Twentse Taalbank
UM DtN HEERD
I Vetelsels oet d'n Achterhook I
noaveteld duer
B. te Lin telo
*
Drukkerij .. Aurora"
Almelo
Twentse Taalbank
'N WOORD VUEROF.
C)9.rooger, too'k nog zonne jonge was, was 'tin Twènthe 't gebroek,
dat de maansleu in de lange winteroavende de buurte ingingen
kuiem. Dan zatten ze doar te doktem um den heerd, oaver 't
weer, de peerde, de beeste, de varken en zoo wat, en asse doaroaver
oet eproat wazzen, kwammen de oale vetelsels an de buerte.
Vake hek d'r noa zitten luestem met beideooren wiedwagens lös.
Dee oale vetellers konnen zoo mooi vetellen, daj meenden, dat 't
warkeluk gebuerd was, mer de meesten d'r van zunt dood en de
vetelsels wodt vegetten, en das jämmer, vueral vuer de folklore,
zooasse de volkskunde met 'n stadhoeswoord neumt. Doarumme
hek in alle heuke en heukskes van mien geheugen ezoch en doar
zatten d 'r nog wah vescheiden. Ik hebbe ze opeschreven, dan
wodt ze neet vegetten.
En dat hek edoane in de sproake, dee mien leeve mooder mi} 't
eerste hef leeren tottelen. Allemoale wollen ze mij neet meer in ~
scheten, mer dee 'k hier hebbe opeschreven, hek zoo good meugelijk
in d' n zelfden traant noaveteld.
As d'r wat oaver n 'n geestelukken wodt ezeg, of dat noo n 'n
domeneer of n 'n pastoor of n 'n kaploan is, of wee ok, dan deeren
ze dat neet, um dee heeren te bespotten, net zoo min as ij of
ikke. 't Zunt mer grappen moj deinken.
I'j wet't wah de Tukkers hebt vuer de geestelukken eerbied vafl
wat vuer richting of ze ok zunt.
Vuer de Twentsche taal bestoat 'r gen spelregels. ledereene kan
ze schrieven zooas 'turn good duch. Ik heb 't zoo good edoane ak kon.
Boaven de i en de o hek wal 'n streepken ezat, um doarmerre
an te wiezen, dat ze in dat geval neet kot en ok neet laank mot
oet esprokken wodden, mer zoo tussgen beide in.
Noo mer an 't leazen.
Hoogland, 15 Juli 19-18.
B. te Lintelo
JAAN EN GREETE.
Twentse Taalbank
cf}aan gink alle dage op daghure en vedeenen doarmerre 'n stuk
brood. 't Was ne kleine hoeshöllinge, ze wazzen met twee man,
hee en Greete; kinder harren ze neet. Jaan wollen ze oaveral wah
geerne hebben urn te warken. 't Was n'n starken, ieverigen keerl.
dee de tied neet zol veluieren. Zine vrouwe was 'n heel good
meinsge, mer na dom, zo dom as 'n achtereande van 'n varken
en neet al te precies, luk an de smerige kaante, loak mer zeggen,
Op ne keer kwam Jaan 's oavens in 't hoes, hee was bi'j zin'n
noaber, n'n rieken boer, hen roggemeaien ewäs en zeg: ....- Greete!
bi'j onzen buurman zuet 't 'r aait zo netjes oet, allessteet op zien
plaasse, nooit lig dr' wat oaver hoop en hier is 't aait rommelig,
nooit is't an de kaante .
....- Boh joa Jaan, dat geleuv'k wah, onzen buurman is n'n rieken boer,
dén kan kopen watte hebben wil, dén hef geeld, dat hebbe wi'j neet.
--- In de kaste steet 'n pötjen met iezerroest zeg Jaan ....- doar
köj ok nog wah wat vuer kriegen .
....- Zok dat wah können 1vreeg Greete en daarop gong en ze noar herre.
Ne wekke of wat later kwam d'r op n'n vuermiddag n'n pöttekeerl. met ne masse vol eerd'ne pötte en pannen.
--- Goeiendag vrouw! Is d'r nog wat neurig van de koopman?
....- Nee, zeg Greete, ik kan toch niks kopen 'k hebbe ok gen
geeld. Mer wacht es, Jaan hef kots ezeg dat 'r 'n pötjen met iezerroest in de kaste ston, doa~ konk nog wah wat vuer kriegen, dat
zak es halen.
Ze haalden 't pötjen oet de kaste en leet 't an d'n koopman zeen.
't Was 't spoarpötjen van Jaan, datte met hard warken en heel
zeunig leaven, harre oaver ehoalen .
....- 0, zeg dén ....- doar köj de heele masse vol wah vuer kriegen!
....- Wat zeg i'j, kaank door alles vuer kriegen, waj' in de masse
hebt? Das good, dat dook zeg Greete en is zo blij as'n klein kind,
dásse noo zonnen hoop pötjes en pännekes hef, grooten en kleinen.
De koopman maakte gauw datte vod kwam met de centen. Hee
harre nog nooit zonnen goon haandel emaakt.
Noo begon de schoonmaak; 't heele hoes wodden oeteveagt en
eschrobt en alles op epoetst.
Um d' n heerd
~
9
Twentse Taalbank
Too Jaan in 't hoes kwam, ston ze urn al op te wochten in d'n
duerengaank.
~ Wat zeg i'j d'r noo wah van? Hek 't noo neet netjes op
eknapt? En al dee pötjes en pännekes, dee'j door zeet stoan, hek
ekof veur 't iezerroest, wat 'r onder in de kaste ston.
~ Hef dat 'r allemoale vuer egeven? grauwden Jaan.
~ 'k Go vod en ak nog gekk' re roeinsgen antreffe, kom 'k wier~
rum me, aans moj oew zonder mi' j mer zeen te redden. Hee trok
'n oald heirop oaver zine kleere en too leepe vod zo had asse roer kon.
Millen in 'n groot bos kwamroe langs 'n kasteel. Ne juffer leep
d'r boeten te kuiern.
~ Hee man! Waarom loop je zoo hard?
~ Joa juffer, dat zak oew zeggen. Ik korome oet den hemmel. dee
is gisternavond of ebraand, dat hej misschien ah wal eheurd, en
noo zunk noar 't apteek ewäs urn zalve te halen vuer de leu, de
zik ebraand hebt.
~ Is de hemel afgebrand ? Neen, daar heb ik nog niet van ge~
hoord. Maar als je uit de hemel komt, dan zul je mijn moeder
ook wel kennen, die een poos geleden gestorven is en toch zeker
wel in de hemel zal zijn.
~ 0 joa juffer, dee ken 'k bes, heel bes; ze hef zik slim ebraand,
roer ze krig van disse zalve niks, ze hef gen geeld urn ze te betalen,
~ Wat zeg je, geen geld om de zalf te betalen? Wacht even,
dan zal ik je wat geld meegeven.
~ Mer ik hebbe hoaste gin tied, ze zit 'r allemoale op te wochten !
~ Och toe, wacht maar even !
En 'n urnroezien later doar kwam ze al wier an met 'n groeten
buul vol geeld.
~ Hier heb je wat geld, geef dat maar aan mama.
~ Daank oew wal juffer !
En weg leep Jaan ah wier, zo had asse mer loopen kon.
N'n zet later kwam d'n heer van 't kasteel in 't hoes. De juffer
vloog op urn an en zeg :
~ Papa! Hebt u 't al gehoord, de hemel is gisterenavond afge~
brand. Ik heb een man gesproken, die uit de hemel kwam en
naar de apotheek was geweest zalf halen voor de gewonden.
Mama had ook erge brandwonden 'opgeloopen, maar geen geld
om de zalf te betalen. Daarom heb ik hem geld meegegeven, dat
zal hij haar geven, dan zal zij ook zalf op haar wonden kunnen
smeren en gauw genezen zijn.
~ 0, wat heb je je weer wat laten wijs maken! Die man was een
bedrieger. Ik zal hem achterna rijden, dan haal ik hem nog wel in!
10
Twentse Taalbank
Jaan, dee wal dach, dat ze urn gauw achternoa zollen kommerl,
keek al iederbods achterurnroe of ston eaven stille urn te luesteren
offe ok wat heuren. Hee was meu, wol wal es geerne effen rösten
en harre d'r wat op eprakkezeerd. Hee trok 't heimp oet, streek
de bokse van 't gat en zetten n'n grooten schildwacht án de kaante
van de weg. De pette zatte d'r oaver hen en too ginke d'r op de
hoeke bij zitten en heel ze met beide haande vaste, net offe bange
was, dat 'r wat onderhen zol kommen.
Doar kwam meneer anrien.
- Dag goeie vriend! Heb je hier ook iemand voorbij zien loopen
met een wit hemd aan?
- Joawah meneer! dèn keerl hek wah zeen loopen, hee leep heel
had dee kaante op. 't Lieken datte argen hoast harre.
- Zou je zoo goed willen zijn hem op mijn paard achterna te
rijden, die keerl is 'n oplichter. Ik ben al zoo moe van 't rijden,
dat ik haast niet verder kan.
- Dat zok wah geerne willen cloon meneer, mer ik hebbe n'n
boetengewonen zeldzaam mooien vogel evangen, 'k hebbe urn
onder de pette zitten, dèn is wah viefhonderd gullen weerd, en ak
doar noo neet opasse, dan konne mi'j wal es vod vleegen. Aans
wah geerne.
- Daar zou ik misschien dan wel op kunnen passen.
- As meneer dat cloon wil. dan zak dèn keerl wah noa rien.
Meneer gink bij de pet te zitten en heel ze met beide haande goed vaste,
dat d'n vogel neet vod kon vleegen.
Jaan smeet 't been oaver 't peerd en reed in d'n volsgen spronk vod
op zine vrouwe an, zetten 't peerd in d'n stal en zeer tegen Greete:
- Hier hek noo wat veur die oalen dag; 'k zal 't onder in de
kaste zetten, en hee stopten d'n buul met geeld good vod.
Onderwiel zat meneer te wochten op zien peerd, met beide haande
aait nog an de pette. Het begom urn te vevelen.
- Wat blijft die man toch lang weg!
Zou ik nu m'n paard niet terug krijgen?
Nou dan heb ik toch altijd d'n mooien vogel nog. M'n paard zal
driehonderd gulden waard zijn, de vogel vijfhonderd, dan heb ik
toch nog tweehonderd gulden voordeel. Dat is geen slechte ruil!
Met eene lichtne de pette luk op sloog de haande in mekaar en
. . . . inplaasse van n' n zelzamen vogel greepe in n' n hoop strönd.
- Bah! zegche en wil d'n fiezen drek d'r ofsloan, mer too sleute
per ongelukke met de eene haand tegen n' n boom.
- A uw! schreeuwne en met ééne stokke de vinger in de mond
met d'n lekkern mosterd d'r nogan.
11
Twentse Taalbank
Watte too zeer, zak mer neet zeggen, 't was neet völle moois.
Jaan wonnen zoowat 'n paar moand wier bij Greete, too d'r op
n'n morgen ne oale vrouwe an kwam. Ze har 'n körfken met
'n betjen koopware an d'n arm en mos bi'j n'n stok lopen.
- Dag vrouwe! Koop i'j nog wat van mi'j vandage? 't Valt
neet merre rechte voort urn an de kos te kommen. Den oalen
dag, den oalen dag!
- Bun i'j d'n oalen dag. dan hek wat vuer oew! Jaan hef kottens
wat merre brach, hee zeer:
- Das noo vuer d'n oalen dag. Woch mer effen dan zak 't halen,
dan köj 't met nemmen! - En Greete haalden d'n buul met geeld
vuer d'n dag. dee Jaan van de juffer harre kregen.
- Dank oew wal! zeer 't arme meinsge en maakten dat ze vod
kwam .
't Was net of ze völle hadder kon loopen, as too ze kwam.
Too Jaan van 't wark in 't hoes kwam reep Greete urn al te
meute:
- Jaan d'n oalen dag is d'r al ewäs. Ik hebbe urn alles merre
geven waj' kottens hebt merre brach.
- Wat zeg i'j doar? Hej' dat weg egeven? Doew stommerd !
Ik goa vod en ak nog dommere roeinsgen antreffe as i'j, dan
kom 'k wier, aans moj oew zonder mi'j mer zeen te redden.
Hee trok n' n oalen rok van Greete an en leep noo de aandere
kaan te oet. Millen in 'n bos ston 'n groot kasteel. doar wonnen n' n
rieken baron op. Ne freule leep d' r te waandelen en keek noar Jaan
net of ze vroagen wol : Wat vuer n'n gek kump doar toch zoo
hard aniopen?
- Wel man, wat scheelt er aan? vrög ze.
- Joa freule, ik komroe oet d'n hemmel. doar is de pest oet
ebrokken en noo zunk naor d'n dokter ewäs offe zo gauw meugelijk
wil kommen!
- Kom je uit d'n hemel? Dan zul je mama ook wel kennen, die
is er zeker ook.
- Of ik mevrouw de baronesse kenne? Dee ken ik heel bes. Ze
is slim slim zeek, mer ze hef gen geeld urn d'n dokter te betalen,
dèn kump neet bi'j eur.
- Maar m'n lieve man! dan zal ik je geld mee geven, dan kan
mama den dokter ook betalen. Dat wil je haar toch wel geven?
- Joa, dat zak wah merre nem men, mer i'j möt gauw voortmaken,
ik hebbe hoast.
De freule haalden n'n buul volgeelden Jaan leep d'r had merre vod.
Hee was nog neet lange vod of doar kwam de baron weer in 't hoes.
12
Twentse Taalbank
- Papa, ik heb een man gesproken. die uit den hemel kwam. Hij
was naar den dokter geweest, want de pest was er uitgebroken.
Mama is ook in den hemel en ook door de ziekte aangetast, maar
heeft geen geld om den dokter te betalen. Ik heb den man geld
mee gegeven.
- Och. och kind, wat heb je je laten beet nemen. Ik zal hem te
paard wel kunnen inhalen. De baron sprong in 't zaal en reed
vod. Jaan, dee zien beste wah deer. kon urn neet vuer blieven.
De weg leep duer ne weide, woar ne vrouwe an 't heuien was.
- Wi'j völle geeld verdeenen? vroog che eur en meteene leete
eur ne haandvol zeen.
- Joawah geernel
- Goat doar dan mer op de kop in 't heui staan! met eene gaffe
eur geeld.
Dat deer de vrouwe en Jaan pakten d'r heui urn me hen en too ...
stokke eur d'n vinger in 't gat en bleef zoo stille staan. D'n rok
harre oet etrokken.
Doar kwam de baron an rien.
- Goeie vriend! heb je hier ook 'n man voorbij zien loopen met
een rok aan?
- Joawah meneer, dén hek wal ezeene, dat hek wah. Ik deinke,
datte gek was!
- 0 nee, die man was niet gek, 't was een bedrieger. een schurk.
Zou je hem achterna willen rijden op mijn paard? Ik ben al zo moe.
- Dat zok wah geerne willen cloon, meneer. mer il< hebbe hier
'n strooppötjen, doar bunk d'n kork van kwiet, noo mok d'r d'n
vinger in hoalen aans löp mi'j d'n stroop d'r oet.
- Maar m'n lieve man, dat zal ik dan wel voor je doen. Als je
den bedrieger terug brengt, zal ik je goed beloonen.
- As meneer dat cloon wil. dan zak urn wal opvangen.
De baron stok 'n vinger in 't strooppötjen en Jaan reed d'n oplichter achteran. Daarstonde baron. 't Begon urn ah gauw te verveelen,
't deerden ok zoo lange. Wachten verveelt gauw. Zol dat lekkern
stroop weean? dagche en meteene trokke d'n vinger d'r oet, stok
urn al in de mond en likken urn of.
Noo of 't lekker was! Hee vlok alle duvele oet de helle en begreep
dasse urn d'r lelluk tussgen harren enommen.
Too Jaan in 't hoes kwam borche eers d'n buul met geeld op en too
ginke naar Greete. Dee leer in 't herre, ze was slim zeek, ze lag te beven
en te schudden in 't herre van de koale, de koezen rapken eur in d 'n bek.
- 'k Zal naar d' n dokter gaan en water van eow merrenemmen,
doar kanne an zeen, wat oew mankeert.
lJ
Twentse Taalbank
Greete pissen in n pänneken en Jaan honk 't an nestok oaver de
scholder en tradde 'r merre op de stad an noar d'n dokter.
- Köj mi'j ok zeggen, woar dokter miegebezeeier wönt? vrooche
hier en doar. En eandeluk kwamme d'r. D'n dokter was boaven
en ze bedueden Jaan, datte de trappe op mos goan, mer hee
harre d'r gen benul van, datte de klompe oet mos trekken,
doar dagche neet oaver. Heeklosken d'r merre noar boaven. 't Pän~
neken harre nog an d'n stok op de rugge hangen. Iederkots vloag
d'r ne gulp oet op de trappe.
Dokter - zegche - mine vrouwe is slim zeek, köj doar wat
an cloon?
- Maak dat je naar huis komt, zegt d'n dokter met 'n heiligen
kop, moet je hier de boel vuil komen maken, lompe boer! en meteene
giff' urn 'n paar klappen, datte hoaste van de beene vloog. Jaan,
dee meenden, dat dat de meddesienen wazzen vuur Greete. gonk
doaluks wierumme op 't hoes an.
- Doar bunk goodkoop of ekommen. zegche tegen zine vrouwe,
dee noo was op estoane. Hier hef de meddesienen ! en too gaffe
eur 'n paar klappen, dasse tegen de grond gink. En ... .. too ze
wee oavereante kroop en good wier op de beene ston, was de
beveri'je verduld heelemoal wier oaver, ze was wier better.
Jaan gonk _wier alle dage op daghure, Greete deer 't hoeswark en
asse neet estorven zunt, dan leav't ze nog wah.
14
Twentse Taalbank
N'n SLIMMEN DEEF.
Q ) e baron harre n'n hekel an luiern.
Zelf deere 't neet en hee kon 't van 'n aander ok neet zeen. Op
ne keer kwamme bi'j eene van zine wönners en zag dat 'r n'n
jongen, zonnen opschötteling van 'n joar of viefteene, zesteene, lag
te sloapen achter n'n bos en dat was neet de eerste keer, datte
dat harre zeene.
- Möt dén jonge neet warken? zegche tegen de boer. 'k Wil
gennen luierd op mine boerderi'je zeen. Hee möt of warken of de
vrömte in. Gebuert dat neet, dan moj ne aandere boerderi'je huren.
Begreppen?
As de baron zoo proaten, dan wodden 't meenens. Warken wol
de jonge neet, dan mosse d'r mer oet, aans zat 'r niks op.
Ne andere plaasse huren, dat veel ok neet merre. Hee kwam
nargens zoo good en zoo goodkoop trechte. Dan mos de jonge
mer vod , en dat gebeurden.
De jonge gonk wied weg de vrömte in.
Toote 'n joar of wat weg was ewäs verlangg'ne wier noor zien
volkshoes en trok d'r wier op an.
Hee was nog neet lange in 't hoes of doar kwam de baron ok
toevallig an en zeg tegen urn :
- Zoo jonge! bun i' j der ok wier? He'j no9 warken eleerd?
Wat vuer ambach köj noo wah?
- Ik hebbe stellen eleerd, baron.
- Das gen bes vak, doar kom i'j merre in de gevangenisse. Mer
'k wil toch es zeen of i'j 't good könt.
'k Hebbe pas 'n schoap verkof an ne jörre oet de stad. Hee is
d'r net merre vod etrokken. Dat moj stellen en bi'j mi'j brengen,
dan zak oew good beloonen. Zee'j door kaans veur?
- 0 dat kaank makkelijk! Hee zoch 'n paar half versletten pan~
toffels op en stok ze in d'n noaszak, too leepe zoo hard asse mer
kon langs binnen peakes, datte de jörre vuer kwam. Dat lukten urn.
Eene van de pantoffels gooid'ne op de weg en zelf gonke d'r kot
bi'j zitten achter n' n bos, dan konne alles heuren en zeen.
Doar kwam de koopman antrekken met 't schoap. Hee vondede
pantoffel, kreeg ze op en bekeek ze van all' s kaanten en zeer :
15
Twentse Taalbank
Nah frachtig, wat hek an thee eene pantoffel. niks, loat ze mer liggen.
Hee gooiden ze wier op de weg en trok wieder met zien schoap.
Noo mos de jonge zeen, datte de jörre wier vuer kwam, merdat
was makkelijk genoeg. Toot urn datelukt was, smeette de aandere
pantoffel op de weg en wochten of, wat de jörre noo zol cloon .
- Thoar lig noo frachtig nog ne pantoffel. ·thee d'r net bi'j past.
Hak noo de andere mer merre norp.men, than hak 'n paar beste
pantoffels ehad.
Nah frachtig, wak thoon zal? 'k Zal 't schoap an n'n boom binden
en urn gauw ophalen, · proaten de jörre in zien eigen.
Met eene bindte 't schoap vaste en löp op n'n draf wierumme
urn de aandere pantoffel te halen.
Pas isse vod of de jbnge kump achter d'n bos hen, leidt 't schoap
'n paar keer urn d'n boom, trok en schaafde zoolange met 't touw,
dat 't kapot vloog en brach 't schoap noar 't kasteel trugge en
streek n'n goeien fooi op van de baron.
's Aander daags gink de jörre noar de baron en klaagden zin en nood.
Hee vertellen hoo 't egoane was:
- Thoar is vaste
n hond ekommen, thoo is 't scha op bange
wodden en hef zik los etrokken, 'n stuk van 't touw zat nog an
d'n poom.
- Nou ik zal 't good met oew maken, 'k zal oew 'n aander schoap
verkoopen veur de halve pries.
De koopman was bli' j dat te veur zon klein beetje geeld 'n aander
schoap kreeg, mer pas wasse d'r merre vod op de stad an of de
baron was ah bi' j zin en boer en vroog an de jonge offe kaans
zag 't schoap wier te stellen.
•
- 0 joa, das heel makkelijk. das 'n klein kunsjen, oaver 'n paar
uur breng 'k 't oew wah, doar köj wal op an. En met eene leep'
ok al vod de bussge in. Hee mos de koopman wier vuer wean. Op de
plaasse woar de jörre gistem 't schoap harre vaste bonden ginke
an de kaante in d'n bos zitten wochten. Too de koopman met 't
schaop d'r kwam antrekken, begon de jonge te blearen, net as 'n schoap.
- Nah frachtig, thoar he'j mien schöäpken, that gisteren hier is
los ebrokken.
- Suek! suek! suek! röppe, bindt 't schoap an n'n boomengeet
d'n bos in urn 't aandere op te zeuken.
- Noo sak vanthage nog n'n goeien massel maken dagche bi'j
zik zelven. Mer 't geblear klonk hoo langer hoo veerder d'n bos
in en eandeluk heurd'ne 't heelemoal neet meer. Too de jonge
dach, dat de jörre wied genog d'n bos in was, leepe gauw noar
de weg. maakten 't schoap los en brach 't op 't kasteel.
n'
16
Twentse Taalbank
- Dat he'j urn mooi elapt ! zeer de baron en stopten urn good
luk in de haande.
't Was langzamerhaand winter ewodden.
De baron kwam op n'n goeien dag bi'j d'n boer en zeer tegen de jonge:
- 't Schoape stellen he'j d'r good of ebracht mer ak oew noo
es 'n lastiger geval opgaf zoj dat 'r ok zoo good of brengen?
- Dat zok wah geleuven baron. I'j möt 't mi'j al heel gek vuer~
leggen, of ik zal 't wal opknappen. Probeert mer es!
- Noo, dan moj van nach 't beste riepeerd dak hebbe, oet d'n
stal halen. Zoo aj' wah zölt wetten, hek d'r dree. Zeej doar kaans
vuer, dan mag i'j 't hoalen ok. Mer dit zegg 'k oew d'r bi'j, ik
zette op ieder peerd n' n knech.
De jonge ston effen te prakkizeren, krabden zik es in 't hoar
en too zeere :
- Dat nem ik aan, i'j bunt oew peerd kwied morgenvroo, baron.
De knechte kregen strenge orders, dasse d'r vuer mosten zorgen,
dat 't peerd neet wodden estollen. Too 't donker begon te wodden
gink d'r op ieder peerd eene zitten, dan was 't toch onmeugelijk
dat 't weg ehaald kon wodden.
Zoo harren ze ah n'n heelen zet ezetten, too ze boeten wat beurden
klagen en kreunen.
Eene gink d'r es kieken, wat dat wah wean zol en zag in n'n
hook n'n oalen, armen man met n'n griezen board zitten beeven
van de költe.
- 0 wat is 't toch koald, wat is 't toch koald! klaag'ne.
- Woarumme goaj dan neet noar 't hoes en noar herre, dan
bu'j rondummehen warm, vroog de knech.
- Ik hebbe gen thoeskommen, ik bun n'n zwarveling, dee van~
dage hier en morgen doar is.
- Aj' bi'j óns in d'n stal wilt kommen dat mag i'j wah cloon. W'j
möt toch wakker blieven. 't Beste peerd wilt ze van nach stellen.
- 0 astebleef! dat wik geerne cloon, 't is binnen warmer as
boeten. En hee gink met de knech de schure in.
- Goat do ar mer liggen in 't stro, do ar in d 'n hook ! Wat he'j
daor in d'n noaszak? vroog de knech, toote b'ij 't lech van de stal~
löchte wat oet d'n biddeman zinen jas zag kieken.
0 niks! en hee trok met eene d'n jas too. Mer noo wodden
de knech nog völle ni'jsgieriger.
- Wat he'j doarin? vroogche ah wier.
- Noo joa, aj 't dan toch geerne wetten wilt, zak 't oew zeggen.
Doar hek ne vlesse met jenever in, os 't koald is nem ik d'r doar
zoo noo en dan eene van, doar woj warm van. W i' j d'r ok eene hebben?
17
Twentse Taalbank
Joa dat wollen ze alle dree wah.
Bi'j de pompe ston 'n glas, daar ze aait water oet dronken, dat
wadden good half vol edoane en de knech dronk 't met smaak
leug. De beide aandern kregen ok ieder eur passie.
Noo gingen ze wier good op de peerde zitten en 't doerden neet
lange of d'n eenen naar d'n aandern veel in slaap, alleene d'n
biddeman bleef klaar wakker.
T oo ze ne zet harren sloapen stonne op buerden ze e.ene vu er
eene van 't peerd en leer ze op 't stroo. Ze wadden d'r niks van
gewaar, ze sleepen as n'n ossen.
Hee nam 't beste peerd d'r tussen oet en brach 't naar 't hoes.
's Aander smorgens reedte d'r op naar 't kasteel.
De baron was helemaal beduusd, toote de jonge op zien peerd
zag zitten, 't was net of ze urn vuer de kop harren eslagen. Hoo
was 't meugeluk?
Ze gingen in d'n stal kieken en joa daar leeren ze alle dree nog
in 't stroo te snorken, d'n slaapdraank harre good ewarkt.
De baron maakten ze wakker en neet zoo zachjes, later zolle d'r
wah merre ofrekken.
- 't Spiet mi'j dak mien peerd kwiet zun, mer 'k mot toch zeggen
daj 't urn slim elapt hebt. Dat hak neet edach. Mer ik hebbe nog
wat eprakkezeerd. Zoj kaans zeen, de baronnesse d'n rink van d'n
vinger te stellen?
- Das gen gemakkelijk geval. daar was 't aandere nog mer
kinderwark bi'j. Daar mok eers nog es effen oaver prakkezeeren.
Wat kaank cl' r merre verdeenen?
- Aj' d'n rink könt stellen krieg i'j de boerderi'je van oew vader
van mi'j kadoo.
Mer i'j mot vueroet zeggen, wanneer aj' 't cloon wilt en dat
zegg 'k oew d'r bi'j, ak oew trappeere dan scheet ik oew dood.
- Ak 't annemme, zak 't oew vueroet loaten wetten wanneer
't zal gebueren.
Ik mot 'r eers nog es oaver deinken.
't Was aait nog winterdag en koald dat 't was, verschrikkelijk.
Baron zeer de jonge op n' n Zoatetdag:
vannach steil 'k d'n rink.
Das good, mer deinkt 'r an, wak oew ezeg hebbe l
Joa, mer'k woage 't toch!
's Oavens too alle leu hoaste op 't herre leeren, gonke naar de
galge en haalden d'n keerl d'r of dee pas was op ehangen nam
urn op de rugge en gonk langs binnenwaege naar 't kasteel.
Daar warren ze nog op. Hee morren luk an 't raam en toote
18
Twentse Taalbank
begreep dasse urn van binnen harren eheurd heele dèn cloon keerl
in de heugte en leet urn noa binnen kieken.
- Pang! knallen 't geweer van de baron en hee harre raak
eschotten ok. De jonge leet d'n cloon vallen en wachten achter
n'n boom of. wat 'r kommen zol.
- Zie zoo, ik hoale de boerderi'je, zeg de baron, d'n deef is dood.
Noo ke we wah naar herre gaan en röstig gaan sloapen.
En dat deeren ze ok. Ze leeren nog neet lange in de veeren of
mevrouw zeer:
- 't Is morgen Zöndag en as de leu noar de karke gaat, dèn
cloon keerl vindt en zeet datte is dood eschotten, dan koj daar
wah las merre kriegen, wett 'i'j waj' cloon mossen? l'j mossen urn
in d'n bos in de grond stoppen. Das wah gen plezeerig wark, mer
aans koj nog wal in de gevangenisse kommen.
De baron zag d'r wah tegen an, mer de vrouwe harre toch geliek:
asse alle last en roeuite vuer wol wean, dan mosse 't liek argens
begreaven.
Hee gink naar boeten, halen ne schuppe en nam d' n cloon merre
d'n bos in en begon 'n gat te greaven.
De jonge, dee alles harre zeene, kwam noa 'n zetjen achter d'n
boom vandan en probeeren of de duere lös was ebleven. Joa dat veel
merre, dee was neet op slot. Hee gonk naar binnen en in de
slaapkamer.
-Brr! wat is 't toch kaalt. Ik hebbede koele nog neet helemaal klaar,
mer ik kon 't neet langer oethoalen, ik wadden zoo koald, ik
mot es effen onder 't herre kroepen. De baronesse dach neet aans,
dan dat 't de baron was. T oote .' n zetjen in 't herre harre leagen,
stonne wier op.
Joa vrouwe 'k zal d'r wah wier oet mötten, ak hier blieve liggen
kumpe neet in de grond. T oote bi'j de duere was kwam me wier
umme.
't Is vuer alle sekurigheid, duch mi'j toch better daj' mi'j d'n rink
merre geev't dan kan urn nums stellen.
Zonder bedeinken trok ze urn van d'n vinger en gaf urn an de
baron, zooasse meenden en de jonge maakten datte d'r gauw merre
vod kwam.
Nen heelen zet later kwam d'n echten baron wier in 't hoes.
- 0 wat zunk toch koald, wat zunk toch koald!
De grond was zoo had, ik kon d'r eers hoaste gen begin an kriegen.
Eandelijk hek 't ered en de jonge zit d'r deepe genog onder, hee
zal d'n rink neet mer stellen. 't Is oet met ziene gauwdeveri'je!
I'j hebt d' n rink toch nog wah?
19
Twentse Taalbank
- Bah nee, dee hek oew eg even !
- Mi'j egeven? Daar wer 'k niks van.
En too vertelden ze wat 'r gebeurd was.
Wat de baron ok zeer, watte ok deer, affe hooge of leegesprong
de jonge harre d'n rink estallen en doarmerre de boerderi'je ewonnen,
dat kon de baron neet aans zeggen.
- Noa d'n dood van zien vaer isse boer ewodden, mer affe dat
vak wah zoo good verston as de gauwdeeveri'je, zok neet geleuven.
?Q
DE KAJUITSJONGE.
Twentse Taalbank
~ot
an de zee wonnen ne weddevrouwe met euren zönne. De man,
n'n visger, was op zee verdronken. De jonge was n'n ancleugenden
bengel, woar ze meer verdreet van harre as plezeer.
Op ne keer verhuerden de jonge zik op 'n groot schip. De kaptein
van 't schip gink eers noar de vrouwe en vroog eur of 't good
was, datte euren zönne as kajuitsjonge merre nam. Joa, dat was
wah good, mer ze wol toch wah geerne hebben, datte zien beste
deer urn n' n flinken zeeman van urn te maken. De kaptein helaoven
datte d'r van maken zol. wat d'r van te maken was.
En zoo begon dan de eerste zeereize vuer de jonge. Mer too 't
schip good en wal in zee was, wol de jonge ah wah wierumme.
Doar kon vanzelven neet van kommen, dat köj oew wah begriepen,
hee mos warken en dat harre nog nooit edoane en dat wolle ok
noo nog neet. Mer doar wos de kaptein wah road vuer. Hee leet
urn d'r 'n paar tootellen vuer zien achterwark met 'n dik touw.
Dat heelp. dan ginke an 't wark, mer 's aander daag 's was 't
ah wier net zoo en dan kreegche van 't zelfde laken n'n pak. Zoo
gink 't alle dage. Doar was met de jonge niks te beginnen, hee
was en bleef lui en wodden hoo langer hoo brutoaler.
Heel toavallig heurt de jonge, dat de kaptein met ne matroos oaver
urn proaten.
~ Wak met dèn jongen beginnen mot, ik weet 't neet, mer ik
kan en wil urn op 't schip neet langer hebben. Wi'j zölt urn in
ne to:me stoppen en dan in de zee gooien, dan zalle wah hier of
doar trechte kommen!
De jonge wosahlange, as de kaptein zoo wat zeer, dan gebuerden 'tok.
Wat mosse noo beginnen? D 'r van duer goan konne neet doar~
urn mosse mer afwachten , wat 'r kommen zol. Urn in de tonne
neet van honger dood te goan, stokke zoovölle scheepsbeschuten
in d' n noaszak, asse d 'r in loaten kon. 'n Boor mosse hebben, urn
gaate in de tonne te maken, datte neet stikten. Behalven dat namme
ok nog n'n hamer en ne viele merre en 'n stuk of wat pinnen,
deete in de gate kon sloan, as d'r es water in zol loopen.
Pas wassse doar good en wal merre klaar, of de kaptein en de
matroos kwammen bi'j urn, grepen urn an en stopten urn in de
tonne. Tegen spattel'n heelp -niks, hee mos d 'r in.
21
Twentse Taalbank
Ze wodden good wier dichte maakt en too . . . met n' n plomp in
de zee erold. Ze hobbelden op de golven en was van of 't schip
ah gauw neet meer te zeen.
't Doerden neet lange. of de jonge kreeg 't benauwd in zine boot,
doarumme boordoe d'r 'n gat in, dan kon d'r loch inkommen,
kwam d 'r water in dan sloogche d'r ne pinne in en boorden op
ne aandere plaasse 'n ni' j gat. Harre honger dan begonne te
knabbel'n an ne scheepsbeschute, mer 't zwabberen op zee in ne
tonne veel toch neet merre. Harre toch mer flink ewarkt en good
zien beste doane, dan harre noo neet in zonne benauwde tonne zetten.
Wat harre d 'r spiet van, mer 't was te laate.
De eerste paar dage, datte d'r zoo rond zwabberden bleef de zee
nog ah bedaard, mer langzam an kwam d 'r meer wind, de tonne
daansten op en dale. dan gink ze de heugte in en dan in ees
wodden ze wier in de leegte smakt tot ze op ne goo keer tegen
de kaante te pletter wodden eslagen. De jonge was eers helemaol
boeten westen en 't doerden n'n heelen zet eer datte wier bi'j
kwam. Gelukkig harre niks ebrokken, zik alleene arg zeer edoane,
hier en doar harre n'n poes zitten, mer dee zo! van zelfs wah weg
goan. Langzam an probeerd'ne urn op te stoan, dan konne luk hen
hen enne wier loopen, de beene wier rech maken, in de tonne
wasse stief ewodden.
T oote doar zoo hen ennewier leep en noar als kaanten oetkeek
zagche heel in de veerte n'n heelen grooten keer! ankommen. Hee
wodden d'r bange vuer, doarumme klomme gauw in n'n grooten
boom, dee doar ston. Doar zatte nog neet lange in, of de hune
kwam bi' j urn en vroog :
......- Ik kan 't wark alleene neet of, wil i'j minen knech wodden?
I'j könt 'n beheurlijk loon verdeenen en behalven dat krieg i'j
good etten en drinken. mer i'j möt flink warken, dat zegg ' ik oew
vueroet .
......- Joa , dat wik wah!
......- Goat dan mer merre. I' j könt wah blieven zitten !
En met eene sloogche de arme urn d' n boom, schudden urn 'n
betjen hen enne wier, begon luk te stönnen en trok d 'n boom,
met de jonge d'r in oet de grond, nam urn op d'n pokkei en leep
d'r merre vod net of 't niks was. Toote zoo n'n eande harre loopen
kwarome in n' n grooten bos. Millen in den bos was een groot gat.
Doar leete d' n boom op de grond vallen en kon de jonge d 'r oet
klimmen .
......- Komt es kot bi'j mi'j. ik kan heel slech zeen. Groot buj neet,
mer das niks aj mer stark zunt. Goat mer merre, ik zal vueroet goan.
22
Twentse Taalbank
Ze gingen achter mekaar an 't gat in de trappe of en kwammen
in n'n langen gaank. An weerskaanten en an 't eande wazzen dueren.
Dee an 't eande deere op en too kwammen ze in ne kamer. waor
ne oale vrouwe an toafel zat.
Mooder, 'k hebbe n'n knech merre broch!
Das good jonge ! lsse stark ?
Dat ze we morgen wah zeen. Noo woh weeers wah wat etten
hebben en dan goa we sloapen !
Ze atten d'n boek eers good vol en kroopen too in 't herre.
's Aander daags mos de jonge an 't wark. De reuze gaf urn de
lichtste schuppe met n'n iezern stellen er in. Dat zol neet merre
vallen urn doar merre te koelen, dagche bi'j zich zelven, mer hee
zeer niks, dat begriep i'j wah.
Toote alleene op 't laand was haald'ne de viele oet d 'n noaszak
en vielen d'n stellen millenduer en gonk d 'r merre noar de hune.
- Baas, zeere, d 'n stellen is ebrökken, hej nog ne aandere schuppe
vuer mi'j?
En too kreegche d'r ene, dee wah ees zo zwoar was. Hee kon ze
dreagen, mer völle meer ok neet. Mer de viele deer ok noo wier
deans. Hee mos d'r wah luk langer oaver doan, mer hee kreeg
d'n stellen wah wier kapot. En too d'r wier merre noar de baas.
- Dinstellen is mi'j ok ebrokken, hej nog genne zwaardere schuppe.
'k Was d'r good en wah merre an 't koelen of hee brak zo kapot.
- Nee, zeg de reuze, ne starkere hek neet. 'k Hebbe d'r mien
hele leaven ah merre warkt en d 'r nog nooit eene brokken. Ik
meen en dat 'r hoaste gen eene zol wean, dee zoo stark was as
ikke, mer ik hebbe mij vergist, i'j bunt toch nog völle starker.
Noo ze we cloon wee 't meeste kan etten i'j of ikke. As i'j dat
wint, is alles wat hier in 't hoes is vuer oew zoo gauw as de moor
en ikke dood zunt.
De moor kokken n' n heel en grooten pot vol riespap en too dee
gaar was, begon d' n wedstried. V retten dat ze allebeide deeren.
't was net of ze heelemoal oet ehongerd wazzen. De reuze begon
noar n'n zet ah luk te stönnen, hee kreeg d'n boek ah hoaste vol.
- Doot mi'j es 'n mes zeg de jonge en dat stakke zik onder in
d'n boek en sneed zik op tot zoo wat an d'n kin. D'n riespap
kwam d'r wier oet, net asse urn egetten harre.
- Ziezoo, noo kaank wier van vuurten of an beginnen.
Wat harre de jonge doane? Hee harre n'n kleinen zak achter 't
vesjen estopt en doar d'n pap in loaten loopen, Doar harre de
reuze gen arg in ehad en gen wonder den kon toch slech zeen.
- Doot mi'j dat mes ok es, zeg de reuze en sneed zik d'r dwas
23
Twentse Taalbank
merre duer d' n boek. Dat bekwam um neet arg good, • hee veel
van d' n stool en bleef stille liggen. Hee was dood !
- De baas is dood, zeer de jonge tegen 't oale wief. dee wal
ezeene harre, wat d'r gebuerd was, noo hej alleene vuer mi'j en
oew zelfs te zorgen.
Mer n'n dag of wat 'r noa kwam ze 's morgens neet vuer d'n
dag en toote gink kieken leer ze dood in 't herre.
Noo was alles vuer um en noo wasse ni'jsgierig, wat 'r allemoale
wah was, doarumme keeke in alle heuke en kamers. In ééne kamer
ston ne kiste, dee tot an d'n raand vol was met goold en diamaant
Dat heurden urn noo allemoale. Noo wasse schatrieke! Wat zol
mooder wah zeggen, asse dat es zag ! Zol mooder nog leaven?
Dat wazzen de gedachten, dee bi'j urn opkwammen en hoo meer
asse d'r oaver dach, hoo meer asse d'r noar verlangen, urn wier
bi'j moader te kommen.
Hee zoch alles bi'j .mekaar, watte merre wol nemmen, in de eerste
plaasse zoovölle goold en diamant asse meer dreagen. kon, pakten
dat in 'n koffer en trok d'r merre op zee an. Doar zolle wachten
tot d'r 'n schip langs kwam, dat urn met wol nemmen. Hee bond
'n groot wit laken an ne latte en stok dee in de grond, of zwaai~
den d'r merre hen ennewier asse in de veerte 'n schip zag.
Zoo harre d'r al 'n paar dage estoan te wochten en vuer niks
met de vlagge zwaait. D'n daarden dag wasse gelukkiger. N'n
schipper zag de noodvlagge en nam urn merre. 't Was ne lange
reize mer hoo langer asse deerden, hoo hadder asse noar moader
begon te verlangen.
Eandeluk staptene an wal. Noo noar mooder. Zol ze nog leaven?
Joa, in de veerte zagche ze al vuer 't raam zitten. In ees kreeg
ze arg in um, ston op en leep urn te meute.
- Goddaank minen jongen, daj d'r wier bunt! Ik hebbe zoo had
noar oew verlangd, ik was zoo bange dak oew nooit wier zol zeen.
Noo moj mi'j toch es vertellen hoo 't oew egoane is. Waar buj
toch wal oaveral hen ereist, i'j bleven zoo lange vod?
Too verteld'ne eur, watte allernaale beleav't harre en maakten 't
koffer lös, woar 't goold en diamant harre in· estopt.
- Das allernaale van öns, moader! Noo hoov' i'j neet meer te
warken, Wi'j goat in 'n mooi hoes wonnen en i'j nemt ne maagd,
dee 't wark deut.
Dat dearen ze en asse neet esterven zunt, dan leav't ze nog wah.
24
Twentse Taalbank
BANGE WODDEN LEEREN.
Q;)
oar was es n' n snieder dee vescheiden kinder harre. Eéne was
d'r bi'j, ne jonge, n'n starken gofkert en flink oet de kloêten eschot~
ten, mer toch wasse neet as 'n aander, l'j kannen neet zeggen dat
't n'n suffert was, hee was de aandern mangs nog te glad of.
T oo zien vaer urn es vroog :
- Wat wil i'j noo eigeluk wah wadden? Vuer kleermaker kaank
oew neet gebroeken, doar bu'j neet geschikt vuer en i'j mot later
toch de kost können verdeenen !
- Ikke? Dat hek oew ah wah meer ezeg, ik wil bange wadden
leeren. D'n eenen zeg, ak 's oavens late oaver d'n karkhof gao,
dan wor'k zoo bange, dan trök mi'j d'n groeze! oaver de hoed.
En as ik in d'n duestern d'r oaverhen loope dan wor'k neet bange,
d 'n groeze! trök mi'j ok neetoaver de rugge. Ik loope d'r net oaver
hen as oaver de stroate. N'n aandern verteld: Lessens kwam ik
's nachens duer d' n bos en ik wadden toch zoo bange, ik pissen
mi'j hoaste in de bokse! Ik hebbe n'n heelen nach in d'n zelfden
, bos rond eloopen, mer ik kon neet bange wadden. En dat wik
leeren, aanders niks !
Toavallig praat de snieder d'r oaver met de köster.
- 0 ! zeg dèn, as 't aanders neet is as dat, dan steurt urn mer
es 'n achtage bi'j mi'j, dan zal ik 't urn wah leeren!
Noo kwam de jonge bi'j de köster in de leere. Dee leerden urn
klokkeluen en de torenklokken opdreaien en zoo wat meer. Dat
konne al heel gauw.
Op n' n oavond mos de köster der oet, doarumme zegche tegen de jonge:
- De torenklokke möt nog op edreait wadden, dat mör i'j mer
cloon, ik bun d'r neet zoo ·gauw wier!
- Das good! I'j könt gerös oew gaank goan, de klokke zal ik
wah opdreaien !
In d'n tweedonkern gink de jonge noar de karke, sloot de toren~
duere lös en klom de trappe op noar boven. T oote boaven op
d'n bönne kwam bi'j de klokke, ston doar flak bi'j de trappe 'n
wit dinge:
- Was dat, dägche, dat hek hier nog noc:!lit ezeene! 't Lieken
wah n' n schoof stroo.
Um d'n Hcud 3
25-
Twentse Taalbank
:- Wat mör i'j hier? vrögche, mer krig gen antwoord.
Ik vroagche wat i'j hier möt cloon, zegche nog ne keer mer
toote nog gen bescheed kreeg, greepe dat dinge in ees an en gooi~
den 't de trappe of. Doarop dreaid'ne de klokke op en gonk wier
noar underten. Doar leer d'n schoof, mer hee !eet urn stille liggen
en gonk op 't hoes an.
T oote in 't hoes kwam vrög zien vaer :
- Hoo is 't egoane vandage?
- 0 , bes wah ! zegche. De köster mos van oavend d'r nog oet.
N oo mos ik de torenklokke opwinden en dat hek edoane. T ook
boaven kwam, ston d'r kot bi'j de trappe 'n wit dinge, 't lieken
wah n'n schoof stroo, dat hak doar nog nooit ezeene. Ik vroog 'n
paar keer: Wat mör i' j hier? mer kreeg gen antwoord, too hek
't mer an egreppen en van de trappe gooit, door leer 't nog, took
vod gink.
De vaer, dee d'r wah meer van wos, ston op en zeg tegen de vrouwe:
- Ik möt nog effen ne bossgop cloon, ik zun d'r zoo wier !
En met eene gonke de duere oet. Hee gink regelrech op de kös~
teri'je an en vertellen doar, wat de jonge har ezeg, toote in 't
hoes kwam.
- 0 God, o God! as Jaan dan mer neet dood is l karmen de
vrouwe van de köster en met eene wodden ze zo wit as de mure.
Ze wosten joa beide wah, dat de köster zik in n' n schoof stroo
zo! verstoppen en zoo probeeren de jonge bange te maken asse
op d'n bönne kwam urn de klokke op te dreaien. Mer dat was
verkeerd oet eloopen, de jonge was neet bange wodden en 't . zo!
de ·köster hoaste 't leaven ekost hebben. Onder an de trappe leer
d'n schoof nog wah. De köster, dee wier bi'j was ekommen deer
niks as kreunen van de zeerte. Hee was d'r genadig of ekommen
met 'n gebrokken been en hier en doar ne schramme. Hee harre
net zoo good dood können wean. Ze mosten urn noar 't hoes
dreagen en 't doerden n'n heelen zet vuer dat 't been wier gene~
zen was.
's Aanderdaag's zeg de snieder tegen de jonge :
- Aj bange wodden leeren wilt, dan moj de weerld mer in goan,
hier leer i'j dat toch nooit! Hier hej vieftig daalder, doar moj
oew merre zeen te redden, mer weaz 't d'r zeunig op. Pakt oew
prullen dee'j merre wilt nemmen, mer bi'j mekaar en dan goo reize~
De jonge no~ ofscheid en leep vröluk langs de weg, dan begonne
te zingen en dan wier te fluiten. En gen wonder. Hee harre vieftig
daalder in d' n noaszak en noo zolle wah zoo wied de weerld in
goan tot datte bange wodden har' eleerd.
26
Twentse Taalbank
Toote zoo n'n heelen eande har' eloopen te zingen en te fluiten
leep urn n' n keerl an, dee dezelfde kaan te oet mos en drok begon
te proaten.
- l'j hebt schik in 't leaven, dat hörik wah.
- Gen wonder dak schik hebbe. Ik goa de wieje weerld in, doar
wik bange wodden leeren !
- Bange wodden leeren? vrög d'n keerl. doar mök umme lachen!
Doarvuer hoov' i'j neet zoo wied te loopen, dat hoov' i'j neet,
dat köj hier ok wah leeren. Goat mer met mi' j, dan zal ik wah
zorgen daj 't leert!
- As i'j mi'j dat leeren könt krieg i'j de fieftig daalder, dee 'k
van de vaer ekregen hebbe.
- Das good ! zeg d' n keerl en hee brach urn 's oavens onder de
galge, woaran pas zeuven roovers wazzen op ehangen.
- Hier sloapt vannach mer, dan zöj morgen vroo wah wetten,
wat bange wodden is ! en doarmerre leete de jonge alleene onder
de galge.
't Was n'n koalen nach, doarumme zoch de jonge dreug holt bi'j
mekaar en bodde 'n veur, waore zik bi'j warmen kon. De wind
weaiden de rovers an de galge hen ennewier, mangs sloogen ze
tegen mekaar an, zodat de jonge zeg:
- I'j zölt 't doar boaven wah koald hebben, ik zal oew bi'j 't
veur zetten, dan köj oew ok warmen.
En hee haaien ze d'r eene vuer eene of en zat ze noas mekaar
kot bi'j veur. 't Doerden neet heel lange of eure kieere begonnen
te braan'n.
- Aj neet zoovölle wet't daj nog verbraan'n zölt aj neet achteroet
goat, dan zak oew mer wier ophangen ! zegche en hee honk ze
wier an de galge.
's Morgens kwam d' n keerl. den urn doar har' ebrach urn de vieftig
daalder op te strieken.
- Gon morgen! zegche. Noo hej toch wah bange wodden eleerd?
- Bon nee ! Van wee zok dat eleerd hebben? Van dee' j doar
zeet hangen? 't Was vannach koalt, doarumme hek 'n veur ebod
en ik dach, ze zollen 't doar boaven ok wah koalt hebben doar~
umme hek ze allernaale d'r of enommen en bi'j 't veur ezat, mer
ze wosten neet zoo völle dasse achteroetgongen, too eure kieere
begonnen te braan'n. Too hek ze mer wier an de galge hongen.
I'j hebt de vieftig daalder neet verdeend, dee hoal ik. Ik goa noo
wieder de weerld in net zoo lange, tot dak bange zun ewodden.
Good goan ! En doarmerre gonke vedan.
Tegen d'n oavond an kwamme in ne stad, woar te 's nachens wol
27
Twentse Taalbank
blieven. Hee zoch zik ne harbarge op en was ah gauw drok an de praat
met de kastelein. T oote vertellen, datte bange wadden wol leeren,
begon de kastelein te lachen en zeg :
- Noo dan bu'j hier op ne goo plaasse, 'n eandeken boeten de
stad hef de könnink n'n grooten bos met 'n oald kasteel d'r millen
in. Dat kasteel is betooverd en as d'r eene dree nachte achter
mekaar in slöp en 't leaven d'r of brech, dan krigche de prinses
tot vrouwe en 't kasteel met d'n bos op de koop toa en later
wodte könnink. Mennigen jongen keerl hef 't eprobeerd, mer tot
nog toa is d'r gen eene wäs, dee 't 'r good hef of ebrach. Ze hebt
'r allernaale 't leaven bi'j eloaten!
- Is 't ne knappe prinses? vrög de jonge.
- 0 joa ! i' j zölt ze nog knapper motten zeuken, mer neet gemakkeluk vinden I
- Dan woag ik mien leaven d'r ok an! antwoorden de jonge en
mel'n zik 's aander 's morgens an 't paleis. De könnink beloav'n
urn, datte met de prinses zol trouwen, asse dree nachte achter
mekaar in 't kasteel bleef en asse der leavend wier oetkwam ok
zinen opvolger zal wadden.
- Ik wil 't 'r op waag en, zeg de jonge, ak dree dinge merre
kriege : V eur, ne dreaibaanke en ne sniebaanke met 'n mes ! .
0 joa, dat konne wah kriegen ! Ze zollen dee dinge d'r wah hen
loaten brengen, dan konne met eene merre veuren op de wage.
't Was 'n groot kasteel met völle kamers, grooten en kleinen. De
jonge zoch d'r zik ne kamer oet en leet daarin 't veur de dreaibaanke
en de sniebaanke brengen. Dan zogche holt bi'j mekaar en leer dat op
d'n heerd onder d'n schasteen en bodde 'n flink veur an, 't begon
ah luk kaalt te wadden.
T oo dat good en wah braanen, zatten d'r in ees twee groote
zwatte katten naast urn, waar dee zoo gauw vandan kwammen,
dat wosse neet. Eene d'r van vrög:
- Ze we 'n spölleken kaaten.
- Joa das good, mer loat't mi'j eers oewe peute es zeen. Daar
zit't zukke lange neagel op, dee zak luk kotter maken! en meteene
greepe ze allebeide teglieke in d'n nekken, leer ze op de sniebaanke
en sneed eur de neagel of. De katten begonnen te schreeuwen en te
proessen, mer daar steuren de jonge zik niks an en toa ze nog
hadder spektakel begonnen te maken sloogche ze allebeide dood
en gooien ze oet raam in de gräfte.
Noo gonke wier bi'j 't veur zitten, mer toa kreegche slaap. In
d'n hook van de kamer ston 'n herre, door gonke inliggen, mer
pas lagche d'r good en wal in of daar begon 't herre te beweagen,
28
Twentse Taalbank
't gink de eene kamer in, de aandre wier oet, tegen de trappen
op en ok wier of en neet zoo zachjes. Eandeluks kwam 't wier
in dezelfde kamer doare d'r in was goan liggen en in ees vloog 't
oaver de kop en ston stille. Noo was d'n sloap vod, hee kroop
d'r onder oet en gonk wier bi'j 't veur zitten.
Dén nach gebuerden d'r veerders niks.
Too ze d'n aanderen morgen kwammen kieken, hoo 't 'r harre of
ebrach, wazzen ze beduusd, datte gezond en wal bi' j 't vuer zat te kieken.
D'n eersten nach was good of eloopen !
Toote 's oavens wier in 't kasteel kwam, zogche zine kamer w ier
op en maakten eers 't veur an. T oo dat good en wal braanen
kreegche zinne an pannekooke. Zol d'r gen mei te vinden wean?
Hee gonk noar de kökken keek in alle kasten en joa, doar vonde mei.
ne panne en melk en ok nog 'n stuk spek.
Noo wasse kloar! Hee snee zik 'n stuk of wat hassen spek in de
panne en honk ze op 't vuer. 't Spek begon al te sisken in de
panne en ah zoo lekker te roeken, too d'r op ees ne stemme oet
d'n schassteen kwam dee reep:
- Aj' neet goat, dan kom ik I
- Boh, komt mer, aj mi'j mer neet in de panne valt!
Hee nom de panne gauw van 't veur en doar kwam 'n been
anvallen, 'n rechterbeen. De jonge nam 't op en gooiden 't tegen de
kaante in d'n hook, hink de panne wier op 't veur en gonk duer
met bakken. Mer eaven d'r noa kwam d'r ah wier ne stemme
oet d'n schosteen, dee wier reep :
- Aj' neet goat dan kom ik!
- Boh komt mer, af mi'j merneet in de panne valt ! gaf de jonge as
bescheed, nam de panne van 't vuer en doar kwam wier 'n been
anvallen, 'n linkerbeen. Hee gooien 't bi'j 't aandere in d'n hook.
- Dat gonk nog ne keer of wat zoo duer. Zoo kwam d'r noa
'n zetjen n'n rechterarm, wier noa 'n zetjen n'n linkerarm, too
kwam d'r n'n lief en an 't leste n'n kop. De jonge gooien
allens mer in n'n hook bi'j mekaar op d'n hoop en toote d 'n kop
harre bi'j egooid zatten de beene en de arme en de kop en 't
lief inees an mekaar en ston d'r n'n keer! vuer urn dén v'roog:
- Wee is hier baas, i'j of ikke?
- Tot noo too was ik 't, zeer de jonge, mer noo i'j d'r bi'j
ekommen zunt, wer 'k 't neet meer!
Dan ze we d'r umme vechten, wee de baas is ! zeg d'n keer!.
- 0, das heel good! gif de jonge urn tot bescheed,
- Mer ik wil eers pannekooke etten, aans wod ze koald l Wi'j
merre etten, dat köj cloon af wilt!
29
Twentse Taalbank
Beide schikten ze an de toafel en begonnen met smaak te etten.
Too ze de pannekooke en 't spek achter de kneupe harren, ston
d'n keerl op en zeg:
- Ziezoo, noo zu we zeen wee van ons beiden 't starkste is!
Dat gonk an. D'n keerl was wah stark, mer de jonge was urn
völ te gauw af. In ees licht'ne urn 'n been en doar leer d'n keerl
op de grond en de jonge gink d'r boayen op zitten en gaf urn
van katoen, dat beloof ik oew. 't Deurden neet lange of d'n keerl reep:
- Ik hebbe 't verloren! I'j zunt de baas!
- Joa, zeg de jonge, das heel mooi en wal. mer i'j gaat vod en
mot eers beloaven, da'j hier nooit wier zölt kommen! Dan zak
oew lös loaten, aans sloa 'k oew dood!
Dat wolle joa wah geerne beloaven en too leet de jonge urn los
en gonke vod.
Too ze 's aandersmorgens kwammen kieken of de jonge nog
leafden, wazzen ze heel beduusd, datte nog gezond en wal in de
kamer zat.
D'n tweeden nach was ok vuerbi'j.
Hee leafden nog !
Vuer d'n daarden nach zogche 's oavens zine kamer wier op,
maakten 't vuer an, gonk d'r bi'j zitten en wochten op wat 'r
noo wah kommen zol. Hee zat 'r nog neet heel lange of doar
wadden de duere los egooit en kwammen twee keerls noar binnen,
met ne doodkiste. Ze zatten de kiste in de kamer en gongen
wier vod.
Ik wil toch es zeen, wat daar in lig! zeg de jonge en beuren ' t
lid op. Doar leer n'n keerl in met n'n langen board.
- Zoo kom i'j mi'j luk gezelschop hoalen? Dat doo'j good ik
zitte hier ok zoo alleene! Komt 'r mer oet, dan köj bi'j 't veur
gaan zitten! Mer d'n keerl verreurden zik neet, hee bleef stille liggen.
- Aj' leever bliev't liggen, mi'j ok good!
Mer dat begon urn an 't leste toch te vevelen en doarumme
buerdne urn oet de kiste.
- 0, wat bun i'j koald! Ik zal oew in 't herre stoppen, dan wor
i'j wah warm! en hee leer urn in 't herre. Toote noar 'n zetjen
nog neet warm wodden, ginke d'r zelf bi'j inliggen en too doerden 't
neet lange of doar kwam beweaging in, d'n keerl wodden wier
leavendig. Noo kroopen ze beide 't herre oet en noas de jonge
ston n'n keerl met n'n lange board, doaj' bange vuer zollen wodden.
- Aj' starker zunt as ikke, dan loat ik oew vri'j, mer aans moj
dr'an, dan moj starven!
Goat es met mi'j noar d 'n kelder !
30
Twentse Taalbank
- Dat zal nog te bezeen stoan, wee van ons beiden d'r an mot,
i'j of ikke! zeg de jonge. mer hee gink toch merre. Dat !ieken
wah ne smeerij'e, doar stonnen 'n paar ambeelde en zoowat meer,
daj' bi' j n' n smid vindt.
De keer! greep ne groote biele en sloog d'r merre op 'n ambeeld.
zoo had, dat 't helemoal in de grond zakken.
- Doot mi'j dat noa, aj' könt! zegche tegen de jonge en reekten
urn de biele an.
- 0. aansneetas dat! Dan zal ik oew nog es wat aanders loaten zeen!
Noo wodden d'n keer! ni'jsgierig en gonk kot bi'j 't ambeeld stoan.
De jonge spoj eers in de baande, greep too de biele good vaste
en sloog met de scharpe kaante op 't ambeeld dat 't van mekaar
kleufden. Meteene greepe d'n board van d'n keer! en stoppen den
gauw tussen de kleuve en trok d'r meteene de biele oet. Doar
ston d'n keer! noo met d'n board vaste tussen 't ambeeld eklemd.
- Zie zoo, noo zun ik de baas! N oo zak oew es loaten daansen !
en met eene namme ne iezerne stange en timmerden urn doar
merre op de rugge datte moord en braand begon te schreeuwen
van zeerte en al heel gauw urn genade begon te vroagen.
- Hoalt op astebleef! Ik zal oew alle schatten geven, dee d'r in 't
kasteel zunt, aj' mer oet scheiden wilt met sloan.
W oar zunt dee dan?
- Loat mi'j mer lös, dan zak 't oew wiezen!
- Joa, dat is allemoale mooi en wal. mer i'j möt ok beloaven.
daj' hier nooit wier zölt kommen spoken.
- Joa, dat wik wah geerne cloon, aj' mer op hoalt met sloan!
Dat gebuerden. De jonge zat d'n iezern stok tegen de kaante an
en maakten d'n boord lös.
D' n keer! brach urn in ne kamer dee vol goold. zilver en diamant
zat. Dat is allemoale vuer oew! en met eene gonke vod en ze
hebt urn nooit wier ezeene. Den nach gebuerden d'r veerders niks
en too 't lech begon te wodden begon de jonge van bliedschop
te zingen en te fluiten.
T oo ze kwammen kieken. wazzen ze heel beduusd dat ze urn in
de veerte al beurden zingen - merdat was eigeluks gen wonder,
noo wazzen de dree nachte umme, hee harre 't leaven d'r of ebrach
was schatrieke en wat 't vuernaamste was, noo mogche goan
trouwen met de prinses en later zolle könnink wodden. Noo gonk 't
op de stad an noar 't paleis van de könnink.
De könnink en de prinses stonnen de jonge al op te wochten. De
könnink stok urn de haand too en zeer: I'j hebt heldendoaden
edoane, i'j zunt d'n 9rootsten held van mien könninkriek en hebt
31
Twentse Taalbank
verdeend daj' met de prinses goat trouwen en later minen opvolger
wordt!
De prinses was d'r bes merre in schik. N'n keerl dee zukke helden~
doaden kon cloon, dat mos wah n'n flinken wean.
Noo begonnen ze de stad te versieren, de prinses zol goan trouwen
met d'n ni'jen prins en dat was 'n feest zooasse nog nooit harren
beleav't. 't Doerden acht dage en d'r wazzen d'r bi'j, dee d'r
nog n'n dag bi'j an deeren.
De prins en de prinses konnen heel bes met mekaar oaverweg,
alleene was '.t veveelend, dat de prins aait nog de gedachte in
d'n kop harre en ok vake oetsprok:
- Ik wol zoo geerne bange wodden leeren I Ze probeerden van
allens urn urn dat oet 't zinne te proaten, mer doar heelp niks an
tot op ne goo keer eene van de hofdames tegen de prinses zeg :
- Ik wet 'r missgien wah road op. Loat mi'j mer es gewodden!
en ze vertelden wat ze van plan was. Het plan wodden good ekuerd
en 's aandersmorgens, too de prins nog röstig lag te sloapen ligten
ze de dekens heel heandig op en gooten n' n grooten emmer water
met 'n .-h oop leavendige vissge d'r in, in 't herre oaver de prins.
De vissge· spattelden en d'n oal kroop urn urn debeene en de arme.
Doar schrik'ne zoo van, datte begon te schreeuwen:
·
- Help! help! ik worre bange!
De prins en de prinses harren allebeide schik en noa d'n dood
van d'n oalen ·könnink, hebt ze nog joaren oaver 't laand regeerd.
32
Twentse Taalbank
DE SALDOATE.
rrLe
/
saldoate gink met groot verlof op 't hoes an. Van loeter plezeer
begonne noo es te zingen en dan te fluiten.
In 'n bos, doare duer mos, kwam urn 'n lelluk oald wief tegen
met n' n grooten, krommen neuze, n' n langen kin en gen taand
mer in de mond.
't Lieken wah ne hekse!
- Dag saldoate! Wat heb 1 J Joa schik !
- Woarumme zok gen schik hebben?
Ik zun nog jonk en hoppe nog lange te leaven!
- Wi' j geerne völle geeld hebben?
- Wat zeg i'j? Of ik geerne völle geeld wil hebben? Das ok ne
vroage! Wee zol dat neet geerne willen hebben?
Ikke wah! Mer doar kom i'j neet zoo gemakkei uk an!
- Ik kan oew d'r an helpen!
- l'j mi'j an geeld helpen? Doar zeej d'r neet noar oet, mer 'n
meinsge kan zik vergissen. Wat mok dan wah do on?
- Zeej den heel en dikken boom doar stoan, 'n eandeken wieaer
an de kaante van de weg? Den is van binnen hol, boavenin is 'n
groot gat, doar könt wah twee keerls te glieke duer. l'j bindt dit
touw onder de arme urn 't lief, klimt dan in d'n boom en loat
oew in 't gat zakken. Ik hoale 't touw wah good vaste. Onderin
kom i'j in n'n gaank. Noo hoof i'j neet bange te wean, dat 't 'r
duester in is, doar braandt verscheiden groote laampen. 't Is 'r net
zoo leg as of 't dag is! In d'n gaank zeej dree dueren. Aj
de eerste lös doot kom i'j in ne kamer, woar millenin ne groote
kiste steet. Boavenop dee kiste lig n'n grooten hond met oogen
zoo groot as n'n stuiter. Hee deut oew niks ! l'j buurt urn mer op
en zet 't urn op minen scholdook, deek oew merre zal geven, dan
dooj de kiste op en haalt 'r zoovölle geeld oet aj hebben wilt,
mer 't is allernaale van kopper.
In de tweede kamer steet ok ne kiste met geeld, doar lig ok n' n
grooten hond op, mer den hef oog en, zoo groot as 'n kumken.
Den deut oew ok niks! l'j pakt urn mer op en zet urn op d'n
scholdook en i'j könt zoovölle zilvergeeld oet de kiste haaien aj
hebben wilt. In dee kiste zit alleene zilver.
33
Twentse Taalbank
In de ciaarde kam er stut, net as m de eerste en de tweede, ne
kiste met geeld, mer den hond dee d'r op lig hef ogen wah zoo
groot as 'n teeschöltjen. 't Is urn d'r bange vuer te wodden mer
hoalt oew mer trankiel, nemt urn van de kiste en zetturn op
d'n scholdook, dan köj d'r zoovölle goaldgeeld oethalen aj mer
bargen könt. En aj dan genog hebt, trek ik oew wier op!
- En ak dan boaven komme, mewe wisse samen deel en?
- Nee! neet samen deelen. Ik wil d'r niks van hebben, al 't
geeld daj merre brengt is vuer oew alleene, dat mag i'j hoalen,
doar köj merre cloon waj wilt. Mer in de ciaarde kamer lig 'n
veurstoal met 'n veursteen, dee hef mien bessemooder doar loaten
liggen, dee moj beide vuer mi'j merrebrengen, dee wik geerne
hebben as 'n andeinken an de oale beppe !
Wat zeg i'j doarop? Nem i'j 't an?
Klim i'j in d'n boom?
- Joa, dat woag ik! Helpt mi'j mer efkes, dan zak mi'j 't touw urn
't lief binden! Ziezoo, geef mi'j noo d'n scholdook mer an, dan klim
ik in d'n boom en dan ze we wah zeen, wat 'r vantrechte kump.
Mer o, waj mier, aj mi'j vuer d'n gek hoalt, dan zöj d'r van lusten !
De soldoate klom in d'n boom, !eet zik duer 't gat noar underten
glien en kwam in n'n langen gaank.
't Was d'r neet donker, d'r braancien misschien wah meer as
honderd laampen.
De eerste duere de beste ginke in en joawal, 't was net as 't wief
ezeg harre, millen in ston ne groote kiste en doar leer n' n grooten
hond op met groote oogen, wah zo groot as n'n stuiter. Hee
pakten urn op en zat urn op d'n scholdook, deete op de grond
harre leg. De kiste zat vol geeld, allemaole van kopper.
Hee deer 't lid d'r wier op, zat d'n hond d'r wier op en gink noar
de volgende kamer.
- Ak zilver kan kriegen, zoovölle ak hebben wil, woarumme zak
dan kopper nemmen? Loat da doar mer in de kiste liggen!
In de tweede kamer was 't net as in de eerste, alleene de hond
dee op de kiste leer, was grooter en harre wah zukke groote
oog en as 'n kumken, mer hee !eet zik ok zonder te bieten oppakken
en op d'n scholdook zetten. De saldoate lichten 't deksel op en
keek zich glad beduusd an zoovölle zilvergeeld. Hee greep d'r
met beide baande te glieke in en stoppen de noaszäkke zoovol, dat ze
hoaste kapot scheurden. T oote nargens meer wat bargen kon, deare
de kiste wier too, zat d'n hond wier op zien plaase entradde noo
in de ciaarde kamer.
Doar leer n' n hond, nog völle grooter as de aandern en met oog en
34
Twentse Taalbank
in de kop zoo groot as 'n teeschöltjen. De kiste was ok 'n heel
stuk grooter. En toote dee lös maakten was 't net offe tegen de
zunne inkeek, zoo blonk urn 't goald tegen. Doar zoj hoaste blind
van wodden, dat zoj. 't Oale wief harr'um neet vuer d'n kurreman
ehoalen. Wat zat doar n'n hoop goaldgeeld in. 't Lieken wah of
al't goald van de heele weerld in dee kiste zat, zoo höpende vol zat ze.
- Noo wik 't zilver neet meer hebben. Hee gooiden 't allemoale
op de grond. En too an 't grabbeln in 't goald. Heestopten alle
noaszäkke tot boavenan too vol. oaveral woare wat bargen kon
stopt' ne wat in.
En too nog in d'n scholdook zoovölle as d'r mer eaven in kon.
Gelukkig dat te stark was aans harre vaste kapot escheurd, zoo zwoar
wasse.
- Ak d'r noo mer wier oet was! 0 jah! das woar ok, ik mot 't
veurslag nog merre brengen, dat zok hoaste vegetten. W oar zo! 't
liggen?
Hee keek luk rond en joawal. doar leeren ze bi'j mekaar noas de
kiste, 't veurstoal en d'n veursteen. Ziezoo, en noo d'r wieroet!
- Hee l trekt mi'j noo mer wier in de heugtel schreeuw'ne en 't
wief begon te trekken. Hee gink langzam de heugte in en eand~
luks wasse d'r oet en ston wier op de weg. _
- I'j hebt wah good wat merre brach, i'j wazzen zoo zwoar. Ik
kon oew hoaste neet in de heug te kriegen. En hej 't veurslag ok
merrebrach.
- Joa, ik hebbe n'n hoop goaldgeeld merrebrach en 't veurstoal
en cl' n veursteen ok. Merwat wi' j doar merre cloon? I' j rookt toch neet?
- Dat geet oew niks an wak doar merre cloon wil!
- Ik wil 't wetten! I'j zölt mi'j zeggen, aj 't mi'j neet zegg 't
dan sloak oew dood!
- Nee, dat zeg 'k oew nooit!
- Wat, wi'j dat neet zeggen!
Too grepe ze bi'j d'n arm en gaf eur met de voes n'n slag tegen
de kop an, dasse tegen de grond veel en stille bleef liggen, ze
trok nog effen met de beene mer too vereurden ze gen vinne of
voot meer, ze was dood. Hee harre ze net eraakt in de dunegge
en doar köj neet völle hebben.
- 't Is d'r eigen schold, dan harre ze 't mermotten zeggen! zeer
de saldoate, dreaiden zik umme en gink op de stad an met al 't
goaldgeeld, 't veurstoal en d'n veursteen.
In 't mooiste hotel huurd'ne zik 'n paar kamers en !eet zik good
opscheppen, hee heel van lekker etten en drinken en woarumme
zolle 't 'r neet van nemmen, hee kon 't wah betalen.
35
Twentse Taalbank
's Aanderdaags koffe zik van top tot teen 'n heel ni'j pak Noo
zagche d'r as meneer oet en leet zik ok as meneer bedeenen. Mangs
ginke ok wal es waand'len in de stad en zoo kwamme op nekeer
langs ne heel hooge muure met ne deepe gräfte. Toote wier in 't
hotel kwam , vroogche wat dat was en noo vetelden ze urn:
- Achter dee hooge muure ston 'n heel stark slot waar de prinses
in wonnen. Daar' mach nums aans kommen as de könnink en de
könniginne.
;_ Waarurn me neet?
- 'n Wikkewief hef vuerspeld, dat de prinses zal trouwen met ne
gewone saldoate en dat wil de könnink neet hebben, dat begriep i' j wah!
Das lange neet vuernaam genog, dat mot n' n prins wean!
- Is de prinses 'n knappe deerne?
- Noo of ze knap is ! Daar is d'r in 't heele laand neet eene te
vinden, dee zoo knap is as de prinses.
- Ik zal ze toch wal es willen zeen!
- Daar zöj wah gen kaans vuer kriegen, net zo min as ikke!
Doarmerre was 't pröätjen of eloopen.
Hee leafden d'r noo vröluk op an.
Oaveral woare kwam zaggen ze urn geerne kommen, hee was
rojaal en de arme Jeu heelen v ölle van urn, hee kon wat missen.
N'n armen. dee urn tegenkwam, kon d'r vaste op rekken, datte
wat van urn kreeg.
Ze kenden urn ah heel gauw en maakten misschien ok wal es
misbroek van zine goodheid.
Met waar wat ofgeet en neet bi'j kump, dat wodt kleiner en zoo
gink 't ok met 't goaldgeeld van de saldoate. Eandeluks begonne
op d'n naad te krabben en konne zine kamerhureneet mer betalen.
Hee mos verhuzen naar 'n klein kärnerken vlak onder de pannen.
Daar zatte noo te zuchten en te klagen.
- Hak mer neet zoo rojaal ewäs, dan hak 't noo nog neet op
ehad, mer jah daar is noo toch niks meer an te cloon. As hadden
kurnp, is hebben te late !
't Begon ah donker te wadden, asse noo rner lech harre. Ne laampe
was d'r neet. Gelukkig vonde nog 'n bölleken van ne keerse.
N oo konne te minsten 'n klein betjen lech maken, asse dee anstok.
Hee haaien 't veurstoal en d'n veursteen vuer d 'n dag en sloog
veur Met eenen slag harre de keer se an. Mer wat was dat?
In ees vloog de dure op en door ston de hond met ogen zoo
groot as n'n stuiter, deete onder in d'n boom op de kiste met
koppergeeld harre zeen liggen.
De hond begon te proaten en vroog :
36
Twentse Taalbank
Wat mok vuer oew doon?
~ I'j mot mi'j geeld bezorgen I
Pas harre 't ezeg of de hond was ah vod urn 't te halen en effen
d'r noa, doar kwamme ah wier an m~t n' n buul_ vol geeld i!} d' n .
bek, mer 't was van kapper. Daarop leepe ok doaluks wier weg.
~ Noo werr'k ok, wat de hekse met 't veurslag wol cloon. Gen
wonder dasse 't neet zeggen wol. Zon andeinken an ne oale beppe,
zollen d'r wah meer willen hebben I Ak twee moal veur sloa, zol .
dan de hond kommen, dee op 't zilver mot passen?
Dat wik es proberen I
En joawal, pas harre tweemaal eslagen of doar ston de hond
vuerum dee de kiste met zilver mos bewaren, en vroog:
~ Wat mok vu er oew cloon?
~ I'j mot zorgen dak geeld kriege.
Hee harre 't pas besteld of doar wasse ah wier met n'n grooten
zak vol zilvergeeld.
~ Noo ok nog n'n zak vol goaldgeeld, dan bunk kloarl
Hee sloog dreemoal met 't veurslag en doar kwam de waakhond
van de goaldkiste al an.
~ Wat mok vuer oew cloon?
~ Ik zun vleagen urn geeld, i'j mot wat vuer m1 J halen!
Weg wasse ah, 'n oogeoslag later stonne ah wier vuer urn met
n'n grooten buulvol goaldgeeld.
~ Ziezoo noo kaank vuerloopig wah vuerroét en ok wier in mine
kamer goan wonnen.
Doaluk ginke noo verhuzen noa de kamers woore eers in har
ewond. Noo konne wier van 't leaven genieten, mer ok wier wat
an de armen geven. En dat deere ok, hee gaf völle vod.
As 't good weer was ginke eiken dag waandien merwat vuer straten offe ok duurleep hee kwam aait bi'j de hooge mure met de
deepe gräfte, dee urn 't kasteelleep waarin de prinses sekuur zat op
eborgen. 't Was net of 'n magneet urn d'r hentrok. En asse doar
dan stille bleef staan kieken, kwam 't verlangen bi'j urn op de
prinses effen te zeen, heel efkes mer. Dat verlangen wadden hoo
langer hoo starker, hee kon d'r 's oaehens neet van sloapen.
Op n' n nach toote d' n slaap wier neet kon pakken en doar leer
te rollen in 't herre zegche bi'j zik zeiven :
~ Zol eene van de honde mi'j neet können helpen? Dat wik toch .
es proberen.
Hee kreeg 't veurslag, sloog veur en doaluks kwam de hond met
oogen zoo groot as n'n stuiter.
~ Wat mok vuer oew cloon?
37
Twentse Taalbank
- Ik wol zoo geerne de prinses zeen, 'k wet 'r mi'j gen road
umme. 't Is wah millen in d'n nach, roer .. .
De hond wachten neet op wat 'r nog meer zol kommen, hee leep
ah vod zoo had asse kon. •n U mmezeen d'r noa kwamroe ah wier
met de prinses op de rugge, ze zat röstig te sloapen.
Och, och, wat was ze mooi ! Hee harre nog nooit zonne knappe
deerne ezeene en kon 't neet loaten, offe wol of neet. hee mos ze
ne keer kussen.
Too brach de hond de prinses wier noar 't slot.
D'n aandern morgen, too ze met de könnink en de könniginne
an toafel zat te etten, vertellen ze dat ze van nach zoo mooi har
edreumt. Ze harre op n' n grooten hond ezetten en ne sold(Jate
har eur ekust.
T oo de könnink met de könniginne alleene was beproaten ze met
mekaar den vrömden droom en wat ze noo cloon zollen.
- Doar mot 'r eene van de hofdames bi'j de prinses waken! zeg
de könnink en dat gehuurden.
's Oavonds kon de soldoate d'n sloap wier neet pakken, hee dach
nargens aanders an, as an de knappe prinses.
- 'k Wil ze toch nog es effen zeen. zegche en steurden de hond
d'r wier op oet.
De hofdame schrikten d'r eers van. roer too ze zag. dat de hond
de prinses op de rugge nam en d'r had merre weg leep, leep ze
net zoo had achteran. Op de duere van 't hoes, woar ze de hond
met de prinses harre zien ingaan, zetten ze met kriet 'n krues, dan
kon ze 't morgen heel makkeluk wier vinden. Daarop gink ze wier
noar 't slot en 'n zetjen d'r noa brach de hond de prinses ok wier
in 't herre. Mer hee harre wal ezeene dat 'r op de duere van 't
hoes. woarin de soldoate wonnen 'n krues ston, dat har d'r eers
neet op estoane, dat heuren doar neet. dat was nargens good vuer.
doarumme veegden 't d'r of.
Pas was 't 's morgens lech of de hofdame mos de könnink en de
könniginne wiezen woar de prinses was ewäs, roer ze kon 't hoes
neet wier vinden, op gen eene dure ston 'n krues. De könnink
wadden hellig en wol wah hoaste zeggen, dat de hofdame um
vuer d'n gek heel. roer too de könniginne de dame prees as eerluk
en trouw. bedaarne eandeluks wier.
Mer wat noo ? Hee wol toch wetten woar de prinses was ewäs.
's Oavens reepeeene van zine kamerheerenen bestellen um datte d'n
heelen nach mos waken vuer de slaapkamerdure van de prinses en
asse wegleep dan mosse eur noaloopen en oppassen woar ze
bleef. Asse 'n hoes ingink dan mosse vuer dat hoes blieven
38
Twentse Taalbank
staan, roer an de aander kaante van de stroa.te, totdat de könnink
's morgens bi'j urn kwam . Al kwam de prinses d'r ok wier oet,
hee mos vuer 't hoes blieven staan tot de könnink bi'j urn kwam .
En zoo gebuurden 't.
's Morgens was de könnink al heel vroo wakker, de zunne was
nog nees op of hee waandeld de stad al in urn d'n kamerheer
op te zeuken.
- Doar in dat hotel is ze in egoane of loak roer zeggen in ereene,
want ze reed op n'n grooten hond, majesteit!
- N oo moj hier effen blieven stoan, dan zak pelisie steuren urn
dee brutoale soldoate in de gevangenisse te zetten.
En nog gen half uur later kwam de pelisie dee heel bedaard zon~
der völe drokten te maken, 't hotel ingink en duerleep noar de
kamer van de soldoate. Den wadden helemaal oavervallen hee
was pas op estoane.
- Op bevel van de könnink moww.e oew gevangen neromen !
Meteene grepen ze urn an en brachten urn noa de gevangenisse.
Doar zatte noo in 'n hok tusgen veer muren. Duer 'n veerkaant
gat met dikke tralies d'r vuer, kwam lech en frisge loch en konne
ok noa boeten kieken.
De rechters kwammen bi'j mekaar en wazzen 't 'ral gauw oaver eens,
datte mos wadden op ehangen. 't Was majesteitsschennis.
De soldoate wadden an ezeg, datte 's mirrags urn dree uur an de
galge zol wadden opekop.
- Hak noo mien veurslag roer! dagche en keek es duer 't ream~
ken noa boeten. Doar leep ne groote jonge.
Zeg jonge! wi'j ne bosgap vuer mi'j cloon? vrooghe.
- Wat mok cloon?
- In 't hotel lig in miene kamer op toafel 'n veurstoal en n'n
veursteun, wi'j dee vuer mi'j halen? Dan moj ze mi'j duer dit
rearoken angeven ?
De jonge was in 'n urnroezeen d'r wier, reeken urn 't veurslag too en
kreeg vuer de bossgap 'n stuk zilvergeeld, woare arg bli'j merre was.
Millenop 'n groot plein in de stad wadden 't schavot ebouwt met
de galge.
De saldoate wadden oet de gevangenisse haald en noar 't schavot
ebrach.
't Ston d'r vol volk, iedereene was ni' jsgierig urn te zeen, hoo
de saldoate op~ehangen wadden. Doar was nog gen oald wief
achter 't spinneweel blieven zitten.
Vueran, 't kotste bi'j de galge stonnen de rechters met de kön~
nink en de könniginne. De prinses was d'r neet bi'j.
39
Twentse Taalbank
De beul ston kloar urn urn 't strop urn d'n hals te cloon. mer eers
vroogche, zooas dat van oals 't gebroek was offe nog n'n wuens harre.
- Joa, zeg de saldoate, ik zun aait n'n leefhebber ewäs van rooken, doarumme wik nog wah geerne ne pieptebak rooken.
Dat ston de könnink joa geerne too en dat was juest water op
de mölle van de saldoate. Hee kreeg tebak en ne piepe, stoppen
dee op zien gemak haalden too 't veurslag vuer d'n dag, sloog
kot achter mekaar : eenmoal, tweemaal en too dreemoal en . . ..
doar stonnen ze, de honde, alle dree teglieke.
- Ze wilt mi'j ophangen! I'j mot mi'j helpen, dat 't neet gebuerd!
De honde keerden zich umme en greepen d'n eenen bi'j de beene,
d'n aandern in 't gat, mer ze gooiden ze heel hooge in de heugte
en asse dan op de grönd veel en, veel en ze te pletter. De beul
was 't eerste an de buurte, too de rechters en de könnink en de
könniginne,
N oo begonnen de Jeu bange te wodden en wollen vodloopen,
mer de saldoate kommerleerden de honde dat ze zich koest mos~
ten hoalen en zeer :
- Loopt mer neet vod leu! De honde doot oew niks, bliev't
mer stille stoan. Ik zun veroordeeld urn op-ehangen te wodden.
En woorumme ? Wat hek misdoane ? Ik hebbe de prinses ekust,
mer ik vroag oew : Wee zol zonne knappe prinses neet kussen asse
d'r de kaans vuer kreeg? Dat zol toch elken jongen keer! cloon!
En hek ok gen good edoane? Hek arme leu gen geeld egeven
asse mi'j d'r umme vroogen?
- Joa, joa, das woar! reepen de armen dee d'r ok ummehen
stonnen.
- Hoera! Leve de saldoate! reep d'r eene en 't doerden mer
heel effen of ze reepen 't urn noa oaver 't heele plein.
- Dat mot onze könnink wodden! Joa, dat mot onze könnink
wodden ! schreeuwden ze noo allemoale, 'n paar keerls pakten urn
op, zetten urn op de scholder en reepen : Hoera ! Leve de könnink! en duer de heele stad klonk 't: Leve de könnink! en doarop gink ' t in n'n grooten optoch noar 't slot van de prinses, de
honde leepen vueroet.
In ees leep de hond met oogen zoo groot as n'n stuiter vod op
't slot an en 'n ummezeen d'r noa kwamme ah wierumme. De
prinses zat d'r op, mer noo heelemoal wakker. Wat wasse bli'j,
dat ze oet dee akelukke gevangenisse was.
Ze wol wah geerne trouwen met d'n ni'jen könnink en dat gebuerden. De broedlachte doerden mer effen ne heele wekke.
Zoo was toch de vuerspellinge van 't wikkewief oet ekommen.
40
DE VISSGER EN ZINE VROUWE.
§<.,
Twentse Taalbank
ot bi'j 'n groot meer wonnen n'n armen vissger in ne hutte. Alle
dage ginke hen vissgen en watte dan vink, verkoffe in de stad.
Zoo harre 'n stuksken brood, mer affe d'r aait wah botter op
kreeg, is nog de groote vroage.
Op ne keer wasse ok wier drok an de gange en toote 't net op~
haal' en zat 'r n' n mooi en vis in, mer ok mer ééne. T oote dèn
d'r oet wol kriegen, begon d'n vis te proaten en zeer :
- Mien leeve man, laat mi'j toch wier lös, laat mi'j wier zwem~
men. Ik bun gen warkeiukken vis, mer n'n betooverden prins.
A'j mi'j wier lös loat't, köj van mi'j kriegen, waj mer hebben wilt!
De vissger kreeg merrelien met d 'n betooverden prins en leet urn
wier zwemmen.
N oo harre vandage niks evangen en toote dan ok wier in 't hoes
kwam, was 't eerste wat zine vrouwe zeer: "Hej vandaage niks
evangen of hej liggen sloapen ?"
- Nee ik hebbe neet esloapen en ok niks evangen. Ne keer hak
n'n vis in 't net, mer dèn begon te proaten too'k urn d 'r oet halen wol!
- Zoo, en wat zeere dan wah? vroog de vrouwe ni'jsgierig.
- Mi en leeve man, zee re, laat mi' j toch wier lös, laat mi' j wier
zwemmen. Ik bun gen warkeiukken vis, mer n'n betooverden prins.
Aj' mi'j wier lös loat't köj van mi'j kriegen, waj' merhebben wilt.
En hej' too niks evroagt?
- Bon nee ! Wat mos ik urn vroagen?
- Dan goaj mer op slag wierumme en vroag'tum 'n ni'j hoes,
dat oale krot zunk ah zoo lange zat !
De vissger gonk wierumme en reep :
"Visken in het meer
Kom es effen weer
Heur es wak zeggen wol
'k Hebbe ne bossgap van de vrouw!"
En pas harre dat ezeg, of door was d'n vis al en vroog: "Wat
wil oew vrouwe dan?"
- Mine vrouwe wil 'n ni'j hoes hebben.
Um d'n Heerd 4
41
Twentse Taalbank
~
Gaat mer hen, ze want d'r al in!
En too de vissger wier bi'j 't hoes kwam ston d'r in plaasse van
de oale hut te 'n spiksplinter ni'j hoes. Zine vrouwe st on urn in
d'n duerengaank al op te wachten:
~ Kiek ees! reep ze urn van veerten al too:
~ hew we noo gen mooi ni'j hoes, met ne mooie kokken urn d'r
in te wonnen, ne mooie pronkkamer en 'n paar slaapkamers, met
allens d'r in, wat 'r in heurt. Das wat aans as dee oale hutte
woaj' hoaste nes rechtop in konnnen staan!
In d'n eerste tied wazzen ze d'r allebeide heel bli'j merre,
vueral de man, dèn was d'r de könnink merre te rieke of, dat
wasse. Mer noa ne maand of wat begon de vrouwe al te moppern
en op ne keer zeer ze:
~ Dat hoes is völ te klein! I'j möt an d'n vis vroagen urn 'n
mooi, groot kasteel met knechte en meagde en allens wat 'r bi'j
heurt. Gaat 'r mer doaluks hen, dat doot mer.
Mer d'n vissger leep nog neet had, 't hoes waar ze noo in wonnen,
was vuer urn zo mooi, hee wol 't neet ruilen vuer 'n kasteel. Mer
't wief heel neet op met zanikken, hee mos d'r wal hen.
Hee kwam wier bi'j 't meer en reep:
Visken in het meer,
Kom es effen weer,
Heur es wak zeggen wol.
'k Hebbe ne bossgap van de vrouw.
D 'n vis kwam d'r anzwemmen en vroeg :
Zoo, en wat wil oew vrouwe noo nog hebben?
Ze wil in 'n mooi, groot kasteel wonnen metknechteen meagde
en allens wat 'r bi' j heurt.
Gaa t mer naar 't hoes, ze want 'r al in!
En too de vissger d'r bi'j kwam konne ziene oogen hoaste neet
geleuven. Daar ston millen in 'n groot park 'n heel mooi, groot
kasteel. deepe gräften d'r umme hen en ne ophaalbrugged'r vuer.
Knechte en meagde leepen hen en ne wier te draven.
~ Waar zo! de vrouwe wean? dagche en joa eandeluks daar
zoogche ze op n'n heelen moeien en gemakkeiukken stool zitten,
gekleed as ne vuername dame. Hee kennen ze hoaste neet wier.
Noo hoofd'ne neet meer hen vissgen te gaan, noo konne zik loaten
bedeenen net as zine vrouwe, mer dat was urn neet noar 't zinne,
hee deer 't leever zeiven en dat deere dan ok wah.
Dat gonk ne wekke of wat good, mer 't deerden neet lange, of
42
Twentse Taalbank
de vrouwe begon ah wier te brommen en te moppern, dat deer
ze. Ze was nog neet tevreane.
Op n'n goon dag zeer ze tegen euren man: l'j möt es noar 't
meer goan en an d'n vis vroagen offe mi'j könninginne wil maken,
dan hek meer bedeenden en heel wat meer te zeggen, dat hek!
Of de man al zeer datte dat leever neet deer, dat heelp urn niks,
hee mos wah en hee gink d'r dan ok eandeluks hen, dat deere.
Viskep. in het meer,
Kom es effen weer,
Heur es wat ik zeggen wol.
'k Hebbe ne bossgop van de vrouw.
mer pas harre dat ezeg of doar was d'n vis ah en snauwden:
Wat wil oew vrouwe dan noo ah wier?
~ Ze wil könninginne wean!
~ Goat mer hen, ze is 't ah, grauwden d'n vis en meteene schoote
weg in 't water dat 't hooge tegen de kaante opspuiten.
Toote wier bi'j 't hoes kwam, ston d'r nog 'n völle mooier kasteel,
'n groot paleis. Hoo völle kamers of d'r in wazzen konne neet
zeggen mer ze wazzen allemaole zoo mooi, dat harre nog nooit
zoo zeene en doar stonnen zukke prachtige meubels in! Bedeenden
leepen hen enne wier, ·a llemaole harren ze eur vaste wark, d'n
eenen mos hiervuer zorgen en d'n aandern doarv~er. Zine vrouwe
zat op n'n troon met ne kroone op en kommandeerden van zik of.
Jonge, jonge, wat was dat mooi, mer hee zol toch völle leever
wier in 't hoes wonnen dasse 'teerste van d'n vis harren ekreegen.
Op ne keer zat de könninginne in n'n gemakkeiukken stool en
veel in d'n sloap. Noa 'n zetjen schienen de zunne duer 't raam
eur net in de oogen. Ze wodden d'r wakker van en was neet bes
te sprekken.
Ze harre wah völle te kommedeeren, mer oaver de zunne harre
ze toch niks te zeggen.
Ze leet euren man bi'j zik kommen en zeer tegen urn:
~ Ik wil ok baas wean oaver de zunne!
~ Mer doar hef gen meinsge wat oaver te zeggen, doar hef
Onzen Leeven Heer alleene wat oaver te kommedeeren. zeer .d'n
vissger.
~ Dan wik Onzen Leeven Heer wean! Goat dat mer doaluks vroagen.
~ Dat dörf ik neet te vroagen!
~ Wat, dörf i'j dat neet, mer ik wil 't hebben en ik bun könninginne,
ik beveel 't oew. Aans loak oew in de gevangenisse zetten.
43
Twentse Taalbank
Doar zat niks aans op vuer urn, hee mos d'r hen en hee gonk d'r
ok hen mer met lood in de beene.
Visken in het meer,
Kom es effen weer,
mer wieder kwamme neet, doar was d'n vis al en snauwden ·:
Wat wil ze noo nog?
- Ze wil Onzen Leeven Heer wean!
- Goat mer hen ze zit ah wier in de aole huttel grauwden d'n
vis en met eene begon 't te löchten en te dondern dat de vissger
van schrik neet wos woare blieven zol.
En toote wier bi'j 't hoes kwam, was alle grootheid vod, de
vrouwe zat wier in de hutte en harre de oale klungels wier an,
net as vroeger.
-
44
.
Twentse Taalbank
DE SPOLLEMAN.
ÇJ)
oa< w"' ., ne jonge, dee deenden bi'j n'n deken hm. Hee dea<
good zien beste, zat nooit te luiern en was aait vröluk en opgeruumd.
Onder 't wark koj urn vake heuren zingen of fluiten.
Too 't joar umme was, zeg meneer tegen urn:
~ Aj' wilt köj nog 'n joar blieven op dezelfde condities. Wi'j
leever goan dan zak oew oetbetalen.
~ Joa, zeer de jonge. ik zun hier aait good behaandeld. doarumme
zok nog wah geerne bi' j oew blieven, mer ik wil nog wah geerne
luk meer van de weerld zeen. Ik zun noo nog jonk en möt van
de geleagenheid gebroek maken, doarumme hek leever daj' mi'j
mien loon mer geev't!
~ Noo zeg meneer, hier in den geeldbuul zit oew loon, dat köj
kriegen, mer in plaasse doarvan köj ok disse dree dinge kriegen :
ne fioole, aj' doar op spölt, dan begint iedereene te daansen deet
de muziek heurt, dat geweer, doar scheet i'j nooit merre mis, das
aait raak. woaj' ok op scheet't en disse piepe aj' doar oet erookt
hebt, dan köj vroagen waj' wilt, mer 't wodt oew nooit eweigerd
en i'j krieg't nog n'n buul met tabak op de koop tooi
~ Dan nem ik disse dree dinge en hee horik 't geweer oaver de
scholder, nom de fioole onder d'n arm en stok de piepe met d'n
tabak in d'n noaszak. Noo nomme afscheid en stappen opgeruumd
de wieje weerld in.
T oote 'n eandeken eloopen harre, zoogche ne jörre stoan met n' n
langen board dee noar n' n mooien vogel ston te kieken, dee boaven
in n'n boom zat te zingen.
~ Nah frachtig, 'k wol dak dèn mooien fogel harre! zeg de jörre.
~ 0! doar kan ik oew wal an helpen! en meteene nomme 't geweer
en schoot urn oet d'n boom. Hee veel in n'n grooten deurnebos.
~ Haalt urn doar noo mer oet.
De jörre kroop d'r onder en wol d 'n vogel kriegen, mer noo kreeg
de jonge in ees zinne urn es op de fioole te spöllen en de jörre
te loaten daansen.
·
Pas harre 'n paar streeke doane of de jörre begon al en hoo
harder as de spölleman spöll'n, hoo harder as de jörre begon te
springen.
Twentse Taalbank
Hee scheurden de kieere an flarren en zinen board wadden hoaste
oet eplok.
- Haalt toch op, haalt toch op! Nah frachtig ik kan 't neet
lien, ik kan 't neet lien! schreeuwden de jörre, mer de jonge heel
nog neet op, dat deere neet, hee harre d'r völ te völle wille an,
dat dee jörre zoo mooi kon daansen en zoo mizeraabel schreeuwden.
- Nah frachtig . aj' ophaalt sak oew n'n buul fol goaldgeeld geven!
- Joa das good, dan zak ophoalen! en hee nam de fioole wier
onder d'n arm. De jörre k_roop oet d'n deurnebos, zine kieere
warren kapot eschuurd en 't blood leep urn langs d'n board, dat
deert. Hee haalden n'n buul met goaldgeeld oet d'n noaszak en
gaf urn an de jonge, dèn stok urn gauw bi'j zik en gonk wieder.
De jörre bleef staan en too de jonge veer genog vod was schudd'ne
urn de voes too en zeer: Nah frachtig lelleke afzetter, lelleke gemeene
gauwdeefl Ik zal oew leeren 'n fatsoenluk meinsge zoo of te zetten,
schooier! Ik goa oew anklagen lelleke ploert! en hee gonk naar d' n
rechter.
- Meneer de rechter, zeetees hoo ze mi'j hebt too etakelt. mine
kieere zunt eschuurd en ik zitte vol krabben in 't gezichte!
En n'n buul met goaldgeeld hebt ze mi'j of enommen!
- Zoo! wee hef dat edoane ?
- N'n keerl met ne fioole onder d'n arm en 'n geweer op de rugge!
De rechter steurden d'r wat oet urn d'n misdoadiger te zeuken
en 't cl oerden neet lange of do ar kwammen ze al an met d' n spölleman.
- Heb i'j disse jörre mishaandelt en n'n buul metgeeldof enommen?
- Bonnee! Ik hebbe de jörre nees an eraakt en d'n buul met
geel cl heffe mi'j zelf eg even, dat heffe! zeer de jonge, mer de jörre
schreeuwden: Meneer de rechter, den keerl steet te leegen, datte
zwat wodt!
- Joa, dat geleuf ik ok! zeer de rechter en hee veroordeelden
d'n spölleman ter dood. Hee mos op ehangen wadden an de galge,
eaven boeten de poorte,
De heele stad leep leug urn dat te zeen, daar bleef gen oald wief
achter 't spinneweel zitten, dat deert neet. De jörre was d'r ok
bi'j, das nog ah glad.
Noo was 't gebroek dat n'n misdoadeger vuer datte ter dood
ebrach wadden aait eers evroag't wadden affe ok nog 't eene of 't
aandere hebben wol; dat was dan 't galgenmaal.
Dat vroogen ze ok an d'n spöllemc;m en dèn zeg: Ik zun aait n'n
leefhebber van rooken ewäs, doarumme wok vuer 't leste nog wah
geerne 'n piep tabak rooken!
Dat wadden urn too estoane, dat zolle mer cloon.
16
Twentse Taalbank
Hee haalden zine piepe met d'n tabaksbuul oet d'n noaszak, stopten
ze heel op zien gemak en stok ze an en begon te rooken. Hee
daampt'n as n'n kolhoop.
T oo de piepe leug was zegche: N oo wok ok nog wah geerne
vuer de leste moa! op mine fioole spöllen?
De jörre dee dat heurden, schreeuwen ah : Loat't dat toch neet
too! meneer de rechter. Loat dat toch neet too. Mer hoo had of
de jörre ok schreeuwden, het heelp urn niks, dat deer 't neet. De
rechter gaf premissie en leet de fioole halen.
De spölleman zat ze onder d' n kin en wol beginnen te strieken.
- Pindt mi'j vaste! pindt mi'j vaste! reep de jörre en ze bonden
urn met 'n dik touw tegen n'n eekenen poal an.
De spölleman begon te spöllen en allemoale begonnen ze te daan~
sen en te springen dat 't leeferbri'je was. De jörre an d'n poal
net zoo goöd as de rechter en de ni'jsgierigen, dee d'r vuer oet
de stad wazzen ekommen.
D 'n poal begon te schudden en kwam hoo langer hoo losser te
stoan, eandeluks vlooche oet de grond en noo mosse dèn ok nog
merre sleppen.
De spölleman leep d'r achteran en spölden al roer duer. 't lieken
wah offe nooit ophoalen zo! en de Jeu begonnen hoo langer hoo
harder te springen. Ze wodden d'r zoo warm van, dat eur d'n
schoem op de rugge ston.
- Hoalt astebleef op spölleman, dan zak oew vri'j loaten ! reep
de rechter.
Noo heele doaluks op en gink noar de jörre, dee nog aait an d 'n
poal zat vastebonden en vrög: Heb ik oew 't geeld of enommen
of heb i'j mi'j egeven?
- Ik heb 't oew eg even!
- Zoo heb i'j 't urn egeven! Mer hoo bun i'j d'r dan an ekommen?
vrög de rechter.
- Ik heb 't estollen! mos de jörre bekennen, de rechter wos wah,
datte van zik zeiven neet zoovölle goaldgeeld kon hebben.
En noo wodden de jörre veroordeeld en op ehangen in plaasse
van d'n spölleman.
47
Twentse Taalbank
BESSEVAER
'
d'Sessevaer wonnen bi'j zinen zönne in. Hee was oald en stief, kon
slech zeen en heuren en harre gen taand mer in de mond. Asse
s mirrags an toafel zat, gebuerden 't vaake datte 't etten op 't
toafellaken slabben, urndat zine haande zoo beefden.
Dan keek de vrouwe van zinen zönne lelluk en begon te brommen
en neet zo'n klein bet jen.
Op ne keer veel urn d'n telder met soep van de toafeL De telder
was kapot en de soep harre ne groote vlakke in 't vloarkleed
emaakt. Noo begon ze nog völle hadder te brommen en ... in 't
leste moche neet meer an toafel kommen en mos oet n'n hölten
bak etten. De troanen kwammen bessevaer in de oogen mer hee
zeer niks.
Ze harren n' n zönne, ne jonge van 'n joar of zesse. Den peuter
was op ne keer op zine maneere an 't timmern.
- Wat maak i'j, min en jongen? vrög mooder.
- Ik maake 'n bäksken, doar vaer en mooder oet et ten möt, as
ik groot bun.
Vader en mooder keeken zik mekaar es an en 't huulen ston eur
noader as 't lachen, mer ze haalden bessevaer wier an de toafel
en de vrouwe bromm'n nooit meer met urn al harre ok es luk
etten op 't toafellaken eknooit.
Twentse Taalbank
N'N DOMMEN, MER TOCH N'N
GOOCHEMERT.
~·n
boer was met 'n heesjen noar de mark ewäs en har 't nog al aarig
noar 't zinne verkof. Hee harre d'r zeuven riksdaalder vuer ebeurd.
Onderweg toote wier op 't hoes an gink kwamme langs n'n breen
graven, waarin de kikvössge zatten te kwaken: Ak, ak, ak!
D'n boer bleef staan en zeg: Nee, ik hebbe gen ach riksdaalders
ehad vuer de koo, ik hebbe d'r mer zeuven ehad. Mer de kikvössge
steurden zik doar niks an, ze kwaakten mer duer: Ak, ak, ak!
- Wat! wi'j mi'j neet geleuven, dan zak ze oew vuertellen~ En
hee haalden de riksdaalders vuer d'n dag en tellen ze eur vuer
op de haand: Eene, twee, dree, veere, vieve, zesse, zeuven!
Ik kan d'r genne meer van tellen! Zeej noo wah, dat 't 'r zeuvene
zunt en gen achtel En ik hebbe d'r ok gennemeerin d'n noaszak!
De kikvössge kwaakten al mer duer: Ak, ak, ak!
Noo maakt'ne zik hellig en zeg: Aj 't dan better wet 't as ikke,
telt ze dan zelven! en met eene gooid' ne de riksdaalders in d' n graven.
De kikvössge heelen zik noo eaven stille en de boer dach, dat ze noo
an 't tellen wazzen, mer 't deerden neet heellange of ze reepen ah
wier: Ak, ak, ak!
- Daj' neet better könt tellen, is mien schöld neet, mer doot mi'j
't geeld noo wier, dan kaank noar 't hoes goan. Hee wachten al
en wachten al. mer de riksdaalders leeren onder in d'n graven in
de morre en .doar bleven ze liggen. Noo maakt'ne zik nog völle
helleger. Hee maakten de kikvössge oet vuer al wat lelluk is:
Verduvelde stomme ezels, dikköppe, gauwdeeve, afzetters en wer'k
woar vuer nog meer, mer doar trokken ze zik niks van an, ze
reepen aait wier: Ak, ak, ak!
N 'n zet later, harre wier ne koo te missen mer too prakkezeerd'ne,
dat te ze better kon slachten en dan 't vleis en 't vel verkoepen;
dan beurd'ne d'r nog meer vuer, as vuer de aand're.
Hee slachten 't beest en toote 't vleis met de stötkoare noar de
stad brach kregen de hönde dat ah gauw in de gaate, stormden
op de koare of en blekten: Wat, wat, wat!
- Joa, zeg de boer: dat geleuv'k wah, doar lus i'j ok wah wat
van!
19
Twentse Taalbank
N' n groeten hond sprong hoaste in de koare en blekten al mer:
Wat, wat, wat!
Noo, zeg de boer: oew ken ik wah, i'j bunt van de slager.
Aj' d'r vuer in stoat, dat oewen baas mi'j 't vleis betaald, dan
köj 't wah kriegen, mer ik möt binnen achdage mien geeld hebben.
- Wat, wat, wat! blekten de hond.
De boer laan 't van de koare en de honde veelen d'r op an as
wulve en vratten zik hoaste te basten, dan veurd'ne op 't hoes
an en keek nog es achterumme en zeg in zin eigen : Wil dèn
groeten hond de aandern d'r wat van merre cloon, dat mötte zelf
wetten. zinen baas, de slager, möt mi'j de koo betalen, mer den
is d'r wah goed vuer!
D'n eenen dag noa d'n aandern gonk vuerbi'j, merwee d'r kwam,
gen slager, ok nog neet too de ach dage umme wazzen.
- Ik zal nog 'n paar dage wochten, asse d'r dan nog neet is
ewäs zak d'r es hen goan en es heuren hoo dat zit, dan zak 't
urn wah an 't verstaand brengen, dak 't broeken möt, dagche.
Mer hoo lange effe ok wochten, de slager kwam neet met 't geeld.
T oo gonke d'r hen en deer urn oet de deuke, wat te hebben mos.
De slager begon te lagehen endach dattemet n'n gek te cloon harre.
Hee maakten zik hellig en joeg urn met n'n dikken knuppel de
duere oet en gaf urn n'n schup vuer 't gat datte millen op de
stroate terechte kwam.
- Dat zak oew leeren ! Ik zal oew wah kriegen! Ik goa regelrech
noar de könnink! en dat deere. Hee vroeg effe de könnink kon
te sprekken kriegen en joa, dat lukten doaluk. Ze brachten urn
in ne heele mooie, groote kamer, doar zat de könnink met de
prinses. En too verteld'ne heel wiedleupig van 't begin tot 't eande
hoo 't goane was.
T oote oet verteld was mos de prinses zoo lag eheR, dat eur de
troanen oet de oogen leepen.
- Rech kaank oew neet verschaffen.
't Is oew eigen schold daj 't geelden 't vleis zunt kwied ewodden,
dan haj' de riksdaalders neet in d'n graven mötten gooien en 't
vleis neet vuer de hönde. De prinses hef nog nooit elacht en ik
hebbe ze tot vrouwe beloav't an d'n eersten d'n besten, dee ze
an 't lachen maakten. Dat heb i'j edoane en doarumme kön i'j ze
kriegen!
- 0 nee! zeg de boer: ik wil ze helemaal neet hebben. Ik hebbe
an één wief ah meer as genog, ah völ te völle! Ik wil d'r gen
twee hebben, doar bedaank ik vuer!
Lomperd! zeg de könnink noo kotof: Komt oaver dree da\le
50
Twentse Taalbank
mer wier, dan zak oew d'r viefhonderd too loaten tellen, dan krieg
i'j oew verdeende loon!
Ik wil oew de prinses tot vrouwe geven, das 't beste wak oew
geven kan! Mennigeene zol d'r de vinger noa aflikken en i'j, 1 J
wilt ze neet hebben! Do~rvuer mö'j estraft wadden en krieg i'j
de viefhonderd dee'k oew beloav't hebbel
Too de boer oet 't paleis kwam vrög de schildwach: Hoo is 't
egoane, hej de prinses an 't lachen emaakt?
Joa, ze lachten, dat eur 't lief d'r zeer van deer.
- Dan hej' vaste wah ne goo belooning ekreegen!
- Joa, dat hek! 'k Hebbe ze nog neet mer ik kriege ze toch wah.
Oaver dree dage mök wier kommen dan krieg 'k d'r viefhonderd
oet betaald !
- Viefhonderd ! ! ? ? Wat wil i'j met zonnen hoop geeld cloon?
Doar mos i'j mi'j wat van merre geven, ik kan 't good gebroeken .
.- Noo too dan meer, i'j zunt iedereene ok neet, goat oavei: dree
dage mer noar de könnink en loate oew der tweehonderd too
tellen, zegg't mer dak dee an oew oaver edoane hebbe!
Net kwam d'r ne jörre vuerbi'j dee de ofsproak tussgen d'n boer
en de saldoate harre of eluesterd.
- Nah frachtig, wat bun i'j gelukkig ewäs! Wik oew 't geeld
wesselen? Aj 't klein hebt liekt föllemeer en 't is ok fölle makkelukker fuer oew.
- Joa das good! zeer de boer. betaalt mi'j noo mer mangs oet,
dan köj oaver dree dage noar 't paleis goan en loaten oew d'r
doar dreehonderd too tellen. Aj' zegg't daj d'r mi'j ah klein geeld
vuer hebt in ewesselt, dan krieg i' j ze wah, de dreehonderd dee
'k nog te goo hebbe.
De jörre tellen de dreehonderd riksdaalders in kleen geeld too,
de boer streekt in d'n buul' en maakten datte der merre op 't
hoes an kwam.
- Nah. zeg de jörre, doar hek n'n goon mazzel emaakt. Dee
riksdaalders zunt heelemoal van kloar zilver en fölle meer weerd
as dat kleine geeld.
Noa dree dage gonk de boer noar de könnink.
Trekt buis mer oet! I'j kriegt der viefhonderd i zeg de könnink.
- Dee krieg ik neet meer, tweehonderd hek d'r oaver doane an
de schildwach vuer 't paleis en dreehonderd hef ne jörre d'r mi'j
in ewesseld, dee twee möt ze ok hebben! was 't antwoord van
d'n boer.
T oo kwammen de saldoate en de jörre en vroogen urn wat ze
van d' n boer harren oaver enommen of inewesseld. En dat kregen
51
Twentse Taalbank
ze allebeide precies oetbetaald, doar mankeerden niks an.
De schildwacht heel zich flink, hee trok zoo noo en dan wal es
'n lelluk gezichte mer doar bleef 't bi'j.
De jörre schreeuwden moord en braand en beloofden d'n boer
neet völle goos, dat kaank oew wah vertellen.
- Boer i'j bunt toch nog neet zoo dom ak edach harre. Ik mos
oew toch mer ne goo belooning geven. I'j hebt de prinses an 't
lachen emaakt en doarumme hei wah wat vedeend. Goat mer es
met mi'j! zeg de könnink en too brache urn in n'n grootenkelder
dee hoaste heelemoal vol goaldgeld zat. Nemt doar noo mer zoo
völle of aj' in oewe noaszäkke könt loaten !
Dat harre tegen gennen dooven ezeg. De boer stopten de noas:zäkke zoo vol asse merkon en too bedaank'ne de könnink en gonk
op 't hoes an, Toote boeten de stad was dagche:
- 'k Wil toch wal es wetten hoo völle ak hebbe, en hee gonk
an de kaante van de weg zitten en begon te tellen. Mer dat begon
urn ok ah gauw te veveelen, hee raakten iederbots in de warre
en dan mosse wier van vue1 ten of an beginnen.
- Dat harre dee smeerlappe van 'n könnink mi'j ok wah vuer
können tellen. Zolle mi'j ok bedroagen hebben, zolle mi 'j ok vals
geeld in de haande hebben estopt?
De jörre was d'n boer stille achter noa eloopen en toote beurden
datte de könnink eetmaakten vuer smeerlappe, dagche :
- Noo zak oew kriegen! I'j hebt mi 'j vuer dreehonderd riksdaalders an klein geeld dreehonderd stoksleage bezorgd. ik zal
oew 'n strop urn d'n hals bezorgen vuer majesteitsschennis!
Hee gink wier noar 't paleis en vertelden dat de boer de könnink
harre oetemaakt vuer smeerlappe.
Too de könnink dat beurden wodd'ne hellig en zeer tegen de jörre:
- Goat doaluks wierumme en zegg't urn datte direct bi'j mi'j
möt kommen!
De jörre trof cl' n boer nog op dezelfde plaatse.
- I'j möt doaluk bi'j de könnink kommen! Misgien krieg i'j nog
wah meer goaldgeeld van de könnink!
- Joa, das bes meugeluk en ik wil d'r ok wah geerne hengoan,
mer noo 'k n'n rieken keer! bun, kaank d'r met dit oale, kaale
buis neet hengoan, dan mok mi'j eers n'n ni'jen slipjas loaten maken, dat mok.
- l'j zunt 'r toch ok al eer met dat buis an hen ewäs.
- Too was ik nog n'n armen boer, mer n-::>o goak d'r neet hen
of ik möt n' n goon slipjas an hebben !
De jörre kon proaten as Brugman, het heelp urn niks, de boer
Twentse Taalbank
heel zien eandeken vaste, hee bleef d'r bi'j, hee wol n'n goon
slipjas an hebben, asse noar de könnink gonk, dat wolle en doar
merre oet.
De jörre dee bange was, dat urn de belooninge deete dach te
kriegen, ontgaanzolen dat de boeran d 'n strop ontkommen zol. zeg:
- Nah! wet i'j wak cloon sal. ik sal oew helpen, trekt minen
slipjas an, dan trek ik oew buis an en dan goa we d'r te hoope
hen!
- Akkoord! zeg de boer en hee trok 't buis oet en d'n slipjas
an. De jörre schoot 't buis an en too gangen ze met mekaar noar
't paleis.
De könnink vrög an d 'n boer:
- Hebbe i'j ezeg, dat ik ne smeerlappe zun?
- God beware mi'j dat hek nooit ezeg. Wee hef ezeg, dat ik
dat ezeg hebbe?
- Dat hef de jörre zeg.
- 0 , dee jörre! Dèn kan zeggen wette wil. dèn kan leegen datte
zwat wodt, doar köj gen woord van geleuven, dèn kan wah zeggen,
dat ik zinen slipjas an hebbe !
- Wat? Is dat minen slipjas neet den i'j anhebt?
- De jörre hef eene van ons beiden bedroagen, zeg de könnink,
mi'j of d'n boer, doarumme zak urn d'r nog 'n paar honderd loa~
ten eetbetalen en dee kreegche.
En de boer? Dèn gink met de noaszäkke vol goaldgeeld en d'n
slipjas op 't hoes an. Hee was good of.
53
Twentse Taalbank
PETEUM EN PETTEKIND.
QJ.., w"' .,
n'n a'beide<, dee ne gwote ho.,höllinge hane en dan
ok had mos warken urn ze an 't etten te haaien.
Hee harre 'n stuk of twaalf kinder en noo was d'r nog wier eene
bi'j ekommen, n'n jongen zönne. Noo was de vroage: wee zal
daar peteum oaver wadden? Zine familie wasse ah rond ewäs,
dee wazzen 't ah oaver de aandre kinder.
- Werr i' j wat, zege he tegen zine vrouwe, ik loope de weg op
en d'n eersten d'n besten dee'k tegen komme vraag ik affe pet~
eum oaver mine jonge wil wadden.
En dat deere. Hee gonk de weg op en w ee kwam urn daar ' t
eerste tegen ? Magere Hein, de dood.
- Wil i'j peteum wadden oaver minen zönne? vrögche urn.
- Joa das good, dat wik wah en dan zak mien pettekind rieke
maken en beroemd, was 't antwoord van de dood. Wanneer
wodt 't edeupt?
- Morgen, dan moj zorgen daj d'r op tied zunt.
En zoo gebuerden 't.
Het kind greuiden op, worden langzamerhaand grooter en grooter
en toa 't n'n flinken jongen keerl was ewodden kwam op n'n
go on dag peteum bi' j urn en nam urn merre naar boeten en brach
urn in n'n grooten bos, waar allerbaande soort plaanten greuiden .
- Noo zak van oew n'n beroemden dokter maken. Asse oew
haalt bi'j n'n zeeken, dan zal ik d'r ok wean. Ik zal an d'n heufden~
eande staan of an d'n veuteneande. Stoa 'k an d'n heufdeneande
dan kö'j d'n zeeken en ook de familie wal hoppe geven, daj urn
wier better zölt maken. l'j geev't urn n'n a ftreksel van disse
plaante dee'k hier plukke en oew geve, dan kö'j d'r vaste van
opan, datte wier gezond wodt. Mer stoa'k an d'n veuteneande,
dan is d'r niks meer an te doan, dan mötte starven en dan köj
wah zeggen, dat 'r gen dokter in de weerld is, die urn wier better
kan maken. En deinkt 'r vueral urn me, gebroekt de plaan te neet
tegen minen zinne, dan kon 't met oew wal es verkeerd ofloopen!
Hee bedaanken zien peteum vuer de gift, deete van urn ekregen
harre. Noo wasse dokter en 't doerden neet lange of hee wadden
bekeand in d'n urntrek en langzamerhaand wied en zied duer 't
54
Twentse Taalbank
heele laand. Asse bi'j n' n zeeken wadden ehaald konne doaluk
zeggen affe wier better zol wadden of datte dood zol gaan.
Van als kaanten kwammen ze urn halen bi'j de zeeken en zoo
verdeend'ne geeld as water, hee wadden schatrieke.
Daar op ne keer wodd'ne bi'j de könnink eroopen, dèn was zeek
ewodden. T oote in de zeekenkamer kwam zagche de dood al an
d'n veuteneande staan. 't Was dus mis, de könning mos starven.
Mer dägche : "Ak peteum noo es te slim of was. Ik zun zien .
pettekind, dat zalle mi'j neet zoo kwoaluk nemmen".
En wat deere noo?
Hee nam d'n zeeken op en leer urn met de kop an 't veuteneande
en noo st on de dood an 't heufdeneande, hee kon wier gezond
wadden. Dan gaffe de könnink aftreksel van de geneeskrachtige
plaante en hee was binnen ach dage heelemoal wier better.
Mer peteum was d'r neet arg bes oaver te sprekken, dat d'n
dokter urn zoo bedroogen harre, doarumme gonke d'r hen en zeer:
- Daar hej mi'j wat elapt, minen jongen. doot dat nooit wier.
't Is daj min pettekind zunt, doarumme zak 't oew disse keer ver~
geven, mer aj dat nog wier doot, dan löpt verkeerd met oew of,
dan bloas ik oew de löchte oet. Onthaalt dat mer good !
Noo gonk alles wier zien gewonen gaank.
Ston peteum an d'n heufdeneande, dan wodden de zeeken wier
gezond, stonne an d'n veuteneande dan gongen ze dood, tot op
ne keer datte wier op 't paleis van de könnink mos komen.
De ennigste dochter van de könnink. de prinses was zeek ewodden.
De könnink ston urn boaven op de stoepe al op te wachten en
zeg tegen urn: "Dokter, aj de prinses wier gezond maakt, dan
krieg i'j ze tot vrouwe en dan wor i'j minen opvolger ! Doot oew
beste es. Toont noo es, daj zoo knap zunt as de leu oaveral in
't laand vertelt. Loat noo es zeen waj könt !"
Hee zol zien beste cloon, dat beloofd'ne.
Daarop wodd'ne bi'j de prinses an 't herre brach.
De dood ston an 't veuteneande. Ze mos dus starven.
Asse eur 't leaven redden, daa konne met eur trouwen en wod~
d'ne later könnink. En 't was zonne knappe meid! Zoo mooi
harre d'r nog nooit eene zeene. Dat zol toch zunde wean, as dee
dood gink ! En dat kon zine vrouwe wodden ! Zolle peteum nog
ne keer wier veneuken ? Zolle 't wah zoo kwaad emeend hebben,
toote urn ezeg harre, datta urn, dat veur de tweede keer neet
wier mos lappen ?
Dat wazzen de gedachten, dee urn deur de kop gingen. Hee kon
de verleidinge neet duerstoan.
55
Twentse Taalbank
Hee nam de prinses op en leer eur aandersumme in 't herre met
de kop an d'n veuteneande en met de veute an d'n heufdeneande.
Dan gaffe eur 't draankjen en 't doerden mer n'n dag of wat en
de prinses was wier better.
D'n dokter harre d'r heelemoal gen arg in ehad, dat de dood
urn de voes harre too eschud, toote urn veur de tweedemaal
veur d'n kuddeman heel.
Peteum was heilig, dat zien pettekind neet noar urn haarre luesterd
en gonk n~ar d'n dokter en zeer :
- Ik hebbe oew vueroet genog ewoarschouwd, mer dat hej' in
de wind eslagen, noo is oew buerte noo möj d'r ok an. Goat mer
es merre. En noo bragche urn in 'n heel groot hol onde de grond.
Doar stonnen honderddoezenden, joa miljoenen en nog es miljoenen
keersen te braanen, grooten en kleinen en middelsoort. Dan gonk
d'r hier eene oet en dan begon d'r doar wier pas eene te braanen.
- Dat zunt noo de teavenslechten van alle meinsgen, De grooten
zunt van de kinder, de middelsoort van de Jeu in eure beste joaren
en de kleinen van de oale leu, mer doar zunt ok wah kleinen bi'j
van kinder en jonge Jeu, zeg de dood.
- En woar steet de mine noo? vrög d'n dokter.
- Hier, dit is de oewe! en de dood wees urn ne heel kleine keerse,
dee hoaste was opebraand.
D 'n dokter schrikten d'r van en beaden en smeeken urn, datte
toch ne ni'je keerse vuer urn zo! anstekken, dan konne met de
prinses trouwen en later as könnink oaver 't laand regeeren, mer
watte ok zeer, peteuro !eet zik neet beproaten.
T oo dagche de dood vuer de daarde moa! te bedreeg en.
Hee nam zine keerse in de haand en wol ze boaven op eene
zetten dee nog néet braanden, dan zol zoo de ni'je keerse wal
anstekken en harre nog n'n heelen zet, völle joaren, te leaven,
mer toote ze d'r boaven op wol zetten veel 'z urn oet de haande
en gonk oet.
D'n dokter veel achteroaver en .... was dood.
56
Twentse Taalbank
N'N GEEST IN DE VLESGE.
Q)
oa< wa' ., n'n kml. dee met holthouwen de ko' vue< ûne hoe,..
höllinge mos verdeenen. Eiken dag, behalve Söndaag's, weer of
gen weer, gonke met de biele op de scholder noar d'n bos urn
doar beume umme te houwen of te sneuien en dan boesken te
maken en zoo wat meer. Van 's morgens vroo tot 's oavens late
wasse aait drok bezig en zoo verdeend' ne 'n stuksken brood.
T oo zinen zönne zoo groot en stark was, datte merre kon goan urn
vader te helpen bi'j 't zwoare wark, zeg dèn op n'n goon morgen:
- Vader aj' ne biele hebt, dan goa'k merre, dan kaan'k oew helpen.
- Och jonge wat wol i'j mi'j können helpen en ik hebbe ok
genne biele.
- 0, das niks vader, dee ke we wah leenen bi'j onzen noaber.
Ze leenden ne .biele en too gongen ze te hoope noar d'n bos en
begonnen doar met eur beiden n' n boom umme te houwen.
Tegen d'n mirrag zeg vader:
- Zie zoo, noo goa we rösten en de brugge op etten.
Hee gink op n' n urngehouwen boom zitten, haalden de brug ge vu er
d'n dag en begon te etten, mer de jonge zeg:
- Ik goa d' n bos es in, ik kan de brug ge onder 't loopen, zoo
oet de voes, wal opetten.
- Wat wi'j in d'n bos cloon te loopen? ·
Goat bi'j mi'j zitten op d'n boom, dan köj oetrösten van 't wark
zeg vader, mer doar wol de jonge niks van wetten. Hee nom zine
brugge op de voes en trad de vod. Zoo noo en dan deere n' n
hap van 't brood.
Zoo harre n'n eande loopen toote bi'j n'n dikken eekenen boom
kwam, zoo dikke, da'j urn met gen twee man ummevaamen kon.
- Jonge, jonge, wat n'n dikken boom is dat, dagche bi'j zik zelven.
- Hoo oald zo! dèn ah wah wean?
As dèn es proaten kon, dan zolle heel wat können vetellenl
Was dat? Heur ik urn ah proaten?
Hee luestert nog better en vrög dan: Wee is doar?
- Loat mi'j d'r oet, loat mi'j d'r oetl heurte nooduedelukasantwoord.
Woar zit i'j dan?
- In de grond onder d'n boom.
Um d'n Heerd 5
57
Twentse Taalbank
De jonge krabden de blaa hier en doar luk vod en too vonde 'n
gat onder ne wottel en in dat gat ne vlesge: Hee haalden ze d'r
oet en toote ze tegen 't !echte heel. was 't net of d'r wat in zat,
dat Ieaven.
- Loat mi'j d'r oet, loat mi'j d'r oet! heurte noo wier roopen
en hee trok d'n kork d 'r of. Pas harre urn d'r of, of doar kwam
n'n geest oet de vlesge, dee 't model kreeg van 'n meinsge en
hoo langer hoo grötter wodden tot dat 'r ne hune van n'n keer!
vuer urn ston.
- Wet i'j wah waj' noo krieg't urn daj' d'r mi'j oet hebt eloaten?
vrögche.
- Bonnee, hoo zo! ik dat wetten?
- Noo das gen wonder ok mer dan zak 't oew wah zeggen.
Ik zal oew d 'n nekken umme dreaien.
- Ak dat ew etten harre, dan hak oew stille loaten zitten, dat hak.
Mer minen kop zit good vaste, dat deute. Aj' mi'j d'n nekke wilt
umme dreaien, dan zöj' toch heel wat maans mötten wean, dat
zak oew wah zeggen. Mer wee zeg mi'j, dat i'j d'n geest zunt dee
in de vlessge hef ezetten. Ik kan neet geleuven, dat i'j 't zunt, dat
kaank neet. I'j könt 'r neet in, dat köj neet, das onmeugeluk.
- Wat wol i'j zeggen, dak neet wier in dee vlessge kan. Dat
zak oew loaten zeen ! En hee maakten zik wier heel. heel klein,
kroop d'r wier in en . . . too deer de jonge d'n kork d'r gauw
op en doar zat d'n geest wier in de gevangenisse, heestoppen de
vlessge wier in 't gat, woare ze oet hare haald en zeer: Zie zoo,
doar zit i'j wier op oew oale plaasse en bliev't doar noo mer
zitten, vuer min pat al is 't tot d'n jongsten dag!
Loat mi'j d'r astebleef wier oet. Och too, Ioat d'r wier oet!
Dan woj' mi'j d 'n nekke umme dreaien, hea? Doar ciaank ik vuer.
Nee, ik zal oew gen kw oad cloon, ik zal oew good beloonen,
aj' mi'j d'r oet loat't, dat beloav'ik oew vaste!
Too dan meer, kroept 'r dan mer wier oet! Heetrok d'n stop
d'r wier of en d'n geest kroop wieroet de vlessge. Noa 'n zetjen ston
de hune wier vuer urn .
- Hier hej' noo oew belooninge, zeg de hune en hee reekten urn
'n läpken too. Aj' doar iezer of stoal merre bestriekt, dan veraandert
't in zilver!
- Dat wik toch es zeen of 't woar is, zeer de jonge en heestreek
d'r merre langs de biele en dee veraanderd'n meteene in zilver.
- Das in orde! Ik bedaanke oew vreandluk vuer 't läpken en
hoppe dat 't oew veerders good mag goan!
En ik bedaanke oew d'r harteluk vuer daj' mi'j verlost hebt
58
Twentse Taalbank
oet de gevangenisse en wunsge oew völle gelukke met 't làpken!
zeer de hune en zoo gingen ze oet mekaar.
- Wat bliev i'j toch lange vod ! zeg zien vader toa de jonge wier
bi'j urn kwam. Waar zuj toch zoo lange wäs. Ik was ah bange
daj' verdwollen was.
- Joa vader. ik zal d'n schaa wal inhalen.
- Wat wol i'j inhalen! Houwt dèn boom mer umme en loatt
dan és zeen. daj' woord haalt!
Hee greep de biele an en deer d'r n'n houw merre onder an d'n
boom net affe urn met eenen slag wah wol ummehouwen. De
scharpe kaante van de biele was heelemoal umme goan liggen.
- Noo vader i'j hebt mi'j ok gen heele beste biele geven, dee
liekt eer van blik as van staaL ze lig heelemaal umme. Noo kaank
net zoo good naar 't hoes gaan, mer dan moj merregaan vader,
ik wet de weg alleene neet.
De vaer wol d'r eers niks van wetten, dén wol duerwarken, mer
eandeluks leete zik toch beproaten en too gangen ze te hoope op
't hoes an.
- I'j möt met de biele naar de stad goan, i'j zölt 'r aait nog
wah wat vuer kriegen en dan mörre wi'j merzeen dawwe d'r zoovölle bi'j verdeent, dawwe de biele an d'n buurman könt betalen.
De jonge gink d'r in de stad regelrech merre op n'n goaldsmid
an, dee onderzoch of 't warkeluk zilver was en toote dat was,
!ere ze op de schaale urn ze te weagen.
- Dee is honderd riksdaalder weerd. zegche, haalden 't geeld
en telden 't urn vuer op de teunbaanke.
De jonge streek 't op, stok 't in d'n noaszak en tradde d'r merre
op 't hoes an.
- Ik hebbe de biele good verkof vader. Noo köj onzen noaber
wah betalen. Wat zolle hebben motten ?
- De biele kost n'n riksdaalder.
- Noo, hier hej n'n riksdaalder, brengt dèn d'r mer hen, dan zal
't wah good wean. Wi'j hoov 't noo gen armood mer te lien,
ik hebbe geeld zat ! En hee gaf zien vader fieftig riksdaalders, de
aanderen heele vuer zik.
- Hoo kom i'j an zoovölle geeld minen jongen? Dat hej toch
neet estallen ?
- Nee, dat hek vuer de biele had.
En noo veteld'ne wat urn in d'n bos was oaverkommen en !eet
urn 't läpken zeen.
- Vader, de biele hej noo toch neet mer neurig. doarumme zak
d'r mer zilver van maken.
59
Twentse Taalbank
Heestreek d 'r met 't läpken langs en 't stoal was zilver ewodden.
Noo hoofden ze neet mer te warken en konnen kriegen wat ze
wollen. Was 't geeld zoowat op dan streeke mereffen met 't läpken
langs 'n stuk iezer of stoal, verkof 't bi'j d'n goaldsmid in de
stad en harre wier geeld zat.
Wee zal neet geerne zon läpken willen hebben?
60
N'N TROUWEN HöND.
Twentse Taalbank
Q)
oa' wa' " n'n deken boec. Hee wonnen op ne gmote boe'deri'je met dree wönners plaassen. 't Geeld datte oaverheel bragche
ees in 't joar noar de baanke. Dat deere völtieds nog wah 's harfs,
dan buerd'ne de pach van zine wönners en asse doarbi'j dan nog
deer watte met boerken harre oaver ehoalen, dan was 't teminsten
de möite nog weerd, datte 't vodbrach.
De bankier, n'n eerlukken, vertrouwden keerl. kof d'r staatspapieren vuer. dan trok de boer ne beheurlukke reante van zien
geeld en 't was .secuur beleg.
't Was wier es harfs ewodden. De rogge was in de grond en
noo konne 't wah wochten, datte noar de stad gonk 't geeld
weg brengen.
't Was n'n heelen eande noar de stad dat was't. Asse 'tin eenen
dag cloon wol dan mosse ah vroo vod. ah bi'j de laampe. In
dee tied mos i'j loopen, 't peerd vuer de koare spannen. dooran
dagche neet.
I'j möt zonnen eande duer d'n bos. buj neet bange, dasse oew
an zölt hoalen en 't geeld ofnemmen? vrög zine vrouwe.
0 nee! Wee zol wetten dak zonnen hoop geeld b'j mi'j hebbe?
Nemt eene van de knechte merre, i'j könt 't nooit wetten !
zeg de vrouwe wier.
~ De knechte könt neet wachten, dee hek gistern wark besteld,
dat vandaage neurig gebueren möt. Nee dat geet neet vrouwe.
~ Nemt de hoond dan nog merre, aans zunk neet gerös.
~ N oo vrouwe, urn oew dan gerös te stellen zak de hond merre
nemmen.
Hee gonk noar boeten. doar leer n'n grooten hond, n'n dog, an
de ketten, dee maakt'ne lös en namne merre. zeer de vrouwe
gondag en tradde op de stad an. De hond leep kot achter urn an.
Eandeluks kwamme in d' n bos. woar de vrouwe van eproat harre.
Hee was d'r nog nees zoo heel veer in of doar st on n' n keerl
an de weg.
~ Oew geeld of oew leaven! zeg dèn en meteene greepe d'n
boer al an, mer too ze an zinen baas kwammen leet Karro de
taande zeen, vloog d'n roover an en dèn leet d'n boer noo wah lös.
61
Twentse Taalbank
De boer leep duer, de hond zo! um wal achter noa koiiJ;men
asse met d'n roover harre of erekkend. Dat dere ok wah. Noo
leepen ze wier achter mekaar an, de boer vuerop.
N'n eande wieder sprank d'r n'n keer! oet d'n bos, dee ok zeg:
- Oew geeld of oew leaven !
Hee har 't nog nees oet de mönd of de boer zeg:
- Karro, pak urn! De hond vloog urn naar de strotte dat d'n
keer! op de rugge veel. Noo was 't vechten tussgen d'n keer! en
d'n hond, mer wat kon d'n roover tegen zonnen grooten hond
beginnen, joa niks.
Ik wol dak d'n bos mer oet was, dach de boer toote veerder
op de stad angonk.
- Gelukkig dak d'n raad van de vrouwe doane hebbe, dak d'n
hond merre hebbe nommen, aans was ik 't geeld en 't leaven d'r
missgien bi'j kwiet.
Hee stappen stevig duer.
- Wat blif dèn hond lange vod, 'k wol datte mer wier bi'j mi'j
was, dagche en daar op ees sprank d'r n'n keer! achter n'n dikken
boom hen, grip urn an en wol urn doar eaven op de grond smieten,
mer dat veel urn tegen. De boer weerden zik flink, al mark'ne
al gauw, datte neet zoovölle pit in de rnauwe harre as zinen
anvaller.
Gelukkig daar kwam de hond wier an en toa den zoog dat de
baas in gevaar was vloogche op d'n roover an offe urn an stukke
en brokken oet mekaar wol scheuren.
Karro harre vuer de daarde moa! zine baas 't leaven ered.
De boer deer in de stad angifte van wat urn oaverkommen was.
De politie kon 't hoaste neet geleuven.
Van heele oale leu harren ze wal es eheurd dat 'r zik in vrooger
tied roovers in d'n bos harren op ehoalen, mer dee tied was toch
ah lange, lange vuerbi'j. In joaren haf d'r neet mer van eheurd.
Mer ze gingen toch met eur dreen d'n bos in, urn 't geval te
onderzeuken en ze voonden de roovers alle dree nog an de weg
liggen, ze wazzen dood. De hond harre eur de strotte of ebetten.
En wee deink i'j noo wah dat 't wazzen?
De boer zine eigen dree wönners, ze hadden gezichte zwat emaakt
met root.
Zonnen hond is wat weerd!
62
Twentse Taalbank
DE BOER EN DE STUDEANTEN.
rrt.n boec ham op de mack ne koo ekof en trok d'r merre op
't hoes an.
Hee harre n' n goon borrel op. De haande harre op de rug ge leg
en heel doarmerre 't touw vaste, dat de koo urn de heurne harre.
Zoo trokke 'thees vueroet en heel zik zeiven meteene in eavenwich.
't Paar stucleaoten zoogen urn met de koo trekken .
.....:. Dee koo mörre wi'j zeen te kriegen! zeg d 'n eenen.
- Hoo wi' j urn dat lappen? Doar is toch gen kaans vu er ! meant
d'n aandern.
- Dat zöj es zeen ! Dat geet heel makkeluk ! Ik zal ze wah lös
maken, as i'j ze dan mer merre nemt. Ik korome oew oaver 'n
paar uur wah noa.
Hee snee 't touw duer, dat de koo urn de kop harre, heel 't stuk
dat de boer in de haande harre, good vaste en leep zoo achter
urn an.
De aandre studeante trok met de koo vod.
De boer harre van 't heele geval niks emarkt. Toote bi'j 't hoes
kwam, keerte zik urnroe en zuet, datte, in plaasse van ne koo,
n'n keer! an 't touw hef en is zoo beduusd, datteeers gen woord
kan zeggen.
- Mien beste man, ik kan 't ok neet helpen, daj zoo bedroagen
oetkomt. Ik harre mien vaer völle verdreet edoane en al ieder~
bods betterschop beloav't, mer dee betterschop was mer van
kotten doer.
Op ne keer da'k 't wier verbruet harre, maakten vader zik zoo
hellig, datte mi'j vervlok en verwunsgede. Hee wunsgen da'k 'n
joarlaank in ne koo veraandern en dat is gebuerd, ik veraander~
den in ne koo. Noo heb i'j mi'j ekof en toovallig is vandaage de tied
umme, ik zun wier 'n meinsge wodden.
Dat is 't heele geval.
- Zoo! zun i'j d'r zoo eene, past dan mer op daj oew vaer gen
verdreet wier an doot, aans kon 't oew nog wal es wier oaver~
kommen.
Ik hebbe d 'r n'n hoop schaa bi'j, mer ik zal d 'r hopp' ik nog
wah boer umme blieven.
63
Twentse Taalbank
Too de stucleaoten zik mekaar wier antroffen, wadden d'r oaverleg
wat ze met de koo zollen cloon.
- An d'n slager verkoepen! meanen d'n eenen.
- Nee, n'n slager kof ne vette koo, mer gen melkkoe, zoo azze
wi'j d'r noo eene hebt. Wi'j mot ze op de mark verkoepen!
Noa 'n zetjen hen en wier proaten wadden d'r beslotten ze de
aandre wekke an de mark te brengen, tot zoolange zatten ze 't
hees an de boetenkaan te van de stad in n' n stal. Vu er de melk
en d' n mes zo! ze good evoord wodden.
De boer was ok op de mark urn d'r wier eene te koopen.
T oote de koo zoog, deete de vurige wekke har ekof, mer in n
meinsge was veraanderd, leepe d'r es rond umme hen en zeer:
"Zoo, hej oew vaer wier verdreet edoane? Heffe oew wier ver~
vlok? Ik koope di'j neet, dat dook neet! Ik kenne di'j völ te good I
Doar kwam volk umme hen stoan en too de boer vertellen, wat
urn vleen'n wekke was oaverkommen, wol nums de koo meer
koopen.
Dat zollen ze den lellukken boer betaald zetten, ze zollen urn
kriegen zoo gauw asse urn mer es zoogen.
Doar op ne keer zeet ze urn in de stad ne harbarge ingoan,
Effen d'r noa komt de studeauten d'r ok in, mer meteene geet d'n
boer d'r al wier oet. Ze heurden urn nog zeggen: "Totmorgenmirrag!''
De boer dee de studeauten ah lange in de gate harr' ehad en
wah begreep, dat ze op urn loerden en neet völle goods toodach~
ten, harre met d 'n kastelein ne ofsproake maakt.
- Ak morgenmirrag hier komme en verteringe make, dan zak
oew dee later wah betalen, harre de boer ezeg .
. - 0 joa, das good! Wi'j kent ons mekaar ah zoolange, dat is
wal in orde !
- Mer das nog neet genog. Ik make verteringe, ik betale neet
dcadelijk en ak vod goa vroeg ik : "Allens betaald ?" en dan zeg
i'j wah: "Joa allens is betaald!"
- Das good, i'j komt mer en verteerd mer good wat!
's Aander daag's tegen 'n uur of dree kwàm de boer de harbarge
binnen.
't Was net asse dach harre, de studeauten zatten d'r al.
Hee bestellen 'n glas beer en raakten onderdehaand met de stu~
cleanten an de proat, gaf 'n rondjen, later nog eene en toote
eandeluks vod wol goan, zegche tegen d'n kastelein: " 't Wedt
mi'jn tied, ik möt op 't hoes an. Alleos betaald?
- Joa allens is betaald!
Pas was de boer boeten de duere of de studeauten trokken urn
Twentse Taalbank
al an 't buis en vroogen: .,Hoo lap i'j urn dat? l'j maakt verte~
ringe, i'j betaald gen cent en aj vod gaat_ vraag i'j mer : .,Allens
·betaald?" en dan is 't good, dan zeg de kastelein : Joa, allens is
betaald. Köj ons dee kans ok neet leeren ?"
- 0, joa wah ! Aj d'r 'n honderd gullen of wat vuer oaver
hebt, dan zal dat wah gaan !
- Hoo lap i'j urn dat dan?
- Kiek, ak dit heesjen bi'j mi'j hebbe, dan hoov' ik neet te he~
talen, zeg de boer en meteene leete eur 'n zwat knientjen zeen,
datte in d'n noaszak harre van 't buis.
- Wat moj daar vuer hebben? vroag't ze m JSgteng.
- Daar mok dreehonderd gullen vuer hebben, minder wik 't
neet missen !
De studeanten koften 't knien. Met groote roeuite kregen ze 't
geeld bi'j mekaar en too de boer de dreehonderd gullen in d'n
noaszak harre in ploasse van 't wonóerdeer, tradde zoo had asse
mer kon, op 't hoes an.
Hee mos in zik zeiven wah lagehen dat de studeanten d'r zik zoo
harren loaten opzetten duer n'n boer.
Dat zol wah neet alle dage gebueren.
's Oavens gingen de studeanten noa de harbarge en dronken daar
't eene glas beer noa 't aander, 't kosten toch niks. Eene d'r van
harre 't wonderkonien in d'n noaszak, mer too 't bi'j 't scheiden
van de mark op ofrekken ankwam vrooche : .,Allens betaald?" en
kreeg van d'n kastelein te heuren :
- Nee meneer, i'j hebt nog heelemoal neet betaald, nog niks!
- Doot mi'j dat beest es, dan zal ik 't ok es vroagen, zeg d'n
aandern, mer hee kreeg 't zelfde antwoord.
Wat wazzen ze noo hellig op dèn boer, dèn kaffer ! Dat ze zik
ok zoo vuer d'n kuddeman harren loaten hoalen, duer zonnen pummel,
zonnen ofzetter!
Ze wosten neet wat ze zollen prakkezeeren, mer hee zal zien
verdeende loon wah kriegen.
-Morgen goa we d'r hen ! zeeren ze tegen mekaar, en dan ze we urn
wah kriegen, dat ze w e wah, daar stoa 'k oew veurin ! De boer zoog
de heeren in de veerte al ankommen en zeer tegen de vrouwe :
- Daar komt ze an! Ik goa op 't herre liggen en asse hier
komt, zeg i'j meer, dak dood bun, 'k hebbe ne hartverlamming ehad!
Good!
- Waar is de boer? vroagt ze kotof. asse d'r in komt.
- Den is dood. Hee hef ne hartverlamming ehad! zeg de vrouwe
met 'n bedrokt gezichte.
65
Twentse Taalbank
- Magge wi'j urn nog zeen?
- 0 joa wah, hee lig doar in de kamer in 't herre, goat 'r mer
hen. Ik kan neet merre goan, ik zun nog neet van d'n schrik
bekommen.
Doar leere onder 'n laken op de rug ge in 't herre.
- Doar ligche noo, dèn bedreeger, dèn oplichter J Mer vuer
dawwe wier vod goat, wik urn toch nog eers op de kop drieten,
dat heffe wah verdeend, want hee hef ons ok bedretten l zeg eene
van de twee en meteene streeke de bokse_d'r al of en wol 't doaluks
mer cloon.
Urn dat te vuerkommen, richten de boer zich luk op en beet de
studeante in 't gat.
Dèn schrikten d'r zoo van, dat ze alle beide hals oaver kop d'r
van duer gingen. 't Was of de duvel d'r achteran zat, ze keken
nees achter umme, dat deeren ze neet.
Misschien heffe de lidteekens van de taande nog wah in 't gat stoan.
66
Twentse Taalbank
GENOVEVA
'f)lheel lange, lange leene wru; d'< es n'n hactog van Bmabaand,
dee ne dochter harre, zoo knap as d'r in d'n urntrek nargens eene
te vinden was.
Ze was mooi, mer ok vrom, arg godsdienstig, deer völle good,
vueral an de armen en zeeken, urn ' t mer kot te zeggen ze bezat
alle goo eigenschappen .
Mennigen jonker wol eur geerne tot vrouwe hebben, mer tot noo
too harre ze iedereene weigerd, al was 't ok nog zonnen vuernamen.
Ze was d'r heel vreandeluk tegen, dat kon nums aans zeggen,
mer dat was ze tegen iedereene, zelfs tegen d'n armsten.
Siegfried groaf van Trier in Duitslaand, harre de groaf van
Broabaand 't leaven eredt, zoodoonde kwam dèn in Broabaand en
bleef doar ne wekke of wat an ' t hof van de groaf.
Toote Genoveva zoog wodd'ne d'r doaluk verleefd op.
Dat was leefde op 't eerste gezichte.
Hoo langer asse op 't kasteel bleef, hoo meerasse van eur begon
te hoalen.
Genoveva harre Siegfried leeren kennen as n'n edelman van 't
echte soort en toote eur tot vrouwe vroog, zeer ze geerne joa.
De Groaf van Broabaand was 't arg noa 't zinne, dat zien dochter
trouwden met zinen redder.
Doar wodden toabereidsein vuer de broedlachte maakt. De ridders
en edelen oet d'n urntrek wodden eneug't en too d'n trouwdag
d'r was, was 't kasteel vol vrömd volk.
Ze vierden etlukke dage achter mekaar feest. Doar wodden good
egetten en edronken en ridderspelen ehoalen.
Too dat achter de ruggewas vertrok 'tjonge paar noar Siegfrieds~
burg an de Rien in Dutslaand.
Doar leafden ze heel gelukkig te hoope, tot Siegfried wodden op
eroopen, urn de könnink van Fraankriek te helpen vechten in d'n
oorlog tegen de Mooren dee oet Spanje kwammen en noo Fraankriek
anveelen.
't Ofscheid was vuer beide heel zwoar mer doar was noo eenm_oal
niks an te cloon.
Zoolange as Siegfried vod bleef. mos Golo, cl ' n slotbewaarder
67
Twentse Taalbank
vuer de eigendommen van d'n groaf zorgen, vueral vuer de groavinne,
vuer Genoveva.
Mer Golo was n'n lellukken valsgen gloeperd. Tegen de groaf
harre aait heel leef en mooi edoane, mer noo dèn wied vod was
en missgien nooit wier zo! kommen, leete zik zeen van de binnen~
kaante, zooasse warkeluk was.
Hee was hoaste alle dage bezoppen, dreaiden d'r alles duer en
wol zik ok al baas maken van de groavinne.
Mer doar kwamme an 't verkeerde kantoor. Hee zeer wah, datte
völle van eur heel. mer ze wol niks met urn te cloon hebben, hoo
mooi offe ok proaten.
Dat veel urn arg tegen, dat deer 't.
En toote zin en zin neet kon kriegen, ginke eur zwat maken bi' j de groaf.
Hee beschuldigen eur van alles wat lelluk en gemeen was.
Siegfried kon en wol dat eers neet geleuven, mer Golo schreef
urn allens zoo precies, datte begon te twiefeln en an 't leste vaste
geleufden, dat allens woar was, wat Golo schreef van Genoveva.
Hee maakten zik zeiven wies, dasse de doodstraffe dubbel en dwas
vedeend harre, joa datte ze eigeluk mos loaten radbraken vuer
de oneere en schaande dee ze urn en de familie harre an
edoane. Hee harre nooit können deinken, dat ze zoo gemeen. was.
Doarumme gaffe bevel ze dood te maken.
Golo !eet dat bevel neet doaluk oetvoeren, doar was gen haast
bi'j. Eers leete eur opslaeten in d' n toren, dan zo! ze wah tam wodden,
mer watte ok deer, hee kreeg ze neet klein.
.
In de gevangenisse wodden d'r n'n zönne geboren, dee d'n naam
van zien vader kreeg.
Ne moand of wat d'r noa gaf Golo an 'n paar knechte order
moader en kind merre te nemmen heel wied d'n bos in en doar
van kaante te maken.
De knechte, dee wah wosten, dat de groavinne gen schöld harre
en de kleine Siegfried nog völle minder, konnen d'r neet an beginnen
en too Genoveva begon te bedden en te smeeken urn eur en eur
kind toch in 't leaven te loaten, kannen ze 't neet van zik verkriegen
zo'n good meinsge en zo'n leef kind urn 't leaven te brengen.
Noo brachten ze eur nog wieder d'n bos in en leeteneur beloaven
dasse doar blieven zo! en dat wol ze joa wah geerne cloon.
Doar leafden ze verscheidene joaren van wi'jle vruchten en van
de melk van 'n ree, dat ze heel tam harre maakt.
Het kind wadden grooter en greuiden as kool. De jonge Siegfried
lieken precies op zien vaer.
Genoveva deer eur beste urn van urn n' n flinken jongen te maken,
68
Twentse Taalbank
Ze leerden urn al as klein kind op zeen tegen zien vader dee de
könnink van Fraankriek harre holpen tegen de Mooren van Spanje.
T oo dee oet Fraankriek vedreven wazzen, gonk Siegfried met
zien leager wier noa zien groafschop.
Mer toote op zien kasteel kwam ston de groavinne neet an de
poorte urn urn op te wochten. Genoveva was dood, zooasse vaste
meenen.
Hee harre toch bevel eg even urn eur urn 't leaven te brengen.
Wat harre doar noo spiet van. Harre dat toch mer neet edoane.
Mer as hadden kump is hebben te late.
Hee zoch zoovölle meugeluk ofleidinge vueral in de jach. Op ne
keer dat te wier op de hattenjach is, zuete 'n mooi ree tussgen de
beuroe weg vluchten.
Hee d'r achteran, zoo had asse mer kan, mer 't is urn völ te
gauw of. hee kon 't neet onder schötte kriegen. Mer doarumme
gaffe 't toch neet op, hee bleef 't achter noarien, hoo langer hoo
wieder d' n bos in.
Eandeluks kwamroe op ne kale plaasse woar hoaste gen beume
stonnen en in ees bleefe stoan . . . .
Wat is dat?
Doar ston de ree, deete achter an zat en leet zik aaien en tegen
d'n hals kloppen deur ne vrouwe, dee vuer ne hutte ston, n'n
jonge ston d'r b'j.
Hee keek zik hoaste de oogen oet de kop.
Doar ston Genoveva, zine vrouwe, en den jongen, dat mos euren
zönne, dat mos zinen zönne wean.
T oote ~ier 'n betjen bekommen was, leepe op eur an en greep
ze allebeide teglicke in zine arme en was zoo bli'j, datte geen
stom woord kon zeggen.
Genoveva leepen van bliedschop de troanen oet de oogen en d'n
jongen Siegfried was zoo bli'j as n'n engeL datte zien vader harre
vonden.
T oo ze langzam an luk tot bedaren wazzen ekommen zetten de
groaf Genoveva vuer zik en Siegfried achter zik op 't peerd en
too gink 't op Siegfriedsburg an.
Doar wazzen ze allernaale bli'j, dat de groavinne · nog in leaven
was en wier op 't kasteel was.
D'n eenigsten, dee d'r gen schik van harre was Golo. Dèn kreeg
zien verdeende loon, hee wodden an de galge op ehangen, noa~
datte nog eers harre bekend, datte de groavinne harre belasterd.
Noo wodden d'r ach dage laank feest evierd, zooas nog nooit eer
gebuerd was. De broedlachte was d'r niks bi'j.
69
Twentse Taalbank
DOKTER WETALLENS
d5oer Kreeft was arg zeek ewäs en harre d'n dokter loaten halen.
Dèn harre urn efkes an d' n pols eveuld, evroaged offe wah good
noar de beste kamer kon en too harre mötten vetellen, woar
't urn zeer dear en zoo wat hen. Later wasse d'r nog ééne keer
wier ewäs en dan harre 'n deusken poeijers en ok nog 'n viesken
draank ehad. Dat was allens. En doarvan harre ne rek' nge kregen
van viefteen gullen. Zonnen dokter vedeenen 't toch merheel wat
makkelukker as n'n boer dee van 's morgens vroo tot 's oavens
late möt warken, dat urn d'n schoem op de rugge steet. En wat
heffe dan nog vedeend ?
'k Wol dak ok dokter was ! zege he tegen de vrouwe en toote
de rek'nge gonk betalen zegche tegen d'n dokter :
- Zol ik ok gen dokter können wodden? Ik zun't warken ah
lange zat.
0 joa wah ! Dat kan makkeluk. Köj leazen en schrieven?
- Joa, leazen en schrieven kaank aarig good, al zegg 'k 't zelf!
- Noo, aj dat könt, dan bu'j al n'n heelen eande op weg. Dan
verkoop i'j oewen wagen en oewe peerde en wa'j nog meer te
missen hebt en vuer dat geeld koop i'j 'n mooi pak, zoo as ik
en aandre dokters dreagt, en dan loaj op 'n börd schildern :
.. Dokter Wetallens" en dat sloaj an de duere met 'n paar droad~
nägel en kloor buj!
- Bunk dan ah dokter? Geet dat zoo gemakkei uk?
- Joa. probeert mer ees, dan zöj 't wah zeen!
Doarmerre gonk de boer op 't hoes an en dear wat 'n dokter
ezeg harre.
Hee was nog neet heel lange dokter of daar wadden bi'j
n'n rieken meneer n'n hoop geeld estollen. De pelicie deer eur
beste wah, urn d' n deef in haan de te kriegen, mer ze kannen urn
neet vinden.
Doar beurden meneer, dat 'r in 'n darp, neet zoo heel wied daar
van dan, n'n dokter .. Wetallens" w onnen en dèn wolle loaten
kommen. Hee leet 't peerd vuer de koetse spannen en leet 'r zik
hen rien.
Zun i'j dokter Wetalleos? vrögche.
70
Twentse Taalbank
- Joa meneer! dat bun ik I
- Wi'j dan mer doaluk merre gaon en 't geeld, dasse mi'j of
estallen hebt opzeuken !
- 0 joa wah! Dat zak wah vuer oew op knappen meneer! Mer
ik nemme mine vrouwe merre !
- Das good! Stapt allebeide mer bi'j mi'j in 't rietueg, dan goa
we direkt wierum me!
De dokter en zine vrouwe harren nog nooit in zonne mooie koetse
zetten. Jonge, wat koj doar makkeluk in zitten.
Too ze op 't kasteel kwammen was 't net ettenstied. D'n dokter
en de vrouwe mosten eers merre etten. Too de knech met 't
eerste gerechte binnen kwam, stodde d'n dokter zine ·vrouwe an
en zeg: .. Doar hej d'n eersten!" Hee bedoelden: Das pas de
eerste schöttel vol. zoo komt 'r nog meer! Mar de knech, den
eene van de deeve was, dach datte bedoelden: .. Doar hej d'n
eersten deef!" Toote dan ok bi'j de aandere knechte kwam zegche:
Dèn dokter wet allens ! Hee zeer, dat ik d'n eerstens deef was!
Noo mos d'n tweeden knech wat op toafel brengen. Pas wasse
in de kamer of d' n dokter zeg tegen de vrouwe: Doar hej' d' n tweeden!
De knech sloog d'n schrik in de beene, hee harre de schöttel hoaste
loaten vallen. Hee zetten ze gelukkig nog gauw op toafel en
maakten too, datte vod kwam.
Too d'n daarden knech binnenkwam , zeg d'n dokter: Doar
hej' cl' n daarden!
Eandeluks kwam d'n veerden met ne schöttel woar n'n deksel op
leer. Vuerdat d'n dokter wat zeggen kon, zeg meneer: Dokter loat
noo es zeen, waj' könt. Doot oewen naam noo es eere an en roadt
ees wat 'r onder dèn deksel zit!
D' n dokter keek al es op de schöttel an, snoof ees offe niks
roeken kon, mer wos zien gat gen road, hoote zik doaroet zol
redden en zeg: Och Kreeft. Kreeft!
Meneer lichten d'n deksel op en zeg: Dokter, dat he'j good eroane~
kiek mer! N oo zöj ok wah wetten woar 't geeld ebleven is.
De veerde knech kreeg zonnen schrik, datte d'n dokterongemarkt
weankten offe efkes bi'j urn wol kommen.
D' n dokter gonk eaven de kamer oet en too veel en de knechte
allernaale duer de maande en bekennen urn, dat zee de gauwdeeve
wazzen en weezen urn metééne, woar ze 't geeld harren vestopt.
Ondertussgen harre d'n viefden knech zik heel stille in de kamer
vestopt. Hee wol es heuren wat 'n dokter nog meer wos.
Too d'n dokter wier in de kamer kwam zegche: Ziezoo meneer!
noo zak is in 't hook kieken, ovv'k kan vinden woar 't geeld zit!
71
Twentse Taalbank
Hee blaan al en blaan al, mer kon neet vinden watte zoch.
Eandeluk wodd'ne luk hellig en zeg: I'j zit 'r in en i'j zölt 'r ok
oet kommen!
De knech, dee zik vestopt harre, dach datte urn meenen, kwam
vu er d' n dag en zeer: Den keerl wet allens?
Noo wees d'n dokter meneer 't geeld, mer vetelden d'r neet bi'j,
dat zine eigen knechte 't estollen harren.
Hee kreeg völle geeld van meneer en ok de knechte bedachten
urn good, urn datte ze neet veroan harre.
Hee wodden in 't heele laand eroemd as d'n knapsten dokter.
72
Twentse Taalbank
SNIBDER MORGENROOD.
~·n
Snieder zat drok te warken op de toafeL 't Was in de zommerdag
en nog ah warm, doarumme harre 't raam hooge op eschoaven.
De vleegen vloogen d'r in en · oet en deeren urn völle las an.
Doar zatten d'r n'n heelen hoop bi'j mekaar urn 'n paar brood~
krummels deet 'r van zine morgenbrug ge wazzen blieven liggen.
Hee joog ze weg, mer doaluk kwammen ze wierumme. Dat begon
urn an 't leste te veveelen en noo namme ne lappe en sloog d'r
op, dat 't zoo plearen. En hoovölle deink i'j wah, datte d'r harre
dood eslagen? Zeuvene harred'r good eraakten laggen met stieve peute.
- Jonge, jonge! zegche doar hek d'r zeuvene in éénen slag dood
ehouwen! Das kras! Wat zun ik n'n starken keer!! Wat zit ik
nog langer op dee toafel. ik goa de weerld in en zal de leu wah
vertellen, dak n' n held bun!
Noo nomme ne lappe laken en maakten zik doar n'n breen reemen
ervan, stiktend'r met dudelukke letters op: Ik ben Morgenrood en sla
er zeven in een slag dood.
Too deere urn urn d'n boek en wol zoo de weerld in trekken,
dan kon iedereene zeen hoo stark datte was. Hee smeerden zik
'n paar bruggen, dan hoofd'ne doaluk nog gen honger te lien.
Vuerdatte vod . gonk, keeke eers pog es rönd of d'r ok nog wat
was, dat te merre wol nemmen. Doar leer nog 'n stuksken varssge
keeze dat stokke in d'n noaszak en d'n kanarievogel nomme ok
merre, aans zo! dèn nog van honger dood goan.
Doarmerre tradde de duere oet en was ah gauw boeten 't darp.
Hee begon te zingen en te fluiten en keek in 't ronde, as of de
heele weerld wah van urn heurden.
T oote n' n eande harre loopen kwam urn ne reuze tegen. Wat ne
hune was dat, hee schrikten d'r van, mer dat leete neet lieken,
dat begriep i'j wah.
- Gooien dag! Ik wil de weerld in en zeuke wark. Heb i'j mis~
sgien wat vuer mi'j te cloon ?
- Wat zal ik met zonnen sprinkhanen beginnen? Nee dan moj
bi'j m'j neet wean!
- Zonnen Sprinkhanen ! Dan koj oew toch wal es lelluk vegissen.
Least dit mer ees, en hee leet urn zinen boekreemen zeen.
Um d'n Heerd 6
73
Twentse Taalbank
En de hune dee dach datte zeuven meinsgen in eenen klap harre
dood eslagen, zeg tegen urn :
- A'j zoo stark bunt doot m'j dit dan es noa, en hee nom n'n
steen in de haand en kneep urn zoo had in mekaar, dat 'r n'n
dröppel water oet kwam.
- 0 l as 't aans neet is as dat l zeg de kleermaker en met eene
haald'ne 't stukken keeze oet d'n noaszak en drok dat zoo in
mekaar, dat 't water d'r oet siepken.
- En köj dit dan ok ? vroeg de reuze en gooiden n' n steen zoo
hooge de loch in, daj urn neet mer zeen kennen. 't Deerden n'n
heelen zet eer datte wier daale kwam, eandeluks veele wier op
de grond.
- Joa l l'j könt heel hooge gooien, mer den steen kwam toch
wier dale. Ik zal n' n steen de loch in gooien den neet wier dale
kump en meteene smeete d'n kanarievogel in de heugte. Dén was
bli'j, datte wier vri'j was en vloog zoo hooge daj' urn neet mer
zeen kennen en hee kwam ok neet w' rum me.
- I'j zunt völle starker ak edach harre. I'j könt mi'j dén boom
dent doar lig wal es helpen d'n bos oetdreagen l
- 0, joauwah l Doar zak oew wal effen merre helpen. Nem i'j
d'n gateande mer op de schölder, dan zal ik d'n boaveneande
wal op d'n pokkei nemmen en dan dreage wi'j dat beumken d'n
bos wal oet l
De reuze nom d'n stam op de scholder, mer de kleermaker, in
plaasse van helpen dreagen, ginke met 't gat op d'n top zitten en
leet zik duer de hune merre sleppen.
As de reuze effen wol rösten dan spronk de snieder gauw op de
grönd en deer net offe harre helpen dreagen. Zoo kregen ze, noa
dasse 'n paar keer eaven eröst harren, d'n boom d'n bos oet.
Noo goat mer met mi'j, dan köj vannach bi'j ons wah bli'jven,
aj' teminsten neet bange zunt l
- 0 joa, dat dook l Woar zok bange vuer wean?
En hee leep de reuze achternoa. Dèn wees urn ne slaapkamer an,
woar 'n heel groot ledekaant in ston met 'n groot herre d'r in.
Dat was joa völ te groot vuer zon klein keerltjen. Hee gink d'r
dan ok neet in liggen sloapen mer kro'op in 'n hook achter 't
ledekaant. I'j kennen nooit wetten, wat 'r gebuerden. Hee ver~
trouwden de hune nog neet. Van sloapen kwam neet völle, dat
begriep i'j wah.
Millen in d'n nach gink de duere heel zeutjes lös en doar kwam
de reuze an met ne groote biele en sloog doarmerre ne keer of
wat op 't herre.
Twentse Taalbank
~ Ziezool noo zal dèn sprinkhanen wah dood wean! zegche en
gonk wier vod.
's Morgens vuer dag en douw maakten de snieder datte hier vandan
kwam. Hee deer 't zoo heannig, dat de hune d'r niks van marken,
den sleep nog as n'n ossen.
't Was mooi weer, de zunne gink op en de veugel fleuiten eur
heugste deuntjen. De kleermaker kreeg ok schik en was bli'j datte
't 'r tot noo too zoo good harre of ebrach en begon ok te zingen
en te fluiten van plezeer.
Tegen d'n oavond an kwamme in ne groote stad en zoch zik ne
harbarge op woarte 's nachens blieven kon. Hee raaken an de
proat met d'n kastelein en heurden, dat dit de stad was, woar
de könnink wonnen en too heurd' ne ok, dat 'r in n' n grooten
bos, wied . 't laand in, 'n paar reuzen zat ten, dee met moorden,
rooven en braandstichten groote schaa an 't laand en 't volk dearen.
~ Wee de twee reuzen van kaan te maakt, zal de prinses tot
vrouwe kriegen en later opvolger van de könnink wodden, hef de
könnink beloav't. Völle hebt 'r ah probeerd, mer 't is d'r nog gen
eene lukt. Ze hebt allernaale 't leaven d'r bi'j in eschotten! Mer
zol dat niks vuer oew wean, i'j sloat 'r zeuvene in eenen slag
dood, dan zöj dee paar toch ok wah baas kunnen?
Is 't ne knappe prinses? vrög de snieder.
~ Joa 't mooiste meaken oet 't heele laand!
~ Dan zal ik 't ok es probeeren en ik zegge oew ah vueroet. dak 't
winnel
D'n aandern morgen ginke noar 't paleis en deende zik an. N'n
vuernamen meneer, met mooie blaanke kneupe op d'n jas, ston
urn te woord.
~ Aj' de twee reuzen de baas wodt dan krieg i' j de prinses tot
vrouwe en as de könnink dood geet, wor i'j zinen opvolger. En
i'j wet wah, n'n könnink heult aait zien woord. Mer ik möt d'r
oew vueral bi'j zeggen, dat 't 'r ah meer as ééne probeerd hef,
mer dat 't 'r nog gen ééne Jukt is!
~ Das net wat vuer mi'j, dat zal ik es effen opknappen. Loat
ze mi'j d'n bos mer anwiezen!
D'r gonk d'r eene met, wees urn in de veerte d'n bos en maak~
ten too datte gauw weg kwam. Den was bange vuer de reuzen.
De snieder tradde heel vuerzichtig d'n bos in en deer de oogen
en de ooren wied lös, offe ze hier of doar ok heurden. T oote
zoo langzam n'n eande d'r in was ekommen, zoogche ze beide
onder n'n boom liggen. Ze sleepen as ossen en snorkten as 'n varken.
Wat mosse noo beginnen ?
75
Twentse Taalbank
Hee keek es luk in 't ronde, kreeg de steene op, dee hier en
doar leeren en stok ze in d'n noaszak. Toote de noaszäkke vol
harre, klomme d'r merre in d'n boom, doar de hunen onder leeren
te sloapen en gink op n'n tak zitten boaven de sloapers. Noo
leete iederbods n'n steen vallen op eene van de reuzen. 't Doer~
den neet lange of dèn wodden wakker en grauwen tegen den
aandren: .. Wat schealt oew toch? Woorumme maak i'j mi'j
wakker? Loat mi'j toch stille liggen!"
- Bob, ik doo oew niks! I'j dreumt. Hoalt d'n bek too!
En met eene sleepen ze ok wier duer. De snieder w achten nog
efkes en leet too steene vallen op d'n aandern. Den wodden d'r
ok aendeluks wakker van en snauwden :
- Wat lig i'j met steene te gooien? Net hej ezeg, dat ik oew
wakker maakten, mer noo maak i'j mi'j wakker! Woorum loaj'
mi'j neet sloapen lamstraal !
- Ik gooi oew neet ! Dat leeg i' j I
- Wat zeg ie doar? Leeg ik dat? Dat zak oew ofleeren ! en
met eene spronge ok al op en greep urn an en smeet urn tegen
d'n boom, dat 't zo kwakken. Dèn kroop gauw wier oavereande
en gaf d'n aandern zonnen habedoedas datte tegen de grond rollen.
Doar haj 't smieten in de glaze! Ze maakten zich zo hellig dasse
de beume oet de grond trokken en d'r zik mekaar merre sloogen
tot dasse allebeide d'r dood bi'j dale veelen.
Wat 'n gelukke, dasse d'n boom, woar de snieder in za.t, neet
oet de grönd trokken. Wat zolle dan wal hebben mötten beginnen?
Noo klomme oet d'n boom en keek of ze wah good dood waz~
zen. Joa, ze leeren allebeide met stieve kueten, ze wazzen zo dood
as ne piere en konnen gen vinne of voot mer vereuren.
Dee zollen de leu gen last meer ancloon !
Van loeter plezeer begonne te zingen en gonk op de stad an.
Too de leu beurden datte de reuzen harre oaverwonnen dat de
moordenaars ~ en braandstichters dood wazzen, too kregen ze res~
pekt vuer urn. Hee was n'n boetengewonen held.
Ze leepen urn achternao en schreeuwden en reepen; .. Hoera!
hoera! leave d'n reuzendooder !" Hoo langer hoo meer volk kwam
d'r op de beene en toote bi'j paleis kwam leep de heele stad
hoaste achter urn an en reep en schreeuwden: .. Hoera! Hoera!
de reuzen zunt dood! Leave d'n reuzendooder !"
De könnink was ok heel arg blij, mer wol zik toch eers oaver~
tugen dat ze wisse dood wazzen, doarumme steurd'ne d'r ééne,
woare op vertrouwen kon, met d'n snieder noar d'n bos urn te
kieken en too den de bossgop merre brach, dat de reuzen beide
76
Twentse Taalbank
met d'n neuze in de heugte leeren, was de könnink oavertuugd,
dat ze dood wazzen en wolle geerne zien woord hoalen. Zonnen
held was weerd, datte d'r n'n prins van ·maakten. Zoo eene kon
zinen opvolger wodden.
D' n ni'jen prins was gek op zine mooie prinses en dee heel ok
na völle van euren held.
't Doerden neet lange of ze trouwden met mekaar en in 't heele
laand wodden acht dage broedlachte hoalen.
Noa d'n dood van de könnink wod'ne zinen opvolger en asseneet
estorven is, dan regeerte nog wah.
77
Twentse Taalbank
BARG SEMZIE
Q;)
oar wazzen es twee breurs, d'n eenen was zaadkoopman en harre
duer zine gierigheid en schraperi'je völle geeld bi'j mekaar eschraapt,
hee was rieke! D'n aandern mos had tobben urn an 't etten te
blieven, hee was arm !
D'n armen kwam op n'n oavend late oet de stad en urn gauwer
in 't hoes te kommen, ginke duer n'n grooten bos. Aans deere
dat nooit, dan leepe d'r aait ummehen, de leu zeeren dat 't door
neet richtig was.
Toote n'n eande d'n bos in was, heurte d'r wat ankommen. Hee
kroop gauw achter n'n dikken boom en heel zik heel stille. Doar
zoogche twaalf keerls vuerbi' j kommen, elks met n' n zak op de
rugge. Dat zunt vaste de roovers, woar de leu oaver proat't.
~ Wat zollen ze in de zäkke hebben en woar zollen ze doar
merre hen goan? vrögche zik of... Dat wik wetten!" En hee gonk
ze heel heanig noa.
De roovers gingen nog n'n heelen eande d'n bos in en kwammen
too an n'n barg. Doar heelen ze stille. De kaptein van de roevers
heurd'ne duedeluk zeggen: .. Barg Semzie goat open!" en too
kwam d'r 'n groot gat in d' n barg doar ze allemoale eene veur
eene duer gingen, en too ze d'r duer wazzen zeer d'r eene: .. Barg
Semzie goat wier too !" En too gink 't gat wier too, i'j konnen
d'r niks meer van zeen.
~ Ik wil es efkes wochten of ze d'r ok nog wier oet komt ! En
joa, 'n zetjen d'r noa, doar kwammen ze d'r wier oet, alle twaalven.
Toote dach dasse wied genog vod wazzen, ginke vuer d'n barg
stoan en zeg ok: .. Barg Semzie goat open!" en .... verduveld
doar kwam 'n gat in, hee gink d'r duer en kwam binnen in d'n
barg. ..Barg Semzie, goat wier too !" zegche en 't gat was wier
dichte, i'j kannen nees zeen woar 't ezetten harre.
Doar stonne noo binnen in d'n barg en keek urn zik hen. Hee
keek zik de oogen hoaste oet de kop van al 't goold en zilver
en diamaant, dat 'r leer an groote heupe. Zoovölle goold en zilver harre nog nooit bi'j mekaar ezeene.
~ Asse doar n' n zak vol van merre nam, zollen de roevers nees
marken. Ak noo mer n'n zak harre! dagche bi'j zik zelven ... Mer
78
Twentse Taalbank
de roovers harren toch allemoale n'n zak op de rugge; dan zal
d'r hier of doar toch ok nog wal eene te vinden wean !" Hee
gink an 't schommeln en 't doerden neet lange of hee harre d'r
ah gauw wat evonden. Doar nomme d'r eene of en dén stoptoe
vol met gooldgeeld, sprok de tooverweurde; d'n barg gonk lös
en ok wier too en too ginke d'r gauw merre op 't hoes an. zoó
gauw asse mer kon, dat deere.
's Aander 's oavens gonke d'r wier op oet urn nog meer te halen.
Eers ginke achter n'n dikken boom stoan en too de roovers oet
d'n barg kwammen urn hen stellen te goan gonke effen d'r noa
d'r in en halen zik wier n'n goeien zak vol. zoovölle asse mer
dreagen kon.
Dat deere zoo n'n oavend of wat achter mekaar en toote dach, datte
vuer zien heele leaven genog harre, ginke noar zien breur urn
doar 't scheppel te leenen, dan konne metten . hoovölle scheppel
gooldgeeld, datte harre. Dan harre d'r niks merre te tellen, dat
doerden völ te lange en i'j zollen de vinger d'r blauw an tellen!
Mer zien breur dach: .. Wat zol dèn hebben te metten? Zo! dat
wah zuevere koffie wean ?" En hee smeerden onder op d'n boam
luk pik. D 'n armen breur harre doar gen arg in, gonk an 't met~
ten met zien geeld en toote dat edoane harre brogche ·t scheppel
wierumme, bedaankten urn vuer 't leenen en wol wier op 't hoes
angoan.
Wat hej doar merre metten, gooldgeeld?
- 0 nee! stotterd'n d'n armen.
- Leeg't 'r mer neet umme, doar zit nog 'n gooicistukke op d'n
boam 1 Kiek mer!
Noo was d'r niks meer an te cloon, noo konne 't neet mer hee~
ten leegenl
- Woar kom i'j an dat gooldgeeld? Dat hei vaste stollen! Aj'
mi'j neet zegg't hoof d'r ankomt dan goa'k noar d'n deender. dan
breng 'k oew an?
Doar zat niks aans op as datte zien breur vertellen hoo datte d'r
an was ekommen en dat deere dan ok.
- Woar i'j 't ehaald hebt, zal vuer mi'j ok nog wah wat oaver
ebieven wean. Ik goa van oavend ok wat halen !
En too 't good en wal oavond was, gonke d'n bos in tot kot
bi'j d'n barg. Doar gonke ok achter n'n boom stoan en wochten
tot datte de roovers zol zeen en hee harre gelukke. Hee harre
d'r nog neet zoo heel lange stoane of doar kwammen ze alle
twaalvne achter mekaar d'n barg oet en gingen d'n bos in.
Toote dach, dat ze wied genog vod wazzen, ginke vuer d'n barg
79
Twentse Taalbank
stoan en zeg : .,Barg Semzie goat open!" en joa doar gonke lös.
Hee kon d'r zoo in loopen en toote zeer .. Barg Semzie goat wier
too !" ginkt 't gat wier dichte. Noo keeke zik glad beduusd, zoo~
völle goold en zilver en diamaant harre nog nooit ezeene.
Hee meenen datte n'n hoop geeld harre, mer dat was d'r nog
niks bi'j. Wat zolle doar noo van merre nemmen? Zilver of goold
of diamaant? Zilver en goold. wat harre doar an, doar harre al
heel wat van in zine kiste liggen. Diamaant, dat was völle meer
weerd en doar harre mer 'n heel klein betjen van, 'n paar kleine
steentjes.
Hee zoch de grötste steene d'r oet. en stoppen ze in d 'n noasak
mer vuer dat te doarmerre kloar was, gonk d' n barg lös en kwam~
men de roovers wierumme.
D'n schrik sloog urn in de beene, hee kon gen v oot vezetten.
~ Doar hewwe d'n gauwdeef!" reep d'n oppersten en meteene
grepen 'n paar van de roovers urn vaste en offe ok al schreeuwden:
~ Dat heb ik neet edoane, dat hef mien breur edoane! 't Is de
eerste keer dak hier komme !" 't Heelp urn niks. En offe al bea~
den en smeekten 't boatten urn niks.
Ze geleuv'd'n urn neet en .... sloagen urn de kop of.
80
DE STADSMUZIKAANTEN.
Twentse Taalbank
((l.n
E,ei, dee 't neet <ech noac 't 'inne ham bi'j ûnen baa,, umdatte
had mos warken, völle sleage en neet genog te vretten kreeg, leep
vod en wol stadsmuzikaant wodden. Hee meenen dat 'r gen eene
was, dee zonne mooie stemme harre as hee.
Onderweg kwamme vuerbi'j ne boerderi'je, woar de hond de kop
leet hangen en gen bek lös dear, as d'r eene langs leep.
Wat schealt oew toch? vrög cl' n ezel. I'j kiekt zoo betueterd,
en zunt nog te lui urn te blekken !
- Dat gif gen wonder! gaf de hond tot bescheed. De boer wil
mi'j doodscheeten, umdak oald zun en neet meer zoo waaks!
- Loat oew toch neet doodscheeten! Goat met mi'j, wodt ok
stadsmuzikaant net as ikke! zeg d'n ezel.
- Joa, ik wil ok nog leever van olderdom dood goan, as dood
schotten wodden. Ik goa merre ! zeg de hond, en too gongen ze
met eur beiden wieder op de stad an.
'n Eandeken veerder kwammen ze ne katte tegen, dee zoo jammerluk
miauwen, dat d'n ezel vroog: Woarumme loop i'j doar zoo er~
barmeluk te miauwen? Wat schealt oew toch?
Ik worre oald en kan ·neet mer zoo good muze vangen as
took jonk was en noo wil de baas mi' j verzoepen. Hee zeg dak
de kos neet mer weerd bun, gaf de katte tot antwoord.
- Dat zol jämmer wean, meenen d 'n ezel. Goat met ons merre,
wi'j wilt stadsmuzikaanten wodden, dat kön i'j ok wah wodden,
dat köj wah!
De katte leet zik al gauw beproaten en zoo trokken ze met eur
dreen op de stad an.
N'n~ eande wieder, kot bi'j ne boerderi'je, leep n'n hanen an de
weg. Aans kann 'n hanen zoo kruedig trean tussgen de hoender,
met de bos vueroet en de kop en d 'n stat in de heugte.
Vuernummedal zegg't ze van n'n jongen keer! of ne jonge deerne,
dee 'n betjeri n'n greutsgen gaank an zik hebt, neet : Dèn tred net
as n' n dreestuevershanen.
Mer doar was bi'j dissen hanen gen sproake van. Dèn zetten gen
hoogen krop op en leet de kop en d 'n stat hangen. En gen wonder.
Too d 'n ezel urn vroog, wat urn mankeerden, zegche: As i'j d ' r
81
Twentse Taalbank
vuerstonnen as ikke, zoj' ok gen pröätjes hebben. net zoo min as
ikke, dan zoj' de kop ok wah loaten hangen, dat zoj' wah!
- Zoo! en wat is oew dan wal oaverkommen?
- Daar is mi'j nog niks oaverkommen, mer d'r zal mi'j wat
oaverkommen, dat zal 't. De boerinne hef ezeg, dak de hoonder
neet good meer oppasse en dat 'r te völle schiere eier komt,
urndak te oald worre. Noo wil ze mi'j met de iepede kop ofsloan
en dan in d'n soeppot stoppen, dat wil ze. Zoj' dan d'n mood
neet opgeven?
- Dan moj d'r van duer goan net azze wi'j! Wi'j wodt stads~
muzikaanten. Goat merre! I'j könt mooi kreaien, dan huw we met
veer spöl'leu bi'j mekaar. Dat zal mooi goan! Goaj merre?
- Joa, ik goa merre, dat dook. Stadsmuzikaant liekt mi'j aait nog
better, as de kop of en dan in d'n soeppot! Loat de boerinne soep
kokken, zoovölle asse wil, mer neet van mien vleis !
Noo stapten ze te hoope met eur veeren langs de weg. Tegen
d'n oavond kwammen ze in n'n grooten bos, doar wollen ze
's nachens blieven. De hond vonde n'n dikken boom, dee van
binnen hol was, waj' onder an konnen zeen, urndat 'r 'n gat in
was. Doar kan ik vannach bes in sloapen! zegche en meteene
kroope d'r in. D'n ezel gonk 'n eandeken wieder op 't mos liggen,
de katte zoch zik 'n makkeluk en zach pleasken op en de hane
vloog bo.a ven in d'n boom, dan konne 's morgens de zunne zeen
opgoan, dat konne en de aandern bi'j tieds wakker maken.
Pas harre 's aander 's morgens dan ok ezeene, dat 't dag wodden,
of hee begon al te kreaien. Dat heurden n' n vos, dee al in zien
eigen dach : As 't 'n betjen wil, krieg ik d'n hanen as morgenmoaltied!
Hee gonk onder d'n boom stoan en reep: Goeien morgen, meneer
de haan. Wat bun i'j joa ah vroo wakker!
Goaj' . . . . Mer veerder kwarome neet. De hond was wakker
ewodden en toote de vos zoog, spronke in ees oet zin hok d'r op
an en beet urn in de beene, dat 't blood d'r oetleep. De vos
schrikten d'r zoo van datte hals oaver kop d'r van duer gink,
zoo had asse nog loopen kon. De hond harr'um nog völle slimmer
ebetten asse eers edach harre, 't deer urn verduveld zeer. Hee
mos zien morgenmoal doon, zonder hanen !
D'n ezel en de katte wazzen noo ok wakker ewodden, de hane
kwam oet d' n boom en too kuierd' n ze met mekaar te hoope wier vedan.
't Was n'n heelen eande noar de stad.
- Zow we d'r nog neet hoaste wean? vroog de hond too 't ah
wier donker begon te wodden. Ze we vannach nog wier boeten
mötten sloapen?
82
Twentse Taalbank
- Ik zal es goan kieken of ik hier of doar ok ne laampe zee
braanen, zeg de haane en meteene vloogche boaven in n'n hoogen
boom, dee doar an de weg ston.
Toote d'r wier oet kwam zegche: Ik hebbe doar n'n eaudeken
vod lech ezeene, doar goa we op an, goat mer merreI en noo
leep de haane vueroet en de aandern d'r achteran.
Eandeluks kwammen ze bi'j 'n boerenhoes, woar 't lech braanen
en keeken duer 't raam. Rondurn de toafel. millen in de kökken,
zatten 'n stuk of ach keerls te vretten.
- Dat liekt wah roovers, zeg d'n ezel. Dee ze we bange maken,
dan loopt ze 't hoes wal oet, dat doot ze wah en dan goa wi'j
d'r in wonnen. Ik zal op de achterpeute goan stoan, dan geet de
hond boaven op minen kop stoan, boaven op de kop van de hond
geet de katte zitten en doar wier boaven op geet de hane stoan.
Dan beginne wi'j allemoale teglieke te zingen en meteene sloa 'k
met de vuerpote 't raam kapot en dan loate wi'j ons pardoes in
de kökken vallen. Dat gonk an!
- Haal zeer d'n ezel Waf, waf waf! de hond Miauw, miauw!
de katte Kukleku, kukleku de haane en dat alle teglieke en dan
nog dat rammeln van de glasroeten, dat was 'n spektakel of de
weerld zol vergoan.
De roovers schrikken d'r zoo naar van dat ze d'r hals oaver kop
van duer gingen en allens in d'n steek leeten.
Noo gongende muzikaanten urn de toafel zitten en elks nom watte
't leefste lusten. De hond en de katte vratten vleis en zoowat, de
haane pikten eerpel. roer d 'n ezel harre ah gauw ezeene, dat 'r
vuer urn niks bi'j was, doarumme gonke de delle es op en doar
was heui, woare zik d 'n boek merre vol kon stoppen.
·
T oo ze allemoale good egetten harren, zochten ze zik elks 'n
good nus op. D'n ezel gonk in d'n stal liggen op 't stroo, de
hond vlak bi'j de kökkenduere, de katte gink op de plate bi'j 't
veur zitten en de haane op 't rekke en zoo veelen ze in sloap.
Ze harren nog neet lange sloapen of doar kwam eene van de
roovers heel heanig 't hoes wier in en leep duer tot in de kökken.
Hee roeenen dat te nog 'n paar köllekes zoog gleuien in de veur~
rake mer hee vergisten zik, 't wazzen de oogen van de katte. An
eene van dee köllekes wolle 'n zweavelstöksken anstekken, mer
toote de katte doarmerre in 't ooge stok vloog ze urn an en
krabden urn oaver de haande en in 't gezichte, datte gauw maaken,
datte wier vod kwam, roer de hond, dee onder dee bedrieven ok
wakker was ewodden beet urn in de beene en toote duer d'n stal
noar boeten wol vluchten en vuerbi'j d'n ezel kwam kreegche
83
Twentse Taalbank
daarvan n'n klap met d'n achterpoot vuer 't gat, datte nog_ hinken
toote wier bi'j de aandern kwam.
~ Hoo is 't oew egoane? vrög de kaptein van de roovers. Neet
bes, dat ke we wah zeen, i'j bloodt as n'n varken en strompelt
as of i'j an 't vechten zunt ewäs !
~ Joa, is 't bescheed van d'n ni'jsgierigen roover, hoo is mi'j dat
egoane? Slech, heel slech! Ik gink heanig d' n neenduere in oaver
de delle noar de kökken. 't Was d'r duuster, doarumme wok de
laampe anstekken. Ik nom 'n zweavelstöksken en heel dat an 'n
kölleken veur, dat 'r nog in de veurrake gleuien.
Mer pas hak 't doar annehoalen of doar vloog mi'j 'n dinge an,
dat mi'j krabden in 't gezichte en oaver de haande, dat 't blood
d'r noar als kaanten oet leep. Ik maakten zoo gauw ak mer kon,
dak vod kwam, mer bi'j de kökkenduere beet mi'j wat in de beene,
dak hoaste neet mer loopen kon. Urn gauw noar boeten te kommen,
leep ik duer d'n stal en doar kreeg ik m'j toch n'n slag vuer 't
gat, dak 't nog veulen kan.
Dat hoes is behekst doar goa'k nooit wier hen! En van de aandern
wol d'r ok gen eene wierumme.
Sedert dee tied wondt de muzikaanten d 'r in, asse tenminsten neet
dood egoane zunt.
84

CD 91 0 0

Harder folder waterurn

Toetsingsadvies - Commissie voor de milieueffectrapportage

Stagiair(e) Bedrijfskunde / MER gezocht (HBO|WO)

Forensische zorg voor mensen me beperking in de Wier+

CV de Mafkeze - Weertdegekste.nl

Ter inzagelegging kennisgevingsnota project-MER

Kavelbesluiten wind op zee Borssele

Klik hier - Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de

Uitvaartbijlage in pdf - Noordhollands Dagblad