Olav-Jan van Gerwen Inleiding in de Energieke Samenleving

De Energieke
Samenleving en de
rol van de overheid
Sturen en benutten van
maatschappelijke
creativiteit en energie
Olav-Jan van Gerwen (PBL),
Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari
2014
1
Opzet
 Even voorstellen
 Energieke Samenleving en de rol van de overheid
–
–
–
–
Wetenschap
Beleid
Samenleving
Praktijkvoorbeelden
 Op zoek naar do’s & don’ts
 In interactie: mogelijke agendapunten orientatiedagen
– Wat zijn jullie ervaringen? Do’s & don’ts op het spoor
– Rol en betekenis van NME
– …
2
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Het PBL (directeur: prof.dr Maarten Hajer)
Hoofdvestiging Den Haag
3
Nevenvestiging Bilthoven
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Kerntaken PBL
 In beeld brengen actuele kwaliteit milieu, natuur, ruimte en
evalueren van gevoerde beleid
 Verkennen relevante toekomstige ontwikkelingen en
evalueren mogelijke beleidsopties
 Signaleren en agenderen van relevante maatschappelijke
vraagstukken
 Identificeren mogelijke strategische beleidsopties
4
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Karakteristieken
 Onafhankelijk
 Kabinetsbreed
 Beleidsgericht en wetenschappelijk verantwoord
 Gevraagd en ongevraagd
 Openbaar
5
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
2011
6
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Hardnekkige duurzaamheidsproblemen
 Hardnekkige duurzaamheidsproblemen vragen om nieuwe
benadering
– klimaatverandering
– biodiversiteitsverlies
– hulpbronnenschaarste
 Krimpende en terugtredende overheid = inspelen op in de
samenleving aanwezige maatschappelijke energie
 Geen luxe maar noodzaak
– verminderde energie-voorzieningszekerheid
– ontregelde infrastructuur
– sterke fluctuerende voedselprijzen
– geopolitieke strijd om direct beschikbare hulpbronnen
7
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Beleid heeft veel bereikt
8
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Energieke samenleving: op zoek naar een
nieuwe sturingsfilosofie
 “Een samenleving met een ongekende reactiesnelheid,
leervermogen en creativiteit”
 Mondige, goed en snel geïnformeerde, autonome burgers
 Innovatieve bedrijven
 Ondernemende provincies, gemeenten en instellingen
(corporaties, ziekenhuizen, (hoge) scholen, universiteiten)
 Wantrouwen top-down sturing, horizontalisering verhouding
burger - overheid
 Vraagt om een andere (rol van de) overheid
 Zoektocht!
9
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Techniek
De
Energieke
Samenleving
10
Mensen
Institutionele kaders
Waarschuwing vooraf
GEEN MASTERPLAN
GEEN PASKLARE DO’S & DON’TS
GEEN ‘SILVER BULLET’
VEELBELOVENDE VOORBEELDEN
STUREN EN BENUTTEN
PERMANENTE ZOEKTOCHT
11
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Wat niet meer werkt …
12
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Na ‘Kopenhagen’ (2009):
Niet wachten op mondiale verdragen…
13
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Steden als wereldwijde spelers?
De grote
uitdaging wordt:
‘Klimaat Neutraal’
iets om te delen?
14
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
‘Masdar’ is niet de oplossing
 Uiteraard kunnen
ingenieurs ‘De Klimaat
Neutrale Stad’ maken…
 Maar wie kan dat
betalen?
 Wat doen we met de
bestaande steden?
 En met de zorgen en
creativiteit van
burgers?
15
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Overheid en samenleving: een continue
zoektocht
 Loslaten in vertrouwen
Raad voor het openbaar bestuur (Rob, 2012)
 Een beroep op de burger
Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP, 2012)
 Vertrouwen in burgers
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR, 2012)
 Overheidssturing in een Netwerksamenleving
Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB, 2010)
16
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Den Haag zoekt volop mee
 IenM
– SKIA 2012–2016 (2012)
– ‘Samenspel van een moderne overheid
met de energieke samenleving’
– ‘Duurzaam Doen’
– Innovatie estafette 2013
 EZ
– EZ als Netwerkpartner, Green Deals, Natuur
 BZK
– Doe-democratie, Agenda Hedendaags Burgerschap
– Borders to Cross 2013
 (Troonrede-2013: Participatiesamenleving … )
17
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
En wat betekent het voor onze
volksvertegenwoordigers?
18
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
19
Foto’s: Nelleke Mineur
20
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Nelleke Mineur
21
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Nelleke Mineur
22
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Nelleke Mineur
23
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
24
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7
februari 2014
25
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7
februari 2014
26
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
27
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Pakkende titels, inspirerende initiatieven
 ‘De creatieve samenleving en de overheid’
 `‘10 kansen voor de energieke ambtenaar’
 ‘Samen slimmer’
 ‘Effecten van burgerinitiatieven en de rol van de rijksoverheid’
 ‘Van doe-het-zelf naar doe-het-samen maatschappij’
 ‘10 tips voor slimme sturing’, www.slimmesturing.nl
 ‘Publieke Pioniers’
 LinkedIn-group ‘Energieke ambtenaar’
28
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Hoe snel kan het gaan
29
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Nieuwe rol van de overheid (1)
 Presenteer visie, stip aan de horizon, geef richting, inspiratie
– voorspelbare, duidelijke, koersvaste en betrouwbare overheid
 Heroverweeg bestaande wet- en regelgeving
– staan ‘de defaults’ goed, ‘wissels omzetten’, ruimte bieden, check
belemmeringen (ro, natuur, fiscaal, heffingen en subsidies)
 Waardeer kleinschalige en lokale initiatieven
– praktijkervaring, bewustwording, draagvlak
 Initieer of geef ruimte voor experimenten
– op zoek naar do’s & don’ts, wat werkt (niet)onder welke omstandigheden
– experimenten mogen mislukken, leer daarvan (prof. Justus Uitermark)
 Benut de kracht van dynamische regelgeving
– overwin ‘vallei des doods’, stimuleer (verspreiding) innovatie
30
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Nieuwe rol van de overheid (2)
 Sta open voor nieuwe organisatievormen en arrangementen
– neem initiatief, nodig uit en verleid, breng samen en verbind
– ‘hoe werken we samen’ ipv ‘je gaat erover of niet’
 Evalueer om te leren
– zoek succes- en faalfactoren (tijd-, locatie- en situatieafhankelijk?)
 Heb oog voor monitoring en feedback
– lerende overheid, zijn we op de goede weg?, bijsturen?, bredere
implementatie van initiatieven, opschalen
 Huidige belemmeringen:
– gevestigde belangen
– politieke afrekencultuur en risico-aversie (minister uit de wind houden
versus durven experimenteren, scoringsdrift)
– ambtelijke organisatie (hokjesgeest, hiërarchische versus netwerk-cultuur)
– comfort-zone ambtenaren (en politici)
31
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
32
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
33
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
34
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
35
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Agenda natuur- en milieu-educatie
 Netwerk
–
–
–
–
burgers (burgerinitiatieven) en bedrijven
jeugd, scholen, opleidingen
beleid, bestuur en politiek (lokaal, regionaal, nationaal)
kennisinstellingen
 Enthousiasme, kennis en kunde, informatie
 Impuls opschalen kansrijke initiatieven - kennisoverdracht
 Praktische instelling, doeners
36
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Interessante bespiegelingen …
 “Een rivier oversteken begint met voelen voor de eerste
steen”
 “Het stenen tijdperk eindigde niet door een gebrek aan
stenen”
 “I have a dream” (Martin Luther King) niet “I have a
nightmare”
37
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014
Nadere informatie …
www.PBL.nl
[email protected]
38
Olav-Jan van Gerwen (PBL), Orientatiedagen NME, 6 & 7 februari 2014

Download Report