Omgeleid printerdocument van Extern bureaublad

19-09-2014
1
2
1
19-09-2014

‘Bemoeizorg’ is als begrip (en zorgvorm) komen
overwaaien uit Nederland, wordt gehanteerd in
de context van ‘zorgwekkende zorgmijders’.
Dit zijn: mensen met ernstige psychische en/of
psychosociale problemen die alle hulp afwijzen,
maar deze hulp wel dringend nodig hebben.
Vaak een combinatie van psychiatrische
problemen, verslaving, sociaal isolement,
problemen met huisvesting en financies,
overlast,…
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
3
“Het bieden van ongevraagde zorg aan
zorgwekkende zorgmijders met over het
algemeen complexe problemen. Het
uitgangspunt van de bemoeizorg is enerzijds
om de kwaliteit van leven van de cliënt te
verhogen en anderzijds om de overlast, die
de cliënt in sommige gevallen veroorzaakt, te
verminderen.”

(GGZ Nederland, 2004)
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
4
2
19-09-2014

Spreken in termen van ‘bemoeizorg’ roept
controverse op, maar dit hoeft geen bezwaar
te vormen, integendeel!
Hulpverleners staan terughoudend (bemoeien
heeft negatieve connotatie, haaks op respect
voor autonomie) – maar ‘bemoeizorg’ lokt
ethische reflectie uit, en die is nodig!
Voor patiënten en familie: een no-nonsense
begrip dat nauw aansluit bij hun beleving (en
als dusdanig ook bespreekbaar).
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014

5
Jules Tielens (psychiater in
Amsterdam) heeft
bemoeizorg in Vlaanderen
ruimere bekendheid gegeven
met praktijkgericht boek en
bevlogen lezingen.
Tegelijk met ontstaan van
mobiele teams (artikel 107).
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
6
3
19-09-2014

Nieuwe term geïntroduceerd door Henrie
Henselmans, spv werkzaam in Rotterdam (MGv
1991, proefschrift 1993).

Begrip en methodiek zijn opgepikt en omarmd.
‘Bemoei je ermee’ (van de Lindt, 2000)
Ondertitel van het Nederlands handboek
‘Assertive Community Treatment’ (2005, 2009)
De meeste grote steden in Nederland hebben
bemoeizorg-teams. Als methodiek uitgewerkt
met specifieke richtlijnen (www.ggznederland.nl).
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014

7
Bemoeizorg als specifieke zorgvorm,
voorafgaand aan (en ingangspoort naar)
regulier zorgaanbod (probleem= geen
hulpvraag, wel hulp nodig!).
Bemoeizorg als ambacht, met specifieke
methodieken en strategieën (bv presentie,
motiveringstechnieken, onderhandelen,
omgaan met bizar gedrag,…)
RINO Utrecht organiseert sedert 2003 een
opleiding ‘bemoeizorg’ (12d, post-HBO)
www.rinogroep.nl
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
8
4
19-09-2014

Bij ‘zorgwekkende zorgmijders’ met complexe
psychiatrische problemen.
Hoge zorgnood kan criterium zijn (wie
beoordeelt dit?).
Ernstige overlast kan aanleiding zijn.
Geen afzonderlijk criterium, wel combinatie.
Oordeelsonbekwaamheid?(= centraal
criterium volgens Tielens), lijkt ons toch geen
voorwaarde. Moeilijk criterium (niet ja of neen,
niet alles of niets, vaak slechts tijdelijk!).
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014

9
Recht op autonomie: moet gerespecteerd
› Zelfbeschikkingsrecht (ligt juridisch vast);
› Zelfstandig zijn eigen leven kunnen leiden;
› Vermogen om eigen keuzes te maken, volgens
eigen waarden en normen.

Recht op bemoeizorg: dilemma
› Als mensen (tijdelijk) niet in staat zijn om
zelfstandig eigen leven te leiden en keuzes te
maken. Bemoeizorg kan autonomie verhogen.
› Ethische verantwoordelijkheid van hulpverlener.
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
10
5
19-09-2014

Bemoeizorg kan geen doel zijn, enkel middel!
› Als ingangspoort voor reguliere zorg (zorg
die nodig is wordt niet langer afgewezen)
› Opbouwen van vertrouwen en werkrelatie is
middel hiertoe.
Legitimatie van bemoeizorg (drang en dwang
inbegrepen) ligt in effectiviteit ervan.
Kunst= bemoeizorg (in tijd) beperken tot
minimum, dus overgaan naar gewone zorg.
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014

11
Zich beschikbaar stellen; informeren; adviseren
(vrije keuze wordt gerespecteerd);
Overtuigen (met verstandelijke argumenten);
Verleiden (met emotionele argumenten);
Druk uitoefenen (met kracht aandringen);
Drang uitoefenen (voorwaarden stellen,
negatieve gevolgen van bepaalde keuzes);
Overnemen (handelen in plaats van);
Dwang gebruiken (ongeacht verzet).
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
12
6
19-09-2014
JA!
Respectvolle
grondhouding essentieel
(verbondenheid en betrokkenheid)
Kwaliteit van leven centraal
(zorgzaamheid)
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014

13
“Eerst begrijpen, en dan ingrijpen!”
“Ga op zoek naar het lijden van de
patiënt” (als ingangspoort voor zorg).
Stel de juiste vragen, met de juiste toon en
timing (socratische vragen).
“Goede bejegening en heldere attitude
zijn de beste garantie tegen agressie.”
Gebruik van dwang (achteraf) uitleggen.
(Jules Tielens, 2010)
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
14
7
19-09-2014

Evidence-based?
› Assertive Community Treatment (ACT): vaak
onderzocht, in diverse landen ; heeft evidence
based status (nochtans in Europa minder effect
dan in USA – basiszorg in Europa is beter).
› Bemoeizorg: onderzoek bij verslaafde zorgmijders
(NL): verbetering op vlak van lichamelijke
gezondheid, algemene leefsituatie (minder
dakloos) en psychiatrische problematiek (minder
angsten, betere concentratie).

Practice-based?
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014

15
Practice-based?
› Bemoeizorgteams zelf zien duidelijke meerwaarde
(onderzoek in NL door Van de Lindt, 2007)
x Met succes in contact komen met cliënten
x Erger voorkomen (uithuisplaatsing, verloedering,
crisis, opname, terugval)
x Verbetering bewerken op alle leefgebieden
x Cliënten langdurig in beeld houden
x Gezamenlijke aanpak met diverse deskundigheden
› Leidt tot positieve resultaten
x Kwaliteit van leven beter op alle leefgebieden
x Cliënt vindt een weg naar herstel
x Functioneert beter (psychisch en lichamelijk)
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
16
8
19-09-2014

Bemoeizorg kan herstel bevorderen,
bemoeizucht is te mijden!

Herstelbevorderend, want (indien) zorgzaam,
respectvol, betrokken, weloverwogen
Bemoeizucht doet zich ook in andere situaties
voor (bv tijdens opname), uitgaand van eigen
waarden en normen, weinig rekening houdend
met wensen en behoeften van patiënt.
Principes van bemoeizorg ook geldig bij dwang!

Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
o
o
o
o
o
o
o
o
o
17
Henselmans H, Kok S, Nammensma V & van Berkel H (1991),
Bemoeizorg; strategieën in de zorg voor patiënten met langdurige
psychiatrische problemen. MGv, 46: 1193-1205.
Henselmans H (1993), Bemoeizorg. Ongevraagde hulp voor
psychotische patiënten. Delft: Eburon.
Nuy M (2000), Zorgcoördinatie, casemanagement en bemoeizorg.
Amsterdam: SWP.
Van de Lindt S (2000), Bemoei je ermee. Leidraad voor assertieve
psychiatrische hulp aan zorgmijders. Assen: Van Gorcum.
Vansevenant K (2001), Bemoeizorg of bemoeizucht? Tijdschrift voor
Welzijnswerk, 25, nr 238: 5-13.
Van de Lindt S (2007), Bemoeizorg in bange dagen. MGv, 62: 401413.
Van de Lindt S (2007), Bemoeizorg en rehabilitatie: één menu van
de RIBW. Tijdschrift voor Rehabilitatie, 16(2): 54-61.
Mulder N & Kroon H (2009), Assertive community treatment.
Bemoeizorg voor patiënten met complexe problemen. Amsterdam:
Boom.
Tielens J & Verster M (2010), Bemoeizorg. Eenvoudige tips voor
moeilijke zorg. Utrecht: De Tijdstroom.
Emiel Nelissen, 7e GGZ-congres, Antwerpen 2014
18
9
19-09-2014
19
20
10
19-09-2014
21
11

Download Report