BTW-Handboek.2013.book Page xi Friday, January 17, 2014 2:40 PM xi Inhoudstafel Een woord van dank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i Een monument. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii Lijst geraadpleegde tijdschriften. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vii DEEL I Situering en toepassingsgebied van de btw HOOFDSTUK I Btw: de Europese achtergrond van de btw . . . . . . . 3 HOOFDSTUK II Toepassingsgebied. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Handelingen in België gesteld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Invoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Intracommunautaire verwervingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 13 17 18 HOOFDSTUK III 19 Zijn illegale handelingen belastbaar?. . . . . . . . . . . . DEEL II Europeesrechtelijke aspecten HOOFDSTUK I De ontwikkeling van het regelgevend kader . . . . . . 27 HOOFDSTUK II Overgangsmaatregelen en bijzondere afwijkingen . . § 1. Tijdelijke uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Afwijkende maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 32 45 HOOFDSTUK III Diverse bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bijzondere aanzetten tot verdere ontwikkeling van het btw-stelsel § 2. Btw-Comité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Omrekeningskoers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Het verbod om andere omzetbelastingen dan de BTW in te voeren 56 56 58 61 61 HOOFDSTUK IV § 1. § 2. De verhouding tussen het nationaal recht en de Europese richtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doorwerking van Europees recht in nationaal recht . . . . . . . . . . Uitlegging van het Europees recht door het Hof van Justitie . . . . 68 70 76 DEEL III Algemene rechtsbeginselen inzake btw HOOFDSTUK I Het gelijkheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 HOOFDSTUK II Het evenredigheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 larcier BTW-Handboek.2013.book Page xii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xii INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK III § 1. § 2. § 3. Het rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel en de afweging met het legaliteitsbeginsel . . . . . . . . . . Het rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel in de Belgische fiscale rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het rechtszekerheids- en vertrouwensbeginsel in de rechtspraak van het Hof van Justitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het beginsel van de minimale voorzienbaarheid . . . . . . . . . . . . . 92 92 94 97 HOOFDSTUK IV Het neutraliteitsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 HOOFDSTUK V Non bis in idem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 HOOFDSTUK VI Het verbod van misbruik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Het misbruikbegrip in de rechtspraak van het Hof van Justitie . . § 2. Het misbruikbegrip in het Belgisch intern recht . . . . . . . . . . . . . . 106 107 113 DEEL IV De belastingplichtige HOOFDSTUK I Algemene definitie van de belastingplichtige . . . . . . § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Algemene kenmerken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bijzondere bemerkingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Door de administratie voorziene uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . 117 117 119 163 170 HOOFDSTUK II De Btw-Eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Vereisten voor een Btw-Eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De oprichting/stopzetting van een Btw-Eenheid . . . . . . . . . . . . . . § 4. Werking van de Btw-Eenheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 172 175 183 188 HOOFDSTUK III Overheden en publiekrechtelijke lichamen . . . . . . . § 1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Niet-belastingplicht voor overheden en publiekrechtelijke lichamen handelend als overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Belastingplicht wanneer de niet-belastingplicht tot een concurrentieverstoring van enige betekenis zou leiden . . . . . . . . . § 4. Belastingplicht voor opgelijste activiteiten die niet van onbeduidende omvang zijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Niet-belastingplicht voor vrijgestelde handelingen . . . . . . . . . . . . § 6. Btw-identificatienummer voor overheden en publiekrechtelijke lichamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Bijzonder geval: intercommunales en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 192 HOOFDSTUK IV Tussenpersonen in het handelsverkeer. . . . . . . . . . . § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . larcier 194 199 201 202 202 203 208 208 BTW-Handboek.2013.book Page xiii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xiii INHOUDSTAFEL § 2. § 3. Wie is tussenpersoon? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe wordt een handeling van een tussenpersoon gekwalificeerd? 211 218 DEEL V Leveringen en diensten Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 HOOFDSTUK I Gezamenlijke kenmerken van leveringen en diensten § 1. Leveringen en diensten zijn feiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Handelingen onder bezwarende titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 227 228 HOOFDSTUK II Het begrip levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemene omschrijving van het begrip levering . . . . . . . . . . . . . . § 2. Plaats van de levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Tijdstip van de levering (“belastbaar feit”) . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Opeisbaarheid van de btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Afwijkende bepalingen op grond van artikel 395 Btw-Richtlijn. . 234 234 260 268 272 274 HOOFDSTUK III De diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemene omschrijving van de dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Ontleding van het begrip diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Met diensten gelijkgestelde handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Plaats van de dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Tijdstip van de dienst (“belastbaar feit”) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Opeisbaarheid van de btw over diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276 276 279 298 311 358 360 HOOFDSTUK IV § 1. § 2. § 3. Overdracht van een algemeenheid van goederen of een bedrijfsafdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene bespreking en vergelijking met de Btw-Richtlijn . . . . . Ontleding van artikel 11 Wbtw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassing van artikel 11 Wbtw op forfaitaire belastingplichtigen 362 362 365 382 DEEL VI Intracommunautaire handelingen, invoer en uitvoer HOOFDSTUK I Intracommunautaire handelingen . . . . . . . . . . . . . . § 1. Situering – overgangsstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Intracommunautaire leveringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Intracommunautaire verwervingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Overbrengingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Ketentransacties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385 385 387 407 421 427 HOOFDSTUK II Invoer en uitvoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Invoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Uitvoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434 434 451 larcier BTW-Handboek.2013.book Page xiv Friday, January 17, 2014 2:40 PM xiv INHOUDSTAFEL DEEL VII De maatstaf van heffing van leveringen en diensten HOOFDSTUK I § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. § 8. § 9. § 10. § 11. § 12. § 13. § 14. Algemeen beginsel: de maatstaf van heffing is datgene wat men als tegenprestatie van de levering of dienst ontvangt of moet ontvangen van de medecontractant of van een derde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verkoop goederen die maar gedeeltelijk in het bedrijfsvermogen zijn opgenomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Interesten wegens laattijdige betaling of uitstel van betaling – Schadeloosstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fooien van kelners. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Makelaar in onroerende goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De ‘gastvrouw’ bij demonstraties van schoonheidsproducten . . . Bijdragen aan verenigingen ter bevordering van de belangen van de bedrijfssector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lidgelden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kredietkaarten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koop op kosteloos krediet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De straatmuzikant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kansspelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Deviezentransacties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Postorderbedrijven; gratis levering bij aanbreng van een nieuwe klant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maaltijden in bedrijfskantine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466 468 468 470 471 471 473 473 474 475 475 477 478 478 479 HOOFDSTUK II Wettelijke precisering van de definitie van maatstaf van heffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Subsidies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijkomende kosten bij een levering of dienst . . . . . . . . . . . . . . . . 480 480 481 HOOFDSTUK III Wettelijke uitsluitingen uit de maatstaf van heffing . § 1. Disconto’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Kortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Interesten wegens laattijdige betaling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Kosten van verpakkingsmiddelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Voorschotten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. De btw zelf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 483 483 484 490 490 492 493 HOOFDSTUK IV Commissionairs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494 HOOFDSTUK V Reisbureaus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495 § 1. § 2. HOOFDSTUK VI § 1. § 2. Maatstaf van heffing indien er geen tegenprestatie is of deze niet in geld is uitgedrukt . . . . . . . . . . . . . . . Gebouwen en werk in onroerende staat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Levering of diensten op vordering van de overheid – onteigeningen larcier 496 496 496 BTW-Handboek.2013.book Page xv Friday, January 17, 2014 2:40 PM xv INHOUDSTAFEL § 3. § 4. Ruil of tegenprestatie die niet uitsluitend uit een geldsom bestaat Onttrekkingen van leveringen en diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496 501 HOOFDSTUK VII Minimummaatstaf van heffing . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Minimummaatstaf van heffing voor voertuigen . . . . . . . . . . . . . . § 2. Minimummaatstaf van heffing: uitgaven gedaan voor de verrichte dienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Algemene minimummaatstaf van heffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503 503 HOOFDSTUK VIII 507 Prijs in een vreemde munteenheid uitgedrukt . . . . . 503 504 DEEL VIII Tarieven HOOFDSTUK I Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 HOOFDSTUK II Criteria voor het toepassen van verlaagde tarieven . § 1. Verlaagd tarief van 6% – begrip levensmiddelen . . . . . . . . . . . . . § 2. Verlaagd tarief – draagwijdte – lijkbezorgers – complexe dienst . § 3. Verlaagd tarief – gas en elektriciteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Verlaagd tarief – sociale instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514 515 515 516 517 HOOFDSTUK III Toepasselijk tarief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 518 HOOFDSTUK IV Samengestelde diensten en leveringen . . . . . . . . . . . § 1. Stacaravans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Verpakken van balen stro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Uitbater van een feestzaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Manege – verhuring van paardenstallen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Paardensperma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Landbouwdiensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Parking & vervoer naar luchthaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Parking pretpark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 9. Verpakkingsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 519 521 522 522 522 523 523 523 524 524 HOOFDSTUK V Bewijslast van het toepasselijk btw-tarief . . . . . . . . 525 HOOFDSTUK VI Levering dan wel dienst. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 HOOFDSTUK VII Casuïstiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Forfaitaire uitsplitsing voor meeneemmaaltijden en verbruik ter plaatse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Thermofysische afslankmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Btw-tarief i.v.m. verbruik ter plaatse van dranken . . . . . . . . . . . . § 4. Invoer verzamelobjecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Verzamelobjecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Dagbladen en tijdschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Borstvoedingscompressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 larcier 529 529 529 530 530 530 531 BTW-Handboek.2013.book Page xvi Friday, January 17, 2014 2:40 PM xvi § 8. § 9. § 10. § 11. § 12. § 13. § 14. § 15. § 16. § 17. § 18. § 19. INHOUDSTAFEL Wegeninfrastructuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rioolwaterzuivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drinkwatervoorziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geneesmiddelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reclamebijlagen in brochures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kunstvoorwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Autovoertuig gehandicapte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oxygenator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sauna- en badinrichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terbeschikkingstelling vlieginstallaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tolgelden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Peepshows . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK VIII Vertrouwensbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 532 532 532 533 533 534 534 535 536 536 536 538 DEEL IX Doorrekening van kosten HOOFDSTUK I Algemeen overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Belang van het “bundelen” van handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De onderscheiden partijen die bij een handeling zijn betrokken . . § 3. Basisonderscheid bij doorrekenen van kosten: “als dusdanig” of in het kader van een levering of dienst? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 541 542 HOOFDSTUK II Doorrekening “als dusdanig” . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe: de commissionairfictie – btw-behandeling van onderliggende handeling toepassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De commissionairfictie in Europees perspectief – Te ruime toepassing in België? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Einde van de doorrekening “als dusdanig” bij het bereiken van de consument van de kosten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Zin en onzin van de Belgische commissionairfictie. . . . . . . . . . . . 544 553 554 HOOFDSTUK III 556 Voorschotten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK IV Doorrekening in het kader van een levering of dienst § 1. Algemene principes omtrent het bundelen van prestaties . . . . . . . § 2. Met welke elementen moet worden rekening gehouden om te bepalen of er moet worden gebundeld of niet?. . . . . . . . . . . . . . . § 3. Gevolgen van het bundelen van prestaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Toepassing op de Belgische Btw-Eenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543 544 547 558 558 562 568 569 HOOFDSTUK V § 1. Elementen die uit kracht van wet dezelfde behandeling volgen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kosten van transport, commissies en verzekeringen. . . . . . . . . . . larcier 572 572 BTW-Handboek.2013.book Page xvii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xvii INHOUDSTAFEL § 2. § 3. Belastingen, rechten en heffingen verschuldigd in hoofde van de leverancier of dienstverrichter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere gevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573 573 HOOFDSTUK VI § 1. § 2. § 3. § 4. Impact van het onderscheid tussen doorrekening als dusdanig en gebundelde doorrekening. . . . . . . . . . . Op de plaats van de handeling en de schuldenaar van de btw . . . Op vrijstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Op het recht op btw-aftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Op de btw-tarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575 575 575 576 580 HOOFDSTUK VII § 1. § 2. Vooruitfacturaties en niet-kwalificeerbare handelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vooruitfacturaties maken btw niet langer opeisbaar… . . . . . . . . …Vooruitbetalingen wel maar enkel indien levering of dienst nauwkeurig zijn omschreven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582 582 582 DEEL X Diverse vrijstellingen met behoud van het recht op aftrek van de btw HOOFDSTUK I Algemene beschouwingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587 HOOFDSTUK II Overzicht vrijstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Douaneregelingen (art. 39, § 2 en art. 40, § 2 Wbtw) . . . . . . . . . § 2. Btw-entrepot (art. 39quater Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Vrijstellingen in het kader van internationaal vervoer en daarmee samenhangende diensten (art. 41 Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Vrijstellingen voor schepen en vliegtuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Vrijstellingen voor met uitvoer gelijkgestelde handelingen en andere bijzondere vrijstellingen (art. 42, § 3 Wbtw) . . . . . . . . . . § 6. Vrijstelling voor parels en edelstenen (art. 42, § 4 Wbtw) . . . . . . § 7. Bijzondere vrijstelling voor beleggingsgoud (art. 44bis Wbtw). . . § 8. Administratieve vrijstellingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589 589 589 591 595 599 601 602 606 DEEL XI Vrijgestelde personen en handelingen HOOFDSTUK I Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611 HOOFDSTUK II Vrijstellingen zonder recht op aftrek (art. 44 Wbtw) § 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Diensten vrijgesteld wegens de hoedanigheid van de dienstverrichter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 615 615 615 larcier 632 BTW-Handboek.2013.book Page xviii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xviii § 4. § 5. INHOUDSTAFEL Sociale en culturele vrijstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overige vrijstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647 719 HOOFDSTUK III Bijzondere vrijstelling voor beleggingsgoud. . . . . . . § 1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Aftrekregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Optie voor belastingheffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Bijzondere verplichtingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 768 768 770 772 773 HOOFDSTUK IV Vrijstellingen bij wijze van afwijkende maatregel . . § 1. Begraafplaatsen voor oorlogsslachtoffers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Levering en invoer van parels en edelstenen. . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Dag- en weekbladen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Verhuur van cafémeubilair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. T.E.E.-toeslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775 775 775 776 776 776 DEEL XII Aftrek van voorbelasting HOOFDSTUK I Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 779 HOOFDSTUK II Overzicht van de toepasselijke wettelijke bepalingen § 1. Europese wettelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Belgische wettelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 780 780 781 HOOFDSTUK III 782 Het functioneren van het recht op aftrek. . . . . . . . . HOOFDSTUK IV § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. De materiële voorwaarden – over het “hebben” van recht op aftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koppeling van btw-aftrek aan belastingplicht . . . . . . . . . . . . . . . Het bestemmingsprincipe inzake btw – Het koppelen van “input” aan (vermoedelijke) output . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Btw-aftrek en privégebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Enkel wettelijk “verschuldigde” btw is aftrekbaar . . . . . . . . . . . . Specifieke aftrekbeperkingen en -uitsluitingen . . . . . . . . . . . . . . . Recht op aftrek voor illegale handelingen? . . . . . . . . . . . . . . . . . 784 785 796 848 870 878 912 HOOFDSTUK V De formele voorwaarden – over het kunnen uitoefenen van het recht op aftrek . . . . . . . . . . . . . . De vereiste van een conforme (originele) factuur . . . . . . . . . . . . . Ontstaan van het recht op btw-aftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overmacht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Termijn voor de uitoefening van het recht op btw-aftrek. . . . . . . 913 914 939 939 941 HOOFDSTUK VI Uitoefening van het recht op aftrek . . . . . . . . . . . . . § 1. Principe van onmiddellijke, volledige en globale btw-aftrek. . . . . § 2. Globale btw-aftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 949 949 950 § 1. § 2. § 3. § 4. larcier BTW-Handboek.2013.book Page xix Friday, January 17, 2014 2:40 PM xix INHOUDSTAFEL § 3. § 4. § 5. Bewijsvoering en effectieve uitoefening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rapportering in de btw-aangifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorafgaande registratie noodzakelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 950 951 951 HOOFDSTUK VII Bijzondere situaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Recht op aftrek en rechtstreekse werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Btw-aftrek en fraude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Btw-aftrek en misbruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Aftrek bij vestiging van zakelijke rechten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Aftrek in het kader van een overdracht van een algemeenheid of bedrijfsafdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Btw-aftrek door buitenlandse belastingplichtigen . . . . . . . . . . . . § 7. Aftrek door een Btw-Eenheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953 953 955 969 974 HOOFDSTUK VIII Herziening van de aftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Herziening van de aftrek van btw op andere goederen dan bedrijfsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Modaliteiten van de herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Herziening van de aftrek van btw met betrekking tot bedrijfsmiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Modaliteiten van de herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Bijzondere herziening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993 HOOFDSTUK IX De gemengde belastingplichtige. . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Wie is een gemengde belastingplichtige? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Aftrek van btw door de gemengde belastingplichtige volgens een algemeen verhoudingsgetal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aftrek volgens de regel van het werkelijk gebruik . . . . . . . . . . . . § 4. Algemene herziening van de aftrek van btw ingeval men een gemengde belastingplichtige is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Herziening van de aftrek naar aanleiding van een overdracht vrijgesteld van btw krachtens artikel 11Wbtw . . . . . . . . . . . . . . . 977 981 991 996 1000 1000 1023 1024 1026 1027 1032 1043 1050 1056 DEEL XIII Teruggaaf van BTW Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1071 HOOFDSTUK I Teruggaaf op basis van artikel 76, § 1 Wbtw . . . . . § 1. Europeesrechtelijke beginselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Belgische regeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1072 1072 1073 HOOFDSTUK II Teruggaaf op basis van artikel 76, § 2 Wbtw . . . . . 1078 § 1. Teruggaaf aan toevallige oprichters van gebouwen . . . . . . . . . . . 1078 § 2. Teruggaaf met betrekking tot intracommunautaire leveringen van nieuwe vervoermiddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1078 larcier BTW-Handboek.2013.book Page xx Friday, January 17, 2014 2:40 PM xx § 3. § 4. INHOUDSTAFEL Teruggaaf aan belastingplichtige gevestigd in een andere lidstaat dan de lidstaat van teruggaaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teruggaaf aan belastingplichtige gevestigd buiten de EU . . . . . . . 1078 1083 HOOFDSTUK III § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. Teruggaaf op basis van artikel 77, § 1, § 1bis en artikel 77bis Wbtw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teruggaaf overeenkomstig artikel 77, § 1 Wbtw . . . . . . . . . . . . . Teruggaaf overeenkomstig artikel 77, § 1bis Wbtw en artikel 77bis Wbtw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechthebbende op teruggaaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ontstaan van het recht op teruggaaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Na te leven formaliteiten met het oog op de uitoefening van het recht op teruggaaf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1085 1085 1091 1093 1093 1099 HOOFDSTUK IV Teruggaaf op basis van artikel 77, § 2 Wbtw . . . . . 1103 HOOFDSTUK V Bijzondere geval van teruggaaf . . . . . . . . . . . . . . . . 1105 HOOFDSTUK VI Toepassing van artikel 334 van de Programmawet van 27 december 2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1106 DEEL XIV Bijzondere regelingen Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1111 HOOFDSTUK I De forfaitaire grondslagen van aanslag . . . . . . . . . . § 1. Forfaitaire grondslagen van aanslag: draagwijdte en aard . . . . . . § 2. Procedure voor het vaststellen van de forfaitaire grondslagen van aanslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Werking van het forfait . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Overgang van de forfaitaire naar de normale regeling . . . . . . . . . § 5. Overgang van de normale naar de forfaitaire regeling . . . . . . . . . § 6. Overdracht van een handelsfonds door of aan een belastingplichtige onderworpen aan de forfaitaire regeling . . . . . § 7. Verplichtingen van aan de forfaitaire regeling onderworpen belastingplichtigen (art. 12-14 KB nr. 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1113 1113 HOOFDSTUK II Belastingvrijstelling voor kleine ondernemingen . . . § 1. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. In aanmerking te nemen omzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Aanvang werkzaamheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Optie/onderworpenheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Verplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Overgang naar gewone regeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Overgang van belaste activiteit naar vrijstellingsregeling . . . . . . . 1127 1128 1129 1131 1131 1132 1133 1134 larcier 1119 1121 1122 1123 1123 1124 BTW-Handboek.2013.book Page xxi Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxi INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK III De landbouwregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Handelingen waarvoor de landbouwregeling geldt . . . . . . . . . . . § 2. Handelingen die van de landbouwregeling zijn uitgesloten (KB nr. 22 art. 2, § 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Verplichtingen op het stuk van de facturering . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Personen welke slechts gedeeltelijk aan de landbouwregeling zijn onderworpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Overgang naar een andere regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1136 1143 1145 1145 1150 1151 HOOFDSTUK IV Bijzondere regeling in verband met gebruikte goederen, kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingsmodaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bewijsregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Openbare verkopen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1154 1154 1155 1160 1164 HOOFDSTUK V Bijzondere regeling voor reisbureaus . . . . . . . . . . . . § 1. Toepassingsgebied van de bijzondere regeling . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Belgische regeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Plaats van de dienst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De aftrekregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. Maatstaf van heffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Tarief. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1166 1167 1175 1180 1181 1182 1184 § 1. § 2. § 3. § 4. DEEL XV Maatregelen voor de voldoening van de btw Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1187 HOOFDSTUK I De identificatie voor de toepassing van de btw . . . . § 1. Aangifte van aanvang, wijziging of stopzetting van werkzaamheid § 2. Andere voorafgaande verklaringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De toekenning van een BE-btw-identificatienummer . . . . . . . . . . 1189 1189 1191 1193 HOOFDSTUK II De formele verplichtingen van de btw-belastingplichtige – de factureringsplicht . . . . . Rol van de factuur in het btw-stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De factuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De bewaring van facturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere op te maken stukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bijzondere gevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitreiking van ontvangstbewijzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1196 1196 1197 1214 1215 1219 1220 HOOFDSTUK III De btw-boekhouding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1222 1222 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. larcier BTW-Handboek.2013.book Page xxii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxii § 2. INHOUDSTAFEL Elementen die voorkomen in de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . 1223 HOOFDSTUK IV De aangifteverplichtingen inzake de btw . . . . . . . . . § 1. De periodieke btw-aangifte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De jaarlijkse lijst van de btw-belastingplichtige afnemers. . . . . . . § 3. De opgave van de intracommunautaire handelingen . . . . . . . . . . § 4. De bijzondere aangifte bij levering nieuw gebouw . . . . . . . . . . . . § 5. De bijzondere aangifte voor niet in de gemeenschap gevestigde belastingplichtigen die in de gemeenschap aan elektronische handel doen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Intrastat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Niet tot indiening van periodieke aangiften gehouden belastingplichtigen – De bijzondere btw-aangifte . . . . . . . . . . . . . 1228 1228 1238 1240 1248 HOOFDSTUK V Buitenlandse belastingplichtigen . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Onderscheid tussen verplichte identificatie, ontslag en ontheffing van identificatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Identificatie met of zonder aanduiding van aansprakelijke vertegenwoordiger of vooraf erkend persoon. . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Regeling indien buitenlandse belastingplichtige niet is geïdentificeerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1255 1255 1248 1248 1250 1255 1257 1260 HOOFDSTUK VI § 1. § 2. § 3. De betaling van de verschuldigde btw en de btw-rekening-courant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Overzicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De btw-rekening-courant. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Opnulzetting van de rekening-courant – Bijzondere rekening . . . HOOFDSTUK VII Bijzondere regels voor het eenloketsysteem . . . . . . . 1261 1261 1262 1265 1267 DEEL XVI Personen gehouden tot voldoening van de btw Inleiding – overzicht wettelijke bepalingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1271 HOOFDSTUK I Algemene regels inzake de voldoening van de btw. . 1273 HOOFDSTUK II Voldoening van de btw bij levering van goederen en diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274 Voldoening van de btw bij intracommunautaire verwerving van goederen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275 HOOFDSTUK III HOOFDSTUK IV Voldoeningsplicht bij uitreiking van een factuur . . . 1276 § 1. Algemeen overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1276 § 2. Artikel 51, § 1, 3° Wbtw is geen oorzaak van verschuldigdheid van btw – recht op teruggaaf – recht op aftrek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1279 larcier BTW-Handboek.2013.book Page xxiii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxiii INHOUDSTAFEL § 3. § 4. § 5. § 6. Artikel 51, § 1, 3° Wbtw en terecht aangerekende btw . . . . . . . . Ten onrechte aangerekende btw door een belastingplichtige . . . . Btw aangerekend door een niet-belastingplichtige . . . . . . . . . . . . Fictieve facturen waaraan geen prestaties beantwoorden . . . . . . . 1282 1283 1284 1287 HOOFDSTUK V § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. § 8. § 9. Uitzonderingen op de algemene regel inzake voldoening van btw bij levering van goederen en diensten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw bij diensten bedoeld in artikel 21, § 2° Wbtw (art. 51, § 2, 1° Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw bij levering van goederen in het kader van vereenvoudigd driehoeksverkeer (art. 51, § 2, 2° Wbtw) . . . . . . . Voldoening van de btw bij levering van goederen en diensten bedoeld in artikel 39, § 2 en 39quater Wbtw (art. 51, § 2, 3° Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw bij onttrekking van goederen aan bepaalde douaneregelingen of een regeling btw-entrepot (art. 51, § 2, 4° Wbtw en art. 51bis § 3 Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw bij levering van goederen en diensten door een niet in België gevestigde belastingplichtige (art. 51, § 2, 5° Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw bij levering van gas via het aardgasdistributiesysteem, of van elektriciteit (art. 51, § 2, 6° Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw bij deskundigeschattingsprocedure (art. 51, § 3 Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van de btw ingevolge een KB (art. 51, § 4 en 52, § 1 Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voldoening van btw bij invoer van goederen (art. 52, § 1 Wbtw en art. 6 KB nr. 7) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1289 1289 1292 1293 1294 1294 1295 1295 1296 1298 HOOFDSTUK VI § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. Hoofdelijke aansprakelijkheid van de medecontractant voor de voldoening van de btw . . Hoofdelijke aansprakelijkheid ingeval van onjuiste facturen (Artikel 51bis, § 1, 1° en 2° Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdelijke aansprakelijkheid wegens niet of onjuist vermelden van het bedrag van de btw op de factuur (art. 51bis, § 1, 3° Wbtw) Hoofdelijke aansprakelijkheid wegens aanrekenen van een bedrag van btw (art. 51bis, § 1, 4° Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdelijke aansprakelijkheid t.o.v. buitenlandse belastingplichtigen (art. 55 § 6 Wbtw). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdelijke aansprakelijkheid tussen leden van een Btw-Eenheid (art. 51ter Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoofdelijke kettingaansprakelijkheid voor niet-betaalde btw (art. 51bis, § 4 Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . larcier 1300 1300 1304 1304 1305 1305 1306 BTW-Handboek.2013.book Page xxiv Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxiv INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK VII Btw-registratie en aansprakelijk vertegenwoordiger § 1. De toekenning van een btw-identificatienummer . . . . . . . . . . . . . § 2. De directe registratie en de individueel aansprakelijke vertegenwoordiger (art. 55 Wbtw). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het globaal btw-nummer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Eénloketsysteem – telecommunicatie-, omroep- of elektronische diensten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311 1311 HOOFDSTUK VIII Van de richtlijn afwijkende maatregelen . . . . . . . . . § 1. Self-billing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Kettingverkopen van petroleumproducten en van scheikundige producten – opgeheven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1316 1316 1313 1314 1315 1317 DEEL XVII Onroerende goederen in het stelsel van de btw Inleiding – Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK I Onroerende goederen en rechten m.b.t. onroerende goederen in de Btw-Richtlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1321 1325 HOOFDSTUK II De belastingplicht inzake onroerende goederen . . . . § 1. Gewone belastingplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De toevallige oprichter of verkrijger van gebouwen . . . . . . . . . . . § 3. Het vestigen van een zakelijk recht met betrekking tot een gebouw § 4. De overdracht van een zakelijk recht op een gebouw. . . . . . . . . . 1331 1331 1333 1335 1336 HOOFDSTUK III Onroerende goederen: een goed inzake btw . . . . . . 1337 Leveringen van onroerende goederen en zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De levering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Met levering gelijkgestelde handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plaats en tijdstip van levering – opeisbaarheid van btw . . . . . . . . 1340 1340 1345 1348 HOOFDSTUK V Diensten met betrekking tot onroerende goederen. . § 1. Diensten met betrekking tot onroerende goederen . . . . . . . . . . . . § 2. Met diensten gelijkgestelde handelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Plaats en tijdstip van de dienstopeisbaarheid van btw . . . . . . . . . 1349 1349 1382 1386 HOOFDSTUK IV § 1. § 2. § 3. HOOFDSTUK VI Maatstaf van heffing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1388 § 1. De (minimum)maatstaf van heffing met betrekking tot de levering van gebouwen en bijhorende terreinen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1389 § 2. De (minimum)maatstaf van heffing met betrekking tot diensten . 1390 HOOFDSTUK VII Tarief inzake btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. 6%: werk in onroerende staat met betrekking tot privéwoningen ouder dan 15 jaar (Bijlage A, XXXI KB nr. 20) . . . . . . . . . . . . . . larcier 1392 1392 BTW-Handboek.2013.book Page xxv Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxv INHOUDSTAFEL § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. 6%: privéwoningen voor gehandicapten (Bijlage A, XXXII KB nr. 20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6%: instellingen voor gehandicapten (Bijlage A; XXXIII KB nr. 20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6%: gebouwen bestemd voor de huisvesting in het kader van het sociaal beleid (Bijlage A, XXXVI KB nr. 20) . . . . . . . . . . . . . . . . 6%: gebouwen bestemd voor afbraak en heropbouw van gebouwen in stadsgebieden (Bijlage A, XXXVII KB nr. 20). . . . . 6%:renovatie en herstel van privéwoningen ouder dan vijf jaar (Bijlage A, XXXVIII KB nr. 20). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12%: huisvesting in het kader van het sociaal beleid (Bijlage B, X KB nr. 20) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1395 1396 1397 1398 1400 1402 HOOFDSTUK VIII Aftrek van btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Beperking tot het beroepsgedeelte (art. 45, § 1quinquies Wbtw) . 1405 1405 1407 HOOFDSTUK IX 1409 Teruggaaf van btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK X Personen gehouden tot voldoening van de btw . . . . 1410 § 1. De medecontractant is verplicht de betaling te voldoen in verband met bepaalde werken met betrekking tot onroerende goederen . . 1410 § 2. Afdracht van btw over een onvoldoende maatstaf van heffing met betrekking tot vervreemding van een gebouw of werk in onroerende staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1411 HOOFDSTUK XI § 1. § 2. Administratieve formaliteiten naar aanleiding van de vervreemding van gebouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1413 De gewone belastingplichtige m.b.t. gebouwen . . . . . . . . . . . . . . 1413 De toevallige belastingplichtigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1413 HOOFDSTUK XII Bewijs en controle; invordering . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Deskundige schatting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Aangifte bouwwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1416 1416 1427 HOOFDSTUK XIII 1433 Vrijstelling van registratierechten . . . . . . . . . . . . . . DEEL XVIII De problematiek van het bewijs inzake btw HOOFDSTUK I De algemene regels inzake de bewijsvoering . . . . . . § 1. Bewijsrecht en bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Enkele bijzondere toepassingsgevallen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Het onrechtmatig verkregen bewijs - bewijswaarde van onrechtmatig verkregen bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De bijzondere vormen van gegevensverwerving . . . . . . . . . . . . . . larcier 1439 1439 1441 1445 1453 BTW-Handboek.2013.book Page xxvi Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxvi INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK II De bewijsmiddelen uit het gemene recht . . . . . . . . . § 1. De rol van de boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De feitelijke vermoedens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1458 1458 1460 HOOFDSTUK III De bijzondere bewijsregels inzake btw . . . . . . . . . . § 1. De wettelijke vermoedens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het proces-verbaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De ambtshalve opgelegde aanslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1472 1472 1480 1486 DEEL XIX Controle- en onderzoeksmaatregelen HOOFDSTUK I Controle- en onderzoeksmaatregelen. . . . . . . . . . . . § 1. Artikel 60 Wbtw: bewaarplicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Artikel 61 Wbtw: voorlegging van boeken en stukken. . . . . . . . . § 3. Artikel 62 Wbtw: vragen om inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Artikel 62bis Wbtw: doorbreking bankgeheim . . . . . . . . . . . . . . § 5. Artikel 63 Wbtw: visitatierecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Artikel 63bis Wbtw: onderzoeksbevoegdheden met het oog op invordering van de btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Artikel 93quaterdecies Wbtw: gegevensuitwisseling. . . . . . . . . . . 1494 1494 1498 1502 1504 1504 HOOFDSTUK II Onderzoekstermijnen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1518 HOOFDSTUK III Sanctionering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1521 HOOFDSTUK IV Beroepsgeheim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Btw-administratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Fiscale raadgevers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1522 1522 1523 1509 1509 HOOFDSTUK V § 1. § 2. Beperkingen aan de uitoefening van de controlemaatregelen ingevolge fundamentele rechten en vrijheden en bestuursrechtelijke normen . . . . . . . 1525 Fundamentele rechten en vrijheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1525 Bestuursrechtelijke normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1528 HOOFDSTUK VI Betwistingen omtrent aangewende controle- en onderzoeksmaatregelen: pretaxatiegeschil of betwisting van de hierop volgende btw-navordering? 1529 DEEL XX Wederzijdse bijstand in de Europese Unie HOOFDSTUK I Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1533 HOOFDSTUK II Het juridisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De klassieke territorialiteitstheorieën of wat ervan rest . . . . . . . . 1534 1534 larcier BTW-Handboek.2013.book Page xxvii Friday, January 17, 2014 2:40 PM INHOUDSTAFEL xxvii § 2. § 3. § 4. § 5. 1537 1540 1542 Multilateraal en supranationaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bilateraal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nationaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De verhouding tussen de formele rechtsbronnen inzake de administratieve samenwerking op het vlak van de btw . . . . . . . . 1542 HOOFDSTUK III § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. De administratieve samenwerking binnen de Europese Unie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het uitwisselen van inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aanwezigheid op het territorium van andere lidstaten . . . . . . . . . Gelijktijdige controles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De voorwaarden gesteld aan de administratieve samenwerking . . De voorwaarden gesteld aan het gebruik van de uitgewisselde inlichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De rechten van de belastingplichtige in het kader van de verordening nr. 904/2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1544 1544 1568 1569 1570 1577 1578 DEEL XXI Strafbepalingen HOOFDSTUK I Administratieve geldboeten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De proportionele geldboeten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De niet-proportionele geldboeten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Strafrechtelijk karakter van de administratieve geldboeten . . . . . § 4. De rechterlijke toetsing van administratieve geldboeten. . . . . . . . § 5. Spontane rechtzetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Genaderecht van de minister van Financiën . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. Non bis in idem en una via . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. Verhoging administratieve geldboeten ingeval van kennisgeving dwangbevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 9. De motivering van de oplegging van een administratieve boete . . 1586 1586 1589 1592 1597 1602 1602 1604 HOOFDSTUK II Strafrechtelijke sancties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Gewone btw-fraude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Fiscale valsheid in geschriften en gebruik van fiscaal valse stukken § 3. Beroepsverbod en sluiting bedrijfsinrichting . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De toepassing van het gemeen strafrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 5. De hoofdelijke gehoudenheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. De publicatie van gerechtelijke beslissingen . . . . . . . . . . . . . . . . . § 7. De schending van het fiscaal beroepsgeheim . . . . . . . . . . . . . . . . § 8. De uitoefening van de strafvordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 9. De medewerking van fiscale ambtenaren aan het strafonderzoek. § 10. Burgerlijke partijstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 11. De verbeurdverklaring van fiscale vermogensvoordelen. . . . . . . . § 12. Witwassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1611 1611 1612 1616 1618 1620 1622 1622 1623 1625 1627 1628 1629 larcier 1607 1609 BTW-Handboek.2013.book Page xxviii Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxviii INHOUDSTAFEL DEEL XXII Verjaring HOOFDSTUK I Verjaring van de vordering tot voldoening van de btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De verjaringstermijnen in het verleden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De aanvang van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De driejarige verjaringstermijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De zevenjarige verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De tweejarige verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De stuiting van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1633 1633 1635 1637 1638 1646 1646 1649 HOOFDSTUK II Verjaring van de vordering tot teruggaaf van de btw § 1. De verjaringstermijnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Aanvang van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De stuiting van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De schorsing van de verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1652 1652 1655 1657 1658 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7. DEEL XXIII Vervolgingen en gedingen HOOFDSTUK I Geschillen m.b.t. een vordering van de administratie § 1. Navordering inzake btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Akkoorden met de fiscus (art. 84 tweede, lid Btw-Wetboek) . . . . § 3. De betaling van de btw: te beschouwen als instemming met een minnelijke regeling? – Invloed op de gerechtelijke procedure . . . . § 4. Administratieve (bezwaar)procedure (art. 84, eerste lid Wbtw) . . § 5. Gerechtelijke procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1664 1664 1671 1675 1677 1687 HOOFDSTUK II § 1. § 2. Vordering van de belastingplichtige wegens een tegoed (art. 76 Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Administratieve procedure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerechtelijke procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1731 1731 1738 HOOFDSTUK III § 1. § 2. Vordering van de belastingplichtige wegens uitoefening van teruggave van btw (art. 77 Wbtw) . Administratieve procedure. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerechtelijke procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HOOFDSTUK IV HOOFDSTUK V 1743 1743 1745 Terugvordering van btw, intresten en boeten na betaling op verzoek van de administratie. . . . . . . . . 1747 Terugvordering van btw wegens onverschuldigde betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1749 larcier BTW-Handboek.2013.book Page xxix Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxix INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK VI Geschillen voorafgaand aan een vordering van de administratie (pretaxatiegeschil) . . . . . . . . . . . . . 1751 HOOFDSTUK VII Kortgeding inzake btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Bevoegdheid rechter in kort geding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Hoogdringendheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Prima facie beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Geen nadeel toebrengen aan de grond van de zaak . . . . . . . . . . . § 5. Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1753 1753 1753 1753 1753 1754 HOOFDSTUK VIII Inhouding van btw-tegoeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Inhouding van btw-tegoeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Kritiek op de inhoudingen overeenkomstig artikel 8/1 KB nr. 4. . § 3. Beslagrechter of gewone rechtbank? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1756 1756 1762 1768 HOOFDSTUK IX Invordering en beslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De invorderingsambtenaren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De invordering bij betwisting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Bewarende maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Uitvoeringsmaatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1771 1772 1773 1775 1780 HOOFDSTUK X Onbeperkt uitstel van de invordering . . . . . . . . . . . § 1. Draagwijdte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Behandeling van het verzoek tot onbeperkt uitstel . . . . . . . . . . . . § 3. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Verlies van het voordeel van het onbeperkt uitstel . . . . . . . . . . . . 1785 1785 1786 1787 1787 HOOFDSTUK XI Intresten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1789 § 1. Interesten bij het betalen van sommen verschuldigd op grond van het Wbtw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1791 § 2. Interesten bij het terugkrijgen van sommen betaald ingevolge het Wbtw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1804 HOOFDSTUK XII Aansprakelijkheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. De verplichtingen van sommige openbare ambtenaren en andere personen (de fiscale notificatie) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De verplichtingen bij openbare verkopingen van roerende goederen (art. 93undecies D Wbtw). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De verplichtingen van sommige financiële instellingen (art. 93duodecies Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. Overdracht van een geheel van goederen (art. 93undecies B Wbtw) § 5. Hoofdelijke aansprakelijkheid bestuurders voor onbetaald gebleven btw (art. 93undecies C Wbtw) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 6. Hoofdelijke gehoudenheid tot ontdoken belastingen . . . . . . . . . . § 7. De aansprakelijkheid van bestuurders, vereffenaars, enz. van vennootschappen en vzw’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . larcier 1813 1813 1815 1815 1816 1818 1820 1820 BTW-Handboek.2013.book Page xxx Friday, January 17, 2014 2:40 PM xxx INHOUDSTAFEL HOOFDSTUK XIII Boeten, intresten, betaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Vrijstelling van interesten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Betalingsfaciliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. Omkering van de aanrekening van de betaling . . . . . . . . . . . . . . § 4. De toerekening van betalingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1821 1821 1828 1832 1833 DEEL XXIV De grensoverschrijdende bijstand bij de invordering van btw-schulden HOOFDSTUK I Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 1. Achtergrond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. Het internationaal kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . § 3. De draagwijdte van de invorderingsbijstand . . . . . . . . . . . . . . . . § 4. De praktische organisatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1838 1838 1840 1845 1853 HOOFDSTUK II De eigenlijke invorderingsbijstand. . . . . . . . . . . . . . § 1. De voorwaarden waaraan voldaan moet zijn om een verzoek tot (eigenlijke) invorderingsbijstand in te dienen . . . . . . . . . . . . . . . . § 2. De gevolgen van een verzoek tot (eigenlijke) invorderingsbijstand § 3. De grensoverschrijdende betekening van documenten . . . . . . . . . § 4. De grensoverschrijdende uitwisseling van informatie . . . . . . . . . . 1856 Chronologisch register . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1891 Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1951 Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2033 Trefwoordenregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2035 larcier 1856 1865 1876 1887
© Copyright 2025 ExpyDoc