BIJLAGEN BIJLAGE 1: LIJST VAN MEDEWERKERS Alfabetische namenlijst van medewerkers die gegevens voor dit boek hebben aangeleverd, inclusief personen die determinaties hebben verzorgd van exemplaren waarvan de gegevens zijn opgenomen. Ook namen van personen die via de website Waarneming.nl goedgekeurde gegevens hebben doorgegeven zijn in de lijst opgenomen. Een overzicht van opgenomen instituutscollecties is te vinden in hoofdstuk . A. Aalders A.J. Aalders J. Aalders T. Aaldijk B. van Aartsen C. Abbink-Meijerink C. van Achterberg Br. Adelfus A. Adriaanse M. van Adrichem J. Albers A. Alberts H. Alberts C.J.M. Alders F. van Alebeek J. Alfken broeder Antonius M. van Antwerpen I. Appel A. Aptroot H. Arentsen R. Arnhem broeder Arnoud F. Arts J.R.J. van Asperen de Boer E. van Asseldonk A. van Assen G. van der Assem B. Aukema A.M. Baaijens I. van Baast Backer H. Bais D. Bakker W. Bakker L. Bakx M. Baltus G. Bank L. Bansberg G. Barendrecht R. Barendse M. Barendtszen J. Barteling F. Bax W.H.J. van der Beek S. van Beek H. Beers W. Beijerinck N. Bekema G. Bekke J. Bekker D. Belgers J. van Bellen G. Bemboom van Bemmelen M. van den Bemt D. Benders Pater. Benno J. v.d. Bent W.S.S. van Benthem Jutting J. Berendsen N. van de Berg A. van den Berg K. van den Berg S. van den Berg A. van Berge Henegouwen L. van Bergeijk M. van Bergen H. van Berkel H.J. Berkers B. Berkhoudt H. Berkhoudt D. Bernard K.W.J. Bernet Kempers J. Bes A.F.H. Besemer J.G. Betrem P.L.Th. Beuk D. Beuker P.C. Beunder Beyer F. Bianchi C.F.M. den Bieman F.A. Bink R. Bink-Moenen G. Blokhuis A. Blom L. Blommers H.C. Blöte P. Blüthgen T. Bode B. & M. van Bodegom-Boom V. de Boer E.P. de Boer R.J. de Boer G. de Boer P.J. den Boer M. Bolten D.G.J. Bolten M. de Bont G. Boomhouwer W. Boomkens G. Boonstra R. Boonstra B. Borkent M. van den Bos W. Bosgra V. BoshovenScholten H. Bosma A. Bosman B. Bosman H. Botter A. Bottone H. Bouman L. Boumans L.Th. Bouwman B.E. Bouwman J. Bouwmans J. Bouwmeester P. Boymans T. van Bracht B. Brak A. van den Brandt G. Bredewold P.J.H. van Bree E. de Bree S. Brennand P. van Breugel W.F. Breurken J. Briedé G. Brinkhof C. Brinkman R. van den Broek J. Broerse R. Broersma L.D. Brongersma R. Brouwer R. Brouwer et al. B.J.H. Brugge J. Brummer R. Brunink E. Brunner K. Brussee Bruuk J. Cost Budde M. Budding M. Bulte M. Bultman C.F. van de Bund J. Burg A.G. Burgmans F. van Bussel C. Buter L. Calle P. Calle A. van Calsbeek M. Camphuijsen W. Camping M. Caris L. Caron J. Cavé L. Claassens W. van Cleef D. Clerx R.H. Cobben J. Coelander E. Colijn J. Cooijman P. Cools Copijn J.B. Corporaal H. Corten R.O. Cossee H.W.C. Cossee M. Courbois G. Cremers R. Cremers R. Cupers L. Custers A. van Dam H. Damen Z. Damen T. Damm H.H. Dathe A.L.A. Deelman A.J. Dees N. Dek W. Dekker J. Willem Dekker J.A.G. Delfos M.J. Delfos J. Dellink T. Denters P.J.T. Derks H. Detz J. Devalez Deyck A. van Diemen E. van Dijk A. van Dijk C. van Dijk B. Dijks K.-D. Dijkstra H. Dijkstra W. Dimmers M. Dobbelaar S. Dobbelaar P.H. van Doesburg Jr. P.H. van Doesburg Sr. K. Dol T. Doodkorte M. Dorenbosch D. van Dorp A. van den Dorpel l. Douma G. Drenth J. van der Drift S. Drok B. Drost L. van Drunen J. van Duinen A. Dulfer J. Dutmer J. Ebink A.W. Ebmer A. van Eck G. Eding G. Eenkhoorn J. van der Eijk T. van Eijk G.L. van Eijndhoven R. van Ekeris W.N. Ellis R. Elschkamp E.F.G. Elton C. van Elzelingen S. Elzerman T. Elzerman W. Emsens G. van den Ende H. Endt H. Engel L.J. van der Ent K. Eradus A. van Erkelens S. Erlandsson W.H.O. Ernst H.H. Evenhuis E. Everts BiN BIJL.1 491-494 Waarnemers.indd 491 09-10-12 13:48 T. Faasen V. Faber W.S.S. van der Feen J.C. Felton F. Fischer P. Fleurbaaij B. Flierman W. Fliervoet G.J. Flint J. Fokkema J.F. Fokker C. Fokker A. van Frankenhuyzen L. Franssen Franssen F. Frenken H. Friese M. Frowijn C. Gabriels J. de Gans D. Ganzevoort D.C. Geijskes B. Geling R. Geling L. Geraets C. Geris V. Gerris H. Gerrits K. Gerritsen R. Geurts S. Gielen Gielkens J. van Giersbergen M. Gieskens F. Gijselhart M.J. Gijswijt A. Gijzen J. Goedbloed M. Gohlike J. de Gooijer Goosens V. van der Goot M. Gotink J. Gotink-Gillis K. Goudsmits T. de Graaf H.W. de Graaf R. de Graaf L. de Graaffvan Eerde P. K.H. Gragert R. de Greeff H. Gremmer J. Gribnau J. Groen M. Groenendijk M. Groeneveld M. Groenewegen C. Groot B. de Groot C. de Groot J. de Groot W. de Groot R. Grootenboer F. Grotenhuis S. Gubbels M. Guégan M.D. Guliker E. van Haaften J. van Haaften J. de Haan M. de Haan N. de Haas K. van Haeringen H. van Hage E. Hageman S. Hageman E. van den Ham J. van Harten P.J. Hartevelt A. Hartgers E. Hartgers F.-J. Hartgers D. den HartogNoordam R. van de Haterd T. van Hattum P. Haverhorst J. Haverkamp Heckhausen R. Heemskerk Heemtuin Thijsse’s Hof H. de Heer J. Heeremans R. Heij P. van der Heijden Th. Heijerman C. Heijmen P. Heijne C. van Heijningen S. van Heijnsbergen F. van Heijst J. Heimans W.R.B. Heitmans C.L. Hellegreen P.J. van Helsdingen K. Hendriks G.R. van Hengel A. van Hengstum H. Hennink A. Hens R. Hensen D.J. Hermes J. van Hespen R. Hiemstra J. Hoedeman F. Hoefnagels J. Hoek B. Hoekstra F. Hoffmann B. Hogeling W. Hogenes B. Hogeveen W.A. Hol T. Holsink W. van Holten J. Holtkamp J. Holtman van der Hoop P. Hoppenbrouwers J. Horst J. Hotting M. Hotting M. van der Hout H. van Houten A. Hoven S.G. Hovenkamp H. Huijbregts K.J. Huisman H. Huisman J. Huizenga A. van Hunnik P. van der Hurk W. Hurkmans F. Hustings M. Huysse M. Immerzeel Insectenwerkgroep (Zeeland) Insectenwerkgroep Tilburg Bakel Ede/Otterloo A. Jacobs J. Jacobs C. Jacobusse E. Jager K. Jalink L. Jalink K. Janmaat T. Janse H. Jansen N. Jansen P. Jansen R.Ph. Jansen H. Janssen P. Janssen S. Jansson M. Jaspers C.A.W. Jeekel B. Jeucken L. Jochems A. de Jong B. de Jong C. de Jong J. de Jong J.W. de Jong W.G. de Jong H. de Jonge T. Jongejan Y. Jongema B. de Jongh A. Joosse H. Joziasse P. Julsing G.C.A. Junge W.J. Kabos T. Kaizer J.P.A. Kalis H. Kampinga M. Kanters M. Kapoen R. Karsenbarg D. Katerbarg R. van Kats G.O. Keijl W. Kerkhof van de Kerkhof Kerkhoven J. van Kessel K. van Keulen P. de Keuning H. Kivit E. Kjellander G. Klaus D. Kleijn W. Klein J. Kleine N.M. Klerk R.M.J.C. Kleukers T. Klink J. van Klinken M.A.B. Klop U. Kloss F. van de Knaap T. van der Knaap L. Knijnsberg W. Knippenberg T. Knol H. Koek H. Koel B. Koelensmid C. Koelewijn J.M. Koese F. Köhler F.R. Kok A. Kok-Scheele J. de Koning M. Koning M. Kooi B. Kooij C. Kooij P. Koomen G. Koopman C. Koops J. & H. Koornneef P. Korringa S. de Kort J.C. Koster M.J.A. de Koster A. Koster H. Kouwenberg C. de Kraker G. Kramer Kramer H.J. van der Krift G. Krijnen P. Krijnen J. Krikken G.C. Kronenberg G. Kroon E. Krüger A. Kruithof H.J. Kruseman G. Kruseman J. Kühnen W. Kuijken A. Kuijper J. Kuijper-Nannenga A. Kuijpers J.T. Kuper G. Kurstjens P. Kuyten M.M. Kwak La Fontaine J. van der Laan P.A. van der Laan E. de Laat B. Lamers D.R. Lammertsma H. Landsman M. Langbroek E. de Lange G. de Lange H. Langerijs D.W. Langeveld L. Lankreijer Y. Lavrijsen J. Leclercq S. Leefmans P. Leemreise B. van Leer H. Leerschool Th. van Leeuwen M. van Leeuwen J. van Leeuwen V. Lefeber K.B.L. Lehmann Leidse Biologen (Club) T. v.d. Leij L.J.J. van der Leij C. LeijdekkerWinthorst R. Leijs B.J. Lempke B.M. Lensink C.J. Lepelaar BiN BIJL.1 491-494 Waarnemers.indd 492 09-10-12 13:48 W. Leurs M.A. Lieftinck B. te Linde J. Lindemans J. van der Linden P. Lindenburg C. Lindhout E. Linnartz J.P. van Lith B. Logtenberg A. Loken O. Lomholdt D. Lont A.J. van Loon B. Loonen A.J. Loonstra G. Loos K. Lotterman M. Louwen N. Louwers W. Lubbers J.A.W. Lucas H. Luijten D. van Lunsen R. Luttikhold C. Maas S. Maas A.W.P. Maassen D. Mac Gillavry J.W. Maessen H. Maier van der Does I. Maijer J. Maltezer M. Mandos F. Manning P. Maréchal L. Marinissen H. Martens T. Martens R. Martens A. Masseli A.K. Masselink A.H. Maurissen van de Meché J. Meekel F. van der Meer G. van der Meer P. van der Meer G.F. Mees B.D.J. Meeuse J. Meeuwis P. Megens H.J. Megens E. Meijer H.J. Meijer J.C.H. de Meijere M. Meijrink P.L. Meininger H. Melissen G. Mensink H. Meuffels K. Meuzelaar E. Michels M. Middeljans R. van Middelkoop F.C. Mijnssen Milieueducatiecentrum Eindhoven A. Minderhoud Th. M. Theo Minkenberg G. van Minnen R. van Minnen W. Moerland A.W.M. Mol S. van der Molen K. Monsch R. Montsma P.J.M. Moonen H. Moorlag G. Morseld S. Mostard K. Mostert F. Moussault M. van den Munckhof-Heunen A. Mundi T. Muusse J. Nagtegaal T. Neckheim J.H.H. van Nes A. Neve C. van Nidek A. Niehof G. Nieland E.J. van Nieukerken J. van de Nieuwegiessen H. Nieuwenhuijsen M. Nieuwstraten A. van Nijendaal R. Nijenhuis G. Nijhof M. Nijssen C. Nolte A. Noordam T. van Noordwijk J. Nugteren J. van Oers H. Offereins H. Olff L. Olsthoorn P. van Ooijen W. Oord W. van Oordt H. van Oorschot E.D. van Oort M. van Oosten P. Oosterbroek J.J. van Oosterhout H. van Oosterhout H. Oosterlee L. Oosterweghel S.J. van Ooststroom S. van Ophemert C. Ottenheym S. Ouburg J.Th. Oudemans A. den Ouden L. den Ouden L. Oudman G. Overbeek K. Overwater L. Packer A.H. Padberg E. Paree J. Parie R. Pater A. Pauly M.P. Peerdeman N. Peet C. Peeters T.M.J. Peeters L. Peeters P.H. Peeters S. Pekel G. Pennards A.C. Perdeck J. Perez A. Perin R.C.L. Perkins J. Petit E. Piaget A. Piek D. Piet R. Pieters J.H.N. Pijfers H.C. Pijpers B. Pijs W. Planjer P. van der Poel H. Pohlmann P.H. v.d. Pol A. de Ponti P. Poot W. Popken M. van Poppelen A. Postma M. Poulussen H.J. Prijs Y. Princen D. Prins W. Prins T.G. Prins H. Prinsen J. Prinsen Ph. Pronk S. Pronk W. Pronk F. van de Putte M. Quaijtaal F. Raemakers I. Raemakers A. van Randen P. Rasmont R. Rave M. Reemer M. van Reenen J. Regelink J. de Regt C.O. van Regteren Altena J.F. Reichwein W. Reinboud W. Reinig K. Reinink G. Reitsma A. Rekers M. Rekers R. Remmerts M. Renden D. Rensen L. Reyns J. Riemens A. van Riemsdijk K. van Rij J.C. Rijk P. Rijnen R. van Rijswijk C. Ritsema Cz Ritzema Bos N.A. Robinson A. Roessingh G. Romeijn J. Rommens J. de Rond J.G. de Rond (vader) C.J. de Ronde G. Roobeek K. Roobeek H. de Rooij M. Roos G. de Roos J. van Roosmalen E. Roozeboom C. Rosmalen G. van Rossem S. Rousse J. Rouwenhorst M. Rovers J. Ruben W. Rubers J. Ruijs J. Rutten B. Salomé L. Samson E. Sandberg C. van de Sanden H. Sanders Br. J. Sanders M. Schaafstra M. Schaper C. Scheffer J. Scheffers M. Schellekens S. Schepel G. Schepers J. Schepman H. Schloesser O. Schmiedeknecht M. Schoe G. Scholte G.A.M. Scholte J. Schoute R.T.A. Schouten J. Schouten J.E. Schreuder S. Schreven P. Schrijvershof R. Schrijvershof G.G.M. Schulten P. Schuttelaar M. Schwarz R. Schwartz M. Servaas I.T. Sibrandi L.E.N. Sijstermans R.T. Simon Thomas M. Sips G.A. Six J. Slaats Y. Slegel D. Slegers R. Slings J. Sloos E. Slootweg J. Slot Slothouwer M. Sluijter H. van der Sluis R. Smabers C. Smeenk J. Smeets P. Smeets R. Smid A. de Smidt F.M. Smit H.A.W. Smit J. Smit J.T. Smit J.A.H. Smits R. Smits S.M. ter Smitte I. Smit-Willemsen S.C. Snellen van Vollenhoven J.A. Snijder H. Soepenberg M. Soesbergen BiN BIJL.1 491-494 Waarnemers.indd 493 09-10-12 13:48 H. Soetekouw H. Soeters Sonja & Lex J. Sparreboom E.A.M. Speijer E. van der Spek E. Speksnijder H. Spiekers M. Spil S. van der Spoel S. Sprong M.C.E. Stakman H. Stammeshaus M. Stang A. Stärcke N. van der Steen B. Steenbergen J. van Steenis W. van Steenis W. Stelling A. v.d. Stelt J. Sterk Stichting Bargerveen A. Stip A. van Stipdonk G. Stobbe F. Stöckhert G. Stoel P. Stolwijk S. van het Strandje H. Strijker N. Suiker K. Swaans M. Sytsma G. Tacoma G. Tanis D. Tempelman S. Terlouw J. Terpstra A.P.J. Teunissen J. & H. Teunissen W. Teunissen broeder Theowald P. Thomas R.W. Tienstra J.R. Timmer L. Timmer R. Timmer C.J. Tjaden J. van Tol R. Tolman L.J. Toxopeus R. Troelstra L. Troisfontaine G. Tuinstra H. Turin G. Turksema A. van Tuyl M. van Tweel G. Twijnstra F.T. Valck Lucassen H.J. Vallenduuk J. Vandewall L. Vari Varno B. Vastenhouw J. van der Vecht S. van der Veeken J. Veeken M. van Veen R. van der Veen R.L. Veenendaal J. Veenstra K. Vegter I. van Veldhuisen J. Veldman K. Veling J. Velterop A. Veltman J. Veltman M. Venema Y. Veninga K. Venneker A.J. Verbeek M. Verbeek A. Verburg W. Verhaak D. Verhagen J. Verhoef P.M.F. Verhoeff S. Verhoef J. Verhoeven B. Verhoeven J. Verhulst M. Vering N. Verkaik-de Haan L. Verkoelen R. Versteeg R. Verstraaten J. Verveer W. Vervoort E. Vestgens G. Veurink G. Vierbergen A. Vink P. Vink Violet & Remco F. Visscher G. Visser J. Visser M. Vlaardingerbroek D.A. Vleugel M. van Vlierden J. van Vliet N.C. van der Vliet Voet H. Vogel R. Vogels T. Vogels Snellen van Vollenhove B.J. van Vondel D. Vonk J. van der Voorn T.N. Vos H.A. de Vos tot Nederveen Cappel A.N. Voüte P. de Vree J. Vreeken Th.L.J. Vreugde A. Vreugdenhil G. de Vries N. de Vries R. de Vries Vroege P. Vroegindeweij L. Vuyck J. Vuyk Engbertsdijksvenen W.H. Wachter F. Wagenaar A. van der Wal J. Walhout B.J.J.R. Walrecht E. Walstra J. Wannet K. Warncke E. Wasmann J. Wasser J. van Waveren M. Weber E.J. Weeda E. de Weerd T. van der Wege S. Wegh M. Weites J. Wennekes P. van de Werken Wesselson H. Westerneng H. Westra P. Westrich G. van Wezel J.T. Wiebes J.H. Wieffering P. van der Wiel P.S. van Wielink H. Wiering J.J. Wieringa L. Wieteler H. Wijers G. van Wijk N. van Wijk A. Wijker W. Wijngaard S. van Wijngaarden W.J.R. de Wijs J. Wilcke J. de Wilde A.G. de Wilde A. de Wilde Wilden A.P. Willeboordse L. Willems C. Willemse L. Willemse R. Willemse S.C. Willemstein I. Wind J. Wind J. van der Winden J. Windig J.K. Winkelman P. de Winter A. Wintjes H. de Wit J. de Wit L. Witmond Witzenburg H. van Woerden H. Wolf P. Wolf P. de Wolf C.J.M. Wolff B.J. Wolfs J.B. Wolschrijn M. Wolters H. Wouda J H. Woudstra K. Woudstra R. van de Wouw F.M. van der Wulp G. van der Zanden J. van der Zee J. de Zeeuw H. Zeij B. Zeijlmaker Ph. Zeinstra A.J. Zöllner C. Zonneveld J. Zorgdrager J.W.A. van Zuijlen C. Zuyderduyn J. Zwaaneveld C.J. Zwakhals BiN BIJL.1 491-494 Waarnemers.indd 494 09-10-12 13:48 BIJLAGE 2: LIJSTEN VAN GEBRUIKTE PLANTEN- EN DIERENNAMEN In deze bijlage staan lijsten van respectievelijk de in de teksten gebruikte plantennamen en dierennamen. Planten Gebaseerd op Van der Meijden () (m.u.v. enkele tuinplanten en gewassen) aalbes - Ribes rubrum aardaker - Lathyrus tuberosus aardbei - Fragaria aarddistel - Cirsium acaulon acerola, Barbadoskers, West-Indische kers Malpighia glabra akelei - Aquilegia akkerdistel - Cirsium arvense akkerhoornbloem - Cerastium arvense akkerklokje - Campanula rapunculoides akkerkool - Lapsana communis akkerleeuwenbek - Misopates orontium akkermelkdistel - Sonchus arvensis akkermunt - Mentha arvensis akkerwinde - Convolvulus arvensis alfalfa - zie luzerne amandel - Prunus dulcis andoorn - Stachys anjerachtigen - Caryophyllaceae appel - Malus sylvestris asperge - Asparagus officinalis Asteraceae - composieten asterfijnstraal - Conyza aubergine - Solanum melongena augurk - Cucumis sativus Barbadoskers, acerola, West-Indische kers Malpighia glabra barbarakruid - Barbarea basterdwederik - Epilobium beemdkroon - Knautia arvensis beklierde kogeldistel - Echinops sphaerocephalus bergandoorn - Stachys recta berk - Betula betonie - Stachys officinalis beuk - Fagus sylvatica bieslook - Allium schoenoprasum biggenkruid - Hypochaeris bijenorchis - Ophrys apifera bijvoet - Artemisia vulgaris bittere wilg - Salix purpurea bitterkruid - Picris bitterzoet - Solanum dulcamara blaassilene - Silene vulgaris blauw glidkruid - Scutellaria galericulata blauw kattenkruid - Nepeta racemosa blauwe bes - Vaccinium blauwe bosbes - Vaccinium myrtillus blauwe knoop - Succisa pratensis blauwe lupine - Lupinus angustifolius blauwe monnikskap - Aconitum napellus blauwe regen - Wisteria sinensis blauwe zeedistel - Eryngium maritimum blauwmaanzaad - Papaver somniferum blazenstruik - Colutea boekweit - Fagopyrum esculentum boerenkers - Thlaspi boerenwormkruid - Tanacetum vulgare bonte krokus - Crocus vernus bosaardbei - Fragaria vesca bosandoorn - Stachys sylvatica bosbes - Vaccinium boslathyrus - Lathyrus sylvestris bosrank - Clematis vitalba bossalie - Salvia nemorosa bosvergeet-mij-nietje - Myosotis sylvatica boswilg - Salix caprea boterbloem - Ranunculus braam - Rubus brandnetel - Urtica brede ereprijs - Veronica teucrium breed klokje - Campanula latifolia brem - Cytisus scoparius bremraapachtigen - Orobanchaceae bruidsbloem - Deutzia buxus - Buxus sempervirens Canadese guldenroede - Solidago canadensis centaurie - Centaurea chrysant - Chrysanthemum cichorei - Cichorium intybus composieten - Asteraceae courgette - Cucurbita pepo cranberry - zie grote veenbes dahlia - Dahlia daslook - Allium ursinum dauwbraam - Rubus caesius dauwnetel - Galeopsis speciosa den - Pinus Dipsacaceae - kaardebolfamilie distelachtigen - Asteraceae, Carduoideae distel - Carduus, Onopordum, Cirsium, Echinops dolle kervel - Chaerophyllum temulum dophei - Erica dotterbloem - Caltha palustris dovenetel - Lamium druifje - Bellevalia duifkruid - Scabiosa columbaria duinroosje - Rosa pimpinellifolia duizendblad - Achillea duizendknoopachtigen - Polygonaceae duizendschoon - Dianthus barbatus dwergmispel - Cotoneaster echt bitterkruid - Picris hieracoides echte koekoeksbloem - Silene flos-cuculi echte tijm - Thymus vulgaris echte valeriaan - Valeriana officinalis eenstijlige meidoorn - Crataegus monogyna eik - Quercus engelwortel - Angelica sylvestris ereprijs - Veronica BiN BIJL.2 495-500 Planten- en dierennamen.indd 495 09-10-12 13:48 es - Fraxinus excelsior esdoorn - Acer esparcette - Onobrychis viciifolia ezelsoren - Stachys byzantina fijnstraal - Erigeron fluitenkruid - Anthriscus sylvestris framboos - Rubus idaeus gamander - Teucrium ganzerik - Potentilla gaspeldoorn - Ulex europaeus geitenbaard - Aruncus dioicus Gelderse roos - Viburnum opulus gele kamille - Anthemis tinctoria gele kornoelje - Cornus mas gele lis - Iris pseudacorus gele morgenster - Tragopogon pratensis pratensis geoorde wilg - Salix aurita geranium - Pelargonium gevlekte dovenetel - Lamium maculatum gewone berenklauw - Heracleum sphondylium gewone braam - Rubus fruticosus gewone brunel - Prunella vulgaris gewone dophei - Erica tetralix gewone engelwortel - Angelica sylvestris gewone ereprijs - Veronica chamaedrys gewone ossentong - Anchusa officinalis gewone rolklaver - Lotus corniculatus gewone smeerwortel - Symphytum officinale gewone spurrie - Spergula arvensis gewone vleugeltjesbloem - Polygala vulgaris gewoon biggenkruid - Hypochaeris radicata gewoon duizendblad - Achillea millefolium gewoon knoopkruid - Centaurea jacea gewoon vingerhoedskruid - Digitalis purpurea glanshaver - Arrhenatherum elatius gouden regen - Laburnum anagyroides grasklokje - Campanula rotundifolia grassen - Poaceae grauwe wilg - Salix cinerea grijskruid - Berteroa incana groot streepzaad - Crepis biennis grote bevernel - Pimpinella major grote centaurie - Centaurea scabiosa grote engelwortel - Angelica archangelica grote kaardebol - Dipsacus fullonum grote kattenstaart - Lythrum salicaria grote klaproos - Papaver rhoeas grote klit - Arctium lappa grote pimpernel - Sanguisorba officinalis grote ratelaar - Rhinanthus angustifolius grote valeriaan - zie echte valeriaan grote veenbes - Oxycoccus macrocarpos grote watereppe - Sium latifolium grote waterweegbree - Alisma plantago-aquatica grote wederik - Lysimachia vulgaris grove den - Pinus sylvestris guldenroede - Solidago haagwinde - Convolvulus sepium harige ratelaar - Rhinanthus alectorolophus harlekijn - Anacamptis morio hartgespan - Leonurus cardiaca havikskruid - Hieracium hazenpootje - Trifolium arvense heelblaadjes - Pulicaria dysenterica heemst - Althaea officinalis heggendoornzaad - Torilis japonica heggenrank - Bryonia dioica heggenwikke - Vicia sepium heiachtigen - Ericaceae heidekartelblad - Pedicularis sylvatica helmkruid - Scrophularia helmkruidachtigen - Scrophulariaceae helmogentroost - Odontites hemelsleutel - Sedum telephium hengel - Melampyrum pratense herik - Sinapis arvensis hertshooi - Hypericum hoenderbeet - Lamium amplexicaula hondsdraf - Glechoma hederacea hondsviooltje - Viola canina honingklaver - Melilotus honingorchis - Herminium hoornbloem - Cerastium hopklaver - Medicago lupulina iep - Ulmus inkarnaatklaver - Trifolium incarnatum Israëlitische orchis - Anacamptis israelitica jacobskruiskruid - Jacobaea vulgaris jasmijn - Jasminum kaardebol - Dipsacus kaardebolfamilie - Dipsacaceae kaasjeskruid - Malva kaasjeskruiden - Malvaceae kale jonker - Cirsium palustre kamille - Matricaria kamperfoelie - Lonicera kamperfoelieachtigen - Caprifoliaceae kartelblad - Pedicularis kastanje - Castanea katoen - Gossypium kattendoorn - Ononis spinosa kattenkruid - Nepeta kattenstaart - Lythrum katwilg - Salix viminalis kers - Prunus kiwi - Actinidia arguta klaproos - Papaver klaver - Trifolium klein hoefblad - Tussilago farfara klein kruiskruid - Senecio vulgaris klein streepzaad - Crepis capillaris klein vlooienkruid - Pulicaria vulgaris klein vogelpootje - Ornithopus perpusillus kleine pimpernel - Sanguisorba minor kleine ratelaar - Rhinanthus minor kleine tijm - Thymus serpyllum kleine veldkers - Cardamine hirsuta klimop - Hedera helix klit - Arctium klokje - Campanula BiN BIJL.2 495-500 Planten- en dierennamen.indd 496 09-10-12 13:48 klokjesachtigen - Campanulaceae klokjesgentiaan - Gentiana pneumonanthe knikkend nagelkruid - Geum rivale knikkende distel - Carduus nutans knolboterbloem - Ranunculus bulbosus knollathyrus - Lathyrus linifolius knoopkruid - Centaurea jacea knopig helmkruid - Scrophularia nodosa koffie - Coffea kogeldistel - Echinops kogellook - Allium sphaerocephalon komkommer - Cucumis sativus komkommerkruid - Borago koninginnenkruid - Eupatorium cannabinum kool - Brassica koolzaad - Brassica napus korenbloem - Centaurea cyanus kraaiheide - Empetrum nigrum kraailook - Allium vineale krokus - Crocus kroonkruid - Securigera kruipbrem - Genista pilosa kruipend zenegroen - Ajuga reptans kruipwilg - Salix repens kruisbloemen - Brassicaceae kruisdistel - Eryngium campestre kruiskruid - Senecio kruldistel - Carduus crispus lamsoor - Limonium vulgare lathyrus - Lathyrus laurierkers - Prunus laurocerasus laurierwilg - Salix pentandra lavas - Levisticum officinale lavendel - Lavandula leeuwenbek - Antirrhinum leeuwenbekachtigen - Plantaginaceae leeuwentand - Leontodon lelieachtigen - Liliaceae liguster - Ligustrum lijsterbes - Sorbus linde - Tilia lipbloemen - Lamiaceae lis - Iris longkruid - Pulmonaria officinalis look - Allium look-zonder-look - Alliaria petiolata lork - Larix lupine - Lupinus luzerne - Medicago sativa Maasraket - Sisymbrium austriacum chrysanthum madeliefje - Bellis perennis mahonie - Berberis aquifolium Malvaceae - kaasjeskruiden margriet - Leucanthemum vulgare meidoorn - Crataegus meisjesogen - Coreopsis melkdistel - Sonchus melkeppe - Peucedanum palustre meloen - Cucumis melo middelste ganzerik - Potentilla intermedia middelste teunisbloem - Oenothera biennis moerasandijvie - Tephroseris palustris moerasandoorn - Stachys palustris moerasereprijs - Veronica longifolia moeraskartelblad - Pedicularis palustris moeraskruiskruid - Senecio paludosus moerasrolklaver - Lotus pedunculatus moerasspirea - Filipendula ulmaria moeraswederik - Lysimachia thyrsiflora moesdistel - Cirsium oleraceum moeslook - Allium oleraceum mosterd - Sinapis muizenoor - Hieracium pilosella muskuskaasjeskruid - Malva moschata muur - Stellaria muurpeper - Sedum acre nachtschadeachtigen - Solanaceae narcis - Narcissus ogentroost - Euphrasia ooievaarsbek - Geranium Ophrys aveyronensis (J.J. Wood) P.Delforge () orchideeën - Orchidaceae paardenbloem - Taraxacum officinale paardenhoefklaver - Hippocrepis comosa paardenkastanje - Aesculus paarse dovenetel - Lamium purpureum paprika - Capsicum annuum parelzaad - Lithosperum passiebloemen pastinaak - Pastinaca sativa peen - Daucus carota peer - Pyrus communis penningkruid - Lysimachia nummularia peper - Piper nigrum perzik - Prunus persica phacelia - Phacelia tanacetifolia pijlbrem - Chamaespartium sagittale pijlkruidkers - Lepidium draba pijlriet - Arundo donax pijpenstrootje - Molinia caerulea pimpernel - Sanguisorba pinksterbloem - Cardamine pratensis prei - Allium porrum prikneus - Lychnis coronaria primula - Primula pruim - Prunus domestica prunus - Prunus puntwederik - Lysimachia punctata raapzaad - Brassica campestris rankende helmbloem - Ceratocapnos claviculata ranonkelachtigen - Ranunculaceae rapunzelklokje - Campanula rapunculus ratelaar - Rhinanthus ratelpopulier - Populus tremula reseda - Reseda reseda-achtigen - Resedaceae reuzenbalsemien - Impatiens glandulifera reuzenberenklauw - Heracleum mantegazzianum ribes - Ribes riet - Phragmites australis BiN BIJL.2 495-500 Planten- en dierennamen.indd 497 09-10-12 13:48 rivierkruiskruid - Senecio fluviatilis robinia - Robinia rode bosbes - Vaccinium vitis-idaea rode klaver - Trifolium pratense rode ogentroost - Odontites vernus serotinus rode ribes - Ribes sanguineum rododendron - Rhododendron rolklaver - Lotus rood bosvogeltje - Cephalantera rubra rood zwenkgras - Festuca rubra roos - Rosa roosachtigen - Rosaceae ruig klokje - Campanula trachelium ruige leeuwentand - Leontodon hispidus rupsklaver - Medicago ruwbladigen - Boraginaceae ruwe berk - Betula pendula salie - Salvia schapenzuring - Rumex acetosella schermbloemen - Apiaceae schermhavikskruid - Hieracium umbellatum scherpe boterbloem - Ranunculus acris schietwilg - Salix alba sering - Syringa sikkelklaver - Medicago falcata sint janskruid - Hypericum perforatum slangenkruid - Echium vulgare slanke wikke - Vicia sativa sleedoorn - Prunus spinosa sleutelbloem - Primula sleutelbloemachtigen - Primulaceae smalle raai - Galeopsis angustifolia smalle weegbree - Plantago lanceolata smalle wikke - Vicia sativa ssp. nigra smeerwortel - Symphytum sneeuwbes - Symphoricarpos albus Spaanse aak - Acer campestre speerdistel - Cirsium vulgare spiegelorchis - Ophrys sporkehout - Rhamnus frangula spurrie - Spergula stalkruid - Ononis stekelbrem - Genista anglica stijf havikskruid - Hieracium laevigatum stijve ogentroost - Euphrasia stricta stinkende ballote - Ballota nigra stokroos - Alcea rosea streepzaad - Crepis struikhei - Calluna vulgaris struikmalva - Lavatera thuringiaca tamme kastanje - Castanea sativa teunisbloem - Oenothera teunisbloemachtigen - Onograceae theeboompje - Spirea salicifolia tijm - Thymus tomaat - Solanum lycopersicum toorts - Verbascum tormentil - Potentilla erecta tuinboon - Vicia faba major tuinreseda - Reseda odorata tweestijlige meidoorn - Crataegus laevigata ui - Allium cepa valeriaan - Valeriana vals muizenoor - Hieracium peleterianum valse salie - Teucrium scorodonia vederdistel - Cirsium veenbes - Oxycoccus veldboon - Vicia faba veldereprijs - Veronica arvensis veldlathyrus - Lathyrus pratensis veldsalie - Salvia pratensis vertakte leeuwentand - Leontodon autumnalis vetkruid - Sedum vetplanten - Crassulaceae vijfvingerkruid - Potentilla reptans vingerhelmbloem - Corydalis solida vlas - Linum vlasbekje - Linaria vulgaris vlier - Sambucus nigra vlierorchis - Dactylorhiza sambucina vlinderbloemen - Fabaceae vlinderstruik - Buddleja davidii vogelmuur - Stellaria media vogelwikke - Vicia cracca voorjaarsganzerik - Potentilla tabernaemontani voorjaarshelmkruid - Scrophularia vernalis voorjaarszonnebloem - Doronicum vroege sterhyacint - Scilla bifolia vroegeling - Erophila verna vrouwenschoentje - Cypripedium calceolus wateraardbei - Comarum palustre watermunt - Mentha aquatica waterscheerling - Cicuta virosa watertorkruid - Oenanthe aquatica wederik - Lysimachia weegbree - Plantago weegbreeachtigen - Plantaginaceae wegdistel - Onopordum acanthium wegedoorn - Rhamnus cathartica weideklokje - Campanula patula weigelia - Weigela West-Indische kers, acerola, Barbadoskers Malpighia glabra wijnstok - Vitis vinifera wikke - Vicia wilde cichorei - Cichorium intybus wilde hyacint - Hyacinthoides non-scripta wilde kamperfoelie - Lonicera periclymenum wilde liguster - Ligustrum vulgare wilde lijsterbes - Sorbus aucuparia wilde marjolein - Origanum vulgare wilde reseda - Reseda lutea wilde weit - Melampyrum arvense wilg - Salix wilgachtigen - Salicaceae wilgenroosje - Chamerion angustifolium windefamilie - Convolvulaceae witte dovenetel - Lamium album witte honingklaver - Melilotus alba witte klaver - Trifolium repens BiN BIJL.2 495-500 Planten- en dierennamen.indd 498 09-10-12 13:48 witte mosterd - Sinapis alba witte rapunzel - Phyteuma spicatum witte reseda - Reseda alba wolfsmelk - Euphorbia wolfspoot - Lycopus europaeus wondklaver - Anthyllis vulnaria wormkruid - Tanacetum wouw - Reseda luteola zandblauwtje - Jasione montana zeepboomachtigen - Sapindaceae zeeraket - Cakile maritima zeewolfsmelk - Euphorbia paralias zegge - Carex zenegroen - Ajuga zevenblad - Aegopodium podagraria zijdeplanten - Asclepiadaceae zilverschoon - Potentilla anserina zoete kers - Prunus avium zomerandoorn - Stachys annua zomereik - Quercus robur zonneroosje - Helianthemum zonneroosjes - Cistaceae zulte - Aster tripolium zwart tandzaad - Bidens frondosa zwartblauwe rapunzel - Phyteuma spicatum nigrum zwarte bes - Ribes nigrum zwarte den - Pinus nigra zwartkoren - Melampyrum zwenkgras - Festuca Dieren Genoemde Nederlandse soorten zijn gebaseerd op het Nederlands Soortenregister (www.nederlandsesoorten.nl). Europese soorten volgen Fauna Europaea (www. faunaeur.org). In enkele algemene hoofdstukken genoemde niet-Europese taxa staan in onderstaande lijst vermeld met auteursnaam en jaar van publicatie. Aethina (= Idaethina) Gemminger & Harold, Aethina tumida Murray, Alpinobombus Skorikov, Amegilla dawsoni (Rayment, ) Apis cerana Fabricius, Apis dorsata Fabricius, Apis florea Fabricius, Apis mellifera capensis Eschscholtz, Apis mellifera scutellata Lepeletier, Augochloropsis Cockerell, blaaskopvliegen - Diptera: Conopidae bloemvliegen - Diptera: Anthomyiidae bochelvliegen - Diptera: Phoridae Bombus affinis Cresson, Bombus arcticus Dahlbom, Bombus ephippiatus Say, Bombus ignitus Smith, Bombus impatiens Cresson, Bombus occidentalis Greene, Bombus pullatus Franklin, Bombus terrestris canariensis Pérez, Bombus terrestris dalmatinus Dalla Torre, Bombus terricola Kirby, Bombylius (Bombylius) posticus Fabricius, (= B. vulpinus Wiedemann, in Meigen ); NB: Bombylius vulpinus wordt beschouwd als senior synoniem, maar in de gangbare en oudere literatuur is B. posticus niet terug te vinden. bonte kevers - Coleoptera: Cleridae brakwespen - Hymenoptera: Braconidae Braunsapis Michener, bronswespen - Hymenoptera: Chalcidoidea Centris adani Cockerell, Centris analis (Fabricius, ) Ceratina velthuisi Terzo & Rasmont, Cleptotrigona Moure, Crithidia bombi Gorbunov, dambordvliegen - Diptera: Sarcophagidae diefkevers - Coleoptera: Ptinidae dwergschimmelkevers - Coleoptera: Cryptophagidae Eufriesea Cockerell, Euglossa Latreille, fruitvliegen - Diptera: Drosophilidae galwespen - Hymenoptera: Cynipidae gewone struikslak - Pulmonata: Bradybaenidae: Fruticicola fruticum gewone tuinslak - Pulmonata: Helicidae: Cepaea nemoralis glanskevers - Coleoptera: Nitidulidae goudwespen - Hymenoptera: Chrysididae graafwespen - Hymenoptera: Crabronidae groene specht - Picus viridis Grotea Cresson, halmvliegen - Diptera: Chloropidae harige schimmelkevers - Coleoptera: Cryptophagidae heesterslak - Pulmonata: Helicidae: Arianta arbustorum heideslak - Pulmonata: Hygromiidae: Helicella itala hongerwespen - Hymenoptera: Gasteruptiidae hoornaar - Hymenoptera: Vespidae: Vespa crabro kevers - Coleoptera knotswespen - Hymenoptera: Sapygidae Lasioglossum (Dialictus) asteris (Mitchell, ) Lasioglossum zephyrum (Smith, ) Lestrimelitta Friese, lichtmotten - Lepidoptera: Pyralidae Macrogalea berentyensis Brooks & Pauly, Megabraula Grimaldi & Underwood, Melipona Illiger, Melipona ferruginea (Lepeletier, ) mieren - Hymenoptera: Formicidae mierkevers - Coleoptera: Cleridae mierwespen - Hymenoptera: Mutillidae Nomia triangulifera Vachal, Nomia melanderi Cockerell, Nosema bombi Fantham & Porter, oliekevers - Coleoptera: Meloidae Osmia cornifrons (Radoszkowski, ) Osmia lignaria Say, Osmia ribifloris Cockerell, pimpelmees - Parus caeruleus plooivleugelwespen - Hymenoptera: Vespidae Pseudaugochloropsis Schrottky, roofvliegen - Diptera: Asilidae BiN BIJL.2 495-500 Planten- en dierennamen.indd 499 09-10-12 13:48 schildwespen - Hymenoptera: Braconidae schoorsteenwespen - Hymenoptera: Vespidae: Odynerus Senotaina Macquart, sluipvliegen - Diptera: Tachinidae sluipwespen - Hymenoptera: Ichneumonidae snuitmotten - Lepidoptera: Pyralidae spektorren - Coleoptera: Dermestidae Sphecodes subovalis Schenck, spinnendoders - Hymenoptera: Pompilidae stofluizen - Psocoptera tuinslakken - Pulmonata: Helicidae: Cepaea vliesvleugeligen - Hymenoptera waaierkevers - Coleoptera: Ripiphoridae waaiervleugeligen - Strepsiptera wantsen - Heteroptera wasmotten - Lepidoptera: Pyralidae: Galleria mellonella wijngaardslak - Pulmonata: Helicidae: Helix pomatia wilgenhoutrups - Lepidoptera: Cossidae: Cossus cossus wolzwevers - Diptera: Bombyliidae Xylocopa caffra (Linnaeus, ) Xylocopa pubescens Spinola, zandloopkevers - Coleoptera: Cicindelidae zanglijster - Turdus philomelos zweefvliegen - Diptera: Syrphidae BiN BIJL.2 495-500 Planten- en dierennamen.indd 500 09-10-12 13:48 BIJLAGE 3: EIGENSCHAPPEN EN TRENDGEGEVENS Legenda bij de tabel Areaalgrens – Aanduiding van aanwezigheid areaalgrens in Nederland: G = geen; N = noord(west)elijke grens; W = westelijke grens; Z = zuidelijke grens. Nestelwijze – Aanduiding nestelwijze: e = endogeïsch (ondergronds); h = hypergeïsch (bovengronds); eh = zowel onder- als bovengronds nestelend. Parasiet – Broedparasitaire levenswijze: ja / nee. Sociaal – Sociale broedzorg: ja / nee. Bloembezoek – Specialisatie in bloembezoek: oligo = oligolectisch; poly b = beperkt polylectisch; poly = polylectisch (zie hoofdstuk voor een toelichting op deze termen). ..: leeggelaten bij broedparasieten. Status – Verspreidingsstatus op basis van het aantal ×kmhokken waarin de soort is aangetroffen in de periode - (zie kolom ). De volgende categorieën zijn gehanteerd: (mogelijk) verdwenen ( soorten) zeer zeldzaam ( soorten) zeldzaam ( soorten) hokken - hokken - hokken vrij zeldzaam ( soorten) vrij algemeen ( soorten) algemeen ( soorten) zeer algemeen ( soorten) - hokken - hokken - hokken >= hokken Trend – Trendaanduiding volgens het volgende format: Hoofdtrend (subtrend A / subtrend B). Voorbeeld: afgenomen (-/) De hoofdtrend is gebaseerd op een vergelijking tussen de periode - met de periode -. De subtrends A en B zijn gebaseerd op vergelijkingen tussen (A) - met - en (B) - met . Uitleg over de trendberekeningen is te vinden in hoofdstuk . De volgende kolommen bevatten gegevens die gebruikt zijn voor de trendanalyse. De kolommen in het eerste gekleurde vlak zijn gebruikt voor de tweeperiodenanalyse, de overige kolommen (in de twee volgende gekleurde vlakken) voor de drieperiodenanalyse. Voor verdere toelichting, zie hoofdstuk . Tweeperiodenanalyse (voor / -) Hok voor Aantal ×km-hokken waarin soort aangetroffen vóór . Hok Totaal na Totaal aantal ×km-hokken waarin soort aangetroffen in -. Op basis van dit aantal is de verspreidingsstatus bepaald zoals in de zesde kolom is aangeduid. Hok na Aantal hokken in periode - dat gebruikt is voor de tweeperiodenanalyse. Hok na corr Gecorrigeerd aantal hokken periode -. pqLR Uitkomst Likelihood Ratio-test (significantie). cqLR Mate van significantie van uitkomst Likelihood Ratio-test. -- = zeer significante afname (p<,; - = significante afname (,<p<,); = geen significante trend; + = significante toename (,<p<,); ++ = zeer significante toename (p<,). Areaalverandering Percentage verandering in areaal op basis van ×-kilometerhokken bij vergelijking van periode vóór met -. Drieperiodenanalyse A (voor / -) Hok voor Aantal ×km-hokken waarin soort aangetroffen vóór . Hok - A Aantal ×km-hokken waarin soort aangetroffen in - dat gebruikt is voor deel A van de drieperiodenanalyse. Hok - A corr Gecorrigeerd aantal hokken periode -. pqLRA Uitkomst Likelihood Ratio-test (significantie). Mate van significantie van uitkomst Likelihood Ratio-test. Voor uitleg symbolen, zie cqLR. cqLRA Areaalverandering A Percentage verandering in areaal op basis van ×km-hokken bij vergelijking van periode vóór met -. Drieperiodenanalyse B (- / -) Hok - B Aantal ×km-hokken waarin soort aangetroffen in - dat gebruikt is voor deel B van de drieperiodenanalyse. Hok na B Aantal ×km-hokken waarin soort aangetroffen in - dat gebruikt is voor deel B van de drieperiodenanalyse. Hok na B corr Gecorrigeerd aantal hokken periode -. pqLRB Uitkomst Likelihood Ratio-test (significantie). Mate van significantie van uitkomst Likelihood Ratio-test. Voor uitleg symbolen, zie cqLR. cqLRB Areaalverandering B Percentage verandering in areaal op basis van ×km-hokken bij vergelijking van periode - met -. BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 501 09-10-12 13:49 vrij algemeen vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeer algemeen algemeen vrij zeldzaam zeer algemeen algemeen vrij algemeen vrij algemeen vrij algemeen algemeen zeldzaam zeer zeldzaam zeer algemeen vrij algemeen vrij algemeen algemeen zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen zeldzaam vrij zeldzaam zeer algemeen zeldzaam vrij algemeen vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen vrij zeldzaam zeldzaam vrij algemeen zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam algemeen algemeen zeer zeldzaam zeldzaam vrij algemeen pqLR zeer zeldzaam Hok na corr oligo poly poly oligo poly poly poly poly poly poly poly poly oligo poly poly oligo oligo oligo poly poly b poly b poly oligo poly poly oligo poly poly oligo oligo poly poly oligo poly oligo oligo oligo poly b oligo oligo oligo poly poly oligo poly b poly poly oligo oligo poly b Hok na nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok Totaal na Bloembezoek ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok voor Sociaal e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e Trend Parasiet N N N G G G G N G G N G G G G N N G N N G G N N G G G N W G N G G G G G W G G G G G G G N G G G N G G Status Nestelwijze Soort Ammobates punctatus Andrena agilissima Andrena alfkenella Andrena angustior Andrena apicata Andrena argentata Andrena barbilabris Andrena bicolor Andrena bimaculata Andrena carantonica Andrena chrysopyga Andrena chrysosceles Andrena cineraria Andrena clarkella Andrena coitana Andrena combinata Andrena curvungula Andrena denticulata Andrena distinguenda Andrena dorsata Andrena falsifica Andrena ferox Andrena flavipes Andrena florea Andrena fucata Andrena fulva Andrena fulvago Andrena fulvata Andrena fulvida Andrena fuscipes Andrena gelriae Andrena gravida Andrena haemorrhoa Andrena hattorfiana Andrena helvola Andrena humilis Andrena intermedia Andrena labialis Andrena labiata Andrena lapponica Andrena lathyri Andrena marginata Andrena minutula Andrena minutuloides Andrena mitis Andrena nigriceps Andrena nigroaenea Andrena nitida Andrena nitidiuscula Andrena niveata Andrena ovatula Areaalgrens verdwenen (-/) geen trend (/) verdwenen (-/) geen trend (/) afgenomen (/) sterk afgenomen (-/) toegenomen (+/-) sterk toegenomen (/+) afgenomen (-/) toegenomen (+/) verdwenen (-/) sterk toegenomen (/+) geen trend (/) afgenomen (+/-) verdwenen (/-) verdwenen (/-) verdwenen (-/) sterk toegenomen (-/+) mogelijk verdwenen (/-) toegenomen (/+) sterk afgenomen (/-) geen trend (/) sterk toegenomen (/+) geen trend (/) geen trend (+/) geen trend (+/-) afgenomen (/) mogelijk verschenen (/) geen trend (-/) afgenomen (+/-) sterk afgenomen (-/) geen trend (-/) toegenomen (+/) sterk afgenomen (/) sterk toegenomen (+/+) afgenomen (/) geen trend (/-) afgenomen (-/) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (/) verdwenen (-/) geen trend (+/-) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (+/) toegenomen (/+) geen trend (-/) geen trend (-/+) afgenomen (-/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 502 09-10-12 13:49 -O -O -+ ++ ++ ++ O --++ O ++ O ++ O O O O O O ++ ++ O O O O -O O O O O + O O - Hok - B Hok na B Hok na B corr pqLRB cqLRB Areaalverandering B cqLR Areaalverandering A cqLRA pqLRA Hok - A corr Hok - A Hok voor -O -O -+ ++ ++ ++ O --++ O ++ O ++ O O O O O O ++ ++ O O O O -O O O O O + O O - Areaalverandering - -, - , -, -, , , -, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , -O O O ++ O + O O + O O --O O O O O O + ++ O O + --++ O + O O -O O O -++ O O O + O --- - , -, -, -, -, , , -, , - , -, , -, -, - -, , -, , , , -, , , -, -, , - -, , -, , -, , -, -, , , -, , , , -, , , - - -, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O O O O O -+ O O O + O O ++ ++ O ++ O O -O O O -O O O O + O O O O O O O O O O + O + O -, - , -, -, -, , , , , , -, - - , - , -, -, , , -, -, -, , -, , -, -, , -, -, , , , -, - -, -, -, -, , , , , , -, - - - , - , -, , , , , , -, -, -, -, -, , -, , -, -, -, -, , -, - , -, -, -, , , -, -, -, BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 503 09-10-12 13:49 Hok na Hok na corr pqLR oligo poly b oligo oligo oligo poly oligo oligo poly poly oligo poly poly poly poly oligo poly poly poly oligo poly oligo oligo oligo poly b poly b poly poly b poly b poly b poly b poly b poly b poly poly poly b Hok Totaal na nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja Hok voor nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Trend Sociaal e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e h eh eh e e e e h e e e e e eh eh eh eh e eh eh eh eh h eh eh e e Status Parasiet N G N G G ? G G N G G G N G N G G G N G G N N G N G N N N N ? G N G N G G G G G N G N G G G W G G G G Bloembezoek Nestelwijze Soort Andrena pandellei Andrena pilipes Andrena polita Andrena praecox Andrena proxima Andrena pusilla Andrena rosae Andrena ruficrus Andrena schencki Andrena semilaevis Andrena similis Andrena simillima Andrena strohmella Andrena subopaca Andrena synadelpha Andrena tarsata Andrena thoracica Andrena tibialis Andrena trimmerana Andrena vaga Andrena varians Andrena ventralis Andrena viridescens Andrena wilkella Anthidiellum strigatum Anthidium manicatum Anthidium oblongatum Anthidium punctatum Anthophora aestivalis Anthophora bimaculata Anthophora borealis Anthophora furcata Anthophora plagiata Anthophora plumipes Anthophora quadrimaculata Anthophora retusa Biastes truncatus Bombus barbutellus Bombus bohemicus Bombus campestris Bombus confusus Bombus cryptarum Bombus cullumanus Bombus distinguendus Bombus hortorum Bombus humilis Bombus hypnorum Bombus jonellus Bombus lapidarius Bombus lucorum Bombus magnus Areaalgrens zeer zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam algemeen vrij algemeen zeer zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam geen trend (-/) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) geen trend (/) sterk toegenomen (/+) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) afgenomen (/) sterk afgenomen (-/) afgenomen (/-) sterk afgenomen (/-) mogelijk verdwenen (/) geen trend (+/) toegenomen (+/) toegenomen (+/) sterk afgenomen (/) verdwenen (-/) geen trend (-/+) mogelijk verschenen (/) toegenomen (/+) sterk afgenomen (/-) sterk toegenomen (/+) verschenen (/) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (/) mogelijk verschenen (/) geen trend (/) geen trend (/) verdwenen (-/) verdwenen (-/) geen trend (/) verdwenen (-/) geen trend (/) afgenomen (/) sterk afgenomen (-/) mogelijk verdwenen (/) sterk afgenomen (-/-) sterk afgenomen (-/) afgenomen (-/+) verdwenen (-/) afgenomen (-/) verdwenen (-/) verdwenen (-/) geen trend (-/+) sterk afgenomen (-/) afgenomen (-/) afgenomen (-/+) geen trend (-/+) afgenomen (-/+) sterk afgenomen (-/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , zeldzaam zeer algemeen vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij algemeen zeer zeldzaam algemeen vrij zeldzaam vrij algemeen zeer zeldzaam vrij algemeen vrij algemeen vrij algemeen zeer zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen vrij zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam vrij algemeen vrij algemeen poly poly poly poly poly poly b poly poly b poly poly poly vrij zeldzaam algemeen zeldzaam vrij algemeen vrij algemeen zeer algemeen algemeen vrij zeldzaam BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 504 09-10-12 13:49 O -O O ++ O --O O ++ + -O O + -++ + O O O O O O -O O -O ----O -O -- , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , -O O O O -O -O O O + ++ + O -O O O O O O O O O O O -O O O -O ------------ - -, -, , -, -, -, -, - , -, - , , , -, -, -, -, , , -, -, , -, - - - -, - , , -, - -, -, -, - -, - - -, -, -, -, -, -, -, Areaalverandering B Hok na B corr -, -, , , , -, -, -, -, -, -, - , , , -, - -, , -, , -, , , -, -, - - -, - , -, -, - -, -, -, - -, - - , -, -, -, , -, -, cqLRB Hok na B O -O O ++ O --O O ++ + -O O + -++ + O O O O O O -O O -O ----O -O -- pqLRB Hok - B Areaalverandering A cqLRA pqLRA Hok - A corr Hok - A Hok voor Areaalverandering cqLR , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O O O + O O O O O O O O O O + O + -+ O O O O O O O O O O O O O O O O + O O O O + O O ++ ++ + O -, , -, , , , -, -, -, -, -, , -, - , , -, , , , , , -, -, -, -, -, -, , , , -, , , , , , BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 505 09-10-12 13:49 Hok na Hok na corr pqLR poly Hok Totaal na ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok voor nee ja nee nee nee nee nee ja nee nee nee ja nee ja nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja nee nee Trend Sociaal eh h eh e eh h e eh e e eh eh eh eh h h h h h h h eh h h h e h h e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e Status Parasiet G W G N G G G G G G N G G G N N G G N G N N W N G G G G G G G G N N N Z G G G G N N N G N G G ? N G N Bloembezoek Nestelwijze Soort Bombus muscorum Bombus norvegicus Bombus pascuorum Bombus pomorum Bombus pratorum Bombus ruderarius Bombus ruderatus Bombus rupestris Bombus soroeensis Bombus subterraneus Bombus sylvarum Bombus sylvestris Bombus terrestris Bombus vestalis Bombus veteranus Ceratina cyanea Chalicodoma ericetorum Chelostoma campanularum Chelostoma distinctum Chelostoma florisomne Chelostoma rapunculi Coelioxys afra Coelioxys alata Coelioxys aurolimbata Coelioxys conica Coelioxys conoidea Coelioxys elongata Coelioxys inermis Coelioxys mandibularis Coelioxys rufescens Colletes cunicularius Colletes daviesanus Colletes fodiens Colletes halophilus Colletes hederae Colletes impunctatus Colletes marginatus Colletes similis Colletes succinctus Dasypoda hirtipes Dufourea dentiventris Dufourea halictula Dufourea inermis Dufourea minuta Epeoloides coecutiens Epeolus alpinus Epeolus cruciger Epeolus tarsalis Epeolus variegatus Eucera longicornis Eucera nigrescens Areaalgrens vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeer algemeen sterk afgenomen (-/) geen trend (/) geen trend (-/+) verdwenen (-/) geen trend (-/+) sterk afgenomen (-/) verdwenen (-/-) sterk afgenomen (-/+) sterk afgenomen (-/) verdwenen (-/) sterk afgenomen (-/) toegenomen (/) geen trend (-/+) geen trend (-/+) sterk afgenomen (-/-) geen trend (/) toegenomen (/) geen trend (/) sterk afgenomen (/-) geen trend (/) geen trend (/) mogelijk verschenen (/) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) sterk afgenomen (-/-) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) afgenomen (/) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) toegenomen (+/+) toegenomen (+/) toegenomen (+/+) toegenomen (+/) verschenen (/) geen trend (/) geen trend (/) sterk toegenomen (/+) geen trend (/) geen trend (/) sterk afgenomen (/) verdwenen (-/-) verdwenen (/-) verdwenen (/) sterk toegenomen (/+) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (/) sterk toegenomen (+/+) sterk afgenomen (-/-) sterk afgenomen (-/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , poly poly poly zeer algemeen poly b vrij zeldzaam poly vrij zeldzaam poly zeldzaam poly poly zeer zeldzaam algemeen poly zeer algemeen vrij algemeen poly b zeldzaam poly vrij zeldzaam oligo vrij algemeen oligo vrij algemeen oligo zeldzaam oligo vrij algemeen oligo vrij algemeen zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeldzaam zeldzaam zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam poly b algemeen oligo algemeen oligo algemeen oligo vrij zeldzaam oligo zeldzaam poly b zeldzaam oligo vrij zeldzaam oligo vrij zeldzaam oligo vrij algemeen oligo algemeen oligo zeer zeldzaam oligo oligo oligo vrij algemeen zeer zeldzaam algemeen zeer zeldzaam vrij algemeen oligo zeldzaam oligo zeer zeldzaam BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 506 09-10-12 13:49 -O O -O ------+ O O -O + O O O O O ---O O -++ ++ ++ + + O O ++ O O ---++ O O O ++ --- Areaalverandering B cqLRB -, , -, - -, -, -, - -, - - , -, -, -, , -, , , -, , - -, -, -, -, -, -, -, , , , , , , , , -, -, -, -, - -, -, , , , -, -, pqLRB -O --------O --O O O O O O O O ---O O O -+ + + + O O O O O O O O O O O O O + - Hok - B Hok - A , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Hok na B corr Hok na B Areaalverandering A cqLRA -, , -, - , -, - -, -, - -, , , -, -, , , -, -, -, , , -, -, -, -, -, -, -, , , , , -, -, , , , -, - - - , -, , , , -, -, pqLRA -O O -O ------+ O O -O + O O O O O ---O O -++ ++ ++ + + O O ++ O O ---++ O O O ++ --- Hok - A corr Hok voor Areaalverandering cqLR , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O ++ O + O ++ O O O O + + O O O O O O O O O O O O O + O + O O O O + O O O O ++ O O O ++ O , , , , , - , , , , -, , , -, -, , , , -, -, , -, , , , , , , -, -, , , , -, - - , -, , -, , -, -, BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 507 09-10-12 13:49 zeer zeldzaam zeer algemeen vrij algemeen zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam vrij algemeen zeer zeldzaam zeer algemeen algemeen vrij zeldzaam zeldzaam vrij algemeen vrij algemeen zeldzaam algemeen zeer zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam vrij algemeen zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam vrij algemeen vrij zeldzaam zeer algemeen vrij zeldzaam pqLR vrij algemeen zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam zeer algemeen zeldzaam Hok na corr poly poly poly poly poly poly poly poly poly b poly poly oligo oligo oligo poly poly oligo oligo oligo oligo poly poly poly poly poly b poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly b poly oligo poly poly poly poly poly b poly poly oligo poly oligo poly Hok na ? nee ? ? ja ? ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ? ? ? ja ? nee Hok Totaal na Bloembezoek nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok voor Sociaal e e e e e e e e e e e h h h h h h h h h h h h h h eh h eh eh h h h h eh h h h h eh h h h h h e e e e e e e Trend Parasiet N N N N ? N G N N N G G N N G G N N N N G N Z G N G G N N G G N N G N N G W G ? N N N N N N G G G N G Status Nestelwijze Soort Halictus compressus Halictus confusus Halictus langobardicus Halictus leucaheneus Halictus maculatus Halictus quadricinctus Halictus rubicundus Halictus scabiosae Halictus sexcinctus Halictus smaragdulus Halictus tumulorum Heriades truncorum Hoplitis adunca Hoplitis anthocopoides Hoplitis claviventris Hoplitis leucomelana Hoplitis papaveris Hoplitis ravouxi Hoplitis tridentata Hoplitis villosa Hylaeus angustatus Hylaeus annularis [=spilotus] Hylaeus annulatus Hylaeus brevicornis Hylaeus clypearis Hylaeus communis Hylaeus confusus Hylaeus cornutus Hylaeus difformis Hylaeus dilatatus Hylaeus gibbus Hylaeus gracilicornis Hylaeus gredleri Hylaeus hyalinatus Hylaeus leptocephalus Hylaeus paulus Hylaeus pectoralis Hylaeus pfankuchi Hylaeus pictipes Hylaeus punctulatissimus Hylaeus rinki Hylaeus signatus Hylaeus styriacus Hylaeus trinotatus Hylaeus variegatus Lasioglossum aeratum Lasioglossum albipes Lasioglossum brevicorne Lasioglossum calceatum Lasioglossum costulatum Lasioglossum fratellum Areaalgrens verdwenen (-/) geen trend (/) mogelijk verschenen (/) sterk afgenomen (-/) sterk afgenomen (-/) sterk afgenomen (-/) geen trend (+/-) sterk toegenomen (/+) verdwenen (-/) mogelijk verschenen (/) toegenomen (+/) geen trend (/) geen trend (-/) mogelijk verdwenen (/) geen trend (/) geen trend (/) verdwenen (-/) geen trend (/) verschenen (/+) mogelijk verdwenen (/) mogelijk verdwenen (/) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (+/-) geen trend (/) toegenomen (+/-) toegenomen (+/-) sterk toegenomen (+/+) sterk toegenomen (/+) geen trend (+/-) sterk afgenomen (+/-) mogelijk verdwenen (/) sterk toegenomen (+/) geen trend (+/-) geen trend (/) verschenen (/) geen trend (/-) mogelijk verdwenen (/) afgenomen (/-) geen trend (/) afgenomen (/) geen trend (+/-) geen trend (/) mogelijk verdwenen (/) sterk afgenomen (-/) mogelijk verschenen (/) afgenomen (+/-) afgenomen (/) toegenomen (+/-) mogelijk verdwenen (/) geen trend (+/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 508 09-10-12 13:49 -O O --O ++ -O ++ O O O O O -O + O O O O O O ++ + ++ + O -O + O O + O O O O O O -O ++ O O cqLRA Areaalverandering A Hok - B Hok na B Hok na B corr pqLRB cqLRB Areaalverandering B pqLRA Hok - A corr Hok - A Hok voor Areaalverandering cqLR -O O --O ++ -O ++ O O O O O -O + O O O O O O ++ + ++ + O -O + O O + O O O O O O -O ++ O O - , -, -, -, , , - , , -, - -, , - -, - - , , -, -, , , , , -, -, - , -, -, -, - -, -, -, -, , - -, -, -, , - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O ---++ O -O ++ O O O O -O O O O O O ++ O ++ ++ + O + + O + ++ O O O O O O O ++ O O -O + O ++ O ++ - , -, -, - , , -, , , -, - , -, - , - - , - , -, , , - , , - , -, , - , , , , , - -, , -, , - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O O O O O + O O O O O O O O O O + O O O O O + + -O O -O O O O O O O O O O O O -, , , -, , - -, , , , , -, -, -, , -, -, , -, -, , -, , -, -, -, -, -, , , -, -, -, -, BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 509 09-10-12 13:49 Hok na Hok na corr pqLR poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly poly b poly poly poly oligo oligo poly poly b poly poly b oligo poly b poly b poly b poly b poly poly b poly b poly Hok Totaal na nee ? ? ? ja ? ? nee ja nee nee ja nee ? ja nee ? nee ? ja ? ? ? nee nee nee nee ? ? ? ? ? ? nee ? nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok voor Bloembezoek nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Trend Sociaal e e e e eh e e e e e e e e e eh e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e h e eh eh h h h eh h e e eh h Status Parasiet Soort Lasioglossum fulvicorne G Lasioglossum intermedium N Lasioglossum laeve G Lasioglossum laevigatum G Lasioglossum laticeps N Lasioglossum lativentre G Lasioglossum leucopus G Lasioglossum leucozonium G Lasioglossum lineare N Lasioglossum lucidulum N Lasioglossum majus N Lasioglossum malachurum N Lasioglossum minutissimum ? Lasioglossum minutulum N Lasioglossum morio G Lasioglossum nitidiusculum G Lasioglossum nitidulum N Lasioglossum pallens N Lasioglossum parvulum N Lasioglossum pauxillum N Lasioglossum prasinum G Lasioglossum punctatissimum G Lasioglossum pygmaeum N Lasioglossum quadrinotatulum N Lasioglossum quadrinotatum N Lasioglossum rufitarse G Lasioglossum sabulosum ? Lasioglossum semilucens G Lasioglossum sexmaculatum N Lasioglossum sexnotatum N Lasioglossum sexstrigatum N Lasioglossum subfulvicorne G Lasioglossum tarsatum N Lasioglossum villosulum G Lasioglossum xanthopus N Lasioglossum zonulum G Macropis europaea G Macropis fulvipes N Megachile alpicola G Megachile analis W Megachile centuncularis G Megachile circumcincta G Megachile genalis N Megachile lagopoda Z Megachile lapponica G Megachile leachella G Megachile ligniseca Z? Megachile maritima G Megachile pilidens N Megachile pyrenaea G Megachile rotundata N Nestelwijze Areaalgrens vrij algemeen zeldzaam geen trend (/-) sterk afgenomen (/) verdwenen (-/) verdwenen (/) geen trend (+/) sterk afgenomen (-/) geen trend (+/) toegenomen (+/) verdwenen (/) toegenomen (/) geen trend (/) geen trend (/) toegenomen (+/) sterk afgenomen (/) sterk toegenomen (+/+) sterk afgenomen (-/-) geen trend (/) verschenen (/+) sterk afgenomen (/-) sterk toegenomen (/) afgenomen (+/-) geen trend (/) geen trend (/+) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) sterk afgenomen (/-) toegenomen (/) toegenomen (/) verdwenen (/) geen trend (-/+) geen trend (+/-) mogelijk verdwenen (/) geen trend (/) geen trend (+/-) geen trend (/) geen trend (+/-) geen trend (+/-) geen trend (/) sterk afgenomen (/-) afgenomen (/) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) verschenen (/) mogelijk verschenen (/) afgenomen (+/-) geen trend (/) geen trend (-/+) sterk afgenomen (-/) verschenen (/) mogelijk verdwenen (/) mogelijk verschenen (/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , vrij zeldzaam zeldzaam algemeen zeer algemeen vrij algemeen zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen zeer zeldzaam algemeen zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen vrij zeldzaam algemeen zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen vrij algemeen zeer algemeen vrij zeldzaam algemeen vrij zeldzaam algemeen algemeen zeer zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam algemeen vrij zeldzaam zeer zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam zeer zeldzaam BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 510 09-10-12 13:49 O -O -O ++ + O O + ++ -O ++ -++ O O O -+ + -O O O O O O O O O -O -+ O O O -+ O O Hok - B Hok na B Hok na B corr pqLRB cqLRB Areaalverandering B Areaalverandering A cqLRA pqLRA Hok - A corr Hok - A Hok voor Areaalverandering cqLR O -O -O ++ + O O + ++ -O ++ -++ O O O -+ + -O O O O O O O O O -O -+ O O O -+ O O -, -, - - , -, , , - , , -, , -, , -, , -, , -, , , -, -, -, , , - , , - -, , -, -, , -, -, -, , -, -, -, -, -, - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O O + ++ ++ O O O O + O + O O O O + O O O O O O O ++ O O ++ O + ++ O O O O -O O ++ O --O O O , -, - - , -, , , -, , - , , -, , -, , , , , , - , -, , , , -, -, , , , -, , , , -, -, -, -, , , -, -, - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O O O O O O O O O O O O + O + -O -O + O O -O O O + -O O O O O O O O O -O + O O O O -, -, -, -, -, -, - , -, , -, , -, -, -, , -, -, -, , -, , , - , -, - -, -, , -, -, -, -, -, , -, -, -, , -, BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 511 09-10-12 13:49 vrij zeldzaam algemeen zeldzaam zeldzaam algemeen vrij zeldzaam algemeen zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam algemeen zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeer algemeen vrij algemeen zeer zeldzaam algemeen vrij algemeen vrij zeldzaam pqLR algemeen zeldzaam vrij algemeen zeer algemeen algemeen vrij algemeen algemeen vrij zeldzaam Hok na corr zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam zeer zeldzaam Hok na poly b vrij algemeen poly b algemeen vrij zeldzaam zeer zeldzaam oligo vrij algemeen oligo vrij algemeen oligo vrij algemeen oligo zeldzaam algemeen Hok Totaal na nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok voor nee nee ja ja nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja Trend Sociaal eh eh e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e Status Parasiet G G G N G G N N G G G G N N N N N G N G G G G N G N W? G G N G G G N Z N N W G N G N N N ? G G N N G N Bloembezoek Nestelwijze Soort Megachile versicolor Megachile willughbiella Melecta albifrons Melecta luctuosa Melitta haemorrhoidalis Melitta leporina Melitta nigricans Melitta tricincta Nomada alboguttata Nomada argentata Nomada armata Nomada baccata Nomada bifasciata Nomada conjungens Nomada distinguenda Nomada emarginata Nomada errans Nomada fabriciana Nomada femoralis Nomada ferruginata Nomada flava Nomada flavoguttata Nomada flavopicta Nomada fucata Nomada fulvicornis Nomada furva Nomada fuscicornis Nomada goodeniana Nomada guttulata Nomada integra Nomada lathburiana Nomada leucophthalma Nomada marshamella Nomada melathoracica Nomada moeschleri Nomada mutabilis Nomada mutica Nomada obscura Nomada obtusifrons Nomada opaca Nomada panzeri Nomada piccioliana Nomada pleurosticta Nomada rhenana Nomada roberjeotiana Nomada ruficornis Nomada rufipes Nomada sexfasciata Nomada sheppardana Nomada signata Nomada similis Areaalgrens toegenomen (/+) toegenomen (+/+) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) geen trend (/) toegenomen (/+) geen trend (/) toegenomen (+/) verdwenen (-/) geen trend (/) sterk afgenomen (-/-) geen trend (/) sterk toegenomen (+/) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) mogelijk verdwenen (/) toegenomen (/) geen trend (-/) geen trend (/) toegenomen (+/) toegenomen (+/) geen trend (/) toegenomen (/+) afgenomen (-/) mogelijk verdwenen (/) sterk afgenomen (-/) toegenomen (/+) geen trend (/) sterk afgenomen (/) toegenomen (/+) geen trend (/) toegenomen (+/) mogelijk verschenen (/) mogelijk verschenen (/) verdwenen (/) mogelijk verschenen (/) geen trend (/) verdwenen (-/) geen trend (/) geen trend (+/-) mogelijk verdwenen (/) mogelijk verschenen (/) verdwenen (-/) sterk afgenomen (-/) toegenomen (+/) sterk afgenomen (+/-) sterk afgenomen (-/) toegenomen (+/) geen trend (/) geen trend (/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 512 09-10-12 13:49 + ++ O -O O ++ O + -O -O ++ O O ++ O O ++ ++ O ++ O + O ++ O + O O O O O O O O --++ --+ O O pqLRA cqLRA Areaalverandering A Hok - B Hok na B Hok na B corr pqLRB cqLRB Areaalverandering B Hok - A corr Hok - A Hok voor Areaalverandering cqLR + ++ O -O O ++ O + -O -O ++ O O ++ O O ++ ++ O ++ O + O ++ O + O O O O O O O O --++ --+ O O , , -, -, , , , -, , - -, -, , , -, -, - , -, , , , -, , -, - -, , -, -, , -, , - -, - -, , - - -, , -, -, , , -, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O + O -O O O O + O O + O O O O ++ ++ O O -O -O O O O O ++ O O O O O O ++ O O -+ ++ -++ O O , , -, - , -, -, -, , - -, -, -, , -, - - , -, , , , -, , -, - -, -, -, -, -, , , - -, - -, , - -, - , , -, , , -, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , + + O O O O + O O O O O O O O O O O O O O O + O O O + O O + O O O O O O O O O O O O O O -O O O O , , , -, , , , -, , -, , , -, , , , -, -, -, , , , , , -, , -, -, -, , -, - , -, -, -, , -, BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 513 09-10-12 13:49 Hok Totaal na Hok na Hok na corr pqLR nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee Hok voor ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja nee nee Trend Sociaal e e e e e h h h eh eh h e h h h h eh e e e e e e eh e e e e e e e e e e e e e e e e h h h h eh h h e e e h Status Parasiet G G N G N N N G G N G W N G G G N N G N N G G G G G G N N N N G ? G G G N G N N N G N G G G N N N N N Bloembezoek Nestelwijze Soort Nomada stigma Nomada striata Nomada succincta Nomada villosa Nomada zonata Osmia aurulenta Osmia bicolor Osmia bicornis Osmia caerulescens Osmia cornuta Osmia leaiana Osmia maritima Osmia niveata Osmia parietina Osmia spinulosa Osmia uncinata Osmia xanthomelana Panurgus banksianus Panurgus calcaratus Rophites quinquespinosus Sphecodes albilabris Sphecodes crassus Sphecodes ephippius Sphecodes ferruginatus Sphecodes geoffrellus Sphecodes gibbus Sphecodes hyalinatus Sphecodes longulus Sphecodes majalis Sphecodes marginatus Sphecodes miniatus Sphecodes monilicornis Sphecodes niger Sphecodes pellucidus Sphecodes puncticeps Sphecodes reticulatus Sphecodes rubicundus Sphecodes rufiventris Sphecodes scabricollis Sphecodes spinulosus Stelis breviuscula Stelis minima Stelis minuta Stelis ornatula Stelis phaeoptera Stelis punctulatissima Stelis signata Tetralonia malvae Thyreus orbatus Trachusa byssina Xylocopa violacea Areaalgrens zeldzaam vrij zeldzaam algemeen zeer zeldzaam vrij zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam zeer algemeen vrij algemeen vrij zeldzaam zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam sterk toegenomen (+/) afgenomen (-/) geen trend (+/) mogelijk verschenen (/) sterk toegenomen (/+) geen trend (/) geen trend (-/) toegenomen (+/) geen trend (/) afgenomen (/) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) geen trend (/) sterk toegenomen (/+) verdwenen (-/) afgenomen (+/-) geen trend (/) mogelijk verdwenen (/) sterk toegenomen (/+) toegenomen (/) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (+/-) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (+/) verschenen (/+) geen trend (/) toegenomen (+/) toegenomen (/) geen trend (/) toegenomen (+/) geen trend (/) geen trend (/) geen trend (-/+) sterk afgenomen (-/) geen trend (/) sterk afgenomen (-/) geen trend (-/) geen trend (/) geen trend (-/) afgenomen (/) sterk afgenomen (-/) sterk toegenomen (-/+) verdwenen (-/) mogelijk verschenen (/) verdwenen (-/) sterk afgenomen (-/) sterk afgenomen (/) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , poly b poly poly poly b poly oligo poly b oligo poly b oligo poly oligo oligo vrij algemeen oligo vrij algemeen oligo vrij algemeen vrij algemeen vrij algemeen zeldzaam vrij algemeen vrij algemeen zeldzaam vrij algemeen zeldzaam vrij zeldzaam algemeen zeer algemeen zeldzaam algemeen vrij algemeen vrij algemeen vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam vrij zeldzaam zeer zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam oligo zeer zeldzaam oligo poly zeer zeldzaam zeer zeldzaam BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 514 09-10-12 13:49 + O O ++ O O ++ O -O -O O ++ -O O ++ + O O O O O O + O ++ ++ O ++ O O O O -O O O -++ -O -- Hok - B Hok na B Hok na B corr pqLRB cqLRB Areaalverandering B Areaalverandering A cqLRA pqLRA Hok - A corr Hok - A Hok voor Areaalverandering cqLR + O O ++ O O ++ O -O -O O ++ -O O ++ + O O O O O O + O ++ ++ O ++ O O O O -O O O -++ -O -- , -, , , -, -, , -, -, -, -, -, -, , , - -, -, - , , -, -, , , -, , -, , , , , -, , , -, , -, -, -, -, -, -, , - - -, -, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , + -+ O O O ++ O O -O O O O -+ O O O O O O ++ O O + O O ++ O O ++ O O O -O O -O -O -, , -, - , -, -, -, , -, , -, -, - , , - , , -, , , , , , , , , , , , , -, - -, - -, -, - -, -, -, -, - -, -, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , O O O O ++ O O O O O O O O O O + O -O O ++ O O O O O O + O O O O O O O + O O O O O O O O ++ O O O O O , , -, , , -, -, -, -, -, -, -, , , -, -, , , , -, -, , -, , -, -, , , , -, , , , , -, -, -, , - -, -, BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 515 09-10-12 13:49 BiN BIJL.3 501-516 Bijenonderzoek.indd 516 09-10-12 13:49 BIJLAGE 4: PROEFSCHRIFTEN OVER BIJEN AAN NEDERLANDSE UNIVERSITEITEN Buitenlandse overzichtswerken en andere studies zijn van groot belang geweest in het Nederlandse onderzoek. Maar ook het onderzoek in ons land zelf heeft internationaal een belangrijke rol gespeeld. Om de verwevenheid van het Nederlandse bijenonderzoek met het internationale werk te illustreren, volgt hier een overzicht van de proefschriften verschenen aan Nederlandse universiteiten, waarin (ook) bijen zijn onderzocht. . Heinsius, H.W. Bijdrage tot de kennis der bestuiving van inlandsche bloemen door insecten. – Amsterdam. . Hildebrandt, A.J. Eigendomsrecht op bijenzwermen: beschouwd in verband met het eigendomsrecht op dieren in het algemeen. – Utrecht. . Minderhout, A. Onderzoekingen over de wijze waarop de honingbij haar voedsel verzamelt. – Wageningen, Veenman. . Barendrecht, G. Die corpora pedunculata bei den Gattungen Bombus und Psithyrus. – Acta Zoologica : -. . Groot, A.P. de Protein and amino requirements of the honeybee (Apis mellifica L.). – Universiteit Utrecht. . Verheijen-Voogd, C. How worker bees perceive the presence of their queen. – Zeitschrift für vergleichende Physiologie : -. . Piek, T. Over de vorming van was bij de honingbij (Apis mellifera L.). – Rijksuniversiteit Utrecht. . Velthuis, H.H.W. Het werkingsmechanisme van koninginnestoffen bij de honingbij. – Universiteit Utrecht. . Wirtz, P. Differentiation in the honeybee larva. A histological, electron-microscopical and physiological study of caste induction in Apis mellifera mellifera L. – Mededelingen Landbouwhogeschool Wageningen -: -. . Praagh, J.P. van De ontwikkeling van een klimaatkamer voor de honingbij. – Universiteit Utrecht. . Goewie, E.A. Regulation of caste differentiation in the honey bee (Apis mellifera L.). – Wageningen, Veenman. . Kwak, M.M. The role of bumblebees in the pollination and variation of some Rhinanthoideae (Scrophulariaceae). – Rijksuniversiteit Groningen. . Honk, C.G.J. van The social structure of bumblebee colonies. – Rijksuniversiteit Utrecht. . Sommeijer, M.J. Social mechanisms in stingless bees. – Universiteit Utrecht. . Willemstein, S.C. An evolutionary basis for pollination ecology. – Brill, Leiden University Press. . Doorn, A. van Reproductive dominance in bumblebees: an etho-physiological study. – Rijksuniversiteit Utrecht. . Duchateau, M.J.H.M. The regulation of colony development in the bumblebee, Bombus terrestris. – Rijksuniversiteit Utrecht: -. . Blom, J. van der Behavioural differentiation of individual honeybee workers within the colony. – Rijksuniversiteit Utrecht. . Buren, N.W.M. van Bees, mites and perizin, the implications of chemical pestmanagement. – Universiteit Utrecht. . Hogendoorn, K. Socio-economics of the carpenter bee Xylocopa pubescens. – Universiteit Utrecht. . Koedam, D. Behavioural an physiological implications of queen dominance in stingless bees. – Universiteit Utrecht. . Boot, W.J. Invasion of Varroa mites into honey bee brood cells. – Universiteit Wageningen. . Pereboom, J.J.M. ‘...While they banquet splendidly the future mother...’; the significance of trophogenic and social factors on caste determination and differentiation in the bumblebee Bombus terrestris. – Universiteit Utrecht. . Ribeiro, M. Larval nutrition in the bumble bee Bombus terrestris, and its influence in caste differentiation. – Universiteit Utrecht. . Biesmeijer, J.C. The organisation of foraging in stingless bees of the genus Melipona: an individual-oriented approach. – Universiteit Utrecht: -. . Beekman, M. The bumblebee life cycle: overwintering and colony growth of Bombus terrestris. – Universiteit van Amsterdam. . Rademaker, M.C.J. Sex-allocation strategies of hermaphroditic plants. – Universiteit Leiden. . Jong, H.J. de The land of corn and honey: the keeping of stingless bees (meliponiculture) in the ethnoecological environment of Yucatan (Mexico) and El Salvador. – Universiteit Utrecht. . Veen, J.W. van Colony reproduction in stingless bees. – Universiteit Utrecht. . Velterop, O. Effects of fragmentation on pollen and gene flow in insect-pollinated populations. – Rijksuniversiteit Groningen. . Koster, A. Openbaar groen op ecologische grondslag. – Wageningen Universiteit. . Calis, J.N.M. Parasite-host interactions between the Varroa mite and the honey bee: a contribution to sustainable Varroa control. – Wageningen Universiteit. . Slaa, E.J. Foraging ecology of stingless bees: from individual behaviour to community ecology. – Universiteit Utrecht. . Vries, H. de Finding structure in social interaction data: analysis and models of social behaviour. – Universiteit Utrecht. . Aguilar Monge, I. Communication and recruitment for the collection of food in stingless bees: a behavioral approach. – Universiteit Utrecht. . Chinh, T.X. Reproduction in eusocial bees (Apidae: Apini, Meliponini). – Universiteit Utrecht. . Hoffmann, F. Biodiversity and pollination: flowering plants and flower - visiting insects in agricultural and semi-natural landscapes. – Universiteit Groningen. . Hofstede, F.E. Foraging task specialisation and foraging labour allocation in stingless bee colonies. – Universiteit Utrecht. . Ongus, J.R. Varroa destructor virus : a new picorna-like virus in Varroa mites as well as honey bees. – Wageningen Universiteit. . Stang, M. The structure of of flower visitation webs: how morphology and abundance affect interaction BiN BIJL.4 517-518 Proefschriften.indd 517 09-10-12 13:51 patterns between flowers and flower visitors. – Universiteit Leiden. . Kajobe, R. Foraging behaviour of equatorial Afrotropical stingless bees: habitat selection and competition for resources. – Universiteit Utrecht. . Calderón Fallas, R.A. Reproductive biology of Varroa mites in colonies of Africanized honey bees. – Universiteit Utrecht. . Noordijk, J. Arthropods in linear elements. Occurrence, behaviour and conservation management. – Wageningen University. BiN BIJL.4 517-518 Proefschriften.indd 518 09-10-12 13:51 BIJLAGE 5: VERANTWOORDING ILLUSTRATIES FOTO’S EN TEKENINGEN Overzicht per hoofdstuk In onderstaand overzicht wordt per hoofdstuk naar de foto’s en tekeningen verwezen met het hoofdstuknummer en het figuurnummer, gescheiden door een punt. De verwijzingen naar de illustraties (foto’s en tekeningen) in hoofdstuk (soortbesprekingen) bestaan uit een paginacijfer, eventueel gevolgd door een nadere positieaanduiding op de pagina. Tenzij anders vermeld zijn de foto’s van hoofdstuk gemaakt in Nederland. Hoofdstuk 2 . Marilda Cortopassi Laurino Hoofdstuk 3 . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Herman Berkhoudt, . Anne Jan Loonstra, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Jochem Kühnen, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Jochem Kühnen, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, .tabel Inge van Noortwijk Hoofdstuk 4 . Manja Kwak, . Mervyn Roos, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Manja Kwak, . Piet C. Brouwer, . Piet C. Brouwer, . Anne Jan Loonstra Hoofdstuk 6 . Jap Smits, . Roy Kleukers, . Albert de Wilde, . Nicolas J. Vereecken, . Nicolas J. Vereecken, . Herman Berkhoudt, . Inge van Noortwijk, . Albert de Wilde, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Albert de Wilde, . Albert de Wilde, . Albert de Wilde Hoofdstuk 7 . Mervyn Roos, . Pieter van Breugel, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Pieter van Breugel, . Anne Jan Loonstra Hoofdstuk 8 . Albert de Wilde, . Jaco Visser, . Mervyn Roos, . Albert de Wilde, . Herman Berkhoudt, . Roy Kleukers, . Herman Berkhoudt, . Anne Jan Loonstra, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, .a Anne Jan Loonstra, .b Anne Jan Loonstra, . P.C. Spangenburg, . Tim Faasen, . Albert de Wilde Hoofdstuk 9 . Menno Reemer, . Anne Jan Loonstra, . Tim Faasen, . Jap Smits, . Tim Faasen, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Anne Jan Loonstra, . Pieter van Breugel, . Ilse T. Sibrandi Hoofdstuk 12 . Menno Reemer, . Menno Reemer, . Tim Faasen, . Anne Jan Loonstra, . Ivo Raemakers, . Pieter van Breugel Hoofdstuk 13 . Anne Jan Loonstra, . Leon Gütz, . Theo Peeters, . Pieter van Breugel, . Priska van Neer, . Priska van Neer, . Huib de Rooij Hoofdstuk 14 . Pieter van Breugel, . Menno Reemer, . Giel van der Linden, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Pieter van Breugel, . Lucien Calle, . Anne Jan Loonstra, . Lucien Calle, . Martha Courbois, . Kees van Achterberg Hoofdstuk 15 . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Anne Jan Loonstra, . Kees van Achterberg, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . Inge van Noortwijk, . schema, . schema, . Inge van Noortwijk Hoofdstuk 16 . Jeroen de Rond, . Jeroen de Rond, . Jeroen de Rond, . Jeroen de Rond, . Jeroen de Rond, . Inge van Noortwijk Hoofdstuk 17 . John T. Smit, . Sean McCann, . Nicolas J. Vereecken, . Nicolas J. Vereecken, . Jelle Devalez, . Denis Michez Hoofdstuk 18 Inge van Noortwijk, Tim Faasen, Herman Berkhoudt, Jochem Kühnen, Maarten Jacobs (België), Anne Jan Loonstra, Tim Faasen, Ivo Raemakers, Maarten Jacobs (België), Tim Faasen, Albert de Wilde, Inge van Noortwijk, Pieter van Breugel, Tim Faasen, Tim Faasen, Anne Jan Loonstra, Tim Faasen, Tim Faasen, Anne Jan Loonstra, Tim Faasen, Albert de Wilde, Anne Jan Loonstra, Tim Faasen, (links) Ivo Raemakers, (rechts) Tim Faasen, (boven) Pieter van Breugel, (midden) Pieter van Breugel, (onder) Herman Berkhoudt, Tim Faasen, Inge van Noortwijk, Pieter van Breugel, Tim Faasen, (linksboven) Ad Brouwers, (rechtsboven) Ad Brouwers, (onder) Herman Berkhoudt, Tim Faasen (België), (links) Inge van Noortwijk, (rechts) Chantal de Schepper, (links) Tim Faasen, (midden) Tim Faasen, (rechts) BiN BIJL.5 519-520 Verantw. illu's.indd 519 17-10-12 09:37 Tim Faasen, Roy Kleukers, Tim Faasen, (links) Anne Jan Loonstra, (rechts) Tim Faasen, Mervyn Roos, Tim Faasen, Mervyn Roos, Mervyn Roos, Tim Faasen, Pieter van Breugel, Pieter van Breugel, Tim Faasen, Inge van Noortwijk, Tim Faasen, Albert de Wilde, (links) Nicolas J. Vereecken, (rechts) Nicolas J. Vereecken, Anne Jan Loonstra, (links) Tim Faasen, (rechts) Tim Faasen, () Anne Jan Loonstra, () Anne Jan Loonstra, () Maarten Jacobs (België), () Cees Beunders, () Herman Berkhoudt, Tim Faasen, Bernhard Jacobi, (links) Dick Belgers, (rechts) Tim Faasen, Bas Blankevoort, Tim Faasen, Maarten Jacobs (België), Tim Faasen (België), Tim Faasen, Tim Faasen, Tim Faasen, Tim Faasen, Bas Blankevoort, (boven) Ad Brouwers, (onder) Pieter van Breugel, (onder) Nicolas J. Vereecken, (linksboven) Nicolas J. Vereecken, (middenboven) Nicolas J. Vereecken, (rechtsboven) Nicolas J. Vereecken, Inge van Noortwijk, Ben Hamers, Tim Faasen, Tim Faasen, Erik-Jan Bosch, Tim Faasen, Herman Berkhoudt, Tim Faasen, Tim Faasen, Tim Faasen, Tim Faasen, Tim Faasen, Tim Faasen, Inge van Noortwijk, Herman Berkhoudt, Tim Faasen, Inge van Noortwijk, Albert de Wilde, Albert de Wilde, Tim Faasen, Anne Jan Loonstra, Ben Hamers (Duitsland), Tim Faasen, Jelle Devalez (België), Inge van Noortwijk, Anne Jan Loonstra, Tim Faasen, Herman Berkhoudt, Albert de Wilde, Tim Faasen, Maarten Jacobs (België), Tim Faasen, Maarten Jacobs (België), Tim Faasen, (boven) Aart Noordam, (midden) Aart Noordam, (onder) Aart Noordam, (links) Albert de Wilde, (rechts) Pieter van Breugel, Ad Brouwers, Maarten Jacobs (België), Anne Jan Loonstra, (onder) Anne Jan Loonstra, (middenonder) Anne Jan Loonstra, (middenboven) Anne Jan Loonstra, (boven) Maarten Jacobs (België), Andrej Gogala (Slovenië), Erik-Jan Bosch, Herman Berkhoudt, Tim Faasen, Albert de Wilde, Tim Faasen, Albert de Wilde, Tim Faasen, Tim Faasen, Bernhard Jacobi, Bernhard Jacobi, Josef Dvorak (Tsjechië), Bernhard Jacobi, Pieter van Breugel (Frankrijk) der), - (onder), - (), -, -, -, -; Cees Beunders - (); Pieter van Breugel ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., -, - (boven), - (midden) -, -, -, - (onder), - (rechts), -; Piet C. Brouwer ., .; Ad Brouwers - (linksboven), - (rechtsboven), - (boven), -; Lucien Calle ., .; Marilda Cortopassi Laurino .; Martha Courbois .; Jelle Devalez ., -; Josef Dvorak -; Tim Faasen ., ., ., ., -, -, -, -, -, -, -, -, -, - (rechts), -, -, -, - (links), - (midden), - (rechts), -, - (rechts), -, -, -, -, - (links), - (rechts), -, (rechts), -, -, -, -, -, -, -, -, -, -, -, -, -, , -, -, -, -, -, -, -, -, -, -, -, -; Andrej Gogala -; Leon Gütz .; Ben Hamers -, -; Bernhard Jacobi -, -, -, -; Maarten Jacobs -, -, - (), -, -, -, -, - (boven); Roy Kleukers ., ., -; Jochem Kühnen ., ., -; Manja Kwak ., ., ., ., ., ., ., ., ., .; Giel van der Linden .; Anne Jan Loonstra ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., .a, .b, ., ., ., ., ., ., ., ., ., -, -, -, -, - (links), -, - (), -, -, -, - (onder), - (middenonder), - (middenboven); Sean McCann .; Denis Michez .; Priska van Neer ., .; Aart Noordam - (boven), - (midden), - (onder); Theo Peeters .; Ivo Raemakers ., -, - (links); Menno Reemer ., ., ., .; Huib de Rooij .; Mervyn Roos ., ., ., -, -, -; Chantal de Schepper - (rechts); Ilse T. Sibrandi .; John T. Smit .; Jap Smits ., .; P.C. Spangenburg .; Nicolas J. Vereecken ., ., ., ., - (links), - (rechts), - (onder), - (linksboven), - (middenboven), - (rechtsboven); Jaco Visser .; Albert de Wilde ., ., ., ., ., ., ., ., -, -, -, , -, -, - (links), -, - Overzicht per fotograaf/tekenaar In onderstaand overzicht wordt per fotograaf of tekenaar naar de illustraties verwezen met het hoofdstuknummer en het figuurnummer, gescheiden door een punt. De verwijzingen naar de foto’s in hoofdstuk (soortbesprekingen) bestaan echter uit het hoofdstuknummer met het paginacijfer, gescheiden door een streepje, eventueel gevolgd door een nadere positieaanduiding op de pagina. Tekeningen Kees van Achterberg (Naturalis Biodiversity Center) ., alle tekeningen in de generatabel van hoofdstuk ; Bas Blankevoort (Naturalis Biodiversity Center) -, -; Erik-Jan Bosch (Naturalis Biodiversity Center) -, -; Anne Jan Loonstra - (); Inge van Noortwijk (Naturalis Biodiversity Center) tekening op omslag, .tabel , ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., ., -, -, -, - (links), , -, -, -, -; Jeroen de Rond ., ., ., ., . Foto’s Kees van Achterberg .; Dick Belgers - (links); Herman Berkhoudt ., ., ., ., -, - (on- BiN BIJL.5 519-520 Verantw. illu's.indd 520 17-10-12 09:37
© Copyright 2024 ExpyDoc
