ØekeâjCe - heefnues
ØemleeJevee
YeejleerÙe mebefJeOeeveeves ØeeefleefveOeerkeâ ueeskeâMeenerÛeer heæleer mJeerkeâejueer Deens. JeÙe Je<ex
De"je hetCe& PeeuesuÙee ØelÙeskeâ YeejleerÙe m$eer-heg¤<e veeieefjkeâeuee celeoeve keâjCÙeeÛee
DeefOekeâej Deens. keWâõ heeleUerJej ueeskeâmeYee DeeefCe IeškeâjepÙe heeleUerJej efJeOeevemeYee ner
ueeskeâØeefleefveOeeRÛeer meYeeie=ns Deensle. celeoejebveer lÙee oesvner meYeeie=nele Deeheues ØeefleefveOeer
efveJe[tve ÅeeÙeÛes Demeleele. YeejleeceOÙes keWâõ, jepÙe Je efpeune DeMee heeleàÙeebJej jepekeâejCe
Ie[le Demeles. Yeejleele Ùee heeleàÙeebJejerue jepekeâejCeele efMejkeâeJe keâjCÙeemee"er ØeeosefMekeâ
celeoejmebIe Deensle. efJeefMe° Yeewieesefuekeâ ØeosMeele jenCeeNÙee ueeskeâmebKÙesvegmeej celeoejmebIe
leÙeej kesâues peeleele. lÙeeme ØeeosefMekeâ celeoejmebIe mebyeesOeues peeles. YeejleeceOÙes ØeeosefMekeâ
celeoejmebIeeÛes cenòJe peemle Deens. keâejCe F&m$eeF&ue, oef#eCe DeeeføeâkeâemeejKÙee osMeeceOÙes
mebhetCe& osMe celeoejmebIe Demelees. cee$e Yeejleele ns MekeäÙe veener. YeejleemeejKÙee Keb[ØeeÙe
osMeeÛeer efJeYeeieCeer ØeeosefMekeâ celeoejmebIeeceOÙes kesâuÙeeefMeJeeÙe FLes efveJe[Cetkeâe IesCes MekeäÙe
veener. YeejleerÙe ueeskeâMeenerÛÙee jepekeâerÙe Øeef›eâÙesmee"er ØeeosefMekeâ celeoejmebIe ne cenòJeeÛee
DeeOeej Deens.
jepekeâerÙe Øeef›eâÙee Ie[le Demeleevee Gòejesòej meelelÙeeves efleÛÙeeceOÙes yeoue Ie[le
Demeleele. ner Øeef›eâÙee pÙee Yeewieesefuekeâ #es$eele Ie[le Demeles lÙee Yeewieesefuekeâ #es$eeleerue
jepekeâerÙe, meeceeefpekeâ Je DeeefLe&keâ pe[CeIe[Ce lÙeeuee keâejCeerYetle Demeles. meceepeeleerue
peeleerÙe yeoue Je DeeefLe&keâ yeoue KeNÙee DeLee&ves jepekeâejCeeuee efoMee osle Demeleele. ØelÙeskeâ
celeoejmebIeele peele Je DeeefLe&keâ yeoue efveJe[CetkeâerÛÙee ceeOÙeceeletve Øekeâš nesle Demeleele.
ØeefleefveOeer efveJe[CÙeeÛee DeefOekeâej celeoejebvee Demeuee, lejer lees lÙee-lÙee ØeosMeeleerue meJe&
ueeskeâmebKÙesÛee ØeefleefveOeer Deens Demes ceeveues peeles. celeoejmebIe heefjmeerceve keâjCÙeemee"er
ueeskeâmebKÙee ne DeeOeej ceeveCÙeele Ùeslees. Yeejleele ueeskeâmebKÙesÛeer ieCevee oj one Je<eeËveer
kesâueer peeles. Ùee peveieCevesÛÙee DeeOeejs celeoejmebIeeÛeer hegvej&Ûevee kesâueer peeles. Hejbleg
ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee Ùee meYeeie=neÛeer meYeemeo mebKÙee efkeâleer DemeeJeer ns "jJeCÙeeÛee
DeefOekeâej mebmeosuee Deens. YeejleeceOÙes DeeleeheÙeËle meve 1952, 1963, 1973 Je 2002
ÙeeØekeâejs Ûeej heefjmeerceve DeeÙeesie vesceCÙeele Deeues. ÛeewLÙee heefjmeerceve DeeÙeesieeves YeejleerÙe
ueeskeâmebKÙesÛÙee mejemejervegmeej meJe& celeoejmebIeeble meceeve ueeskeâmebKÙee Ùee leòJeevegmeej
celeoejmebIeebÛeer hegvej&Ûevee kesâuesueer veener lej jepÙeebÛÙee ueeskeâmebKÙesÛÙee mejemejervegmeej meJe&
1
celeoejmebIeele meceeve ueeskeâmebKÙee Ùee leòJeevegmeej celeoejmebIeebÛeer hegvej&Ûevee kesâueer Deens.
cnCepes heefjmeerceve DeeÙeesieeuee je°^erÙe heeleUerJej veJns lej jepÙeebleie&le yeoue keâjCÙeeÛes
mJeeleb$Ùe efoues iesues. lÙeecegUs jepÙeebceOeerue peeiee keâceer-peemle PeeuesuÙee veenerle. Hejbleg
ØelÙeskeâ jepÙeeÛÙee celeoejmebIeeleerue ueeskeâmebKÙee cee$e meceeve jeefnuesueer veener. Heefjmeerceve
DeeÙeesieeÛes keâecekeâepe mebmeosÛÙee keâeÙeÅeeÛÙee Ûeewkeâšerle Ûeeueles. mebmeo heefjmeerceve
DeeÙeesieeuee mJeeleb$Ùe osles. Ùee yejesyejÛe heefjmeerceve DeeÙeesieeJej mebmeosÛÙee keâeÙeÅeebÛes
efveÙeb$eCeosKeerue Demeles. ne cegöe heefnuÙee heefjmeerceve DeeÙeesieeheemetve ÛeewLÙee heefjmeerceve
DeeÙeesieeheÙeËle efometve Ùeslees.
celeoejmebIeeÛÙee hegvej&ÛevescegUs ceneje°^eÛÙee jepekeâejCeele veJÙee meòeemeceerkeâjCeeÛee
GoÙe Peeuee. celeoejmebIe hegvej&Ûevee ner DeIeesef<ele jepekeâerÙe ›eâebleer Demeles. keâejCe
celeoejmebIe hegvej&Ûevee Ie[uÙeecegUs efJeefJeOe heeleàÙeebJejerue jepekeâejCe yeoueles Je veJeerve
meòeemeceerkeâjCes Deekeâej Iesleele. ØelÙeskeâ efveJe[CetkeâerÛÙee JesUer he#e, DeeIee[Ÿee Je vesles
ÙeebÛÙeeleerue meòeemeceerkeâjCes yeoueCeej Deensle. Hejbleg celeoejmebIe hegvej&ÛevescegUs DeeefLe&keâ,
Yeewieesefuekeâ Je meeceeefpekeâ meceerkeâjCes Deekeâejeuee Deeueer. leer keâceerle keâceer 2026 heÙeËle
yeoueCeej veenerle. cnCetve celeoejmebIe hegvej&ÛevesveblejÛeer HesâjpegUCeer mecepetve IesCes iejpesÛes
Deens. celeoejmebIeeÛeer HesâjpegUCeer PeeuÙeecegUs jepekeâejCeeÛes mJe¤he yeoueCeej Deens.
lÙeecegUs Ùee yeoueuesuÙee jepekeâejCeeÛee DeYÙeeme keâjCes iejpesÛes Deens. Hejbleg mebhetCe& osMeeÛee
Je jepÙeeÛee Skeâef$ele DeYÙeeme keâjCes DeMekeäÙe DemeuÙeecegUs menslegkeâ meesueehetj Je keâesunehetj
Ùee oesve efpeu¢eeÛee DeYÙeeme celeoejmebIe hegvej&ÛevesÛÙee meboYee&le keâjCÙeele Deeuee Deens.
mebMeesOeve efJe<eÙeeÛes cenòJe, ØeÙeespeve DeeefCe ceÙee&oe :
celeoejmebIeeÛeer hegvej&Ûevee cnCepes kesâJeU Yeewieesefuekeâ Je ØeMeemekeâerÙe meerceejs<eebÛeer
hegvej&Ûevee veJns. celeoejmebIeeÛeer hegvej&Ûevee cnCepes jepÙe, efpeune Je celeoejmebIeeleerue
DeeefLe&keâ Je meeceeefpekeâ mebyebOeeÛeer HesâjpegUCeer Deens. jepÙeeleerue, efpeu¢eeleerue Je
celeoejmebIeeleerue celeoejeÛÙee jepekeâerÙe Jele&veeÛeer HesâjpegUCeer Peeueer Deens. jepekeâerÙe he#eebveer
lÙeebÛÙee celeoejmebIeeÛÙee HesâjjÛevescegUs veJÙeeves yeoue kesâuee Deens. meJe&Ûe jepekeâerÙe he#eeÛeer
OÙesÙeOeesjCes yeoueueer Deensle. lÙeecegUs hetJeea ØeecegKÙeeves Mesleeruee heeCeer Je JeerpehegjJe"e kesâuee
peeÙeÛee hejblet DeepeÛÙee heefjefmLeleerceOÙes MesleerSsJepeer GÅeesieOebÅeebvee heeCeer Je JeerpehegjJe"e
ØeecegKÙeeves kesâuee peelees. ÙeeJe¤ve Demes efometve Ùesles keâer kesâJeU ceneje°^ Je meesueehetj DeeefCe
keâesunehetj efpeu¢eeleerue Heâkeäle celeoejmebIeeÛeer hegvej&Ûevee Peeuesueer veener lej celeoejmebIee
2
yejesyejÛe jepekeâejCeeÛeerner hegvej&Ûevee Peeuesueer Deens. cnCetve Øemletle mebMeesOeveeceOÙes
celeoejmebIe hegvej&vescegUsÛe meesueehetj Je keâesunehetj efpeu¢eeleerue ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeleerue celeoejmebIeeyejesyejÛe jepekeâejCeele ner yeoue Peeuee lÙeeÛes efJeMues<eCe kesâues
Deens. peueefmebÛeve, heeCeer, peele mebIešveebÛes he#eefveneÙe efJeYeepeve, jepekeâerÙe meòee Je
DeefOekeâej ve efceUeuÙeeyeöue jepekeâerÙe Demeblees<e, celeoejmebIe jeKeerJe Je jö nesCÙeecegUs
efvecee&Ce Peeuesuee Demeblees<e, efpeune vesle=lJeeÛeer veJÙeeves hegvej&Ûevee, ueeskeâmebKÙesleerue Jee{,
ueeskeâebÛes mLeueeblej, Jee{les MenjerkeâjCe F. keâejCeecegUs celeoejmebIeeÛes mJe¤he yeoueues.
lÙeecegUs ÛeewLÙee heefjmeerceve DeeÙeesieeÛÙee celeoejmebIe hegvej&ÛevescegUs veJÙeeves efvecee&Ce PeeuesuÙee
celeoejmebIeeÛee Je lÙee celeoejmebIeeceOÙes yeoueuesuÙee jepekeâejCeeÛee DeYÙeeme keâjCes iejpesÛes
Jeešues Je lemee DeYÙeeme ÛeewLÙee celeoejmebIe hegvej&Ûevesveblej efpeune heeleUerJej Peeuesuee
veener. ns cenòJe DeesUKetve Øemletle efJe<eÙeeJej mebMeesOeve kesâues.
JÙeehleer :
celeoejmebIe hegvej&Ûevee ner meJe& Yeejle osMeeleerue ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeÛeer Peeuesueer Deens. mebhetCe& celeoejmebIe hegvej&ÛevesÛee meKeesue Je efJemle=le DeYÙeeme
Skeâ$eerle keâjCes DeMekeäÙe DemeuÙeeves ceneje°^eleerue meesueehetj Je keâesunehetj efpeu¢eeÛÙee
meboYee&le Øemlegle mebMeesOeveeceOÙes meKeesue Je 2009 ÛÙee ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee
efveJe[CetkeâeRÛee DeYÙeeme kesâuee Deens.
Øemletle mebMeesOeveeÛÙee DeYÙeemeeÛeer Gefö°s
1. celeoejmebIe heefjmeerceve DeeÙeesie Je celeoejmebIe heefjmeerceve ÙeebÛÙee heeMJe&YetefceÛee DeYÙeeme
keâjCes.
2. celeoejmebIe heefjmeerceveecegUs meesueehetj Je keâesunehetj efpeu¢eeÛÙee yeoueuesuÙee ueeskeâmeYee
Je efJeOeevemeYee celeoejmebIeeÛee DeYÙeeme keâjCes.
3. celeoejmebIe heefjmeerceveecegUs meesueehetj Je keâesunehetj efpeu¢eeleerue yeouelÙee
jepekeâejCeeÛee DeYÙeeme keâjCes.
Øemlegle mebMeesOeveeÛÙee DeYÙeemeeÛeer ie=nerlekesâ
1. celeoejmebIe hegvej&ÛevescegUs meesueehetj efpeu¢eeleerue ueeskeâmeYee celeoejmebIeeceOÙes
hegvej&ÛeveshetJeea DemeuesuÙee jepekeâerÙe he#eeÛes JeÛe&mJe keâceer nesJetve keâeB«esme-je°^Jeeoer
keâeB«esme DeeIee[erves Deeheues JeÛe&mJe efvecee&Ce kesâues lÙeecegUs meòee mebyebOeeleerue Peeuesues
yeoue efometve Ùesleele.
3
2. meesueehetj efpeu¢eeleerue celeoejmebIe hegvej&ÛevesÛee ØeYeeJe celeoejmebIeeyejesyejÛe he#eebleie&le
jepekeâerÙe meòee mebyebOeeJej nesJetve mLeeefvekeâ jepekeâejCeele yeoue Peeuee Je
efJeOeevemeYesuee veJeerve vesle=lJe GoÙeeme Deeues.
3. keâesunehetj efpeu¢eeleerue hegvej&ÛeveshetJeea Demeuesues keâeB«esme-je°^Jeeoer keâeB«esme he#eeÛes
JeÛe&mJe hegvej&Ûevesveblej efMeJemesvee-Yeepehee Je mJeeefYeceeveer Meslekeâjer he#eeÛÙee ÙeMeecetUs
keâceer Peeues.
4. celeoejmebIe hegvej&ÛevescegUs meesueehetj Je keâesunehetj efpeu¢eele efJeOeevemeYesÛÙee
efveJe[CetkeâebceOÙes jeKeerJe peeieebJej veJeerve vesle=lJe GoÙeeme Deeues.
Øemletle mebMeesOeveeÛÙee DeYÙeemeeÛeer mebMeesOeve heæleer
‘‘ÛeewLÙee heefjmeerceve DeeÙeesieeÛÙee meboYee&le meesueehetj Je keâesunehetj efpeu¢eeleerue
yeoueles jepekeâejCe’’ Ùee efJe<eÙeeÛee DeYÙeeme keâjCÙeemee"er «ebLeeueÙeerve Je #es$eerÙe mebMeesOeve
heæleerÛee Jeehej kesâuee Deens.
Øemlegle mebMeesOeveemee"er Keeueerue ØeeLeefcekeâ Je ogÙÙece meeOeveebÛee DeYÙeeme keâ¤ve
mebMeesOeve kesâues Deens.
De) ØeeLeefcekeâ meeOeves :
Øemlegle mebMeesOeveemee"er keWâõ Meemeve Je ceneje°^ MeemeveeÛes jepehe$e, heefjmeerceve
DeeÙeesieeÛes DenJeeue, efpeuneefOekeâejer keâeÙee&ueÙeeleerue ceeefnleer Je efveJe[Cetkeâ keâeÙee&ueÙeeleerue
ceeefnleer Ùee ØeeLeefcekeâ meeOeveebÉejs DeYÙeeme kesâuee Deens. meesueehetj efpeu¢eeleerue oesve
ueeskeâmeYee ØeefleefveOeer Je 11 efJeOeevemeYee ØeefleefveOeer DeeefCe keâesunehetj efpeu¢eeleerue 2
ueeskeâmeYee ØeefleefveOeer Je 10 efJeOeevemeYee ØeefleefveOeerÛÙee ØelÙe#e cegueeKeleer IesleuÙee lemesÛe
oesvner efpeu¢eeleerue efpeuneheefj<eo Je hebÛeeÙele meefceleer meomÙe Je ceneveiejheeefuekesâleerue
meomÙeebhewkeâer 5 škeäkesâ meomÙeebÛeer uee@šjer heæleerves efveJe[ kesâueer Je Ùee meJeeËÛÙee cegueeKeleer
IesJetve ØeeLeefcekeâ ceeefnleer mebkeâefuele kesâueer Deens.
cegueeKele DeYÙeeme heæleer –
celeoejmebIe hegvej&ÛevesÛee DeYÙeeme keâjCÙeemee"er cegueeKele Ùee heæleerÛee Jeehej kesâuee
Deens.
1) cegueeKeleermee"er cegKÙe efvekeâ<e ne mepee, meke&âue, leeuegkeâe ns Skeâe efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeletve JeieUuee efkebâJee veJÙeeves meeceerue kesâuee lÙeecegUs lesLeerue Deepeer Je
ceepeer hebÛeeÙele meefceleer meomÙe Je efpeuneheefj<eo meomÙe ÙeebÛÙee cegueeKeleer IesleuÙee.
4
2) cegueeKeleermee"er cegKÙe efvekeâ<e ne Jee[& efkebâJee ØeYeeie celeoejmebIeeletve JeieUuee efkebâJee
veJÙeeves meeceerue kesâuee lÙeecegUs lesLeerue Deepeer Je ceepeer veiejmesJekeâebÛÙee cegueeKeleer
IesCÙeeÛee efvekeâ<e Jeehejuee.
3) leeuegkeäÙeeÛes Deveskeâ efJeOeevemeYee celeoejmebIeele efJeYeepeve Peeues efkebâJee oesve leeuegkeäÙeeÛee
efJeOeevemeYee celeoejmebIe efvecee&Ce Peeuee lesLeerue Deepeer Je ceepeer DeeceoejebÛÙee
cegueeKeleer IesCÙeeÛee efvekeâ<e Jeehejuee Deens.
4) ueeskeâmeYee celeoejmebIeeletve leeuegkeâe efkebâJee efJeOeevemeYee celeoejmebIe JeieUuee efkebâJee
veJÙeeves meeceerue kesâuee lÙeecegUs lesLeerue Deepeer Je ceepeer Keemeoej ÙeebÛÙee cegueeKeleer
IesCÙeeÛee efvekeâ<e Jeehejuee.
5) mepee, meke&âue efkebâJee leeuegkeâe efJeOeevemeYee celeoejmebIe JeieUuee efkebâJee veJÙeeves meeceerue
kesâuee lÙeecegUs ÙesLeerue jepekeâerÙe he#eeÛÙee ØecegKeeÛÙee cegueeKeleer IesCÙeeÛee efvekeâ<e
Jeehejuee Deens.
DeMeeØekeâejs Jejerue JesieJesieàÙee heeÛe Øekeâejs cegueeKeleer IesJetve ØeeLeefcekeâ ceeefnleer
mebkeâefuele kesâueer.
ye) ogÙÙece meeOeves :
efJeefJeOe meboYe& hegmlekesâ, MeesOeefveyebOe, ceeefmekesâ, Jele&ceevehe$es Je Fbšjvesš Ùee ogÙÙece
meeOeveeÛÙee DeeOeejs ceeefnleerÛes mebkeâueve keâ¤ve DeYÙeeme kesâuee Je Øemletle mebMeesOeveemee"er
lÙeeÛee Jeehej keâjCÙeele Deeuee.
hetJe& DeYÙeeme DeJeueeskeâve :
1) efMebos Ùe. ie., ‘ceneje°^ efJeOeevemeYee efveJe[Cetkeâe (1978, 80, 85 Je 90)
Skeâ Âef°#eshe, Ûebove ØekeâeMeve, heJe&leer, hegCes, 1994.
Ghejeskeäle meboYe& «ebLeeceOÙes uesKekeâ Ùe. ie. efMebos Ùeebveer oesve YeeieeceOÙes DeYÙeeme
kesâuee Deens. lÙeehewkeâer heefnuÙee YeeieeceOÙes ceneje°^eleerue efJeYeeieJeej Je efpeuneefveneÙe
Lees[keäÙeele FeflenemeeÛeer (ØeemleeefJekeâ) ceeb[Ceer kesâueer Deens. 1978, 80, 85 Je 90
meeueer PeeuesuÙee efJeOeevemeYee efveJe[CetkeâerÛeer efJeYeeieefveneÙe Je efpeuneefveneÙe celeoejmebIeeleerue
efveJe[CetkeâerÛeer Deekeâ[sJeejer efoueer Deens. 1990 meeueer ceneje°^ efJeOeevemeYee efveJe[Cetkeâe
PeeuÙee. lÙeeceOeerue keâeB«esme he#e, pevelee oue, efMeJemesvee, YeejleerÙe pevelee he#e, Meskeâehe,
keâcÙegefvemš, Yeeefjhe, cegefmuece ueerie F. jepekeâerÙe he#eebÛee Je Dehe#eebÛee Skeâ efJeMues<eCeelcekeâ
Dee{eJee Iesleuee Deens. efJeOeevemeYesÛÙee efveJe[CetkeâerÛÙee meboYee&le keâeB«esme he#e Je lÙee he#eeuee
5
efceUeuesuÙee celeoeveeÛee Tneheesn kesâuee Deens. Yeeie oesve ceOÙes keâeB«esme he#eeÛes 1990
ceOeerue efJepeÙeer GcesoJeej Je hejeYetle GcesoJeej lemesÛe keâeB«esmeuee efceUeuesuÙee peeieebÛeer Je
celeebÛeer škeäkesâJeejer ÙeeÛeer ceeb[Ceer kesâueer Deens. 1960 les 1994 heÙeËleÛes ceneje°^eÛes
cegKÙeceb$eer Je ceb$eerceb[U meomÙe, efpeu¢eeÛes heeuekeâceb$eer ÙeebÛeer meefJemlej ceeb[Ceer kesâueer
Deens.
2) heJeej ØekeâeMe, ‘ceneje°^eÛÙee veJÙee jepekeâejCeeÛeer hegvej&Ûevee’ (celeoejmebIeeÛeer
hegvej&Ûevee), Øeeflecee ØekeâeMeve, hegCes, ceeÛe& 2009
Øemlegle meboYe& «ebLeeceOÙes uesKekeâebveer ÛeewLÙee heefjmeerceve DeeÙeesieeÛÙee celeoejmebIe
hegvej&Ûevesveblej ceneje°^eceOÙes veJÙee meòeemeceerkeâjCeeÛee GoÙe Peeuee DeeefCe lÙee celeoejmebIe
hegvej&ÛevesÛee ceneje°^eÛÙee jepekeâejCeeJej keâMeeØekeâejs mebYeeJÙe heefjCeece nesF&ue ÙeeÛes
efJeMues<eCe kesâues Deens. lÙeeceOÙes ØeecegKÙeeves cegbyeF&men keâeskeâCe, Gòej ceneje°^, heefMÛece
efJeoYe&, hetJe& efJeoYe&, ceje"Jee[e Je heefMÛece ceneje°^ Demee efJeYeeieJeej celeoejmebIe
hegvej&ÛevesÛee Dee{eJee Iesleuee. celeoejmebIe hegvej&ÛeveshetJeea ØelÙeskeâ celeoejmebIeeceOÙes
keâesCekeâesCelÙee he#eeÛes JeÛe&mJe nesles lesLetve keâesCelÙee peeleerÛee GcesoJeej efveJe[tve iesuee ÙeebÛeer
meefJemlej ceeb[Ceer kesâueer Deens Je hegvej&Ûevesveblej ØelÙeskeâ celeoejmebIeeceOÙes keâesCelÙee he#eeuee
Je keâesCelÙee peeleerÛÙee GcesoJeejeuee lÙee celeoejmebIeele mebOeer Deens ÙeebÛee Deboepe Jele&efJeuee
Deens.
3) heJeej ØekeâeMe, ‘mLeeefvekeâ MeemevemebmLee efveJe[Cetkeâe 2007 Je ceneje°^eÛes veJes
jepekeâejCe’, Øeeflecee ØekeâeMeve, hegCes, 2007
Ghejeskeäle meboYe& «ebLeeceOÙes uesKekeâeves ÛeewLÙee heefjmeerceve DeeÙeesieeÛÙee celeoejmebIe
hegvej&Ûevesveblej efJeefJeOe jepekeâerÙe he#eeveer veiejheeefuekeâe, ceneveiejheeefuekeâe, efpeuneheefj<eo Je
hebÛeeÙele meefceleerÛÙee efveJe[CetkeâeceOÙes celeoejmebIeebÛeer hegvej&Ûevee mecepetve IesJetve DeeheuÙee he#e
efJemleejeÛeer JÙetnjÛevee keâMeeØekeâejs DeeKeueer heeefnpes ÙeebÛeer efJemle=le Je meKeesue ceeb[Ceer
kesâueer Deens.
4) ÛeJneCe De¤Ce, ‘keâesunehetj efpeu¢eeÛÙee 1960 veblejÛÙee jepekeâejCeeÛee
DeYÙeeme’ (DeØekeâeefMele heerSÛe.[er. MeesOeØeyebOe, efMeJeepeer efJeÅeeheer", keâesunehetj),
SefØeue 2007
Ghejeskeäle MeesOeØeyebOeeceOÙes mebMeesOekeâeves 1960 heemetve 2004 heÙeËleÛeer keâesunehetj
efpeu¢eeÛÙee jepekeâerÙe heeMJe&YetceerÛes efJeMues<eCe kesâues Deens. ÙeeceOÙes ke=â<eer DeewÅeesieerkeâ
6
meceepe, keâeB«esmeÛes efJeIešve Je keâeB«esmeÛes jepekeâejCe, keâeB«esmeÛee ØeYeeJe Jee{le Demeleevee
keâeB«esmeceOÙes iešyeepeer Jee{le iesueer. lÙeecegUsÛe 1995 veblej efMeJemesvee-YeepeheÛÙee
jepekeâejCeeuee meg¤Jeele Peeueer ÙeebÛee Dee{eJee Iesleuee Deens. lemesÛe 1962 les 2004
ceOeerue keâesunehetj efpeu¢eeletve ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee efveJe[CetkeâeceOeerue efJeefJeOe he#eeÛÙee
efveJe[tve DeeuesuÙee GcesoJeejebÛeer meefJemlej Ùeeoer Øemlegle MeesOeØeyebOeeceOÙes efoueer Deens.
5) heUMeerkeâj megneme, efyejceue efveleerve, ‘ceneje°^eÛes jepekeâejCe (jepekeâerÙe
Øeef›eâÙesÛes mLeeefvekeâ meboYe&, 2009), Øeeflecee ØekeâeMeve, hegCes, le=leerÙe DeeJe=òeer, 2009
Ghejeskeäle meboYe& «ebLeeceOÙes uesKekeâebveer jepekeâejCeeÛee DeYÙeeme keâjCÙeemee"er
mLeeefvekeâ jepekeâerÙe Øeef›eâÙeebÛee DeYÙeeme Ùee Øeef›eâÙesÛes cenòJe meebefieleues Deens, ceneje°^eleerue
jepekeâejCeeceOÙes ceje"e JeÛe&mJe Deens. cee$e lÙeeuee ceÙee&oe ner Deensle ÙeebÛeer ceeb[Ceer kesâueer
Deens. lemesÛe 1999 veblejÛee oesvner keâeB«esme ceOeerue mebIe<e& DeeefCe ceneje°^eÛes jepekeâejCe
DeeefCe efJeefJeOe efpeu¢eeleerue mLeeefvekeâ jepekeâejCeeÛee Dee{eJee Iesleuee Deens.
6) osMecegKe ieesheeU, ‘meesueehetj efpeu¢eeÛee Fefleneme (ceje"e keâeueKeb[ Yeeie-1)
jsJet ØekeâeMeve, heb{jhetj, HesâyeÇgJeejer 2009
Ghejeskeäle meboYe& «ebLeeceOÙes ieesheeU osMecegKe Ùeebveer
FeflenemeeyejesyejÛe Ùee efpeu¢eeleerue efJeefJeOe Øeefleef‰le IejeCeer,
ue{eÙee, Ssefleneefmekeâ ieeJeebÛee leheMeerue F.Ûeer meefJemlej ceeb[Ceer
meesueehetj efpeu¢eeÛÙee jepekeâejCeeÛee Je efpeu¢eeÛÙee Ssefleneefmekeâ
keâjleevee GheÙeesie Peeuee.
ØekeâjCe Ùeespevee
ØekeâjCe 1 : ØemleeJevee
meesueehetj efpeu¢eeÛÙee
efpeu¢eeceOÙes PeeuesuÙee
kesâueer Deens. lÙeecegUs
heeMJe&YetceerÛee DeYÙeeme
mewæebeflekeâ ceeb[Ceer, mebMeesOeve efJe<eÙeeÛÙee ceÙee&oe, mebMeesOeve heæleer, Øemlegle
mebMeesOeveeÛÙee DeYÙeemeeÛeer Gefö°s, ie=efnlekesâ, cegueeKele DeYÙeeme heæleer DeeefCe hetJe& DeYÙeeme
DeJeueeskeâve Ùee IeškeâebÛee meefJemlej DeYÙeeme Ùee ØekeâjCeele keâjCÙeele Deeuesuee Deens.
ØekeâjCe 2 : meesueehetj DeeefCe keâesunehetj efpeu¢eeÛeer Yeewieesefuekeâ Je Ssefleneefmekeâ
heeMJe&Yetceer
Øemlegle ØekeâjCeeceOÙes meesueehetj DeeefCe keâesunehetj efpeu¢eeÛes Yeewieesefuekeâ #es$eHeâU,
mLeeve, Øeeke=âeflekeâ jÛevee, peceerve, nJeeceeve, hepe&vÙe, Mesleer, efhekesâ, peueefmebÛeve JÙeJemLee,
7
ueeskeâmebKÙee, ØeMeemekeâerÙe efJeYeeie, jepekeâerÙe mebjÛevee, menkeâej ÛeUJeU, GÅeesieOebos,
oUCeJeUCe JÙeJemLee, Mew#eefCekeâ JeešÛeeue, heÙe&šve mLeUs, Oeeefce&keâ mLeUs DeeefCe
Ssefleneefmekeâ heeMJe&Yetceer Ùee ieess°eRÛee DeYÙeeme keâjCÙeele Deeuesuee Deens.
ØekeâjCe 3 : heefjmeerceve DeeÙeesie Je celeoejmebIe hegvej&Ûevee ÙeebÛeer heeMJe&Yetceer
Øemlegle ØekeâjCeeceOÙes celeoejmebIe hegvej&ÛevesmebyebOeer YeejleerÙe mebefJeOeeveeleerue lejletoer,
mJeeleb$ÙehetJe& keâeUeleerue YeejleerÙe heefjmeerceve DeeÙeesie, heefjmeerceve DeeÙeesieeÛeer jÛevee,
Yeejleeleerue jepÙeebÛeer efJeYeeieCeer Je hegvej&Ûevee, heefnuee heefjmeerceve DeeÙeesie, ogmeje heefjmeerceve
DeeÙeesie, eflemeje heefjmeerceve DeeÙeesie, ÛeewLee heefjmeerceve DeeÙeesie, ÛeewLÙee heefjmeerceve
DeeÙeesieeJejerue yebOeves, ceneje°^eleerue 48 ueeskeâmeYee celeoejmebIeeÛeer Je 288 efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeÛeer celeoejmebIeefveneÙe celeoej mebKÙee, DevegmetefÛele peeleer-peceeleermee"erÛes
ceneje°^eleerue jeKeerJe ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee celeoejmebIe lemesÛe Menjer Je «eeceerCe
celeoejmebIeeÛes efJeMues<eCe keâjCÙeele Deeuesues Deens.
ØekeâjCe 4 : meesueehetj efpeu¢eeleerue ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee celeoejmebIeeÛeer
hegvej&Ûevee Je yeoueles jepekeâejCe
Øemlegle
ØekeâjCeeceOÙes
meesueehetj
efpeu¢eeleerue
ueeskeâmeYee
Je
efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeleerue 1952 heemetve 2004 heÙeËleÛee celeoejmebIe °er#eshe, ÛeewLÙee heefjmeerceve
DeeÙeesieeves kesâuesueer celeoejmebIeeÛeer hegvej&Ûevee, celeoejmebIe hegvej&ÛevesveblejÛes celeoejmebIeefveneÙe
jepekeâerÙe ØeYeglJe Je celeoejmebIeeleerue yeoueuesues jepekeâejCe ÙeebÛee meefJemlej DeYÙeeme
keâjCÙeele Deeuesuee Deens.
ØekeâjCe 5 : keâesunehetj efpeu¢eeleerue ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee celeoejmebIeeÛeer
hegvej&Ûevee Je yeoueles jepekeâejCe
Øemlegle ØekeâjCeeceOÙes keâesunehetj efpeu¢eeleerue ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeleerue 1952 heemetve 2004 heÙeËleÛee celeoejmebIe °er#eshe, keâesunehetj
efpeu¢eeleerue
ueeskeâmeYee
Je
efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeÛeer
hegvej&Ûevee,
celeoejmebIe
hegvej&ÛevesveblejÛes celeoejmebIeefveneÙe jepekeâerÙe ØeYeglJe Je celeoejmebIeeleerue yeoueuesues
jepekeâejCe ÙeebÛee meefJemlej DeYÙeeme keâjCÙeele Deeuesuee Deens.
8
ØekeâjCe 6 : celeoejmebIe hegvej&Ûevee Je ceneje°^eleerue ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee
celeoejmebIeeleerue yeouelÙee jepekeâejCeeÛee Dee{eJee
Øemlegle ØekeâjCeele ceneje°^eleerue 2009 ÛÙee ueeskeâmeYee Je efJeOeevemeYee
efveJe[Cetkeâerleerue efJeYeeieefveneÙe jepekeâerÙe he#eebvee efceUeuesuÙee ÙeMe-DeheÙeMeeÛee Gneheesn
keâjCÙeele Deeuesuee Deens. lÙeeceOÙes heeÛe efJeYeeieeleerue efpeuneefveneÙe ueeskeâmeYee Je
efJeOeevemeYee celeoejmebIeeÛes he=Le:keâjCe, «eeceerCe Je Menjer celeoejmebIe he=Le:keâjCe, jepekeâerÙe
ØeYetlJe DeMeer ceeb[Ceer keâjCÙeele Deeueer Deens.
ØekeâjCe 7 : efve<keâ<e&
Øemlegle ØekeâjCeeceOÙes Ghejeskeäle ØekeâjCeebÛee DeYÙeeme keâ¤ve lÙeeJe¤ve efve<keâ<eeËÛeer Je
$egšeRÛeer ceeb[Ceer keâjCÙeele Deeueer Deens.
9

New Layout