16 Vrijdag 2 mei 2014 Steenwijker Courant Reportage Steenwijker Courant Vrijdag 2 mei 2014 OPMERKELIJK De enige Steenwijker, die Auschwitz overleefde, Netty Slager, zei bij terugkomst: ‘Werken is leven. Als je in Auschwitz niet meer kon werken, dan ging je de gaskamer in.’ 17 Reportage Steenwijk krijgt Stolpersteine Gedenkstenen ter nagedachtenis 51 joodse medeburgers STEENWIJK - De Steenwijker binnenstad krijgt Stolpersteine, oftewel ‘struikelstenen’, ter nagedachtenis van 51 joodse medeburgers uit Steenwijk, die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht. voorzitter van de nieuwe stichting. Samen met pastoor Theo van der Sman, Thea Meijer, dominee Bob Haanstra, Marianne van Engelen, Ben Jurna, Marion Grit en Willem Boerma ging Klaas aan de slag. In Steenwijk waren er in het begin van de oorlog 100 joodse inwoners, van wie er 51 zijn omgebracht. ‘Al die 51 medeburgers willen we herdenken met een steen.’ Wilko Aardema Een gedenkplaat op het huidige ABN AMRO-kantoor aan de Gasthuispoort, die herinnert aan de synagoge. Archief Wilbert Bijzitter Komende maandag, op Bevrijdingsdag en een dag na de Nationale Dodenherdenking, wordt de oprichtingsakte voor de nieuwe Stichting Stolpersteine Steenwijk gepasseerd. Het idee is niet nieuw, vele plaatsen in Europa hebben dergelijke stenen in de stoepen voor de ge woning waar de families hebben gewoond. In Meppel zijn de gedenksteentjes te vinden en recent (drie weken geleden) werden ze in Wolvega aangebracht. Het idee ontstond toen de Kristallnacht, vorig jaar november 75 jaar geleden, in Steenwijk werd herdacht. ‘Toen sprak ik verschillende mensen, die het ook een goed idee vonden om Stolpersteine te plaatsen’, zegt Klaas de Jong, één van de initiatiefnemers en Namen De namen zijn bekend dankzij veel onderzoek en documenten waarover boeken zijn geschreven. Eén daarvan is van kunstenaar Jan van Rossum. Hij heeft tevens een gedenkteken ontworpen, bij de ingang van Rams Woerthe, en is mede-oprichter van de Stichting Gedenkteken Joodse Steenwijkers. Hij was van mening dat er in Steenwijk te weinig herinnerde aan de joodse inwoners van Steenwijk en startte een onderzoek. Het boek is verschenen in 2005, hetzelfde jaar waarin ook het monument werd onthuld. Demnig Nu komen er 51 gedenkstenen bij. ‘Want het gaat alle Steenwijkers aan.’ De missie van de Stichting Stolpersteine Steenwijk is de adressen van de families op te zoeken en de families op te sporen. Een Stolperstein is bedacht door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Hij noemt ze Stolpersteine (struikelstenen) omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. Op de stenen zijn, in een messing plaatje, de naam, geboortedatum, deportatiedatum en plaats en datum van overlijden gegraveerd. Adoptieplan Wanneer de eerste steen wordt geplaatst, is nog niet bekend. Dat hangt van een aantal factoren af. Allereerst het financiële plaatje. ‘We zijn bezig met een adoptieplan. Particulieren, scholen en bedrijven kunnen een steen adopteren.’ Een andere factor is de agenda van Gunter Demnig. ‘We willen dolgraag dat hij bij de eerste steenlegging aanwezig is.’ Overigens heeft de Raad van Kerken van Steenwijk e.o. al besloten om een steen te adopteren. Vertrapt Over de naam Stolpersteine was even een discussie binnen het bestuur. ‘Er is een letterlijke vertaling, struikelstenen. Daar is op zich niets mis mee. Maar in de meeste plaatsen wordt de naam Stolpersteine toegepast.’ Bestuurslid Willem Boerma. ‘We kregen de reactie van een nabestaande: ‘We zijn al genoeg vertrapt.’ Voor dit familielid hoeft het allemaal niet meer, maar voor anderen wel. En we doen het niet voor ons zelf, maar voor een joodse gemeenschap, die na de oor- Gunter Demnig, de bedenker, legde drie weken geleden drie Stolpersteine in Wolvega. Hij is uitgenodigd om de eerste Archief Piet Bosma steen in Steenwijk te leggen. Een voorbeeld van de messing stenen. In Steenwijk komen er 51. Archief Wilbert Bijzitter log niet meer in Steenwijk bestaat.’ Steenwijk kende aan het einde van de 19e eeuw een relatief grote joodse gemeenschap: 200 medeburgers, maar door de crisis en oorlogsdreiging was het aantal in 1940 geslonken tot 100. Huwelijk ‘De helft overleefde het wel, dankzij onderduiking en na de oorlog keerde een aantal terug. Er werd een poging ondernomen om de joodse gemeenschap in stand te houden. Zo was er in 1947 nog een joods huwelijk in de synagoge, maar de gemeenschap was te klein. Vele Joden uit Steenwijk waaiden uit: naar de VS, Israël of elders in Nederland.’ Afgebroken De synagoge kon niet meer worden onderhouden en werd in 1953 een autogarage. Er werd een nieuwe muur om heen gebouwd en de jaren ’60 werd het afgebroken. Een gedenkplaat aan het huidige ABN AMRO-gebouw wijst op ‘de laatste synagoge van Steenwijk.’ ‘Werken is leven’ Een locatie waar zeker stenen worden gelegd, is Scholestraat 15, waar voorheen Restaurant ’t Patijntje was gevestigd. Het werd gerund door Willem Boerma (bestuurslid) en zijn vrouw Margrith, die nog al- Het bestuur voor het pand Scholestraat 15, waar de familie Slager woonde. Netty Slager had Auschwitz overleefd en keerde terug. Van links naar rechts: Klaas de Jong (voorzitter), pastoor Theo van der Sman, Thea Meijer, ds Bob Haanstra (penningmeester), Marianne van Engelen (secretaris), Ben Jurna (beheerder archief), Marion Grit en Willem Boerma, de huidige bewoner van Foto Jan Vredenburg. het pand. tijd in het pand wonen. Hier was de slagerij van de Simon en Netty Slager. Simon en zijn vrouw en vader werden op hun onderduikadres in Den Haag opgepakt en gingen met de laatste trein uit Westerbork in 1944. Netty overleefde als enige Auschwitz. ‘Ze kwam lopend uit Polen terug naar Steenwijk en startte de slagerij weer op. Ze zei: ‘Werken is leven. Als je in Auschwitz niet meer kunt werken, dan ga je de gas- kamer in.’ Ze kwam in juni 1945 terug en in nog geen maand tijd ging de slagerij weer open. Ongelooflijk, wat een wilskracht’, zegt Willem Boerma. Mezuzah Wat nog herinnert aan die tijd is de Mezuzah. Overbuurman Jan Boschma vond de originele en schonk het aan Willem Boerma, die het een plekje op de deurpost heeft gegeven. Een Mezuzah is een klein langwerpig doosje met daarin een klein stukje perkament waarop twee passages uit de Thora geschreven zijn. Al sinds Bijbelse tijden houden joodse mensen zich aan het gebod deze kleine doosjes op de rechterdeurpost te bevestigen van elke deuropening waardoor men een ruimte betreedt. Hiermee laat men zien dat men dit huis onder Gods leiding stelt. Door de Mezuzah aan te raken bij binnenkomst en het verlaten van de ruimte, wordt men herinnerd aan Gods leiding. Bewaard ‘Een bijzonder stukje geschiedenis dat bewaard is gebleven. En door het aanbrengen van de Stolpersteine hopen we nog meer te gedenken aan deze mensen die uit het Steenwijker leven zijn gerukt.’ Voor meer informatie (o.a. over adoptie): Klaas de Jong, [email protected], 0521524815, www.struikelsteen.nl Klaas de Jong, één van de initiatiefnemers bij het gedenkteken joodse Steenwijkers voor de ingang van Rams Woerthe. Hier staan de 51 namen van joodse medeburgers, die de Holocaust niet hadden overleefd. Wilbert Bijzitter
© Copyright 2024 ExpyDoc
