleeuwse of latere sloten (zie afb. 3 en 4).
Ten westen van het plangebied, ten westen van de bocht in de Meilag, is een
vuursteendepot gevonden in de jaren ‘60. De bewerkte vuurstenen waren waarschijnlijk de
neerslag van een vuursteenwerkplaats uit de Midden- of Late-Bronstijd (Metz, 2009).
Afbeelding 4. Luchtdia uit 1980 boven Venhuizen (W.H. Metz; Lu-DI1243: opname 10-08-1979). De
dia is genomen tijdens de uitvoering van de ruilverkaveling,. De op afb. 4 aanwezige luchtfotosporen
van tenminste twee grafheuvels zijn herkenbaar als donkere verkleuringen in de opgeploegde
natuurlijke ondergrond.
In 2013 heeft Archeologie West-Friesland een Archeologische Quickscan (incl. veldtoets)
uitgevoerd in het kader van de uitbreiding van een bedrijfsruimte aan de Provinciale weg 1a.
Dit plangebied ligt ca. 150 m ten westen van onderhavig plangebied (zie afb. 3 en 5: zwarte
stippellijn). Op basis van het in de boringen aangetoonde verstoorde bodemprofiel in
combinatie met de ligging van het plangebied (tegen bebouwing aan op het erf) werd
geconcludeerd dat nader onderzoek in het kader van de Archeologische
Monumentenzorgcyclus niet vereist is.
Pagina 4 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
Voor het grootste deel van het plangebied geldt een lage archeologische verwachting voor
vindplaatsen uit de Bronstijd. De noordoostelijke hoek heeft een middelhoge verwachting
voor vindplaatsen uit deze periode. Het verwachtingsmodel voor vindplaatsen uit de Bronstijd
is gebaseerd op de bodemkaart van Ente (afb. 5). De zand- en zavelgronden hebben een
hoge archeologische verwachting gekregen, de zavel- op kleigronden een middelhoge
archeologische verwachting en de kleigronden een lage archeologische verwachting. Recent
onderzoek in Enkhuizen heeft uitgewezen dat het kweldergebied ook bewoond werd. Dit zou
betekenen dat de aangegeven lage archeologische verwachting naar boven dient te worden
bijgesteld.
Het plangebied is opgenomen op de verstoringskaart van de ruilverkaveling Grootslag
(Grontmij 1978). Het plangebied is volgens de kaart verstoord tot 50 cm. Een groot deel van
het plangebied is volgens deze ingrepenkaart ook opgehoogd. Deze kaart is gebaseerd op
de geplande ingrepen. Het is niet zeker of deze ook zo zijn uitgevoerd.
Voor vindplaatsen uit de Middeleeuwen geldt een lage archeologische verwachting.
Bewoning uit de Nieuwe tijd is eveneens niet te verwachten. Op historisch kaartmateriaal
vanaf het midden van de 17de eeuw is geen bewoning te zien binnen het plangebied.
Afbeelding 5. Ligging plangebied (rode stippellijn) op de vereenvoudigde bodemkaart van Ente (1963).
Het plangebied Provinciale Weg 1a (Adviesnummer 13213) staat ook aangegeven (zwarte stippellijn).
Pagina 5 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
Gespecificeerde archeologische verwachting
Op basis van de bodemkaart van Ente en de archeologische vindplaatsen in de directe
omgeving geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting voor vindplaatsen uit de
Bronstijd. Als deze aanwezig zijn, bevinden ze zich direct onder de bouwvoor. Om deze
verwachting te toetsen is een veldtoets uitgevoerd.
5. Veldtoets
Op 20 mei 2014 is door Archeologie West-Friesland een veldtoets uitgevoerd binnen het
plangebied aan de Meilag 8 (afb. 6). Er zijn in totaal vier boringen gezet tot een diepte van
1,50 m onder maaiveld (locaties boringen op afb. 7). Boring 1 is tot 2,00 m onder maaiveld
gezet.
De recente bouwvoor heeft een dikte van 20 cm en bestaat uit kalkrijke sterk tot uiterst siltige
klei. Hieronder bevindt zich een menglaag, waarbij delen van de natuurlijke ondergrond
vermengd zijn met de humeuze ondergrond. In boring 1 t/m 3 was op onder de menglaag (op
een diepte van 45 tot 60 cm –Mv) een restant van een laklaag aanwezig. Deze laag duidt
erop dat er op enig moment bodemvorming heeft opgetreden. De laklaag bestond uit zwarte,
kalkloze klei. Hieronder bevond zich een grijze matig tot nauwelijks gerijpte matig siltig klei.
Dit wijst erop dat deze kleilaag onder water is afgezet en in daarna niet ontwaterd is,
waardoor ze niet geschikt is geweest voor bewoning. Op 1,30 m onder maaiveld was nog
een dun laagje verslagen veen te zien.
Ter plaatse van boring 4 was een gedempte sloot aanwezig. In het dempingsmateriaal was
o.a. lichtgele, zandige klei aanwezig, die men zou verwachten op de zand- en zavelruggen
die door het gebied lopen.
Afbeelding 6. Het plangebied tijdens de veldtoets.
Pagina 6 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
Afbeelding 7. De locatie van de vier boringen van de veldtoets binnen het plangebied.
6. Conclusie en advies
De resultaten van de veldtoets wijzen uit dat er in de Bronstijd geen bewoning mogelijk was
binnen het plangebied. Er is ter plekke geen gerijpte kleilaag aanwezig; de aangetroffen
(matig) slappe kleilagen zijn onder water afgezet. De bodem was te nat om voor bewoning
geschikt te zijn. De middelhoge archeologische verwachting kan naar beneden worden
bijgesteld.
Het plangebied wordt vrijgegeven voor archeologisch vervolgonderzoek.
Indien men tijdens de uitvoer van de grondwerkzaamheden onverwachte vondsten doet,
dienen deze (conform Monumentenwet 1988) onverwijld te worden gemeld bij Archeologie
West-Friesland (06-25272867 of 06-30468593). Een archeoloog van Archeologie WestFriesland kan dan de noodzakelijke waarnemingen doen. Een dergelijke toevalsvondst zal
geen consequenties hebben voor tijd of geld in het project en zal de werkzaamheden niet
onnodig belemmeren. Vondstmateriaal dat bij het uitvoeren van het werk wordt aangetroffen
is eigendom van de Provincie Noord-Holland en zal door Archeologie West-Friesland worden
aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Bodemvondsten te Wormer.
Pagina 7 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Archeologie West-Friesland is het archeologisch samenwerkingsverband van de gemeenten
Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec
7. Bronnen
Archis 2 (http://archis2.archis.nl/archisii/html/index.html)
Burck, P. du, 1955: De bodemgesteldheid van de gemeente Venhuizen. Stiboka-rapport 406.
Stichting voor Bodemkartering, Wageningen.
Ente, P.J., 1963. Een bodemkartering van het tuinbouwcentrum ‘De Streek’. De
bodemkartering van Nederland, deel XXI. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen.
Gemeente Drechterland, 2012: Archeologische Beleidskaart Drechterland-Zuid.
Grontmij, 1978. RVK ‘Het Grootslag’ Blok 79 Blad 9. Ingrepenkaart. Tekeningnummer NH12
60278-51 G.
Metz, W.H., 2009: Inventaris Collectie Kesteloo. Inclusief de collectie Van der Aarde en het
vuursteendepot ten noordwesten van de Meilag, Amsterdams Archeologisch Centrum,
Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.
Soonius, 2013. Archeologische quickscan Provinciale weg 1a, Venhuizen, gemeente
Drechterland. Adviesnummer 13213. Archeologie West-Friesland, Hoorn.
Vries-Metz, W.H. de, 1993: Luchtfoto-archeologie in oostelijk West-Friesland. Mogelijkheden
en resultaten van archeologische Remote Sensing in een verdwijnend prehistorisch
cultuurlandschap, Academisch proefschrift, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam.
Bijlage 1: Boorstaten veldtoets Meilag 8, Venhuizen (volgende pagina)
Pagina 8 van 8
Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn,
Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Bereikbaar: Carla Soonius; 06252-72867, [email protected]
Michiel Bartels: 06304-68593/ [email protected]
www.archeologiewestfriesland.nl
Veldtoets Meilag 8, Venhuizen
boring: 14133-1
beschrijver: CS, datum: 21-5-2014, X: 144.940,73, Y: 521.955,77, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel
boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen,
opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland
0 cm -Mv
Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, kalkrijk
Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor
20 cm -Mv
Lithologie: klei, sterk siltig, donkerbruingrijs, zandbrokken, kalkrijk
Bodemkundig: interpretatie: menglaag
30 cm -Mv
Lithologie: klei, sterk siltig, donkerbruingrijs, kalkrijk
Bodemkundig: interpretatie: menglaag
45 cm -Mv
Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: klei, matig siltig, zwart, kalkloos
Opmerking: laklaag, deels verstoord
50 cm -Mv
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, matig stevig, kalkrijk
Bodemkundig: enkele Fe-vlekken
170 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, grijs, slap
Bodemkundig: volledig gereduceerd
Einde boring op 200 cm -Mv
boring: 14133-2
beschrijver: CS, datum: 21-5-2014, X: 144.915,79, Y: 521.953,98, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel
boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen,
opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland
0 cm -Mv
Lithologie: klei, uiterst siltig, matig humeus, donkergrijsbruin, kalkrijk
Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor
20 cm -Mv
Lithologie: klei, uiterst siltig, grijsbruin, schelpengruis, kalkrijk
55 cm -Mv
Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: klei, uiterst siltig, zwart, kalkloos
Opmerking: laklaag, deels verstoord
65 cm -Mv
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, matig stevig, kalkrijk
Bodemkundig: enkele Fe-vlekken
85 cm -Mv
Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, matig slap
130 cm -Mv
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: veen, sterk kleiig, bruin, veen (niet gedifferentieerd), kalkloos
Opmerking: verslagen veen
135 cm -Mv
Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm)
Lithologie: klei, matig siltig, grijs, slap
Bodemkundig: volledig gereduceerd
Einde boring op 150 cm -Mv
1
Veldtoets Meilag 8, Venhuizen
boring: 14133-3
beschrijver: CS, datum: 21-5-2014, X: 144.890,85, Y: 521.952,20, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel
boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen,
opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland
0 cm -Mv
Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs
Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor
40 cm -Mv
Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs
Bodemkundig: interpretatie: menglaag
Archeologie: enkel fragment bouwpuin
Opmerking: vlekkerig
55 cm -Mv
Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs, kalkrijk
60 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, zwart, matig stevig, kalkloos
Opmerking: laklaag, restant
65 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, donkerbruingrijs, matig stevig, kalkrijk
80 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, matig slap
110 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, grijs, slap
Bodemkundig: volledig gereduceerd
130 cm -Mv
Lithologie: veen, sterk kleiig, veen (niet gedifferentieerd), kalkloos
Opmerking: verslagen veen
135 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, grijs, matig slap
Einde boring op 150 cm -Mv
boring: 14133-4
beschrijver: CS, datum: 21-5-2014, X: 144.843,97, Y: 521.948,84, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel
boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen,
opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland
0 cm -Mv
Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs
Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor
40 cm -Mv
Lithologie: klei, matig siltig, slap
Bodemkundig: interpretatie: slootvulling
Einde boring op 150 cm -Mv
2