TL buizen, lichtkleuren en typenummers

TL buizen, lichtkleuren en
typenummers
Ik krijg nogal eens vragen in de trant van "Hoe weet ik nou welke TL buis ik
boven mijn bak moet hangen?" "Welke leur licht heb ik nodig?" of "Hoe
weet ik welke kleur licht een TL buis geeft?"
Over (kunst)licht en het effect wat je ermee kunt bereiken kan je eindeloos
discussiëren en ellenlange stukken schrijven en dat ben ik hier niet van
plan. Het wordt dus een korte uiteenzetting over kleuren, kleurtemperaturen
en kleurnummers. Voor diepgaandere artikelen is er Google ;-)
In het stukje Licht begrijpen en lichtbegrippen heb ik het over lichtintensiteit,
dat is heel iets ander dan lichtkleur(temperatuur). Vanwaar nou dat gezeur
over die temperatuur? Omdat (volgens Wikipedia) de kleurtemperatuur van
een lichtbron voor wit licht is gedefinieerd als de temperatuur van een
hypothetisch zwart lichaam waarvan het uitgestraalde licht dezelfde
kleurindruk geeft als de lichtbron. Bent u daar nog?
Laten we het er voor het gemak maar gewoon op houden dat om
onderscheid tussen de verschillende kleuren licht mogelijk te maken, ervoor
gekozen is om het verschil in kleur(temperatuur) uit te drukken in graden
kelvin (K) waarbij blauwachtig licht (met een kortere golflengte) een hogere
kleurtemperatuur heeft dan roodachtig licht (met een langere golflengte.
Dat is contra-intuïtief, want als wij denken aan temperaturen en kleuren dan is
roodgloeiend heel heet en dus een hoge temperatuur. Niet dus bij licht: lage
kleurtemperatuur is veel rood (warme kleur), hoge kleurtemperatuur is veel blauw
(koele kleur). Hier is een hoge temperatuur dus koeler! Zie hier:
temperatuur (K)
1200
2000
mired
833
500
2800
357
3000
333
3200
3400
3500
312
294
288
4000
250
4200 - 4700
238 - 213
5000
200
5600
6000
6500
178
167
154
7000 - 10000
141 - 100
omschrijving
kaarslicht
zonsopkomst en
zonsondergang
wolfraamgloeilamp
(gewone lamp),
zonsopkomst en
zonsondergang
studiolamp, 3000-kleur
TL-lamp ("/830" is
kleurweergave 80 en
kleurtemperatuur 3000
K)
halogeenlamp
filmzon
een uur na
zonsopkomst
4000-kleur TL-lamp
("/840" is
kleurweergave 80 en
kleurtemperatuur 4000
K)
mengsel van kunst- en
daglicht
fototoestelflitser,
daglicht ("D50" is
"Daglicht 5000")
standaarddaglicht
middagzon
Wit/neutraal.
Standaardwaarde voor
televisie of monitor.
Zware bewolking of
schaduw aan de
noordzijde. Zonder
direct zonlicht.
Tijd voor een korte zijstap naar planten en fotosynthese: (water)planten
hebben voor hun fotosynthese een hoog aandeel rood licht nodig. Waarom
zijn groene planten groen? Omdat elk oppervlak de kleur aanneemt van de
lichtkleuren die het weerkaatst. Met andere woorden: geel en blauw licht
(geeft samen groen) worden vooral weerkaatst, terwijl rood wordt
opgenomen. Uiteraard is dit extreem gesimplificeerd, maar het zou ook een
kort en simpel verhaaltje worden.
Willen we goed groeiende planten in de bak dan moeten we er dus om
denken dat er licht met een voldoende hoog roodaandeel (dus "warm" licht)
wordt toegepast.
Wij mensen zien rood licht maar slecht, maar geel en blauw licht des te
beter. Jammer nou, dat bij TL buizen het rode licht als eerste "slijt"; de
opbrengst ervan wordt minder. Dat zien wij niet (blauw en geel doen het
nog prima) maar de planten des te meer. Gaan je planten dus ineens
slungelig of gewoon slecht groeien, dan wordt het waarschijnlijk tijd voor
een nieuwe buis. Mensen die zeggen "Die buis is nog prima. Kijk maar; hij
geeft genoeg licht en de planten groeien als een gek" hebben het dus niet
begrepen. Goed groeiende planten groeien niet als een gek omhoog, die
groeien gedrongen. Wil je dus je planten compact houden, zorg dan voor
voldoende intensief licht en van de goede kleur.
Terug naar de TL buizen. Ik werk graag met de kleurnummers van Philips
omdat die zo lekker simpel en inzichtelijk zijn:
827 (of 927) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 2700K
830 (of 930) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 3000K
840 (of 940) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 4000K
865 (of 965) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 6500K
Het is dus een kwestie van 2 nullen erachter denken en je hebt de
kleurtemperatuur. Het verschil tussen de 800- en 900-serie is simpel gezegd dat
de 800-serie een hogere lichtstroom levert (meer lumen per watt, zie Licht
begrijpen en lichtbegrippen) terwijl de 900-serie een iets betere kleurweergave
heeft. Ben je graficus, heb je een boetiek of doe je iets anders waarbij je absoluut
de best mogelijke kleurweergave van belang acht; kies buizen uit de 900-serie.
Voor boven het aquarium willen we een zo hoog mogelijke lichtintensiteit, dus we
gaan voor de 800-serie.
Dan die kleurnummers. Het staat wel keurig uitgelegd in de tabel hierboven,
maar een wat simpeler vergelijk is wellicht handig.
2700 kelvin is zo ongeveer wat voeger "flame" gloeilampen waren. Je weet
wel; het werd 's avonds donker en dan deed je een schemerlamp aan met
zo'n flame lamp erin en dan bleef het nagenoeg even donker in de kamer,
maar je kon wel aan de lamp zien dat 'ie aan was. Dat was "gezellig licht".
Kleur: oranjegeel. Als je dat boven je bak laat branden ziet het water eruit
alsof het een maand over turf werd gefilterd ook wanneer het net uit de
kraan kwam.
3000 kelvin is wat "warm wit" wordt genoemd en is dus nog steeds erg geel
licht.
4000 kelvin is wat "wit licht" wordt genoemd (soms ook wel "echt wit") en
het is al wat koeler licht; het gele raakt eruit.
6500 kelvin is wat vaak "daglicht" wordt genoemd en dat wordt al behoorlijk
koel; het blauwaandeel is merkbaar toegenomen.
Vaak is het zaak om een mengkleur te zoeken die jij mooi vindt, die de
vissen en planten mooi laat uitkomen en waarbij de planten goed groeien.
Doorgaans werkt dat door warme en koele kleuren te combineren,
bijvoorbeeld een 830 met een 865. Kan je meer buizen kwijt dan heb je dus
meer combinaties om mee te spelen. Heb je maar 1 buis boven je bak dan
is een 840 doorgaans een goede keuze.
Een vergelijkingstabelletje met de
buisnummers van Osram en Sylvania is
wellicht ook nog wel handig:
Philips
827 (82)
830 (83)
840 (84)
865
927 (92)
930 (93)
940 (94)
950
960
Osram
41
31
21
11
42
32
22
12
72
Sylvania
HLX 182
WWX 183
CWX 184
DX 186
WWX 193
CWX 194
Volledigheidshalve moeten we dan weten dat er ook nog een T12 was (en
misschien voor sommige toepassingen nog wel is). De oorsprong van deze
"bizarre typeringen" vinden we bij de Engelstaligen, die er destijds toe
besloten dat een 8-tallig stelsel veel praktischer en inzichtelijker was dan
het 10-tallig (decimaal) stelsel zoals wij dat gewend zijn. Een Amerikaan
heeft het over een laagdikte van (bijna) 0,04 inch als wij het over 1mm
hebben, 16mm is 5/8" en hun 9/16 steeksleutel is hier (bijna) een
steeksleutel 14.
Terug naar die TL buizen (waarbij TL dan weer uit het Frans komt en voor
Tube Luminescant = lichtgevende buis staat). Om de dikte van een buis
aan te geven werd er gekozen voor de letter T (van Tube) gevolgd door een
diameter. Maar dan wel gebaseerd op inches. Die vroegere buizen waren
twaalf achtste van een inch (12/8") = ca. 38mm dik, en werden derhalve
T12 genoemd, opgevolgd door buizen van ca. 26mm dik, wat acht achtste
van een inch is (8/8") en dus T8 werd, en tot slot buizen van ca. 16mm, wat
vijf achtste van een inch is (5/8") en dus T5 werd genoemd.
Zo een beetje duidelijk?
TL buizen en lichtkleuren
Ik krijg nogal eens vragen in de trant van "Hoe weet ik nou welke TL buis ik
boven mijn bak moet hangen?" "Welke leur licht heb ik nodig?" of "Hoe
weet ik welke kleur licht een TL buis geeft?"
Over (kunst)licht en het effect wat je ermee kunt bereiken kan je eindeloos
discussiëren en ellenlange stukken schrijven en dat ben ik hier niet van
plan. Het wordt dus een korte uiteenzetting over kleuren, kleurtemperaturen
en kleurnummers.
Voor diepgaandere artikelen is er Google.
In het stukje Licht begrijpen en lichtbegrippen heb ik het over lichtintensiteit,
dat is heel iets ander dan lichtkleur(temperatuur). Vanwaar nou dat gezeur
over die temperatuur? Omdat (volgens Wikipedia) de kleurtemperatuur van
een lichtbron voor wit licht is gedefinieerd als de temperatuur van een
hypothetisch zwart lichaam waarvan het uitgestraalde licht dezelfde
kleurindruk geeft als de lichtbron. Bent u daar nog?
Laten we het er voor het gemak maar gewoon op houden dat om
onderscheid tussen de verschillende kleuren licht mogelijk te maken, ervoor
gekozen is om het verschil in kleur(temperatuur) uit te drukken in graden
kelvin (K) waarbij blauwachtig licht (met een kortere golflengte) een hogere
kleurtemperatuur heeft dan roodachtig licht (met een langere golflengte.
Dat is contra-intuïtief, want als wij denken aan temperaturen en kleuren dan
is roodgloeiend heel heet en dus een hoge temperatuur.
Niet dus bij licht: lage kleurtemperatuur is veel rood (warme kleur), hoge
kleurtemperatuur is veel blauw (koele kleur). Hier is een hoge temperatuur dus
koeler! Zie hier:
temperatuur (K)
1200
2000
mired
833
500
2800
357
3000
333
3200
3400
3500
312
294
288
4000
250
omschrijving
kaarslicht
zonsopkomst en
zonsondergang
wolfraamgloeilamp
(gewone lamp),
zonsopkomst en
zonsondergang
studiolamp, 3000-kleur
TL-lamp ("/830" is
kleurweergave 80 en
kleurtemperatuur 3000
K)
halogeenlamp
filmzon
een uur na
zonsopkomst
4000-kleur TL-lamp
4200 - 4700
238 - 213
5000
200
5600
6000
6500
178
167
154
7000 - 10000
141 - 100
("/840" is
kleurweergave 80 en
kleurtemperatuur 4000
K)
mengsel van kunst- en
daglicht
fototoestelflitser,
daglicht ("D50" is
"Daglicht 5000")
standaarddaglicht
middagzon
Wit/neutraal.
Standaardwaarde voor
televisie of monitor.
Zware bewolking of
schaduw aan de
noordzijde. Zonder
direct zonlicht.
Tijd voor een korte zijstap naar planten en fotosynthese: (water)planten
hebben voor hun fotosynthese een hoog aandeel rood licht nodig. Waarom
zijn groene planten groen? Omdat elk oppervlak de kleur aanneemt van de
lichtkleuren die het weerkaatst. Met andere woorden: geel en blauw licht
(geeft samen groen) worden vooral weerkaatst, terwijl rood wordt
opgenomen. Uiteraard is dit extreem gesimplificeerd, maar het zou ook een
kort en simpel verhaaltje worden.
Willen we goed groeiende planten in de bak dan moeten we er dus om
denken dat er licht met een voldoende hoog roodaandeel (dus "warm" licht)
wordt toe
Wij zien rood licht maar slecht, maar geel en blauw licht des te beter.
Jammer nou, dat bij TL buizen het rode licht als eerste "slijt"; de opbrengst
ervan wordt minder. Dat zien wij niet (blauw en geel doen het nog prima)
maar de planten des te meer. Gaan je planten dus ineens slungelig of
gewoon slecht groeien, dan wordt het waarschijnlijk tijd voor een nieuwe
buis. Mensen die zeggen "Die buis is nog prima. Kijk maar; hij geeft genoeg
licht en de planten groeien als een gek" hebben het dus niet begrepen.
Goed groeiende planten groeien niet als een gek omhoog, die groeien
gedrongen. Wil je dus je planten compact houden, zorg dan voor voldoende
intensief licht en van de goede kleur.
Terug naar de TL buizen. Ik werk graag met de kleurnummers van Philips
omdat die zo lekker simpel en inzichtelijk zijn:
827 (of 927) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 2700K
830 (of 930) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 3000K
840 (of 940) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 4000K
865 (of 965) Serie 800 (dan wel 900) en kleurtemperatuur 6500K
Het is dus een kwestie van 2 nullen erachter denken en je hebt de
kleurtemperatuur. Het verschil tussen de 800- en 900-serie is simpel gezegd dat
de 800-serie een hogere lichtstroom levert (meer lumen per watt, zie Licht
begrijpen en lichtbegrippen) terwijl de 900-serie een iets betere kleurweergave
heeft. Ben je graficus, heb je een boetiek of doe je iets anders waarbij je absoluut
de best mogelijke kleurweergave van belang acht; kies buizen uit de 900-serie.
Voor boven het aquarium willen we een zo hoog mogelijke lichtintensiteit,
dus we gaan voor de 800-serie.
Dan die kleurnummers. Het staat wel keurig uitgelegd in de tabel hierboven,
maar een wat simpeler vergelijk is wellicht handig.
2700 kelvin is zo ongeveer wat voeger "flame" gloeilampen waren. Je weet
wel; het werd 's avonds donker en dan deed je een schemerlamp aan met
zo'n flame lamp erin en dan bleef het nagenoeg even donker in de kamer,
maar je kon wel aan de lamp zien dat 'ie aan was. Dat was "gezellig licht".
Kleur: oranjegeel. Als je dat boven je bak laat branden ziet het water eruit
alsof het een maand over turf werd gefilterd ook wanneer het net uit de
kraan kwam.
3000 kelvin is wat "warm wit" wordt genoemd en is dus nog steeds erg geel
licht.
4000 kelvin is wat "wit licht" wordt genoemd (soms ook wel "echt wit") en
het is al wat koeler licht; het gele raakt eruit.
6500 kelvin is wat vaak "daglicht" wordt genoemd en dat wordt al behoorlijk
koel; het blauwaandeel is merkbaar toegenomen.
Vaak is het zaak om een mengkleur te zoeken die jij mooi vindt, die de vissen en
planten mooi laat uitkomen en waarbij de planten goed groeien. Doorgaans werkt
dat door warme en koele kleuren te combineren, bijvoorbeeld een 830 met een
865. Kan je meer buizen kwijt dan heb je dus meer combinaties om mee te spelen.
Heb je maar 1 buis boven je bak dan is een 840 doorgaans een goede keuze
Tot slot nog een vergelijkingstabelletje met de buisnummers van Osram en
Sylvania:
Philips Osram Sylvania
827 (82) 41
HLX 182
830 (83) 31
WWX 183
840 (84) 21
CWX 184
865
11
DX 186
927 (92) 42
930 (93) 32
WWX 193
940 (94) 22
CWX 194
950 12
960 72

Download Report