Februari 2014 – Europese leningen in Nederland

MONTESQUIEU
PUBLICATIE
Februari 2014
Door: Paul Sluijter, MSc - Senior Advisor
Europese leningen voor Nederlandse instellingen
...en een interview met het academisch ziekenhuis Maastricht
Eind 2013 heeft het academisch
ziekenhuis Maastricht in samenwerking met Montesquieu een
financiering van EUR 60 miljoen
verkregen van de Europese Investeringsbank (hierna: de EIB). Is
deze transactie mogelijk een bevestiging van de gegroeide focus
van de EIB op kredietverlening
binnen Nederland? In deze publicatie gaan we eerst in op de leenactiviteiten van de EIB binnen
Nederland in de afgelopen 10 jaar
om vervolgens in te zoomen op de
recente transactie met het azM.
Dit doen we in de vorm van een
interview met de heer Houben,
werkzaam als treasurer bij het
azM.
Kredietwaardigheid banken
Nederland beschikte jarenlang over
een uiterst solide bancaire sector.
Veel van de partijen binnen Europa
die voorheen ‘Triple A’ waren, zijn
Nederlandse banken: Rabobank,
Bank Nederlandse Gemeenten en de
Nederlandse
Waterschapsbank.
Aangezien de funding van de NederABN AMRO
BNG
DEUTSCHE BANK
ING
NWB
RABOBANK
S&P
A
AA+
A
A
AA+
AA-
Moody's
A2
Aaa
A2
A2
Aaa
Aa2
Fitch
A+
AAA
A+
A+
AA-
Ratings d.d. 22 janauri 2014
Tabel 1: Ratings Nederlandse banken Bron:
Bloomberg
© Copyright Montesquieu
*
Nr
Land
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Spanje
Italië
Duitsland
Frankrijk
Verenigd Koninkrijk
Polen
Portugal
Oostenrijk
Hongarije
Griekenland
Tsjechië
België
Zweden
Nederland
Finland
Roemenië
Ierland
Slovenië
Slowakije
Denemarken
Kroatië
Bulgarije
Cyprus
Letland
Litouwen
Estland
Luxemburg
Malta
Totaal
Verstrekt krediet (x
€ 1 mln.)
85.479
75.406
69.247
49.868
43.386
36.764
19.938
14.574
13.559
13.279
11.942
11.805
11.055
10.742
8.649
6.668
5.255
4.112
3.868
3.718
3.186
2.586
2.135
1.740
1.614
1.578
1.511
343
514.004
(x € 1 mld.) *
Verhouding
krediet / BBP
1.020
1.559
2.736
2.067
1.893
389
165
315
98
183
148
384
421
603
196
142
166
35
73
249
44
41
16
23
35
18
45
7
13.070
83,8
48,4
25,3
24,1
22,9
94,6
120,6
46,3
138,5
72,6
80,5
30,7
26,3
17,8
44,2
47,1
31,7
117,6
53,1
14,9
72,3
63,0
130,1
74,4
46,5
85,3
33,3
48,1
39,3
BBP
%
16,6%
14,7%
13,5%
9,7%
8,4%
7,2%
3,9%
2,8%
2,6%
2,6%
2,3%
2,3%
2,2%
2,1%
1,7%
1,3%
1,0%
0,8%
0,8%
0,7%
0,6%
0,5%
0,4%
0,3%
0,3%
0,3%
0,3%
0,1%
100%
Bruto binnenlands product (bbp) tegen marktprijzen in 2012
Tabel 2: Kredieten verstrekt door de EIB binnen Europa 2004 - 2013.
landse banken daardoor goed geborgd was en vanwege de ruime
beschikbaarheid van kapitaal binnen Nederland, ontbrak de noodzaak bij de EIB om extra aandacht te
geven aan Nederland. Recent echter
hebben al deze banken de hoogst
mogelijke rating verloren (zie tabel
1) na de downgrade van de rating
van de Nederlandse Staat door het
ratingsbureau S&P. Dit zal naar verwachting gevolgen hebben voor de
funding-kosten van deze banken.
Bron: website EIB
Daarnaast speelt nieuwe regelgeving (Basel 3) een rol waardoor
banken minder (zeer) langlopende
leningen kunnen verstrekken. Thans
KIJK REGELMATIG
OP ONZE
WEBSITE VOOR
MEER NIEUWS
1
PUBLICATIE
Januari 2014
EIB kredieten binnen Nederland naar sector
2004 - 2013
Banken
Energie
Transport
Zorg
729
Waterinstallaties
Industrie
Onderwijs
Telecom
Afvalverwerking
Dienstensector
€0
€ 500
€ 1.000 € 1.500 € 2.000 € 2.500 € 3.000 € 3.500
(x € 1 mln.)
Tabel 3: Sectorverdeling verstrekte kredieten door de EIB binnen Nederland. Bron: website EIB
lijkt er dus meer dan in het verleden
een rol weggelegd voor EIB krediet
binnen Nederland.
EIB krediet binnen Europa
De EIB publiceert op haar website
een lijst met projecten die zij de
afgelopen jaren gefinancierd heeft.
Hieruit blijkt dat in de afgelopen 10
jaar, in de periode 2004 – 2013,
binnen Europa 5.155 projectfinancieringen zijn verstrekt voor een
totaalbedrag van € 514 miljard.
Hiervan zijn 97 (ofwel 1,9%) leningen verstrekt binnen Nederland
voor een totaalbedrag van € 10,7
miljard (ofwel 2,1%). Nederland
neemt hiermee de 14e plek in na
Belgie en Zweden (zie tabel 2).
Wanneer het verstrekte krediet
wordt gerelateerd aan de omvang
van de economie (BBP) blijkt dat
Nederland samen met Denemarken
van alle landen het minst aan EIB
krediet heeft ontvangen.
© Copyright Montesquieu
EIB krediet in Nederland
Interessant is verder welke sectoren
de middelen toekomen die de EIB
aan Nederland ter beschikking stelt.
Het blijkt dat drie sectoren driekwart van het financierings-volume
aantrekt: financiele instellingen
(28,5%), energie (24,1%) en
transport (23,0%). De zorgsector
komt pas op de vierde plek met een
volume van € 729 miljoen (6,8%).
EIB leent aan banken
Opvallend is de koppositie van financiele instellingen als afnemer van
EIB kredieten. Hierbij dient evenwel
opgemerkt te worden dat nagenoeg
alle verstrekte kredieten geoormerkt
blijken te zijn voor het stimuleren
van kredietverlening aan kleine en
middelgrote ondernemingen (een
van de speerpunten van het beleid
van de EIB). Het lijkt dus niet zo te
zijn dat de EIB in de eerste plaats
zelf financiering verstrekt aan bij-
voorbeeld een ziekenhuis en daarnaast via een bank dat indirect nog
eens gebeurd. Dat zou immers geen
efficiente risicoverdeling van krediet zijn.
Verder blijkt dat ook in andere landen binnen Europa gemiddeld een
kwart van het kredietvolume toegewezen door de EIB naar financiele
instellingen
gaat. In Nederland
heeft Rabobank vooralsnog het
grootste volume aan financiering
verkregen (€ 1,2 miljard) in de afgelopen vijf jaren, gevolg door ING
(€ 780 miljoen) en ABN AMRO
(€ 300 miljoen).
Conclusie
Nederland lijkt relatief minder ervaring te hebben met Europese leningen ten opzichte van andere Europese landen. Dit terwijl de behoefte
hiertoe de afgelopen jaren gegroeid
lijkt te zijn. Derhalve zou er de komende jaren meer kapitaal naar
Nederland kunnen vloeien waarmee
De voornaamste criteria voor een project
om in aanmerking te komen voor een
lening van de EIB zijn:
∎
Het project dient in economisch,
financieel en technisch opzicht
robuust te zijn.
∎
De totale investering dient een
minimale omvang te hebben van 100
tot 200 miljoen Euro (EIB financiert
maximaal 50% hiervan).
∎
Het project heeft een (semi-)publiek
karakter.
∎
De financiering mag geen
herfinanciering betreffen.
∎
Het project is omkaderd qua
doorlooptijd en omvang.
∎
Idealiter kunnen de
maatschappelijke voordelen
economisch gekwantificeerd worden.
2
PUBLICATIE
Januari 2014
de EIB invulling geeft aan haar beleidsdoelstellingen. Dit is gunstig
voor de realisatie van grote projecten in de publieke en semipublieke sector welke inpasbaar zijn binnen de speerpunten van de EIB, te
weten: stimuleren van het MKB,
duurzaamheid,
innovatie,
(duurzame) energie, infrastructuur
en (duurzame) gebiedsontwikkeling.
Interview met de heer
Houben, treasurer bij het
academisch ziekenhuis
Maastricht
Eind 2013 heeft het azM een Europese lening bij de EIB aangetrokken
ter financiering van de geplande
nieuwbouw aan de Verheylaan. Een
ander deel van de benodigde financiering zal door BNG en huisbank
ING worden verstrekt.
Het azM is in contact gekomen met
de Europese Investeringsbank met
als resultaat dat het als een van de
eerste ziekenhuizen in Nederland
een aantrekkelijke lening heeft
kunnen aantrekken. Hoe hebben
jullie het traject met de EIB ervaren?
“Parallel aan een traject met ING en
BNG bank hebben we een intensief
traject met de EIB doorlopen. De
gesprekken met de EIB verliepen
prettig en professioneel. De EIB
werkt met gestandaardiseerde contracten met bepaalde specifieke
voorwaarden. Enerzijds is dat prettig, anderzijds is er daardoor op
sommige punten minder ruimte
voor onderhandeling. De EIB heeft
een uitvoerig due diligence onder-
© Copyright Montesquieu
zoek uitgevoerd waarbij ook professionals uit niet-financiele disciplines
meekeken om onze investeringsplannen te beoordelen. Qua pricing
bleken zij ons mooie tarieven te kunnen bieden waarbij een winstoogmerk geen rol speelt. Er is enkel
sprake van een geringe opslag om de
interne kosten te dekken bovenop de
inleenkosten van de bank zelf.”
Hoe hebben jullie anderzijds het
eveneens afgesloten traject met
ING en BNG bank ervaren?
“Het traject heeft uiteindelijk een
stuk langer geduurd dan vooraf gedacht. Waar de vorige keer nog weinig aandacht werd geschonken aan
de kleine lettertjes, ging het daar nu
soms bijna alleen nog maar over. Het
is natuurlijk voor een belangrijk deel
te verklaren door de financiele crisis,
toezicht op de banken en nieuwe
regelgeving voor de banken, zoals
Basel III. Dit vertaalt zich dan ook
terug naar de klant. Verder was de
kredietdocumentatie deze keer veel
uitgebreider. Gelukkig heb ik hierbij
goede juridische en financieeltechnische ondersteuning gekregen.
Bij het tot stand komen van de documentatie bestond wel ruimte voor
onderhandeling maar enkel op basis
van een sterke argumentatie. Verder
viel op dat waar een aantal jaren
geleden het tarief het belangrijkste
was in de onderhandelingen, nu ook
de voorwaarden net zo belangrijk
zijn geworden. Aan het eind van de
rit hebben we voor de komende jaren een passende financiering kunnen afspreken met onze huisbank
ING en de Bank Nederlandse Gemeenten.”
Waarom, denk je, is het jullie ge-
lukt om een lening te kunnen verkrijgen van de EIB? Zij verstrekken
immers niet zomaar een lening.
“Het kennismakingsgesprek met de
EIB gaf al het nodige vertrouwen.
Het feit dat een ander UMC ons al
voor was gegaan heeft hierbij vermoedelijk ook wel geholpen”.
Montesquieu heeft in 2012 ook het
Academisch Medisch Centrum in Amsterdam geadviseerd bij het verkrijgen van EIB financiering.
”Los van de harde eisen waaraan
een investeringsproject dient te voldoen om in aanmerking te kunnen
komen voor EIB financiering, zoals
bijvoorbeeld de omvang van de investering(en) en in hoeverre het
project tegemoet komt aan de beleidsdoelstellingen van de bank,
hebben wij een solide business case.
Zonder een haalbare casus, had de
EIB zeer waarschijnlijk niet meegedaan. In dat opzicht gedraagt zij zich
als een reguliere bank.”
Zijn jullie nog tegen verrassingen
opgelopen in het gehele traject en
hoe zijn jullie hiermee omgegaan?
“Wat mij betreft hebben zich in het
EIB traject weinig grote verrassingen voorgedaan. Voor een groot
deel waren wij al op de hoogte gesteld van wat er op ons af zou komen. Bij het traject met de commerciele banken hebben diverse nieuwe
zaken gespeeld die in het verleden
geen onderwerp van discussie waren. Met name de rol van de zorgverzekeraar(s), de bevoorschotting
en de zekerheden zijn veel explicieter punt van onderhandeling geweest. Al met al merk ik dat er veel
veranderd is. Je zou kunnen zeggen
dat er sprake is van een exponenti-
3
PUBLICATIE
Januari 2014
ele beweging in de intensiteit van
het financieringstraject. In 2005 belde mijn voorganger nog met de bank
en een dag later stond het geld al op
onze rekening. Bij wijze van spreken
konden we “voor de zekerheid” een
paar miljoen extra krijgen. In 2009
was de financieringsdocumentatie
voor een additionele financiering en
het opnieuw aanbesteden van het
huisbankierschap enkele pagina’s. In
2012 bij een navolgende financiering
was dat al gegroeid tot circa 30 pagina’s. De huidige financieringsdocumentatie van de banken en de EIB is
vele malen uitgebreider.”
In hoeverre hebben jullie nog gekeken naar alternatieve financieringsvormen en wat waren voor
jullie hierbij de voornaamste overwegingen?
“We hebben inderdaad ook alternatieven bekeken. Je komt echter al
snel tot de conclusie dat er nog maar
weinig partijen in de markt zijn voor
grote ziekenhuisfinancieringen. En
dan hebben wij nog als voordeel dat
een UMC een aparte status geniet.
Zeker als je, zoals wij, liever niet het
huisbankierschap gaat verdelen over
meerdere partijen, blijven er maar
een of twee banken over in Nederland. Qua alternatieven vielen buitenlandse banken al snel af omdat zij
het lastig vinden om de Nederlandse
zorgsector en de regelgeving te
doorgronden. Daarnaast beschikken
we niet over een creditrating waar
buitenlandse partijen dan naar vragen.”
“Al met al hebben we denk ik een
echt serieus alternatief overwogen in
de vorm van een Schuldschein. Dat
traject hebben we uitgebreid ver-
© Copyright Montesquieu
kend, maar uiteindelijk toch niet
doorgezet. De voornaamste reden
was dat reguliere bancaire financiering voor ons beschikbaar was en
per saldo het meest aantrekkelijk
bleek ten opzichte van alternatieve
financieringen.”
Hoe kijk je aan tegen de (bancaire)
financiering van het ziekenhuis in
de toekomst?
“Bij het aantrekken van nieuwe financiering zal dit heel goed afgestemd dienen te worden met de bestaande financiers. Nog meer dan in
het verleden. Een goed voorbeeld
hiervan is de verdeling van de zekerheden. Verder zal een ziekenhuis een
groter deel van haar investeringen
met eigen middelen dienen te bekostigen en minder met leningen. En het
feit dat er momenteel maar een paar
partijen bereid zijn om grote financieringen te verstrekken zal voorlopig nog wel even zo blijven. Ik zie
hierbij wel een rol weggelegd voor
fondsen die zich richten op leningen
aan ziekenhuizen. Maar die initiatieven zijn vooralsnog dun gezaaid.”
Welke
tip
zou
je
andere
(academische) ziekenhuizen geven
die eveneens overwegen om financiering aan te trekken bij de EIB?
“Orienteer jezelf eerst goed en ga
dan in gesprek met de EIB. Als je ze
over de streep wilt trekken is het
van belang om de eigen organisatie
te ‘verkopen’ en te laten zien waarom het project waarvoor financiering benodigd is, belangrijk en interessant is en waarom het past binnen de criteria van de bank. Een gedegen business case is uiteraard van
belang en voor sommige, meer com-
plexe vraagstukken rondom de financiering kun je gebruik maken
van de expertise van financieel en
juridische adviseurs met ervaring
met dergelijke trajecten. In de communicatie kan er bilateraal met de
EIB gecommuniceerd worden zodat
je een relatie kunt opbouwen. “
Tot slot, hoe heb je de samenwerking met Montesquieu ervaren?
“De samenwerking met Montesquieu is niet nieuw, aangezien zij het
azM al ruim 5 jaar ondersteunen op
diverse finance gebieden. Ook in dit
traject verliep de samenwerking
uitstekend en kon het azM vertrouwen op de expertise van Montesquieu. Zij hebben heel goed zicht op
welke financiers er ‘in de markt’
zijn, kunnen goed marktconformiteit (bijv. van tarieven) toetsen en
zijn op de hoogte van de voorwaarden en eisen die financiers tegenwoordig hebben. Ik ervaar Montesquieu overigens niet alleen als
adviseur, maar ook als sparringpartner en dat werkt bijzonder prettig.”
Over de auteur:
Paul Sluijter is Senior Advisor bij
Montesquieu. Paul is te bereiken via
onderstaand telefoonnummer of via
[email protected]
MONTESQUIEU
Bezoekadres:
Buitenplaats Vaeshartelt
Weert 11
6222 PG Maastricht
Postadres:
Postbus 414
6200 AK Maastricht
Tel: 043 - 325 50 50
[email protected]
www.Montesquieu.nl
4

Download Report