De rymwercken
Aernout van Overbeke
Editie Jan Claesz ten Hoorn
bron
Aernout van Overbeke, De rymwercken (ed. Jan Claesz ten Hoorn). Jan ten Hoorn, Amsterdam
1709 (negende druk)
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/over001rymw02_01/colofon.php
© 2012 dbnl
*2r
Leser.
Weet, al eer gy ombladert, dat Beloften, en de groote Aftrek in den Eersten Druk
dezer RYM-WERCKEN my verschuldigt hebben, gelijklijk aengeport, om wederom
ten spoedigste een Twede op de Pars te leggen, ja zoo ver, dat ik niet alleen Derde
en Vierde, maer nu de Negenste Druk heb moeten aenleggen: volkomen versekert,
dat het niet onaengenaem kost wezen aen de geenen, die eenige agting voor yet
Ongemeens in de Poëzy behouden. En bysonder, dewijl, op ons eerder Versoek,
verscheyde Liefhebbers daer nog toegebragt hebbende het geene verder onder hun
beruste; ik de zelve wel een Vierde nu vermeerdert, op geheel een andre Form
geschikt, en van alle Misstellingen gesuyvert, byna als een nieuw, immers vernieuwt
Werk, UE: te voorschijn brenge. Waer in zo echter nog wat te verbeteren wert
gevonden, dat niet veel sal wezen, denk, dat'er niet volmaekts van Menschen
voortkomt, en vervul het Gebrek met uwe Beschey-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*2v
denheyt. Een goet deed dezer Dichten maer na Copyen, of Afschriften gedrukt, die
door dikwils na te schrijven haer Origineel niet alle gelijk zijn, en, deselve door des
Autheurs Overlijden verstroyt, of ook vermist. Zoo is kenlijk, dat een sulke nettigheyt
als wel vereyschte, 'er niet toegebragt heeft konnen werden. Dit ongeluk, en daer by,
van 't nog Alles niet te hebben, moet gy u getroosten, door 't Besit van 't Meerendeel,
soodanig ik die magtig ben. Waer in, ik niet en twijffel, of sult U E: overal voldaen
vinden; en met dese Vermeerderinge uw genoegen nemen.
Dit U E: 't mijner ontlastinge in 't uytgeven berigt hebbende; laet ik de wijser
weerelt, en de Kenners der waere Dichtkonst, by wien het om zijn Geestigheyt soo
gewilt is geweest, van het Werk selfs oordeelen. Waer by soo ik 't mijne derf voegen,
dunkt my, dat 'er weynige ge, vonden werden, die met onsen Dichter in het soort van
zijn Verkiesingen, en diens wondere Uytwerking gelijk staen. Want zijn Zegezang
op 't Veroveren van het Eylant Funen, kan voor een Proesstuk
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*3r
in het HELDENDICHT verstrekken: In de MENGELSTOF vint men Hem op Alles afgeregt,
en in yder dier Vaersen een hem alleen eygene Gedagte, die ons kan vermaken: Onder
de Tafelspelen munt de Zodiac soodanig uyt, dat de onderscheydende Caracter der
Personaedjen, daer in waer genomen, onnavolglijk is: De snelle Puntdichten hebben
met de Byen haer Angel, zoo wel, als haer Soetheyt: Geen Apollos LIER gaf oyt,
nog geneugelijker, nog verscheydener Deunen, daer de vreugt vereyscht wiert, als
Dees, in sijne GESANG: En, soo Boertig als hy is, om in vrolijkheyt te kittelen, soo
Ernstig zijn weer zijn GEESTELYKE LIEDEREN; door welker geluyden de Ziel, als uit
het Lichaem opgetogen, een voorsmaek van 't volmaekt geniet. Met welke, en soo
heerlijk een Stof; of wel, 'k een eynt van't Weereltsche gemaekt konde hebben; so
ben ik nogtans, door 't gestadig aenhouden van mijne gebiedende vrinden, als
genootdrukt geworden, de Oostindische Reysbeschryving, en nog wat van andere
natuer, en inhout daer by in te lyven,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*3v
en ook na te laten volgen. 't Geen ik hoop, door versoek, of eerder noch hun Dwang
geperst wesende, my niet qualijk afgenomen en sal werden. De voorige Druk niet
kunnende verminderen, is 'er voor my ook ontcshuldigh te verwachten, dat ik hier
niet uyt liet, dat daer was te bert gebracht: en dat te min; vermits een yder se voor
de Heer Overbeeks Maeksel heeft gehouden. Dan 't Extract van 't Kennipzaet, 't sijne
niet zijnde, is buyten 't Werk, een Byvoeghsel geworden: welkers overige bladen,
om niet wit te blijven, met noch yets, by de sommige voor 't sijn geacht, beslagen
hebbe. 't Is evenwel maer een Droom, als al ons Doen. Waer mede ik U E. vaerwel
segh; als die Geest aen't Verkeeren. Sie voorts in den volgenden Inhoudt, wat daer
uwe Lust, of Wil verkiest om te leesen; of, waer het ten deel vergeten weer is op te
soeken.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*6r
Op de Rymwercken
Van den Heere, en Meester,
Aernout van Overbeke.
LAat Griecken, en Romeynen,
By Grooten, en by kleynen,
Vry stoffen op de Geest,
Die eertijdts is geweest,
In hun Doorlugtige Ouden;
Gewisselijk zy zouden,
Wanneerze in dezen Tijdt
Te voorschijn quamen, blijt,
En dubbel vrolijk weezen;
Dewijlze, op nieuw verreezen,
De Geesten zouden zien;
Indienze niet (misschien)
Nog grooter Geesten zaagen:
Die op der Gooden Waagen,
In deeze Tyden, hier,
Met Aengenamer zwier,
In Geest, en Boerteryen,
Vast om de Lau'ren stryên.
Wie OVERBEEK dan ziet,
Ziet van de Minste niet:
Maer, een, der meeste Geesten;
Die op, de braefste Leesten,
Zijn Digten heeft geschoeyt;
Zoo lang die Kunst dan bloeyt,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*6v
En Ernst, en Boertig digten
Bestraelt zijn door de Ligten
Der Son, en bleeke Maen;
Zal deeze Luciaen,
En Nederduytsche Digter,
Door dit zijn Werk, te Ligter,
Een Flackus zijn genoemt,
Gekeurt, en hoog geroemt;
Dewijl zijn geestig Schryven
Zal in geheug'nis blyven;
Vermits zijn Geest, en Stijl
Den Leezer, onderwijl
In 't Leezer, zoo zal treffen;
Dat elk hem zal verheffen.
Dus blijft zijn Naem, vergroot,
Onsterflijk na de Doodt.
K.P.V.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*7v
MR. AERNOUT VAN OVERBEKE
Aernout van Overbeke, De rymwercken
*8r
Heldendicht.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
1
Zegezang
Op de Verovering van't
Eylant Funen, MDCLIX.
CHristina, die haer beste Cabinetten
Voor vrienden sloot, voor vreemden open sette,
Hadde al het Rijk, tot in het ingewand,
Geplondert, om den Goddeloosen brand
Van haren schoot, tot walgens toe, te blussen.
De Kalesen geraekten op het Kussen;
De nieuwe Graven nam zy in haer arm;
En wierd, gelijk het bleek, uyt Liefden arm.
De Armoe sleet haer als een grage kanker;
Dies lichte zy, by tijds, haer voet en anker.
Haer Oud geloof werd kouwt, en het bevroos:
Des zy een aêr, dat ruymer was, verkoos:
En liep eens streeks (quansuys om 't pragrig Romen
Te zien) om maer een haven te bekomen,
Al waer zy veyliger, en seker was.
Gustaef beklom den Zetel, op dat pas;
En greep de Kroon, met al te grage handen;
En met de Kroon, de Graeffelijke landen,
Die Venus aen haer Troetelkinders gaf:
Hy nam't haer al, maer niet den Tijtel af.
Maer 't Kopetrijk en gaf geen goude Mijnen.
De Poolsche pracht quam hem in't oog te schijnen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
2
Dies raest de Noordsche Beer, van ongeduld;
En zoekt, hoe hy de holle darmen vuld
Van't mager Rijk; hy brandschat en hy plondert:
Zijn grof geschut door't heele Pruyssen dondert:
Hy grimt en brult: zijn wreede klauw hy slaat
In't hart des Lands: zijn vuurige granaet
Schend waer hy treft: geen heilige Altaren
En konnen zig door't heilig Regt bewaren:
Zoo wel het Geestelijk, als't Wereltsch lijt,
Het zy, of God of Koning toegewijt,
Het scheelt hem niet: hy leyt het al in assen;
Als ongewoon, op Regt, of reên te passen.
En wat zig voor de vlammen heeft bewaert,
Valt jammerlijk door't ongenadig Swaert.
De Jofferen, uyt vrees van schand', ontscholen,
Die sleept men by het hair, uyt haer holen:
De Eervergete soekt hier na de eer;
En krijgtse, maer blijft eerloos, even zeer
Als hy te vooren was. Geen minnevonken,
Die hem het hert tot dese daed ontfonken;
Maer slegs alleen, om dat haer levens endt,
Door spijt verbaest, niet zouw zijn ongeschent.
Hy valt op't sterke Waarschou, ongewaerschouwt;
Den gantschen Kreits hy in gestaeg gevaer houwt;
Hy vliegt en sweeft op wieken van de Faem:
En wie het hoort, beeft voor de Zweedsche naem.
Hy rukt weer voort, en doer gantsch Crakouw kraken;
De roode Haen kraeit over huis en daken:
En Casimir begeeft zig op de vlugt
De Zweedsche jager volgt hem, op de lugt,
En komt met al zijn magt voor Danksick leggen.
Hy scheen alree het leven haer t' ontseggen.
Hier rust hy wat: hoewel't was tegens wil.
De Moscovit, getart, houd zig niet stil;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
3
Maer komt, omgord met bont' en stale sabels;
Hy spand zijn paerd, zijn touwen, en zijn kabels
Voor 't grof geschut; en vald voor Riga neer.
La Garde steld terstond zig in de weer,
En doet hem weer met schand na Moscouw wijken,
't Scheen alles voor den Sweed de vlagg' te strijken,
Graef Koningsmark kruypt endelijk uytter muyt,
En vlamt al mee op Dansiks vette buyt;
Gedagtig aen het overrompeld Prage.
Hy derft zig aen de woeste golven wagen:
Maer God Neptuyn, die diep bedolven lang
In 't peekel schuym, kroop eyndelijk voor den dag,
Zoo haest als hy dees Roover had vernomen;
En meende, dat hy was op Zee gekomen,
Te zien, of daer geen schat te rooven viel.
Hy stur zijn vaert, veragterd zijne kiel,
En doet zijn Schip, als roerloos, blyven hangen;
Tot dat de Vos raekt in het net gevangen.
De hoogste klimmers komen ook ten val,
Hy zit 'er, daer hy eeuwig zitten zal.
Gustaef ziet thans der Staten sterke Vlooten,
En vreest voor al het hooft alhier te stooren:
Wend man en ros, om elders heen te gaen.
Met ziet hy Denemark' in wapens staen,
Gereed, om eens regtvaerdig wraek te nemen
Van 't afgekneveld Bisschopdom van Bremen.
Hy vliegt'er heen. Van 't uytgemergeld land
Geeft hy 't bewind in zijnes Broeders hand.
De waeghals eyscht nu zijn bedongen gage;
Zijn wapens waren Armoe, en Courage.
Hy vreest niet, dat 't Geboert hem dood', en slâ
Met landgeweer, met kneppels, schop en spâ.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
4
Hy krijgt zijn huer, zijn wissel, zijn pistolen;
En hy verziet zig van geweerpistolen:
Het vette land maekt zijn gedarmte graeg.
't Za mannen, seyd hy, hier vald Buyt, of Slaeg.
Het lukt hem weer, zijn wapens leggen boven;
De Deen is, als het kaf, uyt 't veld verstooven.
Hier zit hy, tot zijn ooren toe, in 't vet.
Zijn Dolk, op roof en menschenmoord gewet,
Die scheen den Vorst van Koerland al te dreygen;
Die komt het hoofd eerbiedig voor hem neygen,
En koopt zijn gunst: mer onvervalschte munt
Verstomte hy, soo 't scheen, de valsche punt.
Maar, wat voor aas kan Wolf of Gier verzaden?
Gantsch Littauw knield, geboogen, om genade;
En plonderd zelfs gewillig haren schat;
Op datse hem mag houden buyten Stadt.
Hy neemt het Geld, en geeft weerom beloften,
De Vree te houden, die zy van hem koften.
Maer, 't duird niet lang; 's Verraders busch en trom
Is voor de Stad, en niemand weet waarom.
Hy neemt den Vorst en de Vorstin gevangen.
De tranen, die daer rollen langs haer wangan,
Beschuldingen zijn overtreede trouw,
En zeggen, 't geen de tong niet derven zouw.
De Bloedhond stopt voor 't schreyen zijne ooren.
Het kind, de zuygeling, en 't ongebooren,
Beschreyd in 's Moeders lijf, het ongeval,
Dat haer nu treft, en u nog treffen zal.
Men zeyt, uw' volk dat weet zig hart te maken,
Dat kling, nog kogel, dood'lijk haer kan raken,
Maer u, dien 't hart, hier niet bewogen wert,
Gy zijt Gustaaf, gy zijt, voor zeker hert!
Van laeuwe tranen, die het hert doen branden,
En treffen tot het diepst der ingewanden,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
5
Blijft uw' metale borst nog ongeraekt;
Die alles wat by vind en brand en blaekt.
Maer, Koerland dorst gy op dien schelm vertrouwen,
Die eer, nog woordt aen Fred'rik had gehouwen?
De Wintergod, vermaegschapt aen het Noord,
Stond hem ten dienst, en paste op zijn woord.
Die zig te voor aen niemand plagt te binden,
Hielp hier een Vorst met kouw, met ys, en winden,
Hy maekte, over zee een gladde brugg',
Dit 't zwaer cartouw droeg op zijn stale rugg'.
Zijn blixem dee den Deenschen zetel kraken,
De Scepter scheen den Erfheer te verzaken:
Dies Frederik, geperst door hooge nood,
Tot redding van zijn Kroon, hem vreed' aenbood:
Hy is te vreên; hy zweert, by ondertekent.
De zwaren Oorlog was ten eynd gerekent:
Maer hy, als trouwloos, op zijn luymen lag,
En dreygde Denernark den laersten dag:
Wat hoef ik, zeyd' hy, op or mijn woord te passen?
De Koningen zijn 't Regt der Volkeren ontwassen;
Een slegte bloed zy voor de regten bang:
Mijn wil, en woord, duyrd beyde even lang;
En, zetten't met een storm op Coppenhagen,
Dar heel verslagen wierd, maer niet verslagen.
Het weerde zig gelijk een strijdbaer man:
Maer riep, gelijk een vrouw, haer bueren an.
Dit klonk, te trouwloos, in het oor der Staten;
Men zend 'er warer, en ook landsoldaten,
Ons' Ammirael, de Eedle Wassenaer
Steekt, als een Held, zig in 't gemeen Gevaer;
Zoo doet ook Witt, die eer hy 't wouw ontloopen,
Het met de dood veel liever wil bekopen:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
6
En Floruszoon, die in den lesten nood
De Zweed dee schrikken voor soo brave dood
De Watergoeden kropen onder 't water,
En schrikten voor het vreesselijk, geklater
Van 't grof geschut. Neptuyn, die swoer soo ras
Hy zag de Zee in bloed veranderd was,
Dat dit gevegt was buyten zijne palen;
Dat hy te verre was van honk gaen dwalen.
Hy zey, de zont is buyten mijn gebiet;
De Zee is mijn: 't Rood water kenn' ik niet.
Ons' Ammirael maekt zig ten vollen meester.
De Zweed verminkt, en door 't gevaer bedeester,
Kruypt na de wal; en wat niet kruypen kan,
Werd na gesleept; de Winner agter an:
Die, door des Vyands vlugt, de Slag moest enden.
Hoe neep den Zweed dit onweer in zijn lenden!
Nog houd hy moed, en waegd'et weer te Land.
Hy stormt op nieuws: maer Fredriks war bemand,
Doet hem wel haest met schae en schande wijken.
De Lugt die werd vergiftig van de lijken;
De Roovers, van een anders smeer gemest,
Zijn tot een prooy der Raven op het lest.
Gustaaf beslaet den vierden man te Perssen;
Om door nieuw volk zijn Heyrkragete ververssen:
En perst met een den Staet van Nederland
Tot meerder hulp. Een Vloot, weer sterk bemand,
Gaet onder t' zeyl, de dappere de Ruyter.
Verhit op wraek, verlangt on des Vrybuyter
In 't Veld te zien van 't ongestuymig nat;
Daer Wrangel laerst de neerlaeg had gehad.
Maer Carel, 't schijnt, ten komt u niet gelegen;
Uw diesschen buyt, soo hier en daer gekregen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
7
Zet gy met 't halve volk in Funen aen;
Om soo de hand der wreekers te ontgaen.
Dees tyding klingt den Zeeheld in zijn ooren
Hy geeft het houte Paerd terstond de spooren,
Een Ruyter, die men houd, gelooft 't vry.
Veel beter als uw heele Ruytery;
Hy vind zijn Vyand, die 't niet kost ontloopen,
Matroos, begint op Buyt en Eer te loopen:
Buat springt, tot de middel toe, in zee;
Om hem te volgen, is een yder teê;
Zijn deugd trekt al het ander volk beneden;
En maekt een brugg', waer over dat zy treden,
De Zweed ziet haer voor halve menschen aen;
En blijft een tijd, van schrik verwondert, staen.
Wat monster dagt hy, komt 'et hooft op steken,
Om het onnosel bloet aen ons te wreeken!
Zy vegten vaft in 't midden van de vloet;
Om hoog met d' arm, en onder met de voet;
Zy krabblen voort: de Zweed die ziet haer groeyen,
En dat het menschen zijn, die derwaers spoeyen;
Dies werd haer vaerd wat aen het strand gestut
De Ruyter Blixemt met zijn grof geschut,
Om vaste plaets voor 't moedig volk te winnen.
Men slaet en drijft de Lappen en de Finnen
Te landwaerd in: al waer zy voor de Kroon
Nog hebben, voor het laest, het hooft geboôn:
Hier zagmen Zultsbach, en de Steenbok swellen
Van spijt, wanneer de moet van ons Kollnellen
Den Arend, die alreeds week agter af,
In't hoost gequest, weer nieuwe vleugels gaf.
Hier vegten Duyrsch, en Pool, en Nederlanders;
Men ziet in 't veld de Brandenburgse Standers,
De Zweed ziet datmen, zijner niet vergeet,
Schoon by niet denkt om God, nog woord, nog Eet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
8
Soo vielmen op het Caliaoonsche monster:
Men schiet, men slaet, men hout 'er, kerft 'er bonst 'er,
Met kneppels op; de plaeg die was gemeen;
Soo ook de wraek; en al te groot voor Een:
Soo wil ook Elk aen deze Lauwren deelen.
Men plant den dolk in haer vervloekte keelens;
Mars gaf ons kruyt een zonderlinge kragt,
En wouw niet, dat de opgeblase magt
Van Carel meer in voorspoet op zouw wassen;
Om hem daerna, uyt hoogmoed, te verbrassen.
En Pallas wreekt zig aen dien dwingeland;
Die van haer volk met Vygen help van kant,
En die met het vergistig quijl van draeken
Al quynent deed' haer groote zielen braeken:
Haeld yder van de Goôn zijn wraek hier af;
De Zweed is veel te kleyn tot soo veel straf
Hie valt hy, die eerst Sterren scheen te stooten;
Hier zengt by leelijk zijn onguyre pooten:
De degens werden van ber stooten stomp;
De arm werd woe; het schijnt maer eene Romp,
Dewijl het gantsche lichaem legt verslaegen,
Op twee na; die de tyding kosten draegen
Aen haren vorst die in een slegte Boot
Ontslippen of gevankenis, of doot;
Maer niet de schand'. Zy zwoere wel, in't vlugten,
Deg slag den Vyand nog te doen bezugten:
Maer nietnant kreunt het zig; dewijl by weer,
Hoe veel te houden is van den Zweedschen eer.
Men ziet ons' voet met 't Vyands blood bekladden:
Men neemt den Rovers, 't geen zy niet en hadden:
De Schelm die geeft hier aen de Vromen eer,
En valt, in 't bloed verstikt, met schande neer.
De Ruyter, dien het was verboôn te landen,
Doet Nieuborg door zijn solffervlammen branden;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
9
En die hy met zijn voet niet volgen kan,
Vervolgt hy met zijn schut; dat alle man
Zig overgeeft in 's Overwinners handers.
De Poort gaet op; de grendels, ysrebanden,
Die springen los; hoe wel bykans te spa;
Want's stond aen Schak Gena of ongena.
Hier sweld de moet der Zeeluy en Matrosen;
Zy willen voort, en weygren het verposen;
Zy steken af, met een gewisse hoop
Te vinden, of in Stand, of op de Loop
Der Zweden zes en dertig Oorlogscheepen,
Om mee te staen met dodelijke nepen
Soo, werd het Carel over al te bang:
Zijn leven, loof ik, duyrt hem nu te lang.
Hy zit, die eerst niet dee als rotsen rennen,
Sal Zweden, als gy weer komt, u wel kennen?
Waer mee zuld gy de weduwen voldoen?
Der dooden moeders kan u beurs niet voen.
Hoe reed Gustaaf op zijn Victorywagen,
Wanneer zijn arm Graaf Tilly had verslagen;
En dat de Fin den braven Milanees
Dreef uyt het veld! Met wat voor stappen rees
Uw 's Ooms geluk! Hy die de Adelaren
Gedwongen heeft haer kruyd en lood te sparen,
Hy schaemd met u hier op een blad te staen;
Gy zijt zijn Neef: de rest gaet hem niet aen.
Hoe pragtig zult gy in Stokholm nu pralen!
Waer sal men Paerden voor uw Wagen halen?
En waer het volk tot een Victoryliet?
De Stad die loeyt en weergalmt van verdriet;
En zouw haer Koning, soo zy dorst, vervloeken;
Die 't zijn verlaet, om vreemd goed op te zoeken.
Die om den buyt, om 't moorden en verraen,
Vrywilig laet zijn Landen open staen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
10
Hy vreest niet voor zijn Koninglijke zetel,
De schraele Armoe maekt hem soo vermetel.
Wie had 'er lust, behalven Proserpijn,
In Plutoos rijk als Koningin te zijn?
Nog blijft gy hard, moordadigen gramstoorig;
Die 't rept van vree, maekt u het hoofd baloorig:
Dat is de regte roe, de zelve straf,
Die God, in zijnen toorn, den Joden gaf.
Wie kan het meet by u in losheyt halen?
Wie kan uw' doen, als gy verdient, verhalen?
Mijn pen altoos is veel te goed daer toe:
Wie 't maer van veer aenziet, die wert het moe.
De Faam die is van schaemte weg gedoken;
Van dat zy oyt voor Zweden heeft gesproken;
Zy wouw haer woord wel halen in den hals.
Wat kanze nu meer van alle zeggen, als,
Dit 's Carel, die van alle deugt verbastert,
Moet hooren, dat hem God en Wereld lastert.
Is 't wonder! dat by dan hardnekkig word,
Die op zijn Nek all' werels vloeken schort?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
11
Nederlands uytnoding aen Koning Carel de II.
Als zijn Majesteyt naer Engeland gaende.
Te Breda Verzogt wierd eenig verblijf en zijn Reys in en over Holland
te nemen.
Kom groote Vorst, kom dael beneden;
Komt proef der Bondgenoten wil:
Kom dael tot ons door Krabli, en Kil,
Om namaels hoger op te treden,
Jagt nu, en zet u in de Jagten,
Dan bied u dees', dan dit Gezant
Een vryen doortogt door zijn Lant;
Want alle oogen op u wagten.
De Koning komt; God geev' hem zegen.
't Geboomte spring' van vreugden op;
Een Juychgeschrey, met volle krop,
Verselschapp' hem op zijne wegen.
De Seve Staten t' saem geswooren,
Omçingelen hem om en om:
Niets is by 't Hof of Priesterdom.
Als Carels wondren te hooren.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
12
Hier hoe dat God de wind liet wajen;
In 't vorderen van Montaygu;
Daer wederom, hoe dat God nu
De wind doet stillen, en verdraeyen.
De Zee leyt vlak, en neer gedooken.
Maer dat Neptuyn zag 's Konings oog,
Soo viel hy neder; en hy boog
Zig met zijn drietand, half gebrooken.
Van God vergete Moordenaren,
Die nu verbaest zijn, en gedwee;
En vlakker leggen, als de Zee,
Om 's Konings droevig wedervaren.
Waer vind men nu de ysre Drommen?
Waer is het Hakmes? waer de Man,
Die't juychend' Volk bedwingen kan,
Om 's Konings lof niet uyt te brommen?
Men hoord de grove Stukken spelen,
Die op de Schepen zijn geplant:
En, die gevoerd zijn op het Strant,
Weergalmen met oneeven keelen.
Gansch Holland, met zijn volle Leden,
Zijn hier gesmolten als in een.
De Duynen zijn schier plat getreen,
Door't overlopen van de Steden.
Men zag de Lugt van vreugd bedwelmen;
Geen zant dat om verstuyven dagt;
Dewijl het stof was als verkragt,
Door't planten van de ysre helmen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
13
En menschen op den top der Duynen:
Dat 't zoo veel tongen op zig vond,
Als haer op sijnen schedel stond
Tor çiersel van sijn dorre kruynen.
Hoe kon de Wind, al wouw hy, feylen?
De Koning zet zig op de Zee:
Lang leef de Koning! volgd hem mee;
En vliegt van agteren in de zeylen.
God liet hem dalen als de schimmen.
Gelijk het Gout den toets behoeft,
Zoo heest hy hem, door druk, beproeft;
En doet hem als Verwinner klimmen:
Om op zijn Vaders Throon te leven,
Na 't sukkelen van zo menig jaar.
Wat rest 'er Carel? eyschi het maer;
God staet gereed, om het te geven.
Niet anders Heer, gy die daer boven
Al desen wond'ren werken doet:
Verligt ons Nagestachts gemoet:
Want anders, niemant zal 't geloven
Aernout van Overbeke, De rymwercken
14
Herstelling van Carel den Tweeden, Koning van Groot Britagne.
MDCLX.
De Trommel krijgt een gat; het bersten der musquetten,
En 't steeken der trompetten,
Is heesch, by 't Vreugdgesdrey,
Dat nu gezongen word van Englands Maegdenrey.
Het hart was als verkropt, en 't ingewand van 't witte
Doorlugtig Rijk der Britten,
Was t' eenemaal verdord,
En quijnde als een boom, dien 't sap ontrokken word.
Men zag den Holhond nooyt verzaad van bloed te slorpen:
De Kroonen afgeworpen;
Den Heylgen Bisschops Hoed
Bedompeld en geverwt in 's Meesters eygen bloed.
Men zag 'er Koningen haer droeve rollen speelen
Op Londens moordtoneelen:
Men zag, helaes men zag!
De Wereld dreunen op het geven van een slag.
Men riep; wat heeft zoo schelms, zoo heylig 't bloed verslonden?
De Echo antwoord, Londen;
En vind geen open lugt
Tot wedergalmen, om de veelbeid van 't gezugt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
15
Waer sliep de Donder, doe zy 't sloopen zag der Thronen,
En 't swerven van de Soonen,
Verdreven uyt haer Hof,
Dat zy den Moordenaer niet in 't gedarmte trof.
Maer neen, het Noodlot gunt hem 't ende zijner dagen:
Om selfs die geen te plagen,
Die stonden op zijn zy,
In 't vorderen van zijn vervloekte Heerschappy.
Hier vondmer een, die 't lot des Konings leggen wilde,
Op 't vloeken van Mathilde:
Op wat geest! even eens,
Als of der menschen Vloek yets had met God g[...]meens.
De Hal is steeds versien; daer zijn geen sekte wyken
Te vinden voor de Ryken:
Elk Staetsman is een beul;
En niemand vind by haer, äls door zijn armoe heul.
Die 't Volk, eens gevens moe, met woorden Weet te sussen,
Die raekt terstont op 't kussen;
Een Lid van 't Parlement,
Dat in een week, weer is, of dood, of onbekent.
Dus gaet het binnen. En van buyten, ziet m'er vlooten,
Door Zee en Baren stooten:
Zijn toomeloosheid dreygt
All', die het hoofd voor hem niet met eerbiedigh neygt.
De dood, die op 't lest zag sijn gruwel soo vermerel,
Verschopt hem uyt zijn zetel;
En geeft hem eenen slag,
Waer door hy dood ter aerd, of noch veel dieper lag.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
16
Hier woeldt men in 't Gebied; hier komen zig zijn Soonen
Als Erfgenaem vertoonen.
De Staetzugt draeyt het rat,
En werpt wel haest ter neer, die in het toppunt zat.
Dan sweerd men Floedwoed trouw; en 't ander uyr weer Lammert;
Tot dat het God eens jammert:
Die opstaer, en geswind
Al dit Gespuys verdrijft, als met een dwarrelwind,
Monch raekter op: en denkt aen zijn geswooren trouwe,
Voor eeuwig vast gehouwe;
Eu geeft den Erfgenaem
Des Konings Wederom zijn Scepter, en zijn Naem,
Zoo lang de Noordster houd zijn woonplaets in het Noorden,
Zal ook aen alle oorden,
Monks glory zijn bekent;
Des Konings onderdaen, en Heer van 't Parlement.
Weg met die rommelsoo, weg met die operaepte,
Die schrapten, en die schraepten;
Weg met die Republijk!
De Eendragt van, het Volk maekt hier een Koningrijk.
Geen magt van Magten, nog geen hulp van Menschen handen,
Die voor hem samen spanden;
't Is Carel, die alleen
Van God geroepen is, om op den Throon te treên.
Het Jaar 1660.
kroonDt CareL De t WeeDe.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
17
Dank en zegezang Over de getergde Wapenen der vrye Nederlanden,
Tegens Carel den Tweeden, Koning van Engeland, &c.
Nog is 'er dan geen end van 't schriklijk woeden;
En Engeland van gruwlen nimmer sat,
Alwaer d' Ellend bezit soo dieren schat;
En binnelantsche Zee van eedlen bloede:
So hoog gerekend in het oog des Heeren,
Die alles met standvaastig oordeel weegt,
En t' zijner tijd geregte wraeke pleegt,
En 't bloed wel op des Moarders kop doet keeren.
Met wat voor wijsheyt gaf Natuyr haer paler,
Die haer, met voordagt, snee van 't Vaste land:
Op dat de Moord (de groey van Engeland)
In Engeland, en wyders niet, zou dwalen.
Maer 't helpt net: spijt des Afgronds dreygementen
Steekt by van Land; en 't geen Natuyr belet,
Dat weyd 'er weer met Stoutheyt door geset,
Selfs met bekommering der Elementen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
18
Soo komt hy af, als rasend' en onzinnig,
En speeld den Meester, stout op zip Geluk:
Dat menig bragt door hoovaerdy in druk:
Het Scheepsvolk vloekt en scheld vast even vinnig.
Wy lijden het onlijdelijke stoffen:
Wy smeeken God; en roepen hem gelijk
Tot Wreeker van 't gewapent Ongelijk;
Hoewel van zijne hand nog versch getroffen.
In zijn Naem gaen wy t'zeyl; en, door zijn bystand,
Raekt onze Vloot gelukkelijk in Zee;
Die Cours zet; en maer in een dag of twee
Te stooten komt op den Gemeenen Vyand.
Die juygt, en lastert vast, die zingt, en schuymbekt;
En nood ons volk al sportende te gast:
De vertekijkkers zilten in de Mast,
Terwijl het Graeuw de rest van 't heele Ruym dekt,
Daer balky het swaer Gechut; dit grof, dat grover;
Gemengeld met het ketsen van 't Musquet.
Zy vallen in: geen, die door angst verset,
Het Roer aen d' een, of d'ander zy, leyd over:
Hart tegen hart, en voorhooft tegen voorhooft;
Tot dat 'er een van beyden buygt of barst;
Of 's Vyands Vloot tot wyken zy gepast;
En d'een Vloot, met kragt, den and'ren doorklooft,
Hier zag men, hoe zy op haer tanden knarsten;
Hier zag men haer Geschut vol kruyt gelaen;
Haer krop, van hovaerdy, geswollen staen:
Die zijn daer van gesprongen, dees gebarsten.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
19
't Vuyreet, en 't Water drinkt de stoutste Schepen:
De Lugt wert selfs verstikt door lugts gebrek:
Het Aerdrijk beeft: d' een ziet men met een lek,
Den and'ren Roer of Masteloos na slepen:
Elk brand; en nog wert elk door 't slaen veel heeter:
Men maekt een vreesselijk bancquet gereed,
Uyt's Aerdrijks ingewanden zaem gesmeed,
Van Swavel, Pek en stooke brand Salpeter.
Men mikt op 't leven niet van die, of genen;
Men hardeld 'er by menschen in het gros;
Men drukt 'er t' evens heele Lagen los;
En hondarden die varen t' samen henen.
Het Leven, dat de Mensch en God soo duyr schat,
Staet open voor soo meengerley gevaer,
Elk vegt om 't zeerst; daer is geen nood te swaer;
Als of de Ziel het Lichaem maer in huyr had.
Hier geld het hoofden, beenen; ginder armen;
Het Buskruyt barst van blijdschap uyt zijn vel,
En stookt een vuyr voor 't Schuymzel van de Hel:
Daer Wraek, en Baetzugt zig by zit te warmem.
Hier valt een oegst van alderhande lijken;
d' Een scheurd het Water; d' ander breekt de Lugt;
En elk neemt voor, door eerlijke zugt,
Veel liever soo te sterven, als beswyken,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
20
De Wereld oordeel', en de rijpe Oudheyt;
Of oyt een Vloot, in zulk getal, de Zee
Soo wel getoomt, den rug en nek door ree
Met soo veel schut, en man, en nog meer stoutheyt.
Dagvaerd de Son om tuygenis der waerheyt,
Dagvaerd de Maen, en't heldere Gestarnt,
En wat'er, buytens tijds, nog meerber barnt,
Met een onseker ligt, en meerder klaerheyt.
Vraegt, of zy diergelijks ter Wereld zagen?
Of 't Scheepsvolk van den dappren Nicias,
Of Xerces Magt hier by wel komt te pas;
Gewapent ona heel Griekenland te plagen;
Die d' Hellespond met Kielen als bevloerde.
Teld vry de Spiegels van den Carthagees:
Of 't bevig vegten, dat voor Tyrus rees:
Of daer Oquend' soo breed de vlagge voerde
Hier zier men duyzenden van Helden neer slaen:
De Christen Princen zijn vol hoop, en vrees.
De wind begunstigt eeus dan die, dan dees'
En 's Weerelds Interest draeyt als een weerhaen.
Hier twist men, in 't gezigt van bey de Kusten,
Om het Gebied van d' heele Noorder Zee:
Hier dingt men sterk, in welk Land van de Twee
De goude Sleutel daer van zal basten.
Dan had de een, dan weer de andere voordeel:
Dit schriklijk Slaen scheen voor, die't hoord' en zag,
Te zijn niet anders, als de Jongstendag;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
21
En 't was voor England soo: want God strekt 't oordeel,
En heeft gevonnist, voor zijn Volk, ten leste!
Soo dat doe dit ondankbre Carel zag,
Hoe 't Meesterschap der Zee by hem niet lag,
Maer wel by God, die alles schikt ten beste.
Zijn wil geschied' in Hemel, als op Aerde:
Maer wel ter deeg geschied zy ook in Zee;
Die, nu een jaer, u gaf den Segen mee,
En weer ontneemt, op dien dag als 't verjaerde,
Doe zag men 's Konings kroon van rook beswalken,
Doe de Royale Prins nier spoog als rook;
En Ascu voor ons' Ammiralen Book;
Na 't brander van zijn kostelijke balken.
Wat lagre de Fortuyn, dit Schouwspel ziende;
Die dus, en soo het Rad draeyd als zy wil;
Wiens winst, hoe dat het afloopt, noyt staet stil;
Die eerst van ons, en nu van haer neemt Thiende.
Zy komt de Ruyter heil en voorspoed wenschen:
Maer als zy daer die groote Wijsheyt vind.
Soo zeyt zy; Moeder blijft gy hier, uw Kind
Gaet weer in Holland woonen in zijn Grenssen.
Daer elk vast roept; waer mag, waer mag hy leggen?
Waer blijft, waer blijst die onvertzaegde Held?
Hy rust nog, als Verwinner, in het Veld;
Misschien of Monk hem nog war hadd' te zeggen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
22
Die Hercules, die Monsters heeft gedwongen,
Vertoefd te lang, terwijl ons herte lagt
En springt van vreugd'; ey! kom dog, of en wagt
Niet langer; of wy zijn dan schor gezongen.
't Is 't eerste niet, dat Scepters voor u beven:
Dit is de Tweede Carel, die gy straft:
En soo 'er nog een derde tegen blaft,
Uw hand is mans genoeg hem loon te geven.
De Faem rijst schoonder op uyt so veel Rooken,
En blaest 't Clarijn van Tromp zijn Heldendaen;
Die 's Vaders dood, so heerelijk, heeft aen
Den Engelsman met fiere moet gewrooken.
Die zevenmael zig vond op 't hardst benepen;
Hy klom en wierp zig over, dat soo ras,
Niet anders, of hy zelf een kogel was,
Die zevenmael veranderde van Schepen:
En in he heerst in 't minste niet verflouwde,
Daer hem de Dood, hy haer in d' oogen zag;
Soo dat men twijffelde in deze Slag,
Of by de Dood, of dat zy hem meer schouwde:
Die's Konings Schatten heeft aen brand gesteken;
Benauwt, verjaegd, of op het droog gezet
De Schepen; die nog van Elesabeth,
En Jakobs tyden zouden konnen spreken.
Wiens Dogters Zoon, niet sluymerend' nog slapend',
Versch af quarn; maer hy keerde haest de rug.
Zijn Schip wierd niet alleenig vlot, maer vlug;
Schoon hy met vijfentwintig was gewapend.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
23
Wat woelde elck om sijn Party to stercken!
Sweers hadd' altoos de Sabel in de vuyst;
Hy hield niet op, hoewel bemorst, begruyst;
Als of de Vrees was lang gebragt ter Kerke,
Hoe dier was, dat Cornelis Eversz haelde
Sijn Eerekroon, bevestigd met sijn dood!
Wanneer van 't sinkend Schip de leste schoot
Hem trof: dat Barklay met sijn hals betäelde.
Wat werd het lijk van vander Hulst bekreten!
Die sich soo vaek by 't doodelijk metael
Gevonden had; als of hy was van stael;
En altoos meer als mannelijk had gequeten.
Maer laet de Zeeuw het Rouwkleed weer ontgorden;
En Amsterdam sett' weêr op't hoofd de Kroon,
Die 't eertijds droeg, wijl het door dese doôn,
Nu op een nieuw, weer Scheeprijk is geworden.
Soo Didoos droevig hert sich nog verheugde,
Soo seer niet, dat sy sach haer schoone Stad,
Maer meest, dat sy haer Man gewroken had,
En stelde dit in 't uyterst' van haer vreugde:
Wat schoonder dag bescheen oyt onse Kusten,
Als dees'! in welk men na veel suklen sag
't Gebeent van Wassenaer, door dese Slag,
En van de Seehelt Tromp veel sachter rusten.
Doeg Carel over jaer sijn Lauwren enkelt;
God Lof die 's op Ons hooft doer dubbele staen;
Hoewel met Hulst vermengt, dewijl haer blaen
Van 't edel bloed der Helden zijn besprenkelt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
24
Hoe zullen ons Benijders nu verder staen!
En die een andren Uitslag had verwagt,
Sal nu, zijn tot een zoeter toon gebragt;
En all' zijn quae gedagten doen na bed gaen:
Nu hoogmoed viel voor een gerigte Saeke;
En God, op der gevangenen gebet,
Sijn Swaert greep in de hant, op't scharpst gewet,
Om 's Vyands hart te meuken door zijn Wraeke,
Sijn Swaert, dat 's Konings vleugelen soo soon snee,
Dat zig zijn volk nier meer bestendig von;
Soo afgemartelt, dat daer van de Son
Besweek, als hy aen 't Hemelsheyr rapport deê:
Soo dat de Maen het woord ten halven opnam,
En zey; darmen vier dagen agter een,
Als ook vier nagten, heftig had gesrêen,
Eer d'Eerekrans ten vollen op ons kop quam.
Wie za1 den Lof van onze Ammiralen
d'Inwoonders van de Wereld doen verstaen!
De Son? ô neen; die kan soo wijt niet gaen,
Die heeft in't Zuyd, en Noord te naeuwe palen:
Beveeld het aen de See, 't zelver aenzag;
Die 't Aerdrijk, door Gods wijsheyt, heeft omarmt,
Die zal het brengen, daer de Moor hem warmt,
En verder als de loop van Ganges gaen mag.
Of soo haer Eer alreed in 't Oost bekent is,
Sy breng't na Chil, of verder zuydwaerts an;
Of, door het Ys, nae d' engte van Anjan,
Of zelfs daer Boreas zijn aêm ten end is.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
25
Soo verr', de Neven van de Noordsche baeren
Sig zetten voort, na Streeken van't Compas;
Van Oost tot West, van Noord tot Suyder As,
Of daer zy zig voor oud Carthage paeren.
De Faem die zal, wel voor de Landsteen zorgen,
Op dat elk een, met ons, de blijdschap deel,
En yder Bondgenoot, met hart en keel,
De dankbaerheyt aen God niet lang en borge:
Die eeuwiglijk van ons moet zijn geprezen;
Die uyt gena, ons in den meesten druk,
Soo grooten Segen gaf, dat ons Geluk
Selfs boven al ons wenschen is gerezen!
Die niet en past op Magten t' Saem geswooren;
Of lang gedreygt Geweld: en, die zoo wet,
Droog voets door See geleyd heeft Israël,
Als Pharô in de zelfde kolk doer smooren:
Doe die verstokte Koning van Egypten
't Geplaegde volk zoo hard op d' hielen zat,
Bleef by zoo plots in het gehoorzaem nat,
Dat Ros nog man des Heeren hand ontslipte:
En Sisera, gevloôn in Jahels kamer,
Die meenig Krijgsman hadd' in't veld verheert,
En Jacob overviel met man en peerd,
Stierf, zonder glorie, van een Vrouwenhamer.
Gods Engel, die in 't moedig volk van Asser,
Hondert en vijf en tagtig duyzent sloeg
Op een nagt, daer de Schrik de rest verjoeg,
En zouw die zelfde, niet nog meêr en rasser,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
26
Wanneer hem maer de Opperste dien last gaf,
Vernielen konnen? alles viel hem ligt;
Die met gees swaerd maer slegts met een Gezigt
Souw kerven anker, kabel, touw en mast af.
Maer soo by andre middlen heeft beslooten,
Hy stuyrt Achitophel een raed in 't hert;
Die weer door Husai gebrooken wert,
En maekt van een sterk' twee onsterke Vlooten.
Wie kan de diepte van zijn Wijsheyt peylen!
En wie begrijpt dien grondeloozen Schat,
Waer in by noyt Raedgever heeft gehat,
Daer in de Wijste, als de Dwaze, feylen!
Die alle ding, in alles, gaet to boven!
Wy zien zijn werken, als van agtren nae,
Ons Leven is zijn loutere genâe;
Dies staet het ook aen ons hem steeds te loven:
Die beyde, Vree en Oorlog, in zijn hand heeft,
En aller Princen hart in zijn geweld:
En, na dat God, die snaeren heeft gesteld,
Is't datm' in rust, of onrust in zijn Land leeft.
Door wien 't Hooft wijsheyt krijgt, het Lichaern voedzel,
Den Arm zijn sterkt', en 't Hart een heldenmoed.
Die't Quaet vervolgt: en volgt met loon het Goed:
Die Vroomen eert, en straft het snoo gebroedzel.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
27
Loof hem dan al, die na zijne name luysterd;
Soo rijk, als arm; soo slegt, als edel bloed;
Soo jong, als oud; man, vrou, en quaed en goed;
Die vry gaet, of in banden zit gekluysterd.
Looft hem soo Lugt; als Land; en Waterdieren;
Laet hem de Boomen loven, en al 't Kruyt;
Dat zelfs het Aerdrijk zijnen mond ontsluyt;
Looft hem soo Seên, als Meeren, en Rivieren:
Die alles wat'er leefd zijn goedheyt meedeeld.
En heeft hy ons to Land gesteld in rust;
Hy kan wel waken, dat, wanneer 't hem lust;
Dees' sware Slag voor ons een lieve Vreê teeld.
EYNDE.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
28
Victoryvreugt. Over den glorieusen en welgelukten aenval op de
Engelsche oorlogschepen, In hare eygene Havens, MDCLXVII,
Onder het beleyd van den Heere Cornelis de Witt;
Ruwaerd Baljuw en Opperdijkgraef van den Lande van Putten, regeerende
Borgermeester der Stad Dordrecht, Gedeputeerde ende Gevolmagtigde van
de Hoog Mog: Heeren Staten Generael der Vereenigde Nederlanden in der
zelver Vloot: En den Ed: HEERE Michiel de Ruyter;
Ridder, Luytenant Ammirael van Holland en West - Vriesland, &c.
Hoe vroolijk klonk 't geluyt wel eer van Judaes zang!
Doe God verslonden had die groote Water-draken;
Die zelfs, in 's Hemels spijt, halstarrig 't Hoofd op staken,
En liet Jakob niet vertrekken, dan doordwang.
Doe Miriam zig ook verstond op trommelslagen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
29
Gevolgt by Reyen van het Vrouwelijk geslagt;
Doe man, en vrouw, en kind aen God Dankoffer bragt;
Als't na dien bangers nagt so helder op quam daegen.
't Is even, of die dag op nieuws herbooren wort,
(De plagen zijn nog uyt de Wereld niet gebannen)
Al smoorde Pharáó, nog blyvender Tyrannen;
Maer ook, so is Gods arm in't minste niet verkort.
Wat heeft ons' Landzaet niet gesukkelt, en gebeden!
En wijl hy, binnens lands, geleden heeft van all's,
Soo valt help Amelek van buyten, op de hals,
Die eerst zijn eygen volk den nek hadd' ingetreden;
Maer God ontfarmde zig, die't Swaert trok uyt de schee,
Dien't ligt viel voor sijn Volk een Josua te verwekken:
Die, vol van moed, gaet na des Vyands Havens trekken;
Wijl daer niet wichtigs uyt te werken viel op Zee.
Die't Burgermeesterschap verliet, en't zagte Kussen,
En geerne nam het Swaerd, voor't Wetboek, in de hand:
Die Englands grootste troost dee springen door den brand;
Op hoop van door dien Brand het Oorlogsvuyr te blusschen.
De Naesby, opgebouwt doe d' Eerste Carel lee,
Maer naderhand herdoopt om 't hatelijk herdenkken,
Wiens Groot' en Sterkt' alleen een heele Vloot souw krenken,
Werd in Triumph gebragt op Hollands Goederee.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
30
Den Eyk, die wonderlijk den Koning hat behouwen,
Maer nu ontbloot van hulp en 's Konings regterhand,
Werd in een oogenblik gesteld in ligten brand,
Daer't de Casteelen, en het Vaste land aenschouwen,
Tot tweemael, heeft de Theems het ongeval beschreyt
Met heete tranen van het Een', en 't ander London.
Het Houte wiert door't vuyr, op't water zelfs, verslonden;
En't Steene door de vlam op 't land in d'asch geleyt'.
Het Derde gaet niet vry; maer volgt deselve gangen:
De Solfer tast het aen in't ingewant, soo fel,
Dat het gelijk verdween; en heeft daer door, so wel,
Het selve eynde, als den selven Naem ontfangen.
't Is waer, in't eerst stond elk of min, of meer verbaest;
En't scheen onmooglijk die Bakbeesten aen te randen:
Maer Brakel trok Baer eerst de Kiezen en Baktanden,
Hoe wel wat pijnlijk, wijl het toeging metter haest.
Wat sloeg Rochester voor geluyt? wat moed had Chattam?
Doe in haer oog en schoot's Lands Spaerpot wiert geleegt;
Des Oorlogs Minnemoer, en't Magazijn geveegt?
En doe Matroos heels huyds, en sonder bloed haer Schat nam?
Maer gy, ô Holland! juygt, en schept een nieuwe moet;
De Nesby komt voor af om zekerheyt te geven,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
31
In wat voor vrees, dat al zijn Broeders moeren leven,
Wijl haer de Witt vervolgt op een en selvenvoet.
Wat adem schept, zing mee; Of, vind men nog al keelen,
Die swygen, en haer deel verzakemaen de Vreugd?
En bijt men nog soo en bits en vinnig op de Deugd;
ô! Al te vreugtbre Nijt en kinderen to teelen!
En perst men no het Sweet, door dwang, den Burger af?
Rijd nog de Overheyt op d' halsen der Gemeente?
Werd nog al Weeuw en Wees gevild, tot op 't gebeente;
En zit de Staet aen 't Roer, den Onderdaên tot straf?
Maer! die zig selfs so bot, uyt domme drift, spreekt tegen,
Veragt Gods goedheyt; en is tegens 't Vaderlant
Soo veel, en meerder, als den Engelsman gekant;
En wil de zaek, niet als naer eygen Baetzugt wegen.
War proef gaet sekerder, als dat men Lijf en Goet,
En Eer, soo menigmael gaet voor de Vryheyt wagen?
Hoe is 't dan mogelijk, dat zulke konnen dragen
Soo blykelijke Deugd in een geveynst gemoet?
Daer een der Broederen, met wijsheyt, 't Roer bewae't?
Daer d' ander 't voorst van 't Schip verdedigt met den Degen,
Daer gaet het wel: En die hier morrende spreekt tegen,
Stap' uyt het Schip; want hy en is de vragt niet waert.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
32
Op de Schildery of taffreel Ter gedagtenisse der zelfde Victory van
Den Heere Cornelis de Witt, &c.
Door de Stad Dordrecht in haer Raedhuys opgerigt.
De Oudheyt werd nu kinds, haer luister is verdweenen;
De Witt stapt alles, wat'er voor hem ging, verby:
Dit is een kort begrijp van Deugd: dees' Schildery
Daegt al het Marmer uyt van Romen en Athenen.
Dit hoofd, en deze hand schonk 't Christenrijk de Vrede.
Hoe vreeslijk trok hy uyt! hoe liefflijk quam hy weer!
Die Carels Schepen brak tot houtskool; om't geweer
Tot zagte zeyssens tot kouters to versmeden.
Gelukkig Raedhuys en verheugde Galeryen!
Wiens naem dat eeuwig werd door deze Schildery;
Indien gy wild, dat ook de Vrede Eeuwig zy;
Verçier de Spiegels van ons' Schepen met Copyen.
Nog op de zelve.
Dit is de Witt, die voor 's Lands Vryheyt was geschapen:
Die zig, vrywillig, van het Kussen heeft berooft;
Dat by zijn Vaderland geleyt beeft onder't Hooft;
Op dat het, afgeslooft, eens mogt gerust gaen slapen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
33
Blyde inkomst Van zijne Koninglijke Hoogheyt Den Heere Prince
van Orange, Na het innemen van de stad Bon, Verwinner weder
gekeerd.
I.
Vrolijk! Vrolijk! de Prins keerd weder, de Prins keerd weder,
Gekroond met Segen,
Gekroond met heyl en Segen;
Op des Vyands verbeve Sterkten,
Met dappren moed, verkregen.
Laet nu dan weder Holland; bedolven in de Asschen,
Haer Aenzigt op gaen heldren, en schoon afwassen.
II.
't, Water, 't water, 't water, most Cours verandren,
En leerde tweemael ebbens;
Op 't vermetel Voornemen, en 't Landen der Englandren,
En 't Landen der Englandren,
't Heeft zig van d' oude Pligten en de Natuur ontslagen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
34
Om nae Gods wil zig’ om náe Gods wil zig
In alles te gedraegen.
III.
De winden, de winden, de winden, Oost Noort, Zuyd, West,
Woeyen in onse Seylen,
Nae dat elk noodig had nae dat elk noodig had.
Smyrn' en Oostindiên, met rijke Koopmanschappen,
Die konnen klaer getuygen,
Die konnen klaer getuygen,
Hoe God haer liet Ontsnappen.
IV.
De schrikkelijke Regen, selfs in de Regenmaenden,
Sag men nu voor de Droogre wijkken,
Die weg voor't Leger baende:
Soo, dat men 't Schur kon voeren,
Soo, dat men 't Schut kon voeren
Langs veld en dijkken.
't Ys, 't Ys, en der Franzen Aenslag is op een nagt versmolten:
War dat wy hooren!
Wonder is't, hoe he Water den Haegschen brant komt blussen,
Eer s' is gebooren.
V.
Eens, en daer nae, nog driemael,
Eens, en daer nae, nog driemael
Zijn twee vlooten geslaegen,
Gewapent van de twee magtigste Croonen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
35
Die d' heele Weereld konden,
Met haer geweld afloopen.
O diere Heerschappyen, die men moet zoeken
Met zoo veel Christen bloed!
O Drift der Princen, ô Drift der Princen,
Vol groote Ydelheid!
O Ydelheid vol Ydelheid!
O Ydelheid!
VI.
Wijl men woed hier beneden,
Is ons' Held hooger op getrokken,
En greep haer by den Gorgel;
's Rijks Vorsten, 's Rijks Volkeren die riepen, ach, wee, ach!
Een Prins, het onderwesen,
Quam weder tot zijn Heer,
Quam weder tot zijn Heer:
Den ander blijft in vreesen,
En ydle hoope;
Maer, ondertussen ziet hy ziju Landen stroopen.
VII.
Zelfs alle Elementen waren op onze Zy,
Waren op onze Zy;
Maer 's Princen hart en armen
Voegde God daer by.
Hy heeft de Fransche banden,
En Thetis slaefsche Ketens aen twee gebrooken,
Die, vluchte uyt zijne Steden,
Door snood Verraed, gewonnen,
d' Ander kromp na zijn Havens,
Dat de Lenden hem sleepten,
Dat de Lenden hem sleepten.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
36
Kom Phoebus, die de Nevlen doet flux verdwynen,
Kom, laet ons uw Hoogheyt vieren,
Gy zijt wel zonder rimplen;
Maer niet, met niet
Sonder Laurieren.
Nota.
Dat het voorstaende geen Gedigt, maer alleenig
Woorden zijnde, op verscheyde Musijk-stukken,
Toegepast;
't selve de reden is,
Waerom daer in geen geregelde Rijmtrand.
Zoo als door het verdre Werk, heeft konnen vallen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
37
Mengelstof.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
39
Proces crimineel door Mr. Aernout van Overbeke; Patient van
onverdragelijke Tandpijn, Eyscher ter eener,
Contra
Een van zijne kiesen, als Parturbateur van desselfs dach- en
nachtrust, Gedaegde in 't voorschreve cas ten andren zyde.
Eysch.
Schellem, vreugdedief, verrader,
Moorder van uw eygen Vader,
Die nu, hadt ik 't niet belet,
Laegt al fang in 't graf te bed;
Heb ik ergens in misdreven,
Heb ik minder u gegeven,
Als ik wel aen andre dee?
Had gy niet de beste stee
In mijn onbeschaemde Bakhuys,
Molenaer van 't stinkend Kakhuys?
Heb ik niet steets gevoedt,
En gelijk een Tand behoedt?
Heb ik u een beer ontstoolen?
Wijst my nog eens sulken Molen,
Die (het wayt of niet) den dag,
Malende door brengen mag.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
40
Draegt gy niet op 't Hooft twee Kroonen.
Om uw Adel mee te toonen?
Zijt gy niet met my geweest,
Daer wy t' samen, onbevreest,
Heele Legionen Duyven
Wisten van het been te kluyven?
Draeg ik niet de naem van Vraet,
Om dat gy in 't Montstuk staet?
't Heugt my nog, en het vermaekt my,
Dat de Goude eeuw riep, raekt vry,
Daer's een Schapenbout; wat soo:
En wy leydens' ook op stroo.
Nog na dat ik hadd' geseten
Nevens andre, en gegeten,
Vraegt de Bakker in het Lam,
Hoe hy eerst aen neering quam,
Hy en kan 't u niet ontleggen,
En by sal niet anders seggen,
Als dat ik hem maer alleen
Heb geholpen op de Been:
Wat deed gy te Delft een teken
In de heete Somerweeken!
Hoe kreet Soetje in de Kolf,
Doe ik at gelijk een Wolf;
Daer ik alles heb verslonden,
Wat op tafel wierd gevonden;
Dat een yder, die 't sag aen,
Meer kost oog, als mont versaen:
'k Slokte 't in gelijk als klokspijs;
En ik bad ey! maekt de Kok wijs,
Dat een yder, voor zijn deel,
Heeft genooten even veel.
't Is niet eens vertellens waerdig:
't Was een kleyne Kunst, maer aerdigs,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
41
Doe de Vrouw in Gorichom
In haer droeve tranen swom:
En zy vraegde aen haer knegten,
Die altoos de spijs aenregten,
Is't mijn Heer van Hooren niet,
Die soo dapper van hem schiet;
Als men wouw de waerom weten,
Sey zy, nog als half bekreten;
Om dat hy soo wonder net
Al't Goed in 't graemte set.
Hondert duyzent andre dingen;
Dog het zijn maer beuselingen,
Dat tot Moeder van der Vegt
Nog een Vaers is opgeregt;
Dat ik to mijn holle kuwen
't Sestig koekjes wist te duwen,
Voor een zimpelen ontbyt
Binnen tien quartieren tyt.
Hebt gy ooyt wel moeten vasten?
Is 'er yets tot mijnen lasten,
Segt het, dat het Keelgat zy
Regter tusschen u en my.
Maer, 't is best voor u gesweegen,
Als de bout op't hooft gekregen;
En soo 't quam aen den Fiscael,
'k Wed by song wel andre tael,
Waerom komt gy my dan tergen?
Waerorn houd gy Herrebergen
Voor de Sinking, die zijn pat
Leyt naer 't een of 't ander gat?
Hy sou u van selfs nier smeeken,
Maer voorby gaen, sonder spreeken,
Soo gy niet riep van ter zy
Buurman, gaet gy soo verby?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
42
'k Houdt voor deugd, en waer gepresen,
Komt hy, wellekom moet hy wesen:
Maer wat duyvel, weer to dient,
(Hy zy Buurman, hy zy vrient)
Dat by in de beste kamer
Moet logeeren? 't was bequamer
In een ander voor dien Gast,
En voor my ook minder last.
Wat behoeft hy Huys en hoeken
Te doorsnufflen en te soeken?
Waerom blijft mijn Kakebeen
Van den Hontsvot niet met Vreen?
Stinkend Gasthuys van elenden,
Dat my om en om doer wenden,
Als ik in mijn jammerbed
U met Brande wijn bert'.
's Daegs moet ik de vloer bekruypen,
En maek wonderlijke stuypen;
Dan leg ik de wang voor 't vuur,
Of ik krabbel in de muur,
Dat mijn nagels stukken scheuren:
En dan roept men; watte guren,
Wat grimmassen maekt de Vent!
Och, hy is geen pijn gewent:
Heer! wat benje ook al kleyn seerig:
En dat seggense, soo smeerig,
Met haer neus wat opgeschort,
Dat mijn Tandpijn grooter wort.
Hondert Besjes van Doctoren
Komen lellen aen mijn ooren,
'k Weet Remedie voor u strak;
Zoygt een pijn twee drie Toebak,
Dat zal al de herssens droogen,
Als die sinkingen, die poogen
Aernout van Overbeke, De rymwercken
43
Neer te schieren voor uw krop,
Droogt een pijp Verinis op.
d' Ander seyt, mijn Oom Jan Hagel
Bruykte maer een starke nagel,
Stak s' in 't gat; en van de lucht
Teeg de Tandpijn op de vlucht,
Oly uyt papier te branden,
Die te steeken in de tanden,
Roept een oude Kevelkin,
Daer vind ik groot voordeelin.
Maer war yder een mag praten,
Wat ik doe, 't en mag niet baten:
Daerorn nam ik een besluyt,
En zey, Schelm, gy moeter uyt.
Voort liet ik de Vierschaer spannen:
Luy van wijsheyt, Oude mannen
Saten boven in den Raed,
Dat wat minder was van Staet,
Dorst soo diep niet binnen komen,
En het heeft zijn plaets genomen
Aen den ingang van de poort.
Maer war beard 'er? swijg, en hoort.
Fijn man, dien ik hier doe dagen,
Dit moet ik u eerst afvragen,
Of gy niet komt tot beken,
Dat ik niet wraekgierig ben?
Die den Regterstoel bekleden,
Zijn't geen Buyren, zijn 't geen leden
Van uw Maegschap, van uw bloet,
't Samen met u opgevoet?
Fiat: neemt het tot uw voordeel;
'k Weet het Luyden zijn van oordeel,
Van Bedaegden ouderdom;
Eenige gaen zelfs al krom,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
44
Door't gebruik van hooge jaren,
Mannen in de kunst ervaren;
Daerna ben ik voort gegaen,
En heb dus mijn Klagt gedaen.
Heeren; die dees man het leven
Nemen kund, of weder geven,
Deze Kerel, daer hy staet,
Lijkt een vroom man van gelaet:
Maer ik scheur van smert mijn resel,
Als die onbeschofte Ezel,
Daer hy maer zinking vind,
My doet kryten als een kind;
Ook en kunnen zijn Gebueren
Niet in 't minste by hem dueren;
Want zy zeggen, in zijn nest
Woont de duivel, of de Pest.
Heeft hy's avonds iets gegeten,
Heeft de Stooker iets vergeten,
Houd by in zijn Botlery
Nog wat knor, of brood ter zy,
Of gebakken, of gezoden,
Niemant zal by daer op nooden;
Hy, die haet een etend gast,
Vreet het zelver in zijn bast:
Liever zal hy 't laten rotten
In zijn hoekjes, in zijn kotten,
Eer hy in des hungers nood
Mee zou deelen van zijn brood.
Maer waer in heb ik 't verhoeteld?
'k Heb hem, als een kind, getroeteld;
En gespijst, niet anders, als
Waer't een Koning van zijn hals.
'k Heb het hier in willen toonen,
Hoe de Fiel my quam beloonen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
45
Hoe hy, met een diefse greep,
My tot in 't gedarmte neep.
Dies zoo maek ik mijn Conclusie;
Dat Hy, oorzaek van Confusie,
Die my swaer heeft geledeert,
Zy ter dood gecondemneert.
Antwoord.
't Val voor eest aen 't protesteren,
Waerde en Exkiesche Heeren,
Dat Hy op mijn gierigheyt
Stadig aen te schrollen leit.
'k Heb het zelfs wel meest van nooden;
Soud ik dan nog gasten nooden?
Heb ik niet zoo meenig nagt,
Ook met vasten doorgebragt?
Van uw liberael Tracteren
Komt gy hier staeg declameren;
Wat leyt dese Raed daer aen,
Hoe het in uw' huys mag gaen?
Laet ik vrek en gierig wesen,
Hoewel, 't eerst moet zijn bewesen,
't Raekt my niet, 't zy quaed of wel;
Want dat is niet Criminel.
Maer ik wil met Eed' verklaren,
Dat, in dees drie laerste jaren,
Ik nooit proefde dit, of dat,
Van 't geen in uw Bakhuyszat:
Gy hebt altoos, wilt het weten,
Op uw regrer zy gegeten;
Wat had ik daer van te bet,
Dat mijn Buren wierden vet?
Waer toe wierd my 't brood ontrokken?
Hoe quam dat de lekre brokken
Aernout van Overbeke, De rymwercken
46
Nu de hoekhuysman bedong
Tegens over d' oude tong.
'g Hebt my ook voor heen verweten
Van u veel en beestig eeten:
Hielp ik u niet uyt het Net,
Als gy had om strijd gewet?
Gy kund seggen, dat 't mijn pligt was:
Maer soo haest ik uw gedigt las,
Sag 'k u klagen over 't kruys
Dat ik gasten bragt in huys.
Noit heb ik haer waergenomen;
Maer zy zijn van selfs gekomen:
Zijn zy oorzaek van uw pijn?
Wat, het mogt de duivel zijn!
Zyde wam'sjes aen te trekken,
Die de borsten pas bedekken,
Daer het is soo bitter kout:
Laten mogt g'et, en gy sout
Meer op uw gesontheyt letten,
Als uw kleeren te verzetten!
En met uwe kale gat
Naekt te loopen door de Stat.
's Winters staense in de Lomert,
En tot Jan Oom vast bekommert;
Daerje meer aen vuir verteerd,
Als uw Plunje wel is weerd.
Maer ik wil 't soo hoog niet halen,
Geen Gedaegde past het smalen:
En, wat heb ik dog gedaen,
Dat gy my verby kost gaen
Met te vast gesloten handen?
Dat ik u wat aen quam randen,
En eens heusch vermaning dee
Van den honger, die ik lee:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
47
Schoone wonderlijke zaken,
Om eens woorden van te maken:
En wat was 't een ongemak,
Dat ik om het mijne sprak!
Na uw wetten most ik leven;
Als gy woud, ik wierd verdreven:
Als het Rooken maer ging aen,
Is de pijn, als took, vergaen.
Maer het rooken, vieren, betten,
Mogt op 't lest my niet versetten;
En mer reên, viel ik u hart;
Want ik wierd van honger swart.
Gy klaegd van uw smert en droef heyt,
Maer ik klaeg, dat het een Boef zeyt,
Die mijn vromigheyt en Eer
Neemt, en niet kan geven weer.
Legt het niet op Kies nog Tanden,
Maer op uw vervloekte handen,
Die u maekten droef en stom;
Dat gy sat als gek en dom.
Andre ook om uwent wille
Saten uyt beleefdheyt stille;
En gy wierd quansuys gestoord
Om het momp'len van een woord;
En men most voor 't Heerschop swygen,
Om geen quaden bek te krygen:
En dan sat men in den dut
Om een duyvels Rest of Schut,
Dat dien avond was verlooren,
Dan wierd wel het Spel verswooren:
Maer hoe lang duurt uwen eed?
Als de warmte van een Sheet:
'k Lag een reys om sulken Vloeker.
Kreegt gy geld, alwaer't op woeker,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
48
Gy vloogt weerom na de Kroeg,
Daer de duyvel fray om loeg.
Brave, wel geboore stukken,
Als 't met geld niet meer wouw lukken.
Als men last gaf aen de meyt;
Nout komt t'avoud om bescheyt.
Segt; 't en komt my niet gelegen,
'k Heb een Wisselbrief gekregen,
Die voor al moer zijn betaeld;
Hy mag zien waer dat hy 't haeld.
Burgers mosten 't dan ontgelden;
Fransche Kramers kael van gelde,
Maer in 't schryven wonder tijk,
Waren dan uw' laetste wijk:
Burgers maek te Gy tot Borgers,
En de Vrolijke tot Sorgers.
't Was; schaf op, geef, hael, send, lang;
Alle dingen was uw gang.
Tot François en de la Smagte
Ging gy uw Credit verkragten:
Hoe verseekerd is Campier,
Of hy midden zat in 't vier.
Maer hier wou 't niet langer deugen;
Elk zag uw bedrog, en leugen,
En gy mist doe dien Buyt;
Want de Baes was altijd uyt.
Dies zoo liep gy tot la Coste,
En daer was 't, Monsieur mon hoste,
Ziet ik ben een eerlijk man;
En ik heb aen Jonker Jan
Een nieuw Kermispak verlooren:
't Spijt my, dat ik u kom stooren,
Maer ik heb gehoort daer of:
Dar gy hebt een fraey nieuw Stof.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
49
Ja 't is waer, weest niet verlegen,
'k Heb 'et gisteren niet gekregen;
Zet u zelven buyten zorg:
Monsieur Paule Trachtenborg,
Om dat Jan in 't nieu mach raken,
Zal 't in eenen dag opmaken:
'k Wil geen geld voor 't halve jaar:
En daer mee was Nout weer klaer.
Lorssen, Spelen, Liegen, Kletsen,
Op te snyen en te swetzen.
Was by u alzoo gemeen
En geworteld, dat het scheen,
Als gy niet waerd aen het spelen,
Begon u 't leven te vervelen:
Was de dag niet lang genoeg,
Gy bleeft 's nagts wel in de Kroeg.
Daer van sult g' uw Bakhuys snoeren,
Eer ik meer kom in te voeren,
'k Sta niet onder uw gebied,
Noch uw' wetten; zoo gy niet
Luistren wild na Recht en Reden,
Maer my schelms zoekt te vertreden:
En zoo ik 'er noch moet an,
Zal ik zeggen wat ik kan.
Zoo gy my zoekt te verstooten,
Zal ik al uw doen ontblooten:
Daerorn kiest of Krijg, of Vree:
Zoo gy wild, zoo wil ik mee.
Replycq.
Al dat lastren, al dat schelden,
Schellem! zal ik u vergelden:
O vervloek t' ondankbaarheyd!
Weet 'er Beest wel, wat het zeyd?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
50
Laten dan mijn tong en lippen
Zulke woorden haer ontslippen?
Waerom zijnze in de poort
Niet in haren dop versmoort?
Of ik schoon met u krakeel had,
Gy en vreest niet, dat het Keelgat,
Dat al opslokt war 'et vind,
U gantsch levendig verslind.
Derft gy, uit uw boey en banden,
Spreeken van uw Meesters schanden?
'k Had schoon, als gy zegt, gedaan:
Wel, wat droes! leyt u daer aen?
Zijt gy magtig my te straffen?
Maer gy zoekt my te verblaffen
Met uw' onbeschaemden bek.
Ben ik Los, ik ben niet Gek.
'k Stoorme met aen al uw' praten,
'k Zal 't Pleydoy niet steeken laten,
Al zouw 't onderst boven staen;
Want mijn welvaerd hangt 'er aen.
Maer my dunkt, het is te zottlijk,
Dat ik meê zoo slegt, zoo sportlijk,
Zouw gaen schrollen op uw' Eer:
Wat was't dan? kamp; en niet meer;
'k Heb veel swaerder argumenten,
Als met kijven, parlementen
Mijnen tijd te brengen deur:
Monsieur, vostre Serviteur.
Hier zijn meer als ik, die klagen;
Gy doer al de buurt gewagen
Van u valsche Schelmery
Is 't niet waer? bekend het vry,
Dat gy by uw' naeste Buyren
Hebt gegraven door de muyren
Aernout van Overbeke, De rymwercken
51
In de zagte stille nacht,
Als men om't verraed minst dacht.
Zijn dat eerelijke streken?
Iemands huys in brand te steeken?
Die noyt stroo, gelijk hy zeyt,
U heeft in de weeg geleyt?
'k Zeg het, eer ik meer geruys maek,
Rond uyt, dat het is een Huysbraek:
Dat de Rechter voort verschaft
Na uw' werken Loon, of Straf.
Duplycq.
Honger heeft m'er toe doen komen;
't Geen ik noyt had voor genomen
Is van my volbragt; 't is waer:
Maer de Nood was veel te swaer:
Ik en kost niet langer duyren.
Was 't niet beter by mijn buyren
Spijs gezogt in mijnen nood!
'k Dagt veel beter Dief, als dood.
In de Wet is ook geschreven;
Dat een yder een zijn leven
Vryden mag, als hy best kan?
Aen die Wet, daer houw' 'k me an.
Sententie.
't Is genoeg met al uw temen;
Dat kan geven, nochte nemen:
Maer daer leyd expres een Wet
Op het Steelen ingezet;
En op Huysbraek principalijk.
Al uw fondament staer qualijk;
En die Wet, die gy citeert,
Is zeer slecht geallegeert.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
52
Schelden in uw Heers presentie,
Weygren hem obedientie,
Is genoeg, dunkt my, alree
U te rukken uit uw stee.
't Ander, is mijn excusabel.
Dies verklaert m' u; Incapabel
Dienst te doen aen't Vaderland:
Daerom moet gy ook van kant:
Ik, om dat ik President ben,
En uw' daden pertinent ken,
Stryk alleen hier't oordeel af:
Gae, bereyd u tot de Straf.
Executie.
Strakx wierd daer de Beul ontboden,
Die zich ook niet lang liet noden,
Maer verscheen strakx op de plaets.
't Was een Ventje, kleyn, en vaets,
Krom, lam, root haeir, en gebuchelt;
Na hy had een uur gekucheld,
Bood' hy ons een goeden dag,
Met een Phariseesche lach.
Doe nam hy een gloeijend yzer;
Maer wat Duyvel! ik was wyzer,
En ik trok mijn Bakhuys weg.
Wel wat schortje, Hontsfot, zeg?
Zey ik met mijn mond vol tanden:
Hy weêrom, ik wouw hem branden,
Met tees' ik van 't stoeltjen op,
En greep 't Ventje by de kop:
Dat by braef daer na betaelde.
'k Ging weêr zitten, en hy haelde
Zoo een Brandhaek uit zijn zak,
Dat ik schrikte; met zoo stak
Aernout van Overbeke, De rymwercken
53
Hy zijn hand uyt, want hy meende,
Dat ik niet genoeg en leende;
En hy greep my by de krop;
Doe verdraeyde ik mijn kop:
Met ley Meestrtje Antony
Een paer pooten op mijn Trony,
Dar ik wierd' als ziende blind:
Maer ik schreeuwde, als een kind,
Doe de duyvel was aen 't rukken:
'k Riep, gy trekt mijn Bakhuys stukken;
Stil, 't is buyten uwe macht:
Maer hy met een domme kracht,
Die my doe in zijn geweld had,
Trok; en eer ik tien geteld had,
Was de Bogger dood en kout.
Doe nam hy een hand vol zout,
En die wreef hy in mijn koonen:
Ik doe, om mijn hart te toonen,
Zey niet eens, noch oey, noch ach;
Schoon 't by my wel anders lach.
Ik doe aen't swart bloed te quylen
Heele bekkens: onderwijlen
Nam ik nog wet eens mijn Tand
Te bekyken in mijn hand.
Daer de Fiel my niet kost zeer doen;
En zey, Guyt, gy zult 't niet meer doen,
't Ben nu eens van u verlost;
Gy en zult voortaen de kost
Niet meer in mijn Bakhuys krygen;
Van mijn deugd zult gy wel swygen.
'k Wenschte nu wel, dat gy zat
In een van die Besjes gat,
Die my, doe ik was beladen,
Stadig lelden met haer raden;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
54
Daer zoo zat gy warm en wel,
En 't was regt voor u een stel:
Daer behoefd' gy niet met byten,
Als by my, u zelfs te slijten;
Al die moeyten is gedaen,
En my dunkt, 'k zie u al staen,
Dar gy werd zo dik bescheten,
Als gy hebt by my gegeten:
En dit voordeel isser weer,
Dat noch nu noch nimmermeer
Een van Vrienden of van Buyren
Weer zal zeggen; 'k kan niet duyren:
Want in zijn ontijge nest
Woond de Duyvel of de Pest.
Zoo dat ik hier in geen been vin;
Want gy hebt het hok alleen in:
In een vogte vette grond;
En gy woond in zagter mond.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
55
Sollicitatiebillet, aen den Ed. Hove van Holland overgeleverd.
Edele Mogende Heeren,
't Kost my daegs twee Ganse veeren,
En een uyrtje slaeps of twee,
Eer mijn Bedelbrief is ree:
Soo veel ink, papier, en echter,
Of mijn pennen worden slechter,
Of ik schoon mijn Schoenen slijt,
Of ik afsny van mijn tijdt,
Of ik daer door, sonder hoopen,
Mijn Practijk vast zie verloopen;
Of(a) Glaserus dan al kijft,
Dat men uyt den Tempel blijft;
Of de Procureurs(b) Waert, Gillis,
Roept, dat het niet met zijn wil is,
Dat men gaet verby de Swaen,
Sonder eens te spreeken aen:
Of de(c) Weduw', in de Kaetsbaen,
My ziet naer een andre plaets gaen;
Maek ik 't ook niet wel van pas,
Onze Meester(d) Vezias;
Of de(e) Bruyn verleend zijn zinger;
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
Glaserus Luytersch Predikant.
Gillis in' t Swaentjen, Waert achter ' t Hof.
Weduwe van Soest, in de Kaetshaen, op 't Buytenhof.
Vezia, zijn Hoogheyds Schermeester in 't Valkenhuys.
Bruyn, Musicant.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
56
Of(f) Hautin sijn snaren springen;
Of de(g) Root my bars ziet aen;
Of 'er in de maeliebaen
Van G.S. het Gras komt groeyen,
Of se lijkt een wey voor Koeyen;
Of een ieder jonk, en out,
Vragen mach, waer blijft ons(h) Nout?
Vrinden, 'k schrijft nu Eedle Heeren,
'k Bid, gelieft te termineeren
Een oud eerelijk Proces,
Van ons kindren, die zijn zes
Erven van een ouden Grijsen;
Zijnde al in Staet van wijsen:
Wouw 't Hof, en de Praesident,
't Had in eenen dag een Ent.
Dit ver soekt te saem eenparig
Meerder en ook min der jarig,
Al te samen Erfgenaem
Van een Man, die was zijn naem,
Mattias van Overbeeke:
Die, om kinders voort te queeken,
Trouwde Agatha Scholier;
Ziet nu komen wy alhier,
Als van dees Twee luyden Erven,
Om een vonnis te verwerven.
'w Hebben al een Mandement;
En na dat my is bekent,
Noemt men ons de Impetranten
Van Arrest: van alle kenten,
Hebben wy ons best gedaen.
'k Sie daer noch twee letters staen;
(f) Hautin, Dansmeester.
(g) Root, Pikeur van zijn Hoogheyd.
(h) Nout, Aernout van Overbeeke.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
57
R.A. dat is Raeuw Actie:
Maer, dan komt'er noch een factie,
Dat's de Clausel van Edict;
Daer Party al vry voor schrikt.
w' Hebben 't tegens Hendrik Brandis.
Dat, ma foy! een kreupel man is;
Die moet komen alle daeg,
Dat van Leyden na den Haeg,
Zoo hy procedeert in desen;
Daer hy moet Gedaegde wesen
Dit doende, en, &c.
Deym, en Copmoyer volgen na,
Volgd de ordinarie form van de Billetten, waer mede de Expeditie
van Justitie in de voorsz: Saek gesolliteerd is geworden.
Edele, Mogende Heeren:
UEd. Mogende gelieven te termineren seker Proces in state van wijsen, tusschen de
Meerderjarige, midsgaders de Voogden der minderjarige Kinderen en Erfgenamen+
+
van wijlen Matthias van Overbeeke en Agata Scholier, Impet. van Mandt, van
By Memorien.
Arrest en R.A. met de Clausule van Edict; Contra Hendrik Brandes, soo hy procedeert,
Gede: dit doende, &c.
Deym voor den Gede.
Ad. Copmoyer Procur.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
58
ter bruyloft van Theodorus Koning en Caecilia de Wit.
I.
Wel wat dunkt u Maet, zouw 'k schrijven;
Of wil ik het laten blijven?
Schrijf al, zeyd' hy, daer's een pen.
Maer ik opend' elk de snater,
Dat 'k wil schryven van een Water,
Dat ik zelver niet en ken.
II.
Dog daer leyt niet aen bedreven;
'k Hoef aen niemant tol te geven:
Blindlinge raekt men dikwils 't meest.
En zoo 't Vaersje niet wil deugen;
'k Zal wel zeggen, al is 't leugen,
'k Was zoo dronken als een beest.
III.
Of mijn Vrienden dan al rasen,
En verdoemen al de Glasen,
Dat en is al niet met al,
'k Zal 'er niet een woord op zeggen;
'k Houw veel meer van by te leggen:
Beter dronken noch, als mal.
IV.
'k Zouw zoo wel mijn tijd vermallen,
Met zoo veel van Wijn te kallen,
Daer 'k van Water spreeken moet;
En Neptuyn zouw 't qualijk nemen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
59
Dat ik van de Wijn bleef temen,
't Welk mijn Toon verandren doet.
V.
'k Zal altoos wat hoog beginnen;
't Is een KONING, die mijn zinnen
Spelen doet op deze gril;
En 't gemoet van dezen KONING
Is were zoo, dat hy zijn woning,
In SICILIEN hebben wil.
VI.
Schoon ik niet en heb gevaren,
En geen kenner ben van baren,
Neemt nochtans van my deez'les;
Dat gy moet, om 't Pad te leeren,
Door twee Zuylen heen laveren,
In de Engt' van Hercules.
VII.
Of 't nu al is voorgenomen.
Honderd duyzend zoute stroomen
Houden u nochtans geboeyd:
Maer indien g' op stuk wild letten,
Moet g' uw' Koningsmast op zetten,
Die in Lijfland is gegroeyd.
VIII.
Daer mee moet gy henen zeylen:
'k Weet, uw oogmerk zal niet feylen;
Als de Mast slegts niet en breekt,
't Welk niet ligtlijk zal gebeuren,
't Schip dat zouw veel eerder scheuren,
Alsze valk in 't midden steekt.
IX.
'k Moer SICILIEN ook vermanen:
KONING komt met WITTE vanen,
't Schijnt de koegt die zoekt verdrag;
Hy wilt't met geweld niet winnen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
60
Laet hem op mijn woord maer binnen:
Hy zal al doen wat hy mag.
X.
Wel ik vind my niet bedrogen;
Na ik zien kan aen haer oogen,
Is zy daer zoo vreemd niet van;
Maer zy wil haer noch wat weeren;
Houd u als een Man met eeren,
Die al by zet, wat hy kan.
XI.
Zy heeft ook al vreemde Schepen,
En daer by noch vreemder grepen;
Agt uw' Vyand niet te slecht:
Want gy zult zoo haest niet zeggen,
'k Zie mijn Vyand onder leggen,
Of dan volgt eerst 't swaerst' Gevecht.
XII.
't Water is niet zonder vrezen;
Door d' ondiept' moet 't slimmer wezen,
Als dat van het Mallegat:
Doch, die na Venetien varen,
Zijn gewent op zulke baren,
Als van 't malle Mallegat.
XIII.
Vaert dan heenen zonder schromen;
En, wanneer gy zijt gekomen
Op het lang gewenschte strand;
Springt dan uit op, dese Kusten;
En wanneer het u zal lusten,
*
Plant uw Standaerd in het Land.
XIV.
Maer om 't middel wel te raken,
En een goede Vrêe te maken.
*
Na de Koninglijke manier; als Alexander, doe hy eerst in Persien quam. Curt. lib. 2.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
61
Vrienden, hoe zouw dat geschiên?
Koning kom, ik zal 't u zeggen:
Als de Roervink is gaen leggen,
Zulje wel haest vrede zien.
XV.
Wilt gy dan nog wat schermutzelen,
En somtijds wat komen futzelen,
Na mijn oordeel, kat kan gaen:
Maer zoo hevig aen te vallen
Altoos op de zelfde Wallen,
Dat en kan ik niet verstaen.
XVI.
KONING, zoo gy wel wilt Sluyten,
*
Laet dan de Getuygen buyten;
Spreekt Haer eens allenig aen:
Zegg', 'k zal deelen, maekt maer vrede:
'k Zal den Scepter, en gy mede
Voeren, g'lijk als Zon, en Maen.
XVII.
Ha! 't is Vrede tusschen beyden,
En 't wort tijd ook om te scheyden,
'k Zal het sluyten met mijn digt:
'k Ben ter wereld gantsch geen waeker;
'k Zeg voort 't lest, ô Vredemaeker,
Weest gedankt voor uwen pligt.
XVIII.
'k Wensch u Bruyd, na zoo veel Slaegen,
Dat gy KONINGEN moogt dragen:
En al zijnze zonder kroon;
Cromwel zouw zijn cor wel geven,
Dar hy met dien naem mogt leven,
Wat hy heeft alree den Throon.
*
Na Koninklijk manier, van Caesar en Ariovistus, Caes. l I.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
62
Aen de fortuyn.
O! Magtige Vorstin, die tussen Vrees en Hope
Gezeten zijt ten throon, voor wien men hoofd en knie
Ootmoedig buygt, op wien elks oogen gaen, en die
De heele Wereld doet in haer gareelen loopen;
Geen Paphos, Delphos, of geen hondert steedig Creten
Bepaeld uw machtig Koningrijk;
Uw Scepter reykt oneyndelijk:
Gy doet zoo wel den Noorman sweeten,
Als d' hitte aen den Moor vergeten;
En deeld uw gaven ongelijk.
Daer al de Deugden zijn self in de Mensch gelegen,
Zijt gy 't, die zig alleen der menschen macht ontrekt:
Dat ziet men, als de Vorst, met Lauwerblaan gedekt,
Rijd op zijn Vreugdekoets, en wederkeerd met Zegen;
Want gy bestierd wel't meest het Lot der Oorelogen:
Het werd een Deugd, een Heldenstuk,
't Geen eygentlijk maer is geluk.
Hoe dik wils; dat der menschen oogen
Door deze schijndeugd zijn bewogen,
Noch dragen zy het zelfde juk.
Soo haest de Dwaesheyd in de wereld was geboren,
Zijt gy, door hare stem, tot een Godin gemaekt:
Die nu, met groot berouw, haer eerste keure wraekt:
Wijl zy u meerder ziet van agtren, als van vooren;
Gy schud de Throonen, dat der Vorsten lenden kraken;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
63
Gy werpt de Myters in het zand;
Of zoo g' u, op het platte Land,
Wat by den Landman wild vermaken,
Gy doet hem, of zijn hoyschuer blaken,
Of bied hem een gevulde hand.
Al wat 'er aessemd moer op uw geboden passen:
Gy doet den mensch somtijds de pols wat grover slaen;
Dan doer g' hem weder met gebukten halse gaen:
Een wijs mans hert alleen is uw gebied ontwassen.
De Goden vreesen selfs uw felle geesselsweep;
De Blixem werd voor u gesmeet,
De Wind staet op uw woord gereed;
Neptuyn doer duyzend rijke schepen
Ten offer voor uw Altaer slepen,
En koopt uw gunst door andren leet.
Maer war is dock uw gunst, een vreugd van weynig uyten
Die, als het Rad weer draeyd, uw vriend bedroefder maekt,
Als die geen, diese noyt voor desen hadd' gesmaekt;
Soo dat het is een zoet om namaels te bezuren,
Noch zoekt m' uw Voorhooft; en veel zien 't ook maer ik blinde,
Mijn oogen blyven onverligt,
'k Geloof ik eer, en ruym zoo ligt
Den oorspronk van den Nijl souw vinden;
Of 't Ho! der onbekende Winden,
Als uw verblydende Gezigt.
Houd eenmael op van zoo standvastig gram te wesen:
En nu 't Ben weg niet weet, hoe 'k voor uw oogen kom;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
64
Soo weest soo goet voor my, en keert u zelver om;
Dat ik de vriendlijkheyt mach uyt uw Aenschijn lezen:
Dat deel, daer gy den mensch alleen meê kond behagen,
Is my alleen maer onbekend.
't Is waer; men is het ongewend,
Van 't onbekend' zig te beklagen,
Maer eyndloos Ongeluk te dragen,
Helpt zelfs het grootst' gedult ten end.
Gy hebt het immers niet verlooft u eens t'ontfermen?
'k Werd moe van met de nek steeds aengezien te zijn,
Soo gy daer in volherd, soo raed my ook mijn pijn
Uw rug te vlieden; en de Wijsheid te omarmen:
Zy is het trouwste, dat ter wereld is geschapen,
Zy geeft verlichting in de smart,
Zy is het, die des menschen hart
Verzien kan met een schootvry wapen!
En 't hooft doen onbekommert slapen,
En die 't verwarde weer ontwart.
Zy wijst den Regten weg om hier vernoegt te leven;
Zy wijst den Regten weg tot een geruste dood;
Zy is het, die tot haer de heele Wereld nood,
Met onvermoeyde stem, om Eeuwge vreugt te geven.
Zy kost voor Romulus den weg ten Hemel banen;
s' Heeft Hercles by de Goôn gesteld:
Door haer is 't, dat soo menig Held
Gestort heeft meerder bloed, als tranen:
Haer Scepter vrijd haer Onderdanen
Voor Ongeluk, List en Geweld.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
65
Ad fortunam, Mihi novercam.
Diceris instabilis Fortuna. Poëtis;
Cum nimium stabilem te queror esse mihi:
Diceris & volucris; pigrâ testudine nobis
Tardior incidis, nec leve corpus habes:
Mobilitate viges, & cunctis brachia libras:
Sola mihi perstas, mordicus & statua es:
O! si sic nobis inverso corpora stares;
Si vultum nostris vultibus objiceres;
Sperarem; sed nunc, nostris conatibus obstas;
Et plus, quam fas est, irrita vota dedi:
Si perstas, certum est, non ultra fallere mentem;
Sed pariter tergo vertere terga tuo.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
66
Aen den heere van Brandwyk, Op zijn kusjes.
Cupidoos Boog lag zonder pees of snaer;
Dies liep ik van zijn pylen geen gevaer:
En sprak verblijd, ik zie niet, dat ik noot ‘ly;
Ik hoef geen harnas, want ik ben nuschoot vry
En 't was by kans ook waer: want alle daeg
Ging ik by schoone Joffers in den Haeg:
Of kreeg ik wat, het raekte my het hert niet,
En 't was een vyertje, dat geen groote smert liet.
Maer doe ik eerst de smaek in 't Kussen vond,
En dat ik quam by uwe Roose-mond,
Soo zoet, soo schoon, soo afgeregt op 't kussen,
Kreeg ik een, vlam, die niet en was te blussen:
Ik minde niet, het geen ik alle dag
Te zien kreeg, maer het geen ik niet en zag;
Ik kuste met gedagten, dat het klapte:
'k Was quanzuys quaed, als my een zugt ontsnapte,
Juyst als ik niet en dagt op Roose-mond
Ik las uw' Kusjes waer ik ging of stond;
Ik droeg by my een mes, dat my kon schaden;
Een zakpistool, dat op my was geladen.
'k Spreek van my zelfs: maer ik was't niet alleen;
Uw' groote Geest behaegd'er meer, als een;
Zy kost met Kusjes duyzenden gerieven:
Ik heb 'er Oude en Grijze op zien verlieven.
Was Cats niet op zijn Hofstee Zonder Zorg,
Had gy haer niet genoyt op Okkenborg,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
67
Had gy haer met de Jagt niet doen vermaeken,
Haer wilt en tam gedierte daer doen smaeken;
Ging Huygens niet na Hof wijk om zijn ruft,
Uw' Roose mond was lang al dood gekust;
Uw' Roofe mond, die 'k nooit soo veel kan kussen,
Dar ik mijn lust ten vollen uit kan blussen.
Waer toe my dan genoot ter Jagt te gaen?
Ik en verstae my diet op Hasepaen,
Waer toe, voor my, niet in den Haeg gebleven?
'k Heb geen vermaek om soo alleen te leven;
Al was uw Okkenborg nog eens soo schoon,
Al wierd my 't aldersoetste zoet geboôn,
Ik ging niet mee; want ik ben hier gevangen;
Ik blijf verstrikt in uwe Kusjes hangen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
68
Ad Leopoldum Primum, Cum Caesar crearetur Francofurti ad
Moenum: MDCLVIII.
Insereris numero Divum Leopolde, novosque
Regnorum titulos teneris tibi sumis in annis;
Ascendis patrium, Claro conspectus in Ostro,
Ad Zolium, triplici Populis Diademate fulges,
Olim Caesaribus stupuit, quos Roma Triumphos,
Quos vocat Augustos, celebrata Tibris in unda,
Quosque Nigrum tremuit sceptris regalibus AEquor,
Et quorum Imperio memorant sudasse Maeotin.
Austria, quos toties redeuntes agmine vidit
Vectrici, & Thracum post se tot colla trahentes,
Assequeris; certae devovens corpora morti.
Impia Turcarum Magnaeque paras Orienti
Occasum, & Tanais victus tua sentiet arma;
Ultimus Europae finis dominabitur Ister:
Victor cognatoque Tago, multum addet honoris
Nut anti mundo, suspiriaque alta trahenti.
Et Ferdinandi, plenis singultibus Vinam
Plorante solator ades; rubicunda tenebras
Ceu fugat Aurora, & dissolvit gramina rore:
Jam Dominum apellant concordi voce Columnae,
Et Regni Proteres; totus tibi panditur Orbis:
Quoque patet, vestris foelax regnatur habenis.
Quod vivas Patris est, sed quod Germania vivat
Id norum LEOPOLDE tuum est! non Austria cladem
Nec diris met uit surebundum Mahometh armis:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
69
Pax tibi loet a placet, in mollia tempora fronti
Scripta geris, non ipse Deus jam Belliger ar mis.
Sed cupit Austriaoâ se Majestatetueri:
Bella juvat Proavos, Tu Caesarpace, PLUS ULTRA
Notus eris: jactentque juas Capitolia Lauros,
Tu non invidias, Mensisque suus stet Julo.
Occupet Augustus, vicinaque tempora, cujus
Illuxit tibi prima dies, cum sceptra decoras
Implevêre manus, laterique accingitur ensis.
Caesareumque tuo Capiti Diadema refulsit:
Illuxit tibi prima dies Augustior illis,
Ut surgas, quorum Menses sunt Nomine noti,
Et semper tibi crescat Honos, ut limit e nullo
Temporis aut spatiis aevi claudat ur in arctis;
Ut Leo Stellatâ, qui lucet in AEthere caudâ,
Hospite jam Phaebo gaudens, sua lumina praebet,
Caesaribus tarde que jubet procedere menses,
Invalidos oestu nimio segnes que calore:
Sie LEOPOLDO tuis illustras facta Parentum,
Et quicquid saeclo mirandum scripta vetustas
Relliquid nostro, nato te Caesare, gaudet:
Deque tuo gestis laudes accendere Phaebo.
Sis Felix; Faustus que tuis, ut tempora dentur:
Queis licet Heroum pacatô cernere mundô
Laudes, ne foeda torpescant fortis facta
Sorde, nec aeternâ res Gestae nocte laborent:
Quae specislum fient mundo: tu Lumen & ipsis
Queis fulges radiis, assurget Fama Parentum,
Ut quos illustres Orbis mirabitur, idem
Ad vestras spectant laudes, LEOPOLDE, stupescat!
Aernout van Overbeke, De rymwercken
70
Op het aenschouwen Van de comeet. MDCLXIV.
Hoe hoog is't menschelijk Verstand verheven,
Wat krijgt Natuyr al takken aen haer kroon,
Dat wondren zelfs staen onder haer geboon,
Het wert haer al, als Moeder, toegeschreven;
Schoon zy daer regen spreekt: Maer hoe mag 't wezen,
Dat yder een soo slegt den weg loopt mis?
Ten zy, dar dit haer blindheyds reden is,
Dat Moeder, min als Vader, staet re vrezen.
Het quaed Geweten slaept; men wit Gods tooren
Niet duy den op zig zelfs of zijn Geslagt:
Daer God nogtans nier haestig gaet, maer zagt;
Die, 't geen lang is verdiend, nog dreygt te vooren.
De gantsche Stad is yverig en wakket:
Maer met wat oog dat elk de Ster aenziet,
Hy en voldoet des Scheppes oogmerk niet:
Het Oog ziet wel, maer het geloof wert swakker.
d' Een meet den op of ondergang, of Roede,
Een roe lang, dig nog langer Roeden dreygt:
Maer geen die knie, of hoofd of herte neygt,
En kust Gods Roe; nog versch geverft van bloede.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
71
d'Een zeyt, het geld den Koning met drie kroonen,
En 't verdre Noord: de Koning roept, 't is vals;
En schuyft die straf misschien op onzen hals:
Maer God die dreygt, daer hy sijn Boo komt toonen.
't Is zeker, dat hy eens zal komen wreeken:
Hy wet zijn Toorn; zy komt dan vroeg, of spa.
Men spreekt vergeefs, als Straf komt, om Gena:
En God zend niet vergeefs een Hemelteeken.
Dit jaer was Vreemd, nog Borgertong niet stom,
Doe Duytstand weend', en dat de Kroon van Prage
Voor Frederik te lastig viel te dragen;
En al de Grenzen kraekten, om, en om.
Tot eyndlijk 't Glas ten eynde was geloopen
Van Gods gedult: het Lant wiert wilt, en woest,
De Steden onbewoond, en yder moest
Zijn zonden met de vlugt, of dood bekopen.
Wat Booden, wilt gy dan, dat God zal zenden?
d' Een preekt op Stoel, en d' ander in de Lugt;
Maer alle beyd', eylaes, nog zonder vrugt!
Elk hoopt voor zig; geen kreund Gemeen' elende.
Zoo zorg ik dan voor My; en eysch genade;
Kom volg my na: want doet dat Yeder een,
Zoo werd de plaeg gekeerd van het Gemeen;
En niemand hoeft Gods toorn op zig te laden.
Geen mensen weer Gods besluyt, tot nog verborgen;
Nog welken weg zijn gramschap nemen zal;
Waer vlugten wy dan heen? na Bethlems stal,
Daer Jezus leyd; die voor ons all' zal zorgen:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
72
Die ons bevryden zal, ten minsten troosten:
Laet dese Ster niet gaen uit ons gezicht,
't Is zeker, dat zy ons tot Christus licht,
Gelijk zy dee den Wijsen uit het Oosten.
Komt Koningen, en (zoo 'er noch zijn) Wijsen,
De weg en is niet swaer, en 't Offer licht:
Een sterk Gebed is van geen groot gewicht,
En doet nochtans Gods Toornschael opwaert rijsen.
Kom, buigd u neêr woor Godes Eengeboorne,
Voor hem, die 't volk met ysre scepters slaet,
Als 't buiten 't spoor van zijne wegen gaet,
En kust den Zoon, dat hy zich niet vertoorne.
Dan zal men zien de vriendlijkheid des Heeren,
Die wet verheft zijn Vaderlijke hand,
Daer mee te straffen 't een' of 't ander Land;
Op dat daer door de andre zich bekeeren.
Dan zal het Oost alleen geen Wierook brengen:
De Moor, de Arabier, de Indiaen,
't Zy hy de Zon ziet op of onder gaen,
Sal by Gods Kribb' zich met Gods Volk vermengen.
Want zijn Gena en bind zich niet aen 't Noorden,
Noch Zuyd, noch Oost, noch aen het warme West,
Zijn Goedheids stoel rust niet in een Gewest,
Maer oveschaduwt at des Werelds Oorden.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
73
Aen mejuffrou N.N. Op haer Eeds. Sevenste Verjaren, Ao. 1669.
Kleine Juffer, groot van waerde,
Schoonste vreugd, die ooit de Aerde
Heeft op Java voort gebracht;
Dien de Zon heeft toegelacht,
Met de andre goê Planeten;
Wij1 Saturnus onder 't eeten
Met dien Mars, dien Rommeltas.
In Bocalen bezig was.
Lage Spruyt van hooge boomen,
Waerder als de Paus van Romen.
Die zijn vunsse rotte Voet
Selfs van Princen kusse doet,
Met of zonder de Pantofflen;
Daer gy ruykr gelijk Genofflen,
Lieflijk, vriendlijk, liberael.
Daer men in een volle Schael
Eens zijn aessem kan herbalen.
Wat 's doch by den Paus te halen,
Als een bang en stuyrs gelaet?
Dat een mensch vertrekken laet,
Met een simple Benedictie,
En een schelmsche Papèfictie;
Die een meenen doet voor wis,
Dat men dan half zalig is.
Valt 'er meer, zoo zijn 't Reliqje,
Ouwe overschoote kliekjes
Aernout van Overbeke, De rymwercken
74
Van een ongetrouwd' Paeps Vrouw,
Die de dood niet vreten wouw.
Waren't bouten van Calkoenen,
'k Souws' in waerheyt liever zoenen,
Als St. Huyberts heylge Baert,
Of des Esels Wonderstaert,
Of de billen van St. Orzel;
Daer toe staet mijn hooft te korzel:
'k Zit dan nog veel liever plat
Agter een goer gansegat,
Daer de Manges het gedarmt maekt;
Die wel koud en wel verwarmt smaekt,
's Avonds, of den and'ren dag,
Na 't op beste vallen mag:
Maer dit moet gy, Vrienden, weren,
Die hier met my zijt ten eeten,
Dat het wis voor 't onwis gaet;
Tast toe, warm is 't ook niet quaet,
Als ik; die niet lang beraedsla:
'k Mag hem nog wel sonder Aetzia;
Maer te wel niet sonder wijn;
Dat 's de Saus, die moet 'er zijn.
Soya, Gengber, Look, en Ritsjes
Maekt de maeg wel scharp en spitsjes;
Maer 't zijn viertjes, die men stookt
Voor een pot, die weynig kookt.
Lust'er vemand ook een vleugeltje,
Of wild gy de man een Vengeltje,
't Is goed; laet my maer de Gans,
'k Zal het wagen op die kans:
Daer kan regr een dronk op smaeken,
Sonder lippen nat te maeken:
Als'er geen goe grond en leyt,
Is het Drinken zottigheyt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
75
't Leyd nog vers in mijn Memory
Van die vogtige Victory,
En mijn 's andren daegsche Kop;
Die ik niet kon tillen op:
Ja, zoo gingt 'er toe, om dat ik
Hongerde, elk vrat zijn gat dik,
En doe kreeg ik Kroes op Kroes:
Dat zelfs d' Echo riep, à Voes.
'k Liet zoo slegt het hagje leggen,
Dat 'k niet meer à moy kon zeggen;
Doe al mijn verstand in 't glas
Plotselijk verdronken was:
En mijn lichaem in het bedde,
Even als een Pissebedde,
Als een kloot in een gerold,
Vrolijk half, half dood gesold:
's Ochtens evenwel verrezen,
Dog niet zonder pijnlijk wezen:
Seker, 't was het zaekje niet.
't Is wel geed, voor Kees, Jan, Piet;
Voor Matroos en Boodsgezellen,
Die den duyvel uyt'er hellen
Dienen souden om den drank,
Al wierd 't lijf nog eens zoo krank.
Neen, hier gaet het vry ordentlijk:
't Is waer, dat ik apparentlijk
't Avond krijg mijn Pijtjedik:
Wie dog, buyrman? gy, en ik.
Maer dat is met smaek verheugd zijn,
Lekkerder als van die Vreugdwijn,
Die men op geslooten. Vree
Vreemd' en Burgers deelde mee.
Ik misprijs' het met van Speelman;
In der daed ik houwer veel van
Aernout van Overbeke, De rymwercken
76
Van zijn onbesweeke Deugd;
Maer ik sterf zeer noo van vreugd,
Als 't door swelgen zou gebeuren.
'k Wil wil drinken uyt den treuren,
Maer niet buyten het fatzoen;
'k Moet het meer als eenmael doen,
Hier is 't buyten vry en zeker,
Hier en bruyd my geen Aenspreeker
Met, Kom morgen op 't Stadhuys
In de zaek van Jan Harpuys,
Maekt nu Maurus weer dilayen,
Niemand spreekt an Bakelayen;
Van Crain Tello Mander sa;
Van de afgesloofde spâ
Voor het wrevelig Macasser;
Daer men meermaels zey, hy wasser,
Als, de Vriend die isser nog:
Van Cronron dat duyvelsspog;
Linques, en zijn booze quanten,
Zelfs na 't woord der Predikanten,
Bondverbrekers in haer gat,
Niemand plaegd my in de Stad,
Dat zijn zaek nog lang zal duyren;
Kostelijke proceduyren.
Of my yemand nu al swoer
By den Duyvel, en zijn moer,
Dat de Hemel 't volk zoo zegende,
Of'et diamanten regende
In het pragtig Golkonda,
'k Schey niet van Batavia:
'k Vraeg na 't goud niet van de Westkust:
Hy mag heen gaen, dien het best lust;
'k Wedd' my niemand op Ceylon,
's Werelds Paradijs, oyt von.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
77
Daer eens Onç'vleysch, maer meest Stokvis,
Voor Matroos de beste brok is:
'k Wil nae Banda niet, of naer
Ambon, daer s'in 't halve jaer
Een schoon mager Kalf je slachten:
't Komt my nimmer in gedachten
Te verlaten zulken Wijn;
Of'k moest moe te leven zijn.
Wat zout wezen na Bengalen
Maynos Vogeltjes te halen!
Kreeg ik meer, stae vast Proces;
Op 't minst van een jaer vijf, zes.
O die edele gerustheyt!
Daer 't Gemoed zig wel bewust zeyt,
Eet nu arme duyvelskop;
Hael uw'beedlaers hart, eens op:
Dit gebeurt u alle daeg niet.
Of Benijders oog 't niet graeg ziet,
Daerom biijft mijn buyk niet leeg;
'k Zit hier niemand in de weeg:
Men gebruykt altoos zijn Gorgel
Niel by 't speelen van den Orgel;
En men zit altoos niet juyst
Met de Strijkstok in de vuyst.
Dar zijn magere playziertjes
Voor de zobre Jufferdrertjes,
Bruyl often zijn 't, in haer graed.
Voor het drooge Mennoos zaed.
'k Wil niet, en ik mag niet handlen;
'k Werd moe, gae ik wat veel wandlen;
Ben ik mijn Hoorens veel,
't Stof dat vliegt my in de keel,
Gelt en heb ik niet te tellen;
Voor gespanne Kallefsvellen
Aernout van Overbeke, De rymwercken
78
Stop ik bey mijn ooren toe;
Alle dingen wert men moe:
Uitgenomen lekker Teeren,
En de maeg met Drank lardeeren.
Maer ik loof oak nu wel ligt,
Dat gy moe wert van mijn Digt.
'k Moet nog vijf zes woorden uyten,
Om mijn wensch daer in te sluyten;
'k Weet niet, hoe ik 't maeken zal:
Wenschen? wel gy hebt het AL;
Rijkdom, aengename Schoonheyt,
Deugt, die in u klaer ten toon leyt;
Ook gezontheit en Verstand:
d' Eerste Dochter van het Land,
Dat de Leeuw met zeven Pijlen
Heeft gebouwt op vaste Stijlen?
Daer het al te warme Oost
Met haer Oegst den Koopman troost.
Valt 'er dan wat meer te wenschen,
Gy gelukkigste der menschen?
Neen, roept daer een schorre keel.
Maer Poëtje, scheelt het veel?
Te verschijnen by de Goden,
Of zig zelfs soo stout te noden;
Dat by Luyden, als gy zegt,
Die soo milt zijn onderlegt
Van naturelijke gave?
Of die hoog daer boven draven?
En nog werd gy niet beschaemt,
En gy meent het u betaemt:
En gy zet u by de Gasten,
Dat soo netjes. of j'er paste,
En dat weer op 't oud Gelag:
Daer je weet, dat men niet en mag
Aernout van Overbeke, De rymwercken
79
Met de Goden komen spreeken,
Sonder handen uyt te steeken,
Rijkelijk van als vervult,
't Is soo; soo ver heb ik schult:
Maer dit dien jer op te weten:
't Is een voorregt van Poëten,
Als men niet te geven heefs,
En soo half op schuyf jes leeft:
Als die Cronjes van de Muyzen
Een naer Oosten doen verhuyzen,
Als die Hoeren van Apol
Helpen 't wilde Hooft op hol,
Dat men haer met woorden vry laet,
Of van andren yet daer by gaet,
Van geschenk; 'k weet daer niet van:
Schelm die meer doet, als hy kan.
Ook soo soud' ik 't my beklagen,
Water in de Zee te dragen:
Dog om niet beschaemt te staen,
En quae klappers te ontgaen,
Sal ik u my selfs op offren:
't Is een slegt present voor Joffren;
Maer die geeft, war dat hy heeft,
Die is waerdig dat hy leeft.
Zes en dertig duyzent uyren
Moet mijn tijd op Java duyren;
Daer is geen minuytjen aen.
Of 't zal u ten dienste staen,
Dit 's alleenig by provisie.
Soo ik eens weerom de Schie sie,
En mijn dienst u komt te pas,
'k Sal daer zijn, die ik hier was;
En op uw geboden acht slaen.
Daer zal na de Oost geen vracht gaen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
80
Of Mejuffer krijgt haer deel,
't Is dan weynig, is 't niet veel.
'k Wensch u vender zoo veel zegen,
Als een mensch ooit heeft verkregen;
Dat uw Zedigheid en Deugd
Strekken tot uw' Ouders vreugd:
Uwe Schatten vry van motten,
Uwe Haerd beschanst met potten
Uw Gedachten sonder list,
Uw Verstand gaef, sonder mist:
Glat uw Aensicht sonder kreuken,
En uw Tanden sonder breuken,
Sonder Exteroog uw Teen,
Sonde Podagra uw Been,
En uw Billen sonder Bloedvin:
Of men roept, daer steekt veel goed in,
't Heeft u van een siekt' gespaert,
Diese soo Prijst, isse waerdt:
'k Weet mijn wenschen groote kracht heeft,
Die vier maenden, en noch acht leeft,
Soud' het selver konnen sien,
Soo men hem hier komt t' ontbien.
'k Roep u alle tot getuyge,
Dat ik 't uit mijn poot niet suyge:
Wacht niet langer als een jaer,
Of men weer quam by malkaer:
Dan fal ik het klaer doen blijken,
Of ik sal de Wimpel strijken,
Dat ik ben geen warrelgeest:
Maer een eerlijk Man geweest.
'k Sal u dan ook, sonder roemen,
Toonen, hoe men my moet noemen:
Een waer seggende Propheet,
Of een liegende Poëet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
81
Aen de selve, Toen haer Eed. Ao. 1671. nege jaren oud weird.
't Jaer is zuyver weder om,
En uw Dag ons wellekom;
Welkom zijn ook al de Gasten,
Die lang na dit dof je vasten.
Waerom dwingd uw Schoonheyt my?
Waerom mag mijn Luyt niet vry?
Die, door 't onverdraegsaem stormen
Van de tijd, de mijt, en wormen,
Een vergiettest is gelijk,
Die nu maenden hing te prijk;
Als is in 't Koor de gulde Helmen
Van de Vyanden van schelmen;
Isser dan geen bidden voor?
Neen; je vat mijn Geest by 't oor:
Die je weet by 't hayr te wringen,
Darze schreeuwt in plaets van zingen,
Wijl uw jaren henen loop
Tot veel duyzend Vryers hoop:
Maer voor eenen uytverkooren,
Die tot zegen is gebooren,
Neem ik ondertusschen af;
En ik zak vast na het graf.
Waer 't niet best dan 't hart te sterken,
Als de herzens te doen werken?
Als met een Cajate lijf,
Slappe knien, beenen stijf,
Lustig in de bogt te springen,
Als de domme hokkelingen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
82
En gelijk een wilde Yer
Hipplen op een beedlaers Lier?
't Is te veel gevergt, waerachtig!
Maer zoet, ik spreek onbedachtig:
Zie ik ginter niet een glas,
Corpulent of 't* Willem was?
't Is, of 't my Apolloos mond zeyd,
Dat het moet zijn een Gezondheyd;
Is dat waer? Adieuw verstand.
Dat 's 'er in; stae ruim van kand;
Want het oude mal komt boven,
Maegd, onmooglijk te volloven,
Soo de Zoon van Semelê
Op zijn Tygerwagen reê
Door het Bruydbedd' van Aurore,
En Titan zijn rust quam stooren,
Doe de geele Indiaen,
Most in zijn gareelen gaen:
Hoe veel meer zijt gy verheven,
Die den Dwinger wet kont geven;
En hem, die zoo prachtig zat,
Doen bekuipen in een Vat:
Even als het Gooys Geboerte:
Gerrit deed' in die Beroerte:
Daer na boor j'hem in zijn buik
Met een onbekrompe kruik.
Komje dan om 't bloed te vangen.
ô! Wat hoort men dan al zangen!
Om en by het Siekebed,
Daer mê den Patient troost, met
Fraey te zullen zijn begraven;
Dat hy van geen lompe Slaven
We der zal in 't graf geleyt,
Maer van Luy van Qualiteyt;
*
Koning Willem de Hensbeker van de Hemade van Rijnland.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
83
Daer men land mee kan bezeylen,
Daer men erfgoed mee zou deylen,
Zonder een krakelig woort;
Volkje van het beste soort!
Onder 't troosten, onder 't praten,
Werd de Vent ook eens gelaten;
Daer mee gaen de geesten heen,
Daer mee zit mijn Moêr alleen:
Weduwe berooyt van zinnen,
Droevig, en ontroerd van binnen:
Niemand, ook de minst van al,
Die haer dan eens aenzien zal,
Dit is 't eynd van de Tyrannen,
Die den Duyvel wilden bannen.
Sloeg hy niet Deriades
Met een Orangkai vijf zes,
Dat 's al dood ter aerde vielen,
Door zijn groote plonderzielen?
Dwaesheyt, Armoed', Podagra,
Pijn in 't hoofs & caetera,
Opperhoofden van zijn Leger;
Hy zelfs leek een Schoorsteenveger;
Want een stok, zes ellen lank,
Rond bekleed met Wijngaertrank,
Die verstrekt' hem tot een Lancie:
(Vrienden, zonder circumstantie)
't Was een Varken in zijn gat;
Zelden mensch; meest altoos zat,
Hoe veel scheeld dat van een leven,
Dat alleen dien werd gegeven,
Dien de gunstige Natuyr
Zegend van haer eerste uyr!
Glans en schoonheyd in de Oogen,
Evenwel wat ingetoogen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
84
En een nederig gelaet,
Schoon 't opzien niet qualijk staet:
Lijdzaem, als men zig kan wreeken;
Swijgen, als men wel mogt spreeken;
Medelijdend' metter daet;
En in alderhande Staet
Vriend en Vyand te erkennen;
Soo zig tot de Deugd te wennen,
Dat haer throon bevestigd werd
In het binnenst van het hert.
'k Loof niet eene van ons allen
Soo diep is in slaep gevallen,
Die niet blindeling souw raen,
Wien dees regelen gaen aen:
Of moet ik u komen wekken,
En in 't ligt uyt duyster trekken?
Is dat Adriana niet,
Die gy ginter zitten ziet?
Zing ik leugenen, of quatael?
Spreek nu vry, en swijgt hier namael.
Seg, is zy die Juffer niet,
Onder wiens gerust gebiet
Wenschten duyzenden te leven?
Moet ik haer dien roem niet geven,
Die haer van natuyr komt toe?
Kan ik anders, als ik doe?
Yemand, dog niet van de besten,
Mogt nu zeggen; 't zijn Requesten
En geen Vaerzen, die hy maekt;
Op dat hy ter Disch geraekt:
Maer al prate hy als Brugman;
Hier krijgt men een sterke rug van:
't Son veel wezen, zoo ik meen,
Dat ik root wierd en ging heen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
85
Liever wil ik Schuymer heeten,
Als haer Deugd niet uyt te meeten;
En wat doe ik, dat éen krenkt?
'k Seg maer, 't geen een ander denkt.
Vrienden, wilt het my vergeven,
Heb ik dit niet net beschreven;
Want mijn adren zijn al droog,
En Me- Juffer vliegt te hoog;
'k Kan haer met mijn pen niet volgen,
Schoon ik had tien stoop gezwolgen
Van Cabesso Hypocreen,
'k Heb nograns gedaen, na 'k meen,
(Onder ons, en zonder misgunst)
Na de regels van de Wis - kunst;
Die den gantschen Aerdkloot net
Op een kleyn papiertje zet;
D;ie de ruy me Hemelszalen
In een spanbreet af kan malen;
Dat m' alleen niet met 't verstand,
Maer ook zelf met eene hand
Aerd erg Hemel t' zaem kan vatten:
Wie souw daerom zeggen, dat de
Luyden, die dit konstig doen,
Yets benemen van 't Fatzoen?
Aen 't verkleynen van de Grooten,
Seker, 't moet zig niemand stooten,
't Diend tot voordeel en vermaek;
En de waerheyt van de zaek
Blijft volkomentlijk in weezen:
Even zoo is 't ook in dezen;
Heb ik wat te kort gezeyt,
't Kan lang werden uytgebreyt.
'k Heb nier meer te zeggen, vrinden:
'k Sal my nogtans laten vinden,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
86
Soo het my werd toe gebragt,
Hef maer op! waer toe gewagt?
Juffer Adriaen' is jarig;
Waerom roept me nier eenparig,
Dit 's een averegize sprong;
Zy werd oud; wy werden jong!
Aen
Mejuffrouw N.N.
I.
Gy nood my wel te gast; wat is 't? ik drink, ik eet,
'k Ben zelver aen den disch wel aen uw zy gezeten:
Vry ik; gy hout u, of gy nergens van en weet:
Maer ik en vind geen smaek in kostelijke beten,
Ik ben verlekkert op uw zoete mond,
Mijn waerste lief, mijn schoone Roosemond:
Maer wat! ik klaeg het aen den dooven.
Dog 't Scheelt my niet; gy hoort mijn klagt, of niet;
Slae maer uw oogen eens op mijn verdriet:
Uw oogen hoop ik zoud gy ja gelooven.
II.
Nog is het my genoeg u maer alleen te zien;
En t' avond is 't gezeyt weer aen uw' disch te komen;
Wat grooter vreugt kom my op aerd geschien!
Dog 's avonds is 't maer vreugd, en 's ochtens niet als droomen.
Ik lag, ik spring! ik raes, ik tier, en gril;
Ik bruyk het al, op u na, tot mij wil;
Dog op het lest bevind ik my bedrogen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
87
Ik pijnig nay om in uw' gunst te staen:
Maer wat ik doe, de zaek gaet u niet aen;
Gy blijft als ys, koud, stil, en onbewoogen:
III.
Nogtans verlang ik al na dezen avondstond.
My dunkt de Zon staet stil; wat nag Apol vertragen?
Of is't, dat hy dees uyr my nooit, of laet, en gond?
Of zit Boôtes wel, die babok, op den Wagen?
Zou wet de rekel meenen, dat hy weer
Zat by zijn steiloor, by zijn lompen Beer,
Om daer de Wagen in het spoor te mennen?
Rijd hy niet voort, zes dagen heeft hy werk,
Te looped om den Dagelijkzen perk,
Sat ik 'er op; ik zouw wel anders rennen.
IV.
Och! dat nu wederom de losse Phaëton,
Om 's Vaders gunst te zien, wierd Voerman van de Paerden,
En zette op zijn Hooft de stralen van de Son,
Het ging veel rasser voort, al kosten 't Zee, en Aerde;
Al zouw het al weer zmelten, wat 'er was:
Al wierd 't Gebergt verzmoort in eygen as:
Al zengde al het Noord en kouwde Landen,
En geen verschil was tussen dag en nagt:
Wie weet, of door dit vuur zijn heete kragt,
Het hart van Roosemond niet quam te branden?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
88
Aen den heere Van Zuylichem:
Toen ik zijn Ed. mijn Psalmboek toezond: na dat tot mijnent de Blyde
Inkomst van zijn Hoogheyd, van Bon komende, (pag. 33. hier voren)
in zijn Ed. presentie had gesongen; waer op zijn Ed. my alle zijne*
Werken vereerde.
Beleefde Heer, doe gy my laest mael singen hoorde,
Waer in mijn keel schier smoorde,
Om dat 'er niemand scheen
Genegen tot den Prins, of vroolijk om 't Gemeen;
Dagt ik niet sonder schaemt', heeft Zuylichem gevallen
In dit onaerdig mallen?
Dat was het niet; ô neen!
Maer eyge heusheyt heefs dien Heer toen overstreên.
Hy, die by Vorsten is gewoon Musijk te hooren,
Leend nu aen ons zijn ooren:
Men heeft wel geele Peen
Met Pastenaken zus op 's Princen disch geleen,
Dat meer is, uwe Joost komt hier, en is geladen
Met uw geleerde Bladen:
Ik heb, zeyd' ik mijn vriend,
Met mijn Zang eer een Boek, als soo een* Boek verdiend.
*
*
Zijn Edelh. Korenbloemen.
Zijn Edelh. Korenbloemen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
89
Verdient? gantsch niet, maer 'k heb't; en dank de gunst uw's Heeren,
Die my wil wijsheid leeren,
En hier uit doen verstaen,
Waer dat elk Vaers een tel, een stap of draf moet gaen.
Dank heb: maer om my niet hier op te verhovaerdigen;
Soo neemt van my, onwaerdigen,
Dit Psalmenboek ter hand,
Wel eer van my gerijmt: op dat gy naderhand
Altoos kond çijffren (soo men Dacht het quam rijsen)
En seggen, en bewijsen;
Soo was voor dees de Man:
Hy is my schuldig, al wat hy nu meerder kan.
AD EVNDEM,
Versibus suis subscribentum:
C O N S TA N T E R .
CONSTANTER scribis, vivis, legis, & tibi constas
Quid murum? solida sire tua carmina Constant
Aernout van Overbeke, De rymwercken
90
Op een vreeselyken vraet,
Die aen mijn Tafel raekte.
Schotels, stae nu ruym, en vast;
Dit 's een Wollef van een gast,
Wiens gelijk niet is te vinden.
't Is een afgrond in 't verslinden:
Tien Tiloosen, goed van smaek,
Vullen pas een halve kaek:
En drie rookende Pasteyjen
Send hy af, gelijk lacqueyjen,
Om voor 't lekkere Gebraet,
Datter noch te volgen staet,
Ruime plaets gereet te maken.
Daer mee spalkt hy op twee kaken,
Als de Wachter van de Hel:
Os, noch Hart, noch Ham, hoe fel,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
91
Of het vloekt de dreygementen
Van zijn tanden. Schijt in Venten,
Die een Oven vraten lens;
Dit 's een Duyvel van een Pens!
Daer een Kalfzijn lijf kan bergen:
't Is niet, als zijn Keelgat tergen,
Zoo men zes Kalkoenen zet,
Met twee Gansen glad en vet,
Om daer mee te schermutseeren.
Wat mach Griekenland braveren
Met haer Milo, die een Stier.
Door swolg in een uur drie vier:
Bloemerherten, was 't een wedspul,
Zonder twijffel, onze Vetsmul
Vrat 'er noch de Hoornen by,
En de Huyd en ging niet vry:
Al zouw men op koussen loopen,
En Crispijn niet meer verkopen.
Spreekt 'er een van Stoop of Kan,
Nergens beter oorlogsman:
Heele brouwten disteleerd hy;
Al de glasen zelfs besweerd hy:
Voor zijn bord, of daer omtrent,
Is het of j' in 't Glashuys bent.
Ments derft niet gerust gaen slapen;
Keulen houd hy steeds in wapen,
Paltz, Trier, en de Moezelkant
Schrikken voor dien Olifant:
Zoo de Ringouw was zijn Thuyntje,
Niet een heuveltie, noch duyntje
Quam 'er ongeschonden af,
Schoon men al heel Vrankrijk gaf
Aan dees woedende Verslinder,
In een jaer, en misschien minder,
Was het zoo ontbloot van Wijn,
Als d' Arabische woestijn,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
92
't Best voor my was, t' accordeeren;
En hem ses stoops daegs vereeren;
Als te lijden overlast
Van soo een onbeschoften Gast,
Voor den dag komt hy 't al halen,
Zonder een minuyt te falen;
Dan ontfangt hy zijn Rantsoen,
Als Matroosen 't Zoopje doen:
Schept noch eens, seyt hy, voor morgen:
Ik seg neen; ik wil niet borgen:
Goên dag, seyt hy, nijdig mensch,
Buffel, Ezel gierigpens.
Ik daer tegen sluyt mijn deurtje,
En kijk stilletjes door 't scheurtje,
Of hy nog niet weg en gaet,
'k Wacht dan, tot ontrent de Sraet
Van hem is getreen ten ende.
Dit 's mijn dagelijkx' ellende!
Dank heb Duyt sland, en de Rhijn,
Die my ransoeneert met Wijn:
Slot, nog deur, nog ernstig kijven
Kan dien Schokkebast verdrijven;
't Wijntje alleen geeft m' een goet lot;
En vrijt my van Behemoth.
Afbeelding van een luys.
'k Ben kleyn, veel vogtig wit, somtijds, en somtijds bruyn;
'k Ben vrugtbaer; want men vindt in mijn geslagt geen Ruyn;
'k Ben trouw, niet als de geen, die anderen om 't goedt dient:
Maer daer ik kom, daer ben ik strakx de naeste Bloedvriend:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
93
Gelukkig; want ik leef, en sterref sonder eer,
Mijn arrigste Party dat is mijn eygen Heer;
Die good mijn kinderen, by duysenden, met hopen;
Zoo dat hem vaek het bloed ten naeglen af komt loopen:
Hy komt my met rapier noch hellebaerd te keer,
Zijn beste wapenen zijn Hout, en Beengeweer,
'k Ben onversaegd, of schoon ik voor de Dood al schrap sta:
Maer 't slimst is na mijn dood, krijg 'k nog een quade klap na.
Op mallebol,
Van den heer A.
Men ziet, dat hooge Klimmers veel
Een haepring krygen aen haer keel:
Exempel aen Piero en Rocus,
En 't volkje van dien Ocus Bocus;
Dat, tot veel duysend in 't getal,
Quam, sonder vallen, tot den Val:
'k Heb ook, vry hooger, en vry radder,
Gek lommen met of sonder ladder;
En dat haer was de hardste saek,
Hiel ik voor 't eenigste vermaek:
Dat quam, dat ik my niet in 't wandlen
Bemoeyd heb met vreemd goet te handlen?
Maer sette d' handen op der aerd;
Dat heeft my van de Galg bewaerd.
En had dit gekste soort van Gekken
Geleerd, in plaets van Draegd te trekken,
Als ik, op hare handen gaen;
Zoo had haer 't Graf ook niet ontstaen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
94
Aen een trouwensgezinde,
Vyt Jvvenal. Sat. VI.
Heeft nu het Vrouwgespook, een Hooft der Duyvelinnen,
Betooverd uw verstand, vergiftigt uwe zinnen;
Wat drommel gaet u aen? of waer vervalt gy toe;
Tot trouwen, dwase Nar? zijt gy uw leven moê;
Geeft dan ten minsten aen geen geylig Wijf ten besten,
Zoo lang daer Torens staen, op Wall', of diepe Vesten.
Om goe koop dood te zijn, daer 's raet toe, loopt te post;
Verhangd u aen een Strop, die maer twee blanken kost:
Want aen een Huw'lijk-strop, daer blijft gy hangend leven,
En moet uw eygen Beul noch kost, en kleeren geven.
Valt dat niet hart?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
95
Eenige puntdichten.
Sannazar II
Epigram. Viderat Hadriacis, &c.
Neptuyn kroop voor den dach, en zach, gelijk bedolven,
De Stad Venetien in 't midden van de Golven,
Hoe datse aen de Zee, en Havens wetten gaf.
Kom zeyd' hy Jupiter, kom nu van Romen af,
Indien gy lust hebt om op uw Casteel te boogen;
En steld my Mavors Muyr, indien gy derft, voor oogen:
Zoo gy den Tiber kiest voor onze Zee, gy zuld,
Als gy de Plaets zult zien, bekennen uwe schuld;
En zeggen van de Steen, die u tot Rechter nooden,
Dat 's menschenwerk, en dit een Meesterstuk der Gooden.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
96
Op de doot van St Mars en de Thou:
Uyt het Latijn overgeset.
Twee stierven een gelijke dood;
De een door 't breeken zijner trouwe,
By zijnen Vriend te vast gehouwe:
Haer schuld was ongelijk en nochtans even groot.
De tong die bragt haer beyd' in 't lyden;
By d' eenen sprak zy al te veel:
En by den ander sweegse heel.
Zoo kan de Tong een mesch of dooden of bevryden.
In Effigim
Cardinalis Mazarini.
Nos tantum Effigiem, vos Corpus habetis & Ora.
Malumus Effigiem; Galle, teneto Virum.
Engelandt.
Een Land zoo eng, daer niet als Kleynen konnen woonen,
Want Grooten stooten 't hooft, en Koningen haer Kroonen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
97
Voorsegging, Op het Trouwen van 't onderstaende paertje.
Onze buerknegt trouwt met Soetje van Dalfze:
Soo Jan niet Slecht is, binnen 't jaer soo kalfze.
Op J.H. Kruls Werken.
'k Zey KRUL, hier is een woord vergeten aen dees' zy:
We1 doet het, zeyd' hy, ey! so schrijft het'er eens by:
Ik zeyd', ik wedd' wel neen, van noyt soo gek te wezen,
Dat gy my zeggen kond, gy hebt mijn Boek gelezen.
Ter bruylofte Van Capiteyn Jan Swart, en juffrouw Susanna Swart.
Het Spreekwoort liegt, wanneer het spreekt,
Dat Swart op Swart niet af en steekt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
98
In het Stamboek van den Heere Aelbregt van Breugel;
Commanderende Aen Cabo de Bon Esperanza:
Daer hy (eendag voor my gekomen) alles in 't wild vond;
waer over zig dikwils aen my beklaegde.
Den 23. April, Anno 1672.
't Hooft van het Hooft der goede Hoop
Vond alle dingen over hoop;
En vroeg my, wat voor raed ik hem daer in kon geven?
Ik zey, mijn vriend, 't is een vuil nest?
Gedult te hebben, is hier best,
Wijl gy gedwongen zijt op Goede Hoop te leven.
't Houwelyk Van N.H. en G.H.
Jan trouwde Trijn, een hoer: niet om 't Geslagt of Goet;
Wat dan? uyt Gierigheyt alleen is 't, dat hy 't doet.
Nu meent hy, dat hy als een Baenderheer, of Drost leeft;
Dewijl hy heeft om niet, dat andre gelt gekost heeft.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
99
Op graef Koningsmark,
Voor Bon gebleven.
De Graef, je weet wel hoe hy hiet?
Die Nieuwerbrug soo balt verliet,
En Swammerdan bagt in 't verdriet,
En Bodegraven heeft bedurven,
Om dat hy zonder slag af stoot
Zig retireerde, buyten noot,
En met al 't volk na Leyden vloot;
Is zeker, dat voor Bon bleef dood:
Nogtans de Boeren wedden durven,
Dat hy souw zijn te Spae gesturven.
Op den selven;
Door, My.
Dit was een Graef; maer met een Koninglijk gemoet:
Want dit is recht een Koningsmerk,
Dat men na 't doen van prijsslijk werk,
Het vuyle lastren van quaê tongen hooren moet.
Op 't Schildery van Ael,
Een licht vrouwmensch.
AEL zoent men om een kroon, is dat niet aerdig?
Daer hare schildery is vijftig waerdig?
't Zijn schoone stukken! ja't, foey! schaemt u Ael;
't Copy is duerder als het Principael.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
100
Op het schrikkelijke Verbranden en verwoesten Van Bodegraven;
Door Den
Hertoog van Luxenburg
Den 30. December 1672.
Het Ys, het Vyer, het Swaerd zijn nu der Dooden graven.
Geen voorspraek heeft het kind, dat vrint nog vyant kent,
By Bakermat of Wieg: dit tuygt ons Bodegraven;
Alwaer geen Maegt en sterft, als na zy was geschent.
Dit was de last van d' Alderchristelijksten Koning;
En strenglijk uytgevoert door d' eerste Christ-Baron,
Komt Heydenen, en roept, na 't zien van dees Verrooning;
Dat Lucifer nooyt onbeschaemder Masque von!
Op de Luyden, die in 't begin van 't jaer 1674. over de Vorst klaegden.
Wat schrolt men op de Vorst! 't is immers openbaer,
Al [...]ijpt het, dat het Weer is na den tijt van 't jaer;
Dees' Vorst helpt 't ongediert van kant met al zijn makkers;
De teering van ons Land, de pesten van ons' akkers.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
101
Op Fytje, Die schoon was; maer Duyvels Vyt haer hals stonk.
F. Gy sweerd me Ritsard, dat uw brand niet is te blussen,
En dat gy niet en doet, als mijn Pourtrait te kussen;
Soo dat de verruw vaek noch aen uw' lippen kleeft,
Hoe komt 'er dat gy My noch kus en gunt, noch geeft?
R. 't Is waer, uw Schildery, die is schier half versleeten
Van 't kussen; maer indien gy wilt de waerom weten?
Waerom dit aen uw' Beeld, en niet aen U geschiet!
De reden die is kort; Uw beeld en aessemt niet.
Op twee juffers, Die een Vaers van My begeerden.
Hier woonen twee Maegden;
Of 'er ymant na vraegden?
't Zijn d' Oudste van Elven:
Zy woonen altans,
By faute van Mans,
Helaes! op haer zelven.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
102
In aliquem, qui Carmini suo, quod ex aliis totum descripserat Raptim,
subscripserat.
Carmina componis, linguam ignoras que Latinam?
Nam scribis Raptim, cum debes scribere Raptum.
In aulum.
Fastu & podagrâ laborantem.
Ivo pauperior, quamvis vult dives haberi,
Aulus; & in tota nulla culina demo:
Rideo, cum vastus tali utitur argumentô;
Et mihi, Stulte, nega credere, cerne pedes.
In effigiem Ducis Chemelynski.
Belligeros primus que clamat ad arma Cosakos,
Tartarasque acies, ad sua signa vocat;
Qui prius occurrit gladiatus Regibus; atrô
Qui patrios primus sanguine tinxit agros;
Qui primus petiit zylvas nigras que latebvas;
Hie qualis Dux est, an Lepus, anne Leo?
In scurram balbutientem.
Quamvis balbutiens mentiri saepe feratur;
Liede tamen, Patriae esse, doxus, te balbutiente.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
103
Op het Propheteeren, dat Louys de XIV.
Koning van Vrankrijk,
Nog van een Rossen zoude omgebragt worden.
Dit 's Lodewijk, die soo veel gruwlen op zijn leên heeft:
Die m' Alderchristelijkst' noemt dit 's d' oorzak, zond' ik raên:
't Gesternte zeyt, dat hem een Rootvos zal verslaen.
Dit 's 't eenigste, dat hy met Christus nog gemeen heeft.
Een ander.
Een Roodvos zal Lovys verslaen,
Seyt een Waerzeggers Geest, of waer, of losjes;
En 't heeft zijn reên want hy heeft door Roovosjes
De meeste Werelt schier verraen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
104
Op Francesco Antonio Capuçijn tot Antwerpen;
Die zij Vader met zingen de kost voor won.
Hadze mijn Vader niet gehad,
Soo had Ik 't leven moeten derven:
En soo der nog in my wat zat,
Sou moest mijn Vaer van honger sterven.
Dat 's nettekens geliquideert,
En fraey de reekening geslooten:
d' Een maekt den ander 't leven, weer:
Wy leven van malkanders....
Anagramma Ad Martinum Trompium.
MARTINUS TROMPIUS,
TU PROMTUS IN MARIES.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
105
Tafelspeelen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
107
Tafelspel van de vyf sinnen, Door zoo veel Perzoonen Gereprezenteert
Op de Geboortverjaring van den Heer N.N. Den XIX. Maere
MDCLXV.
't Gevoel.
Uytgebeeld door een Apotheker; met zijn eene hand stampende, met de ander
drinkende; met een groote fulpe muts op't hooft, een bef met groote spitse kanten om
zijn hals; en twee Eselsooren; op d' een zat een Haen, op d' ander een Uyl: Een
schortje voor zijn Stamper, dat elkmael opwipte, alsmen by een trouw, agter aen zijn
naers uythangende, trok: Rontom zijn middel een riem, verzien met gedroogde
Okkerhafenooten, Saly, bosjes Stroo, Siringen, Urinalen, Balsem, Potten en Doozen,
Stampers en Vijzels &c.
Gezongen en overgelevert door my N.O.
I.
'k Plagt my zomtijts in te beelden.
Dat ik mijn Gevoel was quijt;
Tot ik Cloris weder streelde,
Dan wiert eerst mijn hart verblijt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
108
En van boven tot beneên
Kroop de vreugt door na mijn leên;
Al 't Gevoelen quam by een.
II.
Maer het is met strenge Heeren,
Even als het Spreekwoord seyt,
Dat sy nimmer lang regeeren:
Soo was 't met mijn Dertelheyt,
En mijn Vreugt, in 't eerste groot,
Was te schierlijk kout, en doot;
De Beurs licht, en 't Hooft als loot.
III.
'k Houw het met den Heer van Dusren;
En verandring ongewont.
'k Houw het daer men vijf ses ueren
Pal kan sitten in het ront,
Borsten, Billen bin ik moê:
Neen; het gaet hier beter toe;
Want hier sie ik, wat ik doe.
IV.
Schoon my het Gevoel wel lief waer,
'k Heb 'er noch vier andre by;
'k Ben daer over ook geen Stief-vaer,
En dat bracht steets jalosy:
Want om dese Sin alleen
Bruyden al de andre heen.
Was de vreugt niet ongemeen?
V.
Maer hier proef ik, ruyk ik, hoor ik,
En 't is Kermis voor 't Gesicht.
Maer hier wit ik, haer verloor ik;
't Buyltjn swaer, de harsens licht.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
109
Dit maekt liên, en leden sterk;
't Ander is maer Boerewerk:
Dit 's Voor 't Hof, en voor de Kerk.
VI.
Priesters, Munnken, Klerken, Papen,
Advocaten, Procureurs,
Sach men sich hier aen vergapen,
Meer als aen de beste Keurs.
Heeft het Heydelbergse Vat
Soo veel Vryjers niet gehat,
Als Raet Roemers in haer gat.
VII.
't Wort soo vierig aengebeden,
Om sijn vochtig ingewant,
Yeder voelt, door al zijn leden,
't Vuyr van dese Minnebrant:
Dat ook noyt wordt uytgelescht,
Hoe vet hem de Liefde mest,
Maer wat beurt 'er op het lest?
VIII.
Daegs daer aen die eedle nadorst
Nodigt weêr uw drooge Keel;
Naerje hebt een Schink of Braedtworst
Door geduwt met roggemeel.
Strakx dan na de Vryster heen;
Die men nooyt sag ongevreên;
School sy gaf een Blauwescheen.
IX.
Maer heel anders is 't geleegen,
's Anderen daegs met Broek, en Doek,
Broek die pakt sich uyt de wegen,
Schoon sy hem boot Soete koek,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
110
Met Corenten en Confijt;
Met goê woorden, en verwijt,
Broek heeft 's anderdaegs geen tijt.
X.
PRINCE, die hier quamt te hooren
Mijn gevoelen van 't Gevoel,
Daer gaer tijdt te veel verlooren,
Wijk ik zing, en raes, en woel,
t' Sa nu voeg ik m'er weer by;
'k Houw, ik steek, ik kerf, ik sny:
Boer wacht nu jouw Gansen vry.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
111
't Gehoor,
Verheeld met een Vriesche Turf, als een lang Roggenbrood gebakken, daer aen d'
eene sijde, opgeset was een Jonkertje, op sijn Fransch gekleed; sittende op een groose
Garnaet, met een Phiool in sijn hand: en dit was eygentlijkARION op den Dolphijn,
de Muzijk representeerende.
Aen d' ander zijde was een Pekelharing (om wat hoog te staen, een houte Pen in
sijn Buyk gesteeken) als een Paerdgetoomt, en een Bokking als een Cavelier
schreyelings daer op, een verguld Helmet met Pluymen, een Escharpe van Oranje
om sijn middel, een Kristient met een groen Lint gebonden op sijn Borst, Lobbetjes
op sijn handen, en Laersenter sijde hangende: in d' eene hand een Swaerd van
Parkement: in d' andere een Schild van 't selfde: sijn Vinnen waren sijn Baert: dus
gewapent, en gramstoorig, ging hy een Muysken te keer: dat in een open doosje in
Capucijners klederen voor hem op sijn knyen sat, hem om genade biddende: die
representeerde de Herôs.
Gesongen en overgelevert by C.M.
I.
Wie wil hooren zingen
Een nieuw en kluchtig Lied?
Hoe het Oor, Zijn Gehoor,
Door 't singen schier verloor;
O! door Muzijks verdriet.
Snaren en Veelen’ Die stonden wel ree:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
112
Maer dorstige keelen’ Die waren daer meê
Wie souder dan hooren’ Na Bassen, Tenoren,
Dat droog geluyt:
Neen, neen; ik houw het met de Fluyt;
Neen, neen; ik houw het met de Fluyt.
II.
'k Spreek niet van Orgelpijpen,
't En waer daer Wijn in was,
Of Tabak’ Of Aracq.
Of 't manlijk Knielenak,
Of 't vulsel van het glas.
Een uyrtje te schransen’ Dat doet een meer deucht,
Als nachten te dansen’ Met d' ydele jeugt;
Dan hoort men de darmen’ Te jammerlijk karmen
Met vreemt geluyt:
Neen, neen; &c.
III.
Laet Jenkins, Coeleman, Taylor
Vry springen in de mat,
En al wat’ Van dien schat,
Ooyt England heeft gehat,
Ik veeg 'er aen mijn Gat.
Dan met Allmandes’ B. Deur, B. Mol,
Courantes, Sarbandes, Ut, re, my, fa, sol,
Ook Roundes en liegens’ Voor varkens en biggens,
Of sulk geluyt:
Neen, neen; &c.
IV.
Laet vry de Fransman krayen,
En drayjen dat hy sweet;
Datmen niet’ In zijn liet,
Noch hooft, noch staert en siet,
En 't eerst door 't lest vergeet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
113
Laet d' Italiaen’ Soo Haen, als Capoen,
De Spaensche Maranen’ Haer beste vry doen;
Ik wed zy noyt zouden’ Van tafel my houden,
Met haer geluyt:
Neen, neen; &c.
V.
Duytsland is mijn al te statig,
En geeft voor 't gelt maer wind;
Met een stijf’ Tijdverdrijf,
En 't heeft niet veel om 't lijf:
Dat ik een Pijnbank vind'.
Voor slappe Memorien’ Is 't herssens dwang,
Haer Lietjes historien’ Van zes Velien lang.
Waer mogen die Moffen’ Op swetzen en stoffen,
Men poepsch geluyt?
Neen, neen; &c.
VI.
'k Houw veel van die Accoorden,
Alwaer my wort gezeyt;
Sa, a vous’ Deze Kroes
Houwt net een halve roes;
Doet ever wel bescheyt.
Strak ben ik vaerdig’ Op deze geboôn;
En houwze soo waerdig’ Als die van de Goôn?
Wie kan korter leeren’ Soo net accordeeren;
Met stil geluyt?
Ja, ja; dan houw ik 't met de Fluyt:
Ja, ja; &c.
VII.
Benje moe Musijk te hooren,
Ik heb vry hooger stof,
Van een Helt’ Wiens gewelt
Een Draek heeft neer gevelt;
't Is waer, al luyt het grof.
Van Maguelene’ of van Palmerijn,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
114
Die dappre persone’ Of Bisschop Tulpijn,
Van Adelaerd, Ritserd’ Van Reynouds, en Witsard?
Dat eedle bloed;
En Don Quixotte, vol van moed,
En Don &c.
VIII.
Malegijs dient niet vergeten,
Die Ridderlijke Man;
Die vaillant, door zijn hand,
Rosbayerd, triomphand,
In het Gebergt verwan.
Balkale en Bleccas’ Uyt Lucifers Stam.
En Roeland, die gek was, met Folkerd van Leerdam,
En Klaes van Kijten’ Soo rouw in het smijten,
Of Monterbaen,
En Job, dien wreên Napolitaen.
En Job, &c.
IX.
Pulcinel, Tijl Ulespiegel;
Of Faustus met zijn Knaep,
Hillebrand’ Of die Quand,
Die 's nagts bleef in de mand;
Of ook de Burgsche Paep.
De jonge Jakke, het Vrouwtje van Meurs,
Sonder eeten of kakken’ Of Fortunatus beurs;
De Kaboutermaennekens’ Een schrik voor de Hannekens,
Of holle Jas,
De vliegende Platluys, Neel Schijtkokers tas.
De vliegende &c.
X.
Houwje bek van all' die Snorkers,
Soo Kakelbont van naem;
Als ik eet’ Datje 't weet,
Soo geef ik niet een Scheet
Aernout van Overbeke, De rymwercken
115
Voor al die Helden t' zaem.
Gaet wat verzinnen, van Kuwaerts geslagt.
Van Coppe de Hinne’ Soo deerlijk omgebragt:
Laet ons eerze stinken’ Haer uytvaert eens drinken;
Dat gaetje voor.
Sa Vrienden, volgt mijn op het spoor:
Sa Vrienden, volgt my, &c.
De reuk,
Met
Een schoone Ruyker van allerhande Bloemen; door een hontje bewaekt.
I.
Deed' ik qualijk, dat 'k mijn Hofstee,
Met mijn Tuyn, en Bloemen perk,
Mijn Parterres futselwerk,
En al 't Buytenleven afsnee,
(Daer ik altoos eenig zat)
En quam wonen in de Stat?
II.
Niet in 't Land der Haerlemijten,
Daer soo meenig Tulipaen
Duyzent kronen quam te staen:
Dan zouw my mijn Tuyn verwijten,
Dat ik in een Bloem, de Kleur
Had gekozen voor de Geur.
III.
Maer in 't Haeg je, daer de Grooten
Schijnen Luy van grooten schat;
In die vollekrijke Stat,
Daer geen Poort en werd gesloten;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
116
Welkers grootheyt muyr noch wal
Nimmermeer begrijpen sal!
IV.
'k Moest t' huys alle ding doorsnofflen,
Mijn Cytroenblad, en Jasmijn;
'k Badt dan eens om Sonneschijn,
Dan om regen voor Genofflen;
'k Vreesd', als daer een Bye op sat,
Dat hy al de Reuk op at.
V.
'k Geef een Scheytbrief nu aen Flora,
Schoon de Rosen çierlijk staen,
Men komt daer niet makkelijk aen:
Want men querst sig aen de doren.
Hoe hoog 't velt gepresen wort;
Floras krans is haest verdort.
VI.
Doch is Reuk niet re versmaden,
Alsmen voegt de Smaek daer by.
By exempel, Sellery,
Of Agourkjens, of Salade;
Mits dat al dit goetje staet,
Als een Schild-knaep, by 't Gebraet.
VII.
't Is of 't Spel sprak, sier hoe aerdig
Is elk op sijn plaets geset!
Meester Frans verstaet het net,
En hy is waerachtig waerdig,
Dat hy niet maer eens in Maert,
Maer wel tweemael 's jaers verjaert.
VIII.
'k Wouw mijn Neus nu niet verruylen
Voor de houte Neus van Jan;
Die hy met een kunsje kan
Aerdig in sijn gadt verschuylen:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
117
Als hy bang is dat de kouw
Aen sijn Gevel schaê doen souw.
IX.
Geen Juleppen, of het haetlijk,
Aposema set hy op;
Maer wel een veel klaerder Sop,
Dat de herssens opent daetlijk;
En maekt dat een menschen hert
In een Tong verandert wert.
X.
Prince maekt voortaen geen mentie
Van Extract of Spritus;
Prijst dat aen een Tyribus.
'k Sit hier by de Quinte essentie
Van de Vismarken, en de Hal;
Daer 'k het ook mee houden sal.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
118
't Gesicht
Had een Mol, op sijn achterste pooten staende; in sijn slinker voorpoort een
uytgesoogen mergpijpje, in plaets van een Tuyrtje; in sijn rechter een Graedboog:
een Bril van een Kakhuys om sijn hals, een Passer op sijn Neus; met al dit
gereedschap sterk speculeerende na een Geldkakkertje, op een bankje verheven; een
paer excellente Billen met heerlijke Pandanten vertoonende.
Door D.H.
I.
Ik noem al dit zingen
Onnodige dingen,
Elk doe, wat hy best kan;
Maer tijt te verliesen,
Daer roepen mijn kresen
Te schendig tegens an.
II.
Doch is het bedongen,
Dat geen ongesongen
Mach snijden van de Ham;
Ik sweer, by gans worsten,
Ik song my te borsten;
Op dat ik 'er med' aen quam.
III.
Wat placht ik voor desen
Een honsvor te wesen,
Met Archimedes geslacht;
Doe, 'k om haer Verschillen,
Met Tuytjes en Brillen
Was besig by dag, en by nacht.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
119
IV.
Ptol'meus die miste;
Copernicus giste;
Ik sag, dat Tycho Bra'e
Soo wet als sijn Maet-loog:
Sijn Cirkels en Graedboog
Bedroog soo voor, als nae.
V.
't Moest al na haer wil gaen;
De Aerde moest stil staen:
Neen, riep de andre weer,
Laet draeyjen de Aerde;
Maer hoe dat sy 't klaerden,
Haer herssnen draeyden noch meer.
VI.
Ik hoorde dees' Gesellen
Vat Phoebus vertellen,
Hoe hy de Weerelt omliep,
Hoe hem, voor sijn loopen,
Twaelef Kroegen stonden open,
Die Jupiter voor hem schiep.
VII.
Swijg van je Dispuyten,
Of hout 'er my buyten;
't Is Vreede, daer ik om kom;
En soo j' onderdrukt wort,
Draeyt, datje besukt wort;
Maer draeyt 'er mijn Schotel niet om.
VIII.
En laet 'er mijn Glas staen;
Daer kan ik op vast gaen,
Meer als op uw Almanak.
Hier is, of ik dool ver,
Een seekerder Poolster;
Die nimmer schijnsel ontbrak.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
120
IX.
Hier zie ik Planeten,
Vaste Sterren, Cometen,
Plaiziering, onder een
Soo minnelijk zwieren,
Als een Potje met pieren;
Al 't huysraet is nu gemeen.
X.
Soo trek ik te velt nu;
Sa, Buyrman, dat gelt u,
Doet als ik heb gedaen;
Soo raekt al de luyster
Van 't Nagtligt in 't duyster;
My dunkt ook de Dag komt aen.
De smaek,
Door een rustig Perzoon, met een Deventer-Koek in zijn hand, al
eetende; en met een Metworst om zijn hals gereprezenteert: en gezongen
door C.V.
I.
Elk zing vast, dat hy sweet:
'k Ben tot den Disch geboren,
'k Ben tot den, &c.
Terwijl ik drink, en eet,
Gaet daer geen tijd verloren:
Dat is mijn keel niet leet,
Die swelgt vast zonder hooren.
II.
Courage, moncher Capoen,
Je most my niet ontsluypen;
Je most my niet, &c.
Ik zal u daetlijk doen
Aernout van Overbeke, De rymwercken
121
Door mijn gedarmte kruypen,
Gelaerst, maer zonder schoen,
En u met Wijn bedruypen:
III.
En zeggen; dit is 't graf
Van een ter dood verweezen;
Van een ter dood, &c.
Om dat hy niet meer gaf
Aen Cantekleers Weeuw, en Weezen:
En al zijn Tuyg was af,
Dat Koppe kon genezen.
IV.
't Lijf, in een Pannekoek
Gerolt, in plaets van linden:
Gerolt, in plaets, &c.
Taert is in yder hoek
In plaets van stroo te vinden:
De Doode wert te Broek
Begraven by zijn Vrienden.
V.
Leeuwerkken, by dozijn,
Gaen med' om 't Lijk te zingen;
Gaen med' om 't Lijk, &c.
De Voluntaires zijn
Beappelmoesde Vinken.
t' Sa jonge, lang eens Wijn,
Om droef heyt dood te drinken.
VI.
Ay my! wat kouw is dat!
Het sakt tot in mijn teenen;
Het sakt tot in, &c.
Mijn maegh heeft wis een gat,
De Wijn druypt daer door heenen:
Kom, oppert hier noch wat,
Brengt vaerdigh kalk en steenen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
122
VII.
Wat leyt hier dus bewaert
In sijn drogette Vesten?
In sijn, &c.
Hoe, 't is de pijne waert,
't Is 't Kalfje dat hy meste:
Maek datje't niet en spaert,
Nu alles is ten besten.
VIII.
Een Glas in elken hant,
En 't Vreugdeliet begonnen;
En 't Vreugdeliet, &c.
De Vesten sijn vermant,
De Vyand leyt verwonnen,
Door Ridders vroom vaillant,
Dies brander wy Piktonnen.
IX.
Constapels langt ons vier,
En die gelaên Musquetten.
En die gelaên, &c.
Die rook verstikt my schier,
Het droogt te sterk mijn netten:
Geef weér een Pul met Bier,
Die sal 'k 'er tusschen setten.
X.
Nu isset alles leeg;
Mijn buykje uytgenomen.
Mijn buykje, &c.
Die nu eens tyding kreeg
Om morgen weêr te komen:
Ik wedd' mijn bek noyt sweeg;
Al souw 'k 'er 's nachts van droomen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
123
Corollaria of 't gesicht.
Met hun vyven te samen een stemmelijk opgesongen.
I.
Al genoeg van 't ydel Redeneeren,
Dat 's goet voor een, die gegeten heeft.
Laet ons nu een Deuntje quinkeleeren,
Dat de Voys ons aen de ribbens kleeft:
Drinkt eensjes om’ 't Is weliekom,
Hoe veel my word gebracht.
'k Geloof men de Poëten’ Meest met Apollos scheten;
Want geen van haer, die eens om drinken dacht.
II.
d' Eerste schreuwt ons 't hooft vol van sijn Vryster;
Even eens; of daer yet Raers in was.
'k Houdt mer Bruno, die song als een Lyster;
En besloot elk Rijmpje met een Glas,
't Is schoon vermaek’ Sijn eygen saek
Te hangen aen de klok.
Ik placht een les te krijgen’ Van stil te moeten swijgen;
Of ik was andren daegs de Bok.
III.
't Is de Tweede in 't verstant geslagen,
Die bulkt, en lolt Dullemans Musiek;
En zingt van 't geen, daer wy al niet vragen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
124
Van Pook, Stopmes, Cortelas en Piek
Ja singt vry voort’ Op dat men 't hoort,
Wat Wintbuyls datje kent
Van Ridders, en van Lancien’ Met al haer circumstantien;
Sing, want hier staet geen Dolhuys doch omtrent.
IV.
Dees' was waert, beluyt te zijn met scheeten;
Om dat hy hier derft reppen van zijn Tuyn
't Schijnt een Lusthof, voor die 't niet en weten;
Maer s' vruchtbaer als Pier Wouters duyn.
Hier draegt een boom Kaes, Melk, en Room,
Wijn, Bier, Brood, Vleesch, en Vis.
Waer souw men elders vinde’ Een Linde, bedekt met Linden,
Die soo rijk, van verscheyde vruchten, is!
V.
Dees' moest by een Molenaer gaen woonen;
Daer komt altoos het dreyen wel te pas:
Waer hy steekt Sint Vechter na sijn kroone,
Die somtijts maelt; en niet half soo ras.
Hy draeyt my blint’ Met al zijn wint,
Maekt hy mijn't hooft confuys.
My dunkt dees Brillekramer
Sat beter en bequamer,
Daer de Bril is de Govel van het Huys.
VI.
Onder all' dees opgetrokke Gekken,
Spreekt de Laest' alleenig met verstandt;
Die houdt veel van Speeten af te lekken,
En van stormen met mes en vork in d' handt.
Boullon en Pap’ Is hem te slap;
Dat 't kost voor Lepelaers;
Hy houdt het met Calkoenen
Aernout van Overbeke, De rymwercken
125
Voor buyk en naers te soenen:
En d' afval van gekroonde Oyevaers.
VII.
Lang ons hier een fris Glas, of een Beeker;
't Is van Wijn doch alles wat men spreekt;
De Gesontheyt van den Apoteker,
Die van daeg braef den Witten Turf uytsteekt:
Sa, nu geluyt’ 't Is schoontjes uyt;
En soo der yemant is,
Die daer in vindt een druppel;
Die bruy my met een knuppel,
Dat ik van angst weer soo een glas vol pis.
VIII.
t' Za nu trek ik mee aen het Referaynen;
Want wie maer wil, 't en scheelt my niet een haer,
Meenje, dat ik wil sitten alleyne,
Of ik een Jool, of een Sultoor waer?
Neen seeker niet’ Dat waer verdriet:
Ik heb te veel verteert
Met Waerden en Studenten,
En al die lichte Venten,
Daermen wat meer, als Wagen wielen smeert.
IX.
De Gedichten sijn een recreatie;
Sy maeken eens menschen hart verblijdt:
En verkorten d' al re lange spatie
Van den ouden onplaisanten tijdt;
Het sy Sonnet’ Of ook Ballet.
Of deftig Madriegael,
Of Klinkers, of Rondeelen,
Of Jente Tafelpeelen,
Als 't maer is in suyvere duytsche Tael.
X.
Lang leef, lang leef ons' Signör Franciscus
Die ons dikwils heeft geverjolijt,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
126
Dat geen Pantherdier, nog Basiliscus
Hen in 't graf sleep voor den rechten tijd.
Zijn Wijn en Taert’ Zijn rijp in Maert;
En dat is onzen oegst;
Waer in wy naerstig weken’ Veel meer als de Kerken:
Soo dat by Ons nog Keel, nog Mes verroest.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
127
De verkeerde vyf sinnen, Gesongen op de Verjaerdag Van Den Heere
Aernout van Overbeke, Den 15. December 1665.
Besteeken
Met een houte Huysje, ontrent een voet lang; reprezenteerende het HUYSTE NOUT:
de deur open gedaen zijnde, sprong daer een Mannetje uyt (verbeelde de VERKEERDE
VYF SINNEN) met een langen rok aen, dewelke opgeligt zijnde, zag men hem kakken
Violen, Kannen, Glazen, Tabakspijpen, &c. zijn muts van zijn hooft genomen, zag
men dat al de harssenen daer uyt waren!
De ongevoelige.
Wie beroemt zig op hooge gedagten,
En Braveert op Augustus troon,
't Geluk der ontmenscht Goon?
Die door alle d' onlijdelijkheen
Vier en water verdroeg; storm en swaert heeft geleen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
128
En 't Gevoel niet verachte,
Wanneer hy nu stak in sijn dringenste noot,
En geen uytkomst en sag dan de bleeke Doot.
Siet, mijn Ongevoel moet vol loven,
Die veel van de Scheepvaert houdt,
Of sigh op sijn Rapier verrrouwt:
Die de vlam van een sin vlugge schicht
In sijn borst snel verkreegh, door het lief Blinde wicht.
(Dat geen water kan dooven,
Noch yskoude vocht sich vertoonde soo koel)
Sonder reden verachte mijn Ongevoel.
Wie verkreeg 'er toch in sijne beenen
De Rijkemans Podagra,
Of de Gicht, of he Cheiragra,
Wie toch pijn in sijn hooft; in sijn tandt;
En voor Ongevoel wenschte de helsche Brandt?
Die soo dul is gescheenen,
Dat liever te lijden had droef en quaet;
Dan door Ongevoel soeken sijn droef heyt baet?
Geen Alcides, hoe groot van vermogen;
Door de Door en 't Vuyr begrenst,
Niet om Opgevoel heeft gewenscht.
Geen Apol. die sijn voerman verloor,
Door de kracht var Saturnides blixem gloor,
En met tranende oogen,
En reden, mijn Ongevoel niet en was lief;
En boven sijn Goddelijck wesen verhief.
Laet mijn Ongevoel u niet verdrieten,
Nu gy vreugdigh in desen tijt,
Prince van eeren, weer jarigh zijt;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
129
Shoon een ander, in steê van uw Taert,
Liever wenschte om Rodemonts Hillebaert
Laet ons liever genieten
Uw mildheyt van Taerten en lekkere Wijn,
Die van 't mes en van tant ongevoelig zal zijn.
De doove.
De Doof heyt zal ook een te voorschijn treden,
En toonen, dat zy voor 't Gehoor niet swigt,
Of geeft u 't Oor een vreugt, die 't breyn verligt?
Ik leef naer reeden,
En volg mijn pligt.
In d'Oorlog kan 't gekerm my niet vertzagen;
Geen grof Kanon, noch Tromp de moet ontschaekt;
Geen Trommel, nog Trompet ons vromer maekt;
'k Geef Doove slagen,
Daer men zielen blaekt.
In Vreede wil ik na geen Tweedragt luystren;
'k En Hoor nog quaet, nog zotte klapperny;
Oorblazers heb ik nimmer aen mijn zy:
Die Gloor verdustren,
Wijs ik ver van my.
Had Paep Granvell de Doof heyt uytverkooren;
Geen Droes hem 't Oor had door geblaes gewont,
Geert Midas zig de Maet eens Esels vont;
Soo, zonder Ooren,
Hy by Phoebus stont.
Weest Doof, ô Prins, voor die ontkennen willen,
Dal gy weer jarig zijt voor deze mael;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
130
Al bood Jupijn, zelfs uyt zijn gulde Zael,
Voor jouw Vaers billen
Zijnen Blixemstrael.
De reukeloose.
Of schoon de Reuk u deed' beminnen,
't Geen u 't zoetste scheen;
Ik schat de Reuk de minkste der Vijfzinnen
En vermaeklijkheen.
Roemt op uw Reuk, soo veel 't u lust;
Door Reukloosheyt mijn lust wert uytgeblust,
Om mijn vermaek in kouw te vinnen,
Om mijn vermaek, &c.
Heeft dan mijn Neus geen Reuk verworven
Van Parfum, nog ook
Van Muskus, 't Breyn is weder niet bedorven,
Door haer scherpe Rook.
Weg met Civet, en al het geen
Naer Wierrook sweemt, de vrugten der Sabeên;
'k Ben zulk een laf heyt afgestorven.
'k Ben zulk een, &c.
Laet Poel, Privaet, of Goot soo stinken,
Dar het hert u borst;
'k Sal om dien stank niet eens te minder drinken,
Met of zonder dorst.
Om Duyvelsdtek, nog Strinkgranaet,
Ik in den krijg noyt Oorlogsschip verlaet;
Geen Stinkpot doet my 't hart ontzinken,
Geen Stinkpot doet, &c.
Had Glieken eer de Reuk verlooren
In 't Troyaensch gezigt;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
131
Geen rasse dood haer was uyt Pest gebooren,
Door Apollos Schigt.
Had Romen mê die gonst genoot',
Eer Curtius vol moed haer Poel toesloot!
Nooyt droevig eynd hem was beschooren,
Nooyt droevig, &c.
Indien, ô Prins, de Min u porden
Om een hupze Meyt,
Uw Priem en Zabel vast aen 't Lijf te gorden,
Naer uw zindlijkheyt;
En dat uw hand juist in en Kreuk,
Vol vischreuk raekte, zijt maer zonder reuk;
Nu gy weer jarig zijt goworden,
Nu gy weer &c.
De blinde.
De Blintheyt is nu lang genoeg verdagt,
Haer Armoe voor de werelt swaer geagt,
d' Onwetenheyt dient eens te gront verjaegt;
Vermits de Blintheyts vreugt geen eynde krijgt
Vermits de Blintheyts vreugt geen eynde krijgt
Door 's Lichaems paelen,
Of schoon dag en nagt verjaegt.
Indien ons Oog geen vreugt nog voordeel ziet,
't Siet nevens dit ook niet het minst verdriet,
Geen Gorgons hoofs ons Marmre Beelden maekt.
Door 't aldersterkst vergift der Addr', of znootste,
Door 't aldersterkst vergift der Addr', of znootste, Bazilisken
Geen Blind mensch ter dood geraekt.
Had Regulus maer Blind geweest eer 't ligt
Aernout van Overbeke, De rymwercken
132
Der heete Zon hem scheen in 't flaeuw Gesigt,
Cartaeg' hem door 't Gesigt niet had verwoort:
Had Edipus de blintheyt van Tiresias,
Had Edipus de blintheyt van Tiresias
Genooten,
Noyt was zijn verderf gehoort.
Geen Minnenijt ons door 't Gesigt komt aen;
Wy zien neit Vrouw met ander' in 't bedde gaen.
De toorn hier door wert van Diaen ontvloon.
Had Cadmus nazaet zijn Gesigt dog in de
Had Cadmus nazaet zijn Gesigt dog in de
Wieg verlooren,
Niemant zag Acteons Kroon.
Of schoon, ô Prins! ons Oog geen ligt bezag,
Wy zien van daeg uw bly Geboortedag;
't Geloof ons toont, dat nimmer 't Oog begreep:
Dies wenschen wy, dat gy moogt Blind van deze,
Dies wenschen wy, dat gy moogt Blind van deze,
Wereld scheyden
Als uw jaren gaen om zeep.
De smakeloose.
Stemme: La Contesse Nouvelle.
Of ik schoon mijn tong, verhemelt, en mijn mont verbrande,
Ja mijn gantsche Smaek verloor,
'k Acht dien brand voor scha, nog schanden,
Nog met droef gekners der tanden,
't Veyl verlies der Smaek aenhoor.
'k Schep mijn grootste vermaek,
Soo ras ik daegs ont waek,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
133
In de Smakeloosheyt van het fijnst gevoel.
Nimmer staet mijn breyn gespannen
Voor verwijftheyts Richterstoel:
Maer bemin met 't Pronk der Mannen
't Grofts bejegenen, 't ruwst gewoel:
Lekker, nog ontmant, nog kints my niemant recht mag hieten;
Vratig was ik nimmermeer:
Niets en kan my meer verdrieten,
Dan de Wijn in 't lijf te gieten;
En te schokken als een Beer.
'k Haet de Wijn wet Ys;
De kostlijkheyt 'k misprijs
In de Spijs, en Drank, en Rook, en Min, en Baen.
Weg met Hazen en Konijnen,
Met Pastey, of Taert of Vlaen,
Weg met Fransch en Rijnsche Wijnen:
Water kan mijn dorst verslaen.
'k Spil geen geld in Kost of Rook, of nodelooze Dranken.
'k Houw van Nieskruyt nog Toebacq,
Nog van andre scherpe Stanken.
'k Wil u 's morgens licht bedanken
Voor den Alzem, of Aracq,
'k Spil geen ochtent-tijt
Met vratig groot ontbijt
Van Boullonnen, of Patez de Mazarin:
's Middaegs ban ik van mijn taeffel
Al het lekkre Bier en Wijn,
En ik zet de Struyf en Waeffel,
By de Smaek van Flerecijn.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
134
't Leven soud' my lichtlijk van Pythagoras behagen,
Soo Spartaensche minder was,
'k Sal noyt Curtius beklagen,
Nog na andre nootdruft vragen,
Dan 't gebruyk van mes, en glas.
Weg met Mark' Antoon,
Zijn Wellust dunkt ons hoon;
Of wel Cleopatr' hem nog soo deftig scheen,
'k Sal na Nectardrank niet haken,
Nog naer andre Godlijkheen:
Nog by 't vuyl ver Ammelaken
Al mijn Smaek en lust besteen.
Prins, die door konst de Smakeloosheyt Smaek kond geven,
Laet mijn Sang u Smakelijk zijn:
Soo begeer ik, al mijn leven,
Naer geen andre Smaek te streven;
Dan na Grieksche Ambrozijn.
Zijt gy dan verjaert,
En schept Smaek in Taert,
Of een Haes, of nieuw gebrade Kalikoen,
Laet de Smaek van alles varen
Om u tot dien disch te spoen,
Daer de Blind' en Doove scharen
Voor de Smaek haer muts afdoen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
135
Phrenetique toesang van een, Die alle zijn vyf Zinnen verlooren heeft.
Stemme: Ostez, luy la Soutant.
Ik die uyt 't Rijk van Ondren
Hier zonder Zinnen kom,
Op mijnen Toethoorn bromm',
En door 't gegalm der Wondren
Den Prins Astolph maek stom;
Ik die uyt 't Rijk van Ondren
Hier zonder Zinnen kom.
Soo Jupiter zijn Blikken,
En Donder neerwaerts kleunt,
Daer elk zig sterk voor kreunt,
'k Schijt, in de plaets van schrikken,
Dat Lucht en Aerdboom dreunt.
Soo Jupiter &c.
Laet 't Vuyr re voorschijn komen,
Strax wert mijn yver gram:
Of dan Vulkaen hier quam,
'k Souw voor zijn gloet niet schroomen;
Maer blaekren zelfs zijn Vlam.
Laet 't vyer &c.
Laet AEool stormen spillen,
En buldren op de Zee;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
136
Drink ik maer een santé,
Al zijn Geblaes sal 'k stillen,
Als eer Neptunus dêe.
Laet AEool &c.
Of dan de een of d' ander
Der Zeegoôn speelt de haen:
'k Sal als weleer Vulcaen
Den stormenden Scamander,
Hem in zijn Hol doen gaen.
Of dan de een &c.
Of Pluto mé wouw grauwen,
Quyt raekt' hy Prozerpijn:
De Helhond sal, in schijn
Van Vrintschap met zijn klauwen,
My nedrig, vriendelijk zijn.
Laet Pluto dan vry &c.
'k Wed Mars zijn Swaerd in schede
Wel houden sal voor een,
Die na mijn Weezen scheen,
Of 'k joeg, als Diomeed dêe,
Hem voor den Drommel heen.
'k Wed Mars &c.
Sal houd' en dat met reên.
Laet Bacchus 't Bakkers snoeren,
En maken geen getier;
Want drink ik Bottelbier
Met swavelige Boeren,
Ik jaeg hem door een vyer.
Laet Bacchus &c.
'k Lag met Vrouw Junoos pralen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
137
'k Prael over meer dan Mans,
Weg Venus met uw glans,
En dartle minnestralen:
't Minnen heeft hier geen kans.
'k Lag met &c.
Laet Pallas haer nooyt pijnen,
Met Gorgons mengelmoes
Mijn kop te maken kroes;
Want raek ik eens aen 't grijnen,
'k Grijn slimmer als de Droes.
Laet Pallas &c.
'k Lag met uw' hondert handen,
Gy Briateesche Aep;
Want zoo ik maer eens gaep,
Strax vliegt gy door mijn tanden,
Dat men geen nagel raep'.
'k Lag met uw' &c.
Laet haer de Goon bedaeren,
En heerschen in haer Hof;
Want die 't my maekt te grof
Van al die Hemelscharen,
Mael ik zoo kleyn als stof:
Laet haer &c.
Pan mag zijn Snater snoeren,
En piepen op een Riet;
Want wood' hy zijn Gebiet
Ook buyren Bosschen voeren,
'k Bragt al zijn doen tot niet.
Pan mag &c.
Laet Satyrs Ryjen danssen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
138
En wentelen in het gras;
Want soo der een maer was,
Die tegens my wouw kanssen,
'k Vild' hem als Marsius.
Laet Satyrs &c.
Of my een Nymph beminde,
En om mijn weermin badt,
Tot wien ik weersin hadd';
'k Gaf haer een Kas vol linden,
En een schop voor haer Gat,
Soo my een &c.
De sneegst' der Toverhoeren,
d' Aldervervloekste Kol
Maekt my de moet noyt dol;
Of raekse maer mijn schoeren;
'k Druk haer den Balleg vol.
De sneegst' &c.
De slimst' der Barrekijkers
Moet voor mijn gramschap vliên;
Want die my 't hooft komt biên,
(Schoon 't schuym der Starrekijkers,)
Laet ik mijn Globus sien.
De slimst' &c.
Swijg van Achilles machten,
Van Peleus heldenmoet;
Want was hy snel van voet,
Ik sneller van Gedachten,
Van Voer, van Hand, en Moet.
Swijg van &c.
Laet Ninus Babel stichten,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
139
Voor die de Wereld wint;
'k Acht Cyrus voor een kint;
Die voor een vrouw most swichten,
Schat ik veel min als wint.
Laet Ninus &c.
Laet Alexander swijgen,
En door vergift vergaen;
Laet Caeser buyten staen,
Die na sijn Burgerkrijgen
Door 't Moordmes wiert verdaen.
Laet Alexander &c.
Praetme nu van geen Helden,
Daer van men heeft gedicht;
'k Ban haer uyt Oor en Licht,
En wil haer naem niet melden;
Mits ik voor niemant swicht.
Praetme nu &c.
Prince.
Prince, laet doch mijn Reden
Diep in uw Zinnen gaen,
En acht het voor geen waen,
Dat ik, uyt Zinloosheden,
Uw bly Geboort' vermaen.
Prince &c:
Blind u uw Moeder baerde,
Doof in de Weereld bracht,
't Voelen had weynig kracht,
Smaek was van geender waerden,
De Reuk noch min geacht:
Blind u &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
140
'k Wensch u 't Gevoel te geven,
Dat u de Doof heyt vlied',
Met Oogen eeuwig ziet,
Dat uw Reuk noyt zal sneven,
Zoo lang gy Smaek geniet.
't Wensch &c.
Wilt gy dan 't Oog verlichten
Door zuyvre gloet der Wijn;
De Smaek door Ambrosijn,
't Gevoel door Taerten stichten;
Niemant zulks leet zal zijn.
Wilt gy u dan &c.
Wilt slechts de Reuk bedenken,
Met zoetheyt graeg Geriek:
('t Zy dan voor Pool, of Griek)
Wellust voor 't Oor wy schenken,
En geven uw 't Muziek,
Wilt slechts &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
141
De contra Vyf sinnen, of te Mijn Antwoord tot Dankheb.
't Ongevoel.
1.
Fijn man, Ongeveelig knecht,
Deed men u niet beter recht,
Dat men uw, in plaets van stoelen,
Een gescherpte Heekel gaf?
Want gy kont het doch niet voelen:
En je Gat weet nergens af.
2.
Dat uw Ongevoeligheyt,
Voor Bancquet, wiert toegeleyt
Een dragt van Capittelstokken;
Daer med' wierd het ras bekent,
Of het waerheyt was, of jokken,
Dat je Ongevoelig bent.
Tegen den Dooven.
1.
Hier komt noch een Doove an,
Die zijn leet niet hooren kan;
'k Was vaek met hem in de Kroeg,
Dat de Klok al luttel sloeg:
Als men doen riep, kom, ga voort:
Swoer hy, 'k heb geen Klok gehoort.
2.
Twee heeft hy 'er maer gewis,
Schoon dat hy geen Midas is.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
142
Vraegt hem eens hoe smaekt uw Wijn?
Hy seyt, 't kan soo laet niet zijn:
Segt, dat hy ons nooden moet;
Hy vraegt, hoe veel kost dien Hoet?
Tegen den Reukeloosen.
1.
Voor den Reukeloosen scheeten,
(Dat 's geen proef die vast moet gaen)
Laet den Aers dan open staen:
Want soo sal men daedlijk weten,
Als het Rookt, dat men schier kropt,
Of zijn Snuyver is verstopt.
2.
Is de Quijlgoot dan bedorven,
Is dat snotterig Riool
Dood, gelijk een doovekool,
Is 'et 't leven uytgestorven?
'k Weet noch een Remedie: wat?
Steektse in Elsjes warme Gat.
Tegen den Blinden.
1.
Slaet de harden aen de Kan,
Sorgt voor 't leven van de Glasen:
Want hier komt een Blindeman,
En die sal soo duyvels raesen,
Dat de Doove wakker wort.
Kan hy 't met zijn Oog niet vinden,
Handen zijn 't Gezigt der Blinden.
Waer door 't alles nederstort.
2.
Waer toe Bloemen om mijn Taert?
't Kan Homerus niet vermaeken.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
143
Wat doet soo een Gek op Aerd',
Die geen vrugt vind in roo Kaeken?
Soo eens Aeltje van der Plas
Voor hem neder quam te huyken:
Zouw de Gek niet moeten Ruyken
In wat Landschap dat hy was?
Tegen den Smakeloosen.
1.
Geeft hem Water in zijn gat,
Die geen Smaek in Wijn en heeft.
Wat verbruyder Beest is dat;
Die niet waert is, dat hy leeft’ Die niet waert is, &c.
2.
Onsmaklijke Smaekloos,
Is het Bakhuys nu vereelt?
Of is het verhemelt voos?
Dat veel Kuykens heeft geteelt’ Dat veel Kuykens heeft &c.
3.
'k Loof de darmen zijn te vol,
En despijs wil niet beneen;
Want hy Porcust hier als dol:
Misschien smaekt hem dat alleen’ Misschien smaekt hem &c.
4.
Soo je wilt na huys toe gaen;
Maekt dat u geen Varken hoort;
Of het ranst u daetlijk aen,
En vermaent u uw Geboort’ En vermaent u &c.
Toegift.
1.
Virgilius, met zijn Trovaensche gedachten,
Was bezig met greynen by dach, en by nachten,
Was bezig met &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
144
2.
Ovidius raekte een schandelijke Balling
Om dat hy met Julia te veel in de Stal ging,
Om dat hy met &c.
3.
Horatius, die Leepoog, en ongemeen' Kl...
Was Caesers Panlikker, en Mecenas Flikfloyer,
Was Caesers &c.
4.
Martiales is stigt'lijk, maer scheert 'er de gek mêe;
Hy spreekt van een Kous, of hy van een stuk Spek snêe,
Hy spreekt van een &c.
5.
Wie heeft grooter Gek als Lucanus gekeken;
Die met zijn pen heeft zig sellefs doot gesteeken!
Die met zijn &c.
6.
Soo dat ik van heden nog gistren heb geweten,
Du de Spiritus van Gekheyt zit in de Poëten,
Dat de Spiritus &c.
7.
Nog zijn ze my welkom met al haer groove dooling;
Om dat ik wel eertijts met haer in een School ging,
Om dat ik wel &c.
8.
Sy hielpen my stempen; wie wouder voor dood sijn?
Hier ziet gy wat trouwe Vrienden in noot sijn,
Hier ziet gy &c.
9.
Weest welkom dan Gekskens, en drinkt fray in orden;
Want wie hier geen Gek is, die moet'er een worden,
Want wie hier geen &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
145
De amoureuse Zodiac, Figuerlijk Gedemonstreert, en Seer propertjes,
en Muzijkael Gezongen; op minnekijn;
Den 31. May 1667.
De introductie; cuipido Spreekt.
1.
Is 'er ymant mijns gelijk
In het Helsch, of Hemels Rijk?
'k Roem op Blixem, noch op Donder;
Paphos kroon en draeg ik niet,
Maer die Pracht leyt noch ver onder
Mijn almogende gebiet.
2.
Leg de Goden in de schael,
'k Weeg meer, als zy altemael.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
146
Ik behoef geen Speer, of Deegen,
'k Steck geen Specie in mijn zak,
'k Ben om Vestes niet verleegen;
Naekt te zijn geeft meer gemak.
3.
Gaen mijn Makkers eens te gast,
Wat is daer al spooks aen vast!
Sonder Juneos Beste Tabbert
Wil Jupijn niet met haer gaen:
En soo hy zin Kraeg beslabbert,
Moet hy 't Sommen laten staen.
4.
'k Loof, dat Pallas niet en at,
Soo s' een Koussebant vergat.
Venus heeft een flauwt' gekreegen
Van verstoortheyt; slechts om dat
Mars haer had verkeert gereegen:
Somma, altoos schort 'er wat.
5.
Bacchus, Phoebus zijn wel naekt;
Maer geen van haer tween vermaek:
d' Eerste is een Kalvren Maeklaer;
Maer haer vleesch deugt nuchtren niet:
d' Ander is een vuyle Kaeklaer,
En ontdekt al wat hy ziet.
6.
Zie 'k op Vee, en Menschen neêr,
Elk bemint my even zeer;
Want ik ben de God der Liefde;
't Zy 'k haer gaf nootzaekelijk quaet,
't Zy 'k haer voor een nacht geriefde,
Niemant, die mijn Dienst verlaet.
7.
't Rookt altoos op mijn Altaer,
Of 't een klomp van Aetna waer:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
147
Rokken, Koussen, Onderbroekken,
Hangen op voor Wapen-tuyg,
Ook Bebloede rotte Doekken:
Maer dat offer valt wat ruyg.
8.
Lucifer heeft wel geleert,
Dat zijn Rijk door my vermeert:
'k Offer hem veel duyzent zielen,
Die door list, en valsche Eên,
Dikwils in een Poel vervielen,
Daer geen gront en was beneên.
9.
'k Merk, al is 't Vee nog soo dom,
Dat het na zijn Staert loopt om.
Als de Katers zijn aen 't Krollen,
Houw ik Choorzang in mijn Kerk:
En al zijnze blint de Mollen,
Zy gaen op de lucht te werk.
10.
Was 't niet al in rep en roer,
Doen de helsche Pluto swoer
Zig te wreeken, of te trouwen?
'k Loof hy bang was, dat Jupijn
Hem een Papje zogt te brouwen,
Om zijn Erfgenaem te zijn.
11.
Al zijn volk was op de been,
Duyvels, Monsters onder een,
Drooke Reuzen, dolle Venten,
Ront met Duyvelsdrek besmeert;
Ja hy had zelfs d' Elementen
Tot oproer gedebucheert.
12.
't Zag waerachtig zuur daer uyt;
Tot op 't lest zijn schoone Bruyt
Aernout van Overbeke, De rymwercken
148
Hem gedwee maekt'; als een Hantschoe,
En soo maklijk als een Lam,
Daer meê bruyd' hy na zijn Landt toe,
Na zijn kot, daer hy-uyt quam.
13.
Alles dient my, wat 'er is;
Menschen, Duyvels, Vleesch, en Vis.
Maer, vaer wel, ik moet vertrekken;
Wijl ik maken moet van daeg
Noch een hallef duyzent gekken,
Die my wachten even graeg.
14.
'k Kom nu niet weer in een Jaer;
Of 't quam ik noodsaekelijk waer:
Maer die in zijn Winkel wandelt,
In plaets van de Maillebaen,
En de Stamper wat veel handelt,
Daer heb ik geen vatten aen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
149
De hoop-en troos-teloose.
1.
Mijn zuchten, en tranen zijn swakke Raetsheeren;
't Zijn zobere Troosters, die 't lijden vermeeren;
Heele dagen’ Duert mijn klagen: maer hoe verdrietig is 't,
Te weenen en steenen, voor dattele ooren,
Die niet en hooren?
Soo gy de helleft most lijden,
'k Geloof gy zoud u soo zeer niet verblijden.
Soo gy de helleft most lijden, &c.
2.
Of is het vergeefs op uw' Goetheyt te hoopen?
Waerom zet het Graf dan zijn bakhuys niet open?
'k Sou wel garen’ Heenen varen; maer och! helaes! de Dood
Is soo ongevoelig op alle mijn wenschen,
Als d' aerdsche menschen;
Waer 'k my keer, of heenen wende,
'k Ben blint, en zie geen uytkomst van d' ellende.
Waer 'k my keer, of heenen wende, &c.
3.
Wijl ik dan ben willig om van hier te scheyden;
Soo bid ik, laet my dog uw hand vergeleyden;
Om na dezen’ Vry te wezen, van al het ongemak,
Dat ik al te dikwils met mijn droevig klagen
U quam mishagen.
't Souw tot rust van beyde strekken,
Wanne er de Aerd' uw' onrust quam bedekken:
't Souw tot rust van beyde strekken, &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
150
4.
'k Heb meer als genoeg van mijn lijden gesproken;
'Mijn tranen zijn moê, mijn oogen gebroken;
k Voel het levers’ My begeven. Maer nu begint mijn vreugt,
Nu'k my door de swaerte van mijn ongelukken
Voel onderdrukken.
Leef lang, leef lang, ô! mijn Schoone;
Op dat een ander weêf tijt hebb' u te loonen.
Leef lang, leef lang, ô! mijn Schoone.
De welvergenoegde.
1.
Wie is 'er, die niet Wenscht uw' Staefte wezen:
En uw' vriendlijk Weesen,
Met Wat strafs vermengt’ Niet dagelijks Offer brengt;
Die vry wil leven, Moet zig niet begeven
Ter plaetse, daer uw' Oog zijn kracht verspreyt:
Want de schoon' Aurore,
Versch geboore,
Wijkt voor uw' lieflijkheyt:
2.
Men mogt u by de Dood wel vergelijken,
Waer voor 't Al moet wijken,
En did wat zy vint’ Zoo oud als jong verssint.
Geen grijse hayren’ Konnen zig bewaren
Voor uw gewelt: ja zelver Nestor zouw
Weer op nieuws ontfonken,
Door uw Lonken,
En denken om een Vrouw,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
151
3.
Uw' Hals, uw Boesem, en volmaekte Leden
Derf ik niet ontkleeden;
Wijl het alles is’ Zonder gelijkenis,
Gy, die de Roozen’ Doet van schemte bloozen,
't Albast, dat zig met recht op schoonheyt roemt,
Wierdt terstondt hovaerdig,
Zoo 't was waerdig
By u to zijn genoemt.
4.
In hardigheyt leyt Marmer by u achter;
Nochtans zijt gy sachter
Als het fijnste Bont’ Datm' oyt in Moscou vont:
En noch van binnen’ Voert gy sachter Zinnen.
Zoo dat geen Momus tong u kan misdoen,
Die venus dorst laken,
Om het kraken
In 't danzen van haer schoen.
5.
Hoe moedig dat de Leeliên 't hooft opsteeken;
By u vergeleeken,
Is haer witte pracht, Als schoorsteenroet geacht.
Noch doen dees' Gaeven’ Uw niet hooger draven!
De zedigheyt geeft u een beter Leer:
En uw goe manieren,
Die ver çieten
Uw' Deugden noch veel meer.
6.
Zoo lang mijn Mond by u zich mach ververschen
Acht ik 't Rijk van Perssen,
Ja de gantsche Aerd’ Niet een spoog waters waerd.
Laet Schepters, Kroonen’ By Princen woonen;
Het zoetste Reuk werk, dat de Moor ooyt vond,
Is my bittren Alssem,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
152
By den Balssem,
En wellust van uw' Mond.
7.
Gelukkig Lot van een oprechte Minnaer!
Die, als een Verwinnaer,
Krijgt dit schoonste Schoon’ Een Meesterstuk der Gôon.
't Schijnt, na my voorstaet’ Dat my noch door 't oor gaet
Uw' stem, die swoer, dat ik u maer alleen,
(Schoon al d' andre t' zamen
By u quamen)
Behaegd', en anders geen.
8.
De uuren kruypen voort, gelijk een Padde:
Dat zy vleugels hadden,
Als de grijze Tijt’ Ik wiert veel eer verblijt:
't Souw mijn gedachten’ Vry al wat versachten,
Die alrijt bang zijn voor een dat, of dit:
Want hoe kan hy wezen
Sonder vreezen,
Die sulk een Schat bezit?
9.
Miin Troost verkort dan door uw gunst de tijden
Van mijn droevig lijden.
Doet gy 't niet, soo wort’ Mijn Leven self verkort.
Laet doch mijn hoopen’ Eens de vrees ontloopen:
Als g'in mijn bed sult rusten met gemak,
'k Sal dan mogen lijden,
Dat de Tijden
Voort kruypen, als een Slak,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
153
Teunis de boer, Dapper Geschooren.
1.
O Bloed! die een gantsche nacht mocht eens op zitten,
Niet by het Geboert' op de Bierbank te kitten,
Maer wel by mijn Jopje; het was my wel waert,
Uyt de Stal van mijn Spaerpot, het alderbeste Paert.
2.
Ik hebze soo lief, dat ik liever souw willen,
Uyt liefde, haer bijten een stuk uyt haer Billen,
Als van een dubbeld gevoerde Booteram,
Of van een Pekelharing, of een schoone Kermisham.
3.
Zy gaet nog soo vierkant, en hegt op haer Kooten;
Ik wedd' zy wel t' evens sprong over twee Slooten:
Die haer wilde volgen, dien soud' Ik wel raên,
Had hy geen goede Springstok, 't volgen te later staen.
4.
Al zeyt malle Meeuwes, daer gaet maer een Slurf heen;
Ik ken haer natuur, en verstant in het Turstreen:
Zy heeft ook twee Hammen, 'k geloof niet by lóo
Datter deur is te byten van de scharpgetande vlóo.
5.
Zy heeft ook twee Harden, daer m' op mag vertrouwen;
Waer wêe, s' over al schier, haer selfs kan klouwen
Die boorts' in haer Neusgat, gelijk een Fret:
Is rijk; ze bedroopt zig met haer eygen vet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
154
6.
Haer Borsten gaen onder haer Oxels niet schuylen;
Daer zijnze re eêl toe, of zy moesten pruylen:
Soo net, ongekreukt, en soo ront staenze voor,
Als een gemest Aersgat van een luye Pastoor.
7.
Haer Hals, en haer Voorhooft, ongeblutste Wangen
Zijn Schakels en Fuyken om Vryers te vangen:
En waer menze aenraekt, s' is soo glat van huyt
Als een jonge Leeuwerik, die versch heeft geruyt.
8.
Haer Oortjens die staen haer so root en so wakker.
Trots alle de Werken van Louw, de Potrebakker,
Haer klaere bruyn Oogjes die glinsteren daer by,
Als van die Spaensche Bokking in de Leydsche Antomy.
9.
Gy lijkt by de andre Boerinnen te wezen,
Als een goer aerdig Kneutje by spijtige Meezen:
Want zy u benijden, en maken 't u soo suur,
Als het Schaep by de Wolven; dat verbeelt 't Avontuur.
10.
Soo gy u eens woud' aen mijn zijnde verwarmen,
Ik drukt u 't Ingewant van vreugt uyt jouw Dramen;
Daer zouw op 't Schabelletje staen Eeten gezet:
Want in geen zes weeken quam ik eens uyt mijn bed.
11.
Wy zouden den gantsche nacht jokken en deunen:
En maken geen Booter, maer Jopjes en Teunen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
155
By dag zoud'we henglen, of rijden met de Kar,
En Keuninkjes worden, als jongens met de Star.
12.
By avond dan zouden wy boerten en jokken;
En met ons gezang de Kikvorsjes lokken:
Of steeken een Raexhooft om hoog in de lucht,
En vangen 't zoete Vleetmuysje in de vlucht.
13.
Ik heb nog een Biggetje, 't is waert te verhalen,
Dat braef op kan zitten, en aerdig Bout halen:
En troetelj' hem, segj' hem, kom hier malle Gek,
Soo wert hy Soo wriendlijk, en likt strax je bek.
14.
Gy hoeft dan geen Huysmeyt, het kan de vloer lekken,
Het mag, voor zijn hooft, een heele Snees drekken:
't Is soo een juweeltje (ey! slaet het niet af)
Als Porcus voor dezen Syphalis wel gaf.
15.
Maer soo 't u bevuylt, of verveelt met zijn blaffen:
Men zal 't op uw Jaerdag op Taeffel doen schaffen,
En nooden de Bueren: maer 't Ve1 moet 'er of;
Dat souw 's Winters dienen voor Bont in jouw Mof.
16.
Of houwje van Vooglen, ik heb nog twee Uyltjes:
Die zijn sonder weergaê, maer zy vallen wat vuyljes:
De eene vliegt na, en de ander die put.
In somma al mijn Goetje is van ongemeen nut.
17.
Dan heb ik nog een Bloetvink, soo heerlijk gesnavelt;
Al hadd' ik 'er onder hondert na gekavelt:
Dit zit vast en tekt zig, en reykhalst na Jouw;
Hy schreyt tranen met tuyten, als by zit in de Kouw.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
156
18.
Daerom zeg ja, eer ik een ander by't oor vat,
Wijl ik staeg vervolgt wort van Jannetje Goorgat:
En Besje zag Dieuwer soo garen de Bruyt:
Die weet mijn Patrimony tot op een halve duyt.
19.
Lest zey zy, ô! vrientschap, een Snoep- reyzie heugt fel.
Hoe staet die koele Troever? Nu Teunis, je meugt wel.
En had ik op dien tijt om Jopje niet gedacht,
Ik had, by mijn Boxem, mijn selven verkracht.
20.
Als 'k jouw dan soo lief heb, souw jy 't dan niet meenen?
Soo za 'k me verdrinken 't diepste van de Veenen;
Dan ben ik, soo ras als mijn Stefdag verjaert,
Verandert in een Turf; soo 'k soo vees Eer ben waert.
21.
Had ik dan't Geluk, dat Gy my quaemt Treeden!
Soo zoud ik nog denken aen d' uyren verleeden;
Aen uw Lippen uw Boezem, uw Billen, uw Schoot,
En tusschen beyden opzien na d' Oorzaek van mijn door.
22.
En so 'k aen den Haert quam, dan souje vinden zitten
in mijn verdort Ingewant nog oude birte:
Maer warmt u dan tog niet boven de Knien,
Of werp m' in uw Test om verder te zien.
23.
Oorlof gy Rederijkers, leert uyt mijn Propoosten,
Hoe dat een Vryjer in alles zig moer troosten.
Want so 't my lukt, hebb' ik een Sondag een Gebot:
En so 't niet lukt, ben ik in een jaertje verrot.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
157
De indifferente.
1.
IK heb belooft mijn Lief in als' te volgen;
Maer nu zy heeft de grootsheyt ingeswolgen,
Werd' ik groots als zy,
Wat scheelt het my,
't Is niet weer mijn Vrindinne,
Die boven my meer andre kan beminnen;
Maer verkiests' 'er twee,
Ik neem 'er ses: Zy valt war licht van zinnen;
En zoo doe ik meê.
2.
Nu schep ik lust in rotzen, remen vliegen;
Hy moest vroeg op staen, die my zou bedriegen;
Want ik gae ter Jacht:
En werdt het nacht,
Ik houd met Bacchus bende;
Zijn Tonnesalf verstrekt mijn moede Lenden,
'k Siaep getuft, en stil:
Cupido kan ik als een Gek versenden,
Of 't was in April.
3.
't Is waer, ik heb uw liefde vaek gepresen,
Uw hyzijn placht mijn Hemelrijk te wezen;
Maet dat 's nu gedaen.
Waer schort het aen?
Walcht u het dagelijks eeten
Zoo zeer, dat gy my daerom kondt vergeeten?
Smaekt het nu als Look,
Dat eertijts waren kostelijke beeten?
Wel; my dunkt, het ook.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
158
4.
Nu gy uw winkkel zet voor andren open,
Daer ik allen Contant plag in te koopen,
Zeg ik, 't is niet wel.
'k Leen dan mijn El
Niet langer aen een anger;
Elks goed weêrom; wy sckeyden van malkander.
Schoon gy klaegt om 't zeerst,
Weet, dat ik zonder reden niet verander;
Want gy deed het eerst.
5.
Nogtans, soo komt het noyt in mijn gedagten,
Dat ik uw Waer souw t' eenemael veragten:
Dog, dit is 'er of;
Uw' beste Stof,
Door dikwils te ontvouwen,
Heeft hier, of daer, een stoot, of neep gehouwen:
Maer 'k vergeet dees ramp;
Wijl ik in Linnen handelde, en Vrouwen:
Daer meê zijn wy kamp.
6.
Ey, neemt een voorbeelt aen het Vee, en Meschen!
Plant eens de Noormans daer zy zelver wenschen,
Zetze in Napels neêr:
Ik wed m'er weêr
In 't kort zouw seggen hooren;
Brengt ons ter plaetze, daer wy zijn gebooren:
't Paert, het domme beest;
Wil niet verby de Kroeg, in spijt van Spooren,
Daer 't is wel geweest.
7.
Wel, dat ik dan mijn Vrijsters eens liet loopen,
En zetten 't hert voor Lydia weê open,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
159
Soud gy van uw' zy,
Uw' vryjery
Met andre wel verleenen?
En achten meer mijn Woorden, a1s haer Sweeren?
Segt maer neen, of ja:
Want welk van beyden, dat gy zult begeeren,
'k Volg uw altoos na.
De pedant, Alias Poëta Lureatus.
1.
Ik groet u Luerecy, indien gy schept behagen
In modeste Luyden, die Tabbaerden dragen.
De Deugt die bestaet niet alleen in 't Rappier.
Was zelfs niet Achilles een ellendig dier,
Indien hy den Blinden niet hadde gehad,
Die van hem maekt mentie van blad tot blad?
2.
Denkt niet, dat Hans Coenraet dan ook een slecht Soldaet is:
Want Rintelen zag my Poët a Laureatus.
Of wel al mijn geest bestaet in 't Latijn;
Die niet kan van alles, moet Tiribus zijn.
Al wouwj'et in 't Engels, of plat laponées,
Ik wed, ik mijn liefde wel kragtig bewees.
3.
Maer dat 's van mijn Wetenschap zimpel het Praeludie;
Want namaels tot Marpurg Voltrok ik mijn Studie:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
160
De Antecessores der Godtheyt, en 't sus,
Verseit met den Rector Magnificus,
Die waren ter Smaus, of Promotiemael,
Zoo vrolijk zy sprongen, als Verkens altemael.
4.
Maer zoo 't noch te doers stond, ik wedd' den Dichter dezes,
Allen van uw Schoonheyt formeerde zijn Theses:
En zoo 'k opponeerde, ik zouw uw glans, zoo,
Klaer toonen in Barbar', of in Baroco;
Of ab Emumeratione Portium;
Want 'k ben een beëdigt Magister Artium.
5.
Ik ben uw Individum; maer daerom Lief niet Vagum,
Om dat ik by avond, en juyst niet by daeg kom,
't Is buyten mijn schult, de crusa is dat,
Ik even een Purgans, oder Schijsdrank in had:
Die 'k meende waerachtig, dat sliep in mijn lijf;
Wijl hy niet werkte, voor dat het sloeg vijf.
6.
Maer al mijn Geleertheyt die laet my plots verlege,
Als gy u my stelt Ex Diametro tegen,
Dan haep'r ik, dan staem'r ik, en lijk een Pedant;
Ja, dan Eclipseert mijn beste verstant:
Daer anders alroos het jong Jufferschap
My zey; 't Vryjen past u zoo wel als de Kap.
7.
Gy zijt een Plantijns, Vincents, of Stephanes Drukje;
Waer datje gedrukt bent, je bent een net Stukje:
't Zy dat ik uw Letter, als Ront, speculeer,
Of die als Curçijf weêr considereer:
Het Tijtelplaetje belooft boven al,
Datmen in het Boek niet quaets vinden zal.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
161
8.
Mogt ik met u om gaen na lust, en eygen begeeren,
Ik souw u dan Likken, en zuyver Planeeren;
ik souw u soo netjes vergulden op Sneê,
Als't Segrijn Kerkboek van onse Dorothê;
Alleenig de Slooten die mosten daer van,
Daer quest men zijn handen te lichtelijk an.
9.
Ik souw mijn Devis ook in het ront van uw Platje
Soo çierlijk schrijven, of 't was op een Draetje,
Soo fijntjes, of 't was met Appelles Pen çeel,
Soo glad, als Saturnus zijn Bekkeneel.
Den inhoud zou zijn, Festinalenté,
Of, Nolinimus altum sapere.
10.
't En is niet gezeyt, ook altoos te moeten leezen;
Ik kan by 't Geselschap wel vrolijk meê wezen;
Ik zny heel' Historien van fijn wit Papier,
Uyt Reyntje de Vos, dat schalleke Dier:
'k Maek Klokjes van Peeren, of Swaentjes, so 'k wil
En Cijffers graveer ik in Cytroeneschil.
11.
En soo gy met Vaerzen uw Taert wilt hebben verheven,
Gy hoeft geen woort aen een Dichter te geven,
Van een Anagramma, of Chronosticon,
Men mijns gelijken in Duytslant niet en von,
Van Musica ben ik niet misgedeelt;
Ik heb veertien jaer op de Cither gespeelt.
12.
Wat hebje aen Mans toch, die eeuwig op de Jagt gaen?
Het Bed altoos heeft 'er een onnutte vracht aen:
De Honden en Pols staen te vyven gereet;
Dat doet al haer Vet versmelten in sweet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
162
Dit heb j'er in 't eynde alleen van te bet,
Een drooge Haes op Tafel, een drooge Haes in 't Bed.
13.
Daerom, schoonste Lief, denkt liever op Hans Coenraet;
Die Keerel die weet, wat met Vrouwen te doen staat
Die blijft 't huys, in plaets van kroeg waerts te gaen,
En hebjem van doen, je spreekt hem maer aen.
Ey, spreekt 'er uw Oom en Petemeuy eens van;
O! sullenze zeggen, hy dient u, die Man.
14.
Al willens soo heb ik van mijn Schatten geswegen:
't Is beter niet veel, als met onrecht gekregen.
Een deftig Hart ziet maer op 't Edele Bloed.
Mogt ik u bezitten, ik vroeg na geen Goed:
En wierd 't van uw Vrienden voorzigtig bestiert,
Souw 't wel konnen lukken, dat ik Rector wiert.
15.
Wat scheelden 't ons dan, al kregen wy geen Kindren;
Het souw onze vreugt in't minste niet vermindren:
Want andere, die 'er meer hadden als wy,
Die leenden ons garen een gantsche party:
En soo wy ook deelden soo wel van haer Goed,
Als wel van haer Kindren, soo had' ik goê Moet.
Vaer wel, ô mijn Philis, mijn Jo, mijn Maguelone;
Orion begint zig te helder te toonen,
En wenkt my vast toe, dat gy rusten moet:
Vaer wet dan, Maer Harmpje, uw Meyt zy gegroet.
Weet, dat ik haer, soo ik ze zie by geval,
Een Hierogliphicum op uw Naem geven zal.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
163
Het oud besje totebel Aen Ritsaert,
1.
Ritsaert, wilje Rijkkaert worden?
Doet uw' oogen maer eens open,
En verlaet uw' Irus Otden,
Die zig voed met ydle hope,
Die zig voed met ydle hope.
2.
Want die op Hoops Wagen rijden,
Hebben d'Armoe tot haer Voerman;
Schelt die, als gy zijt in lijden,
Maekt hier een varken, en een hoer van, &c.
3.
Waer het dan niet beter, dat gy
Lief zeyd' tegens Oude Wijven?
Want daer vind men altoos wat by;
Is 't geen jeugt, 't zijn ronde Schijven, &c.
4.
Dat 's Extract. ja Quintessentie
Van Graefschappen, Landen, Steeden,
Van Marquis. en Excellentie,
Dorpen, Hofsteên, Heerlijkheden, &c.
5.
Dat 's de Zenuw der Soldaten,
d' Ord're van de Regimenten;
Dit 's de Tong der Advocâten,
En de ziele der Studenten, &c.
6.
Maer stel j'er niet veel geloofs in,
'k Bidje; zegt, war heb j'er tegen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
164
Als een gekke Philojoophs zin,
Die geen Gout en had te wegen? &c.
7.
Die wel zey', te zijn het beste,
Gelt nog. chatten te beminnen;
Maer als men 't bezag op 't leste,
Leerd' hy selfs om Gelt te winner, &c.
8.
Let eens op die Kroonen Dragen,
Hoe haer Geltzucht d' Indianen
Uyt haer Erfgoed deê verjagen,
Om haer Vaten af te spannen, &c.
9.
Steden ziet m'er om vernielen,
Bergen ziet m'er plat omloopen:
Hoe veel duyzent mensche zielen,
Ziet men niet om Gelt verkoopen! &c.
10.
'k Kan gebeuren, dat men vinden.
Of door list, of door gewelt lost;
Maer 'k wed Orpheus Beminde
In de Hel laet, soo het Geld kost, &c.
11.
't Silver is 't Sop van Medea,
Dat de menschen jong kan maken:
't Kan het Land volk van Guinéa
Leeljen strooyen op haer Kaken,
12.
Houd gy dan nog d' oude vlagen?
Roep nog al, Bes ik hoor niet?
Gaet het aen de son vry vragen,
Die al 's Werelts hoeken doorzien, &c.
13.
Of de Rederijkers dichten;
Dat hy selfs genoeg te doen had,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
165
Met twee Goddelijke lichten,
Als hy Clitie om een soen bads, &c.
14.
'k Meen niet, dat hem sulke buyen
In een Eeuw, misschien, eens plagen;
Wij het Noorden, en het zuyen
Over hem niet heeft to klagen &c.
15.
Want by houdt zijn oude Loopbaan
In d' warmte, daer men 't Goud, by
Hee e platen, siet te koop staen:
Daerom, Ritsaert, komt, en trouwt my, &c.
16.
Moedig treedt de Son in 't Oosten,
Als een Bruygom; maer in 't leste,
Moet hy zich vermoeyt gaen troosten
In de schoot van 't late Westen, &c.
17.
Of u Schoonheyt is gegeven,
Gy sult eens aen 't dalen raken:
Laet dan d' avondt van mijn leven,
Als een Rustplaets, u vermaken, &c.
18.
Weest onk vry, gelijk de Son is;
Gaet den gantschen dag besteeden:
Maer dit zy uw Avondvonnis;
Denkt om Besjes stramme leeden, &c.
19.
Of de bloos verliet mijn wangen,
Of mijn Borsteschryfjes weeken;
'k Sal daer twee Stokbeursen bangen,
Daer geen Schyven in ontbreeken, &c.
20.
Dat zijn Borsten, die niet buygen;
Stokvisch souw m'er op af beuken:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
166
Daerom soo kunt gy Melk uyt suygen,
Zonder dat de Uyers kreuken, &c.
21.
Of en zijt gy gantsch gees Melkmaan,
Zuygt 'er Wijn uyt, en Gebraden,
En Gesooden; daer houdt elk van:
Hoe! soud' Gy het dan versmade? &c.
22.
Of maekt Klaertje u 't Verstand dol
Met haer Jeugt, niet met haer Deugden?
Och, mijn Vriend, 't is maer een hand vol
Van vernis, en valsche vreugden, &c.
23.
Wil j' 'er even wel meê paren;
Och! gy sult haest met uw' handen
Zitten, niet in Klaertjes hayren,
Maer uw eygen Kop aenranden, &c.
24.
Dan moet Ritsaert resolveren
Of tot een Klapwakkerschaepje
Of het Gilde der Stront-beeren,
Of een eerlijk Smokkeltapje, &c.
25.
Valt dan liever in mijn armen:
Want men kan zig by mijn Schrijven,
Meer als by twee Billen warmer;
Drinken, en behouwen blijven, &c.
26.
Wil j' 'et Oog met Jeugt verraden,
Liever als uw darmen mesten?
Vaer wel: denkt, dat ik u'rade
Niet tot mijn, maer 't uwen besten, &
Aernout van Overbeke, De rymwercken
167
RONDOMLEELYK AEN RITSAERT.
1.
Soo gy 't Oog alleen wilt verblijden,
d' Andre Zinnen gebrek laten lijden,
En om de Bloos van een levent Coleur,
Soo klop ik voor een Doovemans deur:
Maer ik wil hoopen, dat u het Verstant
Veel versiender oogen heeft in geplant.
2.
Wat 's doch Schoonheyt op 't schoonst' genomen?
Yets, dat by daeg betoovert uw zin:
Maer wanneer de nacht is gekomen,
Siet gy 't niet, maer gy beelt het u in:
Soo gy wat kort van Memory dan zijt,
Raekt gy, met den dag, al uw' Schoonheyt quijt.
3.
't Is zijn Gedachten, na mijn oordeel, tergen,
Dat men een Bakhuys juyst onthouden moet;
Dat 's nachts u wel yets Stouts durft vergen,
Daer het by daeg u niet naer en voedt:
En dat u seyt, eer de Haen heeft gekrayt,
Geeft my, dat eertijts heeft mijn Moeder gepaeyt.
4.
Schoon Venus niet mijn jeugt was genegen:
Juno en Pluto die waren mijn Peet;
Daer ik een Pillegift van heb gekregen,
Die men het Cornucopia heet:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
168
Dat meer geacht wierd door 't heele Land,
Als Venus haer Schoonheyt, en Pallas Verstand.
5.
Geen Paert, daer soo scharp na de Spoor hoort,
Als all' de Vorsten doen na mijn Gebied:
'k Maekze Schild wachten van Jannetjes Voorpoort,
En Appointeez van Nier, Griet Barber:
Julius, Albert, Philippus Louijs;
Schoonse verscheelen handel ik op een wijs.
6.
Dit alleenig konj'er op zeggen;
Die kunsten kan dit Besjes ook wel,
Maer wat scheelt het by nachten te leggen
By Oud, gelapt, en rimpelig vel,
Daer d' Hand altijds op struykelen moet,
Of by een glat wambais, en by Jeugdig bloed?
7.
'k Zoud noch wel nemen, uw Lust to verwekken,
Als ik u quam iets lekkers aenbiên;
Soo gy niet zijt van dat zoort van Gekken,
Die maer alleen na 't uyterlijk zien:
Van wien de Winkel geoordeelt maer wort;
Niet na de Waren, maer na 't Uythangbort:
8.
Legt een Viool eens neêr zonder speelen,
't Lijkt maer een Romp, een Hout zonder spraek,
Maer wanneer de Kunst hem komt streelen,
Strekt hy weêr tot een heerlijk vermaek.
Let op het Schaekspel, of op 't Tiktakbort:
't Schijnt maer een leur, soo't niet gehandelt en wort.
9.
Soo ook, de Keurs verbergt veel Schatten,
Die men soo wel niet met het Verstand,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
169
Als wel met de Handen kan vatten;
Dat ook de wakkerste Keerels van 't Land,
Die niet garen yets fraeys overstaen
Voor dit Lid, in questie, veeltijts blijven staen.
10.
Maer moet ik wijkken voor Klaertijs bruyn Oogen,
Hebje veel liever de Zael, als het Paert:
Die, at willens, wil weezen bedrogen,
Maekt zig een anders meêdoogen on waert.
En die zig selfs voor Hond heeft verhuert.
Vret Knokken, soo lang als zijn leven duert.
11.
Hartzeer zal zijn uw bloetvrint, en makker,
En uw speelnoodje zijn suster Ellend;
's Ochtens ten vijven dan benje al wakker,
En denkt op 't Achterst', niet op het Voorste End:
Soo dat al 't Schoon eerst veranderr in Niet;
En weêr uyt Niet in een lastig Verdriet.
12.
'k Had eens een Lied van Martino Pesenti;
'k Song, als ik ging, als droomend', als ik at:
Maer al wat ik 'er nu slechts omtrent zie,
Al is het slechter, 't is beter als dat.
Men wert het moê, dat men dagelijks doet:
Voornaemlijk, als men 't niet doen wil, maer, moet.
13.
Meenje dat Eva souw hebben gebeeten
Soo smaeklijk in de Verbodene Vrucht,
Soo 's had deselve altoos moeten eeten,
En anders geen spijs? zy hadd' het ontvlucht.
Slaet het Kalfsvleesch van Simon de Rijk.
En kiest dan 't schoon arm voor het leelijk Rijk.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
170
14.
Klaertjes Jeugt moet in 't eynde versterven,
Maer het Gelt raekt zijn luyster niet quijt:
Billen, en Voorhooft, Buyk, Borsten die kerven;
Daer het Gelt glat en effentjes slijt.
d' Ouderdom nergens haer vrinden en vindt:
Maer het Oudste Potgelt is 't meeste bemint.
15.
Silver, en Gout kan de Weereldt bekooren;
't Zijn trouwe vruchten, geteelt uyt haer schoot:
Wie haet de Kinderen uyt hem gebooren?
Maer wie bemintse niet to in der doodt?
Daerom vertoornt niet dat eedle Metael,
Of gy blijft een Nar, Bok, verschooven en kael.
RITSAERTS ANTWOORT. AEN TOTEBEL. EN RONTOMLEELYK.
1.
Wat raedt, om nu mijn selfs op 't best to overweeren?
Och! dat een Pater dees twee Duyvels wouw besweeren,
Die, ik Faustus was, my loopen achter 't gat:
Of at ik nu een aem vol van Weywater hadt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
171
2.
Soo graeg, als ik de klank van Besjes geld mocht hooren,
Soo noô had ik haer tong met rammlen aen mijn ooren:
Maer Baer verdort gebeent dat rammelde wel 't meest,
Niet anders, of het waer een Weefgetouw geweest.
3.
Zy bukt, en valt in een, gelijk een Boere Kakhuys:
Zy spreekt geen enkel woort, of so spougt my in mijn Bakhuys;
Dat doet, haer Montslot is of weg, of gantsch veript,
En noch soekt Totebel eery Sleutel tot haer Slot.
4.
Haer Pan is gepolijst, daer bayren eerst op zaten;
Die hebben wijsselijk dat quade Hoost verlaten,
Haer stadig preurlen deê haer grijsen voor den tijt:
En Besje is niet 't haer, maer 't hayr is Besje quijt.
5.
Haer Oogen zijn gelijk als Moordnaers in haer hollen;
Niet om dat zy het Haert Vermoorden van haer Pollen;
Maer dat zy schuylen gaen, van 't druypen heel vermoeyt,
In een Spelonk met mosch, en onkruyt ronts begroeyt.
6.
Haer Oxels zijn verwulft, en uytgeholt tot hokken
Voor vunssche Bongsems, of Saletten voor de Bokken;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
172
Zoo 'er een Civetkat quam, het Beest wierdt daer wel krank;
Indien 't niet plotselijk stierf van die Contra slank.
7.
Haer lippen zijn gekleurt als Jan Pottages Rok is:
Haer Armen drooger als gevlekte Berger Stokvis:
Haer handen zijn gevronst, gekreukt, en krom van kouw,
Als of haer Naso in een Cier verand'ren souw.
8.
Sy is gekronkelt als een Kneepfles in haer middel.
Haer ribben zijn geplaetst als 't hout van een stroo Viddel,
'k Geloof, haer Ingewandt, dat selden vocht ontfant,
Soo droog is als het vleesch, dat in ons' Schoorsteen hangs.
9.
Als Heyntjepik wil van beneên na boven raken,
Soo vat hy Besje hy haer Borsten van grauw laken;
En dan verbuyst hy uyt haer Navel in haer Kop,
Gelijk een Siek in bedt zich by de Quast helpt op.
10.
Maer lager derf ik niet met mijn gedachten sinken,
Uyt vrees, dat selver mijn Gedichten soude fieken.
Indien ik aen de Rest natuerlijk beschreef,
Ik wed 'er aen den Disch geen van de Gasten bleef.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
173
11.
Vraer 't Bes, niet beter dat gy met de Dood de Bruytwaert?
Uw Bruyloft kosten dan so veel net als uw Uytvaert.
By my valt niet te doen; want Ritsaert is niet zot:
En Bes, daer gy van spreekt, is alles zonder Slot;
12.
En gy Juweel, die meent, dat men uw Gelt moet Vreezen,
Zond gy geen Speelnoot dan van Besje willen wezen?
Gy zoud zijn in de Hel, soo gy u wat tooyde op,
Voor Plutoos Dochtertjes een rechte Kermispop.
13.
Wat meenje, dat we niet, soo wel als gy, en weten,
Dat al de Vreugt niet leyt in Drinken en in Eten?
Geeft Kinders Rijstenbry met suykker, maer geen Mans,
Och! daer hoort meer als een paer Schoenen tot den Dans.
14.
Maer zegje, in't Schaffen moet men al zijn Willust zetten,
Wel eer gy viermael daegs, ik sal 't u niet beletten;
En soo g'in Swelgen meer als in yets anders ziet,
Blijft daer by; maer misgunt aen Claertje 't Ander niet.
15.
En waer toe souw 'k mijn zelfs op kroppen en gaen mesten?
Waer souw ik heenen met al 't Voetzel op het lesten?
Nu, eet ik geen Patrijs, geen Korhoen, of ik weet,
Eer ik het nuttig, waer elk weêr moet zijn besteet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
174
16.
Maer schoon dat men by daeg, na wil, voldoet zijn Lusten:
Wat ist, als men des nachts niet lekkertjes mach rusten?
Daer zijn Playzieren, die ook selfs de Zon niet ziet;
Dat die de minste zijn, dat dunkt my zeeker niet.
17.
Al bied gy my Ragouts van dartle Haenekammen,
'k Val liever met mijn Neus in't hol van harde Prammen:
De heldre frisse lucht van wel getempert Bloet
Ververscht een Mensch veel meer, als Dauw den Akker doet.
18.
En of ons' Lichamen ons in de Lust ontvielen;
Wy zetten 't alles by, en handelen in Zielen,
Soo trouw, dat daegs daer aen ik dikwils twijflend' zat,
Of elk zijn eygen ziel wel weer gekregen had:
19.
Gy Totebel, en gy, rood Bakhuys van, scharlaken,
Gy kunt na alle Beyd' uw reekening daer na maken,
Of soo een man, als Ik, voldoen kan uw Begeert,
Die Leven, Lijf, en Ziel lang heeft getransporteert;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
175
De versche Weeuwenaer.
1.
Hier rustze nu, die nimmer ruste,
De oudste Dochter van de Wraek;
Die 'k nimmermeer met rechte smaek,
Maer wel uyt eygen Intrest kuste.
Ha! nu zy na den Hemel is,
Heeft 's ons een Hemel hier ontslooten.
Haer Autaer wend' met Wijn begooten,
En 't took 'er altoos op den Disch.
2.
Men offert haer de beste Vruchten,
De Eerstelingen van's Konijn,
De Achterloopers van het Swijn,
Patrijs, en Haes, die weytsjes luchten.
Wy rooken steed's uyt vrees, dat w'aen
Haer Grafsteê niet voldoen en sullen:
Men ziet hier heele ketels vullen
Met Rookwerk van d' Americaen.
3.
Ik sal de Dood een Tempel bouwen,
En jaerlijks vieren desen dag;
Dat ik dit Lijk begraven zag,
't Welk my meer vreugt gaf als het Trouwen,
Komt nu Verleyders, die wel eer,
Soo vreeslijk opsneed, met u Rijmen,
Van al de Soetheyt van Hymen;
De Tafelvreugt behaegt my meer.
4.
Eerst prijkt' ik, of ik in de Kerk zat:
Schoon dat 'er spijs op tafel stond,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
176
De Tanden roesten in mijn Mond;
Om dat mijn Bakhuys nimmer werk had.
Daer regen stond mijn Oor braef schrap,
Dat schier van overvloed kon sterven;
't Is om een Keerel te bederven,
Dat weynig spijs, en veel Gesnap.
5.
Dat geen Violen, nog Laurieren
Verdoolen op dit heerlijk Graf;
Dam 's Reukwerk, dat men eertijds gaf
Om 't Graf der Nynphen meê me çieren;
Maer langt een hand vol Sevenbland,
Wat Opium, en Album Graecum:
En 't slimste Qual, dat oyt in Zee swom;
Met wat Aersaekkers uyt maeys Gat.
6.
Brengt hier een bontgekleurde Maenkop,
En uyt gepynigt Dievesweet,
Die Ziel van een benaeude Scheet;
Giet daer een halve pint met Traen op;
Mengt dat met d' aldersterkste Look:
Dar t' zamen soo aen brand gesteeken,
Zal onze Oogen heele Beeken
Doen schreyen, door de scharpe Rook.
7.
Of wil men meerder Tranen perssen,
Wy zullen zitten voor het Vat;
En swelgen heele Stoopen nat,
En dikwils onze Tong ververssen.
Ik sweer u, dat men nu wel ras
Zal zien, hoe ons de Oogen puylen:
Soo moet men over Grietje huylen;
En haer beluyen met het Glas.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
177
8.
's Is buyten zorg, ik buyten vreezen;
Wy zijn nu beter, als by een.
'k Ben geen Poëet maer, na ik meen,
Souw dit haer Grafschrift moeten wezen.
Margriet legt hier in't Aerdrijkx schoot,
Die met de Dood, uyt blijdschap, trouwde;
Om dat zy meende, dat ik zoude
Bedroeft zijn over hare dood.
Het hoornbeest
1.
Men lachte, danste, en men zong'er,
Doen ik nog een jaer was jonger:
Maer nu laet ik de Ooren hangen,
Exaltatis Cornibus,
Nu Jacomijn gaet quade gangen;
Cornua sunt Omnibus.
2.
Wijl ik slaef en wrote, en wakker
Zaeyt een ander op mijn Akker:
En dat Duyvels weelig Onkruyt,
Exaltatis Cornibus,
Loopt selver 's ochtens voor de Son uyt;
Cornua sunt Omnibus.
3.
'k Mag geen Honden langer houwen;
'k Derf my daer niet aen vertrouwen:
Is niet Action opgegeten
Exaltatis Cornibus?
Een Vlak heeft laetst na mijn gebeeten;
Cornua sunt Omnibus.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
178
4.
Droeg ik nog vergulde Hoornen,
'k Souw my soo zeer niet vertoornen;
Nu moet men dit alleen vertroosten,
Exaltatis Cornibus,
Dat van 't Westen, tot het Oosten,
Cornua sunt Omnibus.
5.
Men ziet by de sonnewagen,
Ram, Stier, Steenbok Horens dragen:
Jupiter was 'er wel mooy meê,
Exaltatis Cornibus,
Doen hy 't om de zuyvre C....deê,
Cornua sunt Omnibus.
6.
Ziet men d' Hoornen niet graveren
Op 't Servies van Groote Heeren?
Ziet men d' Hoornen niet bewaren,
Exaltatis Cornibus,
Voor 't A B Bort en Lantaren?
Cornua sunt Omnibus.
7.
Beuling stoppers, Posten, Jagers
Zijn verplicht aen d' Hoorendragers;
Dat men de Hoornen niet in 't Land had,
Exaltatis Cornibus.
Hoe quam het Mes oyt aen een hantvat?
Cornua sunt Omnibus.
8.
Die garen een Verkeertje wagen,
Ziet men steeds na Hoornen vragen:
Daer werd de valsheyt meê gebannen:
Exaltatis Cornibus,
Van die Hokus Bokus Mannen,
Cornua sunt Omnibus.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
179
9.
Achelôus gebrooke Hooren
Wierd veel schoonder als te vooren,
Doe 'er de Nymphen in vergaerden,
Exaltatis Cornibus,
Al de vruchten an der Aerden:
Cornua sunt Omnibus.
10.
't Is waer, d' Eenhoorn prijst men machtig;
Maer twee, 't is te veel waerachtig:
Want twee op een, na 't oude Seggen,
Exaltatis Cornibus,
Doet self den sterksten onder leggen:
Cornua sunt Omnibus.
11.
Och! nu moet ik weder maeyen,
Dat ik eertijts placht te zaeyen,
Want 'k placht voor Bul langs straet te loopen:
Exaltatis Cornibus,
'k Moet nu die vreugt wel dier bekoopen:
Cornua sunt Omnibus.
De kroegist.
1.
'k Heb vast gestelt, en rijplijk overwogen,
Van nimmermeer te Trouwen;
Maer mijn Vryigheyt te houwen:
Want men vied zig bedroogen:
Men eet steeds met schreum, Ja men brengt geen Glas voort,
Sonder dat de Vrouw geest Paspoort.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
180
2.
Die wil op Aerd' zijn tijt met vreugt besteden,
Die moet zig van zijn leven
Niet in den Echt begeven:
't Maekt kranke zinnen en leden.
't Moet een Nar zijn, die een anders Juk wil vreezen,
Dar hy zelver Voogt kan wezen.
3.
't Wijf raest altijts, als was zy dol van Tantpijn:
Dan dient 'er best geswegen;
Of gy krijgt een nieuwe zegen,
En de Duyvel zal je Genant zijn:
Soo bits als de gal ooyt mensch leerde snaeuwen,
Moet gy dan alleen op knauwen.
4.
't Is waer, een Vrouw is wei een Albeduyrtje;
Wanneer een Man is dronken,
Maer die lieffelijke Lonken,
Die duyren qualijk een uyrtje:
Want, soo ras de Wijn u weêr heeft verlaten,
Sult g'haer als te vooren haten,
5.
Soo dat hy ziet, dat Venus moet haer Schoonheyt
Van Bacchus komen leenen:
Waerom gaen w'er ook niet heenen?
Op dat hy, na ouder gewoonheyt,
Ons van zijn vermaek en Wijn mededeelen.
Dat is beter, als krakeelen.
6.
Als m' is getrouwt, terstond word Dorst uw' swager,
En Honger is uw Lijfwacht:
Dat is 't Goed, dat uw' Wijfbracht!
De Kroeg maekt hoe langer hoe grager:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
181
Hier is Overvloed, en 't ontbreekt 'er veelen;
Niet aen Wijn, maer wel aen keelen.
7.
Men mach wet, als men treed in 't Groote gild,
Terstond een Scheydbrief schryven
Aen de Kokx, en Hoenderwyven,
En soo men een Rixje verspilde
Aen Oesters, ô! die rand moet uyt, eer hy't meer doet.
En werd getrokken; eer hy seer doet.
8.
Het Manvolk heest veel Fauten; daer de Vrouwen
Maer hebben twee Gebreeken:
Qualijk Doen, en qualijk Spreeken.
Gaet dan, die lust heeft tot Trouwen,
En bruyt uyt den Kroeg: maer laet niet uw Quoten
Tot last van uw Lachgenooten.
9.
Maer gy, die al uw vreugt nu in de keurs stelt;
Gy zult in weynig dagen
Noch uw zottigheyt beklagen;
En bidden uw Vrouwen ors Beursgelt,
Om by ons to zijn; maer niet na den achten:
Daer wy zitten halve nachten.
10.
Oorlof, gy Prince, die dit Lietje dichte,
Was gierigaert, noch schrokker;
Maer een rechte goede Slokker,
Die meer hield van Neven als Nichten;
En die liewer wouw lekkertjes's nachts slapen,
Als een Vrouwen helms oprapen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
182
De vryster voor het slot.
1.
Tot nu toe heb ik toegehoort;
Maer schier geborsten van 't lang swygen,
't Is om een ongemak to krijgen;
Uw kaellen heeft mijn geest versmoort.
d' Een die wenscht, om 't geen de ander vliet:
Seg, waerom roepj' eenparig niet?
Weg met het Glas, weg met het Glas, en al die beuselinge;
Alleen de Min, alleen de Min, is waert om van te singen.
2.
Een dronkert is een vaetse Vent,
Een Beest, ver boven alle Beesten;
Die niet en houdt van frayje Geesten,
Als die de Wijn na boven sendt.
Wanneerje dan de beestigheyt beziet,
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
3.
Een dronke Bacchusbroeder heeft
Een siekte, niet om te geneezen;
Die, om zijn Zinnen buyt te weezen,
Zijn Tijt en Goet ten besten geeft.
Wanneerje dan die beestigheyt beziet,
Seg, waerom roepj' eenparig neit? &c.
4.
Die van zijn Liefste niet terstont
Het uyterste Jawoordt kan verwerven,
Wenscht datelijk van rouw te sterven;
Maer dat 's een wenschen zonder gront:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
183
Want naderhandt verzoetmen het verdriet.
Seg, Waerom roepj' eenparig niet? &c.
5.
Dees vryt met Studie, die met Goet,
Een ander weer met Boereslagen:
Elk zoekt zijn Vryster te behagen;
En tracht naer 't onwaerdeerlijk Zoet,
Dat yder eert, zelfs eerder als hy 't ziet;
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
6.
Liet niet de wijze Zocrates.
Zich van zijn Wyven ringelooren,
Liet Salomon zich niet bekooren?
Let op dien sterken Hercules;
Die zelver spon op Omphales gebiet.
Seg, waerom roepj' eenparig nier? &c.
7.
De kouw' maekt stram, die hitte mat,
Maer een natuyrlijke Warmte
Doet ymant goet tot in 't Gedarmte.
Wat kreeg Pigmalion een schat,
Wanneer de konw 't Yvoire Beeld verliet!
Seg, waerom toepj' eenparig niet? &c.
8.
Een loskop zeyt; het is een Gek,
Die zich van Trouwen niet kan wachten:
De Duyvel mocht de Koestaert slachten,
Die altijt hangt op eene plek.
Maer, lieve bloet, een Vrouw heeft noch zoo Yet.
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
9.
Veracht het Vrouwvolk vry, ô Man:
Een brave Vryster, na mijn oordeel,
Zit altoos op haer eygen Voordeel;
Indien zy ′ recht gebruyken kan.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
184
Cyclops, die selfs geen Jupiter ontziet,
Vreest Galathe: en roepje niet? &c.
10.
De Jagers staen vroeg op om prijs;
En 't heeft den naem, dat zy ter Jacht gaen:
Maer dat s' op geen Boerinnen acht slaen,
Of Nimphen, maekt my niemant wijs.
Pan pijpt niet voor de Lieuwrik op zijn Riet
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
11.
Men set sijn Lief je in een Schuyt;
Quansuys men gaet in 't Veen uyt vissen;
Maer 't Vinken is (dat kan niet missen,)
De bootschap, daer het op draeyt uyt:
Dat is de Saek, daer alles om geschiet.
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
12.
't Is wel quaet vleysch, maer goede visch;
Men siet nochtans, de meeste menschen
Veel starker ow een Land Griet wenschen,
Als om een, die een Zee kint is.
Daer elk soo prijst een versch gekurve Griet;
Seg, waerom roepj' eenparig niet?
13.
Haelt d' Hokus Bokus, Speelman, Weert,
De Fransche Kramer, Suykerbakker,
Zijn Kost niet uyt den selfden Akker,
Daer sich de Platluys op geneert;
Dat is de Grond, daer yder een opsiet.
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
14.
Men dwingt om Vryster de Natuer:
't Is wonderlijk; de Schoenen moeten
Nu kleynder wesen als de Voeten:
Al valt het gaen dan noch soo suer,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
185
Geen Man die dan een Exteroog ontsiet.
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
15.
't Is voor ons steen, kalk, en hout:
Gaet heel Italien doorreysen,
Let op haer prachtige Paleysen,
Is 't niet voor een Vrouw gebouwt?
't Vrouwvolk dat hielp 't Jong Romen uyt verdriet,
Seg, waerom roepj' eenparig nier? &c.
16.
Ziet eens, hoe 't met de Beesten gaet;
Het Kneutje sal sijn nest niet maken,
De Musch sal hey noch stroo aenraken,
Voor hy sijn Vryster heeft bepraet:
En als gy soo de heele Wereld siet,
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
17.
Cupido meent, hy is de Haen;
Maer koopt hy niet by ons sijn Snaren:
En soo wy uyt de Weereld waren,
Soo mocht hy wel uyt schueren gaen:
Voert hy de Boog, wy't opperste Gebiet,
Seg, waerom roepj' eenparig niet?
Weg met de Gek, weg met de Gek, en al zijn beuselingen;
Alleen een Vrouw, allen een Vrouw, is waert om van to singen.
18.
Hy meent, dat hy de Blaesbalk is,
Dat door sijn Vuyr de Menschen branden,
Daer't alles Saet in onse Handen.
Gaet heen, mijn lieve Manntjepis:
Al u we Schat, wanneer men 't recht besiet,
Zijn Doovekoolen, en meer niet,
Weg met de Gek, &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
186
19.
Vraegt aen Virgilius een reys,
Of niet op zeekren tijt to Romen
Het Vyer alleen was to bekomen
Ontrent het Digste Vrouwe vleys?
Of hy dan duyzentmael zijn Pylen schiet;
In kouwe Schoorsteens rookt het niet,
Weg met de Gek, &c.
20.
Oud, Jonk, Wijs, Gek, Rijk, Arm, Rap, Lam
't Haekt al naer ons. Badt niet kleyn Fransje
Zijn Vader Keesmaet om een Gansje,
Dat hem Onnoosle tegen quam?
Waerom verachtj', het geen Natuyr gebiedt;
Seg, waerom roepj' eenparig niet? &c.
21.
Vaer wel, ik heb nu uytgezeyt;
Gy zult het van uw Zelfs best leeren:
Als 't Lager-huys, aen 't rebelleeren,
't Hooft opsteekt tegens d' Overheyt.
Denkt dan aen my, schoon dat ge my niet ziet.
En zegt, waerom en bleefze niet?
Weg wet het Glas, weg met het Glas, en al die beuzelingen;
Alleen de Min, alleen de Min, is waerd om van te zingen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
187
HET NAGELAG.
1.
Hier geplaegt tezim met Comedianten;
Daer de Kermis soo lang is verby:
Met haer Toestelling, en Muzicanten,
Met haer bakhuys vol meel, vol pap, en bry,
Met Tong, en Keel’ Met Bas, en Veel:
Waerom gaen dese maets
Haer kunst niet presenteeren
Ter Disch van groote Heeren?
Want by ons zijn die lonwe potzen vaets.
2.
Dees' lacht, die schreyt, en 't zijn beyde Sotten;
Dat zy zingers van Liefde aen den Disch
't Is, of men by Vrysters sprak van Potten,
En Ketels; van versch, en zoute Visch;
Van Heremijt Hermaphrodijt,
Of defrig Sanchedrin;
Van 't Leger van Graef Susa,
Of 't zinken van Ragousa;
Van 't Rechte, zoo 't schijnt, der Fransche Koningin.
3.
Yder Zaek moet hebben zijn behooren,
Men spreekt over Disch, van Kan, of Glas,
Van Pottagen, of van Verkensooren:
Op Bezoeken van de Ypocras:
In Ronw van 't Lijk’ Van Dam en Dijk
In Vries en Waterland:
Tot Jaquesbuyr van Steenen:
Op 't Dansschool van goe Beenen,
Van Ballet, of een Simple Courant.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
188
4.
'k Zweer, Cupido sal 't my duur betalen!
Want die heeft het Spel hier eerst begost:
De Droes moet dat kleyn honsvotje halen;
Die versingt ons warme Wijn en Kost:
Waerom en gaet’ Hy niet na raet,
En hout den Hemel in?
Wit hy, als Alexander,
Dar hem Jupijn een ander
Maekt, om dat dees te naeuw is, na sijn sin?
5.
't Zal den Bengel na den hals strax grijpen;
En hies sijn ook Messen by den hals:
'k Zal de tong hem uyt sijn Bakhuys nijpen;
Elk seyt ook, sijn vleesch is bijster mals.
Mal sal 't haest sien’ Als men 't sal siên,
Of smooren in de pot,
En soo men hem wil kooken,
Men sal sijn Boog verstooken;
't Vuyr past doch wel omtrent de Minnegod.
6.
Hebje oyt de Gans wel af sien rukken,
Als Jaep of Kees sijn Gulde Bruyloft gaf?
Zoo kael sal ik onse maet ook plukken;
En gaen maken Draeyertjes daer af.
Zijn koker was’ Een rechte Tas,
Als men uyt vissen gaet,
Om pijpen in te steeken;
Om datse niet breeken;
Of (des noot) voor menschelijk Muskeljaet.
7.
Sijn Hooftdoek was om keetels mee te schueren,
Of te stoppen 't een of 't ander lek,
Men souw sijn Pijlen aen den Pool verhueren;
Want sy sijn scharp, als een Hoendersbek.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
189
Een woort, een woort’ Ik ward verstoort:
Set 'er een Zeyltje by;
Want soo gy niet naer huys gaet,
Soo blijft'er al uw Huysraet;
En u Godheyt helpt u uyt de ly:
8.
Nu gy Maers, die door zijn Toveryen
Zijt onnozel in de knip geraekt.
Neemt dees' Oly, en dees' Spezeryen,
'k Weet uw Geest terstont zal zijn vermaekt:
O! 't is soo goet’ 't Maekt zuyver bloed,
En brave opening:
Men vind, dat is voorzeeker,
Tot Doctor of Aptheeker,
Voor de Min geen zouverainder ding.
9.
Waerom niet de Beker opgeheven;
Yders Kroes staet, of hy gespijkert was,
Of meent gy, dat ik u wil vergeven?
'k Zal contrary toonen met dit Glas.
Val an, val an’ Elk kies zijn Man,
Die naest zit aen zijn zy;
Op datter niemant Klage,
Te zijn overgeslagen,
En zijn liefd' verkeer' in Jalouzy.
10.
'k Moet eens zien, wat dat'er op de gront leyt;
't Sa! sa! vrinden! sa dat gaet u voor:
Dit is op den Premes zijn gezontheyt,
Die soo lang geleent heeft zijn gehoor:
De Snaer en Stem, Behagen hem:
Maer als hy biegt recht uyt,
Soo zeyt hy, Noachs Wijnstok,
Die bloeyend' over Rhijn trok,
Is veel beter als Jubals best Geluyt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
190
Op het ballet, Gedanst den tweeden bruyloftsdag Van Den Heere
R.H. en Vrouwe M.v.V.
I. Uytkomst.
N.v.V. Heere van P. op zijn Herós gekleet, Reprezenterende d' intre van
't ballet.
Aen de Juffers.
Ik ben geen Roeland, nog geen dappre Amadis;
Ik ben uyt Schudery zijn Herssens niet gevallen;
In sulke Snorkery en hadd' ik nooyt gevallen:
Maer soo gy weeten wilt, wie dat uw Dienaer is;
Ik ben, ik ben, ik ben de intree wan het Spel.
Maer soo gy vraegt, hoe dat ik verder ben geheeten?
Ik deê mijn Masques aen, om dat gy't niet soud weten;
De Liefd' is ook vermomt: bemint my evenwel.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
191
II. Uytkomst.
De Messieurs H. en D.H. reprezenterende Een QUAKSALVER En
QUAKSALFSTER.
Aen de Juffers.
De Pleysters, die wy t' zamen maken,
Zijn van een wonderlijke kracht:
Wy werken zamen dag en nacht,
Om in de Kondschap te geraken.
Ey Juffers, gunt ons maer een bee;
Deelt ons wat van uw Pleysters mee.
III. Uytkomst.
Het Soontje van Monsr. J.R. reprezenterende EEN SPANJAERT.
Aen de Juffers.
Flus was ik te Madrid, 't is nog geen uyr geleên,
En vraegt gy, hoe ik kom so schielijk by de Jofren?
Ik vollegde mijn Hart, dat vloog na't Bruydshuys heên:
Nu kom ik Lijf, en Ziel, en Hart to zamen offren.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
192
IV. Uytkomst.
De Hr. D.B. en J.v.V. Hr.v.M. reprezent.
Twee mooren.
Aen de Juffers.
Wy schijnen niet, het geen wy zijn;
Want schoon w'er uytzien als twee Mooren,
Wy zijn in Hollands schoot gebooren:
't Is geen Sabeesche Sonneschijn,
Die't Bloed in ons heeft doen verdroogen,
En 't Vel als Nikkers heefr geschroeyt:
Maer't is het Vuyr, dat in de Oogen
Van soo veel schone Juffers gloeyt.
V. Uytkomst.
Monsr. R. Reprezenterende EEN KERMISGEK.
Aen de Juffers.
Hanssop die komt hier mee ter Baen;
't Is voor een Gek een stout bestaen:
Maer dit's de reden, die hem porde;
Hy dacht, 't is beter Gek te zijn,
Als door soo Schoonen Volk, en Wijn
Noodsaekelijk een Gek te worden;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
193
VI. Uytkomst. De Hr. v.M. Monsr. J.R. en de H. Reprezent:
Drie bedelaers.
Aen de Juffers.
Wy loochenen ons Ambacht niet;
Drie Bedelaers, gelijk gy ziet,
Die komen hier voor U haer schrale Rolien speelen:
Wy schamen ons niet, en in Schijn,
En Beedlaers in der daet, te zijn,
Daer so veel Gunst (als't u belieft) staet uyt te delen.
VII. Uytkomst.
A.v.O. en Monsr. H. Reprezenterende Een OUD BURGER met zijn
VROUW
Aen de Juffers.
Seer schoone Juffers, schoonder Bruyt,
Ik bidd' lach ons Grijshayr niet uyt;
Maer let veel eer op onze Voeten;
Die liever, sonder sulk en Hooft,
Waer 't mogelijk, U wilde groeren;
Indien gy Oudeluy gelooft.
Doch let gy op ons Aenzigt weer,
Ik bid' vergunt ons dese Eer:
Daer soo veel schoone Wangen bloozen,
Daer zal ons hayr, en grijze Baert
Staen als de Lelyen by Roozen;
Indien wy soo veel Eer zijn waert.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
194
VII. Uytkomst.
Monsr. J.R. Reprezenteerende EEN SWITSER.
Aen de Juffers.
Mijn Slag swaert komt my niet te pas;
Ik ben niet, die ik eertijds was:
Ik voel de Krachten my begeven,
Door Pylen in he hart gedreven.
Gy wint het Juffers, U is d' Eer;
Maer 'k seg, 't was ongelijk Geweer.
IX. Uytkomst.
De Heeren D.B. en J.v.V. Reprezenteerende TWEE BOEREN
Aen de Juffers.
Eens Weeld' en is geen Arremoe:
Laet Teewis dan zijn hart op halen;
De Steluy moeten't dog betalen;
Ind en zy vriend zijn van de Koe.
En Meewes scheelt het niet een hayr;
D e gaf zijn Room, zijn Stremlis, Booter
Wel lichtelijk nu om een Stooter;
Mits datje 't goet maekt op een Aër.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
195
X. Uytkomst.
Monsr. D.H. Reprezenterende EEN HOVELING.
Aen de Juffers.
Waer ik my wend', hoe ik my keer,
Ik voel mijn selven meer en meer
Verwaert in soo veel lieve Lusten;
Ik ben geen meester van mijn Wil,
Mijn Hand, en Voet staet nimmer stil,
Een versch Gegueste kan niet rusten.
XI. Uytkomst.
De Heeren J.R.H.R. Reprezenterende DRIE BALLADINS Met
Castinjetten.
Aen de Juffers.
't Is waer de Jeugt is in ons oog gelijk een Son;
Maer tegenwoordig, om ons' Rollen te voltrekken,
Soo wenschten wy eer om drie oude Kevelbekken;
Waer van de jongste wel ruym tachtig halen kon.
Och! dat nu onse wensch een gunstig oor verkreeg;
Soo zouden wy, in plaets van op dues' Castinjetten,
Ons' vingers op haer ongewapent Bakhuyszetten:
Ik wed 'er binnen 's mends geen van het dryen sweeg.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
196
XII. Uytkomst.
De kleyne J.R. Reprezenterende CUPIDO.
Aen de Juffers.
Ik ben de God der Liefd', al val ik niet zeer groot.
Maek my soo groot, als het U selver zal believen:
Waer mee? alleen met my te koestren in uw Schoot;
Want Liefde groeyt op't sterkst door kragtig wederlieven.
XIII. Uytkomst.
De Hr. v.P.M.B.v.O. Representerende vier dronke
OOSTINDISCHVAERDERS.
Aen de Juffers.
In yder van ons Vier zit Vier:
Niet dat wy t' zamen Sestien maken:
Maer soo ons Vier quam by u Vier,
't Souw licht tot Tweeendertig raken.
Twee Godheen woonen hier by een;
Een, die in 't Hart; Een, die in't Breyn is:
Ey Juffers, bergt'er een van Tween;
Door dien het Huys hier veel te kleyn is.
Met die Conditie? datze vaek
Malkandren zullen komen groeten:
Mits dat de Nacht tot deze Saek
Altoos zal Leydsman wezen moeten.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
197
Lierzang.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
199
Dank en goet voornemen; Uyt een groote Krankheyt verlost zijnde.
Stemme: Werde Munter mein Gemuthe.
1.
Aen de Krachten mijner Leden,
Die vast groeyjen voort en voort,
Voel ik, dat Godt mijn Gebeden
Heeft genadelijk verhoort;
Die my, uyt het jammerbedt
Der Ellende, heeft geredt:
Dat ik weder, als voor heenen,
Staen kan op mijn eygen Beenen.
2.
Alle Troost hadt my begeven,
Lijf, noch Ziel vont nergens rust;
Dat de Lampe van mijn Leven,
Scheen byna heel uytgeblust:
En 't getal en was niet groot
Van mijn Vrienden in den Noot;
Dat my in does droeve Tijden
Bracht geen Hulp, maer Medelijden.
3.
'k Wierd van dag tot dag al swakker,
'k Proefde alles zonder Smaek;
Gantsche nachten lag ik wakker:
En mijn Oog bekroop seen vaek:
'k Lag eensamer als alleen:
Want mijn zinnen, en mijn Reen,
Die my eerst tot vreugde porden,
Waren schouw van my geworden.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
200
4.
Toen de dag van Gods Genade
Mijne swakheyt overscheen;
Doe wierd mijn Gemoet ontladen,
En de rampen vlugten heen:
'k Sag weer', in dit oogenblik,
Alles, wat te voor uyt schrik
Schendig was van my geweeken,
By my komen op dit Teeken.
5.
Komt mijn Vrienden, die gevloogen,
Met mijn Sinnen, waert van my;
Nu heb ik u 't meest van nooden;
Och! Kom voeg u aen mijn zy,
Eu spant all' uw kragten t' saem,
Om te prijsen Godes Naem,
Wat baet het Gebet den Kranken,
Die, gesond, niet wil Danken.
6.
Godt, die goed is 't aller stonden,
Heeft my niet de volle Straf.
't Evens op den hals gesonden;
Maer trok 't grootste Deel daer af;
Dat hy heeft, op mijn Gebet,
Voor een tijdt ter zy geset;
Om te sien, of ik ook soude
Weder dwalen op het Oude.
7.
ô! Wat Vaderlijke slagen,
Daer weê Godt den mensch kastijdt;
Want, gy Heer, kreegt selfs mishagen,
Doe mijn Ziel was in den Strijdt;
En uw' Arm wierdt willens moê;
Dies soo kust uw Kindt de Roê:
Die alleen was opgeheven,
Om hem beter te doen leven.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
201
8.
Siet, mijn Godt, ik sta nu vaerdig
Om te sigen van uw' Lof;
Maer ik vind my selfs on waerdig,
En mijn domheyt veel te grof;
Gy, die Onbegrijplijk zijt,
Wiens Eer gees bepaeling lijt,
Segt my toch, war Menschen tongen
Hebben uwen Lof volsongen?
9
Dus soo sprak ik, als verwonnen:
En hy doemt My niet ten val.
Maer wilt my de krachten gonnen,
Waer meed' ik u danken sal.
God gaf aen mijn Hart bescheyt,
En het wierd my, als geseyt;
Dat de beste Dank sou weesen,
Vroom te leeven, Godt te vreesen.
Tot den Heer N.N. Te gast genodigt zijnde.
1.
Dat my Jupijn quam noden
In 't midden van de Goden,
Ik wed', ik dronk, noch at;
Veel min, soud' ik om 't Sommen,
Schoon ik by Venus sat,
Sijn ouden Rug eens krommen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
202
2.
At waeren's Hemels Salen
Vervult met Gulde schalen,
Met Blydschap, en Gelach;
Al sag 'k 'er Nector stroomen:
'k Zouw seggen; Jupijn, ik mag
By dan Kanaille niet komen.
3.
Je benr een Hoerejager,
Je hebt soo meengen Swager,
Als hayren op je hooft:
Om een nacht by te slapen,
Hebje de eer ontrooft
Aen, 't geenje hadt geschapen.
4.
Cupido een jongen,
De Roê noch nauw ontsprongen;
En wat is toch zijn Moêr?
Een Schoon Wijf: mais aureste,
Een uytgebruyde Hoer?
Die alles geeft ten besten.
5.
Ziet Bacchus bolle Wangen
Eens op zijn schouders hangen:
En wat geeft ons God Mars,
Met zijn verwoeste Degen?
Al sag hy noch soo bars,
Ik set 'er een Besemstok tegen:
6.
Apoll' met negen Muyzen,
Die 't Bakhuys van Meduyzen
Gelijkennen in all's;
Hy mag'er wel op roemen:
Al sat ik op mijn hals,
Ik souwse niet durven noemen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
203
7.
Saturn, Neptuyn, en Fris.
Dat sulk een boose Meer is:
Mercuur, der Guyten Tolk,
Met Pluto, en Vulcanis,
En al dat Klootjesvolk:
Daer Elk meent, hy de Haen is.
8.
'k Lach eens met je Geslachten,
Je Godtheyt, en je Machten,
Waer op je snort soo breet:
ô Goden, van vermogen!
Je bent, gelijk je weet,
Uyt Nasoos poot gesogen.
9.
'k Vind by de Aardsche menschen,
Daer 'k u niet voor sou wenschen;
Hier sit men aen den Disch
Met Juffers en met Heeren;
Hier leert men vleesch, en Visch
Met glasen Wijn lardeeren.
10.
Hier maekt men duysent geuren,
Hier singt men uyt den treuren,
Op Maetslag van 't Gebiet;
En naerstigheyt in 't Schenken;
Daer j' als een Hondtsvot sit,
En past op Junoos wenken.
11.
Geveynstheyt is gebannen:
Muzijk van Pint, en Kannen
Vervroolijkt onse Borst:
Ons hart springt in de zetel,
Niet anders als een Worst
Doet in een warme Ketel.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
204
12.
Geen van Ons, die met rimplen
Sijn Vreugt soekt te bewimplen;
Naer elk leyt op zijn plat;
Ons Voorhooft en ons' Zinnen
Sijn beyde even glat;
't Een buyten, 't ander binnen.
13.
Hier sit ik by't Geselschap,
Daer 'k vaek met in Duël stap,
Soo 'er een storm te doen
Op Haesen, of Konijnen,
Of rompen van 't Kalkoen,
Of borsteloose Swijnen.
14.
Hier kan men aerdig leeren
De Kunst van Transformeeren;
Niet in een Swaen, of Stier;
Of sulk soort van Grimassen;
Men maekt van Kaes, alhier,
Scheepskielen tot Pynassen.
15.
Van 't Brood een Barthlomeeuwis,
Die sonder veel geschreeuw is;
Al wert zijn Lijf gevilt,
Van Bouten, Spijkerbooren.
Hier temt men't woeste Wilt
In 't Rypark van Tailjoren.
16.
Noch duysent andere Dingen;
Daer 'k nu niet van wil singen;
Want kreegj'er of de weet;
Je souwt wel ruylen willen
Je Donder voor een Scheet,
Je Blixem voor twee Billen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
205
17.
Vaer wel dan, Messieurs Goden,
Malkandren niet te noden;
Houw jy de Hemel in:
Wy blieven hiet beneden;
Wy zijn hier, naer ons zin,
Te wonder wel te vreden.
Geboortendag, Van Den heere N.N.
Stemme: Bell' Iris.
1.
Dat is net achtmael te Gast
In de tijd van Seven dagen:
Souw men niet wel mogen vragen,
Of mijn Wambays my noch past?
Maer wie kan't my qualijk duyden,
Dat ik ink verruyl voor Wijn:
En daer, met gewelt, de Luyden
Eens's Jaers willen Jarig zijn?
2.
Schoon mijn Rijmlust is verby,
Dit zal 't lest zijn, mach ik hoopen,
Van met Vaerzen om te loopen,
Maer niet van uw Jaergety:
Dat ik wensch noch Sestig malen,
Sonder ramp, weer komen mag:
'k Soud 'er geen Apol by halen,
'k Wensch zijn Wijsheyt goeden dag.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
206
3.
'k Heb nu tot mijn Zanggodin
Taerten, Vladen, en Pasteyen,
Die my beter leeren vleyen,
Als Horatius, die in
Lollius zijn Wittebrootjes
Sulken Smaek en voetzel von;
Dat hy wel met hangend' Pootjes
Voor hem fraey Opzitten kon.
4.
Was mijn Inktpot eens soo groot
Als het Glas hier van mijn Zyman,
Die met recht my niet verby kan,
'k Schreef my in uw Lof half doot
En mijn Pen moest net soo wezen,
Als daer even was die fluyt,
Maer wie Droes souw't willen leezen?
't Boek was in een Eeuw niet uyt.
5.
Quam ik maer eens op de Trant
Van Appelen, en Relieven,
Van à minima de Grieven:
Of hoe meengen Impetrant,
En Gedaegden in Raeuw Actie,
Gy hebt Geld, en Tijt gespaert:
Of hoe gy voor putrefactie
Meenig vonnis hebt bewaert.
6.
Most ik yder doen verstaen
Uw' oprecht en bondig Pleyten,
Dan in Rechten, dan in Feyten;
'k Was 'er zeker qualijk aen;
Slimmer, of ik een Proces hat,
't Souw niet lijkenen; 't is best,
Dunkt my, dat ik na mijn Mes vat.
Of ik raek in 't eeten lest.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
207
7.
Vroome Buyrman, die soo swaer,
Als ik, zijt te gast te krijgen,
Soo gy soo gaet voort met swygen,
Krijg j'in plaets van Een, een Paer;
Dat j'er ook sult binnen leggen:
'k Wed' men dan wel ras uw' Stem
Hooren sal, die niet sal zeggen,
Als; lang leef! lang leef! Heer Rem.
8.
Drink wat aen, de tijt is kort,
't Heyl van die in twaelf Maenden
Ons sal weder (wel verstaende
Dat dees Dag getelt niet wort)
Hier ter plaerze doen vergaren;
Voor my, 'k seg 't hem zeeker toe:
Wert hy niet moe te Verjaren,
Ik werd' ook zijn Taert niet moê.
9.
Maer holla! nu zie ik om:
't Lijf te vullen, 't Glas te legen
Maekt, al zijn het rechte wegen,
Al mijn andre Wegen krom;
Mijn gedarmt doet Exercitie,
En de Vaek tast my hart aen;
'k Werd soo blind als Vrouw Justitie;
'k Sie ook geen Perzonen aen.
10.
Me excusatum habeas;
Jam descedo ex Palaestra:
Habeat Fraternitas vestra
Venum magnum grattas.
Nulla Carmina in posterum
Dabo; nam subduxime
Muses: jam tenebro rastrum.
Satis est pro Hodie.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
208
Geboorte-feest van N.N. Verjaert op Vrouwenlichtmis.
'k toon op heDen Wat MIJn pLICht Is
aen den LIeVen LYIen LIChtMIS.
1.
Heug'en meugelijke Dag,
Welkom, dubbel welkom, Lichtmis;
Geen, die 't by u halen mag;
U, wiens naem van groot gewicht is.
2.
Dus soo riep de drooge Bende,
Altoos dorstig, altoos graeg;
Afgerecht op Haezenlenden;
Scherp getant, gelijk een zaeg.
3.
Jan verschrikt voor dit geluyt;
'k Wedd' hy liever een Quageest zag:
Hy wert t' huys genoeg gebruyt;
Daer 't altoos is Vrouwe Feestdag.
4.
't Was ook op den tweeden Dezer,
Dat zijn Claertje was verjaert;
Die hy braef bestak, wel Lezer,
Dunkje niet, 't was wel geklaert.
5.
Dat hy kreeg een jonge zoon,
Doe hy Claertjes Heer en Man was;
't Kind was als een Beeld soo schoon,
En Albastert wat 'er aen was.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
209
6.
Loofj'et niet, vraegt het den Turfboer,
Die tot Cunis seyd', ô Man,
'k Wenschte, dat dat in je murf voer,
Wat? die arme Akkerman.
7.
Woorden vullen hier geen zak,
En nog minder hollemaegen.
Och, mijn beenen zijn soo swak;
Datze 't leege Lijf naeuw dragen.
8.
'k Wort soo qualijk; waer's de Tafel?
Houd m'een Quartel vour de Neus,
Set heir Wijn; en daer een Wafel:
't Is wel, al is 't entre deux.
9.
Bloemer harten 't is hier stil;
Trouwens, wy en zijn geen Praeters:
Als een mensch wat zeggen wil,
Straekx is't, wel wat al Geznaters!
10.
Ik verkrop my aen mijn Eeten;
Geeft een ander wee een beurt:
Swijgt teen; st akx is't, watte Beeten!
Wonder, dat zijn Maeg niet scheurt.
11.
Maer wat yeder denkt, of zeyt,
'k Lachter toch al even zeer om:
En om wat Vrypostigheyt,
Drink ik'er een Glas te meer om.
12.
Dunkt u dat niet best, Sjoor Peter?
'k Heb den bruy van't eenzaem Kluys;
Neen, ik vind 't hier vry wat beeter:
Hy mag gaen, die wil, na Huys.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
210
13.
Pap en Boonen ben ik moe,
En de walg steekt my van Platvisch;
Neen, 't gaet hier veel frayer toe,
Dat men suypt, tot dat men zat is.
14.
'k Brengt u, Lichtmis, zeyt den Eenen;
'k Dank u Lichtmis, zeyt den Aer:
Souw een Vreemdeling niet meenen,
Dat men Broers was met malkaer?
15.
Altemael van eenen naem,
Vogeltjes van eender veeren;
Et Cantare pares t' zaem,
Et parati respondere?
16.
Wilje by de Buert gaen praeten,
Gaet met nieuwe schoenen uyt;
Al het vullis van de Straeten
Heeft Jan in zijn Huys gebryt.
17.
Neen, 't is net van hem gevist,
En hy mocht na 't Volk wel wenschen;
Na mijn reekening soo ist,
Recht een Luyzemart van menschen.
Gedicht van meester, N.N. Na ik hem getracteert had.
Stemme: Petit fautde Bourdeaux.
1.
Groote Discoureur, en Eeter,
'k Dank u voor uw' goed Onthael:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
211
Saloon ik loof, dat Beedlaers better
Eeten op haer Avontmael:
Doch om echter niet to toonen,
Dat ik heel ondankbaer schijn,
Kom 'k u met dit Vaers beloonen
Voor uw' Vleesch, uw' Brood, en Wijn.
Voor uw' Vleesch, &c.
2.
'k Wil u dan voor eerst bedanken
Voor uw Stierevleesch, zoo taey,
Als door natte Wijngaerdranken:
Taeyer als een Bontekraey:
Daer in zeenwen, als mijn vingren,
Liepen, zoo, dat ik mijn Kop
Vreesde aen de muyr to slingren,
Had ik niet gereezen op,
Had ik niet, &c.
3.
'k Dank u voor uw Vriesche zuyvel,
En voor uw verschimmelt Brood;
Dat zoo hart was als de Duyvel
Op zijn hoor'nen; en zoo root,
Of't van Roosteen was gebakken;
Dat ik niet verdouwen kon:
Dat my heeft belet to kakken;
Daer 'k mijn ongemak in von,
Daer'k mij, &c.
4.
Doe quam daer een zilvre Beeker,
Schuymende vol Bestebier;
Dikker, als oyt Drank d' Apteeker
Mengde; of als oyt by 't vier
Kees de Veenboer in de Ketel,
Met zijn bloote ruyge Borst,
Warmde in zijn groene Zetel,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
212
Daer hy stikte schier van dorst,
Daer hy stikte, &c.
5.
'k Wil mijn dankbaerheyt ook toonen
Aen u, fraye noble Baes.
Schoon ik u niet kan beloonen
Voor uw schrale lebbge Kaes.
Maer uw' starke Fransche Wijnen
Schenkt die vry mijn Heer de Veer,*
Om 'er Dieven meê te pijnen:
Want my lust geen droppel meer,
Want my lust, &c.
Eindnoten:
* Eertijds Baljum in den Hage.
Myn antwoort Op 't voorgaende
1.
Wel, wat zegj' ondankbre Eeter?
Dat ik u zoo slecht onthael?
Hebt gy ooyt uw leven beter
't Huys genut uw Avondmael?
Trap ik u wat op de toonen,
Denk niet, dat ik spijtig schijn;
'k Kom u wederom beloonen.
Voor uw Vaers; niet voor uw' Wijn,
Voor uw Vaers; &c.
2.
Gy moogt my met recht bedanken;
Want gy beed in't Vleesch zoo taey,
Doe gy 't zap der Wijngaertranken
In swolgt, als een dorre Kraey:
Dat ik schier, met als mijn vingren,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
213
Kraude mijn bedroefde Kop,
Doe gy met mijn Vleesch ging slingren:
En een volle Kroes daer op,
En een volle, &c.
3.
's Morgens vond ik gansch geen Zuyvel,
En ik keek vast na mijn Broot:
'k Grijnsde, als de bacre Duyvel
Daeg'lijx tegen 't Morgen root,
Doe ik van 't Gebraên, 't Gebakken
Niet met allen vinden kon;
En geen Srof meer, om te Kakken,
In mijn heele Huys en von,
In mijn heele, &c.
4.
Doe riept gy; lang aen den Beeker;
Taptze eerst vol Bestebier,
'k Dacht, wat bruytme dien Apteeker;
En gy dronkt 'er doe wel vier,
Ja, al quam een Brouwers Ketel
Storten in uw' drooge Borst,
Gy bleeft zitten op uw' Zetel,
Met een ongesliste dorst,
Met een ongesliste, &c.
5.
Neen, gy wist zeer fray te toonen,
Dat gy waert ons aller Baes:
Daerom komt gy my Beloonen
Voor mijn verte Stolkze Kaes:
Maer mijn lekre Rijnsche Wijnen
Maek ten u 't Hooft als een Veer,
En uw lichthart zonder pijnen;
Daerom lust u nu niet meer.
Daerom lust u, &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
214
Wyns oorsprong, en verscheyden aert.
1.
Genoeg met winken, hemmen;
't Sa Buyrman, hef eens op:
Wat doet dit Volk met stemmen?
Indien het niet roept, Tap,
Set dan uw Keelen open,
En laat het binnen loopen,
By achtendeels van stoopen;
't Verlicht een swaere Kop.
2.
Vrouw Druyfje was mijn Moeder,
En Wierp my aen den Rhijn:
Japhet, mijn oudste Broeder,
Mogt gaerne by my zijn:
Noach, mijn eerste Vader,
Beminde my noch nader;
Hy riep zijn Volk to gader,
En doopte my de Wijn.
3.
Doe ik mijn eygen Voogt was,
Reysd' ik de Weerelt deur:
Al wat verlept, verdroogt was,
Kreeg weer zijn oude Fleur;
Ik deed' den Borger Singen:
't Geboerte deed ik springen:
Van al, die met my gingen
Was 't minst een rijk Monsieur;
4.
Aen 't Dansen quam de Krepel;
Hy Sprak, die eerst was Stom:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
215
En, sonder een Pollepel,
Keerd' ik de Harten om.
Geest gaf ik aen Slechten,
En Bloodhart deed' ik Vechten;
Dat Krom is, quam ik Rechten;
Dat Recht is, maekt' ik Krom.
5
Al, die maer by my quamen,
Die kregen van den Bruyt;
Ik opende mijn Kraemen,
En deelde giften uyt:
Een Wambais, dat wel paste,
Des Avonds voor de Vasten,
Voor Hospes, en voor Gasten,
Gevult met soet Geluyt.
6.
Maer ik vertrok ten lesten;
Als nodig in mijn Landt:
Ik gaf het al ten besten;
Men stak mijn Huys in brandt.
'k Wierdt in mijn buyk gestooten,
Mijn bloet dat wierdt vergooten;
Al, die daer afgenooten.
Die sprongen uyt den Bandt.
7.
Ik maek u Erfgenamen
Van 't geen 'er overschiet:
En schraep ik weer wat 't samen,
'k Vergeet u daerom niet.
Wilt dan geen Ouden spaeren,
Want ik fal alle Jaeren
Weer Nieuwen Wijn vergaeren:
Werpt dan uw Sorg in 't Riet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
216
Geestige 't zamen-spraek, Tusschen zijn Genade Alexander de VII.
Paus van Romen.
En Jonker Christophel Berent van galen, Bisshop tot Munster.
Gehouden Anno 1665, geduerende den Hollantschen oorlog.
Stemme: Der Philistijnen stam’ quam.
1.
Hoort, hoe van Galens Stam’ Gram,
Uyt Westfalijen quam
Tegens die Heeren Staeten:
En van zijn kaele Kruyn’ Nam het Capruyn,
Hingt 't op den Tuyn:
Trok, weynig t' zijner baeten,
In Drent, met meenig Scharluyn.
2.
De Paus, een hardt Papouw’ Wouw,
Dat hy 't aenvaerden souw.
Komt gy te Triompheeren,
Sprak hy, mijn lieve Soon’ Soo staet het schoon;
Gy sult ydoon,
Een Kardinaels Hoedt, met veeren,
Hebben tot jouwen loon.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
217
3.
Berent sprak, wat een kours’ Pous,
Ik was 'er altijdt goet jouws,
Ik sal die Geuse Trawanten
Door een secreten Trek’ Slaen op haer Bek,
Met een stuk Spek;
Gemeynten, en Predikanten
Neer werpen in den Drek.
4.
De Ketters werden groot’ Soo't,
Blijkt aen haer Magt minjoot;
Mijn Hannekes moeten vreesen:
Prins maurits excellent’ Die hier ontrent
Komt, plagt een endt
Van een Duyvel re wesen,
Als 't ging op een Batiment.
5.
Fredrik, die Rhijngraef’ Braef,
Valjant, als een Gustaef,
Die laet zich ook niet lompen
Van Jochem, Michiel, Hans’ Hy roept; West Frans,
Komt waegt een Kans:
Ik sal u, onbekrompen,
Wel leyden aen den Dans.
6.
In yder Officier’ Fier
Sit Moed, al Met Playsier;
Kirkpaterik verheven
Roept, Mannen, pas maer op’ Krijg ik dien Mof,
Berent Bisschop,
Ik sny hem, sonder sneven,
De Ooren van zij Kop.
7.
Noch weet ik eenen Raedt’ Maet,
In dees' bedroefden Staet:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
218
Koning Karel, de Tweede,
Die der Kaeskooper Huyt’ Met Loot en Kruyt,
Heeft braef gebruyt,
Swoer my met dieren Eede;
Hier weer to helpen uyt.
8.
Schoon gy my segt, mijn Heer’ Weer;
Hy heeft een Ketters Leer,
Hy komt niet in ons Kluysje;
Dar scheelt my niet een hair:
Al was het waer’ Noch raek ik klaer;
Soo lang zijn Vrouw, een Cruysje
Draegt tusschen haer Borsten eenpaer.
DE PAUS.
9.
Soon, weest dan niet Vervaert’ Spaert
Jouw Harnas, noch jouw Swaert,
Tashaeken, noch Rapieren;
Springt daer met in de Mat’ Op't Vriesche Pat:
Ik sweer jouw, dat
Soo jouw Vendels niet swieren,
Soo isser de Bisschop van gat.
10.
De Koning Lodewijk’ Kijk,
Is Duyvelsch kolorijk;
De droef heyt maekt hem grammer,
Dat zijn Heer Schoonvaer saen’ Is weg gegaen,
Uyt's Levens paen:
Soo dat by in dit Jammer:
Sal tot geen Pays verstaen,
11.
Verstaet mijn Reden wel’ Snel;
De Generael Pradel,
De Burggraef van Torijnen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
219
Die komen op u an’ Met menig Man,
Die strijden kan;
Die sullen uw' Varkens, en Swijnen
Wel hakken in de Pan.
12.
Sy komen alle kers’ Vers,
Uyt Vrankrijk met een sners;
Noch suyver in de Bolster;
Paruyken met een Kruyf’ Als Mahomets Duyf,
Is haer Neusluyf:
Heeft Michel wat in de Holster,
Sy meugen ook wel Struyef.
DE BISSCHOP.
13.
Voor my, 'k verwacht Haer al’ 'k Sal
Wel weer kaetsen dien Bal,
Mijn Vinten zijn ook Katten,
Die men in dit zaysoen’ Sonder handtschoen aen te doen,
Niet derven souw aenvatten,
Of die Handt souw haest bloen.
14.
De Fransche Rok aen't Lijf’ Stijf
Van Goudt, is ons gerijf;
Mijn Hannekes, sonder schroomen,
Siender soo kaeltjes uyt,
Als vers geruyt’ Soo dat die Buyt
Haer dapper wel souw komen,
Met haer Goude Virtuyt,
15.
Gorgas sal na 't, Rooveen’ Treen,
En slaen door 't Leger heen;
Om 't platte Landt te stroopen:
De Overste Klement’ Niet meer present,
Quam aen zijn Endt,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
220
Wijl hy door kracht van Stoopen
Is in de Gracht gerent.
16.
De Ketters zijn gepralt’ Alst,
Een harde Winter valt;
De Yssel raekt bevrooren:
Mijn schaetzen staen al reê’ Soo doet ook meê
Mijn Narresleê,
Pomplaerzen en Yispooren,
Heest elken Soldaet twee.
17.
Victory, of de Hoet’ Bloet,
Dar maekt my nieuwe Moet.
Mijn Mes znijt aen weer zijden:
Ik kaer het soo, of hoe’ Wat dat ik doe,
Het loopt ten goe:
Want raek ik in het lijden
Ik stap na Romen toe.
18.
Oorlof gy Princen stout’ Trouwt
Niet, dat Berent verflouwt.
En die dit lust te weten:
Koom met een goed getal’ Voor mijnen Wal:
Maer ziet doch, all',
Die van mijn Wort komt eeten,
Wie't Lag betalen zal.
Bieght.
Soo 't om't Hart lag
1.
Philis, 'k beken, dat in uw Strikken
Valt, die u Maer eens aen ziet.
Maer zoud ik daerom minder Likken,
En in den Brand van Dorst verstikken?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
221
Neen, neen, dat is de Meening niet;
Neen, neen, dat is de Meening niet.
2.
'k Zie in uw Oog Cupido swerven;
'k Zie hy, daer uyt, zijn Pijlties schiet:
Maer dat ik Disch en Spijs souw derven
En, als een Gek, van Honger sterven;
Neen, neen, &c.
3.
Of om uw aerdig Toverlonken,
Mijn Vryigheyt ik zelfs verliet:
Soud' ik dan 's nachts, in plaets van Ronken;
Als Schilt-wacht, voor uw Deur staen pronken?
Neen, neen, &c.
4.
Hoe! zoud' ik luystren naer uw Wenken?
Soo sturf ik in een steeds verdriet:
Soud ik dare niet eens mogen denken,
Ik op het drinken, Hans op 't schenken?
Neen, neen, &c.
5.
'k Lag eens met al uw Soetigheden:
Geefize, die u zijn Dienst aenbied,
Soud ik, om 't prinzen uwer Leeden,
Al mijn Welspreekentheyt, besteeden?
Neen, neen, &c.
6.
Altoos by u te ginnegappen,
Daer Bacchus soo veel tranen giet:
'k Souw Pint nog Kan oyt hooren klappen:
En nimmer na de Kroeg toe stappen:
Neen, neen, &c.
7,
'k Schyt eens in al uw Tovery,
Gaet meetze uyt vry by de ell',
Aernout van Overbeke, De rymwercken
222
'k Wilder niet eens, soo veel omlyen;
't Is beter U, als 't Glas te myen:
Jae, jae, dat is de Mening wel.
De troosteloos
Stemme: Mes yeux.
1.
Godinnen, Schoonste van ons Land;
Die mijne Ziele hood in brand
Door 't schittren Nan uw dertle Oogen
Heb deernis met mijn Ongeval:
Gy heb my door uw Oog 't Hert bewoogen;
'k Hoop (maek, dat ik niet wert bedroogen)
Dat ik, dat ik U nog bewegen zal.
2.
Of soo gy lust hebt tot mijn doot;
Son gunt my tot een Graf uw Schoot;
Soo zal ik my straks gaen bereyden:
Het zal my strekken tot vermaek,
Als de Doot my van hier komt geleyden:
'k Ben willig one van hier te scheyden,
Als ik als is, stervend' uw Lippen raek:
3.
Indien dat U mijn Klacht verblijt,
Seg ik: dat gy onwaerdig zijt,
Dat m' U, als een God in zal looven,
Uw wreedheyt, dunkt my, is te straf,
Dat gy my van mijn Ziel gaet berooven?
En wilt nog, dat ik ben verschooven
Van mijn, van mijn gewenschte Graf.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
223
De Vrygemaekte.
1.
Nu ben ik weer mijn Eyge man;
'k Heb oorlof van mijn Selfs genomen,
Nu ik 't gebruyk weer heb bekomen
Van Wijn, van Glazen, en van Kan.
Adieu dan schoone Aminthe!
Ik zegen dezen slag,
Die in 't nat an de Pinte
Mijn Liefd' verdronken zag.
2.
Ik heb mijn Sinnen weer althans,
Geen Schoonheyt kan meer op my werken;
Ik heb cupide by zijn Vlerken,
On hem te plukken als een Gans.
Adieu dan, &c.
3.
Zijn Hooftdoek wil ik binden los;
't Souw regt een Slet zijn voor mijn Schoenen,
Of om mijn Lierzen af te boenen;
Hem wil ik villen als een Os.
Adieu dan, &c.
4.
Ik heb' zijn Pijlen, met zijn Boog
Daer even op mijn Knie doen breeken,
Die my 't Hart plagten aen te steeken,
Door d' ingang van mijn weeldrig Oog:
Adieu dan, &c,
5.
Ik agt my nu gelukkig, Vrient,
Niet meer in Slaverny te weezen,
'k Heb nu geen Onrust, als voor deezen,
Doen ik Vrouw Venus heb gedient,
Adieu dan, &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
224
De vrolyke.
1.
Als ik ben by de Wijn, en onder
Goet geselschap, doe ik wonder:
Wel hoe is men bier gebruyt!
Siet, hoe staet die dronke Snuyt?
Drinkt die Fluyt
Eens op mijn gezontheyt uyt:
Jongen, Schenkt my nog een Glas byzonder,
Nu ik vaer in Bacchus schuyt.
2.
Dat's een Wijn, die is seeker zuyver;
'k Wil wel wedden om een Stuyver,
Dat daer is geen beter Wijn:
Nectar kan soo goer niet zijn.
Kom Jupijn
Dan, met al de Goôn, by mijn;
Brengt vry mee dien ouden Kinderkluyver:
'k Wedd' hy 't eerst verliest zijn Breyn,
3.
Sa Sa, Maet, nu nog eens gedronken:
Jonge, dat 's te vol geschonken,
Doe my evenwel bescheyt:
Seg met,'t geen gy hebt gezeyt,
My tot spijt,
Datter beter in uw Kelder leyt.
Nu begint mijn Sieltje weer 't ontvonken;
Nu zy is haer Sorgen quyt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
225
Op de voetmuyl van mejuffrouw N.N.
Stemme: Sydonia.
1.
Geen Glaesje, hoe helder, hoe zuyver van glans,
Dat tegen dit Muyltje heeft eenige kans.
Hier derven de Vrouwen ‘Haer Lijf op vertrouwen;
En voor een Beeker verstrekt het de Mans.
2.
Indien men de Hooren gebruykt heeft voor 't glas,
Wanneer 't Vastelavont by d' Oudvaders was;
Wat dunkt u dan Vrinden ‘En kunt gy niet vinden,
Dat ons 't eedel Muyltje komt beter re pas?
3.
Maer kon met een Hoorn gemaekt zin Goedçier;
Die stonk na den Bok, na den Ram, na den Stier;
Dit ruykt als Vioolen soo zuyver van Soolen,
En lekker van kous is dit Aerdige Dier.
4
Benyde Muyltje, dat vaek hebt gezien,
't Geen Linde, en Zijde aen Phaebus verbien.
O Muyl! die by nachten ‘Voor 't Bedde meugt wachten
By Knyen, voor wien buygen wel tien duysent Knien.
5
Had Daphne soo een paer Muyltjes gehad,
Doe haer Baes Apollo soo veegde na 't Gat;
De Bruyer die hadse ‘Voor zeker, eer datse
Verandert, by de Boxen gevat.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
226
6.
Genoeg van het Muyltje gebleet en geznakt,
Ziet vrinden, hiet in heeft geen Exter gekakt:
Dit is de Gezontheyt’ ‘Van die 't op de gront leyt,
En met een stuk van haer Lijf daer in zakt.
7.
Dus zongen vier gezellen, niet vuyl;
Dees van Liefde blinde, die zmik als een Uyl;
De Derde kreet luyde ‘De Vierde die bruyde
Stilswygent in 't hoekje Neef Dirk op zijn Muyl.
Yets van de Stoof.
1.
Al heb ik hondert Oogen,
Als eertijds Argus had,
Soo vind' ik my bedroogen,
Ik zoek, maer vind' geen Gat.
Wie zouw dan d' Onderbroeken,
Niet tot de Hel vervloeken?
Behalven Claes, Egbert, en Aert;
En, watter meer, wel afvaert.
2.
'k Wensch, dat die duyvelsche Spitluys
Soo blint wiert, als ik ben,
Dan had hy een Heydensch gerit t' Huys,
En wiert een geruste Jan Hen:
Zijn Vrouwtje mocht voor hem naeyen,
Met zulken zoort van Kraeyen,
Dat na de Oogen wel pikt,
Maer zonder dat m'er af verschrik.
3.
Mijn Licht was aengesteken,
De Test, en Kool was klaer:
Maer wat heb ik gekeken?
Niet als een Gevangenhuys, daer
Aernout van Overbeke, De rymwercken
227
Mijn Lief je lag in gevangen:
Die sprak ik, met verlangen,
Die daer de Steutel van had;
Maer waer is het Sleutelgat?
4.
Jan wouw zijn Wijf beschamen,
En zeyd', Griet, wat leyt hier?
Zy sloeg haer handen t' zamen,
En sprak; al dit geswier
Zijn Lappen, gevouwen als Broeken,
Daer dekken wy mee onze Koeken;
Op dat de pot nier en bevriest,
En gy al uw honger verliest.
5.
'k Gedenk nog aen die Stonden,
Doe 'k in mijn vierkant slout,
En gaepte met open monde
Na 't plaersje, dat ik nier en vont.
Soo zouw men de Duyvel bedriegen.
Nu kan Jan Biesbroek liegen,
En zeggen; ik ben Lijs:
En Lijs weer, ik heet Gijs.
6.
Hang liever daer een Mat veur,
Die nog eens op waeyen kan:
Ik zie 'er anders geen Gat deur,
Maer blijf een arm Blindman.
Foey Brock, die Cyclops boven
Dien argen Argus doet loven;
Om dat een Eenoogsstrael
Schiet verder, dan zy altemael.
7.
Dit 's 't Sprenkje van Root kousje:
Ey, zegt 'er eens war van na:
Maer 'k wensch dien Schreur, dat Smoutje
Den Duyvel, en zijn Mamá:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
228
Om dat hy mijn Erf verslimmert,
En al mijn Licht betimmert:
De hagel sla hem plat,
Dit valt uyt de Koe haer Gat.
De hoorenteelt.
1.
Al wat 'er is tot Trouwen genegen,
En in 't groote Gilt mee treeden wil,
Dat koom' hier, en leer de Menage ter deegen,
En snoeren zijn Tong, en zetre zijn Bil
Op een Leenigstoeltje, terwijl men zal zingen
Van huysraet behoefte en noodige dingen;
Dat uyt zal draeyen op Hoornen!
2.
Jans Eenhoorn wiert hoe langer hoe slapper;
Het Bedde, de Keuken, de Kelder wiert vaets:
Maer Grietje zijn Wijfje, die weerde haer dapper,
En schonk hem Twee nieuwe weer in de plaets:
Nu eeten zy t' zamen Gezoden, Gebraden:
't Is beeter zig als een Bok te verzaden,
Dan als een mensch honger te lijden.
3.
Had Adam niet in den Appel gebeeten,
Die hem zijn Vroutje wees aen met haer hand,
'k Verzeekerje, Eva had hem bescheeren,
En Hoornen op zijn Voorhooft geplant:
En nog soo liep zy al groot perijkel,
Van zig te bezoodigen in dit Artijkel,
Hadse maer een Marquis gevonden.
4
Het Wapen van dezen Hooggeboornen
Is, op een Grijshooft een breeden Hoed,
Verçiert met Haeneveeren, en Hoorenen;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
229
Daer boven geschreven het woortje,
Een oude gebrijde Haes in groene weyjen,
Een Koekkoek geseeten in frisle Galeyjen
Daer vreemde Stieren op graesen.
5.
Koningen, Vorsten, Baronnen, Kolnellen,
Soldaten, Marrosen, sy moeten daer aen;
En of sy sich willen daer tegen al stellen,
De Hoornteelt moet zijn gang immers gaen:
Soo lang men Messen vindt om te raseren,
Soo sullen de Menschen malkanderen scheeren;
Al souden sy noch soo kael worden.
6.
Nu ziet gy, gy Vroutjes, dat het is nootsaeklijk,
Wanneer 't voor de Mans verhoolen maer blijft:
Al is 't juyst niet prijslijk, het valt u weer smaeklijk:
't Is vriendelijk ook, dat men zijn Buyren gerijft.
En komt door uw schuldt dees naem te versterven;
Vrouw Venus die sal u voor zeeker onterven,
En uw Dochters Gebrek laten lijden.
7.
Die sich in dees Order laet Canoniseeren,
Moet maeken dat hy zijn patientie niet spaert:
Maer als hy zijn Liefje ziet Complimenteeren,
Soo moet hy gaen sitten in d' Hoek van den Haert;
En speculeeren met Ernst in de Balken:
En seggen; wat zijn die Reygers, en Valken,
Daer boven, ook aerdig geschildert!
8.
Die sich verlegen vindt in zijn Conscientie,
En niet op kan brengen den Nacht schen Tribuyt.
Die komt haest te vallen in Decadentie;
Dan werdt by Gebruygomdt, zijn Wijfje Gebruyt.
Het werd' mijn Swager, die ik Koekkoek make:
Wie weet, wie wederkomt onder mijn Laden:
Om t' samen te Liquideren.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
230
Een deuntje voor zekere dominees.
Qui hi cum longis Palliis?
Hoe zien zy soo beschreyt?
Anne vescuntur Alliis?
Of is 't Weemoedigheyt?
Totius Mundi sunt fratres,
En die haer geeft, hun vrindt;
Saepe tacitè sunt Patres
Van meenig eerlijk Kindt.
Hic clamant Poenitentiam,
En schreeuwen overluyt:
Bed, cum vidaes Essentiam,
't Zijn Schelmen in haer huyt.
Qui fulminant in Cathedra;
Dat doer, het is goet koop:
Sed cum tenent in latebra,
Een Roemer van een Stoop.
Exsiccant omnen Loculum?
Haer darm staer op de leest:
Quam validum sit Poculum,
Hy sterft en geeft de geest,
Frequentant Consistorium,
Of eer haer Rendevous,
Ut ventum Hyperboreum,
Afspoelen met een Kroes.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
231
Fabulabar Perotium,
En seyd'; og dat de Haeg!
Eens posset reddere Lotium,
't Wiert beter alle daeg.
Sunt omnium terrum Domimi,
Nets is, dat haer onibreekt:
Diabolum dant homini,
Als hy daer tegen spreekt.
E contra, capiunt Omnia,
En steken 't in haer Rok:
Profectò non sunt somnia,
Te vatten Heerooms Stok.
Actum erat totaliter,
De Staet die lag heel siek;
Si illot non realiter,
Gebruyt hadt met de Piek.
Tot Milites egregii,
De minste droeg een pluym,
Qui hos Fratres Collegii,
Braef klopten op den Duym.
Sed sumite Consilium,
En dient u van, den Tijdt;
Sors horum sit Exilium:
Soo raekje 't Volkje quijt.
Εχιλ ν τ γεν μαΤα
Dat Barrenetels kruyt,
Cum jactant adhuc Stemmata,
Draeyt 't op een Mankpoot uyt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
232
Vivunt instar Pontificum;
En happen na vreemdt Goedt:
Si essem loco Indscum,
Ik lichte haer de Voet,
Sunt Delphicum Oraclum:
ô Sulke vroome Maets:
Sillis des jentaculum,
Voorleggen u niet quaets.
Tum clamitat Faex populi,
De Harder is niet valsch!
Nos monet, cum sunt Scopuli;
't Is sulken Goedenhals!
Hoc lubens volo credere:
Maer 't Hooft deugt niet een hair,
Si posset vos comedere,
Hy vratje allegaer.
Sunt verè Mertenarii;
Schenkt haer een Oxhoofd Wijn:
'k Wedd', Jambici Senarii
Noyt op 't Tooneel en zijn.
Hoc sciunt Diversoria,
En komt de Kermis dra,
Corrumpunt Consistoria
Tot Jan Baptistens schae,
Recte dixistis Hospites;
't Is vuyligheyt, voorwaer:
Nos vos reddemus sospitas
Voor dit geheele Jaer.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
233
Est maxium Cordolium;
Want meenig Jong-gezel,
Qui amat oenopolium,
Gaet 's avondts nu in 't Spel.
Tunc utitur sex regulis,
Die tot 's Kroegs voordeel zijn;
Pro hoc habet sub tegulis,
Des avonds een Aem Wijn.
Sed non consideraveram,
Hoe bits dit Volkje zy:
Plus nimis jam peccaveram,
Schreef ik mijn Naem 'er by.
Sed, Patres, oro veniam,
Van dat ik sprak soo koen;
Et spera, quod sit bene jam:
Want 'k heb een Wijf van doen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
234
Lyk-klaahte Over de Geestige, en Kunst-volle hondt, Van den Ed':
Heer N.N. Waterbevelhebber.
Venatrix Silvis asperà, blanda domi:
1.
Welke droefheyt baert een Hondt!
Welke droefheyt baert een Hondt!
Een getrouwe Wacht van Braven,
Die in 't Water wort begraven;
Welke droefheyt baert een Hondt!
Welke droefheyt baert een Hondt!
II.
Gout noch Silver konde niet,
Schoon 't soo meenig Vorst verriedt,
't Edelmoedig Beest bekooren,
Dat het liet zijn Heer verlooren.
Welke droefheyt baerdt een Hondt!
Welke &c.
III.
Het verstandig Beesje vloog
Op een wenken van zijn Oog,
En op Handt en vinger-teeken,
Beter als veel Knegts door 't Spreeken.
Welke droefheyt baert een Hondt!
Welke &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
235
IV.
Als by op een Biesesprey
Wees hoe aerdig, in de Mey,
Meysjes leggen op haer rugge;
Dan wiert selfs Cupido vlugge
Welke droefheyt baert een Hondt!
Welke &c.
V.
Doen hy met een sterke Tandt
Stiet het Slag-swaert uyt de handt
Van manhafte Soudeniere,
Toen wiert Mars vol Minnevieren.
Welke droefheyt baert een Hondt!
Welke &c.
VI.
Hadt Diden hem op de Jagt
Mogen hebben in haer magt,
Om voor onraedt niet to vreesen;
Souw hy 't Hooft der Boschwagt wesen,
Welke droefheyt baerdt een Hondt!
Welke &c.
VII.
't Geestig lijf dat quispelsteert,
Strijkevoet, en Helden eert:
't Kost aen plompe Bootsluy leeren,
Dat men moet ontzien sijn Heeren.
Welke droefheyt baerdt een Hondt!
Welke &c.
VIII.
Voor de minne tot de Hondt,
Die hy trouw en vriendlijk vondt,
Kan in wakre Hopman V...
Geene min tot Vrouwen halen.
Welke droefheyt baerdt een Hondt!
Welke &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
236
IX.
't Beeld des Hondts verstoort zijn lust,
Hy heeft nacht noch dag geen rust;
Zang noch Spel hem kan bekooren;
Nu hy heeft den Hondt verlooren.
Welke droefheyt baerdt een Hondt?
Welke &c.
X.
Al de Weerelt hadt hem lief,
Mits by Roover was noch Dief;
Schoon by Kasten, en Tresooren
Op en toe deed' na behooren.
Welke droefheyt baert een Hondt!
Welke &c.
XI.
Beesje, Spiegel van de Deugt,
Gy benaemt uw Heer geen vreugt,
Hadt gy in der Leeuwen kaken
't Leven, vechtend', mogen braken.
Welke droefheydt baert een Hondt!
Welke &c.
XII.
Sneuvelt, om een goede zaek,
d'Oorlogs-helt, met weder wraek;
Een grootmoedig Prins to minder
Reekent de geleden hinder.
Welke droesheyt baert een Hondt!
Welke &c.
XIII.
Maer nu 't Hondrgestarnte blaft,
En veel stilte op Zee verschaft,
Slaet de Doodt, die Helsche pryje,
U in 't breyn met Rasernyje,
Welke droef heyt baert een Hondt!
Welke &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
237
XIV.
Gy had Vogels van Jupijn
Noch tot voedzel konnen zijn;
Maer, ô smaet! niet uyt te wisschen,
Gy moet zijn het aes der Visschen.
Welke droef heyt baerd een Hond!
Welke &c.
XV.
Maer de schoon' Urania
Slaet mijn klachten lachend' ga;
Nu zy, in het Hondeteeken,
Siet een Tintellicht ontsteeken
Tot een eere van den Hond,
Tot een eere van den Hond,
XVI.
Spoel dan, Hopman, uwe zwaert
Met een Glaesje vas het hart;
Want een Sterre wort gebooren
Tot een eer van d' uytverkooren;
Tot een eere van den Hond,
Tot een eere van den Hond.
Hondzang; pro en contra.
1.
1.
Watte dagen heeft een Hond!
Foey! wat dagen heeft een Hond!
Watte dagen heeft een Hond!
Foey! wat dagen heeft een Hond.
Nog te bakken, nog te Brouwen
Nog te bakken, nog te brouwen,
Hoeft hy, nog geen Wijf te trouwen;
't Is belast hem Honts te houwen,
Watte dagen heeft een Hond!
Foey! wat, &c.
Watte dagen heeft een Hond!
Foey! wat, &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
238
2.
2.
Hy gaet, als hy wil, naer bet;
Hy gaet, als hy wil, na bet;
Schut nog Rest sijn rust belet;
Als de Meyt het niet belet;
's Nagts en brjien hem geen vliegen;
Die hem, voor het kint te paeyen,
Hy behoeft geen kind te wiegen
Bastenaders toe laet waeyen.
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
3.
3.
Geen quaet krijgt hy van een Hoer;
Wis dan krijgt hy van een Hoer
Want hy bruyt zijn eygen Moer
Meer als van zijn eygen Moer.
Is't niet mooy, het gaet weer zeker,
Is't niet mooy, het gaet weer zeker,
En vry blijft hy van d'Apteker
Altijt is zijn Rug de steker.
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
4.
4.
Valtze dan wat schurft van Kop,
Klimt hy dan van achtren op
Hy klimt daer van agteren op
Honk zijn rug is, en zijn Kop;
Wat bruyt hem een lelijk Bakhuys
Want de Jongens bruyen 't Bakhuys.
Die meest altijt werkt by 't Kakhuys
Als Matroos 't Galjoen, of Kakhuys.
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
5.
5.
Geen Tweehonderste hem quelt,
Tweemael honderst' hem niet quelt.
Schoorsteen, nog Familiegelt.
Schoorsteen, nog Familiegelt.
En hy is, naer yders meening,
Looft de Duyvel: want naer meening.
Vry van Capitale Leening.
Is sijn Huyt de swaerste lening
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
6.
6.
Vlijtig gaet hy in de Kerk,
Dan beroyt komt hy te Kerk
Dat doet, hy verlet geen werk;
Sonder boek, of kloosterwerk,
Maer de Koster is zijn maet niet,
En de Fotsen, die hem schonwen
Aernout van Overbeke, De rymwercken
239
Die hy liever op de straet siet,
Keuren hem zeer stil te houwen,
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
7.
7.
Wafelyser, Heugel, Pan,
wafelysers, Spit en Schel
Keetel, Beeker, Spit, en kan,
Krijgt hy meer als Frikkedel,
En Servetten kan hy missen
En Servetten met knopaden
Hoeft geen Pot om in te piszen.
Raekt hem meet als versch Gebraden.
Watte dagen, &c,
Foey! wat, &c.
8.
8.
Schoon by noyt zijn Baert opzet,
Schoon hy moyt zijn Baert opzet,
Altijt staen zijn Knevels net:
Sijnder veel die hem wel net
Gaet, om dat het wel zou krullen,
Hayr en kruyk met stukken krullen,
Zijn Muts met zijn hayr niet
Dat by geen Muts hoeft te
Watte dagen, &c.
Foey! wat &c.
9.
9.
Joris in der eeuwigheyt
Joris in der eeuwigheyt
Dee hem noyt met Reeknen leyt:
Altijt open Reekning leyt,
Als hy op het Ordinaris
Want hy hoeft geen Ordinaris
't Hoentje steelt, dat gastens waer is,
Wiens Pottagie altijr gaer is.
Watte dagen &c.
Foey! wat &c.
10.
10.
Fransche Kramers, Speelmans, Waert
Franche Cramers; Speelmans Waert,
Acht hy geen Spoog waters Waert:
Achten hem geen Olykoek waert;
Koussen, Schoene, Pruyken, kleeren
Drystals, Stoelen van Schoenlappers
Kan hy, zonder smert, ontbeeren,
Krijgt hy meer, als Wijn van Tappers,
Watte dagen, &c.
Foey! wat &c.
11.
11.
's Morgens is't Hooft niet b eroyt,
's Morgens is 't har uyt, gy Beest,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
240
Dar hy heeft te veel gepoyt,
Koest u, zit op, hael de Leest
Procureurs en Advocaten
Procureurs en Advocaten
Sullen hem geen gelt ontpraten,
Sullen hem zijn Saek wel laten.
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
12.
12.
Elke Duivel heeft in't Jaer
Elke Duivel heeft in 't Jaer
Een maent, so sy seggen, maer
Een maent soldy, lieve Vaer;
Hy daer tegen heeft Ses weeken;
Maer de Hont, die heeft daer tegen
Wort ook in de Lugt gekeken.
Altijt slagen op de wegen.
Watte dagen, &c.
Foey! wat, &c.
13.
13.
Heeft ook't grootste luk op Aerd;
En het grootst luk op Aerd,
Want als hy maer quispelstaert
Is te beedlen met zijn staert,
Kan hy al de Haegse Vrouwen
Dan in plaets van op te springen,
Op't lijf springen, sonder trouwen.
Is 't foey Rekel, weg naer binne.
Watte dage, &c.
Foey! wat, &c.
14.
14.
Schoen hy geen Gebraet en krijgt
Wil hy dan eens naer den Haert,
Likt de rooster, en by swijgt,
Knegt en Meyt hem knevelbaert.
Daer de Meisjes Worst op braden.
En in plaets van 't Spit te likken,
Wie sou dan zijn lot versmaden?
Krijgt hy brokken om te stikken.
Watte dagen heeft een Hond!
Foey! wat, &c.
Watte dagen heeft een Hond!
Foey! wat, &c.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
241
Geestelyke liederen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
243
Gebedlied,
om
Een zalige Afscheyt uyt deze Weerelt.
1.
Mijn ziel heeft groot verlangen
Naer een godzalig End,
Dewijl ik ben omvangen
Met droef heyt en ellendt:
Ik dorst na 't Eeuwig leven;
't Valt my op Aerd te bang,
Die 'k haest hoop te begeven;
O JESUS, wacht niet lang.
2.
Gy hebt my van de Sonden,
Van Duyvel, Hel verlost;
Daer aen ik lag gebonden;
Het heeft uw Bloet gekost:
Dit doet mijn vreezen stuyten;
Op dees gewisse Hoop
Kan ik gerust besluyten
't Eynd' van mijn levens Loop.
3.
En of 't schijnt zoet te wezen
Het leven op dees Aerd;
Nu gy zijt opgerezen,
Hebt gy voor my bewaert
Een berer, daer, door 't sterven,
Mijn ziel toerijst uyt Stof,
Om't zelve te be-erven
In 't Eeuwig Hemels Hof.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
244
4.
De Wormen die verteeren
Het Lichaem in der Aerd;
Maer't zal weer van den Heere
Hier namaels zijn verklaerr,
En als de Sonne lichten
Uyt Abrams klare Schoot.
Wat schae'n ons dan de Schichten,
Geschoten van de Doot.
5.
Of't Aerdrijk my komt toonen
Haer Schatten en haer Goet,
Gesteent', en Konings Kroonen,
Haer Goud in overvloet,
Soo kan ik zulks niet achten,
Dewijl het niet bestaet:
Na 't Hemelsch wil ik trachten,
Dat nimmermeer vergaet.
6.
En of het boven maten
My leed is, dat ik all'
Mijn Vrienden moet verlaten
In dit bedroefde Dal;
Na kort verloop van tijden,
Soo zullen wy gelijk
Malkander, met verblijden,
Weer zien in 't Eeuwig Rijk.
7.
Schoon dat ik ook veel Weezen
Laet na door mijne doot;
Als zy den Heere vreezen,
Soo hebbenze geen noot:
'k Wensch, evenwel, te varen
Na 't Eeuwig Vaderlant:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
245
God zal haer wel bewaren
Voor ongeluk en schant.
8.
En wilt u niet bedroeven,
Om dat ik ga voor heen;
Gy zult geen hulp behoeven,
Vertrouwt op God alleen:
Dit spijst de jonge Raven,
Neemt u tot Kindren aen,
Hy zal u rijklijk laven:
Laet dan uw' weenen staen.
9.
En gy, die ik op Aerde
Het meest heb lief gehad,
Waer by dat ik vergaerde
Dees' kinder s, onze Schat,
Wilt mijn afsterven lijden,
Dewijl't soo moet geschiên;
Wy zullen na dees' tijden
Malkander weder zien.
10.
Nu wil ik my gansch wenden
Tot JESUS, Godes Zoon,
Geef my een zalig Ende,
En schenkt my 's Hemels Troon;
Van u, voor my verworven,
Doe gy, soo swaer belaên,
Zijt aen het Kruys gestorven,
En weder Opgestaen.
11.
Laet my op 't lest volherden
In een oprecht Geloof;
Op dat ik niet en werde
Den Satan tot een roof:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
246
Heer het my tot u dringen,
Sterkt my door uwe Kracht;
Dat ik math vroolijk zingen
Het is nu al volbracht.
Gebedlied
Eens Boetvaerdigen Sondaers.
1.
O God en Heer, Ziet doch, hoe zeer
My drukken mijne zonden;
'k Hebniemant niet, In mijn verdriet,
Op Aerd tot hulp gevonden.
2.
Os ik schoon meen’ Te vlieden heen
Na 's Weerelts laetste palen;
Om vry te zijn,; Van kruys en pijn,
Het zouw my achter halen.
3.
O Heer verstoot’ My niet in Noot,
Gelijk ik wel ben schuldig;
Dewijl uw' Zoon’ Heeft spot en hoon
Gereden soo verdulding.
4.
Als't soo moet zijn’ Dat straf en pijn
Op zonden volgen moeten:
Soo straft op Aerd’ Maer namaels spaert:
En gunt my ware Boete.
5.
Heer hebt gedult’ Vergeet de Schult,
Wilt my 't Volherden geven;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
247
En laet my niet’ Als't veel geschiet,
Mijn Welvaert wederstreven.
6.
Doer met my Heer’ Na uw' Begeer,
'k Sal alles lijdzaem dragen:
Stoot my maer niet’ In 't Helsch verdriet
Van Eyndelooze plagen
7.
Gelijk wanneer’ Door't quade Weer
De Wint ontroert de Stroomen,
En schriklijk huylt’ 't Gevogelt schuylt
In 't hol der oude Boomen.
8.
Soo is ook, God’ Mijn toevlucht tot
De diepte van uw' Woden;
Als Sond' en Dood’ My bracht in noot
Heb ik daer Troost gevonden.
9
Daer by ik blijf’ Of hier het Lijf
Moet van de Ziele scheyden,
Soo sult gy Heer’ My namaels weer
Ten Hemel binnen leyden.
10.
Uw' Goddlijkheyt’ Zy lof gezeyt;
Geroemt zy uwen Naeme:
Geef dat ik mach’ Soo nacht als dach,
Daer aen gedenken: AMEN.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
248
Gebedlied:
om
Vergiffenisse der Sonden; en Versterkinge tot een goet Leven.
1.
O God! die Eeuwig zijt van alle Eeuwigheden;
Waer toe is 't Menschelijk Geslagt van u verheft!
Dat het U nadren mad met Suchten, en Gebeden,
En dat gy het staet by, als 't Ongeval haer treft!
2.
Gy, die de Sterren kent en telt, en noemt met Nament;
Gy, die de Son en Maen, en schoonen Dageraet,
En al het Hemels Heyr roept met een wenk te samen,
Maer die voor al uw Oog op 't nedrig herte slaet,
3.
Mijn Tijd, hoe lang, hoe kort, heeft zijn gezette Palen:
't Is my onmooglijk, die een hayrbreed t' overtreên:
Wie weet, of ik het licht van morgen wel zat halen?
Of nier mijn Levensdraet van daeg werd afgesneên.
4.
Gy weet, wanneer, en hoe, en waer, dat ik zal sterven,
Maer wijl het is uw' Wil, en dat uw' Wil is goet,
Volvoer dan Heer uw' Wil, maer laet my doch beerven
Het Eeuwig Licht, als ik het Tijdlijk missen moet.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
249
5.
't Is waer, ik ben met U in een Verbont getreden,
Doe't Water, in den Doop, gegoten wiert op my,
En of het, van mij kant, heeft stoot en scha geleden,
Soo maekt dog, dat het wert gehouden aen U Zy.
6.
Ik liep, als dom en driest, in wereltsche Genuchten;
Maer och! Verschoon my, God, of ik my vaek vergreep;
Want soo gy bergen wilt uw' Ooren voor mijn Suchten,
Waer berg' ik dan mijn Lijf voor uwe Gessel-Sweep?
7.
Gy milde God, vergeeft mijn Sonden menigmalen:
Maer't zondigen, helaes! is 's Menschen droevig lot,
Vergeeft my dan weer, nu ik ben geraektaen't dwalen;
Want ik ben altijt Mensch, en gy zijt altijt God.
8.
Os wilt gy, dat ik zal mijn Schulden afbetalen,
En boeten voor mijn Sond', soo die gerekent wort?
Genade; en geen Recht: ô God, waer zoud' ik 't baelen!
Al gaf ik Lijf en Ziel, ik schoot nog veel te kort,
9.
Of ik, die lang voor heen den Duyvel had verschreven
Door dien ik 's Weerelts Volk gevolgt heb, onbedacht;
Ik was onmondig; 'k had geen stroo daer aen te geven:
'k Stond onder uw' Voogdy; mijn Ziel was in uw' Macht.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
250
10.
'k Ben door de Sonden noyt gebroken, wel geboogen;
Gy Heer, gy ondersteunt het neergebooge Riet;
Nu buyg ik my weer op met Ootmoed voor uw', Oogen:
Het tweede buygen doer het eerste dan te niet.
11.
Of is, u goede God het Goetdoen dan vergeten;
Zijt gy nu doof, nu ik stae aen de Poort en klop?
Hebt g' uw' Genadensdeur in Gramschap toegesmeten?
Och! luyster noch een woord, en doe het Venster op.
12.
Zijn duyzent jaer voor U gelijk den Dag van Heden,
Soo voer u 't Lijden van mijn Heyland te gemoet;
Uw' Zoon, die gisteren noch heeft aen 't Kruys geleden,
En Golgotha besprengt met versch vergote Bloet.
13.
Telt Jesus zmerten ook soo gy telt onse Sonden,
Gy sult bevinden, dat zy beyd' ontallijk zijn.
Let niet op my dan, maer op zijn bebloede Wonden,
Mijn Sonde hielp, my in, zijn Dood my uyt de pijn.
14.
Ach Vader! Vader ach! uw' Raed is my verborgen;
Maer wijl uw' Zoon voor my betaelt heeft het rantzoen,
Komt liever dan van daeg. Waer toe gewacht tot morgen;
Of dezen ochtent, als gewacht tot na den noen?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
251
15.
Of soo ik noch niet heb mijn Pad ten eynd' geloopen,
Soo voert my by de Hant, on zekerder te gaen;
Op dat ik my niet weer, lichtvaerdig, zouw verkoopen,
En deze Koop op 't nieuw quam Jesus Bloet te staen.
16.
Als dan zal Eeuwig zijn, soo lang ik rep mijn tongen,
En 't herre, doer door, tot verkoeling aessem schept
Uw' Lof, soo wijd en breet ik reyken kan, gezongen,
Die my genaedig uyt mijn Hood geholpen hebt.
17.
Als dan soo zal ik gaen in d' heylige Gemeente,
De Plaetze daer te zaem mijn Broeders zijn vergaert,
En zeggen; God die kneust, en heelt't gekneusd gebeente:
Zijn Lof vervult het al, Lucht, Hemel, Zee en Aert.
18.
Die Onbegrijplijk is, Waerachtig, en Almachtig,
Lankamedig, vol Gedult, en haestig tot Gena,
Gerechtig, Heylig, Trouw, Alwetend', Groot en Prachtig,
O Eendrieeenig God, altoos Halleluja!
Aernout van Overbeke, De rymwercken
252
Troostlied,
in
Aenvechtinge over de Sonden:
1.
'k Vrees hier hand, of voet te stooten;
'k Stae, als een geboore Blinde,
Rondsom in een Perk beslooten,
Daer geen uytgang is te vinden;
Duyvel, Hel, en zijnen Aenhang
Heeft my bezet;
Vat ik doe, of wat ik aenvang,
Ik ben in 't Net.
2.
Eenen Uytgang staet noch open,
Dat 's tot God, die vol genaed' is:
Maer wie derft een Pad oploopen
Daer maer een goet, duyzent quaet is;
Laet uw' Stem Heer van U uytgaen,
Ontsuyt uw' Mond;
'k Sal dan gaen op het geluyt aen,
Of ik U vond,
3.
Gy, gyschiep ons Lijf en Leven,
Vensters, die in 't Voorhooft paffen
Maekte gy; wilt my dan geven
Mijn Gezicht: of klooft de basten
Van walkander, zmeert de Schellen
Met weynig Kley,
Of zy bersten van opswellen
Door mijn Geschrey.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
253
4.
d' Appels zijn bezet met puysten;
Maer door kracht van uwe Woorden
Ziet mijn hert op dien Gekruysten,
Die het Helsche Heyr verstoorde,
Dat het wijken moest met schande,
En znel vergaen;
Even als de Schepen stranden
Door een Orcaen.
Een gebedlied,
om
Een behoude Landreyze.
Op de wijze: Uyt mijnes herten gronde.
1.
O God, soo hoog van waerde,
Alwetent, Groot, en Sterk;
Lucht, Water, Vuur, en Aerde
Is uwer vingren werk;
Wat is 'er dat 'er niet
Maer komen voor uw' Oogen;
Gy ziet het van om Hooge
Al war Beneen geschiet.
2.
Gy kent het Rijk der Plagen,
En Zerel van de Dood,
De meest verborge Lagen
Zijn voor U naekt en bloot:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
254
Het grouwzaem Roovers Rot,
Dat in de diepe kuylen
Des Aertrijks weet te schuylen,
Is U bekent, ô God!
3.
Wijl ik dan meen te vaeren
Na d' een en andre Stad,
Soo wilt my, Heer, bewaren
En leyden langs het Pad;
Dat veyligst is van all':
Och! woud gy Leytsman wezen;
Soo hoefd' ik niet te vreezen
Voor eenig Ongeval.
4.
Gy doet na Welbebagen,
't Staet alles in uw' Macht;
Gy stiert en keert de Plagen:
Gantsch Israëls Geslacht
Ging door de Zee te Voet:
Maer Pharäoos Tyrannen,
En hy, met al zijn Mannen,
Verzmoorden in den Vloet.
5.
Doe Daniël gezmeeten
Wiert inde Leeuwekuyl,
Is hy niet opgegeten,
Gy bond der Leeuwen muyl:
Daer tegen de Propheet,
Die 'r Woord van uwen monde.
Niet volgde, wierd verslonden,
Door eenen Leeuwen beet.
6.
Gy kunt het Vuur verdoven;
Dat bleek wel aen den brand
Van Babel Vuurgeu Oven.
De Wondren van uw' Hand
Aernout van Overbeke, De rymwercken
255
Zijn over al bekent;
Dat yder kan bemerken
De Grootheyt uwer Werken,
Dien gy den Menschen zent.
7.
Uw' Goetheyt heaft geen ende:
Och! wilt dan ook aen my
Uw trouwen Engel zenden;
Staet ook mijn Maegden by;
Die 'k derve voor een tijt,
Op dat ik al mijn Vrinden,
Mach na mijn Weerkomst vinden;
In uwen Naem verblijt.
Een gebedlied,
om
Een gelukkige Reyze te Waters.
1.
Ik zier Huys, noch Dorp, noch Stad,
In 't midden van dit woeste Nat;
Waer ik mijn' oogen heenen sla,
't Is Luch en Water, voor en na:
Maer 'k zie, hoe God zig maekt bekent
In 't een en 't ander Element!
2.
De Luch, en alles wat zy baert,
Daer zig de Blixemgloet vergaet,
Daer zig des Donders woonplaets vint,
De Voetsterwieg van Storm en Wint,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
256
De Hagel, Sneeuw, en haer geslacht
Is Hem bekent, en in zijn Macht.
3.
De Zee, hoe breed, hoe wilt zy is,
De Afgrond, en de Duysternis,
Het diepste van des Aertrijks schoot
Staet voor Hem opgedaen en bloot,
De Baren gaen soo als by wil,
Dan ongestuymig, dan weer stil.
4.
Ik zie, hoe by doet Son en Maen
Met ongelijke stappen gaen,
Hoe dat baer luyster wort bevlekt:
Als met een Ronwkleet overdekt:
Ik zie't, en zie het met genot,
Want, denk ik, dit alleen doet God,
5.
Hy was het, die de Roode Zee,
Als met een beytel, splijten deê;
Daer Jacobs Zaet door heenen trok;
En zich ontsloeg van 't vreemde Jok:
Hy deê de schromende Jordaen
Al aerzelend te rugge gaen.
6.
Ach God! bewaer ons dan voor Nood,
'k Ben maer een handbreed van de Dood;
Een plank, die tusschen beyden leyt,
Maekt maer alleen het onderscheyt;
Dat ik niet mede wend' getelt
By, die de Dood heeft neer gevelt.
7.
Maer uwe Goedheyt is een Wal,
Die sterker is als al 't getal
Van Winden, Stormen, 't zaem gerot:
En uw' Barmhertigheyt, ô Got!
Aernout van Overbeke, De rymwercken
257
Die hooger als de Hemel is,
Is dieper als de Duysternis.
8.
Als gy zijt Stuyrman van het Schip,
Soo vrees ik geen Tempeest of Klip;
Want als de Heer maer spreeken wil,
Straps swijgen ail' de Winden stil,
Op dat zijn algebiedent Woort
Souw werden van de Zee gehoort.
9.
Breng ons aen het gewenschte Land;
Op dat wy mogen naderhand
Verkondgen, wie dat was de Heer,
Die ons geleyde heen en weer:
Een Schilt der Vroomen, op wiens last
Lucht, Hemel, Zee en Aerde past.
Een christelyk bruydslied.
1.
Hoe heerelijk zijn Straelen spreyt
De Sonde der Gerechtigheyt,
En komt, als Bruydegom, treden,
Op 't çierlijkst, ter Slaepkamer uyt,
Tot my, zijn wel gesiefde Bruyt!
Ja komt Heer. Ik sta reede,
De Schijn’ Van mijn
Lamp die flikkert’ Ja zy blikkert,
s' Is geznooten,
En met Oly vol gegooten.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
258
2.
Kom Heer kust my met uwen Mond,
Dewijl gy hebt mijn Ziel doorwond;
Uw hebb' ik uytverkoozen,
Mijn Hert werd door uw' komst verblijd,
Mijn Uytverkooren; want gy zijt
Veel schoonder als de Roozen,
Ey kom’ Bruydegom.
Want de Minne’ Laet mijn zinnen
Niet meer rusten,
Door 't verlangen na haer Lusten.
3.
Bloem tot Saron, vol zoete reuk,
Uw Voorhooft zonder vouw of kreuk,
Uw' lieffelijke Wangen,
De Luyster van u Aengezicht,
Die hebben my bevangen,
Uw' Oogen zuyverder als 't Licht;
Kom dan’ Ras an;
Mijn gedachten’ U verwachten;
Wilt de schreeden
Van uw gang wat vlugger treeden.
4
Mijn Koning pronkt in Ophyrs Gout,
Zijn Huys dat is van Ceedrenhout,
Zijn Kleed gestikt met Zijde,
Zijn Kroon is van schoon Esmaralt
En Amathist, waer med' by bralt
In spijt, die hem benijden:
Laet mijn’ Hert zijn
Vry van zorgen’ Tot den morgen
Seker stapen;
Want gy zijn mijn Schilt en Wapen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
259
5.
Dat uw' Genade my verschijn',
Mijn waerdste Lief, uw Schenkels zijn
Als Marmere Pylaten;
Gy tuykt als 't hout op Libanon,
Uw' Wezen is een heldte Son,
Met swart gekrulde hayren:
Al't kruyt’ Heeft uyt
By de Kleeden’ Uwer leden;
Die de Roozen
Gaen te voor in Reuk, en Bloozen;
6.
Uw Staertjoffers zijn hoog geacht,
Als die daer tellen haer Geslacht
Van Koninklijken Bloede.
Ik heb mijn Vrind gezocht, gewacht
Vergeefs; 'k ga rusten deze Nacht,
Mijn leen zijn mat en moede:
Maer 't Hert’ Niet werd
Door de lusten’ Van het rusten
Aengedreven,
Om op alles acht te geven.
7.
Ziet daer heb ik zijn Stem gehoort,
Mijn Lief die klopt vast aen de Poort,
Ik zal ten Bedd' uytrijzen,
En met hem wandlen over al,
Waer my mijn Bruygom leyden zal,
En hem mijn plicht bewijzen:
Zingt, speelt’ En queelt;
Hoe beneden’ Quam gereden
God de Heere,
Om zijn Lieve Bruyd te eeren;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
260
Een christelyk lied,
Hoe dat God tot aller uuren, en op alle manieren de Menschen zoekt
tot bekeeringe te brengen, schoon de meeste hoop daer geen acht op
slaet.
Stemme: O Kersnacht, schoonder dan, &c.
1.
Ik twijffel zelfs aen mijn Gevoelen;
Mijn Hooft loopt om door 't stadig woelen;
Ik leg als in een Watervloet,
Als in verdraey de Kronkelstroomen,
Daer swarelijk is uyt te komen;
Indien my niemant bystant doet.
2.
Het is niet anders, of de Baren
My sloegen over Hooft, en hayren;
't Is altoos Onweer, nimmer stil:
Als onder 't steeken der Trompetten,
Het niet is moogelijk te letten;
Op 't geen de Vrede speeken wil.
3.
Soo is 't met my ook: want mijn Ooren,
Die 'k heb, en konnen gantsch niet hooren,
Soo als de Weerelt tiert en raest:
Ik voel mijn Sinnen, en Gedachten
Van 't vreezelijk geschreeuw verkrachten
Ik sta bevreest, verschrikt, verbast!
4
Maer of 't Geroep mijn Oor Komt stoppen,
Mijn hert, mijn Schiltwacht, voelt het kloppen,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
261
't Huys dream 'er af: ay my; wat nood!
Waer berg ik nu my zelfs van vreezen!
Wie of 'er voor de Poort zal wezen;
Het is of God, of 't is de dood.
5.
Zijt gy het Heer, mijn hoogste Koning,
Och! komt vry binnen, neemt uw Wooning
In 't best van 't Huys, soo 't Ubehaegt,
Wilt deze Rustplaets niet verzmaden,
Die door uw goetheyt en Genade
Uw Soons Naem in het Opschrift draegt.
6.
Ach Vader! houd het my ten besten.
(Dewijl uw Kind noch hoort op 't leste)
Dat ik niet eer heb opgewaekt:
My dunkt, indien ik niet en dwale,
Gy Heer, Gy klopte meer der maelen,
Al wierd mijn Hert juyst niet geraekt.
7.
Gy klopt, wanner't being te dagen,
En roept; waerom geen acht geslagen,
Een dat g'u selven weder kleet,
Op soo veel duyzent Wisselingen?
Waerom en maken deze digen
U noch niet tot de Dood gereet?
8.
Waer is de duystre Nach gebleven?
s' Is van het Sonnelicht verd even,
Dat gistren voor haer schuyl most gaen;
Denkt dan,; hoe dat 'er ook na dezen
Een nieuwe Morgenstond zal weezen,
Als alles weder op zal staen,
9.
My dunkt, dat ik U kom te hooten;
Wanneer de Middag is gebooren,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
262
Als dan soo roept gy tot ons bert;
Merk naerstig op, hoe Vleesch, en Visschen;
Om uwent wil, het Leven missen;
Op dat uw Maeg verzadigt wert.
10.
Maer let soo zeer niet op het Eeten,
Dat gy daer door zoud God vergeeten,
Die 't al uyt niet geschapen heeft:
Die aen de Beesten heeft gegeven
Een voedzaem Vleesch, een vruchtbaer Leven;
Door welkers dood de Mensche leeft.
11.
Gy roept weer in den laten Avond,
Die noch tot my quam, en gena vond;
Ik ben Barmhertïg, Goet en Trouw.
Ik help we1 uyt benauwtheyts stroomen;
Maer wee, die 't daer op aen laet komen;
De dood komt dikwils voor 't Berouw.
12.
Dan ziet men eens de Son in 't top staen,
Dan weder onder, dan weer opgaen;
Maer als de Mensch eens leyt ter neer,
En dat zijn Oog is zonder luyster,
Blijft zijn Gezicht altoos in 't Duyster,
Men zier hem op der Aerd niet weer.
13.
Heer, ik kom dan met Gebeden,
Soo lang 'er Hoop is, tot uw treden,
Och! wilt dan niet uw gunstig Oor,
Op mijn bedroefde klachten, stoppen;
Dewijl, hoe zoet gy ook moogt kloppen,
Ik naer uw stem soo vlijtig hoor.
14.
Ik voel de Slagen van uw Hamers
My treffen tot de Binnekamers:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
263
Gy stiert den Menschen Boô, op Boô;
Dan sware Siekten, dan Gezontheyt,
Dan roert gy om wat op de grond leyt;
d' Een proeft gy dus, den ander soo.
15.
Dit is dan, Heer, mijn laetste Bede,
Indien de Slaep bekroop miin Laden,
En vroeger deê na Bed toe gaen,
Dat dan, soo ik niet quam t' ontwaken;
Als gy de Klopper aen komt raeken,
Uw Engel mach op schiltwacht staen.
Een Troostlied, In betrachting van den Jongstendag.
Stem: Als 't voorgaende.
1.
Waer zijn mijn vlugge dagen heenen?
Niet anders, als een Rook, verdweenen;
Waer is mijn Jeugt, die ik nu mis?
Mijn Jaren hebben my begeven,
Ik ben ten eynde van mijn Leven,
Een dat ik weer war Leven is.
2.
My dunkt, ik hoor Gods stem al klinke;
Ik zie den laersten Morgen blinken,
Ik hoor de wekkende Bazuyn
De Menschen tot de Vyerschaer nooden,
Wanneer hy uytblaest; komt gy dooden,
Rijst weder uyt het Stof en Puyn.
3.
Wat Donder slaet, war buldrent Weder
Met zulk geweld de Toorens neder,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
264
Als dees Gedachten doen mijn Hert?
Wat raed, Heer! voor uw trouwste Knechten,
Indien na strengheyt uwer Rechten
Ons heele Doen gerekent wert?
4.
Indien men Rekenschap moet geven
Van alles, dat 'er is bedreven,
Men vond 'er van geen duyzent een,
Die voor u met gezonde Reden
Zijn Doen zouw weten te bekleden:
Sound ik 't dan wezen Heer? ô neen.
5.
Dies bidd'ik, Jesus, om uw Lijden,
Daer gy de menschen mee bevrijde,
(Waer onder ik my zelven rel)
Dat ik, wanneer ik werd herbooren,
De stem van uw Genae mach hooren
Met Abraham, en Israël:
6.
Wanneer gy, met een Liefdeteeken,
Aldus uw Dienaers aen sult spreeken;
'k Maek u mijn Engelen gelijk:
Treed aen mijn Broeders, komt vry nader,
Gy zijt gezegent van mijn Vader;
Komt, erft met my het Hernelrijk.
Een christelyk lied,
Om de Menschen van het Tijdelijke tot het Eeuwige te brengen.
Stemme: Engelsche Fortuyn.
1.
Waerom, ô Mensch, daer gy het schoonste zijt,
De vuyligheyt van 't Aerdsche goet gevrijt;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
265
Al wat men hier op deze Werelt ziet,
Is niet met al; God schiep het ook uyt Niet:
2.
Genomen, dat de Mensch al yetwes was,
Een korte tijd verandert hem tot Asch;
En 't geen hy keurt voor Stank en Vuyligheyt,
Dat werd hy selfs, als hy in d' Aerde leyt,
3.
Maer Vleelch en Been is slechts een kleyn verlies:
De Ziel, die God in Adamsleden blies,
Heeft van haer God dees eygenschap geërft,
Dat 's Eeuwig is, als Hy, en nimmer sterft.
4.
O Eeuwigheyt! wat valt gy swaer en bang,
Daer eene Dag schijnt duyzent Jaren lang.
O Eenwigheyt, wat valt gy zoet en kort,
Daer duyzent Jaer een Dag gerekent wort!
5.
O Wee dan, die, als God het Oordeel uyt,
Aenhooren moet dat schtikkelijk Geluyt;
Gaet gy Vervloekt' in de Verdoemenis,
Ter plaets daer Troost noch geen Verlossing is.
6.
Wee, die van zijn Geweten overstreên,
By God niet in Geselschap wert geleên:
Die Satan hem, als Koning, ziet gebiên:
Die zijn God komt te Hooren, niet te Zien.
7.
Zijn God? ö neen; maer wel zijn God geweest,
Soo lang hy God met Ootmoer heeft gevreest;
Maer als men God door goddloosheyt versaekt:
Dat is't, dat God; van Vader, Vyant maekt.
8.
Waerom, daer 't noch tijt van Genade is,
Niet opgestaen uyt's Werelts duysternis?
Aernout van Overbeke, De rymwercken
266
Waerom zich soo niet tot het Goet gewent,
Dat gy, daer na, God niet zijn onbekent?
9.
Twee wegen staen den Mensch steeds opgedaen,
Hy heefs zijn Keur langs die, of dees' te gaen?
d' Een Breet en glat, de andre rouw en zmal:
Maer op het Glat daer raekt men eerst ten Val.
10.
Treet dan met my dit Smalle Toepad in,
Waer van het alderswaerst is het Begin:
Volgt vry het Spoor, daer Jesus stapt voor uyt,
En treed wat aen, eer dat de Poort zich sluyt.
11.
O welk een Schat, voor die hier binnen raekt!
Al waer men niet als Lieflijkeheden zmaekt,
O Eeuwge Vreugt, die al ons Leet verzoet,
Wy zien uw komst al biddend' te gemoet.
Een christelyk lied,
Op de Blindheyt van de Joden.
Om op, of omtrent den Kersdag te Zingen.
1.
't Was rondsom duystre Nacht, het gantsche Aerdrijk over;
Het menschelijk vernuft schiep Goôn in 't Heydendom,
Soo veel als't wouw; maer geen zag na den waeren om,
En noch verliep de Stad Jerusalem zig grover;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
267
2
So na ter plaetse, daer het Licht verrees, gelegen,
Dat het by nacht bescheen haer Toorns en haer Wal:
Maer yeder ergert zich aen soo een slechten Stal.
De Hovaerdy altoos moet by haer 't swaerste wegen.
3.
Zy kosten reekenen der Tijden juyste Volheyt;
Maer men verdraeyt een woort in Jacobs Prophecy,
Men stapt ook Amos Soon en Daniel verby,
En al de Stad draeft voort stijfzinnig in haer dolheyt.
4.
Geen, die na Berhlem gaen; daer hem dit vriend'lijk Kind lokt;
Zy zijn al ziende blint; al hoorend zijn zy Doof:
't Gemeen wert door der Schriftgeleerden waengeloof,
De Schriftgeleerde werd door eerzucht weer geblind hokt.
5.
Niet een, die op dit kint met oogen van verstant oogt,
Zy draeyen 't aenzicht om; men kent zijn God niet meer,
De Armoe maekt, dat zy verzaken haren Heer,
En dragen liever't Juk van haer onzagte Landvoogt.
6.
So, dat Gods Soon op Stro verarmt leyt, en verschoven
De Os en Ezel is de wacht, die hem bewaert.
Nog leyt hy beter, als by Menschen boos van aert:
En zekerdet, als in Herodes schalke Hoven;
7.
Die van het Booze volk, nog als de Allerbooste,
Met vriendelijk gelaet, en onder Godsdienst schijn,
Verbergt een looze Wrok, en Doodelijk fenijn,
Wanneer hy listig roept de Wijzen uyt het Oosten:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
268
8.
En haer op't nauwst vraegt na de Sterr', die haer verlichten?
Hoe leyt gantsch Abrams Zaet soo diep in Duysternis!
Het schijnt, of haer Gezigt en breyn betoovert is,
Dat haer een Vreemdeling in all's moet onderrichten.
9.
De nieuwe Son was noch niet hoog genoeg gerezen,
Om op te trekken al de nevlen grof, en swaer,
Als naderhant is aen het Kruys geschiet: alwaer
De Hopman riep; dit moet Gods Soon waerachtig wezen.
10.
Als naderhant, doe door Twaelf Goddelijke Stralen,
De gantsche Weerelt door 't licht opgesteeken is,
't Is dan zijn eygen schult, die blijft in Duysternis,
Geen kan op God, maer wel op Eygen domheit malẽ.
11.
Nu ook de Heydenen haer Oor moet aen hem toonen,
Nu al de Volkeren te zamen zijn vergaert,
En met de Koningen en Vorsten dezer Aert,
Genaed' onfangen van Gods Eengeboren Sone.
12.
Laet ons dan wijzer zijn, als Jood en Bethlemiten,
Laet ons dit arme Kind, doch Schepper van 't Heelal,
Herbergen in ons Hert; niet in een nare Stal:
Daer het ook selver Os en Ezel zouw verdrieten.
13.
Op, op, mijn ziel ontwaek, en volg de wijs der wijsen;
Ik ga na Bethlehem, en vier die Nach met vreugt,
Door wiens Geheugenis mijn Hert soo wert verheugt,
Dat het niet wenscht, als na nieu Bethlehem te reysen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
269
Een gebedlied,
Om uyt zijn Sonden verlost te werden.
1.
Ik swem, maer niet in Vreugt; getal der Ongelukken,
Waer in ik woel en sweef, is nauwlijks uyt te drukkê:
Mijn hert verstikt in't vuyl, en nergens sie ik Lant:
Maer 't sekerst' Lant, ô God, is uwe Regrerhant.
2.
Uw' hand, die alles schiep, en alles wil bewaren.
Gy siet, hoe my de Vloer slaet over Hooft, en hayren:
Waer in my keer, of wend', ik vind my selver niet;
Doordien 'er van my Selfs de Stem maer overschiet.
3.
De Stem, die u, so lang ik't Hooft op houw, sal loven,
De Stem, die al 't gedruys der baren souw verdoven,
Indien zy was soo groot, als Hy, daer zy van zingt,
Indien zy was soo sterk, als Hy, die 't alles dwingt.
4.
So schoon, als gy my Heer, voor desen had gewassen,
Soo vuyl ben ik weerom door 't slijm van dees Moeraslen:
Gy Heer, gy doet my regt, so gy uw Aensigt went,
En zegt met groote [...]een, dat gy my met en kent.
5.
Maer God (als ik dan moet mijn Eygen schult ophalẽ)
Ik ben die geen, die gy vergaeft soo menigmalen:
En die hier in het slijk soo vuyl en morssich leyt,
Heeft menigmael gesmaekt uw Goedemerentheyt.
6.
Hoe God, kent gy my niet; Och neygt maer eens uw' Ooren!
Gy sult strax aen den Stem, wie dat ik ben, wel horen:
Aernout van Overbeke, De rymwercken
270
De Stem, die u so vaek gesmeekt heeft, in de nood;
De Stem, op wiens geweên gy my uw' Vrientschap boot.
7.
Dit is de zelfde stem, dit zijn de zelfde Klachten,
Die, noch niet lang geleen, uw gram Gemoed versachten,
Ik doe nu wederom, gelijk ik laetsmael dee:
Och, doet gy ook als laest, en help my op mijn Bee.
8.
Dan zou ik haestig gaen, gesuyvert van gebreeken,
Ter Plaets, alwaer men steed 's komt van uw' Naem te spreeken:
En so een swak gemoed nog twijffelt aen uw Trou,
Soud'ik't zijn, die aldaer mijn Lichaem tonen sou.
9.
En zeggen tot die gem, die om mijn etterbuylen,
Uyt vrees van smetting, sig voor my plag te verschuylẽ,
Aenschouwt nu wat de Heer voor Wondren werken kan,
Die my gereynigt heeft soo reyn als Naëman.
10.
Met geen Jordaen, ô neen, maer met de heylge wondê,
Die Jesus aen het Kruys ontsing voor onze zonden;
Aen't Kruys, alwaer so ras sijn Sijd' kreeg opening,
Soo ras ook voor zijn Volk de Hemel open ging.
11.
Och, wijst my dan den Weg om korst daer in te raken;
Alwaer ik met meer smaek uw lieflijkheyt sal smaken,
Alwaer mijn Ziel, ontlast van alle Druk en Pijn,
Zal veel bequamer om uw' Lof te zingen zijn.
12.
Hoe vast de vrientschap wert op Aerd' in een gewevẽ,
Sy breekt door misverstant, of door verlies van't leve.
Heer, voert ons dan ter Plaers, alwaer men Vrintschap maekt
Met U, oneyndlijk God, die noyt ten eynde raekt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
271
Een lied
Voor een Kranke, die Aengevochten word.
1. Och wat verdrukking perst mijn Herte!
Ik ben te byster in de klem,
En soo benauwt, dat ook mijn stem
Geen uytgang meer heeft, als met smerte.
Gelijk men, door een heeten Oven
Het merg, en kracht uyt Kruyden trekt,
Dat langzaem in de Glazen lekt,
Terwijl de Geesten gaen na boven:
2. Soo zijn mijn Oogen ook de Flessen,
En mijn Gedachten zijn het Kruyt;
De suchten vliegen boven uyt,
Dat zijn de Geesten: wie kan lesschen
Den Oven, die 'k in 't Hert voel branden?
Daer Traenenoly uyt komt vlien,
Die 'k God, met neer gebooge Knien
Opoffers, en gevouwe Handen.
3. Toen U Maria quam begroeten,
En met dien kostelijken schat,
Dien schoonen Balssem, die zy had,
Quam balssemen uw' heylge Voeten,
Beweest gy haer terstond Genade:
Al is 't geen Nardus, die ik giet;
Och, wilt daerom mijn Offer niet,
Om dat het slechter is, versmaden.
4 Waer ik my keer, of heenen wende,
Ik zie geen eynd van 't Ongeluk:
Tot Leydsman hebb' ik Ramp en Druk,
En voor mijn Voet knecht volgt Ellende:
't Lijf wert van ziekten door gereden,
De swakheyt zit in al mijn Leen.
Noch harder wert de Ziel bestreen,
Soo van de Sonden, als de Reden.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
272
5 Ik voel my t' eenemael verwonnen;
Mijn Lichaem leyt van zmert te bet:
Ik heb de doodverw reeds gezet,
En 't werk is nog maer pas begonnen.
Wat pijnelijker Ongeneuchten?
Het stormt te veel op deze Stee;
Mijn Ziel is tot Verhuyzen ree,
En wouw de Huyshuer wel ontvluchten.
6. Die zy, na de Strengheyt van de Rechten;
Aen U, mijn God, betalen moet.
Maer Heer, gy waert wel eertijts goet,
En scholt veel weer quijt aen uw Knechten:
Uw gunst moer immers Eeuwig duuren,
En uw Genaed' en heeft geen Ent;
Wiens Goetheyt geen Verandring kent,
Nog af slijt door getal van uuren.
7. Heer, help dog, of ik moet verzmooren
In dees' mijn brakke Tranenvloet,
Mijn Ingewant zmelt in de Gloet;
Soo van mijn Suchten, als uw Tooren.
Als Luyden, die in Watersnood zijn,
Soo stijf een ding vast houden, dat
Haer Hand heeft in het eerst gevat;
Soo doe ik ook in deze Doodpijn.
8 Heer Jesus, ik omhels' uw Voeten;
Brengt my weer aen het vaste Land,
En lescht den ysselijken Brand,
Of zal ik langer lijden moeten,
Sult gy langer moeten leyden,
Ik hebb' het Beste aengetast;
Ik zal 't ook houden; en soo vast,
Dat self de Dood ons niet zal scheyden.
EYNDE.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
1
[Aanhangsel]
Geestige en vermaekelijke reysbeschryving van Mr. Aernout van
Overbeek, Naer Oostindien uytgevaren voor Raed van Justitie, in
den Jare. 1668.
Breeders, Vrienden, en Bekenden.
Op Donerdag, den 12. April, zijn wy des avonds buyren gaets geraekt; met een goede
Loots, hoe swaer schijnt het te zijn, om te gelooven, voor verstandige luyden, die
soo wijs zijn, dat sy selfs, om binnen gaets te komen, geen Lootsman van nooden
hebeen; echter het is waer, en wacht maer wat; gy sult noch andere dingen hooren.
Nu dan, daer meê sie ik noch boom, noch blad meer, noch dorp, noch huys, noch
mailjenoch Kaetsbeen, enfin, daer meë bruyen wy heen.
Den 13 lag ik meest te speculeren over alle wereltlijk saken, en bekeek de gantsche
Kajuyt wel nauw, even eens als die vrienden, die eerst in 't Rasphuys komen, de
plaets wel te degen betrachten, daer sy lang huys sullen moeten houden.
Den 14 met het lumiren van den dag, saten wy soo na by Calis, namentlijk op 8.
vademen water, dat wy sonder twijffel daer over souden geseten hebben, soo wy een
half quartier voort geseylt hadden; wy wierpen dan het anker, en de dag deed onse
vreese verttekken. Hier sag ik het eerste van mijn leven Fransche veugels, mooy
bont; ik geloove dat het Edelluy waren, om dat sy soo vol veeren waren,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
2
als een Fransche Marquis, die in den Hage vryen wil. In der daet, ik was niet seer
bang, en dat om twee redenen d' eerste was, om dat ik wel wist dat een houtman niet
sinken kost, en ten tweeden, het stimste souw geweest zijn, aen 't strand van Calis
gedreven te werden; 't is een kust, die ik soo dik wils bevaren heb, dat ik des
Opper-stiermans plaets op het Schip, daer na toegaende, soude derven pretenderen.
Op den 15 dito hing onse Onderkoopman een speellijntje uyt de klucht uyt, buyten
hoop om wat te vangen, alleen om het uyt de war te doen, en in der waerheyt hy
wiert St. Pieter, en ving menschen want Jantje van Schoonhoven (die lang by Tromp
voor Kajuytwachter had gevaeren) raekte buyten Boord, en na alle vergeessche
devoiren, raekte in't sog van 't Schip, daer hy dit onverhoopte lijntje greep, dat hy
soo lang hielt, tot kem de Sloep salveren quam; dat was ook het eerste, dat ik yemand
door een touw hebbe sien het leven behouden, daer ik'er ter contrarie wel hondert
hebbe door sien sterven.
Op den 16 sagen wy des avonds W.N.W. 4 á 5. mijl van ons, ontrent 25. Schepen,
die wy meenden St. Hubes vaerders te zijn; hier quam de dans eerst aen den dag, om
een Hanneken te meten, die onse Schippers botervaetje plomp genoeg gestoolen
hadde.
Op den 17 sagen wy, na dat wy de hoek van Poort-land hadden, N W. van ons
gepeylt, na onse gissing, den Admirael Allen met 5 á 6. kloekke Schepen.
Den 18 peylden wy de hoek van Goudstaert, en 's avonds sager wy vier Engelschen
en een Vlaming. Wat droes schortje daer je neus op te trekken, en grimmaslen te
maken als een oude simme? ik geloof datje meent, dat ik dag voor dag soo sal
contunueren
Aernout van Overbeke, De rymwercken
3
tot Oostindien toe, zaft! leest het Journael verder uyt Schippeer Swart, of Stierman
Klaes sijn Boek, die weer na huys toe komen, en verwacht van my een generale
Recit, want ik hebbe nog niet meer, als nog 4. dagen tijt, omme met de leste Schepen
te schrijven.
Op den zo kregen wy Engelands-end, consequentelijk het ruyme sop van de
Spaensche Zee, en met eene ruymer gedachten, om op alles acht te slaen; ons huysraet
was sober, en de Kajuytsgasten meest nuchteren; de Koopman, Schipper,
onderkoopman, en stierman al den bruy Geus; schoon de eerste en de leste Luyters
waren. By gebrek van een Domine, behielpen wy ons met een fieketrooster, maer
voor ons Kajuytsvolk was die selfs niet nodiger als een arm bos (die wy ook hadden)
op een Oostindisch Schip; had men dat roestig ding konnen verruylen tegens een
fraey meysken, ik weet wel, welke van twee meer inkomen soude gehad hebben. Ik
segge dan, wy hadden selfs den Sieketrooster wet konnen missen, want ik hebbe nu
soo menig Predikant hooren preken, maer 't zijn praetvaers, en oortjes in't cijffer by
Neptunus, dat een heerlijk Predikant, en wat kan die man machtig bewegen, dat een
het hert wippersteert ale een Koe, die een doorn onder de steert is gebonden,
voornamentlijk als men zijn fraye geesten begonte sien, dat de heele Preekstoel
dreunde, die somtijts zijn neus soo trots opstak, dat hy met fatsoen tegens de Dedels
en Tenteniers Couzijn hadde mogen seggen, en in een oogenblijk so neuseloos
vertoonde, dat men hem met reden mogt gevraegt hebben, of hy drie maenden tot
den stilfwijgenden d' Assigny te meesteren hadde gelegen? Doch soo yverig als men
leert bidden, soo hartig kan men op zijn tijd ook lacchen, alles wat sich noch hard
gehouden had, moest hier aen; waer men quam, het was openbare Oorlog tegen
Theodorius,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
4
die louter op sijn muyl kreeg, d' eene steende, d' ander lachte, de derde ley te kooy,
&c. Maer het was een lust te sien, doe ik buyten quam (want ik heb aldeur vry
geweest) die varie figure van Gracomo Callotti stampate in Venetta; ik meende in
der daet (soo veel kromme sinkken maekten sy) dat sy, door een vertoning een
Chinees of Arabisch A.B.C. voor my representeerden. O lief hebbers van de visschery,
denk nu om geen Nieuwdiep, Braessemermeertje, of Hoogveensevaert, of Noorda,
benje wijs, komt hier vissen, al den bruy blank goetje, en met exellente kauwtjes
gemest, de dagelijksche afval daer niet eens by gereekent; hier liet ik voor de eerste
reys mijn menbrum varile afsnijden, en nevens my wiert ons Roggenbrood geraseert,
als ook den eenigsten venisoen, die mafoy een baerd hadde, trots de beste Moscovische
Ambassadeur. O vermaek! O plaisier! schijt in Hollant gedient te worden: hier ga ik
nooyt ongewiegt slapen, en soo ik groey na proportie van mijn wieg, soo staet het
vast, dat ik een groot man sal worden; want het is een vrugt, als gy de Son hoort
sissen, alsle in de Zee duykt! wat is het een genoegen, de Maen achter de Son te sien
marcheren, Berganje met sijn knecht! Stinkaert, luyaerts, gy zijt niet waerdig dat ik
aen U E. schrijf, maer sacht, sacht, ik vergeef het U, en sal voortgaen, want gy volgt
wy niet, by foute van beter kennis; maer laet ons so 't eenemael van 't Journael niet
afloopen, of het een fameus libel was, en laet ons niet vergeten, de vrienden bekent
te maeken dat wy den 7 Mey sagen honderden van Thonijnen rondom ons Schip, die
wy met Harpoenen, doch sonder vrucht, achter het waren, alsoo onse Harpoenne
allle braken van deugt, Scilicet, en op den 8. de Bice van Teneriffa, die extraordinaris
ver kan gesien worden, als ook 't Eyland Gomera. Veel descriptien
Aernout van Overbeke, De rymwercken
5
van gesichten en landen te maken buyten tijdt, is onnodig.
Op den 9. sagen wy de eerste Zeeschildpad. Maer vroome Burgers, 't is Haagsche
Kermis, soo mijn Almanach nier liegt; al mijn leven ben ik immers een eerlijk man
geweest; maer nu soude ik waerachtig wel willen in den Haeg op het Schavot staen,
ik meen, dat ik geen Podegra sou hebben, om in drie stappen op des Apoteekers
playsierig socretary te komen; in waerheyt, het scheepsvaren verliest een beetje van
sijn playsier, als men 'er soo een Kermis tegen stelt maer al quam onse Kermis wat
later, wy kregen evenwel ons deel daer van, die ik te sijner tijdt verhalen sal.
Den 16. May kregen wy Boavista in 't gesicht, als ook eenige vliegende Viskens:
het geluk gaf ons hiet achter aen onse sleeplijn een halve Coor; maer het ongeluk,
dat mee wat te seggen wilde hebben, gaf onse Schipper sulken drift, dat hy de Vis,
tegen onser aller raed, drijvende soo in de Galderye wilde halen; dat beest, pas boven
water zijnde, toonde sulken kracht, en geholpen werdende door sijn natuurlijke
swaerten, dat de haek door de bek raekte; de droef heyr, die daer gemaekt wierd over
dit verlies, is met geen penne te beschrijven, daer wy soo nae versche kost verlangende
waren; onse magen dropen weg van treurigheyt, en onse monden versleten dien dag
met klagen. Des anderen daegs was ons geluk vroeg op de been, want onse
Hoogbootsman draeyde een. Benijt een Elger in de huyt, dat hy vergeefs met de dood
worstelde, die wiert 's middags is de Cajuyt geschaft, soo dat men doen evidentelijk
sag dat het oude spreekwoord waer is, 't welk seyt, better benijt als beklaegt.
Op den 19. vonden wy een vliegende vischje in de rust van 't Schip gevlogen; dat
was een heereneten;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
6
het lichaem wierd geslooten als een Carper, en de vleugeltjes daer maekten wy 's
avonds een carbonade van, met niet weynig sout en peper: hier begosten wy soo veel
Hayen te sien en te vangen, dat ik in mijn Resolutieboek, Fol. 18. dede setten, Van
geen Hayen meer aen te teykenen om haere plompheyt, en meenigte, ende
onsmaeklijkheyt, 't waer daer yets notabels voorviel. Wy vondender dan een op desen
dag, die 3. á 4. Lootsmannetjes by sich hadt, die haer meester niet langer konnende
helpen, hem verlieten, maer de suygertjes hangen hem ordinaris tot der doot aen: wy
kregen daer ook een, dat aen zijn buyk soog; het is een aerdige soort van vis, daer
het mede suygt is het bovenste van 't hooft, dat my onnatuurlijk scheen; wy hebben
ook sulken gehadt, om zijn bovenste of onderste te ondersoeken, dat ik geloove, dat
het nier swaerder soude geweest zijn, Oost en West te vinden: wy sneden de Hay op,
daer wy een tamelijke Visch in vonder, die weder opsneden, een vliegent Vischje
uytleverde, soo dat my dit gebruy voor quam, als de Nenrenbergse doosjes, daer 'er
somtijts hondert in een sluyten: my quam doen in den sin des menschen ongelukkig
leven, daer ik wel mijn deel van heb gehad, en nu best gevoel. De vliegende Vischjes
is een aerdig goetje, en schijnen gelukkig, om dat zy sich in en uyt het water begeven,
maer Messieurs tes een grand oerreur; 't zijn de ongelukkigste creaturen naest my
van de verelt; komen zy in't water, daer sit haer een Hay, Thonijn, Benijt, halve Koor,
&c. Id genus alia achter't gat; komen zy boven, daer Jan van Genten, Scheervogels,
&c. die gansch niet vies van haer vallen, in summa, zy zijn onder en boven gebruyt,
en altoos aen leger wal, even eens als ik in den Haeg en t' Amsterdam; daer bruyde
my N N; hier O O; op een ander P.P; altoos was ik Icarus; hadde ik de
Aernout van Overbeke, De rymwercken
7
wijsheyt van Daedalus eens gehadt, de Son souw my hier niet op mijn kruyn gescheten
hebben, nu is het soo niet, men moet den bal speelen, soo alsse leyt. Als ik dese
dingen bedenk,
So mijmer ik, dat my 't hooft eenige dagen te mal fit!,
Wat sal ik seggen
Multa tulit fecitque Puersudavit & alsit.
Ik gae weer leggen;
In 't eerst, als ik geseyt heb, was ik wat heet op de Hayvangst, maer meest op die
kleyne Lootsmannetjes, die hen ordinaris versellen; de Hayen byten wonderlijk
scherp; ja eens op een Sondag in Episcopi predicatien lesende, wiert ik schielijk
geroepen, alsoo de Grootvaer van al de Hayen gesien was, soo dat dat onbeschofte
beest my een suyvere helft van een brave predikatie af beet; Basta van Hayen.
Op den 13 sagen wy wel 40. à 50. Thonijnen, soo als wy in stilte lagen, al rontom
ons schip swemmen, die sich heel dikwils by 20. gelijk uyt het water opwierpen.
Omtrent dese tijdt trokken wy een rokje uyt, en hadden ons bekomst van stilte, ik
geloof dat AEoles het voorspel van zijn dochter gaf, die ik in een behoorlijk besteeksel
meen te beschrijven, en op mijn retour, in plaets van rouwe Diamanten, mede te
brengen; dat sal ik noch doen ter eere van AEool, schoon wy t' eenemael contrary
van humeur zijn; want als hy stil was, had ik een geduerige krevelinge in mijn gemoed,
en als hy weer blies, of hy ter jacht ging, was mijn hert gerust.
Onse Kermis nam sijn begin, en wy vongen op den 29. d' eerste Dorados ofte
Dolphijn, de Prins onder de Heydensche visschen, die verstrekte ons 's achtermiddags
in plaets van een Hammetje: 7. of 8. moffen speelden 't spel van de verloore Zoon;
wy Officiten gingen het (verscheyde reysen genodigt of versocht zijnde) op 't
halfverdek aenschouwen, voornamelijk
Aernout van Overbeke, De rymwercken
8
om dat de verlore Soon een rol is, die de meesten op het Schip dikwils gespeelt
hebben; wy saten, sy ageerden, maer in de heele Comedie wierd niet eens Bier,
Hasenooten, soete Lamoenen of Granaet geroepen; maer dat soo veel ruym als de
Comedie selfs vermaekte, was onse Hoogduytsche Corporael (wie duyvel soude het
ook anders konnen doen als dien Duytscher) die het spel of geordonneert of ook
gecomponeert had, die sat met een swaermoedige innocent met passementen, en een
gevolde reysmantel daer over, sijn beste kleeren quansuys op het Toneel om ordre
te stellen, waer hy van daen was, weet ik niet, maer hy verklaerde sich metter daet
goet Sweet te zijn, als ook wy alle.
's Anderen daegs drilde onse Commandeur het volk, en dat passeerde voor de
Schutterye: Daer na besagen wy de Koordedanssers; de Son was ons in plaets van
de Walach, die klom soo suyver sijn koorde op en af, dat het meer lust wa om te sien
als te voelen, en dat recht over ons Schip henen, alles sonder stok, de Goochelaers
en de Buytelaers waren de Springert als ook de Coretten, daer wy 'er een van vongen,
en terstont veroordeelen, alsoo hy een Visslag begaen had; want het doode lichaem,
om dat het niet uyt soude komen, was in sijn darmen begraven; voor de Venten, die
langs 't touw vliegen, hadden wy de Vliegende Vischjes by menigte, alderhande raer
gedierte hadden wy binnen Scheepsboord, Weeg; Plat; Rond; ja ook vliegende luysen;
en dat de Duyvel was, daer waren zwarte vliegende beesjes, die als sy door de kaers
gemarceert waren, sich noch voor formeele Vaderlandse vloyden konden uytgeven.
En gelijk alle kermissen meest op een lamy uytloopen, soo gebeurden 'er een notabel
duël tusschen twee van onse Varkens; (ik geloof om een simpel segswoord by den
dronk) de beschuldig de
Aernout van Overbeke, De rymwercken
9
wierd voor ons gebracht; mar schoon 't een, dat sijn been aen stukken was gebeeten,
geprovoceert was, en volgens dien gelijk hadde, vreesde ik dat het ongeschonde
varken metter dood soude zijn gestraft geworden: Dede derhalven, over dese materie,
een fijne porceleyne Harangue ter hooger vergaderinge, daer ik soo veel mede te
wege bragt, dat het gequetste ontstrot wiert, alsoo my niet onbekent was, datmen
sommige saken somtijts na Politie, somtijts naer Rechten afdee. Wat drommel interat
Reip: want het soude doch gestorven hebeen, en op 't ander soud men lijfrenten
gekocht hebben tegen 8. per Cento.
Op Woensdag, in de Kermis weeke, dooden wy twee hoederen; die ons 's daegs
te vooren voor hokus bokus hadden gedient, alsoo sy haer eygen eyeren aten; lacht
gy daerom leser, ik set het u een van alle om een dubbelde Dukaet. Wy verschoonden
evenwel de hoenderstuyten wat, om dat zy so wel leggen konden; sy kosten heele
dagen van 's ochten tot des avonds leggen; om kort te zijn, sy kosten daeges meer
leggen als twaelf eyeren. Yder dag bragt sijn eygen vermaek mede; Ik liet my
Donderdaeges scheeren, daer vondt ik mijn oppasser Willem soo trouw als bot, en
soo bot als hy groot is, met een fcheermes aen de Spaenseseepsteenen; die nar hadde
die ronde Scheerballetjes gesien, soo was hy besig om al dien bruy tot Scheerbolletjes
te snijden; ik dacht in mijn tooren aen Hendrik van Ditmarschen, die mijn patroon,
doe ik vertrok, diende, en kropte het op: maer dat hy noch ongeschonden hadde
gelaten, liet ik weer fijntjes in mijn kist sluyten. Hier mee sult gy een heerlijk banket
hebben; hier gebruykte ik voor de eerstemael het tinne lampet, dat soo lang te pronk
had gestaen, en door het Vicelampet, alias de pudse, verschoont was; wy dregen
schoone Servetten; maer hoe magnificq datter opschaft wiert, het
Aernout van Overbeke, De rymwercken
10
eeten hadt soo geen val, daer anders meest alle dingen een val hadde, soo raekte ons
Schip aen 't slingeren, niet anders als of 't een vaendel van de rederijkers op een
boerekermis hadde geweest; ik geloove dat de Horologes door dit slingeren admirabel
corect souden gegaen hebben, even wel daer moest gegeten sijn. Schaf op knapen:
Domine doe het gebed, aller ogen &c. bardoes op zijn wijf, die naest hem sat, soo
dat onse Domine in 't bidden seer onstantvastig was. Hier beyond ik de groote
voorsichtigheyd van Juffer van Heemert, die mijn Silvere Lepel en Commetje alle
beyde scheef heeft gemaekt; dat nu om dat besuikte wiewauwen wel te pas quam;
want toen kost ik'er mijn gereetschap na setten dat 'er niet en storte. Komt nu hier,
die geerne korsjes eer, want ons heele Broodt is niet als korst, en beschuyt was
canaille by ons; want at den bruy was beschuyt geworden, en dat so vreeslijk hart,
dat men't by de spijs moest eten, als men in Hollandt de huspot met wortelen kookt,
't vleesch een uur in de pot voor de wortelen, so had ik hier yder brok een half quartier
eer in mijn wammen, eer daer andere suyvel by quam: De boter, die men in
Oostindisch Portugijsch noemt Mantege, was soo sterk, dat ik'er wel een man wilde
tegen geset hebben; ik geloof, by mijn soolen, dat zy wel een Marszeyl alleen soude
ingehaelt hebben. Wy tappense met een swikje hey de babey! kout broodt en warme
boter couragie: hier hadden al de messen haer kracht verloren (uytgenomen die van
de bootsgesellen) want niemandt van ons hadt'er een, dat booter kost snijden: Soo
dat'er groote protestatien vielen, eer wy aen tafel geraekten, ten minsten, eer de kost
daer op quam; tegen het Beschuyt gink defalut, om zijn noncomparitie: de boter
beriep sich op zijn sterkte, de Stokvis op zijn reuk, de Ham op zijn gortigheyt, de
Kaes protesteerde het hartste
Aernout van Overbeke, De rymwercken
11
van allen; verklaerde dat sy geen drie dagen in de kraem out was, en dat sy (schijt
de Gravinne van Hennenberg) meer als 100000. zielen ter werelt had gebracht; maer
al te vergeefs, het was Kermis, en alles moest vol staen; de Donkersteeg tot Leyden
geleek by onse tafel een winkel vol Ambergrijs, France Pan, en Savonettes. Hier
schoot my in den sin de historie van seker Duyts Baronertje, voor desen tot Leyden,
of tegenwoordig Jonker N.N. op de Kneuterdijk, hoe dat die luyden haer linten soo
lang dragen, als het koleur houden mach, daer na omkeeren, en dat niet eens, maer
tot twaelff verscheyden reysen toe, en dan weer de laeste omgekeerde zijde soo lang
boven setten, tot d' ander weer, voor schoorder gekeurt zijnde, boven raekt, en soo
dikwils seg ik, als het steek wit houden. Ja wel vrienden mutato nonune de me fabule
narratur, al dien bruy te vooren verhaelt, souden wy een maent jonger niet hebben
willen aensien, en nu souden wy 'er wel om gevochten hebben, ten ware het ons niet
belet had geworden door een stortregen van Hammen, Schotels, Kasen, Kandelaer,
Oudyser, Oudkoper, Oudlood, soo confuys onder een, als dese brief selfs is; elk was
Rentemeester d' Espargnes, en viste op sijn getey: ik ben van meeningen, dat 'er in
die confysie ook wel goed gegrabbelt is, dat ik liever tusschen mijn lakens, ats
tusschen mijn dubbelde boteram soude gelegt hebben, soo vreesselijk alsser toegetast
wiert: maer,
Dat men nu eens van drinken spaek,
Was dat wel een soo vreemade saek.
Schoon dat onse glasen niet stil en stonden, het mocht ook niet zijn, want al onse
Scheeps-affairen wierden met glasen verricht. O gy Heeren en Vrienden! die nu de
vruchten van Ments, en de dochters
Aernout van Overbeke, De rymwercken
12
van Bacherag voor haren mond en naers kust, hoe kunt gy vrolijk zijn, daer Noutius
op dat dorstige soutwater van dorst verstikt.
Och die nu tot Turnhout of Germain sit’
Tot Burgje of Romeyn kit.
Foelices quibus iste licent! ne stortite quaeso,
Bibere me miserum quod non mihi jam licet illic
Fortunaque loci laedor!
Want mijn hert is immers soo goet als het uwe, (anders soudt gy geen kennis met
my gehouden hebben) en mijn dorst grooter; waerom mach ik 'er dan niet by zijn?
Och noch eens; houd uw' glas muyl recht, en vrienden stort niet,
Want ik sweer u, die met een scheven bek drinks, dat die te kort schiet.
Dat loopt dan by de kraeg neer’
En doet de keel en maeg seer.
Het eerste en eenigste glas wierd my eerst gepresenteert, daer was sterkwater in;
want de kracht van soo een glas vol water te breeken, hadde my wel een kan vol wijn
van nooden; ik schreuwde nergens meer om, als om een grooter glas, maer 't scheen
dat die oude haet tusschen, my en de pintsroemers noch continueerde, alsoo 'er geen
my op mijn reyse heeft durven volgen; mijn blasen heeft immers altoos de halve
pinten en drielingen verschoont, evenwel waren 'er geen op 't Schip te vinden. De
Mom verstrekte ons voor Vin del monte Alcino, die Pompeus geschonken wierd in
een Tinnebocael, soo gebocht en gebult, als die beekers ordinaris zijn, daer de kinders
de Pinxter-bloem mede gaen singen. Des namiddaegs om den tijd re verdrijven, en
de Ker-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
13
misten vollen te vieren, speelden wy een lanterluytje, vijf duytjes in, terwijl dede
een glaesje Brandewijn de ronde, om de harde spijs in de maeg wat te weeken: soo
liep de tijt al deur. De Son hae de sijn hoofdje onder, en de keerssen quamen op; wy
begosten weer te vlammen op nieuwe Klokspijs, (alsoo wy noyt en aten sonder het
geluyt der Klokken) hier kregen wy tot pottagie een schotel grutten met varkensreusel
en Korenten gekookt; twee Metworsten half gedistileert wierden op een houte Teljoor
binnen gebracht, als zijnde een present van onse Schipper; ik die de minste niet wilde
wesen, liet mijn Oxhoofden met Anjovis opslaen, die soo vreeslik stoken, dat ik wel
wenschte om dat lieflijke Ruykballetje, dat Adriaen Rosa te Rijswijk vond: wy sochten
dan de beste uyt, en resolveerden met gemeene stemme om se na desen voor sulken
eysselijken lucht te bevrijden, al den bruy tot stront te malen: de Kajuytwachters
kreegen last last om eenige schoon te maken, dat sy ook deden, maer 't waren de
tonnetjes selfs, die de hoerekinderen schoon maekten, alsoo dat mijn ses Oxhoofden
geen drie goede schotels vol kosten uytleveren. 'k Heb voor desen menigmael met
den Heer Liebergen en andere, sich des verstaende, van verscheyde spijsen gesproken,
als van Oesters, Hanekammen, Eyeren, gele Kalfsvoeren, Ramssperen, Zweserik,
en diergelijke, que faciunt ad coitum (Zum trunk) hoe dat de natuer die soo voetsamen
kracht heeft gegeven. Maer komt nu botmuylen van Doctoren, weetnieten van
Apotheekers, en brodders van Chirurgijns, en leert, datter voor een Oostindisch
vaerder niet heerlijker is mede te nemen, als die exellentie voetsamene Ansjovis,
want daer wy in Holland met geen ses schotelen souden toegekomen hebben, daer
hebben wy nu aen een halve (niet schotel, maer) Ansjovis genoeg. Ach-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
14
ter dese kost quam een trouw Paterstuk, dat men voor Magneetsteen os liever voor
een Engelsche messekoker zoude aengesien hebben; want het soo ras sijn beenen
niet op Tafel geset hadde, of men sag 'er een quantiteyt van messen en forcetten, tot
het filvere bantje toe, in steken; en schoon wy onsen moet daer braef aen koelden,
soo raekte de gerookte tong niet vry, daer elk een het zijn van maekte te krijgen,
uytgenomen onse Opper Cchirurgijn, die een Hoogduytscher was, en daer van
weygerde te proeven, om dat de schelmen hem gesworen hadden, dat die selfde tong
meer als hondertmael de Koe haer naers hadde gelikt. Tot bancquet maekten wy een
Boerepons van bruyne beschuyt, Brandewijn en Mom, een Drommels kosje! en daer
mede wierdt dese maeltijd beslooten. Terwijl dat de Heeren sich verlustigden binnen
de Cajuyt, soo wiert 'er onder Nereus kinderen niet mis gedobbelt, eenig Scheepsbier,
staende op 't poinct van te verzuyren, wiert aan matroos ten beste gegeven, dog met
ordre: Ik ging voor eens sien, en vondt een sware flapken met een yzere ketting aan
de mast vast geklonken, en vroeg aen Bortelier, wiens hont dat 'et was, die daar vast
lag, en of hy zoo boos van aert was, dat sy hem niet dorsten los laten? Hy gaf my tot
antwoort dat hy daar soo vast lag om de selve redenen, als de Juffers in het Spinhuys
sitten, dat sy hem niet los vertrouwden, niet om zijne quaetaerdigheyt, maer om dat
hy allemans vriend was; en hy geslooten wiert gehouden, om dat hem geen matroos
zoude apprivoiseren. Jan hagel ging dan stuk voor stuk, en vatte het beesje elk eens
by 't oor, dat dan datelijk zijn Bakhuys op dee, en haer begromde baert quam likken,
dat haer groote vrugt dede bedtyven, en op haer manier kermis houden, soo dat sy
(als ik flus met recht zeyde) niet mis en
Aernout van Overbeke, De rymwercken
15
dobbelden; want doen het spel hooger quam, was de minste trek een tandestooker
of een mes; wy dan, om datse by avond niet soude geplondert worden van hare
getrokkene prijsen, bewaarden haer dien nacht, en lieten den buyt (als men op
lotteryen gewent is) des anderen daegs omtrommelen, de Trommelstok was een
dagg', en Matroosjes billen de Trommel, dit was het slot van den eersten dag van de
Kermis.
Op Woensdag den 30. was ik gedwongen een leermeester te nemen, om my te
leeren ontbijten, daer ik groot spel mede hadde: Ik besocht het voor de eerstemael
met mijn vingers, die ik in 't zout water gewasschen hadde, en casueel in den azijn,
daer ik mijn mondt mede spoelde, gedoopt, bloedt dat smaekte! trots de beste zult,
het was trouwens ook het eenigste vers vleesch, dat in 't Schip te vinden was; van
alderhande zoute kost hadden wy anders ruymte genoeg, uytgenomen van die
gepeekelde Varkens oortjes (trara trarara) daer Jonker Jan somtijds sijn vinger in
steekt: en wat de vocht belangt, ik moet bekennen, dat wy alle dagen versch zee
water hadden, terwijl wy aen den ontbijt saten, quam ons de Opperstuerman aan
dienen, dat hy een groote fluyt in 't gesicht kreeg. De meeste part kreeg dorst van dit
woort; maer ik dacht, dat het Musikanten waren, die ons een deuntje wilde vereeren;
dog van speelen en drinken viel niet, alsoo de fluyt voorby marcheerde, het soude
ook een onmenschelijk suypen, of afgrijselijk speelen gegeven hebben, alsoo het een
Basfluyt was, van wel 500. Lasten groot, die Mr. Jordaen met al sijn Discipelen niet
soude hebben konnen stoppen. UE. moeten weten, dat sy hier maer 5. Graden van
de linie waren, daer het dapper warm begon te worden, en om de groote stilte
schrikkelijk te slingeren, ik ging mijn goetje eens opslaen, om wat lugt te geven;
mijn Hammen en Tongen wierden
Aernout van Overbeke, De rymwercken
16
op 't half verdek opgehangen, over de helf moest een strijkade hebben van peper en
zout, om van sijn quale genesen te worden; de Kaes quam mede te voorschijn, waer
van d' ene de watersucht, de andere de koorts, de derde 't eeuwige leven hadde, die
my aldus in mijn onderkleeren hadde sien sitten met een witte gesteekte muts op,
soude gemeent hebben, dat hy niet ver van het achterom hadde geweest; het was een
kraem, die my wonder wel aenstont, uytgenomen datse wat periculeus, niet van vyer
en waternood, maer van die baetsoekkende kapers, die ons tot Oost Indien toe by
bleven: want maer eens na achteren gaende, om mijn ochtend gebed te doen, had ik
schier (al die van Praeg de Stad met bidden verlooren) een goede portsion Hammen
quijt geweest, maer onse Stuerman (dat sijn rechterhand soo lang hy leeft eens ter
week een warme Ham mach ontginnen) nam sijn Scheepspistool vol knoopen
gevlochten, en leyde het Jan Hagel over die diefachtige kneukels, dat sy mijn
Verkensvleesch lieten hangen om het hare te bergen; ik quam op dit gerucht selfs de
kraem waernemen, en verbond de gerucht selfs de ingekankerde, opende de
watersuchtige, reynigde de gortige, cauteriseerende die 't vier hadden. O 't is soo
playsierig! als men sijn goetje soo gestelt vint, en datmen op sulk fatsoen dagwerk
krijgt; ik sag 'er ook soo vriendelijk uyt, of ik den heelen dag Luytersche Psalmen
hadt te koop gehadt; maer of ik bang sag of niet, het Schip vergat daerom sijn
slingeren niet, soo dat ik tweemael beneden quam, eer ik eens beneden was, echter
men moest het lijf daer na setten. Dan marcheerde ik eens (om 't staende te houden)
als sijn dikheyt Ravesteyn, of ik met een marsch om liep, dan met de naers achter
uyt, of ik een korf met glasen te koop bracht, als Paret; in somma, het diende wel
alles vast gebonden water 'er was; ik dorst des avonds
Aernout van Overbeke, De rymwercken
17
geen Kaersen op tafel setten, maer wy maekten een Lamp of twee boven aen de
balken vast, soo dat het seer wel geleek naer die schildery, waer in die maeltijt van
Beizazer uytgebeeld wert. De eerste storm gong ik aen het hooge End sitten, op mijn
kraeg, dat was soo een golp van twee bakken pruymen met lang sop, ses I'ailloren,
vier Lepels, en drie Messen, dat altemael t' evens op mijn ribben sakken quam: een
swaer stuk gesprengt Vleesch, dat by ongeluk ter zijden afschout, stiet onse Schipper
soo vreeselijk op het Wambais, dat 'er de beenen in bleven steeken: Ja hier liepen
twe hoenderpoten van tafel sonder lichaem of hooft; 't wonderlijke dinger! Ik heb
meenigmael gelijkenissen hooren maeken tusschen het Rasphuys en een Oostindische
Reys; maer hier dagt my was 'er geen onde scheyt in alsoo Plautus in sijn Asinaria,
om het Tuchthuys te beschrijven, kortelijk seyt, Ubi vivos homines mortui incur sant
Boves, en dat geschiede hier ook; Sed valeat S. Raspinus, is het Schip een Rasphuys,
ik ben daer ten minsten vaer af, en eyschte op de authorytejt een anker of twee: onse
Stuerman swoer my, dat het daer te diep, en de zee so ongrondelijk was, als het hart
van dien geaffecteerden Complimenteur N N was; maer ik steurde my weynig daer
aen, en visiteerde met de Botteliers twee schoone Ankers, daer wy (och lacy!) tegen
onsen dank grond vonden, en deselve een half uut daer na buyten boord smeten, doch
sy hielden niet; het slingerde daer op aen, ja ook soo, dat ik somtijts met mijn glas
in mijn hand sat als een Tantalus, die 'er noyt een droppel van te bed had; somtijts
was 't weer, of ik een hele Zee van wijn t' evens in mijn lijf kreeg. Hier dacht ik, hoe
't met de wereltse dingen gaet, dat de eene van het eene brood tot het ander niet kan
raken, al lag het maer een duym breet erder, als hy aken kon, en de andere, schoon
hy maer stil sit,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
18
werdt het van fortuyn gekauwt, en in de mond gegooyt: ik geloof, dat in gevalle hy
niet gapen en wilde, dat sy sijn mond soude opbreeken, en duwen het'er met gewelt
in.
Op den 30. Mey quamen wy soo na aen de Son, dat hy boven ons Schip in de
ronde begon te loopen als Benschops tuymelaartje; ja wy waren hem dikwils soo na,
dat ik de Brandstingen liet inhaelen, uyt vrees dat wy hem een oog zouden
uytgesteeken hebben, als ook dat die hooge toetackeling op onse Schepen my niet
aen en staet, geloofje my niet? ik sal 't met de oude Schrijvers bewijsen, dat onse
Voorouders (dat ook geen gekken waren) noyt met sulke schepen, en half soo hoog
toegetakelt in Zee sijn geweest: doch hier van onderrecht my de Stierman, seggende;
dat over drie à vier hondert jaren de wind noyt hoger woey, als drie of vier mans
hoogte, en dat daerom de hoger seylen onnoodig waren. Laet ons die dispuiten laten
varen, en middelen beramen om de linie gevoeglijke te snijden. De eene sloeg voor,
dat men wachte moest tot wind scherpte; een ander quam met de Globen voor den
dag, en wilde bewijsen, dat men de linie ter zyden kost omvaren; een derde meende,
dat de linie by nacht onder ons was, en dat wy daer best in 't duyster souden overheen
zeylen, in summa elk seyde 't zijne daer af; maer ik, in die diepte disputen niet
willende treden, gaf ordre dat men soo ver recht uyt sou seylen als 't mogelijk was,
en dat 'er boven in elke mast een soldaet soude sitten met een scherp sweert, om als
't haperde een Graet drie of vier uyt de Linie weg te kappen, om door die Bres na de
Zuydpool te raken; die daer na dat gat in de Linie wilde gestopt hebben, mochten 'er
selver voor sorgen Dese raet wierd geaprobeert, maer het leet wat lang, eer wy tot 't
effect quamen om die ongewoone groote stilte.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
19
Ik geloof niet, dat wy daegs een pekelharings graet vertierden, daer by de Canatische
Eylanden niet dan Walvisch graden rekende. Ik beken 't, dat het hier heet wiert: een
sak Rasijnen, die ik had mede genomen, droop tappelings wech; mijn schoenen
versmolten, soo dat ik 'er sulken fatsoen van kon maken als ik wouw, had ik maer
formen gehadt, ja ik geloof, dat mijn geld, by aldien ik het gehadt had, mijn beurs
tot een smeltkroes soude gemaekt hebben, daerom is 't een gelukkig ongeluk van
meest al de Oostindischvaerders, datse meest onbeladen daer na toe gaen, van geld
wel te weten, maer niet van luysen; want die bloetvrienden hebbe ik hier in alles
getrouwe makkers bevonden, en terwijl het soo stil was, dansten die boeren met ses
beenen op mijn hooft en lijf, dat 'et my niet langer stond te verdragen.
In Luysitanos jam pectinc dextra saevit,
Et seris annis ulciscorfata Philippi.
Soo dat de vermaekelijkheyt van de jacht de stilte wat deê versetten, maer niet
vergeten. Op een tijt een wind gevat hebbende, trok datelijk na 't Marszeil toe, en
setten al by wat ik hadde; ik wenschte wel duysentmael om de belofte (schoonse my
in Holland God beter niet sijn te pas gekomen van N.N. alsoo ik se voor wind in de
zeylen soo gebruykt hebben. Och kinderen, dit wil een benauwde nacht worden:
Willem leg datelijk vier deekens onder mijn, want soo vier deekens in acht uuren
[...]oven verwarmen in een derden graet, soo moeten nootsakelijk vier dekens in acht
uuren onder verkoelen in een selven graet. 't Is hier geen warm, geen heet, maer
gloeyent weer; ja selfs te benauwt om by Mary of Margriet te bed te gaen, met verlos
het ingewand verdroogt inje darmen, en dan kakje Mun-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
20
mies van stront; daegs kost het noch gaen, dan socht ik de schaduwe achter op onse
galdery, en wiert een St. Franciscus, die de Visschen voor stond en preekte, van
herten bedroeft, dat ik niet eenige Cabbeljauw, Schelvis of Scholzaet had mee
genomen om daer te planten voor de Haegsche kinderen, die my staen te volgen; wel
is 't waer, dat het hier een gesont klimaet is, en dat ik hier bevrijt sit van Och! Och!
de Koning tot Bazan, en van Lamy, de broeder van Goliath en van Eylacy, de dochter
van Commercie, maer evenwel is 't geen volmaakte vreugt; want het eeten is hier
nergens na soo goet als in Holland; doen de Erreten hier op tafel quamen, verklaer
ik datse soo heet waren, dat ik mijn baert daer aen sengde, en mijn tong aen brande;
de keersen quamen nooyt op tafel sonder eerbiedige reverentie, sommige neegen als
welgemanierde Dochters, andere lieten 't hooft hangers als Capucijners, ja sommige
droopen weg als die en van de galg; mijne schoone tronie, daer ik meest voor
bekommert was, hoe ik hem mocht preserveren, begonder uyt te sien als vleys, dat
in den oven geset was; en mijn koorneusje als een Karbonkel: in dese hitte wierd
veel Zeewater gebruykt, om handen en aengesicht door de koelte te ververschen,
maer wy waren soo techtveerdig, dat wy Neptunus wel ruym eens soo veel aen Sweet
wederom gaven, behalven dat wy 's nachts niet wel kosten slapen, maekte Fidelletje,
onse Schippers hond, in de Hondewacht fulken vreeselijken gebruy, dat man en
maegt in de wapenen quam; 't schijnt dat het beest met het ondergaen van de Son
sich re rusten hadde begeven, en met sijn gat aen 't pek vast gebakken was, dat hem
vreeselijk dede janken, tot dat hy met warm water weer afgespoelt was. Eyndelijk,
om uyt dit jammerlijk verhael eens te scheyden, soo quamen op den 11. Juny, zijn-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
21
de Maendag, de wint O.Z. O, de Stierluyden binnen, en seyden dat onse bekomene
breete was o. graden 43. minuten Noordelijk, en dat 'er kans was dien nacht de linie
te passeeren om de schoone koelte die wy hadden, ja dat meer was, onse
Opperstierman versekerder ons, dat hy de linie niet alleen verscheyde reysen in
kalmte, maer ook selfs tegen de wind was gepasseert; wy gaven dan yder last om op
te passen, maer onse twee Corporaels, ('t schijnt dat getrouwde luy wat ernstiger zijn
om een stuyvertje te winnen, en dat haer gierige wijven haer geanimeert hebben om
voor andere op te passen) brachten ons de eerste tijdinge, dat wy besuyden waren,
ja swoeren, dat zy de Linie gesien hadden! als men haer na de kleur vraegde, kregen
wy tot antwoord, darse was groen, swart, rood, blauw, soo dat ik op sulke losse
verklaringen geen verder examen en dee, oordeelende dat die luyden snee blind
moeste geweest zijn, en my vernoegde de Son (voor de eerstemael van mijn leven)
aen de Zuydzijde te begroeten; 't is wonder, Mr. Butler had my gepropheteert, dat
mijn Viool onder de linie bersten soude, het geschiede ook soo; want hy hing altoos
voor mijn bed, daer ik 's avonds met een slinger dryvende uytgeworpen wierd; ik
uyt mijn slaep schietende, vatte wat ik krijgen kost om niet te vallen, en het ongeluk
wilde, dat ik de Viool juyst greep, die met spijker met at gewillig volgde, en leelijk
in de pleyster raekte door dese onverwachte val. Hier begosten wy weer dapper wech
te spoeyen, en Boreas had zijn koonen gespannen als een lullesak, ik was curieus
hem eens te vragen na de oorsaek van soo lange stilte, daer hy my reden van gaf,
onder conditie, dat ik hem een Lied soude dichten ter eeren van zijn Trìtìa, seggende,
dat AEolus de Bruyloft had gegeven van een sijner dochters, en dat de winden
Aernout van Overbeke, De rymwercken
22
soo lang oorlof gehadt hadden, dan nu 't versuym verbetert zou werden, als ook
geschieden? want dan blies hy eenjes stilo recitativo, soo veertien dagen achter
malkanderen; dan was hy weer wat meer gematigt, en neurde of hy Psalmen song;
dan was hy weer heel aen 't wilden, en sprong van 't een op 't ander, of hy een
Engelsche jeggen gequinkeleert hadt; dan hieldt hy weer heel sijn bakhuys, dat wy
bly waren, als wy maer drie vier porcussen in een etmael mochten hebben, daer hy
niet te gierig mee was, als hy 's daegs te voren gedrouken had; maer het haperde, als
wy op de hoogte van Abrohols quamen, doe vernam ik dat AEolus een oprecht
Catholijk was, alsoo hy in de tijd van veertien dagen wel tien Vierdagen hadt, dat de
Bock sich niet eens repre, en ik vreese, datse hem met een speld een gat in sijn blaes
gesteeken hadden, en dat 'er van sijn leven geen windt weer soude komen, dat in 't
kort contrarie bleek; want hy quam met sulken verwoetheyt tegen ons aen, dat wy
om de seekerheyt tegen dat geswolle bakhuys onse hinderste keerde, en hem in 't
oude gat lieren blasen; doen hy dat sag, wierd hy soo ontsteeken, dat hy ons weer
vlak voor de neus quam, daer wy niet rouwig om waren, 't was maar om 't wenden
te doen, dat in deese tijden soo dikwils beurden, dat ik mijn Oost, West, Zuyden en
Noorden quijt was, soo my 't Compas niet anders had onderwesen; dan was de Son
voor, dan achter, somtijds bescheense heele dagen onse Kajuit, door dat geduurig
drayen, dat men niet enders en soude gemeent hebben, of wy beleefden de tijden van
Hiskias, en dat de Son still stond; eyndelijk begosten wy weer wat cours te setten,
en gingen voort dat het rookte, dikwils soo snel, dat sommige maets eenig goed in
't Galjoen in zee lieten vallen, dat al achter uit was, eer 't beneden quam, ja
Aernout van Overbeke, De rymwercken
23
ik heb dikwils uit curieusheit een stuk van een Toebakspijp genomen, en die buiten
de Kajuit gesmakt, men soude geen tien getelt hebben, of zy was al buyten 't gesigt,
en dikwils ter contrarie gingen wy in een uur geen musquet schoot voort, schoon wy
de wind van achteren hadden: om deese streek hadden wy geduurig variable winden,
dan reeden wy op schaetsen, dan kroopen wy als Schildpaden, en ik kan onse
voortgang nergens beeter by vergelijken, als by een kous, die ymand sal passen, dan
klimt hy wat aan de hiel, dan schiet het weer wat aen, dan treks men dat men sweet,
en fin men rust niet voor m'er in is, met ons ging het ook alsoo, ik keek ontrent 299.
mael 's daegs na 't Compas, bloet vol gansen, het scheelt soo veel welk schreef je dat
voor staet! soo gylieden, mijn Heeren, aen Land soo dikwils na uw' Compassen siet,
daer gy na zeilt, als ik na het onse hier op Zee, soo zijt gy blind, ten minsten brillemans
teegens dat ik weerkom, maer at dat kijken en herkijken kost niet baten, want het is
met geen gewelt te doen, soo dat ik ook liet drijven wat drijven wouw. Hier kreegen
wy een excessive heeten en stillen dag of twee, ik was schier te luy om te leggen, ja
selfs om te denken, evenwel de tijt moest doorgebracht sijn, ik ging mijn dukaeties
(omtrent half soo sterk als de gemeente op ter Hey) 10. à 20. maels overtellen doch
dat plaisier had ik ras gedaen, ook rooken zy al wat na Tabacq, daer zy naest gelogeert
waren, dat my soo gram maekte, dat ik mijn toorn swoer, dat soo mijn ducaten nu
na Tabacq stonken, ik mijn Tabacq ook na ducaten soude doen stinken: voor de rest
overdacht ik d' ongelijke uitdeilinge van 't geluk, als by exempel, nu vaer ik na
Oostindien, en onderweeg suyp ik gul water in mijn darm; om de waerheit te seggen,
ik heb 'er niet veel smaek in;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
24
waerom gaet Limburg niet in mijn plaets, die is het sijn beste drank? het hert keert
my om, als ik toujours, tourjours, die grauwe (of liever muysvale) erreten sie op
tafel compareren, en Monfrere Johannes souder een bruyloft om ontseggen, waerom
blijft hy t' huis? my ziin tot walgens toe versien van excellente stok vis en rotte kaes,
(trots de verrotre koussen van Huyg den Beer tot voorburg) immers moet van Leeuwen
bekennen, dat hem drie uuren gaens niet soude verdrieten, om aen den edelen Nardus
te geraeken, en soo een man blijft achter sijn wijfs billen leggen in den luyen Haeg,
wil men hier 's namiddaegs vrugt rapen, de Viool is met sap gestelt, de snaren klinken
als een ochtent scheet van de bekende weeuwenaer, wenaer, (wel te weten als hy sijn
kop op een houte tafel leyt,) Ik hebbe wel hondertmael den Heer Fagel hier geweast
om die schoone resonantie aen sijn Viool mede te deelen: maer wat is het, als de luy
niet willen geraeden zijn, en met gewelt kan ikser niet trekken; ik verseekere UL
vrienden niettemin, dat het wat anders is hier in den Raed, of in het Vaderland in den
Raed van Brabrand te sitten; daer komt weer een kouwtje, hey de bruy! dats 40. mijl
in een etmael, soo dat wy nu hebben 21-47. breete, en o 19. lengte, maer de minuten
reekende ik even eens, als het kleyn geld van een gewisselde Ducaton, dat een door
de vingeren druypt, Minema non curabat, Praetor. Hier sagen wy ontrent een dousijn
Vinvisschen (een soort niet veel kleynder als Walvisschen) rondom het Schip
swemmen; men mat haer met geen duymen, voeten of Roeden, maer met heele
graden: ik liet den raed t' samen roepen, en op mijn propositie wiert 'er geresolveert,
dat men een varken sou slachten, en het hayr schoon afschrappen, en dat in plaets
van een hoek aen ons groot anker slaen. Daer na naemen wy twee leege leggers, en
bonden
Aernout van Overbeke, De rymwercken
25
die in plaets van 't Kurk of Drijf hout half wegen het touw? de practijk gink aen, wy
vongender een, die wy tot de Kaep toe soo lieten achter aen sleepen, daer hy los
raekte, wy spijsden hem van onse overvloet, daer het beest soo beleeft voor was, dat
hy middags en avonds, als wy gingen eeten, water uytspuyte, op dat ik daer by mijn
handen sou wasschen. Soo heeft men sijn vermaekjes al mee, en ook sijn hertseertjes,
(niet by de kleyne maer) het moet soo al heenscheeren in de werelt, de menschen
souden waerachtig wel Koninginnen in 't Schaekbort willen zijn, en schuyns en recht
gaen na haer eygen believen, en dat soo ver, en soo kort als sy willen, zest eben so,
man musses nebmen wie es komt; Neen met waarheyt, het is altijt geen vrengt, want
hier hadden wy het ongeluk, dat onse schoone doffer (ik kan het qualijk sonder
schreyen noch schrijven) stierf, en gaet nu heen en koop eens lijfrenten op sulken
beest! sulken beest! at de duyven treurden, sulken doffer als het was; men wilde my
wijs maken, dat sijn aenstaende natuerlijke dood met het mes geprevineert was, aber
ik at 'er niet van, my excuseerende op de familirariteyt van oude kennis, ende
bysondere liefde, die ik hem toegedragen hadde. Over tafel orabatur magna quaestio,
proposita à Domino Willichio, an scilicet color esset de essentitia cerviste? statim
respondebam, quodsic, cum nostra nihil amplus commune haberet, cum Biero
Wesopotamico, quam colorem adeo exinne vilis facta erat, profecto tanquam ovum
sine sale; mirabantur omnes promptitudinem ingenii, sed ego illorum admirationem
modeste & rusu Monarchali excepi: Peste à ad me delata fuit questio de coitu, testes
strenus jurabant se per foramen sidisso contra parietem (in umbra scilicet) duo
corpora conduplicata & more Venero-se moventia & in adulterium concludebant
(nam mulier erat nupta) Heus dixi facessite hinc ocyus nebulodes, non enim sum
Doctor umbraticus; ex hoc ommum ora in
Aernout van Overbeke, De rymwercken
26
me, & omne vitrum miht propinabatur, hoe domum est bene vivere & optimo stare
cum suis officiriis
Seeker matroos, die casueel in de Kajuyt quam, vroeg ik hoe hy naer Oostindien
geraekt was, daer hy voor deesen tot Amsterdam Makelaer hadde geweest; hy
antwoorde dat eene Pieter Jansen Duyf, voor desen Waert dicht by de Schouburg en
nu mede matroos op een Schip, soo eens op een dronken avond dertig gasten, t' sijnen
huise drinkende, tot desen tocht debaucherende, die het ook altemael beswoeren en
rekenden, maer dat 'er evenwel niet meer als elf hadde mede gesleept, alsoo de rest
afgevallen was. Met sulke en diergelijke dingen raekten wy op Vrydag den 27 July
op 33 18. breete, en kreegen des ogtens met een West wind regen en duistere lucht;
met het rijsen van de Son het Land Benoorden de Tafelbay, en het Robbeneyland in
het gesigt, 2. à 3. mijlen van ons, en ging ik uit de Constapelskamer kijken, om dat
het Land soo weel hoger soude leggen. Wy lieten een danksegginge doen, als dat
behoorlijk is, ik had dat geluk, dat ik mijn leven geen koets van doen had om na de
kerk te rijden, ik woonde daer soo dichte by, dat ik pertinent kost hooren als men
begont te singen, en de matroos hoorde opheffen, ja kost met goede conscientie
sweeren, dat het de schaepskoy was; maer of 't de rechte was, mach de koekkoek
sweeren. Ik was de beste Singer van allen, soo dat U L. kunt denken, hoe lieffelijk
dat het ging. Onse Groote Kerktoren had 's ochtens 's middags en 's avonds een Vaen
op, en noch was hy niet dronken als somtijds. Des achtermiddags kregen wy de Baey,
en ankerden, de Hooft Officieren gingen de Commandeur salveren, soo dat wy hier
eens gins en weer uitstapten; en ik rekende als of wy nu aen 't huys ter Hart waren.
Veel van de kaep te verhalen, soude ik niet
Aernout van Overbeke, De rymwercken
27
wel sonder stoffeeren (daer ik my tot noch voor hebbe gewacht) koomen doen; want
daer is niet veel, voor eerst het was Winter, en ten tweeden wilde ik geen nacht of
twee op 't veld slapen, om een kudde Vogelstruysen of eenige wilde Harten op te
doen, want men heeft'er
Tygers, en Beeren, Leeuwen wreed en stout,
Souden die setten op den romp van Nout
Haer poot,
O Doodt,
Dat waer te grof,
Neen neen neen,
'k Wil niet heen,
't Nieuwtje is by my al of.
Behalven dat ik ook den Commandeur niet vragen wilde, om 6. à 7. paerden ten leen,
soo dat ik 'er geen monster hebbe gesien, als den Commandeur self, daer ik de eerste
tien dagen wel mede stont; maer alsoo de Heer Cornelis van Quaelbergen, gewese
Commandeur, stont om met ons te vertrekken na Batavia, soo communiceerde ik
eens met hem, hoe men onse Borchorst vast soude Scheep onthalen, dat de honsvot
soo qualijk nam, (alsoo hy altoos meende dat men van hem sprak als men maer een
mensch te woord stond) dat hy my (toen ik hem quam vragen offer yets van sijn
dienst was aen boord, dat onse Schipper so heenen soude varen, om tegen 's anderen
daegs ordre te stellen, om de vrienden op het scheymael te ontfangen,) tot antwoord
gaf, komt gy om de gek met my te scheeren, of om my wat te soppen? Ik seyde, dat
ik altoos om sulken antwoord niet in sijn Comtoir quam, en dat ik hem meer respect
toe droeg, als ik schuldig was; daer met stapte ik heen, des anderen daegs quamen
de vrienden; de Commandeur seyde, mijn Heer, ik wilde wel met permissie een
glaesje kleyn bier hebben, ge-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
28
lief: seyde ik M.H. niet een glas mom (dat hier een regael is) geeft my water (seyde
de beest) het is my goet genoeg; niet meet spijt my, als dat ik den Matsfots niet
vraegde, wat voor water hem beliefde, Zeewater, of ander; wel wat duyvel, ik was
is in mijn territoriurn! al zijn onstuymigheyt quam daer van daen, dat Qualbergen
soo bemint noch wierd, dat niemand met hem zeer geerne te doen had. De Hottentots
selfs, die een vrywillige gift alle jaren aen den Commandeur geven, hebben de bruy
van hem, wat Capiteyn (seggen sy) is dat! altijt Sieckum (id est siek, quaed, knorrig
lelijk, en al wat niet en deugt, is al sieckum, flechte Tabacq, sieckum Tabacq, &c.)
en dat maekt onse Vriend dol, die wit per force krijgen, dat eygentlijk met ter minne
te doen is, trouwens by straft zijn selven alle avonden met eenige mutsjes kortvoer,
dat hem van een van sijn getrouwe onder de rok wiert gebragt. De menschen groeyen
hier in 't wild, en de vrouwen hebben hier meest alle (als my ons volk selfs seyde,
want die ondervinding paste my onder sulken Commandement niet) soo een Kamplap
over haer Oorysertje hangen; doch sy sustineerden, dat het een aenwas is, dat sy uyt
de Kraem behouden; de mans gaen met haer bovenlyven en schamelheden bedek
met een beestevelletje, de vrouwen ad idem, maer die hebben daer en boven haer
beenen rondsom met darmen losjes bewoelt; mans en vrouwen smeeren en salven
haer met seeker soort van vet (anders souden zy 'er soo geelswart niet uyt sien) om
dezweetgaeten voor de koude te sluyten; maer ik sweer u, dat hy een moortdadig
mes moet hebben, die sijn handen van dese gesalfden niet soude kunnen houden;
doe ik 'er was, wiert 'er een Zeekoe een dag reyse of twee van 't Fort geschoten, dicht
by een rivier, daer sy sich veel onthouden; sy brachten de voet by den Com-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
29
mandeur, by de enkelen afgesneden, het was in der waerheyt niet kleynder als van
een Oliphant, soo dat het gruwelijke beesten moeten zijn; maer sy wierden niet veel
gesien: wy trokken op den 12. Augustus, na 14 dagen stil leggens, daer van daen, en
liepen Sondaeg 's morgens na een half uur boegseerens in Zee, tot blijdschap van at
't volk, die genoeg waren gebruyt geweest. Ik was 'er ook soo euvel wel niet aen, ik
kost driemael beter op, als afgaen, eyndelijk loste ik een gevangen, die ik 8. dagen
onder mijn hert gedragen hadde. Wy kruyden dan heen wet verheugt, dat wy de kust
van Africa uyt het gesicht waren, de Caepvogeltjes, wit met swarte spikkelen, volgden
ons by duysenden, gelijk sy ons trouwens ook 14. dagen, eer wy aen de Caep quamen,
hadden gesecontreert; wy leyden hondert listen mose te vangen, maer 't wouw niet
lukken, van onverduldigheyt branden wy 'er in 't lest op los, en wy schotense datse
vlogen, maer de duyvels willen niet vallen. Hier waren wy altoos versien van vers
vleesch op tafel te hebben, al hadden het de honden maer geweest van de Heer
Quaelbergen, (die van de Caep was op ons Schip gekomen) die 's achtermiddags de
tafel voor haer Ledekant gebruykren; wy waren wel versien van alderhande groente,
en onse glasen, daer geen wijn meer in droop, gebruykten wy (ô droevig verhael)
om over de sterkors te setten, bloemerherten het smaekt hier soo wel, dat ook niet
vreemt was; hier geschiede op een dach twee wonderwerken, het Kalf, van sich selfs
onredelijk, beviel redelijk, doe het geslacht was, & quis, unquam audivit pulchra
fame, evenwel had ik hier altoos schoon honger; desen tijt brachten wy geduerig met
geneuchten deur, uytgenomen, dat ons Schip eens een harden en vliedende storm
van vier uuren lang uyt den O.N.O. op sijn wambays kreeg, en
Aernout van Overbeke, De rymwercken
30
ik eens een alteratie, die ik in geen halve dag kat kost versetten; dat quam daer by,
dat de Heer Qualbergen en de Schipper 't heel druk hadden, achter in de galderye
met sprietbogen en verrekijkers te besigen, alsoo sy yets van verre sagen bewegen,
daer sy niet van wisten te waken, sy riepen my 3 à 4 mael, maer ik was doof: op 't
lest roepen de gekken kom ras, kom ras, ras, ras, ras, hier is een Meremin te kijken;
ik trok mijn hooft daer op eens soo diep onder de dekens; met die apprehensie, dat
my Soetje uyt de Meermin noch op de hielen sat, en dorst niet opstaen voor dat het
middag was, (de drommel mach een quade conscientie hebben, sy vervolgt een
overal.) Voor de rest ging het wel, hadden veel mooy weer binnen en buyten, dan
lachten wy wat, dan gingen wy buyten wat lucht scheppen: Wat strond; 't is hier niet
of min na den Haeg of Leyden vaert, daer men sijn handen moet binnen houden; wy
sprongen louter in de bocht, en deden wat wy wilden, imo quod plus est, wy heulen
onder elk brugetje. Matroosje speelde somtijdt wat de beest, dat dede die duyvelsche
Kaepsche wijn, die sy hadden (voor een byslaep of goede woorden denke ik) weten
te krijgen; my dacht by mijn keel, dat een stuk van des Konings van Spanjen tijtel
wel op haer soude pasten, te weten, dat sy ook sjin Dominateus Asin en Africa. Hier
kreeg schoone tijtverdrijf met mijn luysenhark; ik strafte op eenen dag eens meer als
30 Overloopers met de dood, en ses daer van pardonnee de ik, om een andere over
te setten. Ik ben al mijn leven een liefhebber van de translatie geweest, als blijkt
(eylacy) aen mijn Psalmen. Eyndelijk vrienden (want de tijt is om, en hoe knap het
by komt kunnen U E. wel aen dese brief sien) raekten wy in de Straet van Sonde, na
seven weken zeylens; elk begon sijn goetje voor den dag te
Aernout van Overbeke, De rymwercken
31
halen, en daer was niet een Johannis Grando, die geen tabacqspijpen, ten minsten
naelden mede had, daer sulken ongelooftelijken menigte van was, dat wy (soo daer
garen na proportie hadde geweest) Sumatra en groot Java gemakkelijk aen
malkanderen souden hebben konnen naeyen. Eyndelijker als eyndelijk quamen wy
op den 7. October op de Reede van Batavia. Daer hebje nu mijn heele Reys, hoewel
by stukken en brokken, niet te min confuys, by foute van tijd. Niet isser verdrietiger,
als dat die verbruyd Zeemaenden soo langsaem voortkruypen als krabben, anders is
de reys in sig selfs niet onvermakelijk; het Schip gaet voort of niet, de gagie gaet
sijn gang, men geeft'er niet een stuyver uyt (dat my melancolijcq maekte) men eet
en drinkt 'er het beste dat 'er te krijgen is, Wijn en Bier en geltje toe, Dirredio, &c
Gemakkelijk valt het boven maten, want ik sweer U E, dat ik dese tocht op mijn
muyltjes gedaen hebbe; en dat men meer te kleden heeft om na Rijswijk of Scheveling
te varen, als na Indien; 't perijkell is niet groot voor een gerust gemoed; want men
heeft meest een ruyme openbare Zee, behalven dat goedaardige luyden selden
verdrinken, nam iste mors Tyrannis est propri hui rato pereunt insi morte non sicca.
Men krijgt onderwegen verstand, dat is seeker, (gy sult het ook soo aen my op mijn
wederkomst bevinden) het merk van de Compagnie belooft het ook niet duyster,
want soo staet 'er op al de Kussens daer wy (nos Officirii) op sitten A dat spelt
CVO
immers suyver ACVO, scilicet ingeniem; want het kan den aers niet acureren, die is
en blijft bot, en sal in geen hondert Jaer een woord Maleys leeren; ook is voor yemand,
die sijn respect wil houden, de Pythagorische kunst noodig; ik heb ook leeren swijgen
tot bersten toe, wee de geenen! die ik de eer-
Aernout van Overbeke, De rymwercken
32
ste van kennis in Holland tegen kom, sulken stortregen van woorden sal ik hem in
de ooren kaetsen, en op hem los breeken, als een die sijn water in een dronkenmans
gelach heeft moeten ophouden, en daer na eens buyten komt om schielijk te lossen.
Men kan hier ook geadelt werden, want die wijs is, wert als hy weder in Patria keert,
voor een van 't huys van Oostenrijk gehouden. De tocht is ook soo nut als gesond;
hoe komen dan, sult gy vragen, meest alle Oostindischvaers aen de luwe koleur?
Resp. Dat het niet en komt van de reys, maer van te veel landvrugten (die hier op
haer 11. 12. of 13. Jaren rijp sijn) te snoepen, of van te veel Ebbenhouwt te kloven,
dat een duyvelsche swaren arbeyt is. De Fiscael Paeuw was de eerste van kennis,
die ik aen ons boord sag; hy vondt een pakje by mijn goed ongemerkt, daer hy wat
opstond en staroogde, seggende, dit is ongemerkt: wel seyde ik, laet 't dan ongemerkt
doorgaen, dat ook geschiede. Aldereyndelijkst quamen wy of den 7. October 's avonds
te Batavia, de Stad is wel, soo ook de Inwoonders, de meeste zijn wel wat swart,
maer dat slijt hoe langer hoe meer, en schijnt in mijn oogen nu al vael te zijn; het
slacht de lakens, die men koopt tot N. N, die in 't eerste wonderlijk bruyn schijnen,
en binnen 14. dagen al ros, blauw of muysvael zijn, soo dat ik hier treffelijk ben, en
die 5 of 10 Jaren (die ik als een Parenthesis in mijn leven rekene) sullen kaest om
zijn. Van Batavia sal ik niet een letter schrijven, alsoo ik dat tot het toekomende Jaar
spare, als ik de Stad beter sal kennen. Dit is een Brief aen alle de Heeren en Vrienden,
wiens ootmoedige Dienaer is. Was ondertekent Aernout van Overbeeke. Onderstont
Batavia, den 1. February, 1669.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
33
By-voegsel.
Extract van 't kennipzaet.
't Sa Heeren en Lief-hebbers; hier heb ik, en verkoop ik,
Wat verkoop ik?
Wat ik verkoop?
Ik verkoop geen kromme lappen
Van Bomen, noch tappen,
Noch vensters, noch deuren,
Noch spleeten, noch scheuren,
Noch muylen, noch schoenen,
Noch Kyvitseyren, noch Citroenen;
Noch solder, noch vliering,
Noch Elft, noch Spiering,
Noch Uyen, noch Look,
Noch droomen, noch spook,
Noch stram, noch glat,
Noch Hond, noch Kat,
Noch vullis, noch drek,
Noch Ham, noch Spek,
Noch hot, noch haer,
Noch moer, noch vaer,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
34
Noch Kammen, noch Brillen,
Noch Borsten noch Billen,
Noch Garen, noch Lint,
Noch Hagel, noch Wint,
Noch Straten, noch Pooten,
Noch Knikkers, noch Kooten:
Ik verkoop U L;
Wat verkoop ik?
Wat ik verkoop?
Ik verkoop hier den oprechten onvervalschten, en den meer als onwaerdeerlijk
Portugeesche, Spaensche, en Fransche Extract van Kennipzaed, het welk Experienta
docet, en probatum est, verre te boven gaet: ja, daer Stomachale fermentatie, en
Cathareuse distillatie; Item, de pituiteuse affluentie, en mesaraire obstructie, als een
Caljon voorstaer; dat de Diarrhaea, Tertiaen, en Koude Pis verteert, gelijk een natte
Sis:
Dat Chirachra, en Podagra, en 't bersten van de Gal
Doet stuyven in de wind, en kluystren in een Rotteval:
Dat koude Klieren, Verhoole Winden, en Watersucht,
Met een steek of twee, drijft, als Bandieren, op de vlucht.
Het Consorteert, het laxceert, en 't maekt uw Temperamenten,
Dat een stuk rotte kaes u smaekt als Kool mer krenten;
En dat bewijs ik met Zegelen, ende Brieven,
Die bliknken in de Son gelijk als Madelieven.
Daer is 'er een van Hertog Albert van Beyeren.
Die met een groote pijn onlangs zijn Eyeren
Aernout van Overbeke, De rymwercken
35
Most lossen door een Kakstoel, en nochtans kort daer aen,
Door mijn Extract en kracht, in 't loopen, en in 't gaen,
Purgeerde naer zijn wensch; met groot en kleyne hoopen:
Lief hebbers altemael, hier moetje wat van koopen,
Daer is de Tweede Brief, die ik kreeg van Philips de Vierde,
Die over zijn Smart soo jammerlijk tierde
Lest, als hy voor Soldaet marcheerde door de Sand-Zee,
En daer met een Calbas zoo deerlijk in zijn hand snee,
Dat wie dees sware word ter degen in 't visier kreeg,
Van schrik en groote angst terstond uyt zijn Postuer steeg;
Zy riepen, dat men Doctor Kennipzaed straks opstikt,
Die Mecaenas, en Galenus voor een ontblijt opslikt.
Waer is meester Frontenjak; al was 't hier en daerom,
Die man die moet 'er zijn, Respectum Personarum:
Want Medicus, Chirurgus, principiis obsta,
Dat is mijn Lepelkost; de rest is maer Kropsla:
Dese Extract, Heeren en Liefhebbers, verkoop ik U.L. niet,
Waer voor verkoop ik het niet?
Ik verkoop het niet voor Wesels, noch Inkhoorens,
Noch Kerken, noch Toorens,
Noch Rotten, noch Muyzen;
Voor 't Vlooyen, noch Luyzen,
Voor 't steesten van de Beyen;
Van achteren, noch ter zyen,
Voor de wind die der waeyt,
Noch vooor de Haen die der kraeyt,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
36
Noch voor Padden, noch Slangen,
Noch voor roosters, noch tangen,
Noch voor ladder, noch leeren,
Noch voor spissen, noch speeren.
Ik verkoop het, waer voor verkoop ik het?
Waer voor ik het verkoop?
Ik verkoop het voor gebreeken der Menschen,
Voor Jonge en oude luyden;
Voor warme en koude luyden,
Voor oude luyden die stram gaen,
Voor kinderen die nooyt stil staen,
Voor luyden groot zijn,
Voor luyden die soo rond als een kloot zijn;
Voor bruyne en blauwe luyden,
Voor groene en grauwe luyden,
Voor wîtte en grijse luyden,
Voor zotte en wijse luyden,
Voor hongerige en satte luyden;
Voor lospoortige en verstopte luyden,
Voor luyden die blind zijn,
Voor luyden die met kint zijn
Voor dooven en stommen,
Voor scheven en krommen,
Voor droogen en natter,
Voor schralen en satten,
Voor ruygen en kalen,
Voor Schotten en Walen,
Voor Schippers en Drayers,
Voor Wevers en Mayers
Voor Vrouwen en Heeren,
Voor stinkers en Beeren,
Voor Princen en Graven,
Voor gevangens en slaven,
Voor Heydens en Turken,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
37
Voor zielen en schurken,
Voor Priesters en Prioren,
Chirurgijns en Docteren,
Procureurs en Advocâten,
Officiers en Soldaten,
Pour toute la Reste,
De slechte en de beste;
Al was uw Lijf soo hart als een steen,
Ik maek het soo murw als gestampte peen;
Al was uw Blaes geswollen van 't water,
Ik maek het soo rank, gelijk als een Kater,
Het druypen van de neus, swarte en verrotte tanden,
Extroogen aen de Voet, of Winter aen de handen;
Die blaes ik weg, Hokus, Bokus, Muskeljaet;
Straks was 't een Extroog, nu is 't een Notemuskaet.
Gy gebruykt dit Extract, Heeren en Vrenden binnen 's huys,
En buyten 's huys, of op 't dak van 't huys;
Men gebruykt het ook in de beste kamer,
Of in uw Salet is 't noch bequamer:
Men gebruykt het ook in de Keuken;
Daer kenje jouw Hooft soo murw als een Mispel [...]ken;
Men gebruykt het ook in de bottelery,
Daer losje al uw voorige Sotterny:
Men gebruykt het in de Kelder,
Daer maekt het uw gesigt soo helder,
Dat waerje siet een eyken plank met een gat,
Je sult 'er door loeren soo snel als een Kat.
Men gebruykt het 's morgens, als men opstaet.
Men gebruykt het 's avonds, als men te bedde gaet;
Men gebruykt het in de Sonneschijn,
Men gebruykt het in de Maneschijn;
Men gebruykt het met een overgang van PYs;
En ook voor en naer 't stuyten van den Axcijs;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
38
Men gebruykt het te voet en te paert;
Voor 't Hooft en voor de Saert:
Men gebruykt het in de Schuyten, Wagens, en op Karren:
Voor Koeyen, Kalv'ren Stieren, en Varren:
Men gebruykt het te Honsselardijk, te Constantinopolen, en in 't Sas van Gent,
Te Stokholm, te Franeker, en in al de Saegmolens te Purmerent:
Men gebruykt het te Japan, te Leyden, en Hamburg,
Men gebruykt het te Buyksloot, in Tartarien, en te Bamburg,
Men gebruykt het te Ternate, Biscayen, en Galiss en;
Het vervrist de Mond gelijk als de Barbarissen.
Men gebruykt het in Barbaryen, en Switserland, en aen den Leytsen Dan.
Te Rotterdam, op de Caep de Bon' Esperanze, en t' Amsterdam:
Men gebruykt het wet een Libberlabberkoelte, en Schover zeyl,
Al wast op de diepte van duysent vadem peyl:
Men gebruykt het in 't hemd, en in de kleeren,
Men gebruykt het in 't bed, en in de veeren,
Al was 't datje een Fulpe rok hadt,
En datje wet de beenen schrylings over de schouderen van een Fransche Kock sat,
En datje om vergiffenisse aen een Koordedansers stok bat:
En datje van schrik onder een ouwe wiifs Rok sat:
En alsje dan so verlieft waert, als Lysander en Kaliste,
En datje dan uyt dispuratie ses hondert mael agter uyt viste,
En dat het de luyden voor haer oogen sagen, en wisten;
Aernout van Overbeke, De rymwercken
39
En datje van schrik jou selven bepiste,
En datje door verbaest heyt kroop in kasten en kisten;
Datter geen Menschen, noch Beesten of wisten,
En datje jou Bakhuysblankerte, en verniste;
En datje jou Serviteurtje van angst miste,
En datje soo bedrukt wiert, als de bedroefde Helene,
En datje wiert getormenteert aen handen en beenen,
En dat de pijn schoot van je hooft tot in je teenen,
En daerom niet en deed als krijten en weenen;
En datje dan noch van armoede de kost by de Bueren moest gaen leenen.
Soo geef ik U L van desers Extract,
En maek datje aenstonds, all' die Miscrien schoon uytkakt.
Finis, 't is uyt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
40
Japansche droom.
Op een tijt, op een tijt
Geraekte ik door spijt,
In vreemde fantasyen,
Ik ree op Schaetzen door de Maen,
Over den hollen Occeaen,
En Piek van Canaryen.
Daer sach ik, daer sach ik
In eenen oogenblik
Veel wonderlijke dingen;
Ik sach drie Spanjaers sonder hooft,
Met Lubben tot haer kin geklooft,
Veel moye Deunen zingen.
Op den Top, op den Top
Sach ik een Spinnekop,
Soo groot als heel Brittanje;
Sijn pooten waren wonder groot,
Sijn hooft gelijk een weereltkloot;
Spoog App'len van Oranje.
Op zijn Neus, op zijn Neus
Vocht David met den Reus,
En al de Philistynen;
En in het midden van zijn Strot
Sat Rotneus met zijn Rommelpot,
En speelde Gredeline,
Aernout van Overbeke, De rymwercken
41
Met sijn Tant, met sijn Tant
Sloeg hy als een Oliphant,
Van 't Oosten tot in 't Westen;
En rolden soo de Weereld ront:
Tot 't stuyten aen de Noorder gront
Van Hitland, noch ten lesten.
In sijn keel, in sijn keel
Sag ik een Fransch Toneel,
Met duysent Musikanten:
Heel Vrankrijk was daer op den Top;
Men song, en schonk 'er lustig op
De Wijn van Alicanten.
In sijn Maeg, in sijn Maeg,
Daer weyden alle daeg;
Wel hondert duysent Ossen;
Men reder de à mode Tour
Met Jonker Pover en zijn broer,
En duysenden Karossen.
In sijn Gat, in sijn Gat
Sag ik het groote Vat
Van Heydelberg peylen:
Ik sach de heele Spaensche Vloot,
Die niet als met Rijksdaelders schoot,
Al in zijn Bakhuys zeylen.
In sijn Buyk, in sijn Buyk,
Daer zag ik noch ter sluyk
't Antwerps Jesuiten klooster:
Hoe zy den Martelaer Jan Hus
Aernout van Overbeke, De rymwercken
42
Verbranden; en Laurentius
Ook brieden op de Rooster.
Sijne rug, sijne rug
Verstrekt tot een Brug,
Van 't Noorden op het Zuyen;
Daer Teeuwis met zijn Bul op liep,
De Hooren toetende, en riep?
Valt hier niet wat te bruyen?
Sijne Staert; sijne Staert,
Die maekte my vervaert,
Door al het yss'lijk moorden:
Gansch Engeland was op de been,
De staerten waren al by een
Geknoopt met waterkoorden.
Met sijn Poot, met sijn Poot
Vertrapte hy de Dood:
En sloot s' aen Plutoos kluyster.
Hy sloeg de Starren uyt de Lucht;
De Son en Maen namen de vlucht,
De dageraet wiert duyster.
Kort daer naer, kort daer naer
Wierd ik wel haest gewaer,
Dat alles was geloogen;
Soo haest al my den slaep ontschoot,
Lag ik in een besstkte goot,
Bescheeten den bespoogen.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
43
Vaerwel aen 't verkeeren.
Vaer wel vervloekt Verkeeren, 's Duyvels makelaar,
Ik seg aen u; Vaerwel, voor 't minst een hallef jaer;
Wat seg ik, hallef jaer; ik wil van al mijn leven,
Self mijn gedachten noyt ontrent u laeten sweven.
Volkomen twintig jaer, of langer hebt gy my
Gehouden aen den band van uwe Tyranny.
Ik hebber 't mijne van. Was yder soo ervaren,
Sy lieten (twijfeloos) met my 't Verkeeren varen,
Maer 't schijnt een Duyv'lery, verborgen in dit Spil,
Geduerig door iet nieuw, betoovert onse wil.
Het sal een Jongeling, die eerst begint te Speelen,
Doorgaens met Voorspoet van gewenschte Worpen streelen,
Tot hy, ten laesten moe, al onder 't Netje koomt:
En daer by daeg in sweet, en daer by nacht van droomt
De Meester hout het aen, door 't dagelijks verrijken
Van nieuwe loopjes, daer sijn jonger voor staet kijken,
Die nochtans, soo by geluk een Potje wint,
Sich reekent soo te zijn, als d'ander sich bevint.
De jonge speelt slegts heen, dat hem de Steonen geven.
Maer heeft hy kennis, d'aerheeft weer fortuin te baet
Daerom ook meent hy, dat sijn winste seeker gaet,
En snaert hy dan sijn Boog som wijl met Rotte peesen,
Flux schiet hem in de Kop, als Welhems Soon voor deesen
Te seggen placht van 't Spel, en dat hy, die dat met
Aernout van Overbeke, De rymwercken
44
Gedult kon speelen, waer was Hoorens opgeset.
Te hatelijk is de name te kunnen Hoorens dragen:
Neen liever op zijn Duyts een slag daer in geslagen.
Wanneer de Dobbelsteen maer met yet ongemeens
De warre brengt in 't Spel, ey hoor mijn Duytscher eens?
Ein Bernhuter werdt das ungeleich vervielen;
Zien hundert thausent Teuffel faren in das spielen.
De Engelschman, en slaat dien Bal ook geensins mis,
Daer hebje; pox / Gods wonn! The Divel tael: the this.
Mijn Landsman weet die Waer ook dier genoeg te venten;
Hy toyt zijn Vloekken op met Dupbels Sacra menten.
By d' Italiaen is 't al mee Diavolo;
Jaco fututo: Dio sacra, ha! Catzo.
De Fransen, die voor al tog meester zijn in 't Vloekken,
Ey let eens, of hier ook haer tonge is te soeken:
Sy donderen somtijts te vreesselijk, Messieurs;
Voyez le meschant Bougre, Garni, & Teste Bleu.
Par Dieu, si à quelqu'um plus est invorable
Ce jeu foutu; qu'a à moy, je me donne au Diable.
Kortom, wie speelt dit Spel, doorsietse altemael,
Sy vloekken gruwelijk elk in zijn eygen Tael;
Soo dat, daer alle Spel ons eensdeels kan bekooren
Met lust, schijnt dit allen tot ons verderf geboren:
Daerom ik ook geloof, de vinden van dit Spel
Dient nu (zijn rechte loon) voor Brandhoudt in de Hel.
Het blijft hier by de mond allen niet: al de deelen
Des Lichaems vloekken mee, en yveren in 't speelen,
Het is onmogelijk, als 't Hooft aen 't hollen raekt.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
45
Te seggen, wat gebaer 't ontstelde Lijf dan maekt.
d' Een trekt zijn Hoed in 't Oog, dat reeds soo vol en droef staet,
Als dat eens Boeren Soon, die met zijn Vaer te Groef gaet:
En somtijts weer, of hy op heete koolen sat,
Vlieg overend, en draeyt gelijk een oude Kat
Zijn Blikken in de locht. De Ander kruyst zijn ermen:
Hy, als versteent, kan niet als met zijn geesten kermen.
De Derde kokermuylt gelijk een Baviaen,
En mompelt binnen 's monds, dat niemant kan verstaen;
Een Vierde treet een poos te rug, en vol medoogen,
En raseny besiet sijn Spel met dwerse oogen;
Hy slaet sijn' Handen bey van een, en stampt en springt,
En woelt gelijk een Paep, wanneer by Misse singt.
Een Vijfde wreekt sijn leet aen 't Bordt, of aen de Steenen;
En werpt het een en 't ander voor den Duyvel henen.
Een Seste staet en gloeyt van gramschap; soo bekladt
Met vuurig rood, of hy de Hel geblasen had,
Kortom, soo yemand Vreemds onkundig in 't Verkeeren;
Sag van die Narrery eens Yemand overheeren,
Hy seyde twijffeloos; dat hy ten Guychelaer,
Of viermael hallefsot, of gansch beseten waer.
Soo is van welk zy my ons gedrochte raeken,
Dat machtig, d' Alderwijste ook hooren dol te maken.
Voorwaer ik weet'er van te spreken met bescheyt;
Als die in twintig Jaer geen kleen' ervarentheyt
Daer in verkregen heb, en nimmer 't minste voordeel
Aernout van Overbeke, De rymwercken
46
Van al dien Tijtgenoot; hoe sterk met konst met Oordeel
Doorsouten was; hoewel ik nooyt als na de Wet
Van gauwe speelders Schijf geraekt heb, of verset.
Daer komt een Leereling op dul geluk der Steenen,
Die tegen de Natuer van 't Spel soo losjes heenen
Oneyndig fouten maekt; dat ik hem 't halve Spil
By na uyt medely te vooren geven wil.
En evenwel, hy laet mijn Wijsheits bril staen kijken,
En gaet vast voor de vuyst met al det Potjes strijken.
Heb ik de Dryen quaet, daer zijnse datelijk
Soo 't Vieren moeten zijn, sy komen van gelijk.
Word my eens by geval een schijf of twee geslagen,
Wis werp ik Fout, soo lang tot hy na sijn behagen
Sijn Spel gevordert heeft: heb ik de Asen goedt,
Daer valt een Dubble Ses, die 't my verliesen doet:
Krijgt eens mijns Spel wat standt, hoe lange sal 't soo blijven?
Daer stort het weer om ver door twee of drie paer Vijven,
Ik speeld' eens, mijn Party die wierp soo dapper aen,
Dat hy geparst was tegens 't Hooft op in te gaen:
Hy nam'er seven uyt, ik sloeg de rest op twee na,
Die 't samen hielden staen den laesten Band, op een na:
Ik maek gevoegelijk ses Banden op een Ry,
En krijg mijn ander Schijven, op de voorste dry,
Juyst na mijn wensch op in. Wat dunkt u hier, mijn Heeren?
't Was duysent tegen een. Dan neen; het heet Verkeeren:
't Verkeer soo met mijde, dat ik noch op het lest
Gelijkelijk het Spel verloor, en Schut, en Rust.
Aernout van Overbeke, De rymwercken
47
Moest eens een Dommekracht die wree fortuyn ontfangen,
't Was spuls genoeg, om hem uyt Wanhoop op te hangen.
Maer neen, het Vaers dat gy hier teegenwoordig leest,
Betuigt u, dat ik niet soo dol en ben geweest:
Het deede my alleen die Goude woorden leeren,
Waer mee ik flus begon, Vaer wel, vervloekt Verkeeren.
FINIS.
Aernout van Overbeke, De rymwercken

De expositie `The Big White Cloud` door Jacob C. Taekema

Speelschema 2e klasse seizoen 2014-2015 1 8/11 - NBB

De blote kont te kussen

19 december 2014 pagina 33

13. Transcriptie bij afbeelding Blad met berijmde

Örgelvrèten:

menu april

Untitled

Le rapport Allianz révèle les principales causes de sinistre pour les