Deb
l
ejb
i
e
Deblejbie
Oece&ûebLe
1) ³eoe ³eoe efn........ - megjsMe kegÀUkeÀCeera
2) pewve Oece& ë mebMeesOeve DeeefCe JeemleJe - Òee. peJeenj cegLee
3) Heejµeer Oece& - uelee iegþs
4) legce®es Deece®es jecee³eCe - [e@. efueuee ieesefJeuekeÀj
5) yee³eyeue-osJeceeveJee®³ee Òeerleer®eer ieeLee - HeÀeoj ÖeÀeefvmeme efoefye´ìes
6) ÞeerceodYeieJeleieerlee DeeefCe Deepe®es ³egie - Deefpele Dee®ee³e&
7) HeefJe$e kegÀjDeeve DeeefCe ceeveJeer cetu³es - Des. keÀs.µesKe
8) DeeoMe& peerJevee®eb DeefOe<þeve ! (yeg× Oece&) - ÒekeÀeMe Kejele
9) YeieJeeve yeg× DeeefCe l³eeb®ee efJe%eeveJeeoer Oecce - [e@. cebiesMe yevemees[
10) peerJeve peieC³ee®eer keÀuee (efJeHeM³evee) - Jee.efJe. iegþs
11) megboj les O³eeve (%eevesMJejer) - meew. jsKee veeJexkeÀj
12) oemeyeesOe meebies, ®eeleg³e& - ue#eCe ieewjer keÀguekeÀCeera
13) ceeveJeer keÀu³eeCeeLe& - Jeso Je kegÀjDeeCe - [e@. megveerue meeJeble
1
6
11
14
17
23
26
32
36
39
44
48
53
³egieHeg©<e
14) Deeefo ieg© JesoJ³eeme - meercee DeesJeUskeÀj
15) Dee%eelce ÒeYet - jeceke=À<Ce Hejcenbme - ³eMeJeble yeer. keÀoce
16) mJeeceer efJeJeskeÀevebo - jcesMe ³eeoJe
17) iebiees$eer mJeeveboe®eer - ceuee YeeJeuesues DeesMees - Heb. ³eMeJeble osJe
leeN³eeb®es peie
e distribution by e_sahity Pratishthaan
oerHeeJeueer 2014 DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ
www.esahity.com
55
58
63
67
meceepe ÒeyeesOeve keÀjCeejs meble
18)
19)
20)
21)
22)
23)
24)
25)
26)
osKeve Dee³ees peiele leceeMee - Òee. DejefJevo oes[s
efoHekeÀȳee - osJeeroeme Heesìs
njer®es Deecner oeme - DevegjeOee ves©jkeÀj
ÒeyeesOevekeÀej meble veeceosJe - p³eeslmvee Heeìerue
legkeÀe Peeueemes keÀUme - meeOevee keÀUJeCekeÀj
efYeT vekeÀes ceer legP³ee HeeþerMeer Deens - Je=<eeueer osMecegKe
ieesHeeuee..ieesHeeuee...osJekeÀervebove ieesHeeuee - DeMeeskeÀ ueesìCekeÀj
jeceYekeÌle leguemeeroeme - meoiegCeeb®eer KeeCe - jJeeRê DeeJeìer
keÀnle keÀyeerj megvees YeeF& meeOees - Þeer. JeecevejeJe De®³egle osMeHeeb[s
71
73
76
82
85
92
96
99
103
DeeO³eeeqlcekeÀ uesKe
27)
28)
29)
30)
31)
32)
33)
34)
35)
36)
37)
DeelceMeesOe - ceeOeJeer kegbÀìs
ceO³e³egieerve meblekeÀeJ³e ueeskeÀpeerJeve DeeefCe ueeskeÀYee<ee - efJe.Meb. ®eewIegues
Òe%ee®e#eg - iegueeyejeJe cenejepe - [e@. ®eeªefMeuee DeeskeÀ
ceePeb DeO³eelce - [e@. efJepe³ee Jee[
megKee®ee MeesOe - ÒeoerHe efYe[s
DeeHegefue³ee efnlee - [e@. ieesJeOe&ve ³ee. Iegies
DeodYetle kewÀueeme ceevemejesJej - mebieerlee Deveiegues
DeO³eelce %eeve - mecelee iebOes
ieerlejecee³eCeeleerue Dece=lee®ee Peje - cegkegbÀo mejeHeÀ
DeO³eelce cnCepes - ÒekeÀeMe ueyOes
ceveeuee HeefJe$e keÀjCeejer Je´le JewkeÀu³es - meew. JemegOee Hebef[le
112
123
126
132
134
137
140
145
146
149
153
keÀefJelee
38)
39)
40)
41)
42)
43)
44)
45)
46)
OeeJe HeeJe veeje³eCee - met³e&keÀeble ceeuegmej
ieg© Deble³ee&ceer - MeefMekeÀeble eflejes[keÀj
efveUe meeJeUe njer - [e@. HeuueJeer yevemees[s
leesue - Deevevo ÞeerOej meeb[t
let®e meJee¥vee DeeOeej SkeÀveeLe DeeJne[
pe³e Jew<CeJee®ee - Heb{jerveeLe js[keÀj
Þeernjer- efMeJeepeer ieeJe[s
let®e meeF&, let meceLe&, let iepeeveve - p³eesleer keÀefHeues
efJe[byeve (Deepe®eb DeO³eelce) - [e@. Meebleejece keÀejb[s
leeN³eeb®es peie
e distribution by e_sahity Pratishthaan
35
35
63
63
131
136
136
155
156
oerHeeJeueer 2014 DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ
www.esahity.com
mebHeeokeÀer³e
efoJeeUer®³ee cebieuece³e HeJee&®es mJeeiele keÀjC³eemeeþer ceer DeeHeu³eemeeþer
IesTve ³esle Deens opesxoej Je meJee&¥iemegboj `leeN³eeb®es peie' cnCepes megKe, Meebleer,
Deeveboe®eer HeJe&Ceer®e. iesu³eeJe<eea `ef®e$eHeì Meleeyoer' ³ee efoJeeUer efJeMes<eebbkeÀeuee
jefmekeÀ Jee®ekeÀebveer YejYe©ve Òeeflemeeo efouee. Glke=À<ì DebkeÀ cnCetve
HegjmkeÀejner efceUeues. ³ee Je<eeaner DeeHeu³ee Hemebleerme GlejCeeje efoJeeUer DebkeÀ
`DeO³eelcee®es Deblejbie' DeveskeÀ opexoej meeefnl³ekeÀebveer efuenuesues uesKe Je Flej
meeefnl³e cnCepes Meyoe®es Oeve ue#ceer®³ee ©Heele mebmkeÀej, HejbHeje Je mebmke=Àleer
IesTve ³esCeej Deens DeeHeu³ee Yesìeruee....
Deblece&vee®ee MeesOe Ieslee-Ieslee. ®eebieu³ee ÒekeÀejs mecepeues osJe cnCepes
DeeHeu³ee efþkeÀeCeer Demeuesueb ®ewlev³e, Oece& cnCepes pees DeeHeCe OeejCe keÀjlees lees
DeeefCe DeO³eelce cnCepes peerJeve mece=× keÀjC³ee®eer keÀuee. ns GefÎ<ì kegÀþslejer meeO³e keÀje³euee Heeefnpes ³ee GÎsMeeves `leeN³eeb®es
peie' ne efoJeeUer DebkeÀ DeO³eelceeJej keÀe{e³e®ee ceer efJe®eej kesÀuee. ceveele l³ee®eer DeeKeCeer kesÀueer lesJne®e þjJeues Yeejleeleerue meJe&
Oecee&®³ee meejbeMe ©Hee®eb oMe&ve ³ee DebkeÀeletve keÀje³e®eb Deens. meJe& Oece& ûebLeeb®eer efveefce&leer ceeveJeer keÀu³eeCeemeeþer Peeuesueer Deens.
®eebieueer efMekeÀJeCe Oece&ûebLe osleele ceie lees keÀesCeleener Oece& Demees. ³ee Oece&ûebLeebceO³es ceuee SkeÀ®e met$e meeHe[ues les cnCepes
DeÜwleJeeo, Òesce, yebOeglee, Deefnbmee, HejesHekeÀej ³ee ceeveJeer cegueeb®³ee DeeOeejeJej mebleebveer HejcesMJej ÒeeHleer kesÀueer.
DeO³eelce ³ee efJe<e³eeJej efueefnCeeN³ee uesKekeÀeb®ee MeesOe meg© Peeuee lesJne ceeP³eemeceesj Demes keÀener uesKekeÀeb®es veeJeb Deeues keÀer
l³ee l³ee efJe<e³eele les efveHetve Deensle. ceer l³eeb®³eeMeer HeÀesveJej yeesueues lesbJne l³eebveer Deeveboeves uesKe efuene³euee neskeÀej efouee. yeIelee
yeIelee DeveskeÀ ÒekeÀej®eb ceuee pes nJeb nesleb les meeefnl³e pecee Peeueb.
DeveskeÀ mebleeb®³ee HeomHeMee&ves HeeJeve Peeuesuee ne YetueeskeÀer®ee mJeie&, l³eeceO³es J³eemeebHeemetve Deepe®³ee mebleeHe³e¥le pes KeN³ee
DeLee&ves l³eeb®³ee leHem³es®³ee ÒekeÀeMeeves owefoH³eceeve Peeuesues Deensle. Demes KeN³ee DeLee&ves MeesYeCeejs ceewu³eJeeve leejs. ³ee leeN³eeb®³ee
peieeceO³es Deeues DeeefCe ceePeb ns íesìmeb leeN³eeb®e peie ÒekeÀeMeceeve Peeues. DeMee mebleeb®eer efMekeÀJeCe, l³eeb®es efJe®eej jefmekeÀ
Jee®ekeÀebHe³e&¥le Heesnes®eefJeC³ee®es keÀece ceer keÀ© MekeÀues ³ee®ee ceuee KetHe Deevebo nesle Deens.
ne DebkeÀ jefmekeÀ Jee®ekeÀebvee ceveeHeemetve DeeJe[sue, Òel³eskeÀe®³ee Iejele SkeÀ ûebLe cnCetve mebûener jenerue ³ee®eer ceuee Kee$eer
Deens. ne efoJeeUer DebkeÀ le³eej keÀjC³eemeeþer p³ee efce$e cewef$eCeeR®eer ceole Peeueer l³eeb®eer ceer $eÝCeer Deens. lemes®e ef$ecegleea efÒeìeRie Òesme®es
ceeuekeÀ vejWê ieeJekeÀj, MeefMekeÀeble HeJeej, l³eeb®es menkeÀejer Je p³eebveer peeefnjeleer osTve DeeefLe&keÀ ceole keÀ©ve ceesuee®es menkeÀe³e&
kesÀues l³eecegUs ceer l³eeb®eer DeeYeejer Deens. efoJeeUer®³ee meJe& Jee®ekeÀebvee neefo&keÀ MegYes®íe !
Oev³eJeeo !
DeeHeueer mvesnebefkeÀle,
uelee iegþs
leeN³eeb®es peie
e distribution by e_sahity Pratishthaan
oerHeeJeueer 2014 DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ
www.esahity.com
³eoe ³eoe efn....
megjsMe kegÀUkeÀCeera
³eoe ³eoe efn........
cene³egOoemeeþer DeeHeues®e meieUs yebOeg, meKes, meesyeleer efce$e,
efnleef®eblekeÀ, ieg© Je veelesJeeF&keÀ Dem$eb DeeefCe Mem$eb IesTve
DeeHeu³eemeceesj GYes Deensle ns Heeefnu³eeJej Depeg&ve DeeMebefkeÀle Peeuee,
mebYe´efcele Peeuee keÀer DeeHeCe pes keÀjle Deenesle les ³eesi³e keÀer De³eesi³e?
jep³e efceUJeC³eemeeþer DeeHeCe DeeHeu³ee®e efÒe³epeveeb®eer nl³ee keÀMeer
keÀje³e®eer? JeemleefJekeÀ Heenlee keÀewjJeebveer Heeb[JeebJej SkeÀeceeietve SkeÀ
kesÀuesu³ee Del³ee®eejeb®ee l³eeuee efJemej He[uesuee veJnlee. lees ceneJeerj,
Metj neslee l³eecegUs lees Ye³eYeerle efkebÀJee ieYe&ieUerle cegUer®e Peeuesuee
veJnlee. HeCe l³eeuee vejpevceeleerue HeeHe, HegC³ee®ee efJe®eej ³ee
³egOoeHeemetve HejeJe=le keÀjle neslee. lees SkeÀ HeeHeefYe© `vej' neslee ceie
³eeuee GHeosMe keÀje³euee Òel³e#e `veeje³eCe' Þeerke=À<Ce Heg{s
mejmeeJeCeej®e ! l³eebveer Depeg&veeuee pes yeesOeece=le efoues l³eeuee DeeHeCe
``ÞeerceodYeieJeodieerlee“ cnCelees. Depeg&ve ne lej l³eeb®ee Del³eble efÒe³e
efMe<³e DeeefCe meKee! ceie lees Ke®etve keÀmeb ®eeuesue? l³ee®eb Oew³e& Jee{eJeb,
l³eeuee v³ee³e efceUeJee cnCetve ne ieerleeHeosMe!.
Heefnu³ee DeO³ee³eele oesvner mesvee keÀMee megmeppe Deensle Je
Depeg&veeuee Peeuesuee efJe<eeo keÀLeve kesÀuee Deens. DeeHlemJekeÀer³eebvee
cee©ve HeeHee®ee Oeveer nesC³eeHes#ee ³egOoele ceer Jeerj cejCe HelkeÀ©ve
HegC³e®e efceUefJeve Demee ³egefkeÌleJeeo Depeg&ve ke=À<Ceemeceesj keÀjlees.
ogmeN³ee DeO³ee³eele Þeerke=À<Ceeveer meebK³e ³eesiee®eer ®e®ee& kesÀueer³e.
pevce ce=l³eg ner lej peiejneìer Deens.
``peelem³e ner Oe´gJeesce=l³eg Oe´gJeb pevce ce=lem³e®e“
³ee veMJej osneHes#ee Deelcee Þes<þ Deens. pes pevceles DeeefCe cejles les
Mejerj Deeleuee Deelcee keÀOeer®e cejle veener. lees Decej Demelees. pees
pevcelees l³eeuee DeeHeCe veeJe oslees. lees DeeHeu³eeuee DeeHeCe l³eeuee peerJe
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
1
ueeJelees. DeeF&, Jeef[ue, yenerCe, YeeT, keÀekeÀe, ceecee, cegueiee, cegueieer
Jeiewjs ! efkebÀyengvee p³eeÒeceeCes ceeCetme pegveer peerCe& Peeuesueer Jem$eb ìeketÀve
veJeer OeejCe keÀjlees leodJele®e Deelcee ce=l³egmece³eer SkeÀe osne®ee l³eeie
keÀ©ve ogmeN³ee osner peeC³eemeeþer efveIetve peelees. ³ee Deelc³eeme
keÀesCelesner Mem$e lees[t MekeÀle veener. Deefive peeUle veener, Jeeje
megkeÀJele veener, HeeCeer efYepeJele veener, l³eecegUs Depeg&vee let ³ee osnOeejer
Deelc³eeb®³ee ceesnele He[tve Gueì DeeHeuee #ee$e Oece& efJemejlees Deensme
Demeb les yepeeJetve meebieleele. l³eecegUs legPeer DeHekeÀerefle&®e nesF&ue.
nlees Jee ÒeeHm³eefme mJeie&ced
efpelJee Jee cees#³emes cenerced
lemceeb Gefle<þ keÀeQles³e
³egOom³e ke=ÀleeefveM®e³e : ~~
³egOoele pej cejCe HeeJeueeme
lej leguee mJeie& efceUsue DeeefCe pej
efJepe³eer Peeueeme lej He=LJeer®es
jep³e YeesieMeerue cnCetve let ³ee
³egOoeHeemetve HeUtve ve peelee ³egOo
keÀje³e®es®e Demee ¢{efveM®e³e
keÀ©ve Gþ Demes les meebieleele.
³ee®e Deveg<ebieeves les Heg{s keÀcee&®esner
cenÊJe meeb i eleele. DeeHeuee
DeefOekeÀej kesÀJeU keÀce& keÀjC³ee®ee
Deens. l³ee®es HeÀU ®eebieues keÀer JeeF&ì, cnCepes HeeHe efkeÀ HegC³e ³ee®ee
efJe®eej let mees[. pees yegefOo³eesieer Demelees, lees HeeHe Jee HegC³e ³ee oesvner
keÀuHeveeb®ee l³eeie keÀjlees. l³eeuee efmLeleÒe%e cnCeleele.
HeCe efmLeleÒe%e nesC³eemeeþer keÀe³e keÀjeJes? Demee ÒeefleÒeMve Depeg&ve
l³eebvee keÀjlees.
’pees DeeHeu³ee meJe& Jeemevee ìekeÀlees Je DeeHeu³ee þe³eer®e mebleg<ì
nesTve jenlees lees efmLeleÒe%e. og:Keele efJe<eCCelee p³eeuee ³esle veener Je
p³ee®es ceve megKeele efJe®eefuele nesle veener, efÒeleer, Ye³e, ¬eÀesOe ³eeHeemetve
pees cegkeÌle Demelees lees efmLeleÒe%e. ³eemeeþer meJe& Fbefê³eebvee keÀeyetle þsJeCes
cenÊJee®es Hejbleg meJe&®e mees[ueb lej efvecee&Ce Peeuesueer HeeskeÀUer Ye©ve
keÀMeer efveIeCeej? l³eemeeþer l³eebveer meebefieleues keÀer ’ ceePes O³eeve,
ceePeer ÒeeLe&vee keÀj DeeefCe cegkeÌle nes .
l³eecegUs DeeHemegkeÀ®e ¬eÀesOe, ueesYe, ceessn, cee³ee, efÒeefle, Deeefo
meJe& YeeJevee Meceleerue Je Meebleer ueeYesue.
eflemeN³ee DeO³ee³eele keÀcee&®es cenÊJe JeefCe&ues Deens. keÀce& keÀjCes ìeUlee
³esle veener les keÀjeJes lej ueeieles®e HeCe l³eeleerue HeÀUe®eer DeeMee Je HeÀU
ve efceUeu³eeme ³esCeejer efvejeMee ³eeb®ee l³eeie keÀje.
’keÀece ns keÀeceemeeþer keÀje³e®es keÀesCel³eener DeemekeÌleerves keÀ© ve³es. let
legPes keÀece keÀ©ve yeekeÀer meJe& ceeP³eeJej mees[tve ceeskeÀUe nes cnCepes®e
leguee cegefkeÌle efceUsue, cees#e efceUsue `keÀece' Je `¬eÀesOe' ³ee oesve
jpeesiegCeebHeemetve ueebye®e jne keÀejCe ³ee oesve iegCeebcegUs HeeHe keÀjC³ee®eer
leerJe´ F®íe nesles. ns oesvner iegCe peCet %eeve©Heer DeejMeeJejleer peceuesueer
OetU Deens. “
®eew L ³ee DeO³ee³eele ÒeYet
%eevekeÀce& mebv³eemeeefJe<e³eer
meebieleele.
``pesJne pesJne Oecee&®ee Nneme
neslees. lesJne lesJne ceer DeJeleej
Ieslees DeeefCe Oecee&®es j#eCe
keÀjlees. ot<ì ÒeJe=ÊeeR®ee veeMe
keÀjlees. ns ³egieebveg³egies ®eeuet
Deens “ Demes les cnCeleele.
p³ee®es meJe& J³eJemee³e HeÀU Je
F®íe efJejefnle Demeleele,
p³ee®³ee ceveele Jeemeveeb®ee
ceeiecegmener veener, p³ee®es ceve Je yegefOo HetCe&le: mJeeOeerve Deensle, p³eeves
mebûen keÀjC³ee®eer yegefOo mees[tve efoueer³e Je pees menpele: efceUsue l³eele
mebleg<ì neslees, megKeog:Ke, ³eMe, DeHe³eMe, ceeve, DeHeceeve, jeie, Üs<e,
³eeHeemetve pees cegkeÌle Deens lees®e ye´cnHeoer Heesnes®elees. DeMee ceeCemeeuee
l³ee®eer keÀcex yeebOele veenerle. `owJe osles efve keÀce& vesles` DeMeer l³ee®eer
efmLeefle nesle veener. “
Hee®eJ³ee DeO³ee³eele mebv³eeme ³eesiee®eer ®e®ee& Deens. keÀce&³eesie
Þes³emkeÀj keÀer keÀce& mebv³eeme ?Demes Depeg&ve efJe®eejlees.
lesJne ’keÀce& mebv³eeme Je keÀce& ³eesie oesvner cees#e Heoer®e ³esTve efceUleele
Demeb YeieJeeve meebieleele. l³eeleu³ee l³eele keÀce&³eesiee®eer ³eesi³elee efJeMes<e
Deens. pes keÀce&³eesieer HeÀUe®eer DeemeefkeÌle mees[tve meJe& keÀcex
HejcesMJeje®³ee ®ejCeer DeefHe&leele les HeeC³eeleerue keÀceueHe$eeÒeceeCes
DeefueHle Demeleele. “
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
2
meneJ³ee DeO³ee³eele O³eeve³eesiee®ee GneHeesn kesÀuee Deens. HeefJe$e
Je MegOo DeMee YetceerJej DeeOeer oYe&, l³eeJejleer Jem$e DebLe©ve HeÀej
meKeue veJns lej HeÀej Gb®ener veJns Demes DeeHeues efmLej Deemeve ceeb[tve
DeeHeues ef®eÊe Je Fbefê³es ³eeb®es J³eeHeej efve³eefcele keÀ©ve ceve SkeÀeûe
keÀ©ve ³eesieeY³eeme keÀjeJee. DeemeveeJej efveM®eue yemetve Heeþ, ceeve Je
[eskesÀ mejU SkeÀe js<esle Oe©ve mJele:®³ee veekeÀe®³ee MeW[îeeJej ¢<ìer
ueeJetve ceve Meeble Je efveYe&³e þsJetve ye´cn®e³e& Je´le jeKetve, ceve HetCe&:le
Þeerke=À<CeekeÀ[ss ueeJetve, Þeerke=À<Ce ns®e meJe&mJe ceeveeJes. ceeve, DeHeceeve
Meerle, G<Ce, megKe, og:Ke ns p³eeuee meceeve Jeeìleele. pees efveefJe&keÀej,
efpeleWêer³e Deens, p³eeuee ceeleer®es {sketÀU, oie[ meesves meJe& meceeve Deens
l³eeuee®e ³eesieer cnCeleele. Deleer Keeoe[ efkebÀJee keÀener®e ve KeeCeeje,
Deleer PeesHeeUt efkebÀJee Deleer peeiejCe keÀjCeeje ³eebvee ne ³eesie pecele
veener. Deenej, efJenej keÀcee&®ejCe, efveêe, peeie=leer ner ³eLee³eesi³e
ÒeceeCeele þsJeCeeN³eeuee®e ne og:Ke veeMekeÀ ³eesie meeO³e nesleess. “
meeleJ³ee DeO³ee³eele %eeveefJe%eevee®ee GneHeesn Deens. YeieJeeve
cnCeleele, ’ ceePeer Òeke=Àleer Deeþ ÒekeÀejebveer yeveuesueer Deens. leer DeMeerHe=LJeer, DeeHe, Jee³eg, lespe, DeekeÀeMe, ceve, yegefOo DeeefCe DenbkeÀej.
³eeefMeJee³e Heje (Þes<þ) Òeefle®eer peerJeve©Heer ®eslevee ceeP³eele Deens.
ceeP³eele meJe& HeoeLee¥®es Deveeoer yeerpe Deens. yegefOocebleeb®eer yegefOo ceer®e
DeeefCe lespemJeer ueeskeÀeb®es lespener ceer®e Deens. meJe& ef$eiegCeer, meeeflJekeÀ,
jepeme, leeceme, YeeJe DeeefCe HeoeLe& Þeerke=À<CeeHeemetve GlHeVe Peeuesues
Deensle. YekeÌle ns ®eej ÒekeÀej®es Demeleele. og:Keeves Heeref[le, %eevee®eer
F®íe DemeCeejs, êJ³ee®eer F®íe DemeCeejs, DeeefCe %eeveer. ³eeleerue
%eeveer YekeÌle HejcesMJejeuee DeefOekeÀ DeeJe[leele. “
DeeþJ³ee DeO³ee³eele De#ejye´cn ³eesie efJe<eo keÀ©ve meebefieleuee
Deens. DeO³eelce keÀMeeuee cnCeleele.?keÀce& cnCepes keÀe³e? ye´cn
cnCepes keÀe³e? DeefOeYetle Je DeefOeowJe keÀMeeuee cnCeeJes?“Demes Depeg&ve
efJe®eejlees,
’meJee&le Þes<þ Je DeefJeveeMeer DeeefoleÊJe cnCepes ye´cn! lej Òel³eskeÀ
Jemlet®ee cetU YeeJe cnCepes DeO³eelce! me®esleve Je De®esleve
De#ejye´cneHeemetve Yetlee®eer GlHeleer keÀjCeeje pees J³eeHeej l³eeuee keÀce&
cnCeleele. ³ee meJe& ®eje®ejele ceer®e Ye©ve jeefnuees³e cnCetve pees
cejCemece³eer ceePes mcejCe keÀjerle osnl³eeie keÀjlees lees ceeP³ee mJe©Heele
ueerve neslees. efkebÀyengvee cejCemece³eer ceveg<³e p³ee p³ee mJe©Hee®es mcejCe
keÀjlee keÀjlee osn mees[lees l³eeuee lees peeTve efceUlees. cnCetve®e meoe
meJe&oe DeeHeCe Þeerke=À<Cee®es mcejCe keÀjle jneJes “ Demes l³eebveer cnìues
Deens.
veJeJ³ee DeO³ee³eele jepeefJeÐee jepeieg¿e ³eesie ®eef®e&uee Deens.
jepeefJeÐee cnCepes meJee&le Þes<þ efJeÐee. jepeie=¿e cnCepes meJee&le Þes<þ
ie=¿e! meJe& peiee®eer Ie[ecees[ ner ceeP³eecegUs nesles Demes ÞeerYeieJeeve
cnCeleele. meJe& Hegpee meeefnl³eele ceer®e Deens, Hegpee keÀjCeeje ceer®e Je
Hegp³ener ceer®e Deens! meJe& Jeso ceer, HeeTme ceer, G<Celee ceer, GlHeefle,
Òeue³e, efmLeleer, ieleer meejs ceer®e! Dece=le, ce=l³et, meled, Demeled nsner meJe&
ceer l³eecegUs Devev³e YeeJes pes ceePes ef®ebleve keÀ©ve ceuee Yepeleele l³eeb®ee
³eesie#esce ceer®e ®eeueJelees “Demes Þeerke=À<Ce cnCeleele.
oneJ³ee DeO³ee³eele efJeYetleer efJe<e³eer JeCe&ve Deens. yegefOo %eeve,
peeie©keÀlee, #ecee, mel³e, Fbefê³eefveûen, Meebleer, megKe, og:Ke,
GlHeefÊe, Ye³e, DeYe³e, Deefnbmee, mecelee, meblees<e, leHe, oeve, ³eMe,
DeHe³eMe Fl³eeoer efvejefvejeUs YeeJe F&MJejeHeemetve cnCepes
ceeP³eeHeemetve®e GlHeVe nesleele. meele cenef<e&, ®eej ceveg ns ceePes®e DebMe
Je l³eeb®³eeHeemetve®e Heg{s meejer Òepee efvecee&Ce Peeueer. meJee¥®³ee þe³eer
Demeuesuee Deelcee ne ceer®e Deens. ceer®e Deeefol³eebceOeerue efJe<Ceg,
Jesoebleerue meeceJeso, osJeebleerue Fbê, Fbêer³eeleerue ceve, ÒeeCeeleues
®ewlev³e, ©êeceOeerue MebkeÀj, ³e#eeceOeerue kegÀyesj, JemegceOeerue Deiveer,
HeJe&leeleerue ces©, ye=nmHeefle, mecegê Ye=ieg$eÝ<eer, ceer®e ßkeÀej, efnceeue³e
ceer, efHebHeUJe=#e, veejo, keÀefHeuecegveer, ef®e$ejLe iebOeJe&, G®ew:ÞeJe DeMJe
ceer, SsjeJele ceer Je ceveg<³eeleerue jepee ceer®e! ieeF&ceOeerue keÀeceOesveg ceer,
Mem$eele Fbêe®es Jeýe ceer, keÀece ceer, JeemegefkeÀ meHe& ceer, Deveble veeie ceer,
Je©Ce ceer, ³eceOece& ceer, keÀeU ceer, efmebn ceer, ie©[ ceer, ceiej ceer, iebiee
ceer, ceer®e me=<ìer®ee Deeefo-Deble Je ceO³e! ceer®e DeO³eelce, ceer Jeeo,
ÒeefleJeeo, %eeve ceer, ceewve ceer, oew[ ceer meJee¥®es yeerpe ceer Lees[ke̳eele ns
meejs efJeMJe cnCepes ceer®e Deens. “
DekeÀjeJ³ee DeO³ee³eele Þeerke=À<Ce YeieJeeve Depeg&veeuee efJeMJe©He
oMe&ve oeKeJeleele. p³eeuee DemebK³e cegKes Je [esUs Deensle. p³eeceO³es
DeveskeÀ DeeM®e³eexlHeeokeÀ iees<ìer Deensle. p³eeJejleer DeveskeÀ efoJ³e
DeuebkeÀej Deensle, neleer DeveskeÀ efoJ³e Mem$ee$es Deensle, efoJ³e Heg<Henej
Je efoJ³e Jem$es OeejCe kesÀueer Deensle. efoJ³e megJeeefmekeÀ GìC³ee ueeJeu³ee
Deensle. p³ee®³ee efJeMeeueuesuee meercee®e veener. p³ee®es lespe menm$e
meg³ee&ntvener DeefOekeÀ Deens. Demes ©He...! Deveble yeeng, Deveble Gojs,
Deveble cegKes, Deveble ves$e, p³eeuee Deeefo veener Je Deblener veener, ceO³ener
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
3
veener Demes Deleer efJeMeeue ©He !
yeejeJ³ee DeO³ee³eele meiegCe YeefkeÌleer®eer cenleer JeCe&ve kesÀueer Deens.
DeJ³ekeÌle efveieg&Ce ye´ïee®eer YeefkeÌle, GHeemevee KetHe keÀþerCe Demeles. leer
meJee&vee®e pecesue Demes veener. cnCetve Þeerke=À<Ce cnCeleele, ’ let ceuee®e
MejCe ³es Je ceePeer GHeemevee keÀj. meJee¥Meer efce$eYeeJe þsJeCeeje Üs<e ve
keÀjCeeje, o³eeUt DenbkeÀej vemeuesuee, megKe og:Ke meceeve ceevetve meoe
mebleg<ì Demeuesuee #eceeMeerue meb³eceer ³eesieer, ¢{efveM®e³eer YekeÌle pees
ceeP³ee Heoer ceve Je yegefOo DeHe&Ce keÀjlees lees ceuee DeeJe[lees. Me$et Demees
Jee efce$e, ceeve -DeHeceeve, Meerle, G<Ce megKe og:Ke p³eeuee meJe& meceeve
Deens. efveboe DeLeJee mlegleer pees meceeve ceevelees. ceewveer Je keÀMee®eerner
DeemeefkeÌle vemeuesuee YekeÌle ceuee efÒe³e Deens.“ Demes Þeerke=À<Ce cnCeleele.
lesjeJ³ee DeO³ee³eele #es$eeefJe<e³eer ®e®ee& kesÀueer³e. DeeHeues Mejerj ns
#es$e Je l³eeuee peeCeCeeje lees #es$e%e. Mejerj ne Heb®eceneYetleeb®ee
DeeefJe<keÀej®e, He=LJeer, peue, Jee³eg, DeekeÀeMe, lespe ³eeefMeJee³e yegefOo
DeeefCe DeJ³ekeÌle Òeke=Àefle DekeÀje Fbefê³es, Hee®e Fbefê³eeb®es, Hee®e efJe<e³e,
F®íe, Üs<e, megKe-og:Ke, osneleerue Fbefê³ee®eer pegUCeer me®eslevelJe Je
Oew³e& Deeefo IeìkeÀ Je l³ee®es efJekeÀej ns #es$e nes³e.
5 keÀceXefê³es + 5 %eeveWefê³es, 5 efJe<e³e Je ceve
Demes efceUgve 16 keÀe³ex lemes®e Heb®eceneYegles +
DenbkeÀej Je yegefOo efceUgve 7 keÀejCes DeeefCe
meJe&$e efometve ³esCeejs l³eeb®es keÀle=&lJe ! ³ee meJee¥®es
cetU keÀejCe Òeke=Àefle Demeles.
keÀener ueeskeÀ met#ce %eevee®³ee Üejs
Deelc³eeme Ëo³ee®³ee þe³eer Heent MekeÀleele.
keÀener %eeve ³eesieeves lej keÀener keÀce&³eesieeves
l³eeuee ÒeeHle keÀ©ve Iesleele. HeCe Demes %eeve
vemeuesues Heg©<e iegªkeÀ[tve ns %eeve ÞeJeCe
keÀ©ve l³ee®eer GHeemevee keÀjleele. GHeosMeeJej
ÞeOoe þsJeCeejs Demes Heg©<e osKeerue ce=l³etuee
le©ve peeleele. meJe& Yetles efYeVe efYeVe Demeueer
lejer les SkeÀe Deelc³eeceO³es®e efmLele Deensle Je
l³ee Deelc³eeHeemetve meJe& efJemleej Peeuee Deens. ns pesJne mecepeles lesJne
ye´cnÒeeefHle nesles.
®eewoeJ³ee DeO³ee³eele melJe, jpe lece ³ee leerve iegCeebefJe<e³eer
keÀLeve kesÀues Deens. ns eflevner iegCe Òeke=ÀleerHeemetve GlHeVe nesleele DeeefCe
efveefJe&keÀej Deelc³eeuee osnele yeebOetve þsJeleele l³eeHewkeÀer ÒekeÀeMekeÀ Je
efveoex<e Demee iegCe cnCepes melJeiegCe. lees megKe DeeefCe %eeve ³eeb®³ee
mebieeves peerJeelc³eeuee yeebOetve ìekeÀlees. jpeesieCe ne jbpeve©He Deens. lees
Yeesies®ís®³ee DeemeefkeÌleHeemetve GoYeJelees. lees peerJeelc³eeme keÀcee&®³ee
DeeJe[erves yeOo keÀjlees. leceesiegCe ne meJe& ueeskeÀebvee ceesnele Hee[Ceeje Je
De%eeveeHeemetve GodYeJelees. lees peerJeelc³eeuee og<ke=Àl³e, DeeUme Je efveêe
³eebveer yeebOetve ìekeÀlees. pesJne jpeesiegCe Je leceesiegCe ³eebvee njJegve
melJeiegCe ÒekeÀì neslees l³eeuee meeeflJekeÀ cnCeleele. p³eeJesUer meJe&
Fbefê³eele Je osnele ÒekeÀeMe cnCepes efvece&U %eeve GlHeVe nesles lesJne
melJeiegCee®eer Jee{ Peeueer³e Demes ceeveeJes. melJeiegCeeb®es Òeeyeu³e
Demeleebvee cejCe Deeu³eeme lees peerJe GÊece %eeveer, efvece&ue ueeskeÀeuee
peelees. jpeesiegCe ÒeyeU Demeleebvee ce=l³et HeeJeu³eeme keÀcee&mekeÌle
ceveg<³eueeskeÀer pevce efceUlees. DeeefCe leceesiegCe ÒeyeU Demeleebvee ce=l³eg
HeeJeu³eeme HeMeg Fl³eeoer cet{³eesveerle pevce efceUlees. cnCetve vesnceer®e
meeeflJekeÀ iegCeeb®eer keÀeme OejeJeer.
HebOejeJ³ee DeO³ee³eele Heg©<eesÊece ³eesiee®eer
cenefle meebefieleueer Deens. melJe, jpe, lece ³ee
leervner iegCeebveer Jee{uesu³ee MeeKee Keeueer DeeefCe
Jej Hemejuesu³ee Demetve keÀce&efJeHeekeÀecegUs
ceveg<³eueeskeÀer Hemejuesueer Deensle. ³ee Je==#eeuee
DeMJelLeJe= # e cnìues Deens . l³eeuee
DeveemeefkeÌle©He leer#Ce Mem$eeves íso efou³eeme
DeemeefkeÌleuee efpebkeÀlee ³esles. p³eebveer DeeHeueer
DeemeefkeÌle eqpebkeÀueer les DeO³eelce O³eeveele Je
%eeveele efmLej nesleele. peerJe ne keÀeve , [esUs,
lJe®ee, peerYe DeeefCe ceve ³ee meJee&le jentve
efJe<e³eeb®ee GHeYeesie Iesle Demelees. Hejbleg l³eeletve
pees DeveemekeÌle jenlees lees®e Keje %eeveer ! ³ee
me=<ìerle veeefMeJeble DeeefCe DeefJeveeMeer Demes
oesve®e efJeYeeie Deensle. meJe& HeoeLee&®³ee
Deble³ee&ceer Demeuesues DeelcelelJe ne DeefJeveeMeer
Yeeie Demelees Je lees®e GÊece Heg©<e nes³e. l³eeuee
Hejceelcee cnCeleele. lees keÀOeer®e ve<ì nesle veener.
meesUeJ³ee DeO³ee³eele osJe Je Demegj ³eeefJe<e³eer %eeve efoues Deens.
efveYe&³elee, meeeflJekeÀ Je=Êeer, %eeve Je keÀce& ³eesie ³eeefJe<e³eer lelHejlee,
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
4
oeve, efveûen, ³e%e, meoe®eej, leHe, mejuelee, Deefnbmee, mel³e, ¬eÀesOe
vemeCes, l³eeie, Meebefle o³ee, efveueexYelee, vece´lee, peveueppee megìCes,
mJewj J³eJenej yebo nesCes, lespemJeerlee, #ecee, Oe=efle, Metef®eYet&leHeCee,
DeefYeceeve vemeCes ner osJelJee®eer ue#eCeb nesle. ³eeGueì oebefYekeÀlee, oHe&,
DeefYeceeve, ¬eÀesOe, efve<þgjlee, De%eeve ner Demegjer mebHeefÊe ceeveueer Deens.
êJ³emeb®e³e, keÀece, ¬eÀesOe, meÊeeueesuegHelee, DenbHeCee, efJe<e³euebHeìHeCee,
ueesYeer DemeCes ns DemegjHeCee®es ue#eCe Deens.
melejeJ³ee DeO³ee³eele 3 ÒekeÀej®³ee ÞeOoebJej GneHeesn kesÀuee³e.
melJe, jpe, lece ³ee l³ee leerve ÞeOoe nesle, meeeflJekeÀ ueeskeÀ osJeeb®eer
GHeemevee keÀjleele. jepeme ueeskeÀ ³e#e, iebOeJe& Je je#eme ³eeb®eer, lej
leeceme ueeskeÀ Yetles, Òesles, ³eeb®eer ! les®e leÊJe Deeneje efJe<e³eer ueeiet nesles.
p³ee Deenejeves Dee³eg<³e, yegefOo, MeefkeÌle, Deejesi³e, megKe Je Òesce Jee{erme
ueeieles, pes ©®ekeÀj, efmveiOe, Mejerjele cegjles, ef®ejkeÀeue jenles Je ceve
ÒemeVe keÀjles les meeeflJekeÀ DeVe!
efleKeì, Deebyeì, Keejì Deleer, G<Ce, PeCePeCeerle veerjme
keÀjCeejs, og:Ke, MeeskeÀ, jeie, GlHeVe keÀjCeejs KeeÐe jepeme DeVe!.
efveJeuesues, efMeUs, ogie&bOeer³egkeÌle, G<ìs, veerjme DeHeefJe$e Demes DeVe
leeceme DeVe nes³e.HeÀUeef®e F®íe ve Oejlee kesÀJeU keÀce& cnCegve kesÀuesuee
³e%e meeeflJekeÀ lej kesÀJeU HeÀUeJej ¢<ìer þsJetve DeelceÒeefle<þsmeeþer
kesÀuesuee ³e%e jepeme ³e%e Demeles. Meem$eefJeOeer mees[tve De%eHeCes
mebleHe&Ce jnerle, ceb$enerve, oeve oef#eCeejnerle, ÞeOoenerve Demee ³e%e
leeceme ³e%e nes³e! ns®e lelJe, leHe, Hegpee Je oeve ³eebveener ueeiet Deens.
DeþjeJ³ee DeO³ee³eele cees#e mebv³eemeeefJe<e³eer keÀefLeues Deens. ³e%e,
oeve Je leHe ner keÀcex kesÀueer®e Heeefnpesle. leer ef®eleMegOoerkeÀejkeÀ Demeleele.
DeemeefkeÌle Je HeÀueeef®e DeeMee mees[gve pes ueeskeÀ vesceuesues keÀle&J³ekeÀce&
keÀjleele l³eeuee meeeflJekeÀ l³eeie cnCeleele. Meefjjeuee og:Ke nesF&ue.
keÀ<ì nesleerue cnCetve keÀcee&®ee l³eeie kesÀuee lej lees jepeme l³eeie nes³e.
l³eeves l³eeiee®es HeÀU efceUle veener ceesnJeMe nesTve meJe& keÀcee&®ee l³eeie
kesÀuee lej lees leeceme l³eeie nes³e. meJe& YegleebceO³es SkeÀ®e DeefJeveeMeer
DeefJeYekeÌle YeeJe Deens Demes p³ee %eeveeves efomeles les meeeflJekeÀ %eeve, p³ee
%eeveeves meJe& YegleebceO³es veevee YeeJe efYeVelJeeves Deensle Demes efomeles les
jepeme %eeve HeCe lelJeeLe& ve mecepelee efvejLe&keÀ SKeeÐee keÀe³ee&le®e
DeLeJee osnele®e les®e meJe&mJe Demes mecepetve iegjHegÀìtve jneCes l³eeuee
leeceme %eeve cnCeleele.
Del³eble MegOo, yegefOoves, Deelcemeb³ece keÀ©ve efOejeves, Fbêer³e
efJe<e³eeb®ee l³eeie keÀ©ve, Òeerleer Je Üs<e ìeketÀve efveJe[keÀ SkeÀeble mLeUer
jengve, efceleenej IesTve ceve Je Mejerj leey³eele þsJeCeeje pees O³eeve
³eesieele ie{tve peelees. Jewjei³e mebHeVe neslees. DenbkeÀej yeU, oHe&, keÀece,
¬eÀesOe, Yeesie ³eebvee l³eeielees, cecelJeefJejefnle Demee lees Meeble peerJe
ye´cnHeoer Heesnes®elees. Deesçced Meebefle Meebefle Meebefle.......
Þeer. megjsMe o. kegÀUkeÀCeea
301/20-yeer, v³eg efob[esMeer SkeÀoble keÀes Dee@He new. meesmee³eìer,
veeiejer efveJeeje 1 Je 2, cne[e,
ieesjsieeJe (HetJe&), cegbyeF& - 400 065
ceesyeeF&ue 9821964014
`Deejleer YeieJeodieerles®eer'
pe³e osJeer pe³e osJeer pe³e YeieJeodieerles
peieer Heefleleebvee let G×efjles ~~Oe=.~~
DeeMebefkeÀle Depeg&vee yeesOeece=le efoues
veeje³eCes mJe³es GHeosMe kesÀues
J³eJenejer peieer ³ee Ke®egve peelee
Oew³e& Jee{efJeues Deeceg®es ceeles ~~1~~
efve<keÀece keÀcee&®es meebefieleues Jece&
YeefkeÌle³eesiee®es let efoues meeOeve
YeieJebles Jeeefnuee Demes ³eesie#esce
Deelcee DeefJeveeMeer HegveªppeerJeve ~~2~~
keÀle&J³eeÒeceeCes JeCee&¥®es Yeso
keÀefLeueer cevegmce=efle Jesoeb®es meej
meeeflJekeÀ jepeme leeceme iegCe
eflevner iegCeeb®es efoues ÒeceeCe ~~3~~
meiegCe efveieg&Ce YekeÌleer efve©HeCe
oeKeefJeues efJeMJe©He ceneve
efveefceÊe cee$es ceeveJe pevce
keÀlee& keÀjefJelee HejcesMJej peeCe ~~4~~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
5
pewve Oece&
mebMeesOeve DeeefCe JeemleJe
- Òee. peJeenj cegLee
Yeejleer³e mebmke=Àleer®eer megªJeele pewve Oecee&cegUs Peeueer Demee
DeeHeuee Fefleneme meebielees. yeew× Je efnbot ³ee oesvner Oecee&Hes#ee pewve Oece&
Òee®eerve Deens. ceneJeerjeb®ee efveJee&CekeÀeU nesTve 2540 Je<ex Peeueer
Deens. les pewveeb®es ®eesefJemeeJes leerLe¥keÀj. l³ee DeeOeer lesJeerme leerLe¥keÀj
Peeues. $eÝ<eYeosJe ne Heefnuee leerLe¥keÀj. ceneJeerjeb®³ee efkeÀceeve 2000
Je<e& DeeOeer l³ee®ee keÀeueeJeOeer Deens. Demes cnìues peeles. l³eeveblej
yeew×, ef¸e½eve, JewefokeÀ, HeejMeer F. Oecee¥®eer mLeeHevee Peeueer. 1935
Je<ee&HetJeea MeeefueJeenve MekeÀs, 1434 Je<ee¥HetJeea HeejMeer Je 2014
Je<ee&HetJeea ef¸emleer Oecee&®eer mLeeHevee Peeueer. Demee meJe&ceev³e Fefleneme
Deens. ³ee®ee®e ogmeje DeLe& Demee keÀer pewve Oecee&leerue Hee³eeYetle lelJes
IesTve®e Flejner meJe& Oecee¥®eer mebmLeeHevee l³ee l³ee JesUer kesÀueer Demeueer
Heeefnpes. ceer He@efjmeuee iesuees lesJne lesLes pewve Oecee&®eer DeesUKe keÀªve
osleevee cnìues nesles keÀer peieeleerue Heefnuee Oece& pewve Deens Je lees
F&éeje®es DeefmlelJe®e ceev³e keÀjerle veener, ³eeleerue ieefYe&leeLe& DeeHeCe
mecepetve Iesleuee Heeefnpes. Oece& veeefmlekeÀ keÀmee Demet MekeÀlees? Hejbleg ns
JeemleJe Deens, ns DeeHeCe ceev³e®e kesÀues Heeefnpes. ceer mJeleë ³ee yeeyeeRJej
KetHe mebMeesOeve kesÀues Deens. ef®ebleve kesÀues Deens. pewve Oecee&le Deelc³eeuee
mLeeve Deens. mJeleë Meg× jene, lej®e Flejebvee (meJe& ÒekeÀej®³ee)
Meg×les®ee Oe[e efceUlees Je meceepe megKeeves veebolees - ns ef$eJeej
Demeuesues mel³e pewveeb®es GiecemLeeve Deens. ne Oece& DeeHeu³ee efJe®eejÒeCeeueer®³ee Je peerJeve He×leer®³ee efJekeÀemekeÀe³e&ceO³es keÀesCel³eener
mebkegÀef®ele ¢äeruee keÀOeerner yeUer He[uee veener. l³ee®eer YetefcekeÀe
jeä^er³e ¢äerves vesnceer®e Goej Je GoeÊe jeefnueer Deens. Deepe Yeejle
DeKeb[ Deens. ³ee®eer efkeÀleerner keÀejCes Demeleerue Hejbleg ³ee Oecee&®³ee
J³ekeÌleeRveer Je vesl³eebveer keÀOeerner SkeÀe®e YeeieemebyebOeer DeefYeefveJesMe
efvecee&Ce nesT efouee veener, ns mel³e Deens. meÊee, mebÒeYeglee DeeefCe
meodOece& ³ee $e³eeR®ee megboj efceueeHeÀ Peeuee lej®e meceepe megKeer,
meceeOeeveer Je meceLe&HeCes SkeÀef$ele jent MekeÀlees. ns DeveskeÀoe efometve
Deeues Deens.
DeeefokeÀeUeHeemetve Yeejleer³e efJe®eejOeeje pejer oesve ªHeele
efomele Demeueer lejer ÞeceCe - ÒeOeeve Demeuesu³ee cetU pewve ©He
efJe®eejOeejsveblej®e ogmejer ye´eïeCeJeeoer efJe®eejOeeje Dee³ee¥®³ee
ÒeJesMeeveblej megª Peeueer Demes efometve ³esles. Heefnues leerLe¥keÀj
$eÝ<eYeosJeeb®³ee mebHetCe& peerJeve keÀLesJej®e ceneYeejleemeejKes cenekeÀeJ³e
GYes jeefnues, ns ogue&ef#ele neslee keÀecee ve³es. $eÝ<eYeosJee®³ee JeemleefJekeÀ
peerJevee®eer cetU keÀLeeyeerpes nsªve l³eeb®ee efJekeÀeme ceneYeejleele
Peeuesuee efometve ³esF&ue. Þeerceod YeeieJeleeleerue Keeueerue MueeskeÀele
ÞeceCeeb®³ee peerJeveHe×leer efJe<e³eer®ee leHeMeerue Hene ke=Àles ÒeJele&les Oece&½eleg<HeeÊegppevewOe=&leë~
mel³eb o³ee leHees oeveefceefle Heeoe efJeYeesve=&He ~~
®eej ®ejCeeleerue Oece& ³ee ueeskeÀeb®ee Demelees. mel³e, o³ee, leHe
DeeefCe oeve ³ee ÒekeÀej®³ee Oecee&®es ns ueeskeÀ Heeueve keÀjleele Demee mHeä
efveoxMe ÞeceCe mebmke=Àleer ÒemLeeefHele Peeu³eeveblej veeWoefJeuesuee Deens.
ceeP³ee ¢äerves ne GuuesKe Del³eble cenÊJee®ee Demee Deens. ÒeeiJewefokeÀ
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
6
keÀeUeleerue ne Oece& ceeveJee®³ee keÀu³eeCeemeeþer Heg{s Del³eble efJekeÀmeerle
©He IesTve Deeuee. ÞeceCe pewve ns ceesþs DeelcemeceeOeeveer,
HejogëKenejer, o³eeUt, mecemle peerJeebMeer cew$eerHetCe& J³eJenej keÀjCeejs,
Meeble, Fbefê³epe³eer, l³eeieer DeeefCe keÀesCeleener DeefYeefveJesMe OeejCe ve
keÀjCeejs Je DeelcekeÀu³eeCee®eer keÀeme OejCeejs nesles Je Deens. Deepener
l³eeHewkeÀer keÀener iegCe ÒekeÀ<ee&ves efometve ³esleele. Òeefme× Hee½eel³e lelJe%e
F&efue³e쮳ee Fbef[³ee ³ee ûebLeele He=ÿ ¬eÀ. 506 Jej SkeÀ HeÀej
cenlJee®ee meboYe& Deens. lees cnCeles, ’peieele meJee&le ÒeLece oesve®e Oece&
nesles. SkeÀ HetJexkeÀ[erue Meceve (pewve) mebmke=Àleer Je Heef½eceskeÀ[s Kegjemeve
Oece&, Kegjemeve (ef¸e½eve) ne Meceve (pewve) veblej®ee®e Oece& Deens.
Yeejlee®es jeä^Heleer [e@. meJe&Heuueer jeOeeke=À<Ceve ³eebveer Fbef[³eve
efHeÀuee@meHeÀer ®³ee Keb[ 1 ceOeerue 283 He=ÿebJej pes cnìues Deens,
pewve HejbHeje Je=<eYeosJeeHeemetve efvecee&Ce Peeu³ee®es keÀLeve ³eesi³e®e Deens.
FmeJeermeveeHetJeea®³ee Heefnu³ee MeleeyoerceO³es leerLe¥keÀj Je=<eYeosJee®eer
Hetpee nesle nesleer, ³eeuee YejHetj meeOeej HegjeJes GHeueyOe Deensle.
l³eeJesUer DeOe&ceeieOeer, Heeueer, ye´eïeer Yee<ee nesl³ee. mebmke=Àle®ee pevce ne
l³ee veblej®³ee keÀeUeleerue Deens. DeMeeÒekeÀejs Yeejleer³e mebmke=Àleer®ee
ÒeejbYe®e cegUele ÞeceCemebmke=ÀleerceO³es Deens. leer Yeejlee®eer DeeÐe
mebmke=Àleer Deens, ns meJe&®e FeflenemekeÀejebveer ceev³e kesÀues Deens. JewefokeÀ
mebmke=Àleer®ee Giece ceneJeerjeb®³eeveblej efkeÀceeve Hee®eMes Je<ee&veblej®ee
Deens Demes Fefleneme meebielees.’
ceneJeerjebveer pewve ³eebveer Oecee&uee lelJee%eevee®ee meepe ®e{Jetve
megmet$eerkeÀjCe kesÀues. peerJeve DeeefCe DeepeerJe ner efJeéeeleerue oesve
cetuelelJes Demetve les HejmHej mebye×erle Deensle. efpeJee®³ee ceve, Je®eve,
keÀe³eelce ef¬eÀ³escegUs peerJe - DeefpeJee®ee mebyebOe HejbHejsves ®eeuet jenlees.
³eeuee®e ‘keÀce&m$eJe’ Je ‘keÀce&yebOe’ cnCeleele. ³ece - efve³eceeefokeÀ
HeeueveecegUs keÀcee&m$eJee®eer HejbHeje jesKeCes Meke̳e nesles. lemes®e meb³ece
DeeefCe leHeeves HetJeea®ee keÀce&yebOe veä keÀjCesner Meke̳e nesles. DeMee efjleerves
efpeJeeuee pe[yebOeeHeemetve meJe& ÒekeÀejs cegkeÌle keÀªve DeeHeu³ee Deveble
%eeveoMe&veelcekeÀ DeebleefjkeÀ mJeªHee®eer ÒeeHleer keÀªve IesCes ns®e
peerJevee®es Debeflece O³es³e Demeues Heeefnpes. ³eecegUs pevce-ce=l³et®eer HejbHeje
veä nesTve efveJee&Cee®eer ÒeeHleer nesles. meceûe pewve lelJe%eevee®ee ne
meb#esHe DeeHeCe ue#eele þsJeuee Heeefnpes. pewve meceepee®eer ner mJeleb$e
efJe®eejmejCeer®es peerJeve He×leer®³ee efJekeÀemekeÀe³ee&ceO³es Del³eble
cenlJee®eer Deens. l³eeefMeJee³e pewve He×leer®es meJee¥le cenlJee®es ue#eCe
cnCepes l³eeb®eer jeä^er³e Je=Êeer! Goej Je GoeÊe ¢äerkeÀesveeletve l³eebveer
³ee jeä^er³eJe=Êeer®eer peesHeemevee kesÀu³ee®es efometve ³esles. Yeejleele efkebÀJee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
7
efJeosMeele ne meceepe jeä^er³e Je=ÊeerHeemetve keÀOeer®e otj jeefnuee veener.
keÀesCel³eener SkeÀe®e YeeieemebyebOeer®ee DeefYeefveJesMe pewve meceepeeves
keÀOeer®e efvecee&Ce kesÀuee veener. Deesefjmee, efyenejceOeerue pewve meceepe
Demet os efkebÀJee DeebOe´, keÀvee&ìkeÀ, cenejeä^eleuee Demet os, DeeHeu³ee
DeKeb[lJee®eer peesHeemevee Je mebJeOe&ve keÀjC³eele ³ee meceepeeves ceesþer
efveOee&je®eer YetefcekeÀe efveYeeJeuesueer efometve ³esF&ue. Oece& Òe®eejemeeþer
efkebÀJee Deelcej#eCeemeeþer ³ee ÞeceCemebmke=Àleer®es ueeskeÀ DeeHeu³ee
osMee®³ee yeensj keÀOeer iesues veener. cnCetve®e Òeebleer³eles®eer mebkegÀef®ele
YeeJevee pewveebveer keÀesþsner yeeUiet efoueer veener.
pewve Oece& ne mece´eì DeMeeskeÀe®³ee Deieesoj efveûebLe Oece& cnCetve
Òe®eefuele neslee. Yeejleeleerue ne DeeefoOece& Deens. l³eeveblej®³ee
keÀeUele yeew× Je efnbot Oece& ÒemLeeefHele Peeues. Hejbleg l³ee oesvner Oecee&®³ee
lelJeeb®ee Hee³ee ³ee pewve oMe&veeves®e Ieeleuesuee efometve ³eslees. peerJe,
DepeerJe, yebOe, mebJeje, efvepe&je DeeefCe cees#e ³ee meele leÊJeeceO³es meyebOe
pewve lelJe%eeve meeceeJeuesues Deens. ³ee®e lelJe%eeveeletve 72 keÀueeb®ee
Giece Peeuee, Je lesLetve®e Yeejleer³e mebmke=Àleer®ee ÒeejbYe KeN³ee DeLee&ves
Peeu³ee®es efometve ³esles. pewve Oece& ne cetueleë DeO³eeeqlcekeÀ Deens. Deieoer
megªJeeleerle®e l³ee®ee mebyebOe keÀewMeue, keÀeMeer, efJeosn F. HetJexkeÀ[erue
ÒeosMe Meem$eJebMeer jepes ³eeb®³eeMeer Ieefveÿ Demee jeefnuee neslee.
yengleskeÀ pewve leerLe¥keÀjebveer GÊejHetJe& ÒeosMeeceO³es®e pevce Iesleuee,
leHe½e³ee& kesÀueer DeeefCe kesÀJeue%eevee®eer ÒeeHleer Peeu³eeJej DeeHeu³ee
GHeosMeeves DeKeb[ Demeer %eeveiebiee efvecee&Ce kesÀueer. leer Deepelee³eiee³ele
megÒeJeeefnle jenerueer. ns meJe& leerLe¥keÀj #eef$e³e Demetve Òel³e#eele jepes
efkebÀJee ³egJejepe®e nesles. pevekeÀ jepee®es®e SkeÀ HetJe&pe vesefceveeLe ns pewve
Oeceea³e 21 Jes leerLe¥keÀj nesTve iesues. ³ee IeìveskeÀ[sner mebMeesOevee®³ee
¢äerkeÀesveeletve efJeMes<e ue#e osCes DeeJeM³ekeÀ Deens. jecee³eCee®eer
efveefce&leer ³ee®e keÀeUele Peeueer nesleer, Demes efomeles.
ÒeJe=Êeer ceeie& DeefOekeÀ mHeä Je mece=× nesC³eemeeþer keÀueeb®eer
DeeJeM³ekeÀlee pewveebveer eqmJekeÀejuesueer nesleer. ie=nmLeeb®eer peer <eìdkeÀcex
meebefieleueer Deensle l³eeceO³es Demeer, cemeer, ke=À<eer, mesJee Je JeeefCep³e
³eeb®³ee J³eefleefjkeÌle efMeuHee®eerner cenleer Deens. Deieoer Òee®eerve keÀeUer
keÀewMeue osMeele mLeeHeve Peeuesuee ne pewve Oece& efJeosn, ceieOe, DeeefCe
Heef½eceskeÀ[erue le#eefMeuee (HeekeÀermleeveele veblej iesuesues HeesoveHetj)
DeeefCe meewjeä^ He³e¥le ³ee®ee Òemeej Peeuee. FmeJeer meve HetJe& meneJ³ee
MelekeÀele ceneJeerjebveer ³ee Oece& J³eJemLesuee keÀeue¬eÀceevegmeej
J³eJeefmLele ©He efoues. Je osMeJ³eeHeer Deveg³ee³eer efceUefJeues. l³eecegUs
Yeejlee®³ee menener YeeieeceO³es pewve Oecee&®ee ÒeYeeJe He[uee. Je cnCetve®e
pewve Oecee&leerue Fefleneme, meeefnl³e, lelJe%eeve DeeefCe keÀuee ³eeb®³eeJej
ceneJeerjeb®eer íeHe He[ueer. p³ee DeebleefjkeÀ iegCeeb®³ee meeceL³ee&Jej
ceneJeerjebveer veweflekeÀ OeejCee Je J³eeJeneefjkeÀ peerJeve ³eeb®ee meceleesue
Ie[Jetve DeeCeuee l³eeuee Deepener lees[ veener. pewve Oecee&ves JeCe& Je
peeleeR®ee HegjmkeÀej keÀOeer®e kesÀuee veener ner yeeye Del³eble ue#eCeer³e
Deens . l³eeceg U s meeceeef p ekeÀ DeKeb [ lJe YeejleeceO³es Je
ueeskeÀpeerJeveeceO³es jeefnues. mecemle peerJe cee$eebvee meceeve keÀu³eeCe Je
GlkeÀ<e& DeMee YeeJeveebveer ³ee Oecee&ves keÀe³e& kesÀues. DeuebkeÀejeves cegkeÌle,
#ecesves ³egkeÌle, efveueesxYeer, mel³e, meb³ece DeeefCe l³eeiee®eer HejceeJeOeer
Demeuesues peerJeve meJe&®e leerLe&keÀj, K³eeleveece FeflenemekeÀej [e@.
nce&ve peskeÀesyeerveer Heeée&veeLeebvee (23 Jes leerLe¥keÀj) SkeÀ SwefleneefmekeÀ
J³ekeÌleer cnCetve ÒeceeefCele kesÀues. veblej®³ee efJeÜeveebveer ³ee®eer Hegäer
kesÀueer. ÒeK³eele mebMeesOekeÀ [e@. Oecee&vebo keÀesmebyeer ³eebveer Del³eble
cenlJeHetCe& mebMeesOeve keÀªve Heeée&veeLe DeeefCe ceneJeerj ³eeb®³eeceOeerue
keÀeU 250 Je<ee¥®ee Deens, ns efme× keÀªve oeKeefJeues. ceneJeerjeb®³ee
veblej peJeU-peJeU leerve oMekeÀebveer ieewlece yeg×e®ee Go³e Peeuesuee
Deens, ns efJemejlee ³esle veener. ieewleceyeg× ne pewve neslee Je ceneJeerje®ee
Deveg³ee³eer neslee. efoiebyejeJemLee l³eeuee ceev³e vemeeJeer, cnCetve®e
ceneJeerjeHeemetve otj peeTve l³eeves yeew× celee®eer mLeeHevee kesÀueer, ne
Fefleneme Deens.
efJemeeJ³ee MelekeÀele mece´eì DeMeeskeÀe®es SkebÀoj 37 uesKe
mebMeesOekeÀebveer MeesOetve keÀe{ues. l³eeleerue meele uesKe mlebYeuesKe, ®eewoe
uesKe efMeueeuesKe, Je meesUe uesKe ns Flej uesKeebceO³es cees[leele.
DeMeeskeÀ ne mece´eì neslee. nuueer®³ee efyenej Òeebleeme HetJeea ceieOe Demes
veeJe nesles. l³eeleerue HeeìerueHeg$e Deelee®es HeeìCee ns Menj DeMeeskeÀe®eer
jepeOeeveer nesleer. DeµeeskeÀe®es meece´ep³e HeÀej ceesþs nesles. meyebOe
befnogmLeeve, DeHeÀieeefCemleeve Je yeuegef®emleeve®ee Yetieeie l³ee®³ee
meece´ep³eeceO³es cees[le Demes. DeMeeskeÀ ef¸emleHetJe& 275 ®³ee megceejeme
jepee Peeuee. Je megceejs ®eeUerme Je<ex l³eeves jep³e kesÀues. l³ee®es
meeHe[uesues meJe& uesKe ns HesMeeJej, peieVeeLeHegjer, HeeefkeÀmleeve, vesHeeU,
cnwmegj, efiejveej Jeiewjs befnbogmLeeveeleeueer otj-otj®³ee efþkeÀeCeeHe³e¥le
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
8
meeHe[uesues Deensle. l³eekeÀeUer nuueer®eer osJeveeiejer efueHeer Òe®eejele
veJnleer. Kejesäer Je ye´eïeer ³ee veeJee®³ee efueHeerceO³es ns meJe& uesKe
Deensle Je l³ee®eer Yee<ee ceieOeer Deµeer Deens. ³ee 37 uesKeeleerue SkeÀener
uesKeeceO³es efnbogOece& Demee µeyoÒe³eesie veener. efveûe&bLe (pewve), kebÀYeespe,
³eJeve, veeYekeÀ, veeYeHebkeÌleer, Yeespe, efHeleefveke̳e, DeebOe´, Hegefuebo ³ee
Oecee&leerue ueeskeÀeb®ee GuuesKe cee$e efMeueeuesKe ¬eÀ. 13 ceO³es
DeMeeskeÀeves kesÀuesuee Deens. ³ee®ee DeLe&®e ne, keÀer JewefokeÀ Oecee&®eer
megªJeelener DeµeeskeÀe®³ee keÀeUele Peeuesueer veJnleer. ³ee meJe&
efMeueeuesKeeb®ee DeeHeu³ee pewve meceepeeleerue efJeÜeveebveer Depetvener
iebYeerjHeCes DeY³eeme kesÀuee Heeefnpes. 18 J³ee MelekeÀele pewve efJeÜeveebveer
Del³eble cenlJeHetCe& mebMeesOeve kesÀues Hejbleg lemes Heg{s cee$e Ie[ues veener. ns
SkeÀ®e ue#eCe Del³eble cenlJeHetCe& Demes Deens.
FdmeJeermeveHetJe& ogmeN³ee MelekeÀele pewve Oecee&uee jepeOece& nesC³ee®es
Yeei³e ueeYeues nesles. ef®eveer ÒeJeemeer ¿egSvelmeebieves JeCe&ve kesÀues Deens keÀer
lesLes DeveskeÀ ÒekeÀej®es veeefmlekeÀ nesles, Hejbleg l³ee®³eeceeies efveûe¥Leeb®eer
(veer-efkeÀve®³ee Deveg³ee³eeR®eer) mebK³ee DeefOekeÀ nesleer. Deesefjmeele
pewveOecee&®ee ÒeJesMe nesTve Debeflece leerLe¥keÀj ceneJeerje®³ee efveJee&Cee®³ee
100 Je<ee&veblej®e pewveOece& lesLeerue jepeOece& yeveuee neslee, ns meJe&
KeejJesue®³ee efMeueeuesKeeletve ner ÒeceeefCele nesles.
mJeie&Hegjer®³ee ogmeN³ee uesKeeves ÒeeceeefCele nesles keÀer KeejJesue®³ee
HeÆjeCeerves keÀefuebieele ÞeceCeebmeeþer SkeÀ cebefoj DeeefCe iegbHeÀe yeveJeueer
nesleer. efpeune ie@Pesefì³ej cnCepes®e efJeJejefCekesÀvegmeej ner efveef½ele
ieesä Deens keÀer ceew³e& mece´eì DeMeeskeÀe®³ee keÀeUer DeveskeÀ pewveebveer ³esLes
Jemleer kesÀueer nesleer keÀejCe Go³eefiejer Je Keb[efiejer ³esLeerue JeeUtefceÞeerle
oie[e®³ee ìskeÀ[îee l³eeb®³ee, leHemJ³eeb®es efJeÞeecemLeeveeÒeceeCes
Demeuesu³ee iegbHeÀebveer Jes{u³ee iesu³ee Deensle, DeeefCe l³ee®³eeHewkeÀer keÀener
iegbHeÀebceO³es ceew³e& ³egieeleerue ye´eïeer De#ejebceO³es efMeueeuesKe Deensle. ³ee
meJe& iegbHeÀe pewvee®³ee Oeeefce&keÀ GHe³eesieemeeþer yeveefJeu³ee iesu³ee
DemeeJ³eele Demes efomeles keÀejCe MelekeÀebHe³e¥le pewve meebOetveer l³eeb®ee
meogHe³eesie kesÀuee neslee.
Demes Devegceeve keÀe{lee ³esles keÀer Deesefjmee®es mebHetCe& jeä^ l³ee
keÀeUer cegK³elJeskeÀªve pewve®e nesles. mJe. kesÀ. Heer pe³emJeeue
efueefnleele:Deesefjmeele pewveOecee&®ee ÒeJesMe efMeMegveeieJebMeer jepee
vebefoJeOe&ve®³ee keÀeUer Peeuee neslee. KeejJesue®³ee keÀeUe®³ee DeeOeer
meg×e GÐeefiejer HeJe&leeJej Den&leeb®eer cebefojs nesleer, keÀejCe l³eeb®ee
GuuesKe KeejJesue®³ee uesKeele Deeuee neslee. Demes Jeeìles keÀer
KeejJesue®³ee keÀeUele pewve Oece& keÀener MelekeÀebHe³e¥le Deesefjmee®ee
jeä^er³e Oece& jeefnuee neslee.
F. me. 629 ceO³es Deeuesu³ee ef®eveer ÒeJeemeer ¿egSvelmeebieves
JewMeeueer, jepeie=n, veeueboe DeeefCe HegC[^JeOeve ³esLes DeveskeÀ efveûe¥Le
meeOetbvee Heeefnues nesles. lees keÀefuebie osMe pewveeb®es cegK³emLeeve Demeu³eeves
meebielees. ³eeJeªve mHeä nesles keÀer KeejJesue®³ee veblej osKeerue Fleke̳ee
ÒeoerIe& keÀeUeHe³e¥le pewveOece& keÀefuebie ceO³es efìketÀve jeefnuee.
ûeerkeÀ Feflenemee®³ee DeO³e³eveeletve Demes mecepeles keÀer FmeJeer
mevee®³ee keÀceerlekeÀceer ®eejMes Je<ee¥HetJeea ns efoiebyej lelJeslesves Heef½ece
DeeefMe³eele Heesnes®eues nesles. DeueerkeÀ[s®e DevegJeeefole Peeuesu³ee HeesHe®³ee
HegmlekeÀeue³eeleerue SkeÀe ue@efìve uesKeeJeªve mecepeles keÀer F. me. HetJe&
Heeefnu³ee MelekeÀeHe³e¥le ns efoiebyej Yeejleer³e oeMe&efvekeÀ ceesþîee mebK³esves
FefLe³eesefHe³ee ( DeeefÖeÀkeÀe) leerue pebieueeceO³es jenle nesles DeeefCe DeveskeÀ
ûeerkeÀ efJeÜeve lesLes peeTve l³eeb®es oMe&ve keÀjle Demele Je l³eeb®³eekeÀ[tve
efMe#eCe Iesle Demele.
ûeerme®³ee lelJe%eeveeJej DeeefCe DeO³eelceeJej ³ee efoiebyej meblee®ee
FlekeÀe oeì ÒeYeeJe He[uee keÀer F. me. HetJe& ®eJeL³ee MelekeÀele Òeefme×
ûeerkeÀ efJeÜeve efHejes ³eeves Yeejleele ³esTve l³ee®³ee ûebLee®ee Je
efme×eblee®ee DeLee&le Yeejleer³e DeO³eelce DeeefCe Yeejleer³e lelJe%eevee®ee
efJeMes<e DeY³eeme kesÀuee DeeefCe ûeermeuee Hejle peeTve peeve Sefueme
veiejele SkeÀe veJeerve ûeerkeÀ lelJe%eevee®³ee He×leer®eer mLeeHevee kesÀueer.
³ee veJeerve He×leer®ee cegK³e efme×eble ne neslee keÀer Fbefê³eeb®³ee Üejs
JeemleefJekeÀ %eevee®eer ÒeeHleer DemebYeJe Deens. JeemleefJekeÀ %eevee®eer ÒeeHleer
kesÀJeU DebleëkeÀjCee®³ee Megef×ves®e Meke̳e Deens DeeefCe l³eemeeþer
ceveg<³eeves Del³eble meeOes peerJeve J³eleerle keÀªve Deelcemeb³ece DeeefCe ³eesie
³eeb®³ee Üejs DebleëkeÀjCeele [eskeÀeJeues Heeefnpes. Yeejleeletve
Hejleu³eeveblej efHejes efoiebyej DeJemLesle jenle neslee. l³ee®es peerJeve
FlekesÀ meeOes DeeefCe meb³eceer nesles keÀer ûeerkeÀ ueeskeÀ l³ee®³eeefJe<e³eer
DeefleMe³e YeeqkeÌleYeeJe yeeUietve nesles. lees ³eesi³eeY³eeme keÀjle Demes
DeeefCe efveefJe&keÀuHe meceeOeerJej l³ee®ee efJeéeeme neslee.
Demes Demeues lejer, pewve Oecee&leerue ®eesJeerme leerLe&keÀejeb®eer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
9
efJeéemeveer³e DeMeer ®eefj$eelcekeÀ ceeefnleer Depetvener DeeHeCe mebkeÀefuele
efkebÀJee mebMeesefOekeÀ keÀª mekeÀuees veener ³ee®es Jew<ec³ener ceuee Deens.
®eewJeerme leerLe¥keÀjeHewkeÀer $eÝ<eYeveeLe, DeefpeleveeLe, DeefYevebove Je
DevebleveeLe ³ee ®eej leerLe&keÀejeb®es pevcemLeeve De³eesO³ee Demes oMe&efJeues
Deens lej MeebefleveeLe, kegbÀLegveeLe Je Den&veeLe ³eeb®es pevcemLeeve
nefmleveeHetj oMe&efJeues Deens lej ceefuueveeLe vesefceveeLe ³eeb®es
pevcemLeeve efceleerueeHetjer Demeu³ee®es cnìues peeles. ³eeyeeyeleerle Heg{erue
mebMeesOeve Del³eeJeM³ekeÀ Deens. pewve leerLe&keÀejeb®es Dee³eg<³e ns DeveskeÀ
ueeKe Je<ee&®es Deens Demes oMe&efJeues peeles. ns Meke̳e Deens keÀe? ³ee®eener
efJe®eej DeeHeCe kesÀuee Heeefnpes. $eÝ<eYeveeLe 84 ueeKe Je<e&, DeefpeleveeLe
72 ueeKe Je<e&, mebYeJeveeLe 60 ueeKe Je<e& lej ceneJeerjeb®es 72 Je<e&
Demes Dee³eg<³e meebefieleues Deens. ³eeceO³es leejlec³elee DeeJeM³ekeÀ Deens.
Demes Jeeìles leerLe&keÀjeb®ee pees leHekeÀeue meebefieleuee Deens l³eeceO³es
mebMeesOeve JneJe³eeme nJes. $eÝ<eYeveeLe 1 ueeKe HetJe& Je<ex leHekeÀeue keÀjle
nesles Demes cnìues Deens. lej ceneJeerjeb®ee leHekeÀeue kesÀJeU 42 Je<ex
Deens. leerLe¥keÀjeb®eer ®eefj$eelcekeÀ ceeefnleer osleevee $eÝ<eYeveeLeeb®eer
Mejerje®eer Gb®eer 500 Oeveg<³e meebefieleueer iesueer Deens. DeefpeleveeLeeb®eer
450 Oeveg<³es, mebYeJeveeLeeb®eer 400 Oeveg<³es lej ceneJeerjeb®eer meele
nele Gb®eer meebefieleueer Deens. lemes®e DeefpeleveeLeeb®ee pevce $eÝ<eYeosJe
cees#eeme iesu³eeveblej 50 ueeKe keÀjes[ meeiej keÀeU J³eeflele
Peeu³eeveblej Peeuee, Demes cnìues peeles. Flej meJe& leerLe&keÀjeb®³ee
yeeyeleerlener ³ee keÀeUe®eer Deefveef½elelee ue#eCeer³e Deens. ³ee meJee¥Jej
³eesi³e les mebMeesOeve nesTve 24 leerLe¥keÀjeb®eer megmHeä peerJeve®eefj$es
mebHeeove keÀjCes Del³eble DeeJeM³ekeÀ Deens.
MesJeìer efvejeréejJeeoer Demeuesu³ee pewve Oecee&leerue mecemle
ÞeeJekeÀpeve JewefokeÀ Oecee&ÒeceeCes Dee®ejCe keÀª ueeieleele, ³ee®es Dee½e³e&
ner ³ee efþkeÀeCeer ceuee veeWoJeeJesmes Jeeìles. Yee<ee Je Oece& ³eeb®ee DenbkeÀej ve
peHelee KeN³ee ceveeJeleeJeeokeÀ[s®e vesCeeje pees pewve Oece& Deens l³ee®eer
Dece³ee&o J³eeHleer Deepe mecemleebveer þsJeCes DeeJeM³ekeÀ Deens, Demes ceuee
ceveeHeemetve Jeeìles. Fefle uesKe meceeeqHle.
uesKekeÀ Òee. peJeenj cegLee
3767, veJeerHesþ,
Denceoveiej - 414001 cenejeä^
cees. 9422220280
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
10
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
Heejµeer Oece&
uelee iegþs
Oece& keÀesCeleener Demees l³ee®eer efMekeÀJeCe ner ceeveJeer keÀu³eeCeemeeþer®e
Demeles. pejLegM$e ¿ee meblee®³ee efMekeÀJeCetkeÀerletve HeejMeer Oecee&®ee
efJemleej Peeuee. efnbot Oecee&ÒeceeCes®e DeveskeÀ lelJes DebieerkeÀejCeeje ne Oece&
Deens. l³eeceO³es cevee®³ee HeeefJe$³eeuee cenÊJee®es mLeeve Deens. keÀejCe
SkesÀéejJeeoe®ee HegjmkeÀej keÀjCeeje ne HeejMeer Oece& Deens. `Oece&ieg©
pejLegM$ee®eer `³emve'ceOeerue ÒeeLe&vee cnCepes %eeveséejeb®³ee
Hemee³eoevee®eer DeeþJeCe nesles.
F.me. HetJe& meneJ³ee MelekeÀele HejMeer³eeceO³es mLeeHeve Peeuesuee ne
Oece& Deens. SkesÀkeÀeUer meJee&le ceesþîee meele Òee®eerve DeeefCe cenÊJee®³ee
Oecee&le HeejMeer Oecee&®eer ieCevee nesle nesleer. FjeCe®³ee Deei³es³e
efoMeskeÀ[erue Yeeieeuee `heeme&' Demes cnCeleele. cnCetve ³ee Yeeieele
jenCeeN³eebvee HeejMeer cnCeleele. cnCepes HeejMeer ueeskeÀeb®es cetU mLeeve
FjeCe Deens. ûeerkeÀ Yee<esle Oece&mebmLeeHekeÀe®es veeJe `PeesjesDee@mìj' Demes
©{ Peeues. l³eeJe©ve Fbûepeer Yee<esle ne Oece& ‘Peesjeseqmì^³eve efjueerpeve’
³ee veeJeeves DeesUKeuee peeT ueeieuee.
Oece& Giece HeeJeu³eeveblej DeveskeÀ MelekesÀ FjeCeer ueeskeÀeb®ee lees
jeä^er³e Oece& neslee.Oece&ieg© pejLegM$e ³eebvee Je³ee®³ee 30 J³ee Je<eea
Hejceséejke=ÀHesves %eeveÒeeHleer Peeueer. efceUeuesu³ee %eevee®ee JeeHej
ueeskeÀkeÀu³eeCeemeeþer keÀje³e®ee cnCetve l³eeb®³eekeÀ[s Demeuesues %eevee®es
Yeeb[ej l³eebveer pevemecegoe³eemeeþer Kegues kesÀues. les HeefJe$e %eeve
meceepeeuee efMekeÀJet ueeieues. ÒeLece l³eebvee FjeCeceOeerue Oece&iegª Je
MeemevekeÀlex ³eeb®ee KetHe efJejesOe Peeuee. DeveskeÀ mecem³eebvee l³eebvee
meeceesjs peeJes ueeieues. l³eecegUs SkeÀ ÒekeÀej®eer efvejeMee l³eeb®³ee ceveele
efvecee&Ce Peeueer les efvejeMes®es #eCe l³eebveer DevegYeJeues. Jewjei³e efvecee&Ce
Peeu³eecegUs DeKesj l³eebvee ieeJe mees[tve FjeCe®³ee GÊejHetJe& YeeieekeÀ[s
peeJes ueeieues. efJeMleemHe veeJee®³ee jepeeves l³eebvee DeeÞe³e efouee.
l³eeveblej l³eebveer Hejle %eeveoevee®³ee Òemeeje®es keÀece neleer Iesleues.
Oecee&®³ee efMekeÀJeCetkeÀer®ee Òemeej, Òe®eej pemepemee nesT ueeieuee
lemelemee l³ee®³ee efJe®eejeb®ee Heie[e ueeskeÀeb®³ee cevee®ej nesT ueeieuee
l³eebveblej l³eeb®³ee efJe®eejeµeer mencele Demeuesues Deveg³ee³eer efceUle iesues.
l³eeb®³ee efMekeÀJeCetkeÀerle cevee®³ee Je Mejerje®³ee HeeefJe$³e
j#eCeeuee DeefleMe³e cenÊJe Deens. HeeefJe$³e j#eCeemeeþer DeefleMe³e
yeejerkeÀ meejerkeÀ met®evee l³eebveer efou³ee Deensle. l³eeb®³ee efJe®eejeb®³ee
HeeTueKegCee `DeJesmlee' ³ee Oece&ûebLeeceO³es `JeWefojeo' veeJee®ee pees Yeeie
Deens l³eeceO³es Dee{Uleele.
heejMeer Oecee&®³ee Jee*dce³eele ûebLeebvee Devev³emeeOeejCe cenÊJe
Deens. HeejMeer ke@ÀueW[j®ee `DemHeboece&o' ne MesJeì®ee ceefnvee mebHeuee
keÀer veJeerve Je<ee&®³ee megjJeeleeruee Hee®e efoJeme `ieeLee' Jee®eve keÀjleele
HeejMeer Oecee&®eer cetuelelJes ieeLeebceO³es meebefieleueer Deensle. ieeLee MueeskeÀ
mJeªHeele Deens l³ee®ee meejebµe Heg{erueÒeceeCes ë1) DengveJeo ë- ³ee Heefnu³ee ieeLesle He=LJeer®es Je He=LJeerJejerue peerJevee®es
HeeefJe$³e JeCe&ve kesÀuesues Deens.
2) GMleJeo ë- ogmeN³ee ieeLesle %eevee®ee ÒekeÀeMe ÒeeHle Peeu³eeJej
nesCeeN³ee DeJemLes®es JeCe&ve kesÀuesues Deens.
3) mHeWleesceo ë- eflemeN³ee ieeLesle F&éeje®³ee HeeefJe$³ee®ee Je lespee®ee
ceefncee JeCe&ve kesÀuesuee Deens.
4) yeesng-#eLe´ ë- ®eewL³ee ieeLesle Òescee®ee Je mesJeeJe´lee®ee ceefncee
meebefieleuesuee Deens.
5) JeefnMlees-FMle ë- Hee®eJ³ee ieeLesle peerJevee®eer Del³eg®®e DeekeÀeb#eemel³e, HeeefJe$³e DeeefCe meewpev³e ³ee efJe<e³eer ceeie&oMe&ve kesÀuesues Deens.
Demes ¿ee ieeLeebceOeerue leÊJe%eeve ner ³ee Oecee&®eer ceesþer efMekeÀJeCe Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
11
HeejMeer Oecee&leceeveJeer Jele&CetkeÀer®³ee leÊJe%eeveeuee DeefleMe³e
cenÊJe Deens.veJeJe<e& megKeele Deeveboele peeC³eemeeþer ceveeskeÀecevee
cebieuece³e nesC³eemeeþer `ieeLee' cnCetve Hee®e efoJeme peemle ceevetve ceie
ogmeN³ee Je<ee&®eer meg©Jeele keÀjC³ee®eer ÒeLee He[ueer Deens.
HegJee&a&®³eekeÀeUer `HeefMe&³ee' ceOetve ne meceepe íUeuee kebÀìeUtve
F.me. 717 ceO³es Yeejleele yeesìeRveer Deeuee. Yeejlee®³ee HeefM®ece
efkeÀveeN³eeme oerJe, oceCe, mebpeeCe ner yesìs l³eebveer DeeÞe³eeme Iesleueer
Demeueer lejer l³eebveer Heg{s veJemeejer ns keWÀê yeveefJeues. mebpeeCe®³ee
jepeeves l³eebvee mebj#eCe oues. MeskeÀ[es Je<ex les lesLes®e jeefnues.
iegpejeleceO³es JeeHeer®³ee peJeU GoJee[e ³ee ieeJeer HeejMeer Oecee&®es
meJee&le Òee®eerve Deiveercebefoj Deens. Yeejleeletve Je osMe-efJeosMeeletve
ceesþîee mebK³esves HeejMeer ueeskeÀ oMe&veemeeþer lesLes peele Demeleele.
Hetpee-De®ee& DeeefCe Deiveeruee ®ebove DeHe&Ce keÀjCes Deeefo iees<ìer ceesþîee
YeefkeÌleYeeJeeves kesÀu³ee peeleele. cegbyeF& (4), veJemeejer (1) megjle (2)
³ee efþkeÀeCeerner Deiveercebefojs Deensle. FjeCeceO³esner ³ePe ³ee íesìîee
ieeJeer Deiveer cebefoj Deens. ³eeefMeJee³e cegbyeF&le peJeU peJeU 40 ®³ee Jej
Dei³eejer Deensle. þeCes Je Flejner DeveskeÀ efþkeÀeCeer Dei³eejer
Deensle.meJe& efþkeÀeCeer Deiveeruee megiebOeer Jemlet DeHe&Ce keÀ©ve Hee®e JesUe
ÒeeLe&vee Je Iebìeveeo YeeefJekeÀ ueeskeÀ keÀjleele.
HeejMeer ueeskeÀeb®³ee Oeeefce&keÀ Dee®ejCeele $eÝpetlee,
ÒeeceeefCekeÀHeCee, mel³eefve<þe ³eeuee cenlJe Deens. `Dengjcepo' Je
`³ePeve' ³eeb®eer Hetpee-De®ee& keÀjCes, jespe DeJesmlee Oece&ûebLeeleerue
Lees[îee Yeeiee®es Heþve keÀjCes, HeefJe$e Deiveer®es j#eCe keÀjCes,
Deefivecebefojeleerue (Dei³eejer) DeiveerJej efoJemeeletve Hee®e JesUe ®ebove
JeenCes, Je³ee®³ee yeeje les HebOeje Je<ee¥He³e¥le kegÀMleer yeebOetve veJep³eesle(³e%eesHeJeerle) meceejbYe keÀjCes. ie=nmLeeÞece HelkeÀ©ve
ÒepeeslHeeove keÀjCes ³ee iees<ìeR®ee meceeJesMe Deens. leeHemeer Je=Êeer yeeUietve
DeHeefjûen peerJeve peieCes efkebÀJee Deepevce ye´ïe®e³e& Heeueve keÀjCes ³eebvee
HeejMeer Oecee&le mLeeve veener. Jew³eefkeÌlekeÀ Dee®eej - efJe®eejeb®³ee
yeeyeleerle HeejMeer Oecee&le $eÝpeglee, ÒeeceeefCekeÀHeCee, mel³eeqve<þe ³ee
iegCeebvee ÒeeOeev³e Deens. êesn efkebÀJee keÀHeìeves JeeieCes ³eeuee
pejeLegM$ee®ee keÀ[Jee efJejesOe neslee. DeveskeÀ meeceeefpekeÀ keÀle&J³e Heej
Hee[C³eemeeþer cnCetve iejpeJebleebvee oeve osCes.DeeefCe HeengC³eeb®ee Deeoj
melkeÀej keÀjCes ³eebvee ³ee Oecee&le Deeoje®es Je ieewjJee®es mLeeve Deens.
lemes®e GojefveJee&n keÀjC³eemeeþer ÒeeceeCeerkeÀHeCes keÀ<ì keÀ©ve
keÀceJeeJes l³eeletve oeve keÀjeJes, meewpev³eeves JeeieeJes, mJe®ílee jeKeeJeer
iees[ yeesueJes Demesner l³eeb®³ee Oece&ûebLeele meebieerleues Deens. Yeìke̳ee
peerJevee®ee l³eeie keÀjeJee, iee³e ner ceeveJeemeeþer Þes<þ Demeu³eecegUs
efle®ee JeOe keÀ© ve³es, HeMetHeeueve keÀjeJes DeeefCe MesleerYeeleer keÀjeJeer ³ee
iees<ìeRvee pejeLegM$eeves meJeexÊece ceeveues Deens. ner Oecee&®eer efµekeÀJeCe
yeeueHeCeeHeemetve Heejµeer ueeskeÀeb®³ee ceveele ©peuesueer Deens.
efveleercegu³eebefJe<e³eer HeejMeer meceepe Deefleµe³e peeie©keÀ Deens.
mebmkeÀ=leer, HejbHeje ³ee®es les keÀeìskeÀesj Heeueve keÀjleele cnCetve®e Heejµeer
ueeskeÀ Deefleµe³e megmebmkeÀ=le Deensle
Heb®eceneYetlee efJe<e³eer: Deiveer, He=LJeer, ÒekeÀeMe,peue, Jee³et
l³eeb®³ee Gheemevesle cenlJee®es mLeeve Deens.b Deiveer efkebÀJee met³e& ns meeLeer
Deensle, owJeles veenerle. l³eeb®eer HejcesMJeje®eer keÀuHevee cnCepes lees SkeÀ
megboj ÒekeÀeMeceeve Deens cnCepes®e ®ewlev³ece³e Tpee& mJe©He Deens
SJe{er®e Deens. SKeo, ceesyeso, omlegj, Deyesmlee ne Oece&ûebLe cnCepes
ceeveJee®³ee ®eebieu³ee Jele&CetkeÀer®es µeem$e µegOo efJe%eeve Deens l³eeb®³ee
Oeeefce&keÀ mebmkeÀejele DeveskeÀ ceeveJeer cegu³eeb®ee meceeJesµe Deens. Deng
(meg) jcepo ne meJe&Þes<þ osJe Je meJe&%e efJe®eej, G®®eej Je Dee®eej
³eebvee DeeHeCe mJele: peyeeyeoej ceeveves Je Demel³e efJe®eej, DeHeMeyo Je
kegÀkeÀce& ³eeb®ee MeHeLeHetJe&keÀ l³eeie ner ‘Pejleg<ì^er’ Oecee&®eer ®eej ÒecegKe
leÊJes nesle. l³eeb®³ee ‘efpebo Deyesmlee’ceOeerue ceb$eeb®es G®®eej mebmke=Àle
Yee<esMeer peJeU®es Deensle. HeejMeer meceepe ne Dee³e&JebMeeleerue ceeveuee
peelees. He=LJeer Je Deiveer ner cetueleÊJes HeefJe$e jneJeerle cnCetve l³eeb®eer
Òesles les `ìe@Jej Dee@He mee³euesvme' ceO³es þsJeleele Je He#eer l³eeb®es Ye#eCe
keÀjleele.
DeeleMeyesnjece (Dei³eejer) ns Deiveer®es ceneve GHeemekeÀ
Deensle. Dei³eejerle DeÐeeHener Deefivenes$e keÀjleele 24 leeme
®eboveeiveer peUle þsTve Deefivenes$e keÀjCes ns Deefleµe³e DeJeIe[ keÀece
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
12
Deens lemes®e ‘DeeleMe yesnjece’ceOeerue Deiveer efmeOo keÀjCes ns keÀce&ner
keÀþerCe Deens. `DeeleMeyesnjece' ns HeefJe$e Deiveer cebefoj ceeveues peeles.
npeej ÒekeÀej®³ee DeiveerHeemetve DeeleMe yesnjece®ee Deiveer efmeOo
keÀsuee peelees. ÒeLece veiejeleerue 16Yejeleerue Deiveer SkeÀ$e keÀjleele.
l³eeceO³es meceepeeleerue jepeeHeemetve Oeveieje®³ee Iejeleu³eeDeiveerHe³e&¥le
meJe& Deeqive®ee meceeJesMe neslees. cnCepes®e meJe& Oece& meceYeeJe ³esLes
HeneJe³eeme efæceUlees. HejcesµJeje®³ee ojyeejele keÀesCeerner ueneve ceesþs
veener ne mebosµe HeÀej ceesþe Deens. jbieejer, kegbÀYeej, ìbekeÀmeeU,
efMekeÀueieej, Ye[Yegbpee, oe©YeÆerJeeuee, ³eesOoe, Oeveiej, Hegjesefnle ³ee
meJee¥®³ee Iejleuee Deiveer SkeÀ$e kesÀuee peelees Demes SketÀCe 16 Deiveer
nesleele. ³eeleerue Òel³eskeÀ Deiveer MegOo keÀ©ve Iesleele. lees ogmeN³ee SkeÀe
peeieer vesleele. l³eeJej SkeÀ He$ee (DeveskeÀ efíê Hee[tve) Deiveeruee mHeMe&
nesCeej veener DeMee yesleeves Oejleele. l³ee He$³eeJej ®ebove, OetHe, F. Jemlet
þsJeleele. Jeeje Je G<Celee ³eeves ner êJ³es Hesìleele Je Deiveer le³eej neslees.
Demee Deiveer efJeleer-efJeleer®³ee DeblejeJej 91 Ke·s keÀjleele l³ee
Òel³eskeÀele FbOeve Demeles. 91 Ke·³eebHewkeÀer SkeÀe Ke·³eele He$³eeJejerue
Deiveer ìekeÀleele Je pJeeuee efvecee&Ce Peeueer cnCepes l³eeJej Oeelet®ee He$ee
Hegvne Oe©ve l³eeJej ®ebove, OetHe þsJeleele. les Hesìues cnCepes l³ee 91
Ke·³eebHewkeÀer veb. 2 ®³ee Ke·³eele ìekeÀleele. ³eeÒeceeCes efJeOeer keÀjle
MesJeì®ee Ke·ener Hesìuee cnCepes l³eeleerue Deiveer keÀe{tve lees cebefojele
vesleele. l³eeefþkeÀeCeer l³ee Deiveer®³ee SkeÀe YeeieeJej ceb$eebveer mebmkeÀej
keÀ©ve lees yeepetuee þsJeleele. ogmeN³ee Je eflemeN³ee efoJeMeer l³ee Deiveer®³ee
ogmeN³ee YeeieeJej mebmkeÀej keÀjleele. ceie ‘Dengjcepo’ ceefnv³ee®³ee
ÒeefleHeosHeemetve Heg{s 88 efoJeme l³eeJej ceb$eebveer mebmkeÀej neslees.yeekeÀer®³ee
HebOeje DeiveerJejner ³eeÒeceeCes®e meJe& meesHemkeÀej keÀjleele. Deiveer µegOo
keÀje³euee 1125 efoJeme ueeieleele.Deµee ÒekeÀejs ns Deiveernes$e
keÀjleele. l³eeleerue µegOo Deiveer
SkeÀ ®eeboer®³ee Deiej ye´eBPe®³ee Hesu³eele þsJetve lees oie[er
®eyegleN³eeJej þsJeleele. p³ee Keesueerle ne Deiveer þsJee³e®ee Demesue l³ee
Keesueerle efYebleerJej SkeÀ leueJeej Je ®eesHeoeje®³ee oesve keÀeþîee Je Òel³eskeÀ
keÀesHeN³eele efHeleUer Iebìe yeebOeleele. ³ee Deiveer®eer Hetpee Hee®e JesUe
keÀjeJe³ee®eer Demeles. meO³ee cee$e peemleerle peemle leerve JesUe keÀjeJes, ner
ÒeLee Deens. ®eeefj$³emebHeVe Hegjesefnle lees Deiveer melele ÒepJeefuele
þsJeleele. Deiveer efJePeCes ns les DeµegYe ceeveleele. DeeleMe yesnjeceJej
HeejM³eeb®eer Hetp³e YeeJevee Demeles. l³eeJej ÒekeÀeMe He[uesuee l³eebvee KeHele
veener.
`Helesleer' ne vetleve Je<ee&jbYee®ee DeeOeer®ee efoJeme nes³e. ³ee efoJeMeer
HeM®eeleeHeoMe&pe ÒeeLe&vee keÀjleele.HeÀjJeoeave ceefnv³ee®ee Heefnuee efoJeme
ne Heejmeer veJeJe<ee&®ee Heefnuee efoJeme cnCetve meepeje kesÀuee peelees.
Dee@iemì ceefnv³eele veJeJe<ee&®ee ÒeejbYe neslees. ³ee efoJeMeer Heejmeer ueeskeÀ
SkeÀceskeÀebvee veJeerve Je<e& megKee®es peeJees. `osjefPeMeeo yeeo' Demes cnCetve
MegYes®íe osleele. veJeerve keÀHe[s, DeuebkeÀej OeejCe keÀ©ve Deiveer®eer Hetpee
keÀjleele. Keesjoeo meeue : Heejmeer ueeskeÀeb®ee Oece& Peesjeef<ì^³eve.
Oece&mebmLeeHekeÀ pejeMegM$e ³eeb®ee pevceefoJeme cnCetve ne meCe meepeje
kesÀuee peelees.HeejMeer ueeskeÀ ÒeeLe&vee Je Deiveer®eer Hetpee keÀ©ve DeeHeu³ee
Oece&mebmLeeHekeÀe®ee Jee{efoJeme meepeje keÀjleele. HeÀjJeoeave
ceefnv³eeleerue meneJee efoJeme ne `Keesjoeo meeue' Demelees. HeeefJe$³e,
meewpev³e, vece´lee, meeOesHeCee, ÒeeceeefCekeÀHeCee DeeefCe mel³e ³eeb®eer
efMekeÀJeCe l³eebveer efoueer. Deiveer ne osJeeb®ee mebosMe He=LJeerJej
Heesnes®eefJeCeeje otle Deens. l³eecegUs Deiveer®eer Hetpee DeeefCe GHeemevee
kesÀu³eeves DeeHeues meeceL³e& Jee{les, Demes l³eebveer meebefieleues. ³eeefMeJee³e
Je<ee&ceO³es mene JesUe ³esCeejs `ieenceyeej' meCe cnCetve meepejs kesÀues
peeleele. Oece&mebmLeeHekeÀ pejeMegM$e ³eeb®ee ce=l³eefovener meepeje kesÀuee
peelees. HeejMeer Oecee&le `cegkeÌleeo' cnCetve one efoJeme ce=leelc³eeb®es mcejCe
keÀjC³ee®eer ÒeLee Deens.
HeejMeer Oecee&le 7 les 15 Je<ee¥®³ee ojc³eeve ceguee®eer DeeefCe
cegueer®eerner cegbpe kesÀueer peeles (³e%eesHeJeerle) Heeb{N³ee jbiee®ee keÀe@ìve
ceueceue®ee meoje l³eebvee IeeueC³eele ³eslees. meoN³ee®³ee Deeleu³ee
yeepetme Lees[s keÀeHeuesues Demeles, l³eeuee efiejsyee[er cnCeleele. jespe
®eebieu³ee keÀcee&®es HeÀU l³eele YejeJes DeMeer l³eeceeie®eer mebkeÀuHevee Deens.
keÀesCel³eener [eie vemeeJee ³ee nslegves meoN³ee®ee jbie Heeb{je þsJeC³eele
Deeuesuee Deens.`kegÀMleer' cnCepes `Oeeiee pees kebÀyejsuee yeebOeC³eele ³eslees.
Mejerje®es SkeÀ mebj#ekeÀ keÀJe®e cnCetve l³ee®es cenÊJe Devev³emeeOeejCe
Deens. DeMee ¿ee HeejMeer Oecee&ves ogOeele meeKej efcemeUu³eeves peMeer iees[er
Jee{les l³ee efjleerves Yeejleer³e meceepeele efcemeUtve l³ee®eer iees[er
Jee{Jeuesueer Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
uelee iegþs
13
legce®es
Deece®es
Òee. [e@. ueeruee veeje³eCe ieesefJeuekeÀj
Heb{jHetj®ee efJeþesyee ns DeJeI³ee cenejeä^e®es DeejeO³e owJele
Deens. lemes®e jecee³eCe Je ceneYeejle ns Jee*ce³e Yeejleer³e mebmke=Àleer®eer
DeesUKe Deens. Deepener l³eeb®eer cejeþer ceeCemee®³ee ceveeJej®eer
peyejomle ceesefnveer ie.efo. cee[iegUkeÀjeb®³ee ieerlejecee³eCeeves efme×
kesÀuesueer Dens. peerJevee®ee DeeoMe& Gueie[tve oeKeefJeCeejs jecee³eCe ns
kesÀJeU Yeejlee®eer Jee*ce³emebHeoe Deens Demes veener.
DeeefMe³ee Keb[eleerue ®eerve, peHeeve, LeeF&, ceuesefMe³ee, efmebieeHetj
Fl³eeoer DeveskeÀ osMeebceOetve jeceYekeÌleer®eer keÀeJ³eb YejYeªve j®euesueer
efomeleele. l³eeb®³ee meebmkeÀ=eflekeÀ peerJeveeJej l³eeb®ee ue#eele
³esC³eemeejKee ÒeYeeJener Deens. jecekeÀLee efpeLes efpeLes Heesn®eueer efleLes
efleLes efleves peerJevee®³ee DeeoMee&®es yeerpeejesHeCe kesÀues.
jeceyebOet Yejlee®eer SkeÀefve<þlee ne DeeHeCe Yeejleer³e
veelesmebyebOeeleerue SkeÀ cenlJee®ee IeìkeÀ ceevelees. YeeJee YeeJeeceOeerue
YejleYeeJe JeeefucekeÀeRveer j®euesu³ee jecee³eCeeHeemetve®ee Deens. lemes
Heeefnues lej Deepe ns JeeefucekeÀer $eÝ<eeRveer j®euesues jecee³eCe HeÀej®e
Lees[îee J³ekeÌleeRvee Heefjef®ele Demesue. HeCe JeeefucekeÀer jecee³eCee®³ee
HeeJeueebJej HeeJeues ìekeÀle DeveskeÀebveer jecekeÀLee j®euesu³ee Deensle..
16 J³ee MelekeÀeleerue ceneje<ì^eleerue SkeÀveeLejef®ele ‘YeeJeeLe&
jecee³eCe’ Je l³ee®e keÀeUeleerue De³eesO³eeHegjeceOeerue ieesmJeeceer
legueefomeeb®es ‘jece®eefjle ceeveme’ ³ee oesve ceneve ûeLeebveer JeeefucekeÀer®eer
jecekeÀLee DeeHeu³ee keÀeUeHe³e¥le Heefjef®ele keÀªve efoueer.
JeeefucekeÀer®³ee jecee³eCeeuee ³ee oesIeebveer jeceYekeÌleer®es SkeÀ JesieUs ªHe
DeeCetve efoues.jecee³eCe ns l³ee®³ee iegCemeeceL³ee&ves ueeskeÀeb®³ee ceveeJej
þmeuesues Deens. DeeHeu³ee keÀeUeleerue meebmke=ÀeflekeÀ Je jepekeÀer³e
®eekeÀesjerle jecee®es ceeveJeer³e Je lejerner l³ee®³ee efþkeÀeCeer Demeuesues owJeer
Je DeJeleejer meeceL³e& ³ee®es megmebiele ef®e$e jsKeeìues. legUmeeroemeeb®³ee
jecekeÀLes®³ee Òel³eskeÀ keÀeb[e®³ee ÒeejbYeer jeceeyejesyej meerles®ee GuuesKe
Deens.
leguemeeroemeeb®eer ye´peYee<ee DeefleMe³e iees[ Je jmeeU Deens.
jecekeÀLes®es keÀLeevekeÀ meJee¥vee®e Heefjef®ele Deens. HeCe leguemeeroemeeb®³ee
ÒemebieJeCe&veele Jee®ekeÀeb®³ee ceveeleerue GlkeÀìlee Jee{leer þsJeC³ee®es
keÀewMeu³e l³eeb®³ee þe³eer Deens.
Þeerjece®ebê ke=ÀHeeueg Yepeg ceve,njCe YeJe Ye³e oeªCece...
Yepeg oerve yebOeg efovesme oeveJe owl³e JebMe efvekebÀovece~
ne l³eeb®ee jecekeÀLee keÀLevee®ee nslet les veeoceOegj Yee<esle
meebieleele ³eeJeªve keÀLee keÀLevee®eer efveJesoveMekeÌleer keÀUt MekeÀles.
keÀefue³egieele HeeHe veeMe keÀjCeejer veiejer cnCepes De³eesO³eeHegjer, l³eeb®³ee
keÀuHeveeefJeueemeeletve jecekeÀLes®ee iees[Jee meeKejsHes#eener iees[ nesle
peelees.
leguemeeroemeeb®es ‘jece®eefjle ceeveme’ ns DeMee jmeeU JeeCeerletve
efveJesove keÀ©ve ueeskeÀeb®³ee ceveele keÀe³ece®es efmLejeJeues DeeefCe
SkeÀveeLeeb®³ee YeeJeeLe& jecee³eCeeves ueeskeÀeb®³ee YeeJeeLee&uee JeUCe
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
14
ueeJeues. Deepe meceepe DeeoMe&Jeeoer nesle Deens. ceeCetmekeÀer peHeeJeer
ueeiele Deens. DeMee keÀeUele DeeoMee&®eer Jeeì oeKeefJeCîee®es keÀe³e& ³ee
oesvner jecekeÀLee Depetvener keÀjle Deensle. efvemeiee&®es JeCe&ve keÀjleeveebner
l³eeb®³ee uesKeveeleerue YekeÌleer³egkeÌle ÒeyeesOevee®ee metj njJeuee peele veener
Je jece ne osJe DeJeleej Demeuee lejer ceveg<³e©He OeejCe kesÀu³eeJej
l³eemener Òesce, efJejn Fl³eeoer YeeJeYeeJeveeb®ee mHeMe& Demelees nsner
efJemejle veenerle. Je<ee& $eÝleg®³ee keÀeUele Flej efÒe³ekeÀjebÒeceeCes®e
jecee®³ee ceveeleerue efJejn YeeJeveener legUmeeroeme Keeueerue Meyoele
efueefnleele.
’veYe iejpele efÒe³ee yeerve ceve ceesje “
HeeJemeeȳeele DeLeebie HeeC³eele pemes ceemes megKeele
(efveOee&mleHeCes) JeeJejle jenleele, Þeernjeruee MejCe iesu³eeves DeeHeCener
DeMee®e cegkeÌleHeCes mebmeejele JeeJe© MekeÀlees. ne mebosMe les DeveskeÀ
ceeiee&ves meceepeeuee Hejle Hejle osleele.
SkeÀveeLeeb®³ee YeeJeeLe& jecee³eCee®ee yeepe Keeme cejeþer Deens.
keÀ=leeLe& ie=nmLeer peerJevee®ee DevegYeJe Iesle JeejkeÀjer mebÒeoe³eele
JeeJejCeeN³ee SkeÀveeLeeb®eer uesKeCeer Dee³eg<³ee®³ee GleejJe³eele
jecekeÀLeskeÀ[s JeUueer. nslegHetJe&keÀ l³eebveer jecee®ee DeeoMe& meceepeemeceesj
þsJeuee. ceneje<ì^ele ³eJeve meÊesuee peeye efJe®eejCeeje,Meemeve keÀjCeeje
keÀesCeer®e Gjuee veener, cnCetve l³eeb®ee efve:Heele keÀ©ve HegveM®e ³ee
Yetceeruee HegC³eYetceer®es Yeei³e ÒeeHle keÀ©ve osC³ee®³ee meceepee®³ee GlkeÀì
leUceUerHeesìer SkeÀveeb®³ee ‘YeeJeeLe& jecee³eCee®ee’ DeJeleej Peeuee.
ueeskeÀeb®³ee ceveele HejkeÀer³e meÊesyeÎue ®eer[ GlHeVe JneJeer Demes
DeveskeÀ yeoue SkeÀveeLeebveer DeeHeu³ee jecee³eCeele kesÀues Deensle. cetU
jecee³eCeeleerue je#emeebvee oe{îee veenerle, HeCe YeeJeeLe& jecee³eCeeleerue
je#emeebvee oe{îee Deensle. les osJeUs ceþ ³eeb®eer veemeOetme keÀjleele,
ieeF&-cnMeer HeUJetve vesleele, efm$e³eebJej Dev³ee³e keÀjleele Demes
SkeÀveeLekeÀeueerve Dev³ee³ee®es ef®e$eCe SkeÀveeLe DeeHeu³ee jecee³eCeele
keÀjleele. l³eeb®³ee jecekeÀLesleerue keÀewmeu³ee ceeles®es [esneUsner Demes®e
jeJeCee®ee efve:Heele keÀjC³ee®es mJeHve HeenCeejs Deens. ³eeceOetve jece
pevcee®ee nslet jeJeCeJeOe ne®e Deens ns®e les meg®eefJeleele.
YeeJeeLe& jecee³eCee®eer efveJeejCe Mewueerner Keeme cejeþer Yee<es®es
meeceL³e& oMe&efJeCeejer Deens. l³eeb®³ee keÀeUele mebmke=Àle peeCeCeeje
Hebef[leJeie&ner Òeeke=ÀleceO³es uesKeve keÀ© ueeieuee neslee.
Þeerjecee®³ee cebefojeHe³e¥le peeC³ee®³ee oeueveeb®es JeCe&vener Demes
DeO³eelcee®eer Jeeì®eeue keÀjerle peeCeejs Deens. l³eeb®eer ner j®evee
meceepeeHe³e¥le Heesnes®eefJeCeeN³ee keÀerle&vekeÀejebvee les meeoj keÀje³euee
DeeJe[Ceejs Deens. l³eecegUs peerJeveeleerue yeejerkeÀ meejerkeÀ iees<ìerlener
jece ©He keÀmes o[uesues Deens ³ee®ee þmee les ueeskeÀeb®³ee ceveeJej þmeefJele
Demele. SkeÀ ÒekeÀejs, meeefnefl³ekeÀ Jeiee&meceesjner l³eebveer uesKevee®ee
DeeoMe&-vecegvee keÀmee DemeeJee ³ee®ee vecegvee þsJeuee Deens.
leguemeeroemeeb®es ‘jece®eefjleceeveme’ ns DeMee jmeeU JeeCeerletve
efveJesove keÀ©ve ueeskeÀceevemeele keÀe³ece®es efmLejeJeues DeeefCe
SkeÀveeLeeb®³ee YeeJeeLe& jecee³eCeeves ueeskeÀeb®³ee YeeJeeLee&uee JeUCe
ueeJeues. Deepe meceepe DeeoMe&Jeeoer nesle Deens, ceeCetmekeÀer peHeeJeer
ueeiele Deens. DeMee keÀeUele DeeoMee&®eer Jeeì oeKeefJeC³ee®es keÀe³e& ³ee
oesvner jecekeÀLee Depetvener keÀ© Heenele Deensle.³ee mebmke=Àle Òesceer Hebef[le
Jeiee&leerue uesKekeÀebvee mebmke=ÀleceOeerue meJe³e nesleer. l³eebHewkeÀer ©HekeÀ ³ee
DeuebbkeÀejeJejleer®e cejeþer meepe ®e{Jetve SkeÀveeLeebveer ©HekeÀeuee
DeeO³eeeflcekeÀles®ee jbie ®e{efJeuee. YeeJeeLe& jecee³eCee®es keÀesCelesner Heeve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
15
GIe[tve Heeefnues lejer l³eeceO³es DeMeer DeeO³eeeflcekeÀ ©HekeÀe®eer
GoenjCes efkeÀleerlejer meeHe[leele.meeO³ee mJe³ebHeekeÀIejeleerue
KeeÐeHeoeLee¥®³ee JeCe&veelener l³eeb®es ©HekeÀ DeO³eelce DeeCeles. ns
Keeueerue GoenjCeeJe©ve ue#eele ³esF&ue.
Jewjei³e keÀ{s keÀ{efJeueer keÀ{er ~ leer ceeieer cee³ee cegjye[er ~
efJejesveer mJeeo Deeueer iee{er ~ efle®eer iees[er jece peeCes ~~
yeeUkeÀeb[ele lej GlHelleer, efmLeleer Je mebnej keÀjCeejer,
keÌuesMenjCe keÀjCeejer ÒekeÀjCes Deensle. Þeerjece®ebêpeeR®eer efÒe³elecee
meerleepeer Demeener GuuesKe legUmeeroemeebveer kesÀuee Deens.
De³eesO³eekeÀeb[e®³ee cebieue ®ejCeele lej meerleeceeF¥®ee GuuesKe les
keÀjleele.Þeerjeceebveer SkeÀ HelveerJe´le efmJekeÀejuesues HeCe oMejLee®³ee
cee$e leerve menOece&®eejerCeer Deensle. l³eeb®es iegCeJeCe&ve keÀjleebvee
SkeÀveeLeebveer menpeHeCes Þeerjece ceelee keÀewmeues®es DeeoMe& Helveer Je
DeeoMe& ceelee Demes ognsjer ef®e$e jsKeeìues Deens. les YeeJeeLe& jecee³eCeele
cnCeleele.
keÀewmeu³ee les Oece&Helveer ~ megefce$ee Jeefj<þ meeOeg cnCeesefve ~~
kewÀkeÀ³eer Jeefj<þ megboj cnCeesefve ~ ªHeW ³eewJeveer ieefJe&<þ ~~
DeMee J³eeqkeÌlejsKeeb®³ee ®eewkeÀìerle jecee®eer mebmeej keÀLee
De®eevekeÀ DeefOekeÀ peJeU mejkeÀles.YeeJeeLe& jecee³eCeebveer ceeCemeeuee
Jes[ ueeJeues lej ‘jece ®eefjle ceeveme’veer Yeejleeuee ceesefnveer Ieeleueer.
Deepener ner keÀeJ³es Heeje³eCee®³ee ceeiee&ves meceepeeuee ceeie&oMe&ve
keÀjleele. HeefJe$e ûebLe ceeCemee®³ee peerJeveeleerue mebkeÀìebMeer meecevee
keÀjC³ee®es meeceL³e& osleele .ns ûebLe l³eeb®³ee Heeje³eCeeletve ceeCemee®³ee
Jew³eefkeÌlekeÀ peerJeveele ³esleele
ieesmJeeceer legUmeeroemeeb®es ‘jece®eefjleceeveme’
ye´pe Yee<esle Deens. lej SkeÀveeLeeb®es ‘YeeJeeLe& jecee³eCe’ cejeþerle
Deens. ³ee oesvner jecekeÀLeeb®ee keÀeueKeb[ner SkeÀ®e Deens.meesUeJes
MelekeÀ ³ee®e keÀeueKeb[ele ³eJeveer mewefvekeÀebveer Yeejleele OegceekeÀgU
Ieeleuee neslee.Yeejleer³eeb®³ee neleele vee Mem$e, vee mellee,
melleeOeerMeebveer Yeejleer³e jepemellesuee iegueece yeveefJeues nesles Je
pevelesleerue yeg×erpeerJeer Jeiee&uee uee®eej Je efcebOes keÀªve þsJeues nesles.
pes efcebOes nesle veJnles. l³eeb®³eeJej Mem$e G®eueues peele Demes. meceepeele
efvecee&Ce Peeuesu³ee ³ee onMeleer®³ee JeeleeJejCeemeceesj efìkeÀe³e®es Demesue
lej DeeHeues Deelceyeue peleve keÀjCes ns®e DeeHeu³ee neleele nesles. ³ee
oesvner ûebLeebveer les®e keÀe³e& kesÀues DeeefCe ³eJeveer melles®ee Yeejleer³eeb®³ee
Oecee&Jej Demeuesues DeeIeele HejleJetve ueeJetvee efJeMJeeme ueeskeÀeb®³ee ceveele
efvecee&Ce kesÀuee.
Yeejleer³e meceepeele kegÀìgbye ne SkeÀ cenlJeHetCe& IeìkeÀ Deens.
pevceeuee ³esCeejs yeeuekeÀ ns kegÀìgbyeeleerue veeleer pees[le pevce Iesle
Demeles.DeMee veel³eeb®³ee iegbHeÀCeerle uenevee®es ceesþs nesleebvee veeleer peHele
keÀmes peiee³e®es ³ee®esner Yeeve ³esT ueeieles. leguemeeroemeeb®³ee jecekeÀLesle
ÒeLeceoMe&veer lejer ³ee veel³eebceOeerue YeeJeyebOee®es nUtJeejHeCes ef®e$eCe
kesÀuesues ue#eele ³esles. mJele: legUmeeroemepeer yeeueHeCeeHeemetve®e ³ee
yeeyeleerle keÀceveµeeryeer Deensle. yeeueHeCeer®es ÒeefleketÀue peerJeve DeeF&
Jeef[ueeb®³ee ÒesceU í$ee®ee ve efceUeuesuee DeeOeej Je leªCe Je³eele
ceveeleerue ÒesceYeeJeves®ee HelveerkeÀ[tve DeveJeOeeveeves Peeuesuee DeJnsj.
³eecegUs les efJejkeÌleerkeÀ[s JeUues, mJele: mebv³eeme peerJeve mJeerkeÀeªve
peiee®³ee mebmeejemeeþer l³eebveer Þeer jecekeÀLesleerue efJeefJeOe veeleer, DeeoMe&
cnCetve jsKeeìueer. l³eeleuee®e SkeÀ Òemebie Yejlee®³ee ceveeleerue yebOegÒesce
J³ekeÌle keÀjCeeje Òemebie jsKeeìuee Deens.
kewÀkesÀ³eer®³ee ceeieCeervegmeej jece JeveJeemeeuee peelees yejesyej meerlee
Je ue#ceCener Deensle. l³eebvee veoerHeej IesTve peeCeeje efve<eeo jepee
iegnkeÀ ne jecee®ee SkeÀefve<þ YekeÌle Deens. l³eeb®³ee jep³eele jece
Heesnes®euesuess Demeleebvee iegnkeÀeuee jecee®ee Heeþueeie keÀjerle ³esCeejs
Yejleeoer veelesJeeF&keÀ efomeleele.l³eeb®³ee yejesyej mewv³e Deens.cnCetve
iegnkeÀe®³ee ceveele Heeue ®egkeÀ®egkeÀles Je lees DeeHeu³ee menkeÀeN³eebvee
YejleeMeer ³eg× keÀjC³eemeeþer meppe jenCîee®ee FMeeje keÀjlees.
HeCe Heg{s nesTve Jeefj<þ cegveer pesJne Yejleeuee ne efve<eo jepee,
Þeerjecee®ee efce$e Deens DeMeer DeesUKe keÀªve osleele. lesJne Yejle
mJele: jLeeJeªve Keeueer Gleªve l³eeuee Deeefuebieve oslees. lesJne
efve<eeojepeeuee Yejlee®³ee ceveeleerue yebOegÒescee®eer GlkeÀìlee peeCeJeless.
peelee peelee legUmeeroeme DeeCeKeer SkeÀe iees<ìerRkeÀ[s ³ee Òemebieer
ue#e JesOeleele. les efve<eeojepee®³ee ceveeleerue YeeJeoMe&ve efve<eojepeeuee
ceveele Jeeìles, ceePeer peele Heele keÀesCeleer ns ue#eele ve Ieslee ceuee
Deeefuebieve osCeeje Yejle ceveg<³e cnCetvener efkeÀleer Leesj Deens. keÀejCe
peeleer peceeleer ceOeerue kegbÀHeCes lees[u³eeefMeJee³e ne Yeejleer³e meceepe
KeN³ee DeLee&ves SkeÀ$e ³esT MekeÀCeej veener ns cece& legUmeeroemeebveer
ue#eele Iesleues.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
Òee. [e@. ueeruee veeje³eCe ieesefJeuekeÀj
`J³ebkeÀìsMe', ÒeesHesÀmej keÀe@ueveer,
meeJes[er jes[, Denceoveiej
Ye´ceCeOJeveer - 9422083602
16
yee³eyeue
osJeceeveJee®³ee Òeerleer®eer ieeLee
HeÀeoj ÖeÀeefvmeme efoefye´ìes
Oece& DeeefCe mebmke=Àleer ¿eeb®es Devev³e meeOeejCe veeles Deens. peieele
Oece&efJenerve DeMeer mebmke=Àleer Peeuesueer veener. mebmke=Àleer®³ee ÒeebieCeele
Oecee&®es Je=#e yenjuesues Deensle. mebmke=Àleer®es mebef®ele Oece&ûebLeele MeyoyeOo
kesÀuesues Deens. yee³eyeue ³ee ceneûebLeele p³et DeeefCe ef¸emleer lelJes Oecee&®eer
Deble&Yetle kesÀuesueer Deens.
yee³eyeue ¿ee Meyoe®ee DeLe& `ûebLemebûen' Deens. `lee efyeefyue³ee'
(Ta biblea) ¿ee cetU ûeerkeÀ MeyoeJe©ve yee³eyeue ne Fbûepeer Meyo
Òe®eejele Deeuee Deens. `lee efyeefyue³ee' cnCepes DeveskeÀ ueneve-ceesþîee
HegmlekeÀeb®ee mebûen. ner HegmlekesÀ SkeÀìekeÀe efkebÀJee SkeÀneleer efueefnueer
iesuesueer veenerle, lej ef¸emleHetJe& 1300 les FmeJeer meve 100 ¿ee
meeOeejCe ®eewoeMes Je<ee&®³ee keÀeueeJeOeerle efvejefvejeȳee mee#eelkeÀejer
uesKekeÀebveer efueefnuesu³ee, mebHeeefole DeeefCe mebûeefnle kesÀuesu³ee, efJeefJeOe
meeefnl³eÒekeÀejele cees[CeeN³ee, DeveskeÀ efJe<e³e Demeuesu³ee HegmlekeÀeb®es ns
ûebLeeue³e®e Deens.
yee³eyeue®eer efveefce&leer ¬eÀcee¬eÀceeves nesle iesueer Deens. p³et efkebÀJee
Fm$ee³eueer ueeskeÀ F.me. Het. 1500-1250 ³ee keÀeUele FefpeHleceO³es
yebefoJeemeele nesles. je<ì^Heg©<e ceesPesme ¿ee®³ee vesle=lJeeKeeueer osJeeves
l³eebvee yeensj keÀe{ues. ÒeJeemeele Demeleevee osJeeves ceesPesmekeÀjJeer l³eebvee
one Dee%ee Je Dev³e eqve³ece efoues. pesvesefmeme (GlHeÊeer) SiPe[me
(efveie&ce), uesefJeefìkeÀme (uesJeer³e), vebyeme& (ieCevee) DeeefCe
[îegìjesvee@ceer (DevegJeeo) Demes les Heb®eûebLe nesles. `leesjen' ³ee veeJeeves
lees ûebLe DeesUKeuee peelees. Oece&Meem$eele Fm$eeSue®³ee kegÀueHeg©<eeb®ee
Fefleneme lemes®e l³eeb®³ee Oeeefce&keÀ Je meeceeefpekeÀ peerJeveemebyebOeer
efve³eceeb®ee DebleYee&Je Deens. Heb®eûebLeeuee Heg{s %eeveefJe<e³ekeÀ meeefnl³ee®eer
Je mebos<ìîeeb®³ee uesKevee®eer pees[ efceUeueer. ne meJe& Yeeie efnye´t yee³eyeue
cnCetve DeesUKeuee peelees. (ef¸emleer ueeskeÀ l³eeuee `pegvee keÀjej'
cnCeleele.)
ÒeYet ³esMet ef¸emlee®ee pevce F.me.4 les 6 ³ee ojc³eeve Peeuee.
Je³ee®³ee eflemeeJ³ee Je<eea ÒeYetbveer DeeHeu³ee keÀe³ee&uee ÒeejbYe kesÀuee. leerve
Je<ex keÀe³e& kesÀu³eeveblej, ÒeYetbvee yeefueoeve keÀjeJes ueeieues. l³eeveblej
l³eeb®es Hegve©lLeeve Peeues. Hegve©lLeevee®³ee DevegYeJeeveblej ³esMet®es
efMe<³e Òe®eej keÀ© ueeieues. F.me.30 les 50 ³eekeÀeUele Òesef<ele
ceewefKekeÀefjl³ee ef¸emlee®³ee efJe®eejeb®ee Òe®eej keÀjerle nesles. F.me.49
meeueer pes©meuesce®eer ÒeefmeOo Oece&meYee Peeueer DeeefCe efyeiej p³etbmeeþer
ef¸emleer Oecee&®es ojJeepes GIe[ues iesues. He@uesmìeFve®³ee meercee
Deesueeb[tve ef¸emleer Oece& HeefM®ece DeeefMe³ee, ûeerme, jesceHe³e¥le Hemejle
iesuee. otjmLe veJeef¸emleer ueeskeÀebvee ³esMet®eer efMekeÀJeCe uesKeer ©Heele osCes
DeeJeM³ekeÀ Peeues. meg©Jeeleeruee Hee@ueves He$es efuentve leer iejpe YeeieJeueer.
nUtnUt Òesef<elener keÀeUe®³ee He[ÐeeDee[ peeT ueeieues.
l³eecegUs ³esMet®eer efMekeÀJeCe DeeefCe DeeþJeCeer ¿eeb®es uesKeer mebûen le³eej
nesT ueeieues. GHeueyOe mebûeneletve meeefnl³ee®eer efveJe[ keÀ©ve ®eej
MegYeJele&ceevekeÀejebveer DeeHeueer MegYeJele&ceeves j®eueer. lemes®e HeeKeb[er
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
17
celeeb®ee ÒeefleJeeo keÀjC³eemeeþer efJeHegue ÒeceeCeele uesKeve Peeues. p³ee
uesKevee®es efkebÀJee uesKevem$eesleeb®es veeles Òesef<elebeyejesyej Je l³eeb®³ee
ieesleeJeȳeeyejesyej nesles, les Demmeue cnCetve mJeerkeÀejC³eele Deeues.
p³eeb®es Demes veeles veJnles, les yeepetuee meejC³eele Deeues. DeMee ÒekeÀejs
veJ³ee keÀjeje®eer pe[CeIe[Ce Peeueer. veJ³ee keÀjejele ®eej
MegYeJele&ceeves, Òesef<eleeb®³ee keÀe³ee&®ee DenJeeue, Òesef<eleebveer efJeefJeOe
veJeef¸emleer ueeskeÀebvee efueefnuesueer He$es Je MesJeìer ÒekeÀìerkeÀjCe DeMee
SketÀve 27 ueneveceesþîee HegmlekeÀeb®ee meceeJesMe Deens.
pegv³ee keÀjeje®eer peer mebefnlee ef¸emleer ueeskeÀebkeÀ[s DeeHeuee HetJe&
Oeeefce&keÀ þsJee cnCetve ®eeuetve Deeueer nesleer l³ee®³eele 66 HegmlekeÀeb®ee
meceeJesMe Deens. cee$e ke@ÀLeefuekeÀ yee³eyeueceO³es DeeCeKeerve 7
HegmlekeÀeb®ee meceeJesMe Demetve l³eele SketÀCe
73 HegmlekeÀeb®ee Deble&YeeJe Deens. keÀener
Òee@ìsmìbì yee³eyeueceO³es ner 7 peeoe
HegmlekesÀ HeefjefMe<ìele ÒeefmeOo kesÀuesueer
Dee{Uleerue.
veJ³ee keÀjejeleer u e 27
HegmlekeÀebyeÎue ke@ÀLeefuekeÀ, Òee@ìsmìbì
DeeefCe Dee@Leex[e@keÌme HebLee®es Deveg³ee³eer
¿eeb®³eele SkeÀcele Deens. ef¸em$eer Oecee&®ee
Go³e Peeuee lesJne p³et meceepeele
ceesPesme®es Oece&Meem$e, mebos<ì³eeb®es
uesKeve DeeefCe Dev³e Oeeefce&keÀ meeefnl³e
(Wisdom writing) Òe®eefuele nesles. ef¸emleer ueeskeÀebmeeþer les HeefJe$e
ûebLe nesles. ÒeejbYeer®³ee ef¸emleer Hebef[leebveer l³eeb®eer mebK³ee 39 þjJeueer,
ns Jej Deeues®e Deens. cee$e les l³eebvee `pegvee keÀjej' cnCele veJnles,
keÀejCe lesJne veJ³ee keÀjeje®³ee HegmlekeÀeb®es uesKeve, mebHeeove DeeefCe
mebkeÀueve HetCe& Peeues veJnles. les keÀece ®eewL³ee MelekeÀeHe³e¥le Heej Hee[ues.
l³eeveblej p³etb®eer Oeeefce&keÀ HegmlekesÀ `pegvee keÀjej' cnCetve DeesUKeueer
peeT ueeieueer. ef¸eM®eveebveer DeeHeu³ee Oece&ûebLeele p³eeb®³ee Oeeefce&keÀ
HegmlekeÀeb®ee meceeJesMe kesÀuee. cee$e p³etbveer ef¸eM®eveeb®³ee HegmlekeÀeb®ee
mJeerkeÀej kesÀuee veener. Demees
yee³eyeue®es meeQo³e&
meeefnl³e ns ceesþîee ÒeceeCeele ueefuelejc³e Demeles, keÀeuHeefvekeÀ
Demeles, (Much of literature is fiction) Demes cnìues peeles.
yee³eyeueceOeerue keÀener Yeeie ueefuele meeefnl³eele cees[lees. Goe.
efJeMJeefveefce&leer DeeefCe ceeveJeefveefce&leer®³ee keÀLee npeejes Je<ex Òe®eejele
Demetve l³eeb®eer DeJeerì iees[er keÀceer Peeuesueer veener.
ceesPesme DeeefCe [sefJn[ ¿eeb®³ee peerJevekeÀLee cnCepes
cenekeÀeobyejer®es efJe<e³e Deensle.
’ceT cesCeengefve Deecner efJe<Cegoeme keÀefþCe Jeýeeme Yesot Ssmes“
Demes ceesPesme®es J³eefkeÌleceÊJe nesles. vesle=lJe ner DeveskeÀoe megUeJej®eer
HeesUer Demeles, ¿ee®ee DevegYeJe ceesPesmeuee Deeuee. l³ee®eer Heeþ®eer yenerCe
efceefj³ece efnsvesner l³ee®³ee vesle=lJeeuee DeeJneve efoues, lejer l³ee®³ee
Deble:keÀjCeeleerue yeefnCeerefJe<e³eer®eer cee³ee keÀceer Peeueer veener.
yenerCeYeeJeebleerue ne mebIe<e& Ëo³eeuee ®eìkeÀe ueeJeCeeje Deens. ®eeUerme
Je<ex DejC³eele YeìkebÀleer keÀ©ve ceesPesme
JeleveYetceer®³ee JesMeerpeJeU Deeuee Hejbleg l³ee
Yetceerle ÒeJesMe keÀjC³ee®es Yeei³e l³eeuee ueeYeues
veener. keÀejCe l³ee®³ee neletve Dee%eeYebiee®ee
MeguuekeÀ JeeìCeeje Òeceeo Ie[uee neslee! l³ee
Òemebiee®es JeCe&ve Jee®eleevee DeeHeu³eener ceveeuee
®egìHetì ueeieles.[sefJn[®eer keÀLee lej
DeefleMe³e jescen<e&keÀ Deens. Heje¬eÀce, Meew³e&,
ceglmeÎerHeCee,YeefkeÌleYeeJe, osJeeJejerue De{U
ÞeOoe, yeensjK³eeueerHeCee, HeeHeeyeÎue
HeM®eeÊeeHe, Heg $ eekeÀ[t v e Peeues u ee
ef J eMJeemeIeele, Heg $ eMees k eÀ, ef c e$eÒes c e,
mebieerlemeeOevee DeMee DeveskeÀefJeOe Hewuetbveer l³ee®eer peerJevekeÀLee jbieJeueer
iesueer Deens.
og:KeYeesie ner ceeveJeer peerJeveeleerue SkeÀ Òel³e³ekeÀejer DevegYetleer
Deens. efve<HeeHe ceeCemee®³ee Jeeìîeeuee ogowJee®es oMeeJeleej keÀe ³esleele,
ns ve megìCeejs SkeÀ keÀes[s Deens. l³ee keÀes[îee®eer GkeÀue keÀjC³ee®ee
Òe³elve `peesye' ¿ee keÀeJ³eele kesÀuee iesuee Deens. ³ee HegmlekeÀele osJee®³ee
leeW[er Ieeleuesues mebJeeo ns DeefYepeele meeefnl³ee®es DeÒeeflece vecegves
Deensle.
yee³eyeueceOeerue m$eesleeble ceeveJeer Deelc³ee®eer mHeboves Gceìueer
Deensle. les YekeÌlee®³ee Deblejer®es Deele& OeeJes Deensle.
yes®eeUermeeJ³ee mlees$eele [sefJn[ves cnìues Deens,
``nefjCeer peMeer HeeC³ee®³ee ÒeJeenemeeþer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
18
uegueHeles lemee ns osJee,
ceePee peerJe legP³eemeeþer uegueHele Deens.
ceePee peerJe osJeemeeþer,
efpeJeble osJeemeeþer leevnsuee Peeuee Deens.
ceer kesÀJne osJeemeceesj ³esTve
l³ee®es oMe&ve IesF&ve? “
(pegvee keÀjej, m$eesle mebefnlee, 42:1-2)
ceeCemeeuee osJee®es efHemes ueeieuesues Deens. MeeMJele keÀeUeHeemetve
ceeCetme ef®ejblevee®ee MeesOe Iesle Deens. meble Deeiemleer ³ee ceneve Hebef[leeves
cnìuesues Deens, "Almighty God, you have made us for
Deieoer HeueerkeÀ[u³ee leerjeJej peeTve jeefnuees,
lejer lesLesner legPee nele ceuee ®eeueJeerue....
(pegvee keÀjej, mlees$e mebefnlee 139)
’®eeueefJeueer neleer Oejesefve³ee“ner mebleebvee peeCeJeCeejer DevegYegleer
Deens. l³ee®eer DeveskeÀ GoenjCes yee³eyeue®³ee HeeveeHeeveeJej efJeKegjuesueer
Dee{Uleele.
yee³eyeueceO³es Fefleneme, Yetieesue, ÒeekeÌlekeÀLee, YeefkeÌlekeÀeJ³e,
keÀes[er, megefJe®eej, ueefuele keÀLee, ¢<ìeble keÀLee, efJeueeHeieerle,
Me=bieejieerleb ¿eeb®eer jsue®esue Peeuesueer Deens. `ieerlejlve' ns
yee³eyeueceOeerue peieÒeefmeOo Demes Òesceieerle Deens. l³ee®eer SkeÀ PeuekeÀ.
yourself, and you".
DeeHeu³ee Òes³emeer®es JeCe&ve keÀjleevee efJeynU Òesceer Godiejlees,
osJee®³ee meJe&meeef#elJee®ee DeveskeÀ meblebevee mee#eelkeÀej Peeuesuee
``Deies, mJeHvemegbojer, jeCeer
Demelees. mlees$ekeÀejeuee lemee®e DevegYeJe Deeuee neslee. lees cnCelees,
ceePes uee[kesÀ meepeCeer,
`` ns osJee, let ceuee HeejefKeues Deensme,
yegjK³eeDee[tve keÀjleele FMeejs
let ceuee DeesUKeleesme.
legP³ee ve³eveeb®es ueyee[ leejs
ceePes yemeCes Je GþCes let peeCeleesme,
legPee kesÀMemebYeej pemee
let ot©ve ceePes ceveesiele mecepeleesme....
HeþejeJe©ve GlejCeeje Mesj[eb®ee keÀUHe
let ceeietve Heg{tve ceuee Jesef{ues Deensme
pees[erpees[erves ®eeueCeeN³ee MegYe´ js<eebiele
ceeP³eeJej let DeeHeuee nele þsefJeuee Deensme...
legP³ee meueie obleHekeÌleer
ceer legP³ee Deelc³eeHeemetve kegÀþs efveIetve peeT?
ueJeueJeles legPes ueeueme Deesþ
ceer legP³ee mece#elesHeemetve keÀesþs HeUtve peeT?
iegueeyeer ieeue legPes, peMeer HegÀìuesueer [eefUbyes.
ceer Jej DeekeÀeMeele ®e{uees, lejer lesLes let Deensme,
legPeer ieesueekeÀej iegUiegUerle ceeve
DeOeesueeskeÀer ceer DeeHeues DebLe©Ce kesÀues,
peMeer [sefJn[ves yeebOeuesueer keÀceeve
lejer lesLes let Deensme.
legPes GVele Gjespeܳe
ceer Heneìs®es HebKe OeejCe keÀ©ve mecegêe®³ee
peMeer efueueerHeg<HeebceO³es ®ejCeejer
Hee[meeb®eer ieeW[me pees[er.“
lej l³ee®es JeCe&ve keÀjleevee, efleuee Meyo DeHegjs He[leele. leer
cnCeles,
ieewjkeÀebleer JeuueYe ceePee
ueeKeeceO³es MeesYelees ceesnje
efMej l³ee®es MegOo meesv³ee®eer KeeCe
PegueHes l³ee®eer keÀepeUkeÀeUer íeve
ve³eveܳe l³ee®es ogOeele [gbyeCeejs
Dees{îeeJej®es nesues pemes
Deesþebletve m$eJelees iebOejme ceOetj
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
19
ieeueebJejleer HegÀueueer mebgoj megceves
nele l³ee®es pemes jlvepeef[le mlebYe
Goj veerueceC³eeb®ee nefmleobleer kegbÀYe
Heo MeesYeleer megJeCee&®es Keebye
yeebOee pemee [esueoej [eWiej
efpeJeCeerJe©ve HeePejs Dece=lee®eer Oeej
ceeP³ee meK³eebvees,
Demee ceePee meepeCe megboj. “
yee³eyeueceO³es J³eJenejesHe³eesieer megJe®eveeb®ee ceesþe Kepeervee Deens.
Goe.
pees Ke·e KeCelees, lees l³eele He[lees.
pees kegbÀHeCe cees[lees, l³eeuee meHe& [melees.
pees OeeW[s HeÀes[lees, lees peKeceer neslees.
pees ueekeÀ[s lees[lees, lees Oeeske̳eele ³eslees.
Fm$eeSueceO³es Prophet veeJee®eer ceb[Uer nesleer. l³eeb®³eemeeþer
mebos<ìe ne Meyo JeeHejuesuee Deens. keÀce&keÀeb[e®³ee DeeflejskeÀeHeemetve
meceepeeuee otj þsJeCes, HejcesMJeje®ee mebosMe efveefYe&[HeCes keÀLeve keÀjCes,
Oece&meÊesJej DeeefCe jepemeÊesJej DebkegÀMe þsJeCes ns l³eeb®es keÀe³e& nesles.
l³ee®eer efkebÀcelener l³eebvee ceespeeJeer ueeieueer.
mebos<ìe FefpeefkeÀSue, Dee³epe³ee ns keÀJeer -Ëo³ee®es nesles.
Glke=À<ì efnye´t keÀeJ³ee®es oMe&ve l³eeb®³ee uesKeveeletve Ie[les. osJee®³ee
meeceL³ee&®es JeCe&ve keÀjleebvee mebos<ìe Dee³epe³ee cnCelees,
``keÀesCeer ceespeceeHe kesÀues Deens peieeleerue peuee®es?
keÀesCeer Iesleues Deens ceeHe DeeHeu³ee efJeleerves DeekeÀeMee®es?
keÀesCeer ceespeues Deens He=LJeerJejerue OetUceeleer?
keÀesCeer leesueu³ee Deensle ìskeÀ[îee efve HeJe&lejepeer?
keÀesCeer kesÀues Deens efve³eceve osJee®³ee Deelcee³e®es?
keÀesCe oslees l³eeuee meuuee l³ee®ee yevetve ceb$eer?
keÀesCeeMeer keÀjlees meJe&meceLe& meuueecemeuele?
keÀesCeer efoues Deensle l³eeuee Heeþ veerefleceÊes®es?
keÀesCeer efoues Deensle l³eeuee Oe[s efJeÐes®es ?
keÀesCeer oeKeJeueer Deens l³eeuee Jeeì meg%eles®eer ? “
(Dee³epe³ee 40:12-14)
ce=l³et ner DeefleMe³e MeeskeÀoe³ekeÀ eflelekeÀer®e jnm³ece³e yeeye Deens.
keÀmee Demesue lees ce=l³et®ee efoJeme DeeefCe leer DeKesj®eer IeìkeÀe? Demee
ÒeMve meJee¥vee He[lees. ce=l³et®³ee IeìkesÀ®es JeCe&ve keÀjleevee GHeosMekeÀ
met$eeb®³ee uesKekeÀe®³ee ÒeefleYesuee veJeveJes Oegceejs HegÀìleele. lees
meebielees.:``l³ee JesUer met³e& DeeefCe ÒekeÀeMe, ®ebê DeeefCe leejs DebOegkeÀ nesleerue,
HeeJemeeveblej DeekeÀeMeele Hegvne DeYe´eb®eer oeìer nesF&ue.
l³eeJesUer Ieje®es jKeJeeueoej LejLej keÀeHeleerue.
yeUkeÀì Heg©<e JeekeÀleerue.
oUCeeN³ee yee³ee ceespeke̳ee®e Gju³eecegUs l³eeb®es keÀece Leb[eJesue.
efKe[ke̳eeletve HeenCeeN³ee DeebOeȳee nesleerue,
peel³ee®eer IejIej ceboeJeueer cnCepes JesMeer®eer oejs yebo nesleerue,
HeeKeje®³ee megjebveer l³eebvee peeie ³esF&ue.
He#³eeb®ee efkeÀueefyeueeì Meeble nesF&ue.
ceeCemeeuee ®e{eJee®eer Yeerleer Jeeìt ueeiesue,
jmlee Oeeske̳eebveer Yejuee Deens, Demee l³eeuee Yeeme nesF&ue.
yeoece HegÀuesue, ìesUner pe[ Jeeìsue, Jeemevee efvecesue,
keÀejCe ceveg<³e DeeHeu³ee DeveblekeÀeueerve efvepeOeeceeme efveIeeuee
Deens.
ceie efJeueeHe keÀjCeejs jml³eele oeìer keÀjleerue.
peesHe³e¥le ©H³ee®eer leej legìueer veener
meesv³ee®ee keÀìesje HegÀueuee veener
PeN³eepeJeU®ee Ie[e Yebieuee veener
Dee[eJej®ee jneì cees[uee veener
leesHe³e¥le let DeeHeu³ee efvecee&Ce keÀl³ee&uee DeeþJe,
ceie ceeleer HetJe&Jele ceeleeruee efceUsue DeeefCe osJeeves efouesuee MJeeme
l³ee®³eekeÀ[s Hejle peeF&ue.
J³eLe& nes J³eLe&! GHeosMekeÀ cnCelees, meJe& keÀener J³eLe& “
MeeMJele DeeefCe veMJej, ef®ejblevelJe DeeefCe ce=Cce³elee ¿eeb®eb
efceÞeCe Deens ceeCetme. Jeeìlees lees ve<ì neslese, l³ee®eer nesles ef®ecetìYej
jeKe efkebÀJee ceeleer. pes ¢M³e Deens les efJeue³eeuee peeles, Hejbleg l³ee®³eele
pes Decej Deens les DevebleekeÀ[s efveIetve peeles.
veJee keÀjej
veJee keÀjej ûeerkeÀ Yee<esle efueefnuee iesuee Demetve FmeJeer mevee®³ee
Heefnu³ee MelekeÀe®³ee GÊejeOee&le l³ee®es uesKeve HetCe& Peeues. ³esMet®³ee
efMekeÀJeCeer®ee lees pemee Deveceesue þsJee Deens, lemes®e Yee<es®³ee meeQo³ee&®es
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
20
les SkeÀ DeefYepeele uesCes Deens. GHeosMe keÀjleevee ³esMetves ¢<ìeble keÀLee
meebefieleu³ee, ceespeke̳ee®e Meyoele HeÀej ceesþe DeeMe³e ¿ee keÀLeele
meeceeJeuesuee Deens. GOeU³ee Heg$ee®eer iees<ì (The prodigal Son) ¿ee
keÀLesves peeieeflekeÀ meeefnl³eele Jej®es mLeeve HeìkeÀeJeues Deens. SkeÀe
le©Ce cegueeuee JeeìCeejs YeesieJeeoe®es DeekeÀ<e&Ce, l³ee®es Iej mees[tve
peeCes, l³eeletve l³eeuee Deeuesues efjlesHeCe, l³ee®³ee ceveeuee ueeieuesueer
©Ke©Ke, SkeÀìsHeCee, DeHejeOeerHeCee®eer YeeJevee, l³ee®es mJeie=ner
HejleCes, Heg$elJee®³ee efJe³eesieeves efJeJnUCeejs efHele=Ëo³e, Heg$ee®es
DeveHesef#ele Deeieceve, efHel³eeves l³ee®es kesÀuesues mJeeiele, l³ee®eyejesyej
Leesju³ee YeeJee®es efJeef®e$e Jele&ve ³ee meJe& iees<ìeR®ee keÀueelcekeÀ Dee{eJee
meble uetkeÀves 292 (ûeerkeÀ) Meyoeble Iesleuee Deens.
ÒeYet ³esMet®eer ÒeJe®eve keÀjC³ee®eer Mewueer ueeskeÀefJeue#eCe nesleer,
met$ece³e Jeeke̳es Jee®ekeÀeb®³ee menpe O³eeveele jenleele, ¿ee®eer peeCeerJe
ÒeYet ef¸emleebvee nesleer. `HeJe&leeJejerue ÒeJe®eve' ner ³esMet®eer efMekeÀJeCe
peieceev³elee HeeJeueer Deens. ieebOeerpeervee leer KetHe efÒe³e nesleer. l³ee
ÒeJe®eveeleerue keÀener ceneJeeke̳es:
``pes Je=Êeerves oerve, les efkeÀleer Oev³e, keÀejCe mJeiee&®es jep³e l³eeb®es Deens.
pes MeeskeÀekegÀue, les efkeÀleer Oev³e~ keÀejCe l³eeb®es meeblJeve keÀjC³eele
³esF&ue.pes ueerve, les efkeÀleer Oev³e~ keÀejCe les Yetceer®es Oeveer nesleerue.
pes v³ee³eveerleer®es YegkesÀues DeeefCe leneveuesues, les efkeÀleer Oev³e~
keÀejCe les meceeOeeve HeeJeleerue.pes o³eeUt, les efkeÀleer Oev³e~ keÀejCe
l³eeb®³eeJej o³ee kesÀueer peeF&ue.pes Deblejer efvece&U, les efkeÀleer Oev³e~
keÀejCe l³eebvee osJee®es oMe&ve Ie[sue. pes Meebleermecesì keÀjleele, les efkeÀleer
Oev³e~ keÀejCe l³eebvee osJee®eer cegues cnCeleerue.meodÒeJe=Êeerves Jeeieu³eecegUs
p³eeb®ee íU neslees, les efkeÀleer Oev³e~ keÀejCe mJeiee&®es jep³e l³eeb®es Deens.
yee³eyeue®es meeQo³e& ns l³ee®³ee meeOesHeCeele o[uesues Deens. keÀOeerkeÀOeer
SkesÀkeÀe Jeeke̳eele peerJevee®es meej meeceeJeuesues Demeles. J³eeqYe®eej
keÀjleevee HekeÀ[uesu³ee DeYeeefieveerJej oie[ceej keÀjC³eemeeþer GleeJeerU
Peeuesu³ee peceeJeeuee ef¸emleeves meebefieleues,
``p³eeves DeepeHe³e¥le HeeHe kesÀues veener, l³eeves efle®³eeJej Heefnuee
oie[ ceejeJee “ ns Jeeke̳e Depetvener ceeveJeles®³ee keÀeveer Iegcele Deens.
¬etÀmeeJej Demeleevee ÒeYegbveer DeeHeu³ee Me$etbvee #eceeoeve osleevee cnìues,
``ns efHel³ee, l³eebvee #ecee keÀj keÀejCe les keÀe³e keÀjleele, les®e l³eebvee
þeTkeÀ veener.“ ¿ee SkeÀe Jeeke̳eeves ceeveJeer Feflenemeeuee keÀueeìCeer
efoueer Deens. keÀefJeÞes<þ kegÀmegceeûepe cnCeleele,
``ns®e les Jeeke̳e, pes ef®ejbleve keÀeUemeeþer DeeYeeUeJej keÀesjues iesuesues
Deens.“ ceeveJeer peerJeveeuee efoMee osCeejs Demes efkeÀleerlejer Òemebie DeeefCe
Je®eves yee³eyeue®³ee HeeveebHeeveebJej efJeKegjuesueer Deensle.
`Òeerleerme vekeÀes leKle, Òeerleerme vekeÀes leepeceneue, Je=Lee Keble
keÀMeeuee? “ Demee ÒeMve keÀJeerveer efJe®eejuee Deens. meble Hee@ue ne ÒeYet
³esMet®ee HejceefMe<³e, Jeeu³ee®ee JeeefucekeÀer Peeuesuee. l³eeuee efvejHes#e
Òeerleer®ee mee#eelkeÀej Peeuee DeeefCe l³eeves Òeerleer®es m$eesle j®eues. lees
cnCelees,
``ceer ceeCemeeb®³ee DeeefCe osJeotleeb®³ee Yee<esle yeesueC³eele Heejbiele
Demeuees, HeCe ceeP³ee Deble:keÀjCeele Òeerleer vemeueer, lej ceer þCeþCeCeejer
LeeUer DeeefCe PeCePeCeCeejer Peebpe Demee Deens. ceuee owJeer mebosMe osC³ee®es
meeceL³e& ÒeeHle Peeuesues Demeues, ceuee meJe& iet{leÊJes GkeÀuelee Deeueer, ceer
meJe& efJeÐee meHeeove kesÀu³ee DeeefCe [eWiej {JeUlee ³esleerue FlekeÀe ceePee
efJeMJeeme ¢{ Demeuee, HeCe ceeP³ee Ëo³eele Òeerleer vemeueer, lej ceer
Metv³eJele Deens. ceer ceeP³ee meJe&mJee®es oeve kesÀues DeeefCe ceePes Mejerj
peeUC³eemeeþer efoues, HeCe ceeP³eeceO³es Òeerefle vemeueer, lej ceuee keÀener®e
ueeYe veener.
Òeerleer menveMeerue Deens, HejesHekeÀejer Deens, Òeerleer nsJeeoeJee keÀjerle
veener, HegÀMeejkeÀer cejle veener. Òeerleer ieJee&ves HegÀiele veener, De³eesi³e ÒekeÀejs
Jeeiele veener. leer mJeeLee&le iegbletve He[le veener. jeieeJele veener. Òeerleer
DeHekeÀeje®es DeesPes yeeUieerle veener, Deveerleerle Deevebo ceeveerle veener, lej
mel³eeyeÎue Deevebo ceeveles. leer meJe& keÀener menve keÀjles, meJe& keÀener Kejs
ceeveC³eeme efmeOo Demeles. meJee& efJe<e³eer DeeMee yeeUieles, leer keÀOeer Oeerj
mees[le veener.
yee³eyeue : SkeÀ Dee<e&ûebLe
HeeMeel³e mebmke=Àleer®eer HeeUscegUs yee³eyeue®³ee efMekeÀJeCeerle
KeesueJej ©peueer Deensle. pee@ve ieìsHeemetve [evìs De@efueiejerHe³e¥le,
efJeu³ece, MeskeÌmeeqHe³ejHeemetve keÀeTbì efue³ees ìe@uemìe@³eHe³e¥le, yeeLeefyeLeesJeveHeemetve ceesPeeì&-nB[sueHe³e¥le, cee³ekeÀue DeBpesueesHeemetve Heeyuees
efHekeÀemeesHe³e¥le, DeBefìDeesKe®³ee FivesefMe³eHeemetve Fbiue[b®³ee Lee@ceme
ceesjHe³e¥le, meble DeiemleerHeemetve Heeyeuees keÀesSuueesHe³e&le, Heefnu³ee
MelekeÀeleerue efÒeefmeuueeHeemetve efJemeeJ³ee MelekeÀeleerue Sef[Le
mìeF&veHe³e&le MekeÀ[es uesKekeÀ, keÀJeer, keÀueekeÀej, mebieerlekeÀej,
ef®e$ekeÀej, leÊJe%e, efJe®eejJeble DeeefCe meble ¿eeb®ee efHeb[ yee³eyeueJej
Heesmeuee iesuee Deens. me=peveMeerue ÒeefleYeeJeleeb®eer yee³eyeueceOettve ÒesjCee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
21
IesTve mebieerle, ef®e$e, mLeeHel³e, keÀe<þefMeuHe,
meeefnl³e, DeO³eelce ¿eeb®eer oeueves mece=Oo kesÀueer
Deensle. Deepe HeeefM®eceel³e meceepe ceesþîee ÒeceeCeeJej
FnJeeoer nesle Deens. lejerosKeerue l³eeb®³ee meebmke=ÀeflekeÀ
peerJeveeleerue yee³eyeue®es mLeeve De{U Deens.
yee³eyeue®³ee veJeveJ³ee DeeJe=l³ee DeeefCe Yee<eeblejs
ceesþîee ÒeceeCeele ÒeefmeOo nesle Deensle. Lees[ke̳eele
Sefceueer ef[efkeÀvmeve ¿eebveer cnìu³eeÒeceeCes,
The bible is and artiaque Volume
Written b y faded men...
\At thre suggestgion of Holy Spectres...
Had But the Table a Warbling Teller....
all th4e Boys would come
Orpheus sermon captivated
orpheus sermon captivated
it did not condemn.
yee³eyeue Deens SkeÀ Dee<e& ûebLe,
owJeer ®ewlev³eMekeÌleer®³ee meg®evesvegmeej
Hegjeleve ceeveJeeves efueefnuesuee....
ner keÀLee meebiee³euee kegÀCeer iees[ ieȳee®ee Demesue Meenerj.
lej ³esleerue meejs SskeÀe³euee....
Dee@HexÀ³eme®es ÒeJe®eve-mebieerle ceveesJesOeer Demes
kegÀCee®ee efOekeÌkeÀej yemele veJnlee l³eele.
(Sefceueer ef[ef¬eÀvmeved - efveJe[keÀ keÀefJelee, DevegJeeo: ceOegkeÀej veeF&keÀ,
He=. 132)
HeÀeoj ÖeÀeefvmeme efoefye´ìes
[email protected]
meble Lee@ceme ®e®e&, meeb[esj,
JemeF& (He) 401 201
efoJeeUer®³ee neefo&keÀ MegYes®íe !
efoJeeUer cnCepes ®ewlev³ee®ee ÒekeÀeMe
efoJeeUer cnCepes megKee®es DeekeÀeMe
efoJeeUer cnCepes mJeHveeb®eer jebieesUer
efoJeeUer cnCepes F&MJeje®ee menJeeme
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
22
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
ÞeerceodYeieJeleieerlee
DeeefCe Deepe®es ³egie
Deefpele Dee®ee³e&
Yeejleer³e lelJe%eevee®ee DeejbYe $eÝiJesokeÀeueer keÀener ÒeceeCeele
Peeuee. Heg{s les lelJe%eeve Üwle, DeÜwle F. HejmHej efJejesOeer efJe®eej
ÒeCeeueerceOetve Je=efOobiele nesle iesues Je MesJeìer ceO³e³egieerve keÀeueer l³ee®eer
HeefjCeleer DevegYetefleMeem$eele Peeueer. GHeefve<eokeÀeueerve Je Heg{s meJe&®e
Yeejleer³e leÊJe%eeveefJe<e³ekeÀ efJe®eejebJej ³ee DevegYegefleMeem$ee®ee
DeefOekeÀ ÒeYeeJe He[t ueeieuee. l³eecegUs ceO³e³egieeleu³ee meeOegmebleeveer
mJeiee&leuee HejceeLe& He=LJeerJej DeeCeuee, ne $eÝiJesokeÀeUer Je
ceO³e³egieeleerue DevegYetleerMeem$eeleerue cegK³e Yeso Deens.
SKeeÐee Keepeieer ceeueceÊesÒeceeCes DeeO³eeeflcekeÀ DevegYeJe keÀener
efveJe[keÀ ueeskeÀeb®³ee®e leey³eele ve jenlee lees meJee¥®³ee ceeuekeÀer®ee
JneJe³ee®ee Peeu³eeme, l³eeme DeeCeKeer SkeÀe DeJemLesletve peeCes pe©j
Demeles. ceOeueer DeJemLee cnCepes meeJe&peefvekeÀ veweflekeÀ peeie=leer Je
keÀle&J³eeqve<þe nes³e. ner efvejHes#e keÀle&J³eeqve<þe kesÀJeU leeeflJekeÀ efJe®eej
Je meeceev³e ueeskeÀele DevegYetleer®ee Òemeej ³ee oesvner iees<ìerMeer efJemebiele
veener, ns HeìJetve osC³ee®es Del³eble cenÊJee®es Je keÀþerCe keÀece
`ÞeerceodYeieJeodieerles'ves kesÀues. `keÀle&J³eemeeþer®e keÀle&J³e keÀjeJes' Demee
YeieJeodieerles®ee Deeûen Deens. ns veweflekeÀ leÊJe cnCepes YeieJeodieerlesleerue
efJeefJeOe leÊJeebvee SkeÀef$ele keÀjCeejs meg$e®e nes³e.
YeieJeodieerles®³ee ogmeN³ee DeO³ee³eele Deelcee Decej Demeu³ee®es
ÒeefleHeeoues Deens, lej Hee®eJ³ee DeO³ee³eele megmeceeefnle ceveeves
³eesieeY³eeme keÀmee keÀjeJee ns meebefieleues Deens. veJeJ³ee DeO³ee³eele
meeOeg, m$eer-Heg©<e Je ogje®eejer ³ee meJee¥vee®e DeeHeu³ee
Del³ee®eejeHeemetve GOoej keÀmee keÀ©ve Ieslee ³eslees ns GHeosefMeues Deens.
%eeveceeiee&Hes#ee YeefkeÌleceeie& Þes<þ keÀmee ns yeejeJ³ee DeO³ee³eele
meebefieleues Deens. Je MesJe쮳ee DeO³e³eele HejcesMJej Debleyee&¿e
meJe&J³eeHeer keÀmee Deens, ns ûebefLele kesÀues Deens, Hejbleg ns meJe& ÒeMve ieewCe
Demetve les keÀle&J³eemeeþer keÀle&J³e ³ee cetU Je cegK³e veweflekeÀ leÊJeeme
Hees<ekeÀ Deensle, ner iees<ì efveefJe&Jeeo Deens. ³ee veweflekeÀ J³eJeneje®ee
HeefjHeekeÀ DeeO³eeeflcekeÀ DevegYetleerle ³eslees. YeieJeodieerleerves leeeflJekeÀ
®e®exme DeÐeeefHe keÀener jecejece þeskeÀuee veJnlee. HetJee&®³ee³ee&veer
DeeHeu³ee oMe&veele neleeUuesu³ee ÒeMveeb®ee GneHeesn keÀjCes ns
YeieJeodieerles®es DeeÐe keÀle&J³e nesles Je ³ee HejmHejeefJejesOeer oMe&vee®ee
mecelJe³e G®®eÊece Deebl³e%eeveele keÀjlee ³eslees, Demes ieerleekeÀejeb®es
mHe<ì cele nesles.
³ee meJe& yeeyeleerle ceO³e³egieerve Je YeieJeodieerlesleerue
DevegYetleerMeem$e ³eeb®³eeceO³es HetCe& efJejesOe efometve ³eslees. keÀener
DeHeJeeoelcekeÀ GoenjCes mees[tve efoueer lej ceeveJ³ee®ee GOoej keÀjeJee
ner®e efleJe´ ceveesJe=Êeer meJe& ceO³e³egieerve mebleÞes<þeb®eer nesleer ns efveefJe&Jeeo
Deens. leeeflJekeÀ ÒeMvee®ee GneHeesn keÀjC³eekeÀ[s l³eeb®es ue#e cegefU®e
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
23
veJnles, FlekesÀ®e veJns lej kesÀJeU leeeflJekeÀ ®e®exves ye´cn%eeve ÒeeHle nesle
veener Demes mHe<ì nesles. YeieJeodieerlesleerue DevegYetleerMeem$e
mJe³ebÒeefleef<þle Demeu³eecegUs l³eeme keÀesCel³ee®e leÊJe%eevee®eer efkebÀJee
oMe&vee®eer cegUer pe©jer jeefnueer veJnleer.
ÞeerceodYeieJeleieerles®³ee leÊJe%eeveeme DeeOeejYegle Demeuesu³ee
Þeerke=À<Cee®³ee J³eeqkeÌlecelJeemebyebOeer Òee®eerve JemlegmebMeesOekeÀ Je Flej
Fefleneme mebMeesOekeÀ Je ìerkeÀekeÀej ³eebveer meeOeej ceeefnleer efceUefJeC³ee®eer
HejekeÀe<ìe kesÀueer Deens. l³eeb®eer leer ceeefnleer JesokeÀeueeHeemetve
HegjeCekeÀeueeHe³e¥le efceUCeeN³ee HeewjeefCekeÀ yee[eJej DeeOeejuesueer
Deens.Hejbleg l³eeb®ee ne Òe³elve HeÀejmee ³eMemJeer Peeuee veener, Demes
ceesþîee keÀ<ìeves cnCeeJes ueeieles. keÀener le%e uesKekeÀeb®³ee celes ke=À<Ce
cnCepes SkeÀ met³e& osJelee Deens. lej keÀenerb®³ee celes lees JevemHeleeR®ee osJe
Deens. YeieJeodieerles®ee keÀlee& Þeerke=À<Ce Je íeboesi³e GHeefve<eoebleerue
Þeerke=À<Ce ns oesIesner osJekeÀerHeg$e Deensle. SJe{îeeJe©ve les oesIesner SkeÀ
nesles, Demes eflemejs cele Deens, Hejbleg ³ee oesIeeb®³ee Þeerke=À<Ceeb®³ee
efMekeÀJeCeerle peceerve Deemceevee®ee HeÀjkeÀ Deens. ceLegjsleerue Je=<Ceer
JebMeeleuee megÒeefmeOo jepeHeg$e Þeerke=À<Ce Je Meebleer HeJe&leeleerue SkeÀebeflekeÀ
YeeieJele Oecee&®ee ÒeCeslee `JeemegosJe' ns SkeÀ®e nesle ner iees<ì SkeÀe
DeJee&®eerve Hebef[leeves ceesþîee Kegyeerves ueeskeÀeb®³ee vepejsme DeeCeueer Deens.
YeieJeodieerlee Jeso©Heer Ke[keÀeU HeJe&leeletve efveIeCeeje ne
YeefkeÌlejmee®ee Peje ÒeLece Je©Ce osJeleskeÀ[tve cegK³ele: Jeenle
Demeuesuee efomelees, Heg{s lees GHeefve<eeoeb®³ee leÊJe%eeve©Heer oeì
DejC³eele uegHle neslees Je MesJeìer YeieJeodieerles®³ee keÀeUer Hegve: lees efvece&U
mJe©Heele Jeenle Demeuesuee ¢<ìerme He[lees. GHeefve<eoele OJeveerle
kesÀuesuee DeelceevegYeJee®ee metj JeemegosJe Oecee¥lener SsketÀ ³eslees cee$e ³ee
Oecee&le YekeÌleerme efJeMes<e ÒeeOeev³e efoues Deens. JeemegosJe Oece& Je HebLe
HeeefCeveer®³eekeÀeUer Òe®eefuele nesles. YeieJeodieerlesleerue efouesues oce,
l³eeie, DeÒeceeoer meodiegCe SkeÀ®e Deensle. YeieJeodieerlesle Je Meebleer HeJee&le
ÒeefleHeeefouesuee Oece& leÊJele: SkeÀ®e Deens Je ³ee oesvner ûebLeele
Deelce%eeve efMekeÀuesues Deens. cnCetve YeeieJele Oecee¥®ee HegjmkeÀlee&ner
Þeerke=À<Ce®e Deens. ³eele megOoe `keÀce&C³eJeeefokeÀe' efvel³e ®eebieues keÀce&
keÀjC³eeJej®e Yej efouee Deens.
keÀle&J³eemebyebOeer DeMeer SkeÀ®e OeejCee Deens keÀer efpe meJe& ³egieeefleue
meJe& mebÒeoe³eebvee DeeefCe meJe& osMeeleerue meJe& ceeleJeeble ceev³e Deens.
DeeefCe leer cnCepes ner®e keÀer ``HejesHekeÀej: HegC³ee³e, HeeHee³e,
HejHeerþveced“ kegÀCeeuee og:Ke osT vekeÀe, ogmeN³eeJej GHekeÀej
keÀjCes,melkeÀce& keÀjCes ns®e keÀle&J³e nes³e. ogmeN³eeuee Heer[e osCes, ns
Demel³ekeÀce&, DekeÀle&J³e nes³e.
YeieJeodieerlee keÀle&J³ee®ee JeejbJeej GuuesKe keÀjles. DeeHeCe
keÀesCel³ee meceepeele pevce Iesleuee Deens. DeeefCe keÀesCel³ee DeJemLesle
DeeHeCe Deenesle ³eeJe©ve®e peerJeveeleerue efJeefYeVe keÀle&J³eebkeÀ[s DeeHeCe
keÀesCel³ee Je=Êeerles Heent ns yengleebMeer þjle Demeles. ¿ee keÀejCeemleJe
mJele:®³ee meeceeefpekeÀ DeJemLesMeer megmebiele celee®eer GVeleer keÀjerle.
Demes keÀe³e& keÀjCes, keÀjerle peeCes Gef®ele Deens.
Deepe®³ee ³egieele YeeweflekeÀ megKeeuee ®eìeJeuesu³ee ceeveJeer ÒeJe=Êeer
mJele:®eer keÀle&J³e lej efJemejuee®e Deens. Hejbleg l³ee®eyejesyej DeeHeCe
p³ee meceepeele JeeJejlees, jnelees l³ee meceepee®es $eÝCe, keÀle&J³e
YeeJevesves Heej Hee[eJes ns Yeeve efJemcejCeeletve keÀefOe®e efveIetve iesues Deens.
Òel³eskeÀpeCe mJeÒeieleermeeþer leelJeerkeÀ efJe®eej ÞesCeeruee yeieue osTve
HeefjefmLeleerpev³e yegOoer®ee JeeHej keÀ©ve DeelcekeWÀêerle Peeuee Deens. ns
Òel³eskeÀ ³egieele J³ekeÌleerieefCekeÀ efkebÀJee meecegne³eerkeÀ ©Heeves pesJne pesJne
Ie[ues lesJne lesJne Nneme efkebÀJee efJeveeMeeuee meeceesjs peeJes ueeieues Deens.
p³eebveer p³eebveer melkeÀce& Je meodmeodefJeJeskeÀ yegOoer®es Dee®ejCe kesÀues les l³ee
³egieeleerue Þes<þ Heg©<e efkebÀJee meceepe JeeKeeveC³eepeesiee Deepelee iee³ele
jeneruee Deens. jecee³eCe - ceneYeejle ³eele J³ekeÌleerefvene³e efkebÀJee
kegÀìgbyeefvene³e oeKeues DeeHeu³ee meceesj Deensle. pes pes mJele:®³ee efkebÀJee
kegÀìgbye efkebÀJee meceepemeeþer DeeJeM³ekeÀ keÀle&J³e keÀjC³eele efJemejueer
l³eebvee l³eevegmeej Debeflece HeÀU efceUeues.
Deepe®³ee ³egieele Jew%eeefvekeÀ Òeieleer DeLeJee Jew%eeefvekeÀ ¢<ìerkeÀesve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
24
Deceueele DeeveCeejer pejer peerJeve ÒeCeeueer meg© Demeueer lejer mJe kegÀìgbye
efkebÀJee meceepe ³eeyeeyele®eer keÀle&J³e ueesHe HeeJeueer Deensle keÀe? vekeÌkeÀer®e
veener cee$e leer keÀle&J³e Heej ve Hee[C³ee®ee keÀeU Jee{le®e ®eeueue Deens.
cnCetve Deepe®³ee ³egieelener `YeieJeodieerlesleerue' leÊJe%eeve Je l³eeJej
DeeOeeefjle Demeuesues keÀce& cenÊJee®es þjles. Þeerke=À<Ceeves Depeg&veeuee
YeieJeodieerlee J³ekeÌleeriele HeeleUerJej pejer meebefieleues lejer l³eeceeie®eer
YetefcekeÀe kegÀìgbye Je meceepee®³ee efvel³ekeÀcee&Jej ÒekeÀeMe ìekeÀCeejer nesleer.
Þes³eevmeOeceex efJeiegCe : HejOece&lmJelegef<þleeled ~
mJeOecex efveOeveb Þes³e : HejOecees& Ye³eeJen ~~
Flejeb®³ee keÀcee&®es GÊece jerleerves Heeueve keÀjC³eeHes#ee mJele:®³ee
efve³ele keÀcee&®es, oes<e³egkeÌle Demeues lejer Heeueve keÀjCes DeefOekeÀ
Þes³emkeÀj Deens. mJele:®es keÀce& keÀjleebvee pejer SkeÀeÐee®ee - efJeveeMe
Peeuee lejer ogmeN³ee®es keÀce& keÀjC³eeHes#ee les Þes³emkeÀej Deens. keÀejCe
ogmeN³ee®³ee ceeiee&®es DevegkeÀjCe keÀjCes Ye³eeJen Demeles. cnCetve
ceveg<³eeves Flejeb®es efve³ele keÀcee&®es DevegkeÀjCe keÀjC³eeHes#ee HetCe&HeCes
ke=À<CeYeeJevesceO³es DeeHeues efve³ele keÀce& keÀjeJes. YeeweflekeÀ ¢<ìîee
Òeke=Àleer®³ee iegCeeb®³ee ÒeYeeJeeKeeueer ceveg<³ee®³ee ceeveefmekeÀ DeeefCe
MeeefjefjkeÀ efmLeleeruee Devegme©ve meebieC³eele Deeuesueer keÀcex cnCepes
efve³ele keÀcex nesle.
YeieJeodieerles®³ee DeþjeJ³ee DeO³ee³ee®³ee 19J³ee ®ejCeele
YeieJeeve Þeerke=À<Ceeves peerJeveeleerue leerve cenÊJee®³ee cetu³eeb®ee efJe®eej
kesÀuee l³ee®es efJeJes®eve Flej DeO³ee³eele megOoe ³esles Hejbleg MesJe쮳ee
DeO³ee³eele YeieJeeve Þeerke=À<Ce cnCeleele,
%eeveb keÀce&®e keÀlee&®e ef$eOewJe iegCeYesodJe : ~
Òees®³eles iegCeme[dK³eeves ³eLeeJe®ígCet leeN³eeefHe ~~
ceeveJeer Òeke=Àleer®³ee leerve iegCeebvee Devegme©ve %eeve, keÀce& DeeefCe
keÀlee& ³eeb®es leerve ÒekeÀej meowJe peerJeveeleerue Òel³eskeÀ Ie[ecees[erle þemetve
Yejues Deensle, ³eeleerue melJeiegCe ÒekeÀeMekeÀ Deens. jpeesiegCe
YeeweflekeÀJeeoer Deens DeeefCe leceesiegCe DeeUme Je Òeceeo GlHeVe keÀjCeeje
Deens. Òeke=Àleer®es meJe& iegCe yebOevekeÀejkeÀ Deensle, les iegCe cegefkeÌleoe³ekeÀ
veenerle. melJeiegCeelener peerJe yeOo®e Demelees. melejeJ³ee DeO³ee³eele
Òeke=Àleer®³ee efvejefvejeȳee iegCeeleerue efvejefvejeȳee ÒekeÀej®³ee
ueeskeÀeb®³ee efvejefvejeȳee GHeemevee Dee{Utve ³esleele.
YeieJeodieerles®es ÒecegKe SkeÀ JewefMe<ì³e cnCepes YeieJeeve Þeerke=À<Cee®es
ieerlesceO³es Hejce mel³e cnCetve ÒeefleHeeove kesÀues Deens. Hejce mel³ee®eer
DevegYetleerMeer efveefJe&Mes<e ye´cn, Deble³ee&ceer Hejceelcee DeeefCe Heg©<eesÊece
YeieJeeve Þeerke=À<Ce ³ee leerve ©HeebceO³es nesles. Hejce mel³ee®es HeefjHetCe& %eeve
cnCepes Þeerke=À<Ce keÀejCe les meowJe DeeHeu³ee Deblejbie MekeÌleerceO³es efmLele
Demeleele. YeeweflekeÀ MekeÌleerMeer ®eesJeerme leÊJeebceO³es ÒekeÀì nesles.
MeeMJele keÀeueleÊJeecegUs me=<ìer ÒekeÀì nesles.DeeefCe yeefnjbie MekeÌleerÜejs
efn®eer efveefce&leer DeeefCe Òeue³e neslees. ner ÒeekeÀ=eflekeÀ me=<ìer ÒekeÀì DeeefCe
DeÒekeÀì nesle Demeles.
YeieJeodieerlesceO³es F&MJej, Òeke=Àleer, peerJe, MeeMJele keÀeue DeeefCe
keÀce& ³ee Hee®e cegK³e efJe<e³eeb®eer ®e®ee& keÀjC³eele Deeueer Deens. ner meJe&
leÊJes YeieJeeve Þeerke=À<Ceeb®³ee DeOeerve Deensle. Hejce mel³ee®³ee meJe&
mebbkeÀuHevee efveefJe&Mes<e ye´cn, Deble³ee&ceer Hejceelcee DeeefCe Flej
keÀesCel³eener efoJ³elJee®eer mebkeÀuHevee ner YeieJebleeb®³ee %eeveeceO³es
DebleYet&le nesles. JejkeÀjCeer pejer YeieJeeve, peerJe, YeeweflekeÀ, Òeke=Àleer
DeeefCe keÀeU ns efYeVe Òeeflele nesle Demeues lejer ³eeHewkeÀer keÀesCelesner leÊJe
Hejce mel³eeHeemetve JesieUs veener. Hejbleg Hejce mel³e ns meJee&Heemetve meowJe
efYeVe Demeles. Deepe®³ee ³egieele HeÀkeÌle YeeweflekeÀ megKe ns®e mel³e ¢{
nesle ®eeueu³ee®es efometve ³esles. l³eecegUs YeieJeodieerlesvegmeej p³ee®eer
efveefce&leer nesles lesLes Òeue³e ne Deble Demelees ns DeveskeÀ ³egieele meg© Deens.
mepeerJe pesJne ÒekeÀì neslees (peerJe efvecee&Ce nesCes) lesJne l³ee®ee Debeflece
keÀeueeJeOeer þjuesuee Demetve osKeerue lees mel³e Je keÀce& ³eeb®eer efJeJeb®evee
keÀjlees Je l³eecegUs keÀuee³egieeleerue meod-ÒeJe=leeR®ee Nneme Je ogMe
ÒeJe=Êeer®ee efJekeÀeme nesle Demeu³ee®es efometve ³esles. ceeveJe meesyele
®eebieu³ee ÒeJe=Êeer, Dee®ejCe Je keÀce& ³eeHeemetve otj peeT ueeieuee Deens.
Jew%eeefvekeÀ Òeieleer efveefM®ele ®eebieueer Deens. Hejbleg les ³eesi³e leNnssves
JeeHejC³ee®eer ÒeJe=Êeer efkebÀJee meodkeÀcee&ves l³ee®ee JeeHej ¿eele Deblej He[t
ueeieues Deens. l³eecegUs YeieJeodieerlesleerue meej Hegvne Devegmeje³e®eer JesU
Deens.
Deefpele le. Dee®ee³e&
101/102, ke=À<Ce ieeskegÀU new.mees. Òee.efue.
Debye´esue ûegHe, yeesefUbpe veiejHeeefuekeÀe Mespeejer,
yeesefUbpe, efJejej (He.), efpe. HeeueIeej 401303
otjOJeveer (0250) 2550606
Ye´ceCeOJeveer 9322007743
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
25
HeefJe$e kegÀjDeeve
DeeefCe ceeveJeer cetu³es
HeefJe$e kegÀjDeeve ûebLe HeÀkeÌle Fmueeceer Oeefce&³eebmeeþer
DeJelejerle Peeuee vemetve mecemle ceeveJe peeleermeeþer lees DeJeelejerle
Peeuee Deens. Deepe HeefjefmLeleer DeMeer Deens keÀer Òel³eskeÀ Oecee&®es ueeskeÀ
DeeHeuee mJeleë®ee®e Oece& peeCele veenerle. DeMee yeN³ee®eMee ueeskeÀebyeÎue
cnCelee ³esF&ue. l³eecegUs les mJeleëner $eemeele Demeleele DeeefCe Flejebvee
$eeme osle Demeleele. ³eeceO³es Fmueeceer Oeceea ueeskeÀner Deeues®e.
kegÀjDeeve ne SkeÀ ceeie&oMe&keÀ ûebLe Deens ³ee ûebLeeÜejs DeeHeu³eeuee
keÀUles keÀer, He=LJeerleueeJej efpelekesÀ Oece&ûebLe DeeefCe Òesef<ele Deeues. l³ee
meJee¥Jej Òel³eskeÀ ceeCemeeves Þe×e þsJeueer Heeefnpes. l³eeletve l³eeuee
ceeie&oMe&ve ÒeeHle neF&ue. p³eeuee lees peieC³ee®ee DeeOeej yeveJet MekesÀue.
2009 ceO³es Deecner npe³ee$ee kesÀueer. meewoer Deejsefye³ee ceOeerue
cekeÌkeÀe ³ee HeefJe$e Menjele ceefnveeYej l³eeefveefceÊeeves jenC³ee®e ³eesie
Deeuee cekeÌkesÀ®eer ceeqmpeo Òe®eb[ ceesþer Deens. lesLes HeVeeme ueeKe ueeskeÀ
SkeÀe®eJesUer veceepe Deoe keÀª MekeÀleele. leer Jeemlet efkeÀleer ceesþer
DemeeJeer ns HeenC³eemeeþer Deecner l³ee Jeemletuee SkeÀ Òeoef#eCee Oeeuee³e®es
þjJeues DeeefCe ®eeuet ueeieuees. KetHe Òe®eb[ DeMeer 99 ÜejeHewkeÀer keÀener
Deecner Deesueeb[ueer. leerve ®eej leemeele Deecner LeketÀve yemeuees. meceesj®e
SkeÀ Yeues ceesþs Fbef[kesÀìj nesles. l³eeleerue De#ejsner ceesþer nesleer. Dejyeer
DeeefCe l³ee Je®eveeb®es FbûepeerceO³es Yee<eeblej l³eele oeKeefJeues peele nesles.
yeIelee yeIelee l³eeceO³es SkeÀ Je®eve Demes Deeues keÀer DebieeJej jesceeb®e GYes
jeefnues. les Je®eve Demes nesles, keÀer meceesj®³ee ceeCemeeyejesyej Demes Jeeiee
keÀer lees legce®³ee Mejerje®ee SkeÀ Yeeie Deens. efJe®eej ÒeJe=le keÀje³euee
ueeJeCeej ns Je®eve Jee®etve lej Deecner Oev³e Peeuees DeeefCe ceveele Deeueb,
keÀer Kejs®e Òel³eskeÀ ceeCetme pej Demes Jeeiet ueeieuee lej? DeeHeu³ee
Mejerje®³ee keÀesCel³eener Yeeieeuee Fpee nesF&ue Demes DeeHeCe Jeeiet®eb
MekeÀle veener. ceie meceesj®³ee ceeCemeeuee DeeHeCe Deece®ee Mejerje®ee
Yeeie ceeveues, lej l³eeuee DeeHeCe keÀesCeeuee®e ogKeJet MekeÀCeej veener.
SjJeer®³ee J³eJenejele Demes. Jeeieues lej Yeeb[Celebìe nesCeej®e veener
Deieoer yeBkeÀe Heesmì DeeefCe mejkeÀejer keÀ®esN³eeletve ner ieesä HeeUueer
lej? DeeHeu³ee FlekesÀ DeeHeCe®e megKeer Demet.
ceeveJeer cetu³eebJej DeeOeeefjle DeMeer DeveskeÀ Je®eves kegÀjDeeve ûebLeele
Heene³euee efceUleele. ³ee ûebLeele ÒeLece®e mHeä kesÀues iesues Deens keÀer, ne
Demee ûebLe Deens pesLes MebkesÀuee JeeJe veener. ³eeleerue keÀener cetu³eeb®ee
DeeHeCe efJe®eej keÀª³ee.
1) DeeHeues DeeF& Jeef[ue, veelesJeeF&keÀ, DeveeLe, iejerye, uee®eej
Mespeejer, peJeU®es Jee ogj®es, legce®³ee yemeC³ee GþC³eeleues
menkeÀejer ÒeJeemeer, legce®es veeskeÀj-®eekeÀj ³eeb®³ee yejesyej
meodJele&ve keÀjeJes.
2) DenbkeÀejer DeeefCe ye{eF& ceejCeeN³eebvee Deuueen Hemeble keÀjerle
veener.
3) IeeCesj[s yeesueCeeN³eebvee (yeopeyeeveer) Deuueen Hemeble keÀjerle
veener.
4) keÀesCee®esner Yeues keÀje ceie les GIe[HeCes Demees Jee iegHleHeCes. DeeefCe
keÀesCeer DeeHeues JeeF&ì kesÀues Demesue lej l³eebvee #ecee keÀje.
5) HewMee®eer GOeUHeÆer keÀª vekeÀe, Deuueenuee ner ieesä DeeJe[le
veener.
6) efveue&ppeHeCee ceie lees GIe[ Demes Jee iegHle Deuueenuee Hemebo
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
Des. keÀs.µesKe
www.esahity.com
26
veener.
7) pes Þe×eJeble Deensle l³eebvee vee Ye³e Demesue, vee les keÀOeer Goeme
jenleerue.
8) peceerve DeeefCe DeekeÀeMee®ee lees®e SkeÀ ceeuekeÀ Deens. p³eeves HeÀkeÌle
mene efoJemeele ³ee me==äer®eer efveefce&leer kesÀueer lees ceesþe o³eeUt
Deens.
9) Òel³eskeÀpeCe mJeleëmeeþer®e keÀä keÀjerle Demelees. Deuuenuee
l³eeletve keÀener®e vekeÀes Demeles.
10) l³eeuee nJes lemes lees keÀesCeeuee cegueiee lej keÀesCeeuee cegueieer Òeoeve
keÀjlees. l³ee®eer Deceevele cnCetve l³eeb®ee meebYeeU keÀje.
11) l³eeb®³eeMeer yeesueCes Òesef<elee efMeJee³e Flej keÀesCeeuee®e Meke̳e veener.
12) Òel³eskeÀ Jemletuee l³eeves®e SkeÀe þjeefJekeÀ DeekeÀejceeveele efvecee&Ce
kesÀues.
13) kegÀjDeeve ³ee ûebLeele keÀmeu³eener MebkesÀuee peeiee veener. ne Demee
ûebLe Deens lees HeefjHetCe& Deens. p³eeceO³es mecemle ceeveJepeeleeruee
ceeie&oMe&ve kesÀues iesues Deens.
14) ³ee ûebLeele DeMee ieesäer Deensle keÀer p³eecegUs ÞeodOeeJebleebvee ueeYe
DeeefCe Del³ee®eejer ueeskeÀebmeeþer vegkeÀmeeve Deens.
15) ³ee ûebLeele legce®³ee megKe mece=×ermeeþer ceeie&oMe&ve kesÀues Deens.
16) ne ûebLe Dejyeer Yee<esle DeJelejerle Peeuee DeeefCe l³eeceO³es Hes®e
efkebÀJee keÀeW[er vemetve mejU Demee meJee¥vee meceleesue Demee®e ne
ûebLe Deens.
17) ³ee ûebLeeleues Òel³eskeÀ Je®eve mHe<ì DeeefCe KegueemesJeej meebefieleues
Deens.
18) mevceeieea DeeefCe meoe®eejer ueeskeÀebvee ³ee ûebLeele Deeveboe®³ee Jeelee&
lej Þe×enerve, Del³ee®eejer, pegueceer ueeskeÀebmeeþer ÒekeÀesHee®eer
®esleeJevee Deens.
19) pesJne legcneuee ÒeeLe&vee (veceepe) keÀjeJee³e®eer Demesue lej l³ee
Deieesoj Megef®eYet&le Jne nele Hee³e OegJee kesÀmeeJeªve HeeCeer
efHeÀjJee. Demes mJe®í nesTve®e veceepe Deoe keÀje (veeceepe Hee®e
JesUe Deoe kesÀueer peeles Heneìs, ogHeejer, mebO³eekeÀeUer,
meg³ee&mleeveblej DeeefCe je$eer) Heneìs®eer veceepe Heneìs mee[s®eejHee®e Jeepelee®eer®e Demeles cnCepes DeeHeesDeeHe®e met³ee&o³eeHetJeera
GþCes nesles) veceepeercegUs ÒeeLe&vescegUs ceeCetme JeeF&ì ieesäerHeemetve
otj jenlees. ®eebietueHeCee Jee{erme ueeielees.
20) cesuesu³ee ÒeeC³eeb®es ceeme KeeT vekeÀe. lemes®e mJeleëner KeeT
Deiej efHeJet vekeÀe, lemes®e IeeCeerle efHeÀjCeeN³ee peveeJejeb®es ceebme
KeeT vekeÀe.
21) nueeue kesÀuesu³ee peveeJejeb®es®e HeÀkeÌle ceebme Kee. ieUe Ieesìtve
ceejuesu³ee peveeJejeb®es ceebme efkebÀJee Keeueer He[tve cesuesu³ee
peveeJejeb®es ceebme efkeÀJee SKeeÐee ÒeeC³eeb®³ee nueeue efMebieeveer
Iee³eeU nesJetve cesuesu³ee ÒeeC³eeb®es ceebme KeeT vekeÀe.
22) efnmekeÀ HeMetbveer ceejuesu³ee peveeJejeb®es ceebme KeeT vekeÀe.
23) DeeF& Jeef[ueemeesyele veskeÀerves jne. iejeryeer ns keÀejCe oeKeJetve
DeeHeu³ee®e cegueebvee ceeª vekeÀe. ueepeerjJeeC³ee ieesäer®³ee
peJeUner peeT vekeÀe .
24) meJe& mJe®í HeefJe$e ieesäer legce®³eemeeþer JewOe Deensle.
25) meJe& ceeveJeebvee DeeosMe osC³eele ³esle Deens keÀer ce=l³etHetJeea ce=l³etHe$e
le³eej keÀje DeeefCe DeeHeu³ee mebHeÊeer®ee ³eesi³e lees efnmmee
DeeHeu³ee DeeF& Jeef[ueebvee DeeefCe kegÀìbgefye³eebvee Ðee.
26) Helveer Heleer®eer HeesMeeKe Deens. Heleer Helveer®ee Hees<eeKe Deens.
(cnCepes®e Heleer-Helveer SkeÀ ogmeN³ee®eer Deye´t Deensle l³eebveer
SkeÀceskeÀebvee meebYeeUeJes.)
27) ceeieerue oejeves Iejele keÀOeer®e ÒeJesMe keÀª vekeÀe. vesnceer
meceesj®³ee oejeves®e ÒeJesMe keÀje.
28) uee®eej, ueeskeÀ, efm$e³ee DeeefCe cegues ³eeb®³ee yeepetves GYes jne
ue{e.
29) legce®³ee mebHeÊeerceOetve legcner legce®³ee DeeF&Jeef[ueemeeþer
peJeU®³ee veelesJeeF&keÀebmeeþer, DeveeLeemeeþer, iejerye-ogëKeer
ueeskeÀebmeeþer DeeefCe ÒeJeeMeebmeeþer Ke®e& keÀje YeueeF&®ee ceesyeouee
legcneuee efceUsue.
30) osCeieer osleevee GHekeÀej kesÀu³eemeejKes oeKeJet vekeÀe. lemes®e
l³eebvee ceole keÀjeue l³ee®³eeMeer GHekeÀej keÀl³ee&®³ee YetefcekesÀle
Jeeiet vekeÀe. efkebÀJee l³eebvee ogKeJet vekeÀe. legce®³ee keÀeceeb®ee yeouee
legcneuee legce®³ee HeeuevekeÀl³ee&keÀ[tve efceUsue®e l³eebvee keÀmeuesner
Ye³e jenCeej veener DeeefCe lees keÀOeerner efvejeMesves ûeemeCeej veener.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
27
31) DeeHeu³ee osCei³ee®es keÀOeerner ÒeoMe&ve keÀª vekeÀe.
32) ceÐe DeeefCe pegieej ³ee oesIeeblener HeÀej ceesþs HeeHe Deens. l³eele
keÀener HeÀe³eos Demesue lejer HeeHe DeeefCe leesìs Ye³eevekeÀ Deensle.
33) ns ceeveJeebvees ceÐe, pegieej, HeÀemes ³ee meJe& Mewleeveer ieesäer Deensle
DeeefCe JeeF&ì ieesäer Deensle. ³ee meieȳeeHeemetve otj jne.
34) ceÐe DeeefCe pegieeje®es J³emeve ceeCemeebvee ueeJetve mewleeve legce®³ee
DeeHeeHemeele Me$eglJe DeeefCe Üs<e Jee{Jet Feq®íle Deens. lejer
l³eeHeemetve legcner otj jne.
35) DeveeLeeb®ee meebYeeU keÀjCes ner DeefleMe³e ®eebieueer DeeefCe veskeÀ
ieesä Deens les legce®es YeeTyebo®e Deensle Demes ceevee DeeefCe
DeeHeu³ee kegÀìgbyee®ee l³eebvee SkeÀ IeìkeÀ ceevetve l³ee®ee meebYeeU
keÀje, l³eeb®³eemeeþer Ke®e& keÀje ³eeceO³es legce®eer YeueeF& Deens.
36) DeveeLee®eer mebHeÊeer meebYeeUC³ee®eer peyeeyeoejer pej legce®³eeJej
Deeueer. lej leer efJeéeemeeves Heej Hee[e. DeveeLe me%eeve Peeu³eeJej
leer l³ee®³ee nJeeueer keÀje. l³ee®eer mebHeÊeer DeeHeu³ee mebHeÊeerceO³es
efcemeUtve leer G[Jet vekeÀe.
37) DeveeLe me%eeve Peeu³ee®eer Kee$eer keÀje lees mebHeÊeer
meeYeeUC³ee®³ee uee³ekeÀ Peeu³ee®eer Kee$eer keÀje DeeefCe ceie®e leer
l³ee®³ee nJeeueer keÀje. DeeefCe leer Hejle keÀjleevee mee#eeroej þsJee.
38) DeveeLee®eer mebHeÊeer n[He keÀjCes cnCepes DeeHeu³ee Heesìele Deeie
YejC³eemeejKes Deens. lesJne DeveeLeeMeer HetCe& v³ee³e keÀje.
Deuueen keÀesCee®³eener KeebÐeeJej PesHesue lesJe{s®e DeesPes ìekeÀlees.
39) DeveeLe me%eeve Peeu³eeJej l³ee®eer mebHeÊeer l³eeuee Hejle keÀªve
DeeHeuee keÀjej HeeUe
40) ueive iegHe®etHeHeCes þjJet vekeÀe.
41) ueive Peeu³eeJej HelveerMeer keÀjej kesÀuesueer cesnsj®eer jkeÌkeÀce Jee
Jemlet l³eebvee Deieesoj Ðee (ueivee Deieesoj Deensj þjefJeuee peelees
Heleerves lees þjefJeuesuee Deensj m$eerOeve, ueive efJeOeerle efkebÀJee ueive
Peeu³eeJej ueies®e l³ee m$eer³ee mebyebOe ÒemLeeefHele nesC³eeDeieesoj
ÐeeJes ueeieles. ceie ne cesnsj HewMee®³ee mJeªHeele efkebÀJee Hewmes DeeefCe
oeieoeefieves ³eeb®³ee mJeªHeele Demelees. ¿ee cesnsj®eener efueefKele
mJeªHeele ueiveefJeOeerceO³es keÀjej kesÀuee peelees.
42) legce®eer ceelee, cegueieer, yeefnCe, Deel³ee, ceeJeMeer, Yee®eer, HegleCeer
DeeefCe legcneuee otOe HeepeCeejer m$eer. meemet ³eeb®³eeyejesyej legcner
efJeJeen keÀª MekeÀle veener.
43) legce®eer Helveer cnCepes legce®eer Mesleer Deens.
44) Heleer-HelveerceO³es keÀener Yeeb[Ce - lebìe Demesue DeeefCe HeefjefmLeleer
neleeyeensj peeTve mebyebOe legìC³ee®eer MebkeÀe Demesue lej
HeleerkeÀ[tve SkeÀ Heb®e DeeefCe HelveerkeÀ[tve SkeÀ Heb®e vescetve oesIeele
mecesìe®³ee ¢äerves ceO³emLeer keÀjeJeer.
45) pej Helveeruee HeleerkeÀ[tve $eeme nesC³ee®eer MebkeÀe Demesue efkebÀJee
efle®³eeJeªve Heleer®es ceve G[eues DemeC³ee®eer MebkeÀe Demesue lej
oesIeeb®³ee mebceleerves les JesieUs nesT MekeÀleele. ³eelener keÀener
keÀìglee vemeeJeer.
46) legcner SkeÀ, oesve, leerve, ®eej m$eer³eebyejesyej ueive keÀª MekeÀlee.
Deì ner keÀer meJee¥vee meejKeer JeeieCetkeÀ Ðee³e®eer. meJee& yejesyej SkeÀ
meejKes Dee®ejCe þsJee³e®es. HeCe les legcneuee keÀOeer®e Meke̳e nesCeej
veener.cnCetve SkeÀe®e m$eeryejesyej, Helveeryejesyej DeeoMe& mebmeej
keÀjeJes.
47) efJeOeJee m$eerves Hegvne ueive keÀjC³eeme keÀener®e njkeÀle veener cee$e
Heleer ce=l³et HeeJeu³eeveblej ®eej cenerves one efoJeme efleves LeebyeeJes.
DeeefCe ceie®eb ogmejs ueive keÀjeJes ³eeuee FÎle cnCeleele ³eeveblej
ueive keÀjC³eele keÀener®e HeeHe veener.
48) p³ee m$eer³ee leueekeÀ Heeref[le Deensle. DeeefCe l³eebvee ogmejs ueive
keÀjeJe³ee®es Deens. l³ee ogmejs ueive keÀª MekeÀleele. cee$e leueekeÀ
Peeu³eeJej leerve Sced. meer (HeeUer) He³e¥le l³eebveer LeebyeeJes DeeefCe
veblej®e ueive keÀjeJes.
49) ceeleebveer DeeHeu³ee cegueeuee oesve Je<ee&He³e¥le DebieeJej®es otOe
HeepeeJes.
50) J³eeHeej keÀªve veHeÀe efceUefJeCes JewOe Deens (lees ve HeÀener FlekeÀe
DemeeJee pemes YeepeerceO³es ceerþ) ³eele DeefOekeÀ cee$e DeJewOe Deens.
51) pesJne keÀOeer legcner GmeveJeejer GOeejer keÀjeue. lesJne l³ee®eer
efueefKele mJeªHeele veeWo keÀje. keÀesCee efJeéeemet ceeCemeekeÀ[tve ner
veeWo keÀªve I³ee efueefnCeeN³eeves pes efueefnues Deens les ceesþîee
DeeJeepeele oesIeebvee mecepesue DeMee He×leerves meebieeJes. DeeefCe
DeeHeu³eeleerue®e oesve ceeCemeebvee mee#eeroej keÀje efkebÀJee SkeÀ
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
28
Hegª<e DeeefCe oesve m$eer³eebvee mee#eeroej keÀje ÒekeÀjCe ueneve
Demees Jee ceesþs, efuentve IesC³eele megmleer keÀª vekeÀe ns®e
legce®³eemeeþer ³eesi³e Deens. keÀejCe veblej MebkesÀuee JeeJe vekeÀes.
DeeefCe efueefnCeeN³ee®ee lemes®e mee#eeroeje®ee Deeoj keÀje. DeMee
leNnsves J³eJenej mJe®í DeeefCe HeejoMeea DemeeJee pemes Iesleues
lemes®e les Hejle ner keÀje³euee nJes meJe&®³ee meJe& keÀpe& Hejle keÀje
DeeefCe Deuueen®es Ye³e yeeUiee.
52) Deuueenves pes keÀener Òesef<ele HeeþefJeues les les l³ee meceepee®eer Yee<ee
yeesueCeejs Demes nesles. pesCeskeÀªve Deuueen®ee mebosMe l³eebvee
mecepeeJee DeeefCe lees l³eebveer meceepeeleerue ueeskeÀebvee ®eebieu³ee
leNnsves mecepetve meebieeJee.
53) DeeF& Jeef[ueebveer ceeies mees[tve iesuesu³ee mebHeÊeerceO³es
Hegª<eebyejesyej®e m$eer³eeb®eener nkeÌkeÀ Deens.
54) SKeeoe DeHejeOe neletve Ie[u³eeveblej ueies®e l³eeyeÎue He½eeleeHe
J³ekeÌle keÀªve Deuueen®eer #ecee ceeefieleueer DeeefCe Hegvne lees ve
keÀjC³ee®eer nceer efoueer lej l³eeuee #ecee efceUles Deuueen Del³eble
o³eeUt Deens.
55) legcne m$eer Hegª<eele peer SkeÀceskeÀeJej Þesÿlee efoueer Deens
l³eeyeÎue keÀesCee®ee Üs<e keÀª vekeÀe - Hegª<eeves pemes keÀce& kesÀues
l³eeyeÎue l³eeuee DeeefCe m$eerves lemes keÀce& kesÀues l³eeyeÎue efleuee
Þesÿlee efceUles
56) pej keÀesCeer legce®³eekeÀ[s SKeeÐeeves keÀener Deceevele þsJee³euee
efoueer Demesue lej leer peHetve þsJee. l³ee®ee efJeéeemeIeele keÀª
vekeÀe. DeeefCe l³eeves Hejle ceeielee®e leer l³eeuee peMeer®³ee leMeer
Hejle keÀje pej SKeeÐee®es Yeeb[Ce legcner efceìefJele Demeeue lej
v³ee³eeves Jeeiee. ³eesi³e lees®e efveCe&³e Ðee.
57) ns Þe×eJebleevees pesJne keÀOeer mee#eeroej cnCetve mee#e Ðeeue, leer
v³ee³eeves Ðee SKeeÐeeMeer og<ceveer keÀe{e³e®eer cnCetve v³ee³ee®eer
yeepet mees[t vekeÀe meb³ece yeeUiee.
58) ceespeceeHe keÀjleevee keÀceer leesueCes, oeb[er ceejCes ne iegvne Deens.
leesueleevee HetCe&HeCes leesuee. DeeefCe ns vesnceer ue#eele þsJee, keÀer
IesCeeN³ee®es vegkeÀmeeve nesT ve³es. DeeefCe leesueleevee lejepet mejU
þsJee.
59) ns Þe×eJebleevees! legcner Deuueen®es DeeosMe HeeUe, Òesef<eleeb®es
DeeosMe HeeUe, DeeefCe DeeHeu³ee Jeefjÿeb®es DeeosMe HeeUe.
60) pej legcneuee keÀesCeer meueece kesÀuee vecemkeÀej kesÀuee, lej l³ee®es
GÊej Ðee. l³eeves p³ee Òesceeves meueece kesÀuee Demesue efleleke̳ee®e
efkebÀJee l³eentve peemle Òesceeves l³ee®³ee vecemkeÀeje®es meueece®es
GÊej Ðee l³eeuee meueece keÀje.
61) ceeveJepeele ner ®eb®eue yeveefJeueer iesueer Deens.
62) ceeCemee®es Ëo³e cee$e keÀceketÀJele nUJes yeveefJeues iesues Deens.
63) Keesìîee MeHeLee IesT vekeÀe. DeeefCe pej MeHeLe Iesleueer lej l³ee
ieesäerJej ¢{jne.
64) HeeHe DeeefCe ueeefpejJeeCes keÀece ³eeHeemetve otj jne. meeOeejCe,
meJe&meeceev³e íesìs Demes HeeHe vekeÀUleHeCes Ie[ues lej l³ee®eer
DeuueenkeÀ[s #ecee ceeiee efveef½ele®e lees #ecee keÀjsue.
65) pesJne Flejeb®³ee Iejer peeue, lesJne cegK³e ojJeepeeletve pee ÒeLece
oej þesþJee (vee@keÀ keÀje) l³eebvee meueece keÀje. leerve JesUe oej
þesþeJetvener les GIe[ues iesues veener lej Hejletve pee. les peesHe³e¥le
HejJeeveieer osle veenerle leesHe³e¥le Deele Iejele peeT vekeÀe. DeeefCe
meueece GÊej osTve, oej GIe[tve l³eebveer Deele ³esC³eeme
veekeÀejues lej Hejle pee meb³ece HeeUe.
66) Þe×eJebleevees! DeeHeueer vepej Keeueer, peceerveerJej Demet Ðee DeeefCe
HetCe& keÀHe[îeele jne DeeHeu³ee iegHleebiee®es j#eCe keÀje leer PeeketÀve
þsJee.
67) m$eer³eebveerner HetCe& keÀHe[îeebveer DeJeiegbþerle DemeeJes. DeeHeueer vepej
Keeueer þsJeeJeer. DeeHeu³ee Debiee®es ÒeoMe&ve keÀª ve³es. les PeeketÀve
þsJeeJes. DeeHeu³ee Me=bieeje®es oeieoeefiev³ee®es ÒeoMe&ve keÀª vekeÀe.
DeeHeues Debie vesnceer Dees{Ceerves PeekeÀuesue DemeeJes. Hejke̳ee
ceeCemeemeceesj He[oe keÀje. DeeHeuee Heleer, yeeHe, meemejs, DeeHeueer
cegues - yeeUs, HegleCes - Yee®es DeeHeu³ee veelesJeeF&keÀ m$eer³ee, oeF&
oemeer ³eeb®³eemeceesj He[oe keÀjC³ee®eer iejpe veener.
68) ®eeueleevee m$eer³eebveer Hee³e DeeHeìle ®eeuet ve³es. nUgJeej
HeeJeueebveer ®eeueeJes, ueeskeÀeb®es ue#e DeeHeu³eekeÀ[s JesOetve IesT ve³es
efkebÀJee DeeHeu³ee oeie oeefiev³eekeÀ[s ueeskeÀeb®es ue#e peeT ve³es
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
29
cnCetve
69) ®egkeÀues lej ceeHeÀer ceeiee, ueeskeÀebvee Yeues keÀece keÀjC³ee®ee meuuee
Ðee DeeefCe De[eCeer ceeCemeeHeemetve otj jne.
70) legce®eer mebHeÊeer DeeefCe cegues, yeeUs cnCepes Deuueen®eer Deveecele
Deens DeeefCe legce®eer keÀmeesìer Deens. vesnceer keÀmeesìeruee Gleje.
71) DeeHeu³ee cegueeyeeUebvee ceeª vekeÀe. lees Deuueen®ee ceesþe iegvne
kesÀu³ee meejKes Deens.
72) DeeF&-Jeef[ueebmeesyele vesnceer ®eebieues Jeeiee Deoyeerves Jeeiee les KeHeÀe
Peeu³eeJej ner l³eebvee Gueìtve yeesuet vekeÀe ntb keÀer ®et keÀª vekeÀe,
l³eebvee efPe[keÀeª vekeÀe, l³eeb®³eeMeer eflejmkeÀejeves yeesuet vekeÀe,
ìesceCes ceeª vekeÀe keÀejCe ns meJe& Deuueenuee Deefpeyeele Hemeble
veener.
73) DeefleMe³e Òesceeves DeeF& Jeef[ueebMeer Jeeiee, íeleer keÀe{tve veJns lej
oesvner Keebos PegkeÀJetve l³eeb®³ee meceesj Deoyeerves GYes jne. DeeefCe
l³eeb®³eemeeþer ÒeeLe&vee keÀjerle jne keÀer, pemee l³eebveer ueneveHeCeer
ceePee meebYeeU kesÀuee leMeer mesJee ceeP³eekeÀ[tve Ie[t os DeeefCe ns
HeeuevekeÀl³ee& l³eeb®³eeJej ke=ÀHee keÀj.
74) DeeHeuee nele FlekeÀe yeebOetve þsJet vekeÀe keÀer keÀesCeeuee SkeÀ Hewmeener
osT ve³es DeeefCe FlekeÀe ceeskeÀUe ner þsJet vekeÀe keÀer DeeHeCe mJeleë®e
iejerye uee®eej nesTve yemeeJes.
75) J³eefYe®eeje®ee peJeUHeemener peeT vekeÀe keÀejCe leer ieesä
DeefleMe³e ueeefpejJeeCeer Deens.
76) pes ueeskeÀ m$eer³eebJej veenkeÀ DeejesHe keÀjleele DeeefCe l³ee®ee keÀener
HegjeJeener Demele veener. DeMee ueeskeÀebvee efMe#ee keÀje DeeefCe l³eeb®eer
mee#e kesÀJnener Kejer ceevet vekeÀe.
77) ogmeN³ee®³ee Iejer efJe®eeju³ee efMeJee³e DeeefCe meueece
kesÀu³eeefMeJee³e Deele peeT vekeÀe. ¿eele®e legce®eer YeueeF& Deens.
78) SKeeoer Jemlet ceeHeeves osle Demeleevee ceeHe HegjsHetj Yeje DeeefCe
Jepeveeves osle Demeleevee mejU leesuee.
79) p³ee ieesäer®es legcneuee %eeve veener l³ee ieesäer®³ee ceeies ueeiet
vekeÀe.
80) ®eeueleevee DenbkeÀejeves, DeKe[tve ieJee&ves ®eeuet vekeÀe.
81) ®eebieues les®e yeesuee DeeefCe ieesäer DeMee meebiee p³ee YeueeF&®³ee
Demeleerue.
82) keÀenerner keÀece keÀesCelesner keÀece keÀjleevee Demes keÀOeer®e cnCet
vekeÀe keÀer les keÀece ceer GÐee keÀjerve.
83) pes legcner keÀª MekeÀle veener, l³ee keÀecee®ee leeW[eves G®®eej keÀª
vekeÀe
84) SkeÀoe keÀª cnCetve meebefieleuesueer ieesä ve keÀjCes Deuueenuee
veeHemeble Deens.
85) keÀª cnìuesueer ieesä ve keÀjCes Deuueenuee Deieoer®e veeHemeble
Deens.
86) ³ee peieele keÀesCeer®e Decej veener cnCetve ce=l³et®es Ye³e yeeUiee.
87) Hejbleg cejCe keÀOeer ceeiet vekeÀe.
88) Dev³ee³ee efJeª× ue{C³ee®ee legcneuee nkeÌkeÀ Deens.
89) meJee&yejesyej YeueeF& keÀje. v³ee³e ceeiee&Jej ®eeueCeejs Deuueen
Hemeble keÀjlees DeeefCe l³eebvee ceolener keÀjlees.
90) HeeuevekeÀl³ee&ves Òel³eskeÀ meceepeeuee DeeHeeHeues Oece&Meem$e þjJetve
efoues Deens.
91) Hejceséeje®ee lees®e Keje oeme nes³e, pees peceerveerJeªve ®eeueleevee
vece´HeCes ®eeuelees. DeeefCe De[eCeer ceeCemee®³ee leeW[er ueeiele veener.
92) DeeefCe lees®e Keje oeme nes³e, pees HewMee®eer GOeUHeÆer keÀjle
veener. DeeefCe Ke®e& keÀjleevee, kebÀpet<eerner keÀjle veener.
93) kegÀìgbefye³eeb®ee, veelesJeeF&keÀeb®ee, uee®eej iejeryeeb®ee DeeefCe DeHebie
ogyeUs DeeefCe ÒeJeeMeeb®ee nkeÌkeÀ ceeª vekeÀe, lej Deoe keÀjerle jne.
l³ee HeeuevekeÀl³ee&uee ÒemeVe þsJeC³ee®ee ne SkeÀ ®eebieuee ceeie&
Deens.
94) keÀJeer®³ee ceeies peeT vekeÀe. keÀejCe les keÀmesner DeeefCe keÀenerner
efueefnleele GìHeìebie ieesäer keÀjleele DeeefCe SkeÀebleele efHeÀjle
jenleele (keÀJeerves) peyeeyeoejerves Jeeiee³euee nJes DeeefCe efuene³euee
nJes.
95) Dev³ee³e peguetce HeeuevekeÀl³ee&uee Hemeble veener. JeeF&ìe®ee yeouee
JeeF&ì®e Deens l³eeletvener legcner #ecee kesÀueer DeeefCe le[pees[ kesÀueer
lej peemle ®eebieues.
96) keÀJeer ueeskeÀ DeMee ieesäer efueefnleele p³ee les mJeleë keÀOeer®e keÀjerle
veenerle.
97) p³eeves meb³ece HeeUuee DeeefCe #ecee kesÀueer, lej efveef½ele®e ner
ieesä Del³eble Meew³ee&®eer DeeefCe Oee[mee®eer Deens peer Deuueenuee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
30
Hemeble Deens.
98) pekeÀele cnCetve legce®³ee JewOe keÀceeF&letve Hewmes yeepetuee keÀe{e
keÀceeF& HeÀkeÌle JewOe keÀje. DeJewOe keÀece keÀªve mebHeÊeer peceJet vekeÀe
DeeefCe DeMeer pekeÀele cnCetve yeepetuee keÀe{uesueer jkeÌkeÀce iejerye
uee®eej ueeskeÀebvee Jeeìe keÀpe&oej ueeskeÀebveer l³eeb®es keÀpe&
HesÀ[C³eemeeþer ³ee jkeÀcesletve ceole keÀje l³ee jkeÌkeÀcesJej l³eeb®ee
nkeÌkeÀ Deens.
99) legce®ee HeeuevekeÀlee& meebiele Deens keÀer, legcner ceuee HegkeÀeje ~ nekeÀ
ceeje, ceer efveef½ele®e legce®³ee nekesÀuee Dees osF&ve.
100)meJe&®e keÀJeer keÀener JeeF&ì vemeleele pes Þe×eJeble Deensle. DeeefCe
melkeÀce& keÀjerle Deensle. DeeHeu³ee Mesjes Mee³ejerletve Hejceséeje®eer
ÒeMebmee keÀjerle Deensle. l³eeb®³eeJej Peeuesu³ee Dev³ee³eeuee,
Del³ee®eejeuee DeeHeu³ee keÀefJelesletve ceeb[tve l³ee®ee yeouee Iesle
Deensle DeeefCe mel³e les®e ceeb[le Deensle DeMee keÀJeeRvee keÀOeerner
JeeF&ì mecepeues peeCeej veener.
101)ìesceCes ceejCes, Ieeuetve Hee[tve yeesueCes DeeefCe ceeies efveboe keÀjCes ns
Deuueeneuee Deefpeyeele DeeJe[le veener.
kegÀjDeeve ne ûebLe®e cegUer DeefKeue ceeveJepeeleer®³ee
ceeie&oMe&veemeeþer®e DeJelejerle Peeuee Deens, p³ee®es Dee®ejCe kesÀues
lej ceeCemee®ee pevce ³eMemJeer meHeÀue nesT MekeÀlees. JejerueÒeceeCes
DeMeer DeveskeÀ cetu³es ³ee ûebLeele Deensle. l³eeleuee ne keÀener DebMe ceer
DeeHeu³eemeceesj þsJeuee Deens. He=LJeerleueeJej efpelekesÀ cnCetve
Oece&ûebLe Deens. DeeefCe Òesef<ele Deeues les meJe& ceeveJe ÒeeC³ee®³ee
efnleemeeþer®e SkeÀ efJeMeeue ¢äerkeÀesve þsJetve ³ee cetu³eebkeÀ[s
Heeefnu³eeme ³eeletve efveef½ele®e keÀener yeesOeÒeo DeeHeCeeme efceUt
MekesÀue.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
Des. kesÀ. MesKe
De 2, Debyej DeHeeì&ceWì, HeeìkeÀj Jee[e,
Gog& MeeUspeJeU,HeveJesue -410206
cees. 9869202650
31
DeeoMe& peerJevee®eb DeefOe<þeve !
ÒekeÀeMe Kejele
``F&MJej Je Deelcee ³ee iees<ìerbvee mel³ee®ee DeeOeej vemeu³eeveb YeieJeeve ieewlece yegOoeveb l³eeb®eb DeefmlelJe veekeÀejueb. yegOoeves ogëKee®eb
DeefmlelJe efmJekeÀejueb Je ogëKe cegkeÌleer®ee ceeie& efJeµJeeuee oeKeJeuee. l³eebveer peieeuee meeceeefpekeÀ mebosMe efouee. mecelee, mJeeleb$³e,
yebOeglJe ³ee ceeveJeer cetu³eeb®ee DeeÐe Godieelee YeieJeeve ieewlece yegOo nes³e. ner cetu³e$e³eer cnCepes yegOoeveb DeefKeue ceeveJeeuee efouesueer osCe
Deens. YeieJeeve yegOo meceles®ee ceneve HegjmkeÀlee& nesles. l³eeveer meceles®³ee lelJee®es kesÀJeU ÒeefleHeeove kesÀues veener lej les lelJe keÀ=leerle
GlejJeueb. l³ee®eer DeveskeÀ GoenjCeb yegOo®eefj$eele Dee{Uleele. pes Heg©<e megkeÌle ®eelegJeC³ee&®eb GiecemLeeve ceeveueb peeleb, l³ee®ee yegOo
keÀÆj efJejesOekeÀ nesles.''
yegOoeuee peeleerJ³eJemLee Deceev³e nesleer. peeleerJ³eJemLes®es
meceLe&keÀ DemeCeeN³eeb®³ee celeeb®eb l³eebveer Keb[Ce kesÀueb. yegOoe®ee mebIe
cnCepes meceles®eb cegefle&ceble ÒeeflekeÀ. l³eeb®³ee mebIeele ³eMeme, keÀeM³eHe,
meejerHeg$e, ceesiieueeve, efyebefyemeej, DeveeLeefHeb[keÀ, Òemesveefpele,
peerJekeÀ, jÇHeeue, Gheeueer, megefvele, mees³eekeÀ, meg³³eer³e, megcebieue,
Debiegueerceeue DeMee JesieJesieU³ee peeleerleerue efve meeceeefpekeÀ mlejebleerue
jepeeHeemetve jbkeÀeHe³e&¥le meJe& ÒekeÀej®es ueeskeÀ nesles. yegOo Oecce ne
meeiejeÒeceeCes efJeMeeue Demetve p³eeÒeceeCes veÐee meeiejeuee
eqceUeu³eeveblej ns iebies®eb HeeCeer, ns ieesoeJejer®eb, ke=À<Ces®eb HeeCeer Demeb
DeesUKelee ³esle veener lemeb®e yegOo Oeccee®eer efo#ee Iesleuesu³eeb®eer peele
efJemeefpe&le nesles.
yegOo ns m$eer-Heg©<e meceeveles®es HegjmkeÀle&x nesles. l³eeb®ee mebIe
meJe&meceeJesMekeÀ neslee. ceneÒepeeHeleer ieewleceer, ³eMeesOeje ³eeb®³eemeesyele
Meeke̳e kegÀueeleerue Hee®eMes m$eer³eebveer Oecceefo#ee IesTve mebIeele ÒeJesMe
kesÀuee. Deece´Heeueer, Heìe®eeje, efkeÀmee, ieewleceer, ®eb[eefuekeÀe DeMee
DeveskeÀ m$eer³eebveer Oeccee®ee DeeÞe³e Iesleuee.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
32
yegOoebveer ÒeefleHeeefouesueer OeccelelJes:yegOo lelJe%eeveele peerJeve meggef®elesuee Devev³emeeOeejCe cenÊJe
Deens. Meerue ns Oeccee®eb cenlJee®eb Debie Deens. meejveeLe ³esLeerue
ce=ieoe³eJeveele YeieJeeve yegOoeveb Hee®e ÞeceCeebvee OecceesHeosMe kesÀuee. les
Heefnueb Oecce®e¬eÀ ÒeJele&ve nes³e.DeeHeu³ee Heefnu³ee ÒeJe®eveele yegOoebveer
ÞeceCeebvee efJeMegOoerceeiee&®eer efMekeÀJeCe efoueer.megmebmke=Àle Je Þes<þ Òeleer®eb
peerJeve peieC³eemeeþer Heb®eMeeruee®eb Heeueve keÀjCeb cenÊJee®eb Deens.
Heb®eMeeruesle Heg{erue leÊJeeb®ee meceeJesMe neslees.
1) keÀesCel³eener ÒeeC³eeb®eer efnbmee ve keÀjCes Je l³eeuee Fpee ve keÀjCes
2) ®eesjer ve keÀjCes DeLee&le ogmeN³ee®³ee ceeueefkeÀ®eer Jemlet ve yeUkeÀeJeCes
3) J³eefYe®eej ve keÀjCes 4) Demel³e ve yeesueCes
5) ceeokeÀ Hes³e ûenCe ve keÀjCes.
YeieJeeve yegOoe®³ee cnCeC³eevegmeej peieele Heefleleeb®es oesve Jeie&
Deensle. p³eeb®³eemeceesj keÀener DeeoMe& Deens, Demes Heeflele DeeefCe
p³eeb®³eemeceesj keÀesCelee®e DeeoMe& veener, DeMee Heefleleeuee DeeHeCe
Heeflele Deenesle ³ee®eer peeCeerJe vemeles l³eecegUs l³ee®es DeOeëHeleve nesle®e
jneles. cee$e p³eeb®³eemeceesj SKeeoe DeeoMe& Deens DeMeer J³ekeÌleer
DeeHeu³ee Heeflele DeJemLesletve Jej ³esC³eemeeþer Òe³elveMeerue Demeles.
Heb®eMeeruee®eer lelJe cnCepes DeeoMe& peerJevee®eb DeefOe<þeve!
yegOoe®³ee leÊJe%eeveele De<ìebefiekeÀ ceeiee&bvee ceewefuekeÀ mLeeve
Deens. De<ìebefiekeÀ ceeiee&®es Deeþ IeìkeÀ Heg{erueÒeceeCes - 1) mec³ekeÀ
¢<ìer 2) mec³ekeÀd mebkeÀuHe 3) mec³ekedÀ Jee®ee 4) mec³ekedÀ keÀcee&vle
5) mec³ekedÀ DeeefpeefJekeÀe 6) mec³ekedÀ J³ee³eece 7) mec³ekedÀ mce=leer
8) mec³ekedÀ meceeOeer
yegOoeves meebefieleuesues De<ìebefiekeÀ ceeie& ner meoe®eeje®eer
DeeMe³emeg$es Deensle. leer veerleer cegu³eeb®eerr efveoMe&keÀ Deensle. veerleerceeve
ceeveJe efvecee&Ce keÀjCeb ns yegOo Oeccee®eb O³es³e Deens. Dev³e Oecee&le
F&MJejeuee pemeb cenllJee®eb mLeeve efoueb iesueb Deens lemebb®e mLeeve yegOo
Oecceele veerleeruee Deens.
meceepeele DeeHeu³eeuee DeveskeÀ DeYeê iees<ìer efomeleele. l³eeb®eb
GiecemLeeve DeeHeu³ee meoes<e veerleercetu³eeb®ee DeYeeJe Demeuesu³ee
meceepej®evesle Deens. l³eemeeþer yegOoÒeCeerle meodOeccee®eb jep³e
cnCepes®e meoe®eeje®eb jep³e efvecee&Ce nesCeb ceeveJee®³ee keÀu³eeCee®³ee
¢<ìerveb iejpes®e Deens. YeieJeeve ieewlece yegOoeb®eb JesieUsHeCe,Oecee&le l³eeb®eb
efJeMes<e Demeuesueb mLeeve Flej Oece&mebmLeeHekeÀeb®³ee leguevesle yegOoeb®e ns
JesieUsHeCe Gþtve efomeleb. ³esMet ef¸emleeveb mJeleëuee osJee®ee Heg$e ceeveueb
lej cencceo Hewiebyejeveb mJeleëuee Deuueene®ee Òesef<ele cnCeefJeueb.
DeeHeu³ee þe³eer keÀener owJeer iegCe Deensle Demee yegOoeveb oeJee kesÀuee veener.
Oecce mJele뮳ee DebieYetle meeceL³ee&Jej efìkeÀuee Heeefnpes; DeMeer
yegOoe®eer OeejCee nesleer. leme®eb yegOoeveb cees#ee®eb Deeefce<e keÀOeer®e
oeKeJeueb veener. ’ceer ceeie&oelee Demetve cees#eoelee veener“ DeMeer l³ee®eer
efveëmebefoiOe YetefcekeÀe nesleer. yegOoe®ee mee#eelkeÀejeJej efJeµJeeme neslee.
YeieJeeve yegOoe®ee Oecce ne SkeÀ MeesOe Deens, keÀejCe ceeveJeer peerJevee®³ee
meKeesue DeY³eemeeletve lees GodYeJeuesuee Deens. p³ee mJeeYeeefJekeÀ
ÒeJe=Êeerle ceveg<³e pevce Ieslees, l³eeb®³ee ef¬eÀ³ee, Òeef¬eÀ³ee DeeefCe Fefleneme
Je HejbHeje n³eeb®³eecegUs l³eebvee efceUeuesueb F<ìeefve<ì JeUCe n³eeb®³ee
mebMeesOevee®ee HeefjCeece cnCepes yegOo Oecce nes³e.
Òel³eskeÀ Oece&mebmLeeHekeÀeveb DeeHeueer efMekeÀJeCe owJeer Demeu³ee®eb
cnìueb. Jeso ns DeHeew©<es³e Demeu³ee®ee oeJee kesÀuee peelees. yegOo efJe®eej
mJeeleb$³ee®ee meceLe&keÀ Demeu³eeveb DeeHeues efJe®eej cnCepes efveCee&³ekeÀ
mel³e Demetve l³eele keÀeue$e³eer vegmeej yeoue nesCeej veener, Demeb l³eebveer
keÀOeer®e cnìueb veener. DeeHeu³ee Dee³eg<³ee®³ee Debeflece ìHH³eele mLeefJej
Deevebouee l³eebveer mHe<ì Meyoele meebefieleueb keÀer, keÀeUevegmeej DeeHeu³ee
Oecceele yeoue nesT MekeÀlees.‘DeÊe efoHe YeJe’ cnCepes®e
‘mJe³ebÒekeÀeefMele Jne’ Demee DeKesj®ee mebosMe l³eeveer DeeHeu³ee
Deveg³ee³eebvee efouee. yegOo Oecceele mebMeesOeveeuee, mJeleb$e efJe®eejebvee
HetCe& JeeJe Deens. DeeHeuee lelJeefJe®eej ne þjerJe efmeOoeble JneJee, Demeb
yegOoeuee keÀOeer Jeeìueb veener. Gueì DeeHeues efJe®eej ÒeJeenemeejKes
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
33
DeesIeJeles DemeeJesle, DeMeer l³ee®eer F®íe nesleer.
Oeccee®es Hewuet ë Òe%ee, Meerue, keÀ©Cee, cew$eer
YeieJeeve yegOoeveb ceeveJeer peerJeveeleerue Òe%es®eer DeeJeM³ekeÀlee
JesUesJesUer DeOeesjsefKele kesÀueer. %eeveceeie& ne meJee&¥meeþer Keguee Demeuee
Heeefnpes, Demee l³ee®ee Deeûen neslee. ®eelegJeC³e& J³eJemLesle HeÀkeÌle
$ewJeefCe&keÀebvee®e %eeveepe&ve keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej neslee. Megê Je m$eer³ee
%eeveeHeemetve Jebef®ele nesl³ee. %eeve efceUefJeC³ee®ee nkeÌkeÀ meJee&¥vee®e
Deens, Demeb yegOoeb®eb cele nesleb yegOoeveer ueesefn®®e ye´ecnCeeMeer kesÀuesu³ee
mebJeeoele l³ee®³ee celee®eb Òeefleefyebye efomeleb
Meerue ne yegOolelJe%eevee®ee cenÊJee®ee IeìkeÀ Deens. lees
Òe%esmeeþer HetjkeÀ Deens. MeerueeefMeJee³e Òe%ee DeveLe&keÀejer þ© MekeÀles.
cnCetve yegOoeveb Meerue Þes<þ ceeveueb Deens. Òe%ee ne efJe®eejOecce; lej
Meerue Dee®eejOecce nes³e. cnCetve®e YeieJeeve yegOoeveer Heb®eMeeruesuee
ÒeeOeev³e efoueb Deens. Òe%ee, Meerue ³eeb®³eeÒeceeCes keÀ©Cee ner
yegOoOeccee®eer DeeOeejMeeruee Deens. leLeeiele ieewlece yegOo ns mJeleë
cenekeÀe©CeerkeÀ nesles.
ogëefKeleeb®eer, efHe[erleeb®eer, J³eeOeerûemleeb®eer l³eebveer ceveesYeeJes mesJee
kesÀu³ee®eer GoenjCeb yegOo®eefj$eele meeHe[leele. yegOoeveb mJeleë efJe<e³eer
cnìue³eb keÀer, ³ee peieele pes iejerye Deensle, Demene³³e DeeefCe DeveeLe
Deensle, l³eeb®ee leLeeiele efce$e Deens. MeejerjerkeÀ J³eeOeerbveer Heíe[uesues
Deensle, ceie les ÞeceCe Demeesle DeLeJee Flej keÀesCeerner Demeesle, l³eeb®eer
mesJee keÀjC³eemeeþer, pes oefjêer, Dejef#ele DeeefCe Je=Oo Deensle, l³eebvee
mene³³e keÀjC³eemeeþer DeeefCe Flejebvee DeeHeu³eemeejKes®e keÀje³euee
ÒesjCee osC³eemeeþer leLeeielee®ee pevce Deens. leLeeiele YeieJeeve yegOoe®eer
efMekeÀJeCe keÀ©CesHegjleer®e efmeceerle veener. yegOoeveb ÒeefleHeeouesueer cew$eer ner
JewefµJekeÀ mJe©Hee®eer Demetve DeJeI³ee ®eje®ejeuee keÀJesle IesCeejer
Deens.cew$eer meboYee&le yegOo cnCeleele, ‘efYekeÌKetbvees! cew$eer ner melele
DeeefCe DeÒeeflenle Jeenle jeefnueer Heeefnpes. DeeHeues ceve He=LJeermeejKes
Kebyeerj, nJesmeejKes efJeceue DeeefCe iebiesmeejKes iebYeerj þsJeCes nss legce®es
HeefJe$e keÀle&J³e Deens. Demes pej legcner keÀjeue lej efkeÀleerner ogëKeo
iees<ì Ie[ueer lejer legcner menmee efJe®eefuele nesCeej veener. legce®³ee
cew$eer®ee Heefjmej efJeµJeemeejKee Dece³ee&o DemeeJee, legce®es efJe®eej YeJ³e
DeeefCe DeHeej DemeeJesle, DeeefCe l³eele Üs<ee®ee ueJeuesMe vemeeJee.
yegOo Oecce DeeefCe ceeveJeer ceve
ceeveJeer ceveeJej yegOoeveb meKeesue ef®ebleve kesÀueb nesleb
cevee®³ee(ef®eÊee®³ee) DeveskeÀ keÀbieesN³eebJej l³eeveer Yee<³e kesÀueb.
yegOoe®³ee efMekeÀJeCegefkeÀvegmeej ceve meJee&¥®es cetU Deens, ceve ns
mJeeceer Deens. ceve ns keÀejCe Deens ceeCemee®eb ceve meefÜ®eejebveer Yejuesue
Demesue, lej l³ee®³ee neletve melkeÀe³e& Ie[leb. ceveele ¢<ì efJe®eej
DemeCeeN³ee ceeCemee®³ee neletve og<keÀcesx nesleele.
ceveesHegyye[²cee Oeccee ceveesmesùe ceveesce³ee~
cevemee ®es Hemevvesve Yeemeefle Jee keÀjesefle Jee~
ceveesHegyye[²cee Oeccee ceveesmesùe ceveesce³ee~
cevemee®es Heogùsve, Yeemeefle Jee keÀjesefle Jee~
lelees veb ogkeÌKecevJesefle ®ekeÌkeÀ Je Jenelees Heob~
OecceHeoe®³ee ³ecekeÀJeiiees ceO³es ceeveJeer ceveeefJe<e³eer leLeeieleeveb
³e³eeLe& efJeJejCe kesÀueb Deens. YeeJeeLe& - ceve meJe& ÒeJe=Êeerb®es Deûe Yeeieer
Deens. ceve®e cegK³e Deens. meJe& ÒeJe=Êeer ceveeHeemetve GlHevve nesleele. pej
keÀesCeer efvece&U ceveeveb Je®eve yeesuelees, efkeÀbJee keÀece keÀjlees, lej megKe
l³eeb®eb DevegmejCe lemeb®e keÀjleb, pemeb keÀOeerner meesyele ve mees[Ceejer
meeJeueer. pej keÀesCeer ceefueve ceveeveb Je®eve yeesuelees, efkeÀbJee keÀece keÀjlees,
lej ogëKe l³ee®eb DevegmejCe lemeb®e keÀjleb, pemeb iee[er Dees{CeeN³ee
yewuee®³ee Hee³ee®eb DevegmejCe iee[er®eer ®eekeÀb keÀjleele. cnCepes®e
yewueiee[er®eb ®eekeÀ pemeb yewuee®³ee ceeieb ceeieb ueeieleb, lemeb®e ogëKe
l³ee®³ee ceeieb ueeieleb.
DebiegueerceeueemeejKee Del³eble ¬egÀj Je jkeÌleefHeHeemet ojes[sKeesjeuee
meeceesjb peeleebvee yegOoebveerDebiegueerceeueeuee cnìueb keÀer, ’let efkeÀleerner
og<ì Demeueeme lejer legP³ee cevee®³ee keÀesHeN³eele kegÀþslejer ®eebiegueHeCee
Jemele Deens.
Debiegueerceeueeveb Oecceefo#ee IesJetve efYekeÌKet®eb HeefJe$e Je Þes<þ peerJeve
DebefiekeÀejueb Je Heg{b lees Den&leHeoeHe³e&¥le Hees®euee.
³egOo keÀer yegOo
yegOo Oecce ne YeejleYetceerleuee Òee®eerve Oecce. lees Òee®eerve
Demetvener efJe%eeveefve<þ Deens. DebOeÞeOoe, ®ecelkeÀej, DeJeleejJeeo
³eebvee yegOoOecceele ³eeeqlkebÀef®elener mLeeve veener. ceeveJeer keÀu³eeCe ns
yegOoOeccee®eb Debeflece O³es³e Deens. yegOoOecce meJeesxÊece peerJeveceeie& Deens.
yegOoeveb efouesuee %eeleer Je Deefnbmes®ee mebosMe efJeMJeeuee ceeie&oMe&ve
keÀjCeeje Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
34
le©Ce Je³eele®e efmeOoeLee&veb ³egOoeuee ÒeKej efJejesOe kesÀuee.
yegOoe®³ee efMekeÀJeCetkeÀer®eb meej yegOoieeLesletve J³ekeÌle keÀjCeb
pesJne Meeke̳e Je keÀesefue³e ³eeb®³eele jesefnCeer®³ee HeeC³eeJe©ve lebìe Peeuee DeefOekeÀ meb³egefkeÌlekeÀ þjsue.
DeeefCe ³egOopev³e HeefjefmLeleer efvecee&Ce Peeueer. Meeke̳eeb®³ee mesveeHeleerveb
‘meyye HeeHem³e DekeÀjCeb~ kegÀmeuemme GHemebHeoe~
pesJne keÀesefue³eeb®³ee efJejesOeele ³egOoe®eer Iees<eCee kesÀueer lesJne
meef®ele³eeHeefj³eesoHeve Sleeved yegOoeveb meemeveb~’
efmeOoeLee&veb Meeke̳eebveer ³egOoe®ee ìeskeÀe®ee efveCe&³e IesJet ve³es, Meebleles®³ee
ceeiee&veb HeeC³ee®ee Jeeo efceìJeeJee, Demeb Meeke̳eebvee DeeJeenve kesÀueb.
ÒekeÀeMe Kejele
lesJne efmeOoeLee&veb Del³eble ceewefuekeÀ efJe®eej ceeb[uee. l³eeveb cnìueb,
meer-36, nsceue DeHeeì&cesWìdme,
pevekeÀu³eeCeveiej, Keejes[er,
`Jewjeveb Jewj keÀOeer®e Mecele veener JewjeJej Òesceeveb®e ceele keÀjlee ³esles’.
ceeJesxjes[. ceuee[ (Heb.), cegbyeF& - 95
peieele oesve peeieeflekeÀ cene³egOoebleerue ceneYe³eevekeÀ mebnej
otjOJeveer 9004075257
DevegYeJeuee. Deelee peieeHeg{b ³egOo keÀer yegOo ne SkeÀcesJe He³ee&³e Deens;
DeeefCe peieeueener yegOoe®ee Meebleles®ee Je Deefnbmes®ee ceeie& Heìlees Deens.
peiee®eer Hegvej&®evee yegOo Oecceele Devegm³etle Deens. yegOo Oecce ne
meodOecce Deens. iebiees$eer®³ee peueewIeemeejKee lees efvece&U DeeefCe HeefJe$e
Deens.
OeeJe HeeJe veeje³eCee
ieg© Deble³ee&ceer
ieg© ®ejCeeMeer efueve nesF& let
ieg©efJeCe peerJeve veener nes~
ieg© %eevee®eer DeKeb[ meefjlee
ieg© Deblej³eeceer %eeveer nes ~
%eevee®es keÀCe p³eebveer Jesef®eues
peerJeve l³eebvee keÀUues nes
les YeJemeeiej lejues nes
yeesue ieg©®es p³eebveer efieUerues
peerJeve l³eebvee keÀUues nes
iebieewOeemece MegYe ieg©JeeCeer
ieg© osJee®³ee mLeeveer nes ~
ieg©Oeve meejs JewYeJe De#e³e
efkeÀleerner l³ee®es oeve keÀje
ieg© veecee®ee DeieeOe ceefncee
efveefMeefove l³ee®es mcejCe keÀje ~~
osJee legPeer cee³ee Leesj
meejs $eÝlet ®ecelkeÀej ~~1~~
efove jele legPee KesU
veener ®egkesÀ legPeer JesUe ~~2~~
met³e&, ®ebê ³esleer peeleer
legP³ee oesve oerHe p³eesleer~~3~~
legPes peie let®e ceelee
DeeefCe efHelee veener ef®eblee~~4~~
megKe Deeues meceeOeeve
ogëKe Deeues meceeOeeve ~~5~~
legPes veeJe ceePee ÒeeCe
let®e ceePee veeje³eCe ~~6~~
ceePes FLes keÀener veener
Gcepeues ogëKe veener ~~7~~
legPes veeJe legPes O³eeve
l³eele jces ceePes ceve ~~8~~
osn Deelee LekeÀuesuee
mebmeejele JeekeÀuesuee ~~9~~
legPeer Dees{ ueeies cevee
OeeJe-OeeJe veeje³eCee ~~10~~
MeefMekeÀeble eflejes[keÀj
met³e&keÀeble ceeuegmejs
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
35
YeieJeeve yeg× DeeefCe
l³eeb®ee efJe%eeveJeeoer Oecce
[e@. cebiesMe yevemees[
peiee®³ee leguevesle Yeejleeuee efceUeuesueer ceneve GHeueyOeer
cnCepes cenekeÀe©CeerkeÀ leLeeiele YeieJeeve ieewlece yegOo DeeefCe peieeuee
YeieJeeve yegOoeves efouesuee ceeveJeleeJeeoer, DeesleÒeesle Yejuesuee, meyebOe
ceeveJe keÀu³eeCee®ee efJe®eej keÀjCeeje efJe%eeveJeeoer `yegOo Oecce' nes³e.
peieele Yeejlee®eer DeesUKe®e cegUer `yegOoe®ee osMe' DeMeer Deens.
keÀef H eueJemleg ® ³ee jepee
MegOoesOeve DeeefCe cenejeCeer cenecee³ee
³eeb®³ee Heesìer F.me. HetJe& 563 J³ee
JewMeeKe MegOo HeewefCe&cesuee efmeOoeLe&
ieewlecee®ee pevce Peeuee. Del³eble
JewYeJeele DeeefCe SsMJe³ee&le Jee{uesu³ee
efmeOoeLe& ieewleceeves DeeHeu³ee Je³ee®³ee
29 J³ee Je<eea meJe&mebieHeefjl³eeie kesÀuee.
DeeefCe peieeleerue keÀuenecegUs Iee³eeU
Peeuesuee ieewlece Meeblelee ÒemLeeefHele
keÀjC³eemeeþer DeeefCe og:Kee®es cetU
Mees O eC³eemeeþer DeelceMees O ee®³ee
efoMesves efveIeeuee. Òel³eskeÀ iees<ì
mJele:Heemetve leHeemetve HeenC³ee®ee l³eebveer efveM®e³e kesÀuee. yegOoeves
DeeHeu³ee efMekeÀJeCegkeÀerletve DeeefCe DevegYeJeeletve meJe&meeceev³e ceeCemeeme
Oecce meebieC³ee®ee Òe³elve kesÀuee.
YeieJeeve yegOoe®ee `Oecce' ne HeejbHeeefjkeÀ `Oece&' ³ee mebkeÀuHevesntve
efYeVe Deens. Oecce cnCepes meoe®ejCe, ³ee®ee DeLe& Demee keÀer peerJevee®³ee
meJe& #es$eele SkeÀe ceveg<³eeves ogmeN³ee ceveg<³eeme ®eebieueer JeeieCetkeÀ osCes
nes³e. YeieJeeve yegOoe®ee Oecce meJee¥vee `mJeeleb$³e' yeneue keÀjlees. ns
mJeeleb$³e peerJeve peieC³ee®es DeeefCe efJe®eeje®es Deens. Òe%ee, Meerue DeeefCe
keÀ©CesJej yegOoeves Yej efouee. Òe%ee keÀe³e Deens? leer keÀMeemeeþer nJeer?
Òe%es®ee DeLe& Deens yegOoer. Òe%escegUs Keesìîee Òe®eejeHeemetve DeeefCe
ceev³elesHeemetve ceveg<³eeme mJele:uee Jee®eJelee ³esF&ue. Meerue ceveg<³eeme
®eeefj$³eJeeve yeveJesue DeeefCe keÀ©Cee cnCepes o³ee, Òesce, cew$eer
p³eeefMeJee³e meceepe efpeJeble jent MekeÀCeej veener DeeefCe meceepee®eer
Òeieleerner nesCeej veener. Òe%ee-Meerue-keÀ©Cee ns yegOoe®³ee Oeccee®es leerve
cenÊJee®es mlebYe Deensle.
Òe%ee DeeefCe keÀ©Ces®es DeueewefkeÀkeÀ
efceÞeCe®e leLeeielee®ee Oecce Deens.
yegOo Oecceele ÒeeLe&vee, leerLe&³ee$ee,
keÀce&keÀeb[, jerleerefjJeepe lemes®e yeUerÒeLee
³eebvee keÀesCelesner mLeeve veener.G®®e veer®elesuee Deefpeyeele mLeeve veener. keÀejCe
ne Oecce meceevelee ceeveCeeje Deens.
meceeveles®ee HegjmkeÀej keÀjCeeje Deens.
yegOo Oecceele `Deelcee' ³ee mebkeÀuHevesuee
Deefpeyeele®e mLeeve veener. yegOo Oecce
HetCe&le: efJe%eeveeJej DeeOeeefjle Deens.
YeieJeeve yegOoeves Òel³eskeÀ iees<ìer®ee
oeKeuee osTve Je DevegYeJe IesTve®e
Oeccee®eer j®evee kesÀuesueer Deens. l³eecegUs Keesìd³ee, Leesleeb[, HeesLeerefve<þ
iees<ìeRvee yegOo Oecceele kegÀþsner Leeje veener.
YeieJeeve yegOoe®ee keÀce& efmeOoeble
YeieJeeve yegOoeves meebefieleuesuee `keÀce&efmeOoeble' ye´eïeCeer Oecee&ves
meebefieleuesu³ee keÀce&efmeOoebleentve HetCe&le: efYeVe Deens. keÀejCe ye´eïeCeer
Oecee&ves meebefieleuesuee `keÀce&efmeOoeble' Deelc³ee®³ee ceev³elesJej DeeOeeefjle
Deens DeeefCe yegOo Oecceele `Deelcee' ®e veekeÀejuesuee Deens. ye´eïeCeer
Oecee&®ee keÀce&efmeOoeble ne `JebMeevegiele' ceeveuee Deens, lees SkeÀ
pevceeHeemetve ogmeN³ee pevceeHe³e¥le ®eeuele jenlees DeeefCe yegOo Oecce lej
Deelcee®e ceevele veener.
36
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
yegOoeves meJe&ÒeLece meebefieleues keÀer `pes Hesjeue, les®e GieJesue'.
l³eeb®³ee celes keÀce&efmeOoeble efveM®e³eHetJe&keÀ pej ceeveuee veener lej
veweflekeÀ efMemle efìkeÀeJe Oe© MekeÀCeej veener. yegOoe®³ee
keÀce&efmeOoeblee®ee mebyebOe kesÀJeU `keÀcee&Meer' neslee DeeefCe lesner Jele&ceeve
pevcee®³ee keÀcee&Je©ve. l³eecegUs®e ceeCemee®ee pevce iejerye efkebÀJee Þeerceble
Iejele nesCes, ns Heefnu³ee pevcee®es HeeHe efkebÀJee HegC³e Deens. Demeu³ee
Ye´ecekeÀ iees<ìeRvee yegOo Oecceele Deefpeyeele mLeeve veener.
yegOoe®eer Deefnbmee
`Deefnbmee' DeLeJee peerJe-efnbmee ve keÀjCes ns yegOoe®³ee
efMekeÀJeCeerleerue cenÊJee®es Debie Deens. l³ee®ee keÀ©Cee lemes®e cew$eerMeer
Del³eble efvekeÀìîee mebyebOe Deens. SkeÀ iees<ì FLes mHe<ì keÀjeJeer ueeiesue
keÀer yegOo `peerJe-nl³ee keÀjC³ee®eer ÒesjCee' DeeefCe `peerJe-nl³ee
keÀjC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee' ³eeceO³es Yeso keÀjleele. peerJe-nl³ee keÀjCes
efpeLes DeeJeM³ekeÀ Deens efleLes l³ee nl³esuee yegOoe®ee efJejesOe veener. cee$e
peerJe nl³ee keÀjC³ee®³ee ÒesjCesuee l³eeb®ee efJejesOe kesÀuee. l³eecegUs
yegOoeb®ee `Deefnbmes'®ee ceeie& ne ceO³ece ceeie& nes³e.
yegOo peerJeveceeie& :
yegOo peerJeveeceeiee&le kegÀMeue keÀcee&uee cenÊJe Deens. peerJeveele
kegÀMeue cnCepes ®eebieues keÀece keÀje DekegÀMeue efkebÀJee JeeF&ì keÀeceeuee
Leeje osT vekeÀe. efkebÀyengvee keÀesCelesner Demes JeeF&ì keÀece keÀ© vekeÀe
p³eecegUs HeM®eeleeHe keÀjC³ee®eer HeeUer ³esF&ue efkebÀJee p³ee®es HeÀU j[lej[le YeesieeJes ueeiesue. keÀejCe kegÀMeue keÀcee&®eer HeÀUs ner kegÀMeue Je
DekegÀMeue keÀcee&®eer HeÀUs DekegÀMeue efceUleele Je leer ³ee®e pevceele
efceUleele. l³eecegUs ceveg<³eeves keÀOeerner ®eebieues Je HeefJe$e keÀece keÀjeJes,
HeeHe keÀ© ve³es. keÀesCel³eener HeeHeeHeemetve otj jneJes.
ueesYe DeeefCe le=<Cee
ceveg<³eeves ueesYe DeeefCe le=<CesHeemetve mJele:uee Jee®eefJeues Heeefnpes.
keÀejCe YeieJeeve yegOo cnCeleele keÀer ueesYe DeeefCe le=<Cee ns og:Kee®es cetU
keÀejCe Deens. Oeve oewueleer®³ee Je<ee&Jeevesner ceveg<³ee®³ee keÀeceves®eer
Hetle&lee nesle veener. yegefOoceeve ceeCemeeuee ³ee®es %eeve Deens keÀer Oeveoewuele-HewMeeves #eefCekeÀ Deevebo efceUt MekeÀlees cee$e l³eele og:Ke®e
DeefOekeÀ Demeles. le=<Cee DeeefCe ueesYeecegUs og:Ke efvecee&Ce nesles. le=<Cee,
Ye³e efvecee&Ce nesles. pees le=<CesHeemetve DeeefCe ueesYeeHeemetve cegkeÌle Deens
l³eeuee vee og:Ke Deens, vee Ye³e Deens.
pees ceveg<³e MeerueJeeve Deens. pees Òe%eeJeeve Deens, pees v³ee³eer
Deens. pees mel³eJeeoer Deens lemes®e pees DeeHeues keÀle&J³e HetCe& keÀjlees DeMee
ceeCemeeJej ueeskeÀ Òesce keÀjleele.
keÌuesMe DeeefCe Üs<e :
YeieJeeve yegOo DeeHeu³ee Oeccee®ee GHeosMe keÀjleebvee meebieleele
keÀer, kegÀCee®eener Üs<e keÀ© vekeÀe efkebÀJee kegÀCeeueener keÌuesMe cnCepes og:Ke
osT vekeÀe. ÞeOoe, Meerue, Jeer³e&, meceeOeer, mel³e, efJeÐee, Dee®ejCe
DeeefCe mce=leer ³eeÜejs og:Kee®es efveceg&ueve keÀje.
#eceeMeerue DemeCes ner meJee&le ceesþer leHeM®e³ee& Deens. `efveJee&Ce'
meJee&le ceesþs megKe Deens. DeeHeu³ee Meyoeves kegÀCeeueener ogKeJet vekeÀe.
kegÀCeeueener keÀesCelesner og:Ke osT vekeÀe. efJeve³eeves DeeefCe meb³eceeves
jenCes ner yegOoe®eer efMekeÀJeCe Deens. mJele:uee ¬eÀesOeeHeemetve cegkeÌle keÀje.
Me$eglee efJeme©ve pee. DeeHeu³ee Me$etbJej cew$eerves efJepe³e efceUJee.
YeieJeeve yegOoe®eer meeOeer meesHeer efMekeÀJeCe
mevceeiee&ves Heg{s peeC³eemeeþer ceveg<³ee®es ceve®e Heefnues
meeOeve Deens. l³eecegUs Òel³eskeÀ yeeyeleerle ceeCemee®es ceve®e
meJe&mJe Deens. ceeCemeeves yegefOoceeve Demeues Heeefnpes efkebÀJee
Peeues Heeefnpes. v³ee³eefÒe³e Demeues Heeefnpes DeeefCe ®eebieueer
mebiele þsJeueer Heeefnpes.
Òel³eskeÀ keÀe³e& keÀjleevee ceveg<³eeves peeie©keÀ jeefnues
Heeefnpes. Òel³eskeÀ keÀece ns efJe®eejHetJe&keÀ DeeefCe Glmeeneves
kesÀues Heeefnpes. l³eele kegÀþueener YesoYeeJe Demet ve³es.
Deecner pes keÀener Deenesle lees meJe& Deece®³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
37
efJe®eejeb®ee HeefjCeece Deens. ns meJe& Deece®³ee efJe®eejebJej DeeOeeefjle
Deens. ner meJe& Deece®³ee efJe®eejeb®eer®e efveefce&leer Deens. pej ceveg<³e JeeF&ì
efJe®eej keÀ©ve SKeeoer ke=Àleer keÀjle Demesue efkebÀJee yeesuele Demesle lej lees
og:Ke®e Yeesiesue. DeeefCe pej ceveg<³e ®eebieu³ee Jee HeefJe$e efJe®eejebveer
yeesuele Demesue efkebÀJee ke=Àleer keÀjle Demesue lej l³eeuee megKe efceUsue.
cnCetve meoesefole HeefJe$e efJe®eej ceveele DemeCes cenÊJee®es Deens. cnCetve
YeieJeeve yegOo cnCeleele keÀer efJe®eejJeble yevee.
keÀesCeerner Keesìs yeesuet ve³es. keÀesCeerner kegÀCeeueener Keesìs
yeesueC³ee®eer ÒesjCee osT ve³es DeeefCe keÀesCeerner, kegÀCee®³eener Keesìs
yeesueC³ee®es meceLe&ve keÀ© ve³es.
Dee³eg<³eele mevceeiee&ves ceeie&¬eÀceCe keÀje. l³ee ceeiee&Je©ve
efJe®eueerle nesT vekeÀe. Dee³eg<³e Heej keÀjC³ee®es DeveskeÀ ceeie& Demeleele
cee$e meJe&®e mevceeie& vemeleele. mevceeie& ne þjeefJekeÀ®e ueeskeÀebvee efkebÀJee
Lees[îee®e ueeskeÀebvee megKeer keÀjC³ee®ee ceeie& vemetve lees meJee¥vee®e megKeer
keÀjCeeje ceeie& Deens.
pees ceveg<³e KeN³eeuee Keesìs DeeefCe Keesìîeeuee Kejs ceevele Demesue
DeMeer Keesìer ¢<ìer þsJeCeeN³eebvee mel³ee®ee MeesOe keÀOeer®e ueeiet MekeÀCeej
veener. lesJne peieekeÀ[s mec³ekeÀ ¢<ìerves HeneJe³eeme efMekeÀe.
efkebÀyengvee p³ee iees<ìer DevegYeJeeves efkebÀJee yegOoer®³ee keÀmeesìerJej Ieemetve
efmeOo Peeu³ee Deensle l³ee®e iees<ìeRvee FLes mel³e ceeveues iesues Deens.
yegOo Oecceele keÀesCeleerner peeleerJ³eJemLee veener. meJe& ceveg<³eieele (m$eerHeg©<e Jee Dev³e) ner SkeÀ®e Demetve yegOo Oecceele ³ee³euee Je yegOo Oeccee®es
Dee®ejCe keÀjC³eeme kegÀCeeueener ceppeeJe veener.
yegOoeves mJele:uee keÀOeerner, kegÀþsner osJe efkebÀJee Òesef<ele cnìues
veener keÀer, ceeveues veener, l³eecegUs F&MJeje®es DeefmlelJe veekeÀejCeeN³ee
yegOo Oecceele yegOoeueener keÀesCeerner osJe efkebÀJee Òesef<ele ceevele veener lej
yegOo ne ceeie&oelee Deens, Demes®e ceeveues peeles.
yegOoeves DeeHeu³ee Deveg³ee³eebvee Òel³eskeÀ iees<ìerJej DevegYeJee®³ee Je
yegOoer®³ee keÀmeesìerJej Ieemetve efmeOo Peeu³eeJej®e efJeMJeeme þsJeeJe³eeme
meebefieleuee Deens. l³eecegUs yegOo Oecce ne HeejoMe&keÀ DeeefCe MegOo Demee
Oecce Deens.
Lees[ke̳eele...yegOo Oecce ne efJe%eeveJeeoer Oecce Deens. mecemle
ÒeeCeercee$eeme og:KeeHeemetve cegkeÌleer efceUJetve osC³eemeeþer Je l³eeb®es peerJeve
mevceeiee&ves ®eeuetve megKeer keÀjC³eemeeþer yegOoeves Ieeuetve efouesuee GÊece
peerJeveceeie& Deens. pees ³ee ceeiee&Je©ve ®eeuesue lees keÀesCel³eener
®ecelkeÀeefjkeÀ Je DeOogle DeMee Keesìîee iees<ìeRvee ve Ieeyejlee
efveYe&³eHeCes, mJeleb$eHeCes DeeefCe efJe®eej Je yegOoer®³ee peesjeJej DeeHeues
YeieJeeve ieewlece yegOoe®ee Jew%eeefvekeÀ ¢<ìerkeÀesve:
YeieJeeve yegOoe®³ee yegOo Oecceele (Oecee&le veener) Jew%eeefvekeÀ ceeie&¬eÀceCe keÀ© MekesÀue Je DeeHeues peerJeve mece=Oo Je megKeer keÀ©
¢<ìeruee Del³eble cenÊJe Deens. yegOo Oecce Keesìîee, Leesleeb[ iees<ìeRJej MekesÀue.
efJeÞJeeme þsJee³euee le³eej veener. yegOo Oecceele F&MJejeuee Leeje veener.
~~ meyyes meÊee megKeer nesvleg ~~
osJeeves ner me=<ìer efvecee&Ce kesÀueer. ner iees<ì yegOo Oecceeuee ceev³e veener.
l³eeuee keÀesCeleener Jew%eeefvekeÀ DeeOeej ieJemele veener. yegOo Oecceele
[e@. cebiesMe yevemees[
³e%e, keÀce&keÀeb[, F&MJej Hetpee, cetleeaHetpee F&. iees<ìeRvee Deefpeyeele Leeje
F-5, ÒeeO³eeHekeÀ menefveJeeme,
veener.
cegbyeF&, efJeÐeeHeerþ, efJeÐeeveiejer, keÀeefuevee,
meeblee¬egÀPe (HetJe&), cegbyeF& - 98
yegOo Oecce meJe& ceeveJepeele meceeve Deens Demes ceevelees. yegOo
mebHeke&À : 9920420388
Oecceele m$eer-Heg©<e meceevelee ceeveueer iesueer Deens. keÀesCel³eener
ÒekeÀej®³ee YesoeYesoeuee yegOo Oecceele Leeje veener. keÀesCel³eener
HeesLeerefve<þ Keesìîee iees<ìeRJej yegOo Oecce efJeMJeeme þsJele veener.
1
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
38
peerJeve peieCîee®eer keÀuee
efJeHeM³evee SkeÀ DevegYeJe
Oece& ve efnbot yeew× nw. Oece& vee cegeqmuece pewve~
Oece& ef®eÊekeÀer Meg×lee. Oece& Meebleer megKe ®ewve~~
efJeHeM³eves®ee GuuesKe $eÝiJesoele meeHe[lees. Hejbleg ceO³eblejer®³ee
keÀeUele ueggHle Peeuesueer ner efJeÐee 2500 Je<ee&HetJeea ieewlece yeg×ebveer Hegvne
peieemeceesj DeeCeueer. ner mebHetCe& meeOevee ieewlece yeg×ebveer ogëKe
cegkeÌleermeeþer MeesOetve keÀe{uesuee SkeÀ meeOevee ceeie& Deens. ner meeOevee
Del³eble Meg× mJeªHeele efJeHeM³evesle iegª efMe<³e HejbHejsves pevele kesÀueer
iesueer. Heg{s leer 500 Je<ex Yeejleele jeefnueer Je leodveblej leer nUgnUg
DeeHeu³ee osMeeletve uegHle Peeueer. cee$e DeeHeu³ee Mespeejerue SkeÀe osMeeves
ye´ïeosMeeves efle®es Meg× mJeªHeele peleve kesÀues. lesLeerue me³eepeer Gyee
efKeve ³eeb®eskeÀ[tve Hetp³e Þeer. mel³eveeje³eCepeer iees³ebkeÀe ³eebvee efle®eer
ÒeeHleer Peeueer. iees³ebkeÀe®es HetJe&pe ns ye´ïeosMeele OebÐeemeeþer iesues nesles Je
veblej les lesLes®e mLeeef³ekeÀ Peeues. iees³ebkeÀe ³eebveerner OebÐeele KetHe ue#e
Oeeleues Je Je³ee®³ee 40 Je<eea®e DeceeHe Oeve keÀceeJeues. Hejbleg l³ee
yejesyej®e les cee³eûesve (DeOe&efMeefMe) ¿ee Ye³ebkeÀj Demee¿e jesieeves
Heíe[ues iesues. ¿ee jesiee®ee Deì@keÀ oj 15 efoJemeebveer ³ee³e®ee Je
ceneYe³ebkeÀj Jesovee Jne³e®³ee. l³eeJej GHe®eej cnCetve [e@keÌìj
cee@jHeÀerve®es FbpeskeÌMeve osle Je l³ee Deew<eOee®³ee iebgieerle lees Deì@keÀ
peeF&He³e&le jneJes ueeies. [e@keÌìjebveer Heg{s ®eeuetve Demes meebefieleues keÀer
keÀener efoJemeebveer cee@jHeÀerve®eer Mejerjeme meJe³e ueeiesue Je les efve³eceerle
I³eeJes ueeiesue. lesJne HejosMeele ³eeJej ³eeHes#ee keÀener og<HeefjCeece ve
nesCeejs Deew<eOe Demeu³eeme Hene. lesJne l³eebveer DecesefjkeÀe, Fbiueb[,
peHeeve Je pece&ve DeMee yeN³ee®e efþkeÀeCeer Deew<eOeesHe®eej kesÀuee. Hejbleg
Deepeej yeje nesC³eeSsJepeer Jee{le®e iesuee. lesJne SkeÀe efce$ee®³ee
meuu³eeJeªve les me³eepeer GyeeefKeve ³eeb®eskeÀ[s iesues Je ner meeOevee
efMekeÀefJeC³ee®eer l³eebvee efJevebleer kesÀueer. efnbot®ee SkeÀ veslee DeeHeu³eekeÀ[s
³eslees Kejer ner ®eebieueer ieesä Deens. lemes®e Oece& meJee¥meeþer Deens lesJne
l³eebveer neskeÀej efouee. Hejbleg yeesueC³ee®³ee DeesIeele les ns yeesueues keÀer
l³eebvee Jejerue Deepeejeves Heíe[uesues Deens Je l³eemeeþer efJeHeM³evee
l³eebvee efMekeÀeJeer Jeeìueer. l³eeJej leelkeÀeU iegªpeer keÀþesj mJejele
GÊejues keÀer SkeÀ ceecetueer Deepeej otj keÀjC³eemeeþer®e ner Oecee&®eer
efJeÐee efMekeÀe³e®eer Demesue lej leer ceer efMekeÀefJeCeej veener. pesJne letuee
KeN³ee DeLee&ves Oece& efMekeÀeJee Jeeìsue lesJne ³es. keÀener JesUeves cee$e
ceesþîee Òesceeves l³eebveer meebefieleues keÀer efJeHeM³evee meeOevee (Oece&) cevee®es
kesÀJeU DeveskeÀ Je<ee&HetJeea®es efJekeÀej keÀe{tve ìekeÀerle veener lej DeveskeÀ
pevceepevceeblejer®es efJekeÀej keÀe{Ceejer meeOevee Deens. SKeeoer J³ekeÌleer
meeKej keÀejKeevee GYeejlees lees meeKejs®es GlHeeove keÀjC³eemeeþer
ceUer®³ee GlHeoveemeeþer veener. ceUer ns yee³eÒee@[keÌì Deens. meeKej
nJeer lej ceUer ner efceUCeej®e. le×le®eefJekeÀej GlHeVe kesÀues. ceve
ceueerve kesÀues keÀer ogëKe ns nesCeej®e Je l³eyejesyej Jejerue
DeepeejemeejK³ee ceveesMeeefjjerkeÀ J³eeOeer (Psycho-aometilo
Disorder) ner ceeies ueeieCeej. ceve Meeble Je efvece&U Peeues ke pegv³ee
efJekeÀejeb®³ee ieeþer Je iegbles megìues Je veJeerve efJekeÀejeb®³ee ieeþer efvecee&Ce
nesT ve³esle ¿eemeeþer Oecee&®ejCe- cnCepes®e Meerue. meoe®eej Je cew$eer
Je keÀªCee b¿eebveer les Yejues keÀer ne Deepeej (efJekeÀej) DeeHeesDeeHe efveIetve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
39
peeF&ue keÀejCe ne Deepeej ceveeMeer mebyebOeerle Deens Je ner
meJe& meeOevee cnCepes lejer keÀe³e Deens lej cevee®es efJekeÀej
keÀe{Ceejer meeOevee Deens. iegªpeeR®es ns cnCeCes l³eebvee
Heìues Je les ner efJeÐee efMekeÀues Je efle®ee l³eebvee ueeYe
Peeuee. Heg{s 14 Je<ee&He³e¥le l³eebveer efle®ee DeY³eeme kesÀuee
Je iegªb®³ee Dee%esJeªve Yeejleele Je peieYej ¿ee
keÀu³eeCeejer efJeÐes®³ee Òemeejele iesueer 30 Je<esx l³eebveer
DeeHeues Dee³eg<³e Jeentve Iesleues. efle®ee DeeHeCeemener ueeYe
JneJee Je DeeHeues cebieue JneJes, keÀu³eeCe JneJes, DeeHeues
peerJeve ogëKe cegkeÌle JneJes lesJne pej DeeHeCeeme ÒesjCee
Peeueer lej leer DeeHeCe SKeeÐee keWÀêele®e ÒeLece efMeketÀve
I³eeJeer. efJeHeM³evee Fbìjve@Meveue Deke@À[ceer, FieleHegjer,
efpe. veeefMekeÀ ³esLes Del³eble jc³e, HeefJe$e Je Meeble
efvemeie&meeefveO³eele ¿ee efJeÐes®ee meeOevee efJeOeer
efJeveecegu³e efMekeÀJeuee peelees. meJe& peeleer, Oece& Je
HebLee®³ee Je Þe×s®³ee ueeskeÀebvee les Kegues Deens. ¿eemeeþer
DeeHeCeeme DeeHeueer peeleer, Oece& Je HebLee®ee Jee Þe×s®ee
l³eeie keÀjeJee ueeiele veener. meoe®eeje®eer efMekeÀJeCe mees[tve osTve
keÀce&keÀeb[evee®e DeeHeCe Oece& mecepelees. meoe®eejer yeveCes. MeerueJeeve
nesCes Je meJee¥Meer cew$eer YeeJe þsJeCes, Meebleer®es Je efJekeÀejjnerle peerJeve
peieCes Je ogëKeeHeemetve cegkeÌleer efceUJeCes ne®e Keje Oece& Deens. ner efJeÐee
¿ee®e Oecee&Jej DeeOeejerle Deens. Meerue, meceeOeer Je Òe%ee ¿ee Debleie&le
Deäebie ceeiee&®es DevegmejCe keÀjerle leer ogëKeeHeemetve cegkeÌleer lemes®e
megKe, Meebleer Je meceeOeeve ³eeb®eer ÒeeHleer keÀªve osles. p³eebveer p³eebveer ner
efJeÐee OeejCe kesÀueer l³eebvee efle®ee ueeYe Peeuee, ner efJeÐee DeeHeCeeme
KeN³ee Je Meg× Oecee&keÀ[s peeC³ee®ee ceeie& oeKeefJeles. Keje Oece&
DeeHeCeeme keÀesCel³eener meebÒeoe³eele De[keÀJetve efkebÀJee peKe[Jetve
þsJeerle veener DeMee meeJe&peefvekeÀ Je meJe&J³eeHeer Oecee&®eer Òe®eerleer
DeeHeCeeme Þeer. mel³eveeje³epeer iees³ebkeÀe ³eeb®³ee Heg{erue oes¿eeJeªve®e
nesF&ue.
Oece& ve efnbot yeew× nw. Oece& vee cegeqmuece pewve~
Oece& ef®eÊekeÀer Meg×lee. Oece& Meebleer megKe ®ewve~~
efJeHeM³evee ner meeOevee Debleyee&¿e ef®eÊee®eer Je Mejerje®eer Meg×lee
keÀjles Je Demes Peeues lej®e lees Oece& OeejCe keÀjlee ³eslees. pemes SKeeÐee
mJeeoerä HeÀUe®es kesÀJeU JeCe&ve SsketÀve les HeÀU KeeC³ee®eer leerJe´ F®íe
nesF&ue Hejbleg Òel³e#e les HeÀU Keeuu³eeefMeJee³e l³ee®ee mJeeo DeeHeCeeme
efceUCeej veener. leÜle®e ner efJeÐee yeewef×keÀ HeeleUerJej kesÀJeU
mecepeeJetve IesTve keÀesCeleener ueeYe efceUCeej veener leer OeejCe
keÀjC³eeves®e Keje ueeYe efceUlees. pees ner efJeÐee (Oece&) OeejCe keÀªve
YeJemeeiej Heesne³euee efMekesÀue lees®e YeJemebmeej lejsue. `Oe Oeej³eleer
Oece& ' cnCepes OeejCe kesÀuee lej®e Oece& keÀu³eeCe keÀjerue.
DeueerkeÀ[®³ee keÀeUele keÀener meble cenelces Goe. meble iegª
veevekeÀ, meble %eeveséej. meble SkeÀveeLe Deeefoveer efJeHeM³eves®ee DevegYeJe
Iesleuee. l³eecegUs®e les Hejce megKe Je Meebleer®es Oeveer Peeues Je cnCetve®e
meodiegCe Je meoe®eeje®eer, cew$eerYeeJee®eer Je Je keÀªCes®eer efMekeÀJeCe
l³eebveer peieeuee efoueer, Hejbleg p³ee ÒekeÀejs ieewlece yeg×eves Flejebvee
efMekeÀefJeC³ee FleHele ner efJeÐee ÒeeHle Peeueer leMeer l³eebvee leer Meg×
mJe©Heele efceUeueer veener Je cnCetve®e l³eevee leer Flejebvee efMekeÀefJelee
Deeueer veener. Deepener efvejefvejeȳee Oecee&le Je HebLeele JesieJesieȳee
mJeªHeele ner efJeÐee DeeHeCeeme HeeneJe³eeme efceUles Hejbleg leer
efJeHeM³evesle p³ee Meem$eMeg× He×leerves peleve kesÀueer Je efMekeÀJeueer peeles
l³ee Meg× mJeªHeele jeefnuesueer veener.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
40
HetJeea®³ee keÀeUer $eÝ<eer-cegefvebveer DeeHeu³ee mJele뮳ee Mejerjeme®e
Òe³eesieMeeUe ceevetve efvejefvejeUs Òe³eesie kesÀues Je l³eeletve®e Jeso efvecee&Ce
Peeues. Jeso...cnCepes mJele뮳ee Mejerje®³ee Jesoveeb®³ee mee¿eeves pes
Òel³e#e DevegYeJeues les. les®e l³eebveer Flejebvee meebefieleues. Hejbleg
keÀeueelejeves leer DevegYetleer IesC³eeSJepeer ueeskeÀ HeÀkeÌle MueeskeÀ Heeþ
keÀjC³eele iegbleues Je l³eecegUs les DevegYetleer Heemetve®e otj®e jeefnues. keÀener
®eebieueer DevegYetleer efceUsvee cnCetve efle®³eeJejerue ueeskeÀeb®ee efJeéeeme
mebHegäele Deeuee. keÀesCeerlejer DevegYeJe Iesleuee cnCetve DeeHeCe efJeéeeme
þsJet Demee keÀeU Deelee vemetve Òel³e#e mJeleë DevegYeJeues lej®e DeeHeCe
SKeeÐee ieesäer®ee eqmJekeÀej keÀª. efJeHeM³evee meeOevee ner meg×e
mJele뮳ee DevegYetleerJej GlejCeeN³ee mel³ee®ee®e eqmJekeÀej keÀje³e®eer
meeOevee Deens. ner meJe& meeOevee mel³e Je efvemeie&efve³ece (pees keÀer Keje
Oece& Deenss) DevegYeJeeJej mecepeeJetve IesTve l³eeHeemetve efceUCeejs ueeYe
Heojele Hee[tve IesC³eemeeþer®eer®e Deens.
meJe& ®eje®ej me=äerme efvemeiee&®es SkeÀ®e MeeMJele efve³ece ueeiet
Deensle. l³ee®es Heeueve kesÀu³eeme DeeHeCe l³eeb®³eeHeemetve efceUCeeN³ee
ueeYeeb®es Oeveer neslees Je pej l³ee efve³eceeb®es Heeueve kesÀues veener lej
DeeHeCeeme efvemeie& cnCee keÀer osJe cnCee ueies®e ob[erle keÀjlees. ns efve³ece
meJe& ÒeeCeercee$eebvee meejKes®e ueeiet Deensle Je ceeveJe nener ¿ee
me=äer®ee®e Yeeie Demeu³eeves lees ner ¿eeme DeHeJeeo veener. ner yeeye
yeew×erkeÀ HeeleUerJej pejer ceeefnleer Demeueer lejer Òel³e#e efle®eer DevegYetleer
DeeHeu³ee mJeleëme vemeu³eeves DeeHeCe leer eqmJekeÀejC³eeme ®eeue{keÀue
keÀjlees Je veenkeÀ ueesYe, Üs<e, ¬eÀesOe, mebleeHe Je l³eecegUs ³esCeeN³ee
ogëKee®es Oeveer nesTve yemelees.
efJeHeM³evee ³ee Meyoe®ee DeLe&-efJeMes<e efjleerves HeneCes. efJeHeM³evee
meeOeves®³ee ceeO³eceeletve DeeHeu³ee cevee®ee Je Mejerje®ee keÀmee mebyebOe
Deens ³ee®es %eeve nesles. DeeHeu³ee ceveeme vesnceer SkeÀlej YetlekeÀeUeleerue
yeN³ee JeeF&ì Ieìveeb®ee efJe®eej efkebÀJee YeefJe<³eeyeÎue meeMebkeÀ jentve
Jele&ceeve ogëKeer keÀjC³ee®eer meJe³e pe[uesueer Demeles. DeeHeu³ee
peerJevee®³ee ¢äerves Jele&ceeve®e cenlJee®ee Demelees. DeeHeues Deblece&ve ns
vesnceer®e Mejerj Je l³eeme nesCeeN³ee JesoveebMeer pees[uesues Demeles. lemes®e
¿ee Jesovee HeÀej keÀeU efìkeÀC³eeN³ee efkebÀJee keÀe³ece mJeªHeer
jenCeeN³eener vemeleele. l³ee Deefvel³e Demeleele.
meyyes mebkeÀeje Deefvel³eë Demes Òee®eerve Yee<esle ieewlece yeg×eves
l³eeme cnìues Deens. SKeeoer ®eebieueer efkebÀJee JeeF&ì ieesä
He®esFbefê³eebÜejs ceWotuee keÀUles lesJne ÒeLece leer Jesovee efkebÀJee nuueer®³ee
Yee<esle mebJesoveeb®ee DeLe& ceWot HetJe&%eeveeJeªve ueeJelees Je ceie®e leer
DevegYetleer megKeo efkebÀJee ogëKeo Demeu³ee®es DeeHeCeeme mecepeles.
mJeleë ner mebJesovee megKeo efkebÀJee ogKeo vemeles. lej ceWot efle®ee DeLe&
keÀmee ueeJelees l³eeÒeceeCes leer DeeHeCeeme peeCeJeles. ®eebieu³ee
DevegYetleeR®eer DeefOekeÀeefOekeÀ DeeMee DeeHeCe keÀjerle jenlees lemes®e
ogëKeo DevegYetleer®eer efYeleer Jeeìles Je leer otj ueesìC³ee®ee DeeHeues ceve
melele Òe³elve keÀjerle jnles. ¿ee oesneW®eener HeefjCeece Debefleceleë ogKe
Jee{efJeC³eele®e neslees. l³eeletve®e DeeHeCe megKe efkebÀJee ogëKee®es JeOe&ve
keÀjerle Demelees. l³eeves megKe efkebÀJee ogëKee®eer DeeJeepeJeer Jee{ nesles.
megKe efkebÀJee ogëKe oesvnerner Deefvel³e Deensle.
SkeÀe ceeietve ogmejs ³esles Je lemes®e peelesner ÒekeÀeMeceeve efoJemeeceeietve
þjeefJekeÀ JesUsveblej keÀeU je$e ³esles®e ne pemee me=äer®ee efve³ece Deens
lemes®e megKe efkebÀJee ogëKee®es Deens. keÀesCeleerner SkeÀ efmLeleer ¿ee
efJeéeele Deveble keÀeU efìkeÀCeejer veener. #eCe Òeefle#eCe yeoue
DeJ³eenleHeCes ®eeuet®e Demelees Je cnCetve®e lej íesìîeeMee jesHeìîee®es
keÀeueeblejeves ceesþîee JeìJe=#eele ©Heeblej Peeuesues DeeHeCeeuee efomeles.
pemes yeerpe DeeHeCe Hesª leMeer®e HeÀUs OeejCe keÀjCeeN³ee Je=#eele Heg{s
l³ee®es ©Heeblej nesCeej. yeerpe og<keÀcee&®es Hesjues lej HeÀUner lemes®e
³esF&ue. Hejceséeje®es efkeÀleerner veecemcejCe kesÀues, Iees<e kesÀuee, peHe kesÀuee
lejerner keÀ[gefvebyee®³ee yeerpeeHeemetve Deeby³ee®eer ceOetj HeÀUs osCeeje F&éej
¿ee peieele veener. lemes®e yeerpe pej Deeby³ee®es ueeJeues lej keÀenerner
peHeleeHe kesÀues veener lejer l³eeme Deeby³eeb®es®e ceOegj HeÀU ³esF&ue ne pees
efvemeiee&®ee efve³ece lees meJee¥vee meejKee®e ueeiet Deens. ns p³eeme mecepeues
l³eeuee F&éej ÒeeHleer Peeueer³e. Dev³eLee lees Flej$e YeìkeÀle jenerue.
DeeHeues Mejerjner ³ee efve³eceeme DeeHeJeeo veener. cnCetve®e lees Oece&
DeeHeu³ee Mejerje®³ee ceeO³eceeletve DeeHeCe efJeHeM³evee meeOevesÜejs
mecepeeJetve Ieslees. pes keÀOeer vee keÀOeer mebHeCeejs Deens l³ee®ee nJ³eeme
OejCes ³eesi³e veener ner ieesä pejer DeeHeCeeme yeew×erkeÀ HeeleUerJej
®eebieu³ee ÒekeÀejs mecepeueer lejer leer Dee®ejCeele DeeCelee ³esle veener
keÀejCe DeeHeues Deblece&ve ns vesnceer Mejerjeme pegìuesues Demeles Je pees
He³e¥le MeejerjerkeÀ Jesoveeb®³ee ceeO³eceeletve Deblece&vee®es HetJe& mebmkeÀeje®es
efJekeÀej cegUemekeÀì keÀe{tve ìekeÀues peele veenerle lees He³e&¥le Kejer Meebleer
Je ®ewve DeeHeCeeme efceUle veener. Jew®eeefjkeÀ HeeleUerJej pejer keÀener keÀeU
ef®ebleve Je ceveve keÀªve DeeHeCe Meebleer ÒeeHle kesÀueer lejer leer HeÀkeÌle
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
41
JejJej®eer yee¿e DeMeer Meebleer®eer DeJemLee Demeles leer efìkeÀeJet Demele
veener. efJeHeM³evee meeOevee MeeefjjerkeÀ JesoveebkeÀ[s leìmLeHeCes HeenC³eeme
efMekeÀJeles Je l³ee DeeOeejs Deblece&veele KeesueJej ©peuesues ueesYe, Üs<e,
¬eÀesOe mebleeHe F. efJekeÀej keÀe³ece®es keÀe{tve ìeketÀve ceve Je Mejerj Meg× Je
efvece&U yeveefJeles. efJeHeM³evesÜejs DeeHeCeeme ns keÀUles keÀer meJe& MejerjYej
HeÀkeÌle keÀbHeves®e kebÀHeves Demeleele Je efJepes®³ee ieleerves les efvecee&Ce nesleele
Je veä ner nesleele Je Hegvne efvecee&Ce nesleele ns ®e¬eÀ DeJ³eenleHeCes
®eeueuesues Demeles. DeeHeu³ee ceveele keÀesCeleener efJekeÀej DeeHeCe
peeieefJeuee keÀer ner kebÀHeves SkeÀoce Jee{leele Je l³eebvee pej DeeHeCe
Òeefleef¬eÀ³ee efoueer lej l³eeb®es JeOe&ve DeveskeÀ Heìerves nesles Je DeeHeu³ee
ogëKee®eer Jee{®e nesles.
DeeHeu³ee mebHegCe& Mejerjele keÀenervee keÀener peerJe
jmee³eefvekeÀ Òeefleef¬eÀ³ee efkebÀJee neue®eeueer melele nesle
Demeleele. DeeHeu³ee ceppeemebmLes®es meJe& MejerjeJej efve³eb$eCe
Demeles. MejerjekeÀ[tve melele mebosMe ceWotkeÀ[s ³esle Demeleele Je
JesUJesieȳee DeJe³eJeebkeÀ[tve Deeuesu³ee mebosMeeb®ee DeLe&
mecepeeJetve IesTve l³eeb®es iejpesÒeceeCes l³eeb®eskeÀ[s DeeJeM³ekeÀ
ieesäer®eer Hetle&lee keÀjCes ns keÀece ner mebmLee keÀjerle Demesle. Hejbleg
¿ee keÀe³ee&le keÀeueeblejeves efyeIee[ efvecee&Ce neslees Je keÀener
Yeeieeb®es YejCe Hees<eCe veerì nesle veener. ¿ee®ee HeefjCeece cnCetve
ceveesMeeefjjerkeÀ J³eeOeer Je Flej J³eeefOeb®es DeeHeCe yeUer He[lees.
efJeHeM³evee meeOevee keÀjleebvee Jee{uesu³ee Jesovee Je
peerJeMeeefjjerkeÀ efJeÐegle uenjer (Bio Electromagnetic
waves) cegUs ¿ee mebosMeJenveele le³eej Peeuesues De[LeUs Je
yeebOe legìt ueeieleele Je ¿ee uenjeR®ee cegkeÌle Je menpe meb®eej
mebHetCe& Mejerjele nesleebvee DeeHeu³eeme DevegYeJe ³eslees ner
mebosMeJenve ³eb$evee HetJe&Jele nesles Je l³eecegUs efvejefvejeȳee
J³eeefOeb®es G®®eeìve nesC³eeme ceole nesles. pegv³ee meJe³eer mees[Ces
meesHes nesles. efJeHeM³evescegUs Mejerj ner Meg× nesles.
Òel³eskeÀ IeìveskeÀ[s leìmLeHeCes HeneCes ns®e DeeHeu³ee megKee®es
iecekeÀ Demeu³ee®es ue#eele ³esles Je efJeHeM³evee meeOevesÜejs ns DeeHeCe
menpe meeO³e keÀª MekeÀlees. Je ¿ee meeþer®e DeeHeCe meoe®eejer,
MeerueJeeve, ¬eÀesOe Je Üs<e jnerle peerJeve peieues Heeefnpes. les ogmeN³eemeeþer
veener lej DeeHeu³eemeeþer®e. keÀejCe DeeHeCe efvemeiee&®es efJeª×
keÀesCeleerner ieesä kesÀueer lej ueies®e efvemeie& efMe#ee keÀjlees lemes®e efvemeie&
efve³eceebvee Oeªve Jeeieues lej lees lJejerle HegjmkeÀejner oslees ner ieesä
meeOekeÀeme ®eebieu³ee jerleerves mecepeles Je lees DeeHeesDeeHe®e lemes Jeeielees.
efvemeie& efve³eceeÒeceeCes JeeieCes ³eeuee®e Oece& Demes cnCeleele. lees
keÀesCel³eener keÀce&keÀeb[ele veener ¿eemeeþer®e Heb®eefMeueeb®es Heeueve keÀªve
ceO³ece ceeiee&ves peerJeve peieCes ns cenlJee®es Deens. HetJeea DeeHeCeeme
vee®eefJeCeeN³ee ceveeme ¿ee meeOevescegUs DeeHeCe DeeHeu³ee cepeea ÒeceeCes
vee®eJet MekeÀlees. DeeHeCe vesnceer®e yeefnceg&Keer Demelees. efJeHeM³evee meeOevee
cnCepes Deblecet&Keer nesTve DeeHeCe®e DeeHeu³ee mee[sleerve nele keÀe³es®es
efvejer#eCe SkeÀeûe ef®eÊeeves Je leìmLe YeeJeeves keÀje³e®es. DeeHeCe®e
DeeHeu³ee Mejerjeuee DeeHeu³ee ceveeves HeneJe³ee®es efJeHeM³evee meeOevee ner
oesve efJeYeeieele efJeYeeieueer iesuesueer Deens. 10 efoJemee®³ee efMeyeerjele
Heefnues leerve efoJeme DeeveeHeeve efMekeÀefJeues peeles Je veblej ®eewL³ee efoJeMeer
Òel³e#e efJeHeM³evee efMekeÀJeueer peeles. DeeveeHeeve cnCepes DeeHeu³ee
Meemees®íJeemee®³ee DeeJeeieceveeJej ue#e keWÀêerle keÀªve cevee®eer
SkeÀeûelee Jee{efJeCes Je les met#ce keÀjCes. l³eeveblej veemeerkeÀe Je
veemeerkesÀpeJeU®³ee Jej®³ee Deesþe®³ee YeeieeJejerue mebJesoveeb®eer peeCeerJe
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
42
keÀªve IesC³ee®eer meJe³e keÀjCes efJeHeM³eveemeeOevesmeeþer DeeHeCe O³eeve
OeejCesmeeþer yemelees lemes DeeHeu³eeuee pecesue leMeer ceeb[er Ieeuetve yemeeJes
ueeieles. [esUs yebo þsJeeJesle Meke̳eleesJej ceeb[er®eer Ie[er cees[t ve³es efkebÀJee
ceeb[er nueJet ve³es. l³eecegUs Mejerjele Jesovee keÀener SkeÀ þjeefJekeÀ
#eCeeHe³e¥le Jee{le peeleele Je l³ee JesoveebkeÀ[s leìmLelesves mecelee
YeeJeeves yeIeC³ee®ee DeY³eeme cnCepes efJeHeM³evee. ¿ee JesoveeÜejs DeeHeCe
DeeHeu³ee ceveeleerue efJekeÀej keÀe{tve ìeketÀ MekeÀlees. [eske̳ee®³ee
ìeUtHeemetve megªJeele keÀªve Mejerje®³ee meJe& DeJe³eJeeb®es Je mebHegCe&
Mejerje®es Jeªve Keeueer Je Keeuetve Jej Demes efvejer#eCe Meeble, efmLej
ceveeves Je SkeÀeûe ef®eÊeeves keÀjCes Je ns efvejer#eCe keÀjerle Demeleebvee
nesCeeN³ee Jesovee - meJesWoveekeÀ[s leìmLesles®³ee YeeJeeves HeneCes. megKeo
efkeÀbJee ogëKeo Jesovee mebHetCe& MejerjYej efvecee&Ce nesle Je veä nesle
Demeu³ee®eer DevegYetleer DeeHeCeeme ³esF&ue. mebJesovee keÀMeer ner Demeueer
lejer leer Deefvel³e®e Demeles ns DeeHeCeeme ®eebieues keÀUtve ³esles.
keÀesCel³eener ÒekeÀej®eer mebJesovee efìketÀve jnele veener. megªJeeleerme ¿ee
mebJesovee HeÀej keÀþerCe Je mLetue Yeemeleele Je DeefOekeÀ keÀeU efìkeÀleele
Hejbleg keÀeueeblejeves l³ee efþmetU Je met#ce nesleele Je HeÀej®e peueo ieleerves
GlHeVe nesleele Je veä nesleele. l³eeb®³ee Deefvel³e mJeYeeJee®eer
DeeHeCeeme ®eebieueer®e keÀuHevee ³esles. ¿ee Jesoveebvee pej DeeHeCe ®eebieues
mecepetve l³eemeeþer DeefOekeÀ nJes DeeefOekeÀ nJes Demes efkebÀJee JeeF&ì
mecepetve l³eebvee otj ueesìC³ee®ee pej Òe³elve kesÀuee lej DeeHeu³ee
og:Keele DeeHeCe Yej®e ìekeÀerle Demeu³ee®es DeeHeu³ee ue#eele ³esles.
cnCetve®e l³eeb®eskeÀ[s leìmLelesves HeneCes Je l³eeb®³ee Deefvel³e
mJeYeeJee®eer DevegYetleer IesCes l³eeletve®e ogëKe cegkeÌleer®ee ceeie& efomelees. peer
ieesä Deefvel³e Deens. veéej Deens. #eCeYebietj Deens efle®ee O³eeme Oeªve
peerJeve ogëKeer keÀªve IesCes ³eesi³e veener ner ieesä DeeHeCeeme
mJeevegYeJeeletve keÀUles. lemes®e JesoveebkeÀ[s leìmLe YeeJeeves Heeefnu³eeves
pegves mebmkeÀej Hegmeues peeleele Je l³eeb®es DeesPes Gleju³eeves ceve Meeble Je
efvece&U nesles. YetlekeÀeUele efkebÀJee YeefJe<³ekeÀeUele jceC³eeSsJepeer ceve
Deelee Jele&ceeveele jene³euee efMekeÀles. l³eecegUs®e keÀeceeJejerue SkeÀeûelee
Je keÀecee®ee GjkeÀ Jee{lees ns HeÀe³eos meJe&meeOeejCe meeOekeÀeme
leelkeÀeU efometve ³esleele. ceuee mJeleëuee ¿ee®ee ®eebieuee HeÀe³eoe nesle
Demeu³ee®ee DevegYeJe Deens. cevee®eer Meebleer, SkeÀeûelee Je ÒemeVelee
Jee{ueer. keÀeceele ue#e Jee{ues lemes®e MeeefjjerkeÀ ¢<ìîeener DeveskeÀ
HeÀe³eos efometve Deeues.
ner DevegYetleer yeewef×keÀ HeeleUerJej ³esT®e MekeÀle veener cnCetve®e
efJeHeM³evesJej ®e®ee& keÀjC³eeHes#ee SkeÀoe one efoJemeer³e efMeyeerjele
peeTve Òel³e#e efle®ee mJeleë DevegYeJe I³ee Je megKe Meebleer®es Oeveer Jne.
DeeHeCe DeeHeues Je l³ee®eyejesyej Flejeb®esner keÀu³eeCe keÀª³ee ner®e
cebieue keÀecevee.
YeJeleg meyye cebieueced
Jner.Jner. iegþs
efoJeeUer®³ee neefo&keÀ MegYes®íe !
efoJeeUer cnCepes mebmke=Àefle®eer peesHeemevee
efoJeeUer cnCepes ue#ceer®eer GHeemevee
efoJeeUer cnCepes mvesne®ee HeÀjeU
efoJeeUer cnCepes HeefJe$e veel³ee®eer DeejeOevee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
43
megboj les O³eeve
meew. jsKee veeJexkeÀj
mebleke=ÀHee Peeueer ~ Fceejle HeÀUe Deeueer ~
%eeveosJes jef®euee Hee³ee ~ GYeeefjues osJeeue³ee ~
veecee le³ee®ee efkebÀkeÀj ~ lesCes kesÀuee ne efJemleej ~
peveeo&veer SkeÀveeLe ~ mlebYe efouee YeeieJele ~
legkeÀe Peeueemes keÀUme ~ Yepeve keÀje meeJekeÀeµe ~~
meble yeefnCeeyeeF&ves Fceejleer®³ee ªHekeÀeletve meebefieleuesuee ne
JeejkeÀjer mebÒeoe³ee®ee ®e{lee DeeuesKe Deens. efkebÀyengvee ne cejeþer
Jee*ce³ee®ee, cejeþer mebmke=Àleer®ee Fefleneme®e cnCee³euee nJee. ne
Fefleneme Ie[JeCeejer meble ceb[Uer ueeskeÀesllej, DeueewkeÀerkeÀ DeMeer
nesleer. meble %eeveosJeebveer YeeqkeÌleHebLee®ee HegjmkeÀej kesÀuee. meble
veeceosJeebveer efvel³e keÀe³e&jle jentve YeeqkeÌleceeiee&®ee Òe®eej, Òemeej
kesÀuee. DeeefCe efveJe=lleerveeLe, meesHeeveosJe, cegkeÌleeF&, ®eebieosJe, Hejmee
YeeieJele, meeJeleeceeUer, vejnjer meesveej, mesvee vneJeer, ieesje kebgÀYeej,
®eesKee cenej, SkeÀveeLe ³ee meJe& peeleer HebLee®³ee ceneve mebleeveer
SkeÀªHe nesTve YeeieJele Oecee&®eer mesJee DeeHeu³ee meeefnl³eeletve,DeYebie
DeesJ³eebceOetve melele keÀjC³ee®ee Òe³elve kesÀuee. cee$e meble legkeÀejeceebveer
³ee YeeqkeÌleHejbHejs®ee ieeþuesuee keÀUme cnCepes®e meJe&meeceev³e
ceeCemeeveb mebmeejeleerue De[erDe[®eCeeRvee leeW[ osle, ìkeÌkesÀìesCeHes
Keele mJele:®ee kesÀuesuee G×ej cnCee³euee nJee.
³ee meieUîee mebleeveer DeeHeu³ee DeYebieJeeCeerletve DeefKeue
ceeveJepeeleer®eb SkeÀ®e kegÀìgbye Deens ns Hegvne Hegvne ÒeefleHeeove keÀsueb.
l³ee®e ÒeceeCes peUer mLeUer keÀe<ìer Hee<eeCeer meJe&$e SkeÀ®e HejcesMJej
mJeªHe meeceeJetve jeefnueb Deens. ne HejcesMJej Òel³eskeÀ ceeCemeele Deens,
Demeb meebietve Deelcee-Hejceelcee ³eeb®eer SkeÀªHelee, DeJowle HeìJetve
efoueb Deens. Je<ee&vegJe<ex cejeþer ceveeuee ÒeYeeefJele keÀjCeejs ns meblee®es
DeYebie KeN³ee DeLee&ves MeeMJele þjues Deensle.
ÞeerefJeÇue ns yengpeveeb®eb owJele. ³ee efJeÇuee®eb meiegCe meekeÀej
ªHe [esUîeemeceesj þsJetve efJeÇue GHeemevee, veecemcejCe, Heb{jHetj
Jeejer ³eeÜejs peerJeve meeLe&keÀles®ee ceeie& mebleebveer oeKeJetve efouee.
l³eemeeþer keÀerle&ve, DeYebie, DeesJ³ee, ieewUCe, Yeeª[ ³eemeejK³ee
ceeO³eceeletve YeeqkeÌle®ee ceUe HegÀueJeuee.DebOeÞe×e Je Oeeefce&keÀ
#es$eeleu³ee DeJe[byeje®ee l³eeie ueeskeÀebvee keÀje³euee mebefieleuee. cegK³e
cnCepes Heb{jHegj®³ee meeJeUîee efJeÇuee®³ee, l³ee megboj O³eevee®³ee
Òesceele ns meieUs meble He[ues. meble %eeveosJeebveer j®euesuee
ªHe Heenlee uees®eveer megKe Peeues nes meepeCeer ~
leesne efJeÇue yejJee ~ leesne ceeOeJe yejJee ~
³eemeejKes DeveskeÀ DeYebie ³ee YeeqkeÌle Òescee®eer mee#e osleele.
Deeveboe®³ee leeìer Dece=lee®eer Jeeìer Demeb cnCeCeeN³ee %eevesMJejebveer
DeJeIee®eer mebmeej megKee®ee keÀjerve
Deevebos Yejerve eflevner ueeskeÀs
peeF&ve ies cee³es le³ee Heb{jHegje
Yesìsve ceensje DeeHegefue³ee
DeMeer DeeHeueer F®íe J³ekeÌle kesÀueer Deens. leer kesÀJeU l³ee
Heb{jer®³ee meeJeUîee Hejye´cne®eer Yesì OesC³eemeeþer. meble %eeveosJeeb®³ee
900 DeYebiee®³ee ieeLesceO³es meblebe®es cenelc³e, Heb{jer®eer cenleer,
efJeÇue GHeemevee, keÀªCee %eeve DeMee JesieJesieU³ee efJe<e³eebJej®eer
ªHekebÀ,DeYebie DeeefCe ieewUCeeR®ee meceeJesMe Deens. 737 les 763 ns
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
44
27 DeYebie nefjHeeþ®es DeYebie cnCetve DeesUKeues peeleele. nefjHeeþ ne
JeejkeÀN³eeb®³ee efvel³e GHeemeves®ee Yeeie ceeveuee peelees DeeefCe ³eemeeþer®e
%eeveosJeeb®³ee nefjHeeþeme JeejkeÀjer
mebÒeoe³eele efJeMes<e cenlJe Deens.
osJeeef®e³es Üejer GYee #eCeYejer
lesCes cegeqkeÌle®eejer meeefOe³esu³ee
nefj cegKes cnCee, nefj cegKes cnCee
HegC³ee®eer ieCevee keÀesCe keÀjer
³ee DeYebieeves nefjHeeþe®eer megªJeele Peeueer Deens.³ee 27
DeYebieeceO³es nefjYeeqkeÌle®eer Þes<þlee meebefieleueer Deens. nefj®eb veecemcejCe
‘jeceke=À<Cenefj’ ³ee ceb$eeletve keÀjeJeb. Deveble pevcee®eer HegC³e ÒeeHleer
l³eeletve nesles. mebpeerJeveer ceb$e Demeuesueb ns veecemcejCe ceeCemee®eb peerJeve
megKemece=×erkeÀ[s vesles Demebner %eeveosJeebveer ³ee DeYebieeletve meg®eJeueb
Deens. megbojlee,Hejye´cnlespe,veerueJeCe&,veerpeye´cn,%eeveefJe%eeve njer,
yeeHejKegceeosJeerJeª, jeceke=À<CeyejJee, ceovecetleera ³ee meejK³ee
efJeMes<eCeeletve %eevesMJej ceeTueeRveer HejcesMJeje®eb oMe&ve Ie[efJeueb.
ªCegPegCet - ªCegPegCet js Ye´ceje
meeb[erleg DeJeiegCet js Ye´ceje
³eemeejK³ee DeYebieeletve efvemeiee&le menpe Dee{UCeeN³ee Yegbi³ee®eb
GoenjCe IesTve l³eebveer ceeCemeeuee GHeosMe kesÀuee ns ceeCemee, leguee
legPeer Òeieleer, Gvveleer keÀje³e®eer
Demesue lej keÀesCel³eener ÒeueesYeveele, DeekeÀ<e&Ceele let iegbletve jent
vekeÀesme ? peCet Leebyeuee lees mebHeuee ns®e l³eebvee meg®eJee³e®eb nesleb.
Hewue leesies keÀeT keÀeskeÀleens MeketÀve ies cee³es meebieleens
efkebÀJee OevegJeepes IegCeIegCee Jeeje Jeens ªCePegCee
YeJeleejkegÀ ne keÀevne cepe Jesieer YesìJee Jees...
DeMee DeYebieeletve %eeveosJeebveer
YekeÌ l eeuee YeieJeb l e Yes ì er ® eer
ueeieuesueer leerJe´ Dees{ ³eesi³e
ªHekeÀeletve ÒeoefMe&le kesÀueer Deens.
%eeveosJe DeYebieeletve meebieleensle js
keÀeT leguee oner Yeelee®eer Gb[er
osF&ve, legPes Hee³e meesv³eeveb ce{Jeerve.
HeCe ceePee Heb{jerje³ee Deelee ueJekeÀj
³esT os.
‘ Oeveg Jeepes IegCeIegCee’ ceO³es ®ebovee®eer ®eesUer Meerleue Jeeìle veener.
ieeCeb ceve efjPeJele veener. FlekebÀ®e keÀe³e meceesj DeejMeele yeIee³euee
peeJeb lej efleLeb meg×e efJeþtje³ee®eb Òeefleefyebye efomele³eb lej Demeb ns megboj
JeCe&ve YekeÌle YeieJeble cnCepes peCet keÀener efÒe³ekeÀj DeeefCe Òes³emeer meble
%eevesMJejebveer efJeÇueeJej®eer DeeHeueer Òeerleer DeMeer nUgJeej SkeÀefve<þ
DeeefCe lejue, YeeJeefJeYeesj nesTve J³ekeÌle kesÀueer Deens. %eevesMJejeb®³ee
DeYebie j®evesleerue efJeÇue YekeÌleer þe³eer þe³eer DevegYeJeC³eeleerue Deevebo
keÀener JesieUe®e. efJeÇuee®³ee ªHeeves, ÒeefleYesves, DeefmlelJeeves YeejeJetve les
SkeÀe DeYebieele cnCeleele,
Heeb[gjbie keÀebleer efoJ³e lespe PeUkeÀleer
jlvekeÀerU HeÀekeÀleer ÒeYee ~
DeieCeerle ueeJeC³e lespe: HegbpeeUues
ve JeCe&Jes lesLeer®eer MeesYee
keÀeve[eJeg efJeÇueg keÀvee&ìkegÀ~
lesCes cepe ueeefJe³euee JesOeg ~
Meyoebvee ªHe, jme, iebOe, veeo, mHeMe& Demeu³ee®ee GuuesKe
keÀjeJee lees HeÀkeÌle %eevesMJejeveeWr®e. l³eeb®es DeYebieeleerue®e veJns lej,
%eevesMJejer, Dece=leevegYeJe, ®eebieosJeHeeme<þer ³ee meJe& meeefnl³e ûebLeeleerue
Meyo meceLe& lej Deensle®e. Hejbleg l³eebvee ceOegjleener ueeYeueer Deens.
l³eeb®³ee MeyoebceO³es mece¢<ìer Deens, J³eeHekeÀHeCee Deens, DeeefCe
Deeuneoner Deens. meble %eeveosJeebvee mecekeÀeueerve Demeuesues meble veeceosJe
³eebveer lej YeieJele Oecee&®eer HeleekeÀe ceneje<ì^eyeensj ÜejkeÀe, ceejJee[,
efyekeÀevesj, ceLegje, nefjÜej Hebpeeye He³e¥le HeÀ[keÀJeueer, Heb{jHegjeleerue
efJeÇuee®³ee Heefjmejele efmeefcele Peeuesu³ee YekeÌleerkeWÀêeuee l³eecegUs
J³eeHekeÀ #es$e efceUeueb. Kejblej veeceosJeeb®³ee veeceeceO³es®e ‘veece ne®eer
osJe’ Deens. veeceosJeeb®es iegª meble efJemeesyee Kes®ej ³eeb®³ee meeefveO³eele
veeceosJeebvee efoJ³e ¢<ìer ueeYeueer Demeb cnCeleele. efJemeesyeebveer keÀsuesuee
veece DeeefCe ªHe oesvner veener pe³ee
lees®eer osJe Heener js efceL³ee
peU, mLeU, keÀe<ì, Hee<eeCe, efHeb[, ye´cneb[, DeCet jsCet meJe&mJeer DeeHeCe
mee#e Demes ne GHeosMe meble veeceosJeebvee Heìuee DeeefCe HetJeea Demeuesueer
l³eeb®eer DeebOeUer YeeqkeÌle mebHetCe&HeCes [esUme Peeueer Demeb meebieleele. meJe&
ÒeeCeer cee$ee®³ee efþkeÀeCeer YeieJeodYeeJe ceeveCeb ne pees YeeqkeÌle³eesie lees®e
YeeieJele Oece&.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
45
pes pes Yesìs Yetle ~ les les ceeefvepes YeieJeble ~
ne YeeqkeÌle³eesie efveefM®ele peeCe ceePee ~
meble %eevesMJejebveer SkeÀe DeesJeerle pes cetU lelJe meebefieleueb les meble
veeceosJeebveer kesÀJeU mJeerkeÀejueb Demeb®e veener lej DeeHeu³ee
meeefnl³eeletve les meJe&meeceev³e ueeskeÀebHe³e¥le Heesnes®eJeueb. mebmeeje®eer
#eCeYebiegjlee meebieleevee,peUer yeg[yeg[s osKeuee osKeuee ~
#eCe ve peielee efomesveeleer~
lewmee ne mebmeej Henelee Henelee~
DeblekeÀeUer nelee keÀe³e veener ~
veecee cnCes lesLes keÀener vemes yejs
#eCee®es ns meJe& Kejs Deens ~~
ceie DeMee ³ee mebmeejele ceeCemee®eb keÀle&J³e keÀesCeleb ? veeceosJe
meebieleele,
mebmeejer DemeeJes, Demeesveer vemeeJes ~
keÀerle&ve keÀjeJes JesUesJesUer~veecee cnCes,
efJeþes YekeÌleeef®eS Üejer ~ IesTefve³ee keÀjer megoMe&ve ~~
mebmeeje®ee GHeYeesie peªj I³eeJee. Hejbleg efvel³e peeie=le jneJeb.
DeveemekeÌle DemeeJeb. JesUesJesUer F&MJej YekeÌleer keÀjeJeer. DeMee ³ee
YekeÌlee®³ee j#eCeemeeþer mee#eeled efJeÇue megoMe&ve ®e¬eÀ IesTve oejele
GYee Demelees. veeceosJeeb®³ee lelJe%eevee®ee ieeYee cnCepes veecemcejCe
nes³e. veecee®eb
cenelc³e veeceosJeebveer efpeleke̳ee ÒekeÀejs iee³eues Deens eflelekesÀ
keÀesCel³eener mebleeves iee³eues vemesue. nefjveecee®eer cenleer ³ee efJe<e³eeJej
l³eeb®es megceejs oesveMes DeYebie Deensle.
veece les®eer ªHe, ªHe les®eer veece,
veeceªHe efYevve veener meeOeve
efkebÀJee %eeve, O³eeve,
peHe, leHe, meeOevee keÀesCee
l³ee®e ÒeceeCes veecee®ee
ceefncee ‘pesCes®eer Hew ye´cne’
DeMee ³ee meieUîee
DeYebieeletve HejcesMJeje®³ee
veecemcejCeele ÒeHeb®eeleerue
De[erDe[®eCeer, mebkeÀìb,
og:Ke veeefnmeb keÀjC³eele
meeceL³e& Deens ns®e efJeMeo keÀsueb Deens. %eevesMJejebveer %eeveYeefkeÌle DeeefCe
veeceosJeeb®eer veeceYeeqkeÌle ³ee®³ee HejmHej SkeÀªHelesves cejeþer
keÀeJ³emejerlee HeeJeve Peeueer Deens. JeemleefJekeÀ Heenlee %eeve DeeefCe veece
ns SkeÀ$e Peeues cnCepes efleLes ogpeeYeeJe jenle veener DeeefCe cnCetve®e,
veece³ee®es Yesìer %eeveosJe Deeues ~
ueesìebieCe Ieeleues veece³eeves
DeeefCe lees let Deecne mevcegKe GYee kesÀuee
®ejCeemeer ueeieuee %eeveosJe ~~
DeMeer ³ee oesIeeb®eer HejmHej Deeoje®eer YeeJevee nesleer. keÀesCel³eener
ÒekeÀej®ee DenbkeÀej, ÜwleYeeJe, DemeceeOeeve ceveele ve þsJelee F&MJejeuee
Devev³eYeeJeeveb MejCe peeCeb ner veeceosJeeb®³ee keÀefJelJeeceeieerue ÒecegKe
ÒesjCee Deens. ³eemeeþer®ee
yeesuet Ssmes yeesue pesCes yeesues efJeÇue [esues~~
Demeb menpeHeCes les efuentve peeleele. veeceosJee®eb keÀefJelJe ns
efJeÇuee®³ee efveefcelleeves l³eebveer Heb{jer®eb DeeefCe mebleeb®eb efleleke̳ee®e
YeeefJekeÀlesve DeYebieeªve JeCe&ve kesÀueb Deens. efJeÇue DeeJe[er ÒesceYeeJes
cnCeleevee®e DeeOeer jef®eueer Heb{jer ~ ceie JewkegbÀþ veiejer ns les DeefYeceeveeves
meebieleele.
Dece=leentveer iees[ veece legPes osJee ieeleebvee ,
Oev³e Oev³e lees mebmeejer ~ pesCes osKeueer Heb{jer ~
Demee Heb{jer®ee ceefncee HeìJetve osleele. osn peeJees DeLeJee jenes
ceePes leerLe& Heb{jer, let ceePeer ceeTueer, veece ieeT veece IesT, DeMee
efkeÀleerlejer DeYebieeletve veeceosJee®ee efJeÇueeefJe<e³eer®ee Þe×eYeeJe J³ekeÌle
Peeuee Deens. peveeyeeF&ves veeceosJeebvee ueneveHeCeer meebYeeUueb Demeueb
lejer efle®³ee efþkeÀeCeer peer efJeÇue ÒesceecegUs®e YekeÌleer oeìtve Deeueer leer
keÀsJeU veeceosJeeb®³ee DeHeefjceerle DeMee efJeÇue ÒesceecegUs®e.meble
peveeyeeF&®es veecemebkeÀerle&veeyejesyej®e meblemlegleer, %eevesMJejmlegleer,
veeceosJe®eefj$e DeMee DeveskeÀ efJe<e³eebJej®es DeYebie Deepe IejesIejer
DeeJe[erves iee³eues peeleele. efJeþt ceePee ueskegÀjJeeUe. mebies ieesHeeUeb®ee
cesUe, ³esieb ³esieb efJeþeyeeF&, mebleYeej Heb{jerle ~ keÀerle&vee®ee iepej nesleb,
®euee nes Heb{jer peeT~ DeMee efkeÀl³eskeÀ DeYebieeletve efJeÇueeJej®eer
YekeÌleer, JesUesJesUer efJeþtje³ee keÀjerle Demeuesueer ceole, l³ee®eb Òesce,
Heb{jHetj®eer Jeejer, JeejkeÀjer ³ee meieUîeeb®eb jmeeU, ue[erJeeU JeCe&ve
peveeyeeF&veb kesÀueb Deens. meble peveeyeeF&, cegkeÌleeF&, legkeÀejeceeb®eer efMe<³ee
yeefnCeeyeeF& DeeefCe jeceoemeeb®eer efMe<³ee efJeCeeyeeF& DeMee DeveskeÀ meble
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
46
keÀJeef³e$eeR®³ee DeYebiej®eveeveer Deelce peeCeerJe peeieJeueer DeeefCe
meceepeeHe³e¥le Heesnes®eJeueer. cegbieer G[eueer DeekeÀeMeer ³ee DeYebieele
cegkeÌleeyeeF& DeeHeueer Þes<þ DeO³eeeflcekeÀ DevegYetefle DeeefJe<keÀ=le keÀjleevee
efomeues DeeefCe Jee®ekeÀebvee DeuewefkeÀkeÀ DevegYeJee®³ee Òeebleele IesTve
peeles. FLes DevegYeJe DeeefCe DeeefJe<keÀej ³eeceOeuee De[mej ieUtve
He[lees, oesvner SkeÀªHe nesleele. cegkeÌleeyeeF&ves efueefnuesueb ns meieUb
efleuee Þes<þ keÀJeeR®³ee HebkeÌleerle vesTve yemeJeCeejb Deens.³ee®e
keÀeueKeb[ele JeejkeÀjer HebLee®eb SkeÀ JewefMe<þîe cnCepes ³ee m$eer³eeb®³ee
meeefnl³e ÒeefleYesuee kegÀCeerner njkeÀle ve Ieslee m$eer-Hegª<e meceevelesuee
neskeÀej®eb efouee Deens DeeefCe cnCetve®e l³ee keÀeUe®³ee meceepeele
DeefYeÒesle Demeuesu³ee ª{ m$eer Òeeflecee veekeÀeªve meble m$eer³eebveer cegkeÌle
m$eer®eer veJeer ÒeefleYee GYeer kesÀueer DeeefCe leer peveceevemeele efyebyeJeueer. ³ee
meble m$eer³eebveer Flej Hegª<e mebleeb®eer keÀle&yeieejer,keÀe³e& meg×e DeeHeu³ee
meeefnl³eeletve keÀewlegkeÀeveb meebefieleueb. peveeyeeF&ves %eevee®ee meeiej,
’meKee ceePee %eevesMJej“ cnCetve %eeveosJeebefJe<e³eer®ee DeeHeuee
DeefYeceeve ÒekeÀì kesÀuee. peveeo&ve SkeÀveeLeebveer Keebye efouee YeeieJele~
³ee DeYebie ®ejCeeletve yeefnCeeyeeF&ves meble SkeÀveeLeeb®³ee keÀe³ee&®eb cenlJe
ue#eele DeeCetve efoueb.
meble SkeÀveeLeebveer JeejkeÀjer mebÒeoe³ee®³ee G×ejemeeþer DeYebie,
Yeeª[s, ieewUCeer DeMee DeveskeÀ j®evee kesÀu³ee. l³eele l³eeb®³ee
JesieUsHeCee®ee DeeefJe<keÀej Ie[leebvee efomelees. SkeÀveeLe DeefleMe³e
yeg×erceeve nesles. YeeieJeleeJej efueefnuesuee l³eeb®ee efìkeÀeûebLe ‘SkeÀveeLeer
YeeieJele’ cnCetve meJe&Heefjef®ele Deens. peJeU peJeU ®eej npeej DeYebie
j®evee veeLeeb®³ee veeJeeJej Deensle. efJeÇuee®eer YekeÌleer, mebleeb®ee
menJeeme ³eeletve peerJevee®ee Deevebo DevegYeJeeJee ns®e SkeÀveeLeebveer
DeeJepet&ve meebefieleueb. meblee®³ee ³ee ceeefuekesÀceO³es ,keÀe³e keÀefjMeer keÀeMeer
iebiee ~ efYelejer ®eebiee veener lees efkebÀJee Jesoeb®ee lees DeLe& Deecnemeer®e
þeJee~ ³esjebveer JeneJee Yeej ceeLee ns þeceHeCeeves meebieCeejs meble legkeÀejece
³ee YekeÌleerHebLee®es, YeeieJeleOecee&®es keÀUme cnCetve KejesKej®e MeesYetve
efomeleele. Meg× yeerpeeHeesìer~ HeÀUs jmeeU ieesceìer cnCeleebvee, ceveeJej
®eebieues mebmkeÀej DeefleMe³e DeeJeM³ekeÀ Demeu³ee®eb les meebieleele.
Yesìerueeieer peerJee ueeieueermes Deeme, keÀv³ee meemegjemeer pee³es,
efJeÇue ìeU efJeÇue efob[er, JeCe cesUJelee peUs, Deeveboe®es [esner Deevebo
lejbie DeMee efkeÀleerlejer DeYebieeletve legkeÀejeceebveer DeeHeueb mebHetCe& peerJeve
efJeÇuece³e Peeu³ee®es J³ekeÌle kesÀues Deens.
legpe cepe veener Yeso, ef®elle Meg× lejer, Me$eg efce$e nesleer
pees[esefve³ee Oeve Gllece J³eJenejs Goeme efJe®eejs Jes®e keÀjer~ Demes ns
DeYebie Yebie ve HeeJeCeeN³ee MeeMJele efJe®eejebcegUs ceeCemee®³ee peerJeveeuee
Debleceg&Ke keÀªve mees[Ceejs Deensle DeeefCe l³eecegUs®e ueeskeÀ #eesYee®³ee
Fbêe³eCeerle yeg[Jetvemeg×e meJe&meeceev³eeb®³ee DeesþeJej Deepener Deensle.
keÀeU ÒeJeenele KeN³ee DeLee&veb lejbieues lejues Deensle. Oece&, peele, HebLe
³ee meieUîee efYebleer lees[tve ìeketÀve JeejkeÀjer mebÒeoe³eeleues ns mJeleb$e
yeeC³ee®es megOeejkeÀ meble YeeqkeÌlejmeeceO³es Deieoer SkeÀªHe nesTve iesues.
l³eebveer efueefnuesueer DeYebieJeeCeer Dece=leJeeCeer nesTve MeskeÀ[es
Je<ee&veblejner ef®ejbleve þjueer Deens. meJe&meeceev³e ceeCemee®³ee jespe®³ee
J³eJenejele ³ee DeueewefkeÀkeÀ efJeYetleeR®³ee efkeÀleerlejer Je®eveeb®ee DebleYee&Je
Peeuee Deens. meblee®eb ns osCeb l³ee®eer efvel³e DeeþJeCe keÀjCes cnCepes
Deevebo lejbieevee DevegYeJeCeb ns Deieoer Kejb Deens. letlee&me SJe{b®e
meebieles, %eevesMJejebveer Fef®íuesu³ee efJeMJee®eer ceeP³ee Iejeleerue
Òel³eskeÀeuee pees pes Jeebefíue lees les efceUCîee®es meeceL³e& ³ee
DeYebieJeeCeerceO³es Deens SJe{b cee$e efveefM®ele DeeefCe ns®e meeceL³e&
mJele:ceO³es DeeefCe meceesj®³ee J³eeqkeÌleceO³es megboj les O³eeve
DeesUKeC³eemeeþer ceeCemeeuee GHe³eesieer He[Ceejb Deens.
meew. jsKee veeJexkeÀj
36 peUefkeÀjCe, 9 Jee cepeuee,
keÀHeÀHejs[, cegbyeF& 400005
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
47
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
oemeyeesOe meebies,
®eeleg³e& ue#eCe
ieewjer keÀguekeÀCeera
meeiejeÒeceeCes, DeLeebie Demeuesu³ee oemeyeesOeeletve HeÀkeÌle SkeÀ DeesWpeU FLes DeeHeCe Ye©ve IesCeej Deenesle
®eeleg³e&ue#eCe ³ee efJe<e³ee®³ee ceeO³eceeletve! (®eeleg³e& ue#eCe-oMekeÀ ®eewoeJee, meceeme meneJee) ®eeleg³e&ue#eCe ³ee
meceemeeceO³es meceepee®³ee GodyeesOeveeLe& meceLee&¥veer efJeMeo kesÀuesu³ee DeveskeÀ iees<ìer efvekeÀesHe DeeefCe meg¢{ efJe®eejDee®eejeb®eer YekeÌkeÀce Hee³eeYejCeer keÀjCeeN³ee Deensle.
ÒeeCeercee$eeb®³ee meJe& DeeMee DeekeÀeb#ee HetCe& keÀjC³ee®es meeceL³e&
Demeuesuee ‘oemeyeesOe ûebLe’ cnCepes meJe& ueeskeÀebvee efoJ³e peerJevee®ee
DeeoMe& oeKeJeCeejer MeeµJele efoHeerkeÀe Deens, SkeÀ Deveceesue SsJepe ³ee
ûebLee®³ee ©Heeves meceLee&bveer meceepee®³ee neleer meesHeefJeuee Demeb
efveefJe&JeeoHeCes cnCelee ³esF&ue. Deepe®³ee efJe%eeve ³egieelener ‘oemeyeesOe’
keÀeueyeenîe ve þjCeb ns meceLe& jeceoemeeb®³ee ê<ìsHeCee®eb ue#eCe Deens.
DeO³eelce keÀesCel³ee meeOeveebveer Òel³e#e peerJeveele DeeCelee ³esF&ue
³eemebyebOeer®eer meceûe Dee®eejmebefnlee ceeb[CeeN³ee ³ee ûebLeeuee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
48
‘DeO³eelcee®ee ces©ceCeer’ cnCetve DeesUKeueb peeleb.
peerJeveeleerue vewjeM³e otj mee©ve ®ewlev³e GlHevve keÀjCeejer
oemeyeesOee®eer efMekeÀJeCe Deepe ³ee Ie[eruee DeeHeu³eemeeþer vekeÌkeÀer®e
efveleeble iejpes®eer Deens. ÒeHeb®e DeeefCe HejceeLe& ³ee oesnesWceO³es mecevJe³e
meeOeC³ee®eer Goelle keÀeceefiejer ³ee ûebLeeves yepeeJetve peveceveele SkeÀ
JesieUb mLeeve efvecee&Ce kesÀueb. meeiejeÒeceeCes, DeLeebie Demeuesu³ee
oemeyeesOeeletve HeÀkeÌle SkeÀ DeesWpeU FLes DeeHeCe Ye©ve IesCeej Deenesle
‘®eeleg³e& ue#eCe’ ³ee efJe<e³ee®³ee ceeO³eceeletve! (®eeleg³e& ue#eCe - oMekeÀ
®eewoeJee, meceeme meneJee)‘®eeleg³e&ue#eCe’ ³ee meceemeeceO³es
meceepee®³ee GodyeesOeveeLe& meceLee&¥veer efJeMeo kesÀuesu³ee DeveskeÀ iees<ìer
efvekeÀesHe DeeefCe meg¢{ efJe®eej-Dee®eejeb®eer YekeÌkeÀce Hee³eeYejCeer
keÀjCeeN³ee Deensle. DeeHeCe ceeCetme cnCetve p³ee peieele Dee³eg<³e J³eleerle
keÀjerle Demelees. les peie efceL³ee Deens, #eCeYebiegj Deens ns ceev³e
keÀ©vener l³ee®e peieele peieC³eeJee®etve ogmeje He³ee&³e DeeHeu³eekeÀ[s
vemelees. cnCetve®e mJeÒe³elveeves efvejefvejeUîee iegCeeb®ee efJekeÀeme keÀjle
DeeHeues J³eeqkeÌlecelJe ÒeYeeJeµeeueer yeveJetve ke=ÀleeLe& peerJeve Òel³eskeÀeves
peieeJes ³eeJej meceLee&¥veer efJeMes<e Yej efouee Deens. Òel³eskeÀ ceeCemeeves
mJeleëceO³es DeeJeM³ekeÀ lees yeoue Ie[Jetve DeeCee³euee nJee DeeefCe
l³eeveblej FlejebceO³esner yeoue Ie[Jetve DeeCeC³ee®eb Je´le l³eeves
eqmJekeÀejeJeb. DeMee ÒekeÀej®³ee HeefjJele&veeletve mJeleëceO³es DeeefCe
peieeceO³es keÀesCel³ee ÒekeÀej®eer megOeejCee keÀjlee ³esCes Meke̳e nesles ³ee®es
meKeesue efJeJes®eve ‘®eeleg³e&ue#eCe’ ³ee meceemeeÜejs jeceoemeebveer kesÀues
Deens. les mepeielesves efìHetve IesTve l³eevegmeej Debceue yepeeJeCeer keÀjCes
ns DeeHeues veweflekeÀ keÀle&J³e þjles, Deieoer Deepe ner!
©He ueeJeC³e DeY³eeefmelee ve ³es~ menpeiegCeeme ve ®eues Ghee³es
keÀebnerlejer OejeJeer mees³es ~ DeieeblegkeÀ iegCee®eer ~~
©He DeeefCe ueeJeC³e ns iegCe DeY³eemeeves meeO³e nesle veenerle. les
pevcepeele Demeu³eeves lemes DeeHeu³eeuee mJeerkeÀejeJes ueeieleele. efleLes
Fueepe vemelees. cnCetve DeY³eemeeves meeO³e nesCeeN³ee DeieefCekeÀ iegCee®eer
keÀeme DeeHeCe OejeJeer. pevceoel³eebkeÀ[tve iegCemeg$eevegmeej ueeYeuesu³ee
yeenîe jbie©Hee®ee efJe®eej keÀjle ve yemelee DeeHeues Deblejbie mebHevve
keÀ©ve peieele ceevee®es mLeeve efceUJeCes ns Kejs ®eeleg³ee&®es ue#eCe
Deens.DeebOeUsHeCe, cegkesÀHeCe, yeefnjsHeCe DeMee ÒekeÀej®³ee v³egvelJeeJej
ceele keÀ©ve ®eebieues iegCe Debieer yeeCeefJeC³eemeeþer MeneCeHeCe-®eeleg³e&
ceeCemee®es þe³eer DemeeJes ueeieles. ceer kegÀ©He Deens Demeb j[le-keÀCnle
yemeC³eeHes#ee ceeP³ee iegCeJelles®³ee meewQo³ee&ves DeJeI³ee peiee®eb ue#e ceer
JesOetve IesF&ve Demee ®elegj-efJeJeskeÀer yeeCee Dee³eg<³eeuee SkeÀ JesieUb
HeefjceeCe osTve peelees. DeJeiegCe Òe³elveHetJe&keÀ keÀìe#eeves mees[tve
Ðee³e®es DeeefCe Gllece iegCe DeY³eemeHetJe&keÀ efveûeneves Deelcemeele
keÀje³e®es, n³eeuee®e ®eeleg³e& ue#eCe cnCeleele!
meceLee&¥®es þe³eer efJeue#eCe met#ce ¢<ìer Deens. efle®ee ³eLeeLe&HeCes
Ghe³eesie keÀ©ve meceepeefnleeuee HetjkeÀ þjleerue Demes efkeÀleerlejer
peerJeveefmeOoeble l³eebveer DeefleMe³e menpe-meesH³ee Yee<esle oemeyeesOeele
ceeb[ues Deensle. l³eecegUs®e ceeCemeeuee peerJeveeefYecegKe keÀjC³ee®eer
leekeÀo ³ee ûebLeeleerue Òel³eskeÀ efJe®eejeceOetve menpelesves Òel³e³eeuee ³esles.
‘®eeleg³e&ue#eCe’ ³ee meceemeeleerue meJe&¥keÀ<e efJeJes®eveeletvener vescekeÀer
DeMeer®e Òeef®eleer DeeHeCe Ieslees. meceLee&¥®³ee yengÒemeJe ÒeefleYesveb
meeceebv³eeb®³ee peieC³eeMeer DeO³eelcee®eer Ieeleuesueer meebie[ efmleefcele
keÀjCeejer Deens. les cnCeleele ceeCemeeuee ceeve efceUeuee lej lees
ceveeHeemetve DeeJe[lees DeeefCe lees efceUJeC³eemeeþer l³eeves mevceeiee&®ee
DeJeuebye kesÀueb Heeefnpes. ns meieUb Ie[tve ³esC³eemeeþer Debieer ®eeleg³e&
DemeCeb eflelekeÀb®e DeeJeM³ekeÀ Deens.
ceev³elee DeeJe[s peerJeerb ~ lejer keÀeb GHes#ee keÀjeJeer
®eeleg³esxefJeCe Gb®e HeoJeer ~ keÀoeefHe veenerb ~~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
49
®eeleg³e& Debieer vemesue lej keÀesCeerner efJe®eejCeej veener ns
meJe&keÀeueerve mel³e Deens.
yeenîe meepeMe=bieejeves Mejerjeuee Heg<keÀU mepeefJeues, HeCe l³ee
J³eefkeÌle®es efþkeÀeCeer MeneCeHeCe vemesue lej efveKeU osn mepeefJeCes Jee³ee
peeles, ne KeìeìesHe J³eLe& þjlees. SKeeÐee iegCenerve Jes[³eeuee
meepeMe=bieej kesÀu³eeves keÀe³e neleer ³esles ?
osns vesìkesÀ Þe=bieeefjues ~ Hejer ®eeleg³esxefJeCe veemeuesb~
iegCesefJeCe meeefpejs kesÀues ~ yee<keÀU pewmesW~~
meceLee&¥®³ee ³ee GkeÌleer®ee DevegYeJe jespe®³ee peiejneìerle lemee
JeejbJeej ³esle Demelees. meeOeb ieo&Yee®eb (iee{Jee®eb) GoenjCe IesT ³ee,
cegKe&HeCee, efveye&gOoHeCee ³eebvee He³ee&³eerJee®ekeÀ Meyo cnCetve ‘iee{JeHeCee’
ne MeyoÒe³eesie meje&me kesÀuee peelees. ieo&Yeeuee jsMeceer Jem$eebveer
mepeJeueb, ceewu³eJeeve oeefiev³eebveer ce{Jeueb lejer l³ee®ee keÀener Ghe³eesie
nesCeej Deens keÀe? l³ee®ee osn Me=bieejuee iesuee, HeCe iegCeJelles®eb
keÀe³e? yeens©ve l³eeuee efkeÀleerner megMeesefYele kesÀueb lejer l³ee®ee cegU
DeJeiegCe mees[Ceej veener lees. yesmetj Deesj[Ceb®e l³ee®³ee cegKeelegve
DeeHeu³eeuee Jesoceb$eeb®ee Iees<e SsketÀ ³esCeej veener. MesJeìer iee{Je les
iee{Je®e !
®elegj ceeCemeeuee ®eeleg³ee&®³ee DeveskeÀ KegCee þeTkeÀ Demeleele.
DeeHeCe ogmeN³eebMeer pemes Jele&ve keÀjeJes, l³ee®es lemes®e Gmeves ueies®e
HesÀ[eJes ueeieles. DeeHeCe ueeskeÀebvee $eeme efou³eeme DeeHeu³eeuee osKeerue
eflelekeÀe®e $eeme neslees. ogmeN³ee®eb JeeF&ì ef®ebleu³eeme yetcejBie nesTve les
lemeb®³ee lemeb DeeHeu³eekeÀ[s ³esleb, ns peerJevelelJe meodieg© JeecevejeJe Hew
³eebveerner meceepeele KeesueJej ©peJeueb Deens. meodefJeJeskeÀ, melkeÀce&
DeeefCe meoe®eej nîee $e³eer®³ee DeeOeejs ke=ÀleeLe& peerJeve peieC³ee®eer
#ecelee Debieer yeeCeJelee ³esles ner mecepe ®elegj J³ekeÌleeruee Demeles®e
l³eecegUs®e l³ee efoMesves l³ee J³ekeÌleer®eer vescemleHeCes Jeeì®eeue meg©
Demeles. meceeOeeveeves meceeOeeve Jee{le peeles. mvesneves mvesn pegUlees.
®eebieuesHeCee veenermee keÀje³e®ee cnìuee lej lees #eCeele veenermee keÀjlee
³eslees ³ee®eer HegjsHegj peeCe Demeu³eeves ®eebieuesHeCee®eer peHeCetkeÀ ®elegj
ceeCetme efpeJeeHee[ keÀjerle Demelees.
v³ee³es Jelesxue lees MeneCee ~ Dev³ee³e lees owv³eJeeCee
veevee ®eeleg³ee&¥®³ee KegCee ~ ®elegj peeCes ~~
efve#etve cnCeleele...
DeeUmes b keÀe³e&Yeeie veemelees ~mee#esHe nesle neslees ~
efomeles iees<ìer keÀUsvee lees ~ MeeneCee kewÀmee~~
ceeveJeer keÀu³eeCe meeOeC³ee®³ee O³eemeeletve meceepecevee®ee,
YeesJeleeue®³ee HeefjefmLeleer®ee DeefleMe³e yeejkeÀeF&ves DeY³eeme meceLee&¥veer
kesÀuee Deens.’ef®eblee keÀjlees efJeµJee®eer ³ee YetefcekesÀMeer þece jenele
l³eebveer DeeHeueb mebHetCe& peerJeve J³eeflele kesÀueb. ner ef®eblee Òel³e#e
keÀe³e&Jeeefnle DeeCeeJe³ee®eer lej DeeHeCeeme mJeleë®ee Heefjûen Ghe³eesie
veener ns ue#eele IesTve ceesn cee³esHeemetve l³eebveer mJeleëuee efJejkeÌle
þsJeueb. DeO³eelce%eeveeKesjerpe peerJeveeuee HetCe&lJe veener ne l³eeb®ee
efmeOoeble neslee. SkeÀerkeÀ[s l³eebveer Òe³elveeb®eer efMekeÀJeCe efoueer HeCe
l³ee®e pees[erves F&MJejer meeceL³ee&ueener keÀìe#eeves ÒeeOeev³e efoues Òe³elve
keÀjCeeN³eeuee HejcesMJej meenîe keÀjlees ³eeJej l³eeb®ee o={ efJeMJeeme
neslee. l³eeb®³ee ¢ef<ìves Òe³elvee®eer keÀeme DeeefCe F&MJejer meeceL³ee&Jejerue
ÞeOoe ³ee oesvneR®ee ³eLee³eesiîe cesU IeeueCeb p³eeuee peceleb lees Keje
®elegj MeneCee ceeCetme!
DeeHeCeeme MeeneCesW ke˩ vesCesW ~
DeeHeues efnle DeeHeCe vesCesW ~
peveer cew$eer jeKees vesCesW ~ Jewj keÀjer ~~
Ssmes ÒekeÀejer®es peve ~ l³eeme cnCeeJesW De%eeve ~
le³eeHeemeer meceeOeeve ~ keÀesCe HeeJes ~~
MeneC³ee - ®elegj ceeCemee®eer DeesUKe keÀ©ve osleevee De%eeveer
ceeCemeekeÀ[sner meceLe& menpeiel³ee Debiegueer efveo&xMe keÀ©ve peeleele.
DeeHeCe DeeHeu³eeuee MeneCes keÀmes keÀjeJes, DeeHeues efnle DeeHeCe keÀmes
meeOeeJes, ueeskeÀebMeer mvesn keÀmee jeKeeJee ns p³eeuee keÀUle veener l³ee
ceeCemeeuee De%eeveer cnCeeJes. ne Demee ceeCetme Gieer®e Jewj keÀjlees,
keÀesCeeueener lees meceeOeeve osT MekeÀle veener Demes mHe<ì ÒeefleHeeove
l³eebveer kesÀues Deens. mJeeYeeefJekeÀHeCes®e ³eeGueì p³ee®es Dee®eej -
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
50
efJe®eej ®eebieues Deensle lees MeneCee, ns l³eebveer JesieUsHeCeeves FLes
meebieC³ee®eer iejpe®e Gjle veener. JewjYeeJevee ìeUtve ueeskeÀebMeer mvesneves
JeeieCes, DeveskeÀeb®³ee DebleëkeÀjCeele Òesce©Heeves Ye©ve jeneCes DeeefCe
DeeHeu³ee GÊece iegCeebveer Flejebvee efJeJeskeÀer yeveefJeCes DeMeer ®eeleg³e& ue#eCeb
Debieer DemeCeeN³ee ceeCemeecegUs meceepe DeefOekeÀ mebHevve, DeefOekeÀ meg¢{
Jne³euee ceole nesles. ’p³eeslemes p³eesle peieeles ®euees, ÒescekeÀer iebiee
yeneles ®euees~“ ³eemeejKeer peerJevecetu³es cnCetve®e meoemeJe&keÀeU
DevegkeÀjCeer³e þjleele.
DeMee cetu³eeb®eer ©peJeCe p³eeb®³ee ceveeceO³es Peeueer Deens DeMeer
ceeCemeb cee$e ogos&Jeeves DeefuekeÀ[s ogefce&U Peeuesueer efomeleele. Jewj YeeJevee
l³eeietve ueeskeÀebMeer mendo³elesves JeeieC³ee®eb MeneCeHeCe peieeletve nÎHeej
nesle ®eeueu³ee®eb ef®e$e HeÀejmeb megKeeJen veener. Deieoer jkeÌlee®eb veele
bmegOoe met[ YeeJevesveb Hesìtve Gþleb, HejekeÀesìer®³ee mJeeLee&Hee³eer
efyeveefokeÌkeÀle ogmeN³ee®³ee megKeeJej Ieeuee Ieeleuee peelees-Demes
veerleercelles®es yeg©pe SkeÀeceeietve SkeÀ {emeUle Demeleevee, meble
jeceoeme ³eeb®³ee efJe®eejOeejsleerue ‘®elegj ceeCetme’ yevetve YeesJeleeue®³ee
DeefJeJeskeÀer keÀejJee³eebvee mebIeefìleefjl³ee DeeHeCe efveefM®eleHeCes ueieece
Ieeuet MekeÀlees. ‘oemeyeesOe’ ne kesÀJeU Heeje³eCeemeeþer veener lej l³ee
ûebLeeleerue lelJeÒeCeeueer Òel³e#e Deceueeble DeeCetve Deepe®eer vekeÀejelcekeÀ
efmLeleer yeoueC³ee®ee Òe³elve l³eeÜejs peeCeerJeHetJe&keÀ DeeHeu³eeuee keÀjlee
³esF&ue leMeer JesU Deelee ³esTve þsHeueer Deens. DeO³eelce DeeefCe ÒeHeb®e
³eeb®ee cesU meeOeCeejer GHeosMee®eer peer efMeoesjer mebleebveer DeeHeu³eeuee
efoueer Deens. efle®ee Ghe³eesie keÀ©ve meceepee®eer Ye´<ì ceeveefmekeÀlee otj
keÀjC³ee®eer peyeeyeoejer DeeHeu³eeHewkeÀer Òel³eskeÀe®eer Deens.
pees v³ee³eeves Jeeielees lees MeneCee DeeefCe Dev³ee³eeves Jeeielees lees
oerveJeeCee~ ner iees<ì Gceietve IesTve pees Jeeielees l³ee®³ee ®eeleg³ee&yeÎue
MebkeÀe®e veener. ®eeleg³ee&®³ee ue#eCeeb®ee meekeÀu³eeves TneHeesn keÀjCeeN³ee
mJeleë jeceoememJeeceerR®es þe³eer Demeuesueb keÀceeueer®eb JeCe&veeleerle®e
®eeleg³e& cnCeeJeb ueeiesue. les ceespeC³ee®ee Je=Lee Òe³elve keÀje³euee®e vekeÀes.
mebmke=ÀleceO³es SkeÀ megboj megYeeef<ele Deens nbme MJesleë yekeÀë MJesleë ~ keÀes Yesoes yekeÀnbme³eesë~
veerj-#eerj efJeJeskesÀleg ~ nbmees nbmees yekeÀes yekeÀë~~
nbme DeeefCe yeieUe oesIebner JeCee&ves MegYe´ Demeleele ceie l³ee
oesIeebceO³es vescekeÀe HeÀjkeÀ keÀesCelee Deens? ³ee®eb Gllej Demeb keÀer, HeeCeer
DeeefCe otOe JesieUb keÀjleevee (veerj#eerj efJeJeskeÀ) nbme De®etkeÀlesves otOe
efìHetve Ieslees, yeieU³eeuee cee$e les pecele veener. nbme ®elegj Deens DeeefCe
l³ee ®eeleg³ee&®³ee yeUeJej®e veerj#eerjefJeJeskeÀ lees keÀ© MekeÀlees. l³ee®eer
efJeJeskeÀyegOoer l³eeuee ³eLeeLe& meeLe osles.
meceLe& jeceoemeebveer JeefCe&uesuee ®elegj ceeCetmener DeMee®e ÒekeÀej®ee
Deens, pes ³eesi³e Deens l³ee®eer lees De®etkeÀlesves efveJe[ keÀjlees. Jem$eeves
kesÀJeU Mejerj Me=bieejues peeles lej ®eeleg³ee&ves- MeneCeHeCeeves mebHetCe&
Deblejbie Me=bieejues peeles ner peeCeerJe l³ee®es efþkeÀeCeer Demeles. ³ee
oesvnerbleuee cegueYetle HeÀjkeÀ l³eeuee þeTkeÀ Demeu³eeves peerJevee®³ee
ÒeJeemeele menmee l³ee®eer HeÀmeiele nesle veener. Debieer ®eeleg³e& Demeuesuee
ceeCetme pevemecetne®es DeveskeÀ jerleerves j#eCe keÀ© MekeÀelees ne osKeerue
SkeÀ cenllJee®ee Yeeie Deens. leelHe³e& keÀe³e lej, pees ceeCetme
MeneCeHeCeeves DeeHeuess Deblejbie Me=bieejlees lees ogmeN³ee®ee keÀe³e&Yeeie keÀ©
MekeÀlees, lees peieeuee megKeer keÀ© MekeÀlees cnCetve®e ceeCemeeves ®elegjHeCes
DeveskeÀ iegCe DeJeiele keÀ©ve peiee®³ee Ghe³eesieer He[eJes, De%eeveer
peveeuee me%eeve keÀjeJes DeeefCe peieeceO³es YeieJeblee®es Deveg<þeve Jee{JeeJes
Demee ceewefuekeÀ mebosMe Þeer meceLee&¥veer mecemleebvee efouee Deens. l³ee
mebosMeeJej Dee®ejCe keÀjC³ee®ee pecesue lemee DeeefCe pecesue lesJe{e
Òe³elve DeeHeCe kesÀu³eeme, Deens l³eeHes#ee DeeHeueb Dee³eg<³e efveefM®eleHeCes
DeefOekeÀ megkeÀj nesF&ue! meceepe megKeer JneJee, ceeCemee®³ee ceeiee&leuee
De%eevee®ee DebOeej otj nesTve %eevee®ee keÀJe[mee l³eeuee efomeeJee
³eemeeþer®e oemeyeesOee®ee ÒeHeb®e meceLee&¥veer kesÀuee Deens ns DeeHeCe
meejspeCe peeCelees®e. HeCe peeCetve IesCeb SJe{³ee®e HeeleUerJej ve Leebyelee
‘ceer ns meejb Je´lemLeHeCes DebefiekeÀejerve’ ner YetefcekeÀe cenllJee®eer! SkeÀeJej
SkeÀ j®euesueer ‘®eeleg³e& ue#eCeeb®eer’ mebgoj Glejb[ DeeHeu³eemeceesj
þsJeleevee jeceoeme mJeeceer Demebner cnCeleele Mejerjeves DeeefCe ceveeves
ueeskeÀebmeeþer efPepeues lej ueeskeÀebceO³es YeuesHeCee efceUlees. Demes ve keÀjlee
pees Gieer®e keÀuHevee keÀjerle yemelees l³eeuee Heg{s keÀ<ì meesmeeJes
ueeieleelelevesW cevesW efPepeeJesW ~ lesCesW Yeues cnCeesve I³eeJesW~
Giesef®e keÀefuHeleeb efmeCeeJesW~ ueeiesue Heg{s~~
meceepee®³ee keÀu³eeCeemeeþer Peìtve keÀece kesÀu³eeves ueeskeÀebkeÀ[tve
DeeHeu³eeuee ogJee efceUlees, ueeskeÀ DeeHeu³ee ®eebiegueHeCee®eer keÀoj
keÀjleele ³ee®eer HegjsHetj keÀuHevee ®elegj ceeCemeeuee Demeles. lesJne DeMee®e
ceeveefmekeÀlesletve meceepekeÀe³ee&Meer lees mJeleëuee Deieoer ceveeHeemetve
pees[tve Ieslees. meceLee&¥®³ee n³ee efJe®eejebceOetve vekeÀUle ®ebovee®eer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
51
DeeþJeCe ceeP³ee ceveele peeieer Peeueer, mJeleë®ee osn efPepeJetve peieeuee
megiebOe osCeeN³ee ®ebovee®ee ceefnceener ueeskeÀ ceeveleele ns DeeJepe&tve FLes
ue#eele Deeueb. DeLee&le ueeskeÀebmeeþer efPepeC³ee®eer l³ee®e ceeCemee®eer
le³eejer Demeles, p³ee®eb Deblejbie MegOo Demeleb. DeMee ³ee MegOomeeeflJekeÀ Deblejbieeuee meceeLee&bveer meebefieleuesu³ee ®eeleg³e& ue#eCeebceO³es
SkeÀ cenllJee®eb mLeeve Deens.pesJe{e J³eeHe lesJe{s JewYeJe, ne efve³ece
Deens. p³ee ceeveeves JewYeJe Demeles, l³ee ceeveeves JeeieeJes ueeieles.
ceeCemeeuee ns mecepeues Heeefnpes. JewYeJe ÒeeHle keÀ©ve I³ee³e®es lej
Òe³elveeb®eer HejekeÀe<þe keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens. keÀesCelesner keÀe³e&
DeeUMeerHeCeeves veemeles, cee$e DeefJejle Òe³elve keÀjerle jeefnu³eeme
¬eÀcee¬eÀceeves les efmeOoerme peeles. Òe³elveebleer HejcesMJej ne yeesOe
meJee&¥vee®e %eele Deens. ®elegj ceeCetme lej l³ee yeesOeeÒeceeCes Dee®ejCe
keÀjerle Demelees p³eeuee ne yeesOe keÀUle veener, l³eeuee MeneCee cnCelee
³esle veener. meceLe& ³ee meboYee&le cnCeleele MeeneCes keÀjeJes peve ~ Heeflele keÀjeJes HeeJeve~
me=ef<ìceOesW YeieJedoYepeve~ Jee{JeeJes~~
’®eeleg³e& ue#eCe“ meceemee®³ee DeKesjerme meceLee&¥veer GodOe=le
kesÀuesu³ee ³ee DeesUer l³eeb®³ee SkeÀtCe efJe®eejOeejCes®es meej meebieCeeN³ee
Deensle. ’®eeleg³e& ue#eCes“ DeeJepet&ve keÀLeve keÀjC³eeceeies jeceoeme
mJeeceerb®ee nslet Demee®e Deens keÀer, ner ®eeleg³e& ue#eCes DebieerkeÀe©ve
peemleerlepeemle ueeskeÀebveer Deelceesvveleer®ee Je l³ee®eyejesyej
meceepeesvveleer®ee ceeie& ®eesKeeUeJee. YeieJedoYepevee®eer Je=lleer
He=LJeerleueeJej Jee{erme ueeJeeJeer. Þeer meceLee&¥®³ee keÀeUer Yeejleer³e
meceepe mJeeLee&ves yejyeìuesuee (pemee Deepe Deens!) neslee. meceepee®eer
ner Devegef®ele ceeveefmekeÀlee, mebyebOe YeejleYej ÒeJeeme keÀjleevee ÒekeÀ<ee&ves
meceLee&¥®³ee O³eeveele Deeueer. ceeie& ®egkeÀuesueer DemebK³e ceeCemes
meYeesJeleeueer yeIetve les DemJemLe Peeues. keÀefJeJe³e& ie.efo. ceeb[ietUkeÀj
³eebveer cnìu³eeÒeceeCes ’peie ns yebefoMeeUe, kegÀCeer ve ³esLes Yeuee ®eebieuee,
pees lees HeLe ®egkeÀuesuee“
DeMeer meceepee®eer efyekeÀì efmLeleer l³eekeÀeUer nesleer. l³ee
efmLeleerceO³es yeoue Ie[Jetve DeeCeC³ee®³ee Òe³eespeveeletve®e ‘oemeyeesOee’
®ee ÒeHeb®e meceLee&veer kesÀuee. ’Heeflele keÀjeJes HeeJeve“ DeMee
Dece=leJeeCeerceOetve meJe&$e SkeÀ ke=ÀleerMeerue ³e%e l³eebveer meg© kesÀuee. ne
Demee ³e%e Deepener meelel³eeves meg© jene³euee nJee. keÀejCe DeeleeMee
meceepee®eer veweflekeÀ HeeleUer efoJemeeieefCekeÀ peemle®e KeeueeJele
®eeueueer Deens, leer Gb®eeJesue keÀMeer ³eemeeþer njleNnsves Òe³elve keÀjCeb ner
Òel³eskeÀe®eer peyeeyeoejer þjles.
SkeÀbojerle ‘®eeleg³e& ue#eCe’ ³ee meceemeeÜejs meceLe& jeceoemeebveer
kesÀuesu³ee GoyeesOeveeletve DeeHeueb peieCeb efveefµ®eleHeCes mebce=Oo nesT
MekeÀleb. ceeveJeer peerJeveeuee DeLe& ÒeeHle keÀ©ve osCeeN³ee l³eeb®³ee
GHeosMeeleerue cece& Demes Deens ’ceeCemeeuee MeneCeHeCe efMekeÀlee ³esles,
l³eeves les efMeketÀve Iesleues Heeefnpes. Debieer vemeuesu³ee Gllece iegCeeb®ee
DeY³eeme keÀ©ve les peeCeerJeHetJe&keÀ peesHeemeeJesle. ceveeves Je Mejerjeves
ogmeN³eebmeeþer efPepeC³eeves DeeeflcekeÀ meceeOeeve ueeYeles. ueeskeÀeb®eer Ôo³eb
Òesceeves efpebkeÀtve efleLes mJeleëmeeþer peeiee efvecee&Ce keÀjeJeer. DeeHeu³ee
GÊece iegCeeb®³ee yeUeJej ueeskeÀebvee MeneCes keÀjeJes, efJeJeskeÀer yeveJeeJes,
lemes®e nîee keÀesj[³ee-Meg<keÀ peieeceO³es YeieJeblee®eer jmeeU YekeÌleer
Jee{JeeJeer. ÒeHeb®e Je HejceeLe& ³ee oesvnerR®ee cesU IeeueC³eeves peerJevee®eer
³eMemJeer meebielee nesles. meceLee&bveer DeeHeu³ee neleer efouesueer ner
meodefJe®eejeb®eer ceMeeue OeieOeieleer þsJetve njJeuesu³ee Meebleer®ee ceeie&
DeeHeCe MeesOet ³ee. SkeÀcegKeeves, SkeÀefoueeves Demebner cnCet ³eeOe©veer³ee IeÆ, DeO³eelcee®es yeesì~
Heej keÀ© Jeeì ÒeHeb®ee®eer~~
~~ pe³e pe³e jIegJeerj meceLe&~~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
ieewjer kegÀuekeÀCeea
101, Deeefol³e DeHeeì&cesWì,
DeeMeeveiej, þekegÀj keÀe@cueskeÌme,
keÀebefoJeueer (HetJe&), cegbyeF& - 101
cees. 9820633734
52
ceeveJeer keÀu³eeCeeLe&
Jeso DeeefCe kegÀjDeeve
[e@. megveerue meeJeble
Jeso DeeefCe kegÀjDeeve oesvner Oece& ûebLe HeefJe$e Deensle. Jeso efnbot
Oeefce&³eeb®ee Je kegÀjDeeve cegefmuece Oeefce&³eeb®ee ûebLe Deens. HeewjeefCekeÀ
JewefokeÀ efJeÜeve Jesoeb®es Giece mLeeve ye´cnosJe Demeu³ee®es ceeveleele.
ye´cnosJeeves mJele:®³ee cegKeeeletve Jesoeb®es keÀLeve kesÀu³ee®es ceeveues peeles.
lemes®e HeewjeefCekeÀ $eÝef<eveeb Jesoeb®es %eeve ÒeeHle Peeues, Demes ner ceeveleele.
DeLeJe&Jeso, $eÝiJeso, meeceJeso Je ³epegJexo Demes ®eej Jeso mebHetCe& ceeveJe
peeleer®³ee efnleeLe& Hejceelc³eeves efouesues %eeve Deens, Demes mecepeues
peeles.
ceeveJee®³ee peerJeveeleerue DebOekeÀej otj keÀ©ve %eeveÒekeÀeMe Òeoeve
keÀjC³eemeeþer F&MJejeves pes ûebLe DeJeleerCe& kesÀues l³eebceO³es kegÀjDeeve ne
meJee¥Hes#ee HeefjHetCe& ûebLe Deens, Demee GuuesKe `kegÀjDeeve SnkeÀerce'(cetU DejsefyekeÀ kegÀjDeeveemen cejeþer DevegJeeo) ³ee HeefJe$e
ûebLeele Dee{Ulees. ¿ee ûebLeele Demee ner GuuesKe Deens keÀer F&MJejeves ³ee
ûebLeeme mebefnlee Je DeeMe³e ³ee oesvner o=ef<ìves mebjef#ele ûebLe cnCetve
Ieesef<ele kesÀues Deens. Deepe Deece®³ee Jee®eveele pes kegÀjDeeve Deens, les
kegÀjDeeve lebleeslele les®e Deens pes ®eewoe MelekeÀebHetJeea Òesef<ele cegncceo
(me.De.me) ³eeb®³eekeÀ[s ÒekeÀì keÀjC³eele Deeues nesles.
mebHetCe& efJeMJe F&MJeje®³ee DeOeerve Demetve ceeveJee®eer efveefce&leer ne
l³ee®³ee efveefce&leer®ee meJeex®®e efyebot Deens.
Demee GuuesKe Jeso DeeefCe kegÀjDeeve ³ee oesvener Oece& ûebLeele
Dee{Ulees. ceeveJee®³ee meodiegCeeb®³ee efJekeÀeme nesC³ee®³ee ¢ef<ìves®e ¿ee
Oece& ûebLeeb®eer efveefce&leer Peeuesueer Deens.
Jeso DeeefCe kegÀjDeeve ¿ee oesvner Oece&ûebLeele ceeveJeeves
DeeHeDeeHemeele Yeso YeeJe Jee{JeeJee, Demee kegÀþsner GuuesKe veener. ns
Oece&ûebLe Oece&-Yesso efkebÀJee peeleer Yeso efvecee&Ce keÀjle veenerle, ns meJe&
ceeveJe peeleerves peeCetve I³eeJes. Deepe mebHetCe& efJeMJeele Jewcevem³e,
Ye´<ìe®eej, Oecee¥Oelee Je peeefle³eles®es efJe<eejer keÀeìs ceeveJeer Ëo³eeuee
ìes®ele Deensle. mebHetCe& efJeMJe efJeefJeOe mecem³eebveer peKe[uesues Deens.
ceeveJeer peerJeveele DeceeHe Hewmee cenÊJee®ee Peeuee³e DeeefCe l³eecegUs
l³ee®³ee owvebefove peerJeveeleerue megKe Je ceve Meebleer l³eeves njJeuesueer
Deens. cnCetve Deepe Òel³eskeÀ ceeveJeeves DeeHeues Oece& ûebLe Jee®eCes,
DeeJeM³ekeÀ Demetve Oecee¥Oelee ve<ì kesÀueer Heeefnpes. efkebÀyengvee mebHetCe&
peieele SkeÀ®e Oece& ÒemLeeefHele kesÀuee Heeefnpes. lees cnCepes ceeveJe Oece&,
efn®e efMekeÀJeCe ¿ee Oece&ûebLee®³ee Jee®eveeletve DeeHeu³eeuee efceUles.
Jeso DeeefCe kegÀjDeeve ¿ee HeefJe$e Oece& ûebLeeceO³es `SkeÀMJejJeeo'
ueeskeÀeb®³ee keÀu³eeCee®es meeOeve Demeu³ee®es cele ceeb[ues
Deens.`SkesÀMJejJeeo' mebkeÀuHevesJej DeeOeeefjle peerJeve J³eJemLee
mLeeHeve keÀjC³ee®es O³es³e Yeejle osMeele DeeJeM³ekeÀ Deensle. efJeefJeOe
Oece&-Òeeble Je efJeefYeVe peeleerves J³eeHeuesu³ee DeeHeu³ee Yeejle osMeele
SkeÀlee, mece=efOo Je Deevebo veeboC³eemeeþer `SkesÀMJejJeeo' cegefkeÌlemebiele,
leke&Àmebiele DeeefCe yegefOomebiele O³es³e þjsue. Jeso DeeefCe kegÀjDeeve ¿ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
53
oesvner HeefJe$e ûebLeebceOeerue meceeve meJe&meceeJesMekeÀ efJe®eej Demee Deens
keÀer-``p³eeves ne mebmeej yeveJeuee, p³eeves ner me=ef<ì j®eueer, p³eeves
ceeveJee®eer efveefce&leer kesÀueer, pees mebHetCe& ceeveJe peeleeruee DeejbYeeHeemetve
KeeC³ee-efHeC³eemeeþer DeVe Oeev³e-HeeCeer osle Deens. jenC³eemeeþer
efveJeeje Je efvemeiee&Heemetve j#eCe keÀjC³eemeeþer efJeefJeOe ³eespevee jeyeJele
Deens, l³ee efJeMJe-MeefkeÌleves (F&MJejeves) ceeveJeeme ceeie&oMe&ve keÀjeJes“
ns ceeie&oMe&ve ÒeeHle keÀjC³eemeeþer®e ¿ee Oece&ûebLeeb®eer efveefce&leer
Peeuesueer Deens. ³ee ûebLeebceO³es ³egieeveg³egieeleerue meJe& ceeveJepeeleer®³ee
veweflekeÀ, meeceeefpekeÀ Je Oeeefce&keÀ iejpee YeeieJeCeeN³ee meJe& iees<ìeR®ee
DebleYee&Je keÀjC³eele Deeuesuee Deens.
HeefJe$e ``kegÀjDeeve S nkeÀerce “, ¿ee ûebLeele ÒeejbYeer®e Demes cnìues Deens
keÀer Deuueen Deecneuee mevceeie& oeKeJe DeeefCe Heg{s Heg{s lees ûebLe
Jee®eleevee mevceeiee&®³ee efoMesves vesCeejer ceeie&oMe&keÀ leÊJes ceveeuee
DeeosMe osle jenleele. ceeveJeer peerJevee®eb keÀu³eeCe nesT os. ne met#ce
efJe®eej ceve Giece HeeJeC³eemeeþer®e ¿ee ûebLee®es Jee®eve DeeJeM³ekeÀ Deens.
`Jesoeb®es' Jee®eve keÀjleevee megOoe ne®e met#ce efJe®eej ceveele Giece
HeeJelees. ne SkeÀ®e efJe®eej mecemle ceeveJeebceO³es efvecee&Ce keÀjC³ee®es keÀe³e&
ns oesvner ûebLe keÀjleele. efkebÀyengvee ne SkeÀ®e efJe®eej cnCepes efJeMegOo
SkesÀMJejJeeo' pees efJeefYeVe peeleerle Oecee¥vee Je mecegoe³eebvee SkeÀ$e
DeeCelees. SkeÀceskeÀeb®³ee ceveele SkeÀceskeÀebyeÎue Òesce efvecee&Ce keÀjlees. ¿ee
efJe®eejecegUs JeeF&ì keÀeceeb®es efveJeejCe nesles Je melkeÀcee¥®es ÒemeejCe nesles.
ns meieUb DeeHeu³ee mecepeC³eeJej DeJeuebyetve Deens. l³eecegUs
Òel³eskeÀeves ûebLe Jee®eleevee levce³elesves les Jee®eeJesle, efveefM®ele®e l³ee
Òel³eskeÀeuee ceeie&oMe&keÀ leÊJes meeHe[leerue. ¿eeletve®e mel³eOecee&®eer
mLeeHevee nesF&ue. osMee®ee efJekeÀeme Ie[JeC³eemeeþer osMeJeeefme³eeb®³ee
ceveeleerue Oeeefce&keÀ keÀìglee ve<ì Peeueer Heeefnpes. Òel³eskeÀ ceeCemee®³ee
ceveeleerue DebleYee&ie meceepeJ³eJemLescegUs efvecee&Ce Peeuesueer
peeleer³e. Oeeefce&keÀ les{ ve<ì
Peeueer Heeefnpes. ¿ee ceeveefmekeÀ
efmLeleeruee DeeHeueer jepekeÀer³e,
meeceeef p ekeÀ Je Deeef L e& k eÀ
J³eJemLee peyeeyeoej Deens.
DeeefCe ¿ee efJeefYeVe Oeefce&³eeb®³ee
osMeele ³egieeve³egies DeefmlelJeele Demeuesu³ee Oece& ûebLee®ee Òemeej, SkeÀlee
Je meceevelee ÒemLeeefHele keÀjC³eemeeþer kesÀuee Heeefnpes.
`kegÀjDeeve' ³ee HeefJe$e ûebLeeves DeeefLe&keÀ Mees<eCee®ee Deble kesÀuee³e,
efJeMJe-Ye´ele=lJe, me®®eefj$elee DeeefCe HeefJe$elee jeKeC³ee®ee mebosMe
efouee³e. m$eer®ee mevceeve keÀjC³ee®ee GHeosMe efouee³e. DeveeLe, oerve
DeeefCe efYe#etkeÀebvee menkeÀe³e& keÀjC³ee®ee GHeosMe efouee³e. lemes®e
DeefleLeeR®ee mevceeve Je mJeeiele keÀjC³ee®eer Dee%ee kesÀueer³e.
ns meieUs keÀjC³eemeeþer jespee (Je´le GHeJeeme), veceepe
(ÒeeLe&vee), Kewjele (oeve-HegC³e) DeeefCe npe ³ee$ee (leerLe& ³ee$ee) ®es
Òe³eespeve kesÀues Deens.
kegÀjDeeveele SkeÀ cenÊJeHetCe& mebosMe Deens. ceeveJee®³ee pevcee®eer
HeOole meieȳee ceeveJeebmeeþer SkeÀ®e Deens, meieUs SkeÀe®e JemegbOejs
Jejerue DeVe Keeleele, Jee³eg DeeefCe HeeCeer meieȳeebmeeþer SkeÀ®e Deens.
ÒekeÀeMe Je DebOeej meieȳeebmeeþer meejKee®e Deens. met³e&-®ebê
meieȳeebmeeþer meceeve Deens. ceie ceeCemee-ceeCemeele YesoYeeJe keÀe?
efJeMJe-Ye´ele=lJe®eer YeeJevee meekeÀej keÀjC³ee®ee GÎsMe ceeb[uesuee Deens.
JesoebceO³esmegOoe ¿ee®e DeeMe³ee®es mebosMe Deensle. ``pes mJele:®eb
peerJeve efvece&U DeeefCe HeefJe$e yeveJeleele l³eebvee®e F&MJeje®es %eeve,
ÒekeÀeMe DeeefCe ceeie&oMe&ve leÊJes ueeYeleele. Demee met#ce efJe®eej
JesoebceO³es Je kegÀjDeeveele mebHetCe& ceeveJe peeleer®³ee keÀu³eeCeemeeþer
ceeb[uesuee Deens. HeefJe$e Jeso DeeefCe kegÀjDeeveele JewefMJekeÀ ceeveJee®³ee
meJee&bieerCe efJekeÀemee®eer leÊJes jKeeìuesueer Deensle.
cegefmuece Oeefce&³eeb®ee ûebLe kegÀjDeeve Je efnbot Oeefce&³eeb®ee Jeso ceeveJeer
peerJevee®³ee efnleeleer®e leÊJes DeeHeu³eemeceesj þsJeleele. HeÀkeÌle DeeHeueer
Jew®eeefjkeÀlee yeouetve leer mJeerkeÀejC³ee®eer le³eejer nJeer. Jeso DeeefCe
kegÀjDeevee®eer efveefce&leer efJeMJe MeefkeÌleves®e ceeveJeer efnleeLe& kesÀuesueer Deens.
ns HeefJe$e ûebLe ceeCemee-ceeCemeeleerue YesoYeeJe ve<ì keÀjC³eemeeþer
Deensle. efJeMJeMeefkeÌle cnCepes®e F&MJej, Deuueen! (efkebÀJee p³ee veeJeeves
DeeHeCe nekeÀ cee© les.) meJe& Oeefce&³eeb®³ee ûebLeele ceeveJeer GlkeÀ<ee¥®es®e
efJe®eej Demeleerue, ¿eeyeÎue MebkeÀe veener³e, HeÀkeÌle ceeveJeeves les mecepetve
Iesleues Heeefnpesle. ner®e efJeMJeÒeeLe&vee Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
[e@. megveerue meeJeble
cees. 9810182329
54
Deeefo iegª JesoJ³eeme
meercee DeesJeUskeÀj
Òee®eerve keÀeUeHeemetve ieg©-efMe<³e HejbHeje ®eeuele Deeueer Deens. iegª
cnCepes %eeve©Heer menm$e Oeejeb®ee DeKeb[ Peje Deens. ³ee Yeejle
Yetceerle npeejes meble, cenble cegefveÞes<þ nesTve iesues. Òel³eskeÀeuee
peerJeveele iegª DemeeJee®e ueeielees. peerJeve veewkeÀe Heej keÀjC³ee®eer
MekeÌleer ieg©cegUs®e efceUles. meodieg©veer [eske̳eeJej nele þsJeuee keÀer
F&MJejer ke=ÀHee ÒeeHle Peeu³ee®ee meeeflJekeÀ Deevebo neslees.
``ye´ïeeveboced HejcemegKeoced kesÀJeueb %eevecetefle&ce !“ ieg©ke=ÀHee
ÒeeHle Peeueer keÀer HejcemegKe osCeeje ye´cnevebo®e Jeeìlees. ieg© cnCepes
kesÀJeU %eevecetefle&®e Demeles. efJejkeÌle DeeefCe F&MJejYekeÌle mJe®í, Meg×
efvece&U ceve DemeCes ner ieg©®eer ue#eCes nesle ner meejer ue#eCes cenef<e&
J³eemeebkeÀ[s nesleer.
efnbog mebmke=Àleerle ojJe<eer& ieg©HeewefCe&cee meepejer kesÀueer peeles.
ieg©HeewefCe&cesme `J³eemeHeewefCe&cee cnCeleele. ieg©HeewefCe&cee ne J³eemeeb®ee
pevceefoJeme.
Dee<ee{ HeewefCe&cesme ceO³eevne®³ee JesUer ³ecegves®³ee efÜHeele
J³eeme $eÝef<e pevceeme Deeues. ³ecegves®³ee efÜHeele meeJeUe JeCe& Demeuesues
pevceeme Deeues cnCetve ke=À<CeÜwHee³eve. HejeMej cenecegefveb®ee Heg$e cnCetve
HeejMe³e&. mel³eJeleer®³ee Heesìer pevceeme Deeues cnCetve mel³eJeleermetle.
yeoefjkeÀeÞeceele leHeM®e³ee& kesÀueer cnCetve yeeoje³eCeJ³eeme cnCetve
DeesUKeues peeT ueeieues. Jesoeb®ee efJemleej kesÀuee cnCetve `JesoJ³eeme' ner
meb%ee ueeYeueer.
YeejÜepe iees$eele pevceuesues J³eeme $eÝef<e Jeefme<þeb®ee HeCeleg,
MeefkeÌle®ee veeleg nesles, HejeMejeb®ee Heg$e nesles lej Meg¬eÀ cegefve®ee efHelee
nesles. leHeesefveefOe J³eeme meJe& ®eje®eje®es ieg© Deensle. Oece&ieg© Deensle.
DeeO³eelce ieg© Deensle. Jee*dce³e ieg© Oece&ieg© Deensle. lelJe%eeefvekeÀ
ieg© Deensle. J³eJenej %eeve osCeejs ieg© Deensle. ÒeeHebef®ekeÀ %eeve osCeejs
ieg© Deensle.
J³eemeebveer peiee®ee Gob[ DevegYeJe Iesleuee. ceeveJeer mJeYeeJee®es
yeejkeÀeF&ves efvejer#eCe kesÀues. ³ee efvejer#eCeeletve Heg{®³ee efHe{erves keÀmes
Jeeieues Demelee l³eeb®es keÀu³eeCe nesF&ue. ³ee®es ceeie&oMe&ve kesÀues Deens.
je<ì^e®³ee GlkeÀ<ee&meeþer ceeveJeer peerJeve JewYeJeMeeueer JneJes. ³eemeeþer
YeieJeleieerles®ee megiebOe IesTve Gceueuesues HeefJe$e keÀceU Demes ceneYeejle
efueefnues. cenef<e& J³eemeeb®eb ceneYeejle ³ee keÀueeke=Àleer®eb YeeJeer efHe{ermeeþer
SkeÀ DeeJneve Deens. l³eeleerue J³eeqkeÌlejsKee efvejefvejeȳee mJe©Heele
meekeÀeju³ee Deensle Oe=leje<ì^e®eer yeIeC³ee®eer veener HeCe SskeÀC³ee®eer
F®íe HetCe& nesC³eemeeþer J³eeme $eÝef<ebveer mebpe³euee eqoJ³e ¢<ìer osTve
³egieevlee®eer ogefM®evns HeneJe³eeme efceUleerue ³ee®eer keÀuHevee efoueer.
J³eeme ns Deblejer®ee efoJee nesles.
êesCee®ee³e&, DeMJelLeecee, og³eexOeve, og:Meemeve Fl³eeoer
keÀewjJee®³ee DemJemLe cevee®eer Deeboesueves veeMekeÀejkeÀ Deensle Demes
l³eebveer efve#etve meebefieleues. DeMJelLeecee DeeefCe Depeg&ve SkeÀceskeÀebJej
ye´ïeem$e ìekeÀCeej ns ue#eele ³eslee®e J³eemeebveer De[efJeues. veenerlej
meejs efJeMJe Hesìues Demeles. ³eeJe©ve J³eemeeb®³ee Deble:keÀjCeele Keesue
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
55
DeeHeu³eeuee ÒeYeeJeMeeueer J³eeqkeÌlecelJee®ee HegCee&Jeleej Demeuesuee
peieledieg© Þeerke=À<Ce efouee.
keÀCe& Je J³eeme oesvner kegÀceejer ceeles®eer cegues. keÀCee&ves DeeF&uee #ecee
kesÀueer veener. HeCe J³eemeebveer DeeHeu³ee ceelesuee mecepetve Iesleues. FlekesÀ les
#eceeMeerue nesles. keÀewjJe Heeb[Jeeb®ee nsJeeosJee efceìC³eemeeþer keÀmeesMeerves
Òe³elve kesÀues. mel³eJeleer®³ee Je=odOe [esȳeebvee ³ee keÀuenecegUs nesCeeje
meJe&veeMe HeneC³ee®eer JesU ³esT ve³es. cnCetve efleuee efle®³ee megveebmen
leHee®ejCeemeeþer DejC³eele mJele: IesTve iesues. efle®ee DeblekeÀeU peJeU
Deeuee Deens ns l³eebveer Deble%ee&veeves peeCeues nesles. J³eeme DeefleMe³e
menveMeerue nesles. mel³eJeeoer nesles. `mel³ecesJe pe³eles'! ne peieeuee
mebosMe efouee.
`³elees Oece&: lelees pe³e: (pesLes Oece& Deens lesLes pe³e Deens) ³ee
Iees<eJeeke̳eeletve peieeuee peeie=le kesÀues.
ceeveJeeveb Oecee&®ejCeeveb JeeieeJeb. jepeOece& cnCepes jepekeÀejCe
veJns. jepeOece& HeeUuee lej pevelee megKeer nesF&ue. `jepee keÀeuem³e
keÀejCeced ! Òepesuee yejs JeeF&ì efoJeme ³esC³eeuee jepee®e keÀejCe Demelees.
DeOecee&ves JeeieCeeN³ee®ee JeOe keÀjCeeN³eeuee JeOee®ee®e oC[ osCes ns
efve#etve meebefieleues. jepeeves meb³eceer, ÒepeeÒesceer, mel³eJeeoer, meoe®ejCeer
DemeCes Del³eeJeM³ekeÀ Deens.
êewHeoer Hee®e Heeb[Jeeb®eer Peeueer. HeCe ne owJeer mebkesÀle Deens. Demes
meebietve J³eemeebveer kegbÀleer, êgHeo DeeefCe Heeb[Je ³eeb®eer MebkeÀe otj kesÀueer.
³egefOeef<þje®ee jep³eeqYe<eskeÀ J³eemeeves®e kesÀuee. DeMeeJesUer Heeb[Jeebvee
MeeHe osC³eeme Go³egkeÌle Peeuesu³ee ieebOeejer®es ceve JeUefJeues.
³egefOeef<þjeuee DeMJecesOe ³e%e keÀjC³eeme meebefieleues. ³ee JesoJ³eemeebveer
DeeHeueer Decetu³e JesoefJeoîee DeeHeuee Heg$e Meg¬eÀ cegefvebvee efMekeÀefJeueer.
l³eeb®³ee ³ee Glke=À<ì efJe®eejebveer DeJeIes Yeejle J³eeHeues Deens.
J³eemeebveer ceneYeejle efueefnues l³ee®eyejesyej Hejye´cne®³ee
mJe©Hee®es JeCe&ve keÀjCeejer ye´cnmeg$es efueefnueer Jesoeb®es efJeYeepeve kesÀues.
18 HegjeCes, 18 GHe HegjeCes, 18 cene HegjeCes efueefnueer. SkesÀkeÀe
HegjeCeele 3 les 4 ueeKe MueeskeÀ Deensle. cenef<e& J³eemeebveer 17 HegjeCes
efueefnueer lejer l³eebvee ceve:Meebefle veJnleer. ³ee DeJemLesle efnceeue³eeleerue
yeêerveeLe ³esLeerue mejmJeleer veoer®³ee efkeÀveejer yemeuesues Demeleevee
osJeef<e& veejo Deeues. l³eebvee J³eemeebveer l³eeb®³ee Goemeerveles®es keÀejCe
meebefieleues.
``ns osJeef<e&, DeeleeHe³e¥ble ceveeuee Meebefle veener“ osJeef<e& cnCeeues,
``legcner HeÀkeÌle %eeve meebefieleues. HeCe l³eeuee YeefkeÌle®eer pees[ veener.
l³ee®eyejesyej keÀcee&®eerner pees[ veener. veejo cegefveb®³ee met®evesJe©ve®e
l³eebvee 18 Jes HegjeCe efuenC³ee®eer ÒesjCee efceUeueer kesÀJeU YeieJeblee®es
YeefkeÌle³egkeÌle iegCeieeve keÀjCeejs HegjeCe efueefnues les cnCepes YeeieJele HegjeCe
vegmeles®e %eeve vekeÀes l³eeuee YeefkeÌle®eer Je keÀcee&®eer pees[ DemeeJeer. Demee
mebosMe osCeeN³ee J³eemeebveer YeefkeÌle®es veT ÒekeÀej ( veJeefJeOee YeefkeÌle)
JeefCe&ues Deensle.
efnceeue³ee®³ee Gb®eerHes#ee DeefOekeÀ DeeefCe meeieje®³ee KeesueerHes#ee
DeefOekeÀ Keesueer Demeuesues %eeve J³eemeebkeÀ[s nesles. meJe& efJeMJeeleerue
meeefnefl³ekeÀ uesKekeÀ, keÀJeer ³eeb®es uesKeve SkeÀ$e kesÀues lejer J³eemeeb®³ee
uesKeveeHeg{s efyebot cee$e þjsue. cnCetve®e lej l³eeb®³ee pevceefoJemeeme
ieg©HeewefCe&cee, J³eemeHeewefCe&cee cnCeleele. ye´cnefJeÐee ÒeeHle Peeuesu³ee
DeueewefkeÀkeÀ yegodefOeceÊee, otj¢<ìer, keÀefJelJe, ieieveeuee efYe[Ceejs
meeefnl³e uesKeve, DeebleefjkeÀ keÀUJeUe ³ee iegCeebcegUs®e p³ee efþkeÀeCeer
GYes jentve J³eeK³eeve efoues peeles l³ee mLeeveeme `J³eemeHeerþ'
cnCeleele. J³eemeHeerþeJej GYes jentve J³eeK³eeve osCeeN³ee JekeÌl³eeves
J³eemeeb®ee DeeoMe& [esȳeemeceesj þsJetve ceb®eeJej efJejepeceeve nesC³eeHetJeea
J³eemeHeerþeme vecemkeÀej keÀjeJee. l³ee®eyejesyej `J³eemeesef®í<ìb
peielmeJe&ced O³eeveele DemeeJes.
J³eemeebveer j®euesu³ee Je mebHeeefole kesÀuesu³ee meceûe Jee*dce³eeme
J³eeme®e³ee& cnCeleele. Oece&keÀejCe, jepekeÀjCe, DeLe&keÀejCe,
meceepekeÀejCe, Jee*dce³e, efMe#eCe, keÀuee DeeefCe efJe%eeve ³ee
mebmke=Àleer®³ee De<ìebieeJej J³eemeebFlekeÀe ÒekeÀeMe keÀesCeerner ìekeÀuesuee
veener. cnCetve®e J³eemeeb®es J³eemeesef®í<ìb peieledmeJe&ced' ~ ner cnCe
He[ueer Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
56
efMe<³eeves efMe<³eOecee&®ee, ³eesi³eeves ³eesieOecee&®ee, leHemJeeves leHeesOecee&®ee,
efJeÐeeL³ee&ves efJeÐeeLeer& Oecee&®ee, lemes®e DeJeIe[ HeefjefmLeefleletvener O³es³e
efme×er®ee ceeie& keÀmee keÀe{eJee? ³eemeeþer®e ieg©-efMe<³e HejbHeje
oeKeefJeC³eemeeþer Þeerke=À<Ce-Depeg&vee®es GoenjCe efoues Deens. YeejÜepe,
efJeMJeefce$e, JeefMe<þ ³eebvee leHeesyeueeves efme×er keÀMeer ÒeeHle Peeueer ³ee®eerner
GoenjCes efoueer Deensle.
<e[defjHegbHeemetve otj jentve, Meg× Dee®ejCe, Meg× JeeCeer Je Meg×
ceve DemeeJes. Demel³ee®ee Je DeOecee¥®ee HejeYeJe Peeuee®e Heeefnpes.
`HejesHekeÀej: HegC³ee³e, HeeHee³e HejHeer[eveced (HejesHekeÀej keÀjCes ns
HegC³ekeÀce& Deens. ogmeN³eeuee $eeme osCes ns HeeHekeÀce& Deens) ns metJe®eve
O³eeveele þsJeeJes. J³eemeebveer meebefieleuesu³ee metJe®eveeb®es Dee®ejCe kesÀu³eeme
ceeCemee®es Heleve nesle veener.
J³eemeebFlekesÀ peepJeu³e J³eeqkeÌlecelJe meeN³ee efJeMJe mebmke=Àleerle
veener. JesoesÊej keÀeueKeb[eHeemetve meeN³ee efJeMJe mebmke=Àleerle veener.
JesoesÊej keÀeueKeb[eHeemetve DeepeHe³e¥le J³eemeeb®ee ÒeYeeJe meJee&efOekeÀ
Deens. Jewjei³e, Deble¢&<ìer, %eeveJeble, ceeveJeer peerJeveekeÀ[s HeneC³ee®eer
HejesHekeÀeje®eer Je=Êeer, Oecee&®es ³eLeeLe& DeekeÀueve, ceele=-efHele=Je´le, De{U
YeefkeÌle meceepeeuee DeeO³eeeflcekeÀ yeveefJeC³ee®eer peepJeu³e eqveÿe,
je<ì^e®³ee Òeieleer®ee O³eeme ³ee ueeskeÀesÊej iegCeebcegUs®e cenecegveer J³eeme ns
Yeejleer³e mebmke=Àefle®ee ceeveoC[ Deens, ceneÒeeCe Deens. ³ee cenecegveeR®es
eqoJ³e peerJeve mebHeues Demeues lejer l³eeb®es efoJ³e mebosMe Dee®ejCeele
DeeCeeJes.
J³eemee®³ee ©boerJej Jeleg&Ue®ee HeefjIe þjlees. J³eeme efpelekeÀe
ceesþe eflelekesÀ l³ee®³ee Heje¬eÀcee®es, melkeÀcee&®es Jeleg&U ceesþs Demes ³ee
cenef<e&veer meebefieleuesues Deens. l³eeÒeceeCes ceeveJeeves `melkeÀce& ³eesies Je³e
IeeueJeeJes' ns O³eev³eele þsJetve peerJeveveewkeÀe Heej keÀjeJeer.
J³eemeHejbHejsleerue efMe<³eebveer l³eeb®³ee Jee*dce³ee®ee
(J³eeme®e³ex®ee) Òemeej kesÀuee. J³eemeeb®³ee HeefuekeÀ[s peeTve
l³eeb®³eeHes#ee DeefOekeÀ %eeve MeesOeC³eemeeþer ogmeje J³eeme pevceeuee ³eeJee
ueeiesue. Jeeì Heeefnueer Heeefnpes. kegÀCeer meebieeJeb? J³eemeeb®ee Jeejmee Heg{s
vesCeeje ogmeje J³eeme ³ee®e ceeleerletve efvecee&Ce nesF&ue. ³ee ceeleerle
Depegvener eflelekeÀer®e leekeÀo efMeuuekeÀ Demesue. DeueewefkeÀkeÀ ye´cnefJeÐee
ÒeeHle Peeuesu³ee `J³eemeesef®í<ìb peielmeJe&ced' ns metJe®eve meeLe& keÀjCeeN³ee
³ee ceneve Dee®ee³ee¥me meJee¥leHexÀ Jebove Demees.
`Fefle J³eemeeHe&Cecemleg ~'
meercee jcesMe DeesJeUskeÀj
Ye´ceCeOJeveer 9322007743
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
57
DeeO³eelce ÒeYet
jeceke=À<Ce Hejcenbme
Þeer jeceke=À<Ce Hejcenbme ns meodieg© DeeHeu³ee efMe<³eebvee,
meeOekeÀeme DeO³eelcee®ee efJe<e³e l³ee®³ee kegÀJeleerÒeceeCes meebiele Meyoe®es
DeLe&, mecepesue, He®esue, DeMee He×leerves meejs Deieoer meesH³ee Yee<esle
mecepeeJetve meebiele Demele. l³eeb®ee meeje Yej ¢äebleeJej Demes. celeYeso
Peeues®e lej les keÀOeer Jeeo Ieeueerle vemele, Gueì lees efJe<e³e SKeeoer
meeOeer ieesä meebietve, GoenjCe osTve efMe<³eeb®³ee ceveeJej þmeefJele
Demele. MesJeìer les meebiele, ``ceePes keÀece Peeues legcneuee Heìsue lemes I³ee
Jee mees[tve Ðee.“ keÀOeer keÀOeer les DeeHeu³ee efMe<³eeb®eer efieles, Heos DeeHeu³ee
megmJej Þeesl³eebmeceesj ieeTve oeKeJeerle Je l³eebvee ceb$ecegiOe keÀjerle
Demele.
jeceke=À<Ceeb®ee HetCe& Þe×e efJeéeeme keÀeueerceelesJej neslee.
keÀeueerceelesuee les DeeF& cnCetve mebyeesOele Demele. l³eeb®³ee ÒeJe®eveele les
- ³eMeJeble yeer. keÀoce
meebiele, legce®ee legce®³ee DeeF&Jej HetCe& efJeéeeme nJee. leer®e legce®eer
pevceoe$eer, GodOeejkeÀleer& HeeueveHees<eCe keÀjCeejer leer®e legce®eer
cegkeÌleeroe$eer nes³e. leer legce®³eeJej ÒemeVe Demeu³eeJej legcneuee keÀMee®eer
keÀcelejlee veener. legce®³ee %eevee®es Yeeb[ej Deesmeb[tve Jeenerue. ns ©He
pemes meietCe Yeemeles lemes les efveiegCener Deens. leer DeeF&, cee³ee,
ye´ïecee³ee ³ee meJe& YetefcekeÀele legce®³ee peJeU JeeJejles Deens. HeCe l³eeJej
legce®ee efJeéeeme nJee.
efle®³ee ÒemeVelesmeeþer Deveble keÀä GHemeC³ee®eer le³eejer nJeer,
J³eekegÀUlee nJeer, DeÿesÒenj efle®es O³eeve nJes Je cegKeer efle®es veece nJes. ns
keÀjerle Demeleevee DeeHeu³ee efvel³e keÀecee®eer Ie[er efJemkeÀìCeej veener
veeb! ³ee®eer keÀeUpeer I³ee³euee nJeer DeeefCe l³eeceO³es DeleerJe meeJeOeevelee
nJeer. les SkeÀe ÒeeHeb®eerkeÀ yeeF&®es GoenjCe osleevee meebieleele ``leer yeeF&
keÀeb[erle Demeles meejerle Demeles l³ee®eJesUer leer cegueeuee otOe Heepeerle
Demeles l³ee®eJesUer DeeHeuee nele cegmeUeKeeueer ³esCeej veener ³ee®eer
keÀeUpeer Iesle Demeles.
efJe<e³e ÒeefleHeeoveele jeceke=À<Ce ®eHekeÀue DeMeer GoenjCes osle
l³eeb®³ee met#ce DeJeueeskeÀve MekeÌleer®es ueeskeÀ keÀewlegkeÀ kesÀu³eeefMeJee³e
jnele vemele. meccele mebK³eeMeem$eeleerue keÀþerCe efJe<e³eemebyebOeer
efJeJes®eve ®eeuet Demees efkebÀJee Òeke=Àleer Je Hegª<e ³eeefJe<e³eer ®e®ee& ®eeuet
Demees. jeceke=À<Ce cnCele, ``Kejslej Òeke=Àleer®e meejs keÀener keÀjleer
Demeles, Demes Demesue lejer Hegª<eeJee®etve efleuee keÀenerner keÀjlee ³esle
veener. Kejslej Hegª<e Je Òeke=Àleer ³eeb®³ee meb³eesieeves®e ns efJeée yeveues Deens.
l³ee®³eeceO³es nesCeejs yeouener ³ee oesve ieesäerb®³ee meb³eesieeves®e Ie[le
Deensle. Heg{sner ³ee efJeéee®³ee DebleeHe³e¥le les Ie[le jneCeej Deensle. ns
mel³e efMe<³eebveer DeeHeu³ee ceveele þmeJetve Iesleues Heeefnpes. ¿eele Üwle
keÀener veener.
l³eeb®³ee ÒeJe®eveeuee ³esCeejs ueeskeÀner l³eeb®³ee efMe<³eeb®³ee
J³eefleefjkeÌle J³eeHeejer , [e@keÌìj, efJeÐeeLeer&, MeslekeÀjer lemes®e Deieoer
meeceev³eeleues meeceev³e ueeskeÀner Demele. les l³eeb®³eeJejerue ÒesceeHeesìer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
58
³esle Demele. pej jeceke=À<Ceebvee Jeeìues keÀer DeeHeCe pes DeeHeu³ee
Þeesl³eebvee meebefieleues Deens les l³eebvee mecepeues veener Demes l³eeb®³ee
®esnN³eeJej efomeues lej jeceke=À<Ce lees efJe<e³e DemebK³e GoenjCes osTve
meesH³ee Yee<esle Hegveë meebiele Je lesner meeceev³eebvee Heìsue, ©®esue, DeMeer
GoenjCes osTve DeeefCe Jej cnCele ``³eele ve mecepeC³eemeejKes keÀe³e
Deens!'' ³ee efJeéeeleu³ee meieȳee ieesäer Òeke=Àleeruee®e keÀjeJ³ee
ueeieleele. les pejer leer keÀjerle Demeueer lejer Hegª<eeefMeJee³e efleuee ns
keÀjlee ³esle veener, ns cee$e Kejs!
Jesoeblee®³ee ieesäer yeN³ee®eJesUer ®e®exle ³esle l³eeyeÎue meebiele,
Jesoebleele meebefieleues Deens keÀer ``ye´ïe Je ye´ïeMekeÌleer ns SkeÀ®e Deensle. les
oesvner JesieJesieUs HeoeLe& veJnsle. les keÀOeer Hegª<e YeeJeeves Jee keÀOeer m$eer
YeeJeeves jnele Demeles. Goe. ``meeHe keÀOeer JesìesUs Ieeuetve yemelees.
Demee mJemLe yemeuesuee meeHe cnCepes Hegª<e Je lees®e meeHe pesJne ®eeuele
Demesue lees Òeke=ÀleerYeeJe. lees mJemLe Demeleevee Òeke=Àleer l³ee®³eele
efJeueerve Peeuesueer Demeles''. ³ee THej pej keÀesCeer l³eebvee efJe®eejues keÀer,
ner F&éejYekeÌleer F&éejeceO³es®e Jeeme keÀjles?
l³eeJej les cnCele, ``leer F&éejeceO³es Jeeme keÀjles HeCe F&éej
efle®³eeceO³es yeOo veener''.
``ye´ïe mel³e DeeefCe peieled efceL³ee “ ³eeJej Yee<³e keÀjleevee
jeceke=À<Ce Hejcenbme cnCele, ``ns SkeÀoe SsketÀve Iesleues keÀer ÞeJeCe, ceveve
cnCepes efceL³ee Jemleg®ee l³eeie Je mel³e Jemlet leer ye´ïe, efle®³ee O³eeveele,
ceveeuee ueeJeues Heeefnpes. DeeHeu³ee %eeveeves JemlegueeYe nesle veener.
l³eemeeþer OeejCee Heeefnpes, l³eeie Heeefnpes. vegmel³ee leeW[eves l³ee®ee
G®®eej keÀªve keÀnerner meeOele veener. ogmejs, Jesoeblee®es DeveskeÀ ûebLe
Jee®etve %eeve efceUle veener. iegª cegKeeletve l³ee®ee G®®eej Jne³euee
nJee''.
`ceve eflelekesÀ ceeie&' l³eeJej SkeÀe efMe<³eeves efJe®eejues, ``ceie
Deecner keÀesCelee ceeie& HelkeÀejuee Heeefnpes? l³eeJej jeceke=À<Ce cnCeeues,
``p³eeuee pees ceeie& Hemeble Demesue lees®e ceeie& l³eeves HelkeÀjuee Heeefnpes.
¢{YeeJeeves l³ee®ee HeeþHegjeJee keÀjeJee, pemee YeeJe lemee ueeYe! YeeJe
cnCepes F&éejeMeer YekeÌleer®es veeles! “ l³ee YeeJee®ee HekeÌkeÀe DenbkeÀej
ceeCemeeuee nJee. HeCe DeeHeCe meJe&peCe keÀ®®³ee DenbkeÀeje®es yeUer
Deenesle. ceer, ceePes, ³eele®e meJe&meeceev³e ueeskeÀ De[keÀues Deensle.
l³eele Hejceséej®ee ueeYe ogue&Ye Deens. osJeeyeÎue p³eeme efvemmeerce Òesce,
Dees{ Deens l³eeme, Hejceséejeuee oMe&ve ÐeeJes®e ueeieles.
``F&éej meJe&$e Yejuesuee Deens ceie lees Deecneuee keÀe efomele
veener?'' ³eeJej jeceke=À<Ce cnCele,
``HeeC³eeJej MesJeeU Deeuesues Demeles, l³eecegUs l³ee
MesJeeUeKeeue®es HeeCeer efomele veener. ns MesJeeU cnCepes cee³es®ee He[oe,
ner cee³ee SkeÀoe keÀe legcner DeesUKeueerle lej ceie HejceséejeceOeuee
He[oe otj keÀjlee ³eslees Je lees DeeHeCeeme efomelees. l³ee cee³esuee ÒeLece otj
keÀje''. F&éej oMe&ve Peeu³eeJej npeej pevcee®es HeelekeÀ SkeÀoce veä
nesTve peeles.“ ceie SkeÀoce ÒekeÀeMe®e ÒekeÀeMe, DebOeeje®ee ceeiecegmener
jneCeej veener. l³eemeeþer meeOekeÀeuee J³eeketÀU JneJe³eeme nJes. keÀece,
¬eÀesOe, DenbkeÀej ³eebvee HetCe&HeCes iee[tve ìekeÀues Heeefnpes lesJne®e ns meeO³e
nesF&ue. ner Jeeìles eflelekeÀer mejU, meesHeer ieesä veener.
SkeÀoe SkeÀ efMe<³eeves efJe®eejues, ``F&éej meekeÀej Deens, keÀer
efvejekeÀej?''
l³eeJej jeceke=À<Ce cnCeeues, ``F&éej meekeÀejner Deens. DeeefCe
efvejekeÀejner Deens ! HeeCeer ns F&éejemeejKes efvejekeÀej Deens, HeCe pesJne
l³ee®ee yeHe&À neslees lesJne les meekeÀej nesles, F&éej DeeHeu³ee F®ísÒeceeCes
JesieJesieUs DeekeÀej Iesle Demelees, lejerner l³ee®es cegU®es mJeªHe ns
efvejekeÀeje®e Demeles.''
ogmeN³ee efMe<³eeves efJe®eejues, ``cenejepe meeOevesceO³es meodiegª®eer
DeeJeM³ekeÀlee Deens keÀe³e?
lesJne jeceke=À<Ce cnCeeues, ``meodiegªefMeJee³e ®eeuee³euee keÀenerner
njkeÀle veener HeCe meodiegª efMeJee³e l³ee®e meeOeves®ee ceeie& megkeÀj
nesCeej veener. l³eeuee HetCe&lJe ³esC³eeme JesU ueeiesue. SKeeÐee ceesþîee
penepeeuee ueneve nes[kesÀ yeebOeues lej les l³ee penepeeyejesyej
yeebOeu³eeves F®íerle mLeUer peeF&ue. HeCe pej veeJee[îeeves mJeleë®e les
JeunJee³e®es þjJeues lej l³ee efþkeÀeCeer Heesnes®eC³eeme KetHe JesU ueeiesue.
ns mel³e Deens keÀer veener! Òel³eskeÀ ceeCemee®³ee ceveele F&éejeuee YesìeJes
Demes Demeles. HeCe l³ee®³eeJej cee³es®ee oeb[iee ÒeYeeJe Demelees Je l³eecegUs
lemes Jeeìtvener l³eeuee les #eCeerkeÀ Jeeìles. HeCe ogmeN³ee #eCeeuee lees Hegveë
ÒeHeb®eele Dees{uee peelees Je l³eele®e jcelees. ceeCemeeuee ÒeHeb®ee®eer iees[er
HeÀej, leªCe Je³eele keÀece mees[Jele veener HeCe Gleej Je³eelener l³ee®³ee
celeerle HeÀejmee HeÀjkeÀ He[le veener. efJeOeJeebvee veJeN³ee®ee HeeMe vemelees.
lejerner l³ee Hejceséej meeOevesle jcele veenerle, Gueì ogmeN³ee®³ee
ÒeHeb®³eele ueg[yeg[ keÀjleele.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
59
lesJne meJee¥veer l³ee HejceséejeJej Òesce keÀje, l³ee®³ee Yesìer®eer
Deeme ceveele yeebOee. cee³esuee ceeies jsìe Je Hejceséeje®ee O³eeme Oeje.
legcneuee lees Yesìsue®e ³eele MebkeÀe veener. cee³es®³ee keÀ®eeìîeeletve
megìkeÀe Jne³euee F&éeje®eer ke=ÀHee nJeer cnCetve ceveele melele l³eeuee
mceje. DeeHeu³ee ceveele J³eekegÀUlee ³ee³euee nJeer lej®e ns Meke̳e Deens.
ceveg<³eeves mebmeejHeeMeele ve iegblelee DeKeb[, F&éeje®es ef®e$e ceveele þsJeues
Heeefnpes. ns meebieleevee jeceke=À<Ce cnCeleele, Deb[îeeletve efHeuuet yeensj
³esles, HeCe cejCee®³ee efYeleerves les efHeuuet Jej®³eeJej Hegveë G[t ueeieles.
lesJne DeeHeCener ne OeeskeÀe O³eeveele IesTve meowJe veecemcejCeele meleke&À
Demee³euee nJes Deens, lees®e SkeÀ meesHee ceeie& Deens. cee³esHeemetve megìkeÀe
Peeu³eeefMeJee³e mJeie& efceUCeej veener, Hejceséej ÒeeHleer veener ns mel³e
Deens.
DeMee DeveskeÀ meeO³ee-meeO³ee ieesäerbHeemetve DeO³eelcee®³ee ienve
efJe<e³eebHe³e¥le meieUs efJe<e³e jeceke=À<Ce Del³eble levce³elesves meeOekeÀevee
efMekeÀJeerle Demele. efMe<³eebvee meeJeOe keÀjerle Demele. meceeOeer meeOevesle
keÀenerpeCe HeÀmetve peele, Ieeyejle l³eebvee l³eeJesUer meebYeeUeJes ueeies,
meceeOeer DeeHeesDeeHe Glejles, IeeyejC³ee®es keÀejCe veener. HeCe meodiegª
DeeHeu³ee efMe<³eeb®eer keÀeUpeer Iesle, meceeOeer®³ee ceeiee&Jej Hejceséeje®³ee
oMe&veemeeþer peeleevee meodiegª l³eebvee meebYeeUleele, keÀejCe lees
DevegYeJe l³eebvee Demelees. jeceke=À<Ceebveer les meieUs DevegYeJe Iesleues nesles.
ne iegblee MebkeÀe®³ee ©Heeves efMe<³eeb®³ee ceveele OeeskeÀe efvecee&Ce keÀª
MekeÀlees. cnCetve jeceke=À<Ceebveer ns meejs, efMe<³eebvee mecepeefJeues nesles.
DeO³eelce FlekesÀ meesHes veener. Jesoeb®³ee HegmlekeÀele Jee®etvener les
mecepeCeej veener FlekesÀ les ienve Deens. les meodiegªbkeÀ[tve®e mecepeeJetve
Iesleues Heeefnpes. ³eesie ceeie&, kegbÀ[ueerveer, <eìd®e¬esÀ, meHleYetceer ns HeÀej
ienve Jee iet{ efJe<e³e Deensle. lesner meejs efJe<e³e jeceke=À<Ceeveer DeeHeu³ee
efMe<³eebvee Del³eble meesH³ee, mejU Yee<esle, DeveskeÀ GoenjCes osTve
mecepeeJetve meebefieleues nesles.
³eesie ceeiee&®es ÒeyeesOeve keÀjleevee l³eebveer meebefieleues, keÀer
kebgÀ[ueerveer ner meg<egcveeceeiee&ves cemlekeÀekeÀ[s peeles. efle®³ee cetU
mLeeveeHeemetve efveIeeu³eeJej leer <eìd®e¬eÀe®es Yeso keÀjerle keÀjerle
menm$eebj mLeeveekeÀ[s peeles Je Òel³eskeÀ ®e¬eÀeJej keÀesCeekeÀesCee®es oMe&ve
nesles ³ee®ee DevegYeJe meeOekeÀeves I³ee³euee nJee. JesoebleeceO³es meHleYetceer®es
JeCe&ve Deens. l³ee l³ee efþkeÀeCeer kegbÀ[ueerveer Deeu³eeJej®ee DeueewkeÀerkeÀ
DevegYeJe meeOekeÀeves IesCes nener meeOevesleuee HeÀej ceesþe DevegYeJe Deens.
jeceke=À<Ce meebieleele, meeOeejCe ceveg<³ee®eer ieleer ner Heefnu³ee leerve
®e¬eÀele®e Demeles. iegl³e, efuebie Je veeYeer. ner eflevner mLeeves Yeesiee®eer
Deensle. JesieJesieȳee osJeleeb®eer leer DeefOeÿeves Deensle. lesLes KeeCes,
efHeCes, Yeesie F. Demeles. ¿ee Heg{®eer Hee³ejer nes³e les mLeeve YeieJeeve
MebkeÀje®es nes³e. lesLe He³e¥le Heesnes®euesuee meeOekeÀ Keeue®³ee leerve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
60
mLeeveeletve Glejle Keeueer ³esC³ee®eer Meke̳elee DeefOekeÀ Demeles.
Ëo³ee®³ee efþkeÀeCeer meeOekeÀeuee p³eesleer®es oMe&ve nesles. Je
l³eeuee Hejceséej Yesìer®eer Dees{ueeieles. pej lees efmLej Demesue lej
Dees{erves®e Keeue®³ee leerve ®e¬eÀe®es mebOeeve megìles. lesLetve cnCepes
`Ëo³e Yetceer®³ee' Jej pesJne meeOekeÀ mejkeÀlees lesJne l³ee®es ceve kesÀJeU
F&éeje®³ee efþkeÀeCeer®e jWieeUle jneles.
jeceke=À<Ce meebieleele ceePesner Demes®e Peeues nesles. Òel³e#e iegª
pesJne DeeHeu³eeuee Deeuesuee DevegYeJe meebieleele lesJne efMe<³eeb®³ee ceveele
lees þmelees Je les lees DevegYeJe IesC³ee®ee Òe³elve keÀjleele DeMee
meeOekeÀeuee mebmeejele JeeJejCeeN³ee ueeskeÀebHeemetve otj peeJes Demes Jeeìles
SkeÀeble nJeemee Jeeìlees. meceeOeerle yemeeJes Demes Jeeìles. keÀesCee®ee
menJeeme vekeÀesmee Jeeìlees, ceve iegocejles SkeÀeble ve efceUeu³eeme. leer
l³ee Hejceel³ee®³ee Yesìer®eer Dees{ ueeieles. kegbÀ[ueerveer kebÀþeHe³e¥le iesueer
lejer Keeueer GlejC³ee®ee OeeskeÀe Demelees. l³eemeeþer efvejblej meeJeOe
Demee³euee nJes. SkeÀoe keÀe kegbÀ[ueerveer kebÀþeHeemetve Heg{s Ye´gkegÀìerkeÀ[s
iesueer keÀer, ceie leer Keeueer ³esC³ee®ee OeeskeÀe vemelees. lesLes F&éeje®es oMe&ve
nesTve meceeOeer megKee®ee DeueewefkeÀkeÀ Deevebo meeOekeÀeuee DevegYeJee³euee
efceUlees.
jeceke=À<Ce meebieleele les mLeeve Je Heg{®es `menm$eej'
³eeb®³eeceO³es SkeÀ HeejoMe&keÀ He[oe Demelees. lesJne Hejceelcee FlekeÀe
peJeU Demelees keÀer, DeeHeCe l³ee®³eeMeer SkeÀªHe Peeuees®e Demes Jeeìles
HeCe Depetve SkeÀ$e Peeuesues vemeles, ³esLetve ceve keÀOeer®e Keeueer Glejle
veener. les HeÀej lej Ëo³eeHe³e¥le peeles Je Hegveë Jej ³esles. ueeskeÀ ³esLetve
Keeueer keÀOeerner Glejle veenerle. cnCepes Fbefê³eeOeerve nesle veenerle.
cee³es®ee He[oe otj Peeuesuee Demelees. ceve, YeesieeHeemetve otj iesuesues
Demeles. m$eer, keÀvekeÀ, Je ceer HeCeeHeemetve les otj iesuesues Demeles.
³eemeeþer meelel³eeves meceeOeer®ee DevegYeJe meeOekeÀeves Iesle
jneCes peªjer®es Deens. meeOekeÀeuee Debeflece mel³eeHe³e¥le cnCepes
Hejceelc³ee®³ee oMe&veemeeþer SkeÀJeerme efoJemee®³ee meceeOeer®ee DevegYeJe
keÀje³euee nJee. lej®e lees ceOeuee He[oe otj neslees cnCepes HeÀeìlees
peerJeelc³ee®eer Hejceelc³eeMeer SkeÀªHelee nesles. menm$eekeÀej ner®e leer
meHle Yetceer nes³e. ns®e les Debleerce mel³e nes³e. ³eele®e peerJevee®es meeLe&keÀ
Peeues. peerJe cegkeÌle Peeuee Demes mecepeeJes.
ns ÒeyeesOeve Þeer jeceke=À<Ce DeeHeu³ee efMe<³eebkeÀ[s l³eeb®³ee Iejer
peeTve, l³eeefþkeÀeCeer peceuesu³ee efMe<³eebvee keÀjerle Demele. keÀOeer
keÀsMeJe ®ebêebkeÀ[s Jee l³ee®³ee Flej efMe<³eebkeÀ[s peele Demele, Jee
DeeÞeceele. l³eeb®eer Yepeves , ieeCes SskeÀCes l³eebvee HeÀej DeeJe[s.
Þeer jeceke=À<Ce Hejcenbmeebvee peele, Heele, Oece& ns cegUer®e ceev³e
veJnles. les meJe&Oecee&®³ee ueeskeÀeb®³ee Iejer peele, l³eeb®³ee meesyele pesJeCe
Iesle, keÀesCeleener Yeso vemes keÀejCe YekeÌle ner SkeÀ®e peele l³eebvee
DeefYeÒesle nesleer, l³eebveer mJeleë DeveskeÀ Oece& eqmJekeÀejues Je l³eele HetCe&HeCes
SkeÀªHe Peeues. l³eebvee keÀenerner Jepe& veJnles. l³ee®³ee Oecee&®³ee
Oece&iegªb®³ee ceeie&oMe&veeKeeueer l³eebveer Hejceséeje®eer meeOevee kesÀueer. ns
mecepeues keÀer keÀesCeleener Oece& Demees ceeie& JesieJesieUs HeCe Debleerce O³es³e
SkeÀ®e Deens. les meeO³e keÀjCes ner meJe& Oecee&le SkeÀ®e Deens. lees®e
Hejceséej - Hejceelcee Deens. l³ee®es mJeªHe SkeÀ®e Deens. lesLes Üwle veener
cnCetve jeceke=À<Ceebveer DeeHeu³ee efMe<³eebvee meJe& Oecee&®³ee HebLeeb®³ee
ueeskeÀeb®ee, iegªb®ee Deeoj keÀjeJee ns efMekeÀJeues. jeceke=À<Ceebveer ³ee
efJeéeeuee efouesueer ner DeueewefkeÀkeÀ Yesì nes³e. ³esLes l³eeb®es JesieUsHeCe,
ceesþsHeCe DeeHeCeeme ceev³e keÀjeJe³eeme nJes.
jeceke=À<Ce meebiele ``lees F&éej ceePee Deens, DeeHeuee Deens ner
YeeJevee ceveer peesHeemee. lej®e ceveeleues #egê efJe®eej DeeHeesDeeHe otj
nesleerue. F&éeje®es melele ef®ebleve keÀje. l³eeb®³eeJej Òesce keÀje, meeOevesle
Dees{ nJeer, GlkebÀþe nJeer, Lees[ke̳eele Yesìermeeþer ceeCetme Jes[e Jne³euee
nJee. J³eeketÀU Jne³euee nJee lej®e ns menpe meeO³e Deens. Dev³eLee
Hejceséej ÒeeHleer®ee KesU meesHee veener. l³eemeeþer efJe<e³e Jeemeves®ee,
HewMee®³ee Dees{er®ee l³eeie keÀje³euee nJee. ¿ee ieesäer F&éej meeOevesle
ceesþs De[LeUs Deensle. lemes®e DenbkeÀej ns Oeeske̳ee®es FMeejs jeceke=À<Ce
melele DeeHeu³ee efMe<³eebvee osle Demele''.
jeceke=À<Ceebvee, DeefYeceeve cegUer®e veJnlee. les DeveskeÀ efJeÜeve
ie=nmLeebvee, meeOegmebleevee Yesìle Demele Je l³eeb®³eeHeemetve efceUsue les
%eeve Deelcemeele keÀjerle Demele. les iegªHeoeJej iesu³eeJejner
keÀesCel³eener ÒekeÀej®ee ieJe&, DeefYeceeve, DenbkeÀej ³ee®ee DebMener
l³eeb®³eepeJeU veJnlee. SkeÀoe Demee ®ecelkeÀej Peeuee keÀer
kesÀMeJe®ebêmesve ³eeb®³eekeÀ[tve keÀener SskeÀeJes cnCetve les DeeHeu³ee keÀeneR
efMe<³eebvee IesTve iesues. l³eebvee efMe<³eebkeÀ[tve Yepeve SskeÀe³euee DeeJe[s
efMeJee³e kesÀMe®ebêeb®es J³eeK³eevener DeeJe[s. l³eele les leuueerve nesTve
peele Demele. SkeÀoe ``peeves ceve keÀeueer, kesÀ ceve <e[doMe&ve vee Hee³e
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
61
oMe&ve ns ieerle jeceÒemeeo ieele nesles. jeceke=À<Ceebvee les ieerle Demeleevee
YeeJemeceeOeer ueeieueer Je l³eeb®³ee cegKekeÀceueeJej DeHetJe& lespe efomet
ueeieues. DeOe& yeeïe oMee ÒeeHle Peeu³eeJej les meesHes meesHes ¢äeble osTve
DeO³eeeqlcekeÀ efJe<e³e GkeÀuetve meebiet ueeieues. ceb[Uer osnYeeve efJemeªve
leìmLe Peeueer, levce³e Peeueer. l³eeb®³ee ÒeJe®eveele ns Demes efvel³ee®es®e
nesle Demes. l³eeveblej kesÀMeJe®ebêeb®eer jeceke=À<CeebJej YekeÌleer pe[ueer.
DeKesjHe³e¥le l³eeb®es ÞesÿlJe l³eebvee keÀUues Je l³eebvee l³eebveer iegª
ceeveues. l³eeveblej `ye´eïemeceepe'. ns jeceke=À<Ceeb®³ee meJe& efMe<³eeb®es cegK³e
mLeeve þjues Je jeceke=À<Ce Je kesÀMeJe®ebê ³eeb®es Òesce Je=×eRiele nesle iesues.
l³eebvee SkeÀceskeÀebefMeJee³e ®ewve He[le vemes. Demes iegªÒesce Hene³euee
efceUCes ogceeaU. lesJe{s®e Òesce jeceke=À<Ceeb®es kesÀMeJe®ebêebJej nesles.
jeceke=À<Ce efMe<³eebvee meebiele, keÀenerlejer DeeIeele
Peeu³eeefMeJee³e ceeCetme YeieJeled YekeÌleerkeÀ[s Dees{uee peele veener!
kesÀMeJe®ebêebveer jeceke=À<CeebkeÀ[tve ûenCe kesÀuesu³ee %eevee®ee Òe®eej Òemeej
keÀuekeÀl³eele kesÀuee, MesJe쮳ee éeemeeHe³e¥le. jeceke=À<Ceeb®³ee G®®e
DeeO³eeeqlcekeÀ %eevee®ee Òe®eej DeveskeÀ Jele&ceeve He$eeletve kesÀMeJe®ebêebveer
kesÀuee neslee. kesÀMeJe ®ebêeb®³ee ce=l³etveblej l³eeb®³ee ye´eïemeceepeeleerue
meJe& meceLe&keÀ jeceke=À<Ceeb®³ee ®ejCeer efJeueerve Peeues Je DeveskeÀebvee HetCe&ÊJe
ueeYeues.
jeceke=À<Ce meebiele F&éej DeeefCe legce®³eele HeÀjkeÀ veener. legcner
l³eemeeþer meceeve HeeleUerJej ³esTve l³ee®eer DeejeOevee Oeje. lees ceesþe
efkebÀJee íesìe veener. l³ee®³ee Ssée³ee&®es JeCe&ve keÀª vekeÀe. DeeHeCe®e
F&éejce³e Deenesle l³ee®es®e DeMeb Deenesle Demes mecepee keÀejCe les®e Kejs
mel³e Deens. Hejceséej ®eje®ejele Yejuesuee Deens. DeCet SJe{er peeieener
l³ee®³ee efMeJee³e ³ee efJeéeeme veener. lees legce®³eelener Deens, ceeP³eelener
l³ee®e ©Heele Deens. l³eeuee HeneC³ee®es Jes[ ueeJetve I³ee. lees legcneuee
Yesìsue®e. ns mel³e ceveer yeeUiee. l³eemeeþer DeeHeu³ee mJeleëJej
¢{efJeéeeme þsJee. ns Ke[lej Deens. HeCe Òesceeves - Hejceséej Òeceeves meesHes
nesCeej Deens ns O³eeveele þsJee! l³eemeeþer F&éejemeeþer Yepeve Je meeOevee
Deeueer. efJe<e³e Jeemeves®ee l³eeie l³eeJej l³eeb®ee DeefOekeÀ Yej neslee Je les
l³eeb®³ee ceveele þmeefJele Demele. mJeleë ueive keÀªvener HelveerHeemetve les
DeueerHle jeefnues. efleueener l³ee®e ceeiee&®eer efo#ee osTve HetCe&lJeeme
Heesnes®eefJeues. nsner GoenjCe O³eeveele þsJeC³eemeejKes Deens. ÒeHeb®ee®ee
ceesþe De[mej YeieJeled meeOevesle ³eslees. ³eeJej les þece nesles.
l³eebveer DeeHeu³ee efMe<³eeb®³ee ceveeJej þmeefJeues keÀer F&éej
YekeÌleer meekeÀej Deens. DeeefCe efvejekeÀejner Deens. cetleeaHetpesle leL³eebMe
Deens. l³ee cetleealener Hejceséeje®ee Debme Deens. l³ee meiegCe meeOevesle
efveieg&Cee®ee ueeYe neslees. ns l³eebveer ueeskeÀebvee HeìJetve efoues. keÀeueerceelesJej
jeceke=À<Ceeb®eer efvemmeerce YekeÌleer nesleer. leer l³eeb®eer DeejeO³eosJelee nesleer
efle®³eeMeer les yeesuele Demele. jeceke=À<Ce l³eeb®³ee meeOevescegUs F&éej ÒeeHle
lej Peeueer®e l³eeefMeJee³e l³eebvee DeveskeÀ efme×er ÒeeHle Peeu³ee nesl³ee.
MesJeìer l³eebveer l³ee meeN³ee keÀeueerceeles®³ee ®ejCeer DeHeCe& keÀªve
efle®³eepeJeU Meg× YekeÌleer®eer ³ee®evee kesÀueer. DenbkeÀej jnerle peerJevee®ee
DebieerkeÀej kesÀuee.
jeceke=À<Ceebveer DeeHeuee keÀe³e&keÀeU mebHele Deeuee Deens. Demes
peeCetve DeeHeu³ee meebÒeoe³ee®eer meieUer peyeeyeoejer vejWê GHe&À
efJeJeskeÀevebo ³eeb®³ee KeeÐeeJej meesHeJeueer. les l³eeb®³ee efMe<³eJeiee&leerue
HetJe&Heoeuee Heesnes®euesues. meledHegª<e Deensle ³ee®eer keÀuHevee jeceke=À<Ceebvee
nesleer. l³eeb®eer ³eesi³elee Del³eble G®®e Òeefle®eer Je efJeÜlee ner ÒekeÀeb[
nesleer. YeefJe<³eele l³eebveer jeceke=À<Ceeb®³ee efJe®eejeb®ee OJepe efJeéee®³ee
keÀeveekeÀesHeN³eele Heesnes®eJeuee Je DeeHeu³ee meodiegªb®es veeJe Depejecej
kesÀues n meJe&Þe=le Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
De@[. ³eMeJeble yeeyetjeJe keÀoce
Ye´ceCeOJeveer - 9892046868
62
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
mJeeceer efJeJeskeÀevebo
jcesMe ³eeoJe
DeO³eelce DeeefCe efJe%eeve ³eeb®ee ...
megjsKe mebiece cnCepes,
mJeeceer efJeJeskeÀeveboe®es DeO³eelce. ns Jew%eeefvekeÀ Hee³eeJej
DeeOeeefjle nesles. l³eebveer DeeHeu³ee efJe®eejeves DeeefCe ke=Àleerves peieeuee
oeKeJetve efoues keÀer, Yeejle ner meJee&efOekeÀ efJekeÀefmele mebmke=Àleer
Demeuesueer DeeefCe HeefjHetCe& lelJe%eeve ueeYeuesueer Yetceer Deens. ÒeeieeflekeÀ
efJe®eejeb®eer efJeMeeuelee DeeefCe Goej HejbHeje ³eeb®³ee megjsKe mebiece
mJeeceerpeeR®³ee J³eeqkeÌlecelJeele Hene³euee efceUlees. les HetCe&HeCes osMeYekeÌle
nesles. efJe%eeve DeeefCe DeO³eelce ³eeb®ee megboj mecevJe³e l³eeb®³ee
J³eeqkeÌlecelJeele Peeuesuee neslee. DeeHeu³ee Yee<eCeele les cnCeleele keÀer,
``Yeejleeves Heeef½eceel³e osMeekeÀ[tve efJe%eeve efMekeÀe³e®es DeeefCe peieeuee
DeO³eelce Je mebmke=Àleer efMekeÀJee³e®es Deens. DebOeÞeOoe DeeefCe Hegjeleve
©{erletve Yeejleeves cegkeÌle Jne³euee nJes''.
mJeeceerpeeR®es yegefOo®eeleg³e& Heentve mej peceMesopeer ìeìe ³eebveer
1898 meeueer l³eebvee He$e efueefnues, ``Yeejleeleerue efJe%eeve mebMeesOeve
mebmLes®es vesle=lJe mJeeceer efJeJeskeÀeveboeveer keÀjeJes. ³eemeeþer pees efveOeer
ueeiesue l³ee®ee Yeej ceer G®eueerve HeCe mJeeceerpeeRveer keÀener leebef$ekeÀ
keÀejCeelmeJe Je DeepeejecegUs ner peyeeyeoejer mJeerkeÀejueer veener. ner®e
mebmLee Heg{s ``Fbef[³eve Fefvmììîetì Dee@HeÀ mee³evme yebieUtj'' ³ee
veeJeeves ÒeefmeefOome Deeueer.
jepe³eesiee®eer J³eeK³ee meebieleb Demeleevee, mJeeceerpeer SkeÀe
J³eeKeeveele cnCeeues, ``peieeleu³ee Flej keÀesCel³eener Meem$eeÒeceeCes
`jepe³eesie' nsner SkeÀ Meem$e Deens. DeeO³eeeflcekeÀ peerJeve Ie[efJeC³ee®eb
les SkeÀ Meem$e Deens. ` ceer mel³e Heenlees DeeefCe peeCelees' Demee meJe&
Leesj DeeO³eeeflcekeÀ Dee®ee³ee¥®ee oeJee neslee. HeCe DeO³eelce meebiele keÀer,
ne DevegYeJe ³eesieeveb ÒeeHle neslees. ³eesie pe[euee DeeHeuee iegueece
keÀjC³eeme efMekeÀJelees. ³eesie cnCepes pees[Ces cnCepes®e ceveg<³ee®ee
Deelcee Hejceel³eeMeer pees[Ceb. cevee®eer SkeÀeûelee ne®e meJe& %eevee®ee
Giece nes³e. F&MJej ns®e DeeHeueb Debeflece ue#³e Deens. l³ee®³eeHe³e¥le
Hees®eC³eele De³eMemJeer nesCeb ne DeeHeuee ce=l³et nes³e. p³ee meeOekeÀeuee
F&MJej ÒeeHleer®eb Debeflece ue#³e ieeþe³e®eb Demesue, l³eebveer ³eesie meeOevee
DeeefCe DeO³eelce meeO³e keÀje³euee nJes.
ve Yeepeuesueb keÀ®®eb ce[kebÀ pej HegÀìueb lej kegbÀYeej les Hegvne
veJ³eeves Ie[Jet MekeÀlees. HeCe HekeÌkebÀ Yeepeuesueb ce[kebÀ pej HegÀìueb, lej
kegbÀYeejeuee les keÀener Hejle Ie[Jelee ³esle veener. l³ee®eÒeceeCes De%eeveer
DeJemLesle ce=l³et Deeu³eeme ceveg<³eeuee Hegvne pevce I³eeJee ueeielees. HeCe
%eeveeiveerveb HeefjHekeÌJe Peeu³eeveblej pej ce=l³et Dees{Jeuee, lej
ceveg<³eeuee Hegvepe&vce I³eeJee ueeiele veener.
``ceeveJe mesJee ner®e efpeJeble osJee®eer mesJee'' mJeeceerpeeR®ee ne
SkeÀ peerJeve ceb$e. DeeHeu³ee peerJeveele meelel³eeves l³eebveer ³ee iees<ìer®ee
HeeþHegjeJee kesÀuee. ceeveJemesJee cnCepes meJee&le ceesþer YekeÌleer DeeefCe
³eeletve®e efvecee&Ce nesles leer DeeO³eeqlcekeÀ MekeÌleer. ³ee MekeÌleer®³ee yeUeJej
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
63
peie efpebkeÀlee ³esles. cnCetve®e l³eebveer mebv³eemeer peCeebvee ceb$e efouee keÀer,
``mebv³eemeer ne ueeskeÀefMe#ekeÀ DemeeJee mJele:®³ee cegkeÌleer SsJepeer DeveskeÀ
peerJeeb®³ee owv³ecegkeÌleermeeþer l³eeves keÀe³e&jle jeneJes.'' mJeeceer
efJeJeskeÀeveboeveer DeeHeu³ee ceþeleerue meJe& mebv³eeMeebvee ner efMekeÀJeCe efoueer
DeeefCe Òel³eskeÀeuee ceþeletve yeensj He[e³euee meebefieleues. l³eebvee l³eeb®es
#es$e Jeeìtve efoues DeeefCe DeeHeDeeHeu³ee #es$eele og:Keer Heer[erleeb®eer mesJee
keÀjC³eeme meebefieleues. ner®e DeHes#ee l³eebveer peieeleerue meJe& meeOet
mebv³eem³eebkeÀ[tve kesÀueer. ueeskeÀebveer DeeHeu³eekeÀ[s OeeJe I³eeJeer. ne
DeÆeneme l³eebveer keÀOeer Oejuee veener. ueeskeÀebHe³e¥le peeTve ueeskeÀmesJee
meeOeeJeer ne keÀìe#e l³eebveer þsJeuee. ueeskeÀebvee mJele: Yesìtve l³eeb®eer
og:Ke nuekeÀer keÀjerle l³eeb®³ee peerJeveele Deevebo HesjC³ee®eb Je´le l³eebveer
mJeleë DebieerkeÀejueb.
mJeeceerpeer Heg{s cnCeleele keÀer, ``p³ee®ee F&MJejeJej efJeMJeeme
veener lees veeefmlekeÀ nes³e, Demeb Òee®eerve Oecee&veb cnìueb Deens. HeCe ceePee
Oece& cnCelees keÀer, ``p³ee®ee mJele:Jej efJeMJeeme veener lees veeefmlekeÀ
nes³e'' mJele:Jej efJeMJeeme cnCepes DeeHeueer DeebleefjkeÀ MekeÌleer peeie=le
keÀjCes. DeeHeu³ee Mejerjele DeeefCe ceWotle DeveskeÀ ÒekeÀej®³ee MekeÌleeR®ee
Jeeme Deens HeCe DeeHeCe keÀOeer®e DeeHeu³ee mebHetCe& MekeÌleerb®ee JeeHej keÀjerle
veener. pej ¿ee MekeÌleeR®ee JeeHej mekeÀejelcekeÀ keÀe³ee&le Peeuee lej
peerJevee®ee ceeie& DeeHeesDeeHe DeO³eelceekeÀ[s peelees. DeO³eelce ner MeesOetve
meeHe[Ceejer Jemlet vemetve leer SkeÀ ÒesjCee Deens. DeebleefjkeÀ F®íe MekeÌleer
peeie=le kesÀu³eeJej Debieerke=Àle nesles. ``ceer pes efceUefJelees les ceePes
SkeÀì³ee®es veener. p³eeme keÀener keÀener®e efceUeues veener, l³ee®³eemeeþer
ceeP³eeleuee Ieeme jeKetve þsJeCes iejpes®es Deens. keÀejCe ne osMe, FLeuee
Òel³eskeÀ ceeCetme megKeer JneJee ner ceePeer F®íe Deens“ ner YeeJevee
mJeeceerpeeRveer J³ekeÌle kesÀueer Deens. ``pej DeeHeueer le©Ce Heer{er Ie[ueer
lej ceeP³ee je<ì^e®es YeefJe<³e GpJeue DemeCeej'' Demes les ceeveerle.
l³eebveer ©peefJeuesueer, `yebOeg DeeefCe YeefieveerveeW' ner YeeJevee yebOeg YeeJe
efMekeÀefJeles. ³eeHes#ee DeeO³eeeflcekeÀles®ee ceesþe ceb$e DeeCeKeer keÀe³e Demet
MekeÀleb ? pej ner YeeJevee Òel³eskeÀe®³ee ceveele ©pet ueeieueer lej Jewj
Jewcevem³e DeeHeesDeeHe mebHeleerue `m$eer ner ceeles meceeve Demelees' ¿ee
DeefmlelJeeJej l³eeb®ee þece efJeMJeeme neslee. Òel³eskeÀ m$eer yeeyele
Deeoje®eer YeeJevee Demeueer Heeefnpes. l³eebveer HeÀkeÌle DeeosMe ve oslee les
lelJe%eeve DeeHeu³ee peerJeveele Òel³e#e GlejefJeues.
meJe&Oece& Heefj<eosmeeþer mJeeceerpeer DecesefjkesÀle Demeleebvee l³eeb®eer
efJeÜÊee, lespeHegbpe ®esnje, yeUkeÀì DeeefCe ©yeeyeoej Mejerj³e<ìer
lemes®e DeceesIe JekeÌle=lJe Heentve DeveskeÀ Oece&ieg©b®³ee Heesìele ogKet
ueeieues. les mJeeceerpeeR®eer yeoveeceer keÀ© ueeieues. l³eeb®³ee
®eeefj$³eeefJe<e³eer MebkeÀe J³ekeÌle nesJet ueeieu³ee. ns meejs keÀener DecesefjkesÀle
Jele&ceeve He$eele íeHetve ³esle nesles. Demee®e SkeÀ keÀì j®euee iesuee.
mJeeceerpeeRvee ceesnele Hee[C³eemeeþer SkeÀe megboj ÖeWÀ®e ³egJeleerme
l³eeb®³eekeÀ[s HeeþefJeues iesues. mJeeceerpeeRvee SkeÀìs Heentve SkesÀ efoJeMeer leer
ÖeWÀ®e megbojer l³eeb®³eeJej Òescee®es peeUs ìeketÀ ueeieueer.
leer mJeeceeRvee cnCeeueer, ``ceuee legce®³ee meejKee SkeÀ lespemJeer
Heg$e JneJee ner ceePeer F®íe Deens, DeeHeCe leer HetCe& keÀjeue keÀe?“
mJeeceerpeer cnCeeues, ``Dejs ¿eele Demes efJeMes<e keÀe³e ceeles? ceer
legPee Heg$e cnCetve®e legP³ee meceesj GYee Deens. let ceePeer ceelee nesCeej
vee? ceie Keble keÀ© vekeÀesme“.
mJeeceerpeeRveer efleuee JeeketÀve vecemkeÀej kesÀuee. l³ee megbojer®es [esUs
GIe[ues. efleuee l³eeb®es efJeMeeue Ëo³e keÀUeues.
HeM®eeleeHe keÀjerle leer cnCeeueer, ``mJeeceerpeer DeeHeCe ceuee ceeHeÀ
keÀje ceer legce®eer yeoveeceer keÀje³euee Deeues nesles, HeCe ceer®e yeoveece
Peeues, DeeHeCe ceneve Deenele.“
ns keÀMeecegUs Meke̳e Peeues ! eqm$e³eebefJe<e³eer Demeuesuee Deeoj. ¿ee
DeeO³eeeflcekeÀ MekeÌleercegUs®e, DeO³eelce peeieefJeC³eemeeþer cevee®es
MegOoerkeÀjCe DeeJeM³ekeÀ Demeles. DeeHeu³ee Fbefê³eebJej DeeHeues JeMe
DemeeJes ueeieles. meble legkeÀejeceeb®ee SkeÀ DeYebie ³ee®e efJe<e³eeJej Deens,
`keÀmlegjer efYepeueer pe³es ce=efÊekewÀmeer ~ le³ee DeeefCekeÀemeer kewÀmeer mejer ~~
ueesKeb[e®es Debieer ueeieuee Heefjme ~ le³ee DeeefCekeÀeme kewÀmeer mejer ~ legkeÀe
cnCes ceer veJepeW ³eeleerJejer ~ Hetp³eceeve keÀjer Jew<CeJeemeer ~~
mJeeceerpeeR®³ee celes, Jesoevle HeeHe ceevele veener. p³ee®eer Yeerleer
yeeUieeJeer, DeMee F&MJeje®es ÒeefleHeeove keÀjerle veener. F&MJej ne
DeeHeuee®e Deens. keÀejCe lees DeeHeuee Deelcee Deens. DeeHeuee Deelcee
cnCepes®e F&MJej cnCetve®e ceer cnCelees keÀer ``mJeie& DeeHeu³ee Deelc³eele
Deens, lees Flej$e veener. mJeie& DeeefCe F&MJej MeesOeC³eemeeþer DeeHeues
DeebleefjkeÀ ceve MeesOeeJes. ns peie mJele:®e F&MJej®e Deens. Jesoeble
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
64
1
DeeHeu³eeuee JewefMJekeÀ SkeÀelcelee meebielees. meejs SkeÀ Deensle, ns efJeMJe
ceePes Mejerj Deens. meJe& ceves ceePeer®e Deensle. meJe& ®ejCeebMeer ceer®e Jeeme
keÀjlees. ³ee meeN³eeb®eer DevegYetleer ceuee ³esle veener, ner GefCeJe Deens.
³eemeeþer DeeHeu³ee meled mJe©Hee®es %eeve DeeJeM³ekeÀ Deens. meJee¥Meer
SkeÀelceles®eer peeCeerJe nesCes, meJe& ceveeb®³eeÜeje DevegYeJe ³esCes, ns®e
DecejlJe Deens. ³eeuee menDevegYetleer cnCeleele. Jesoeble cnCelees, ``³ee
meeN³ee®ee HeueerkeÀ[s pee. ceer pesJne mebHetCe& efJeMJee®ee DevegYeJe Ieslees,
lesJne mebHetCe& efJeMJe ceer neslees'', ³ee efJe®eejeves Oe[keÀer Yejles, yeN³ee®e
peCeebvee ns He®ele veener. mJeeceerpeer l³eebvee meebieleele, ``Gefo<ì,
peeie=lelee'' legcner F&MJejer mJe©Hee®es Deenele.“ legcner p³ee®es mJeHve
Heenle Demelee les®e legcner efvecee&Ce keÀjerle Demelee. legcner JeeF&ì mJeHve
Heeefnues, lej vejkeÀ efvecee&Ce nesF&ue, ®eebieues mJeHve Heeefnues, lej mJeie&
efvecee&Ce nesF&ue. legcner Deelcee Deenele, mJele:®e mJele:uee mebkeÀìeletve
yeensj keÀe{e ! mJele:®e mJele:®ee GOoej keÀje. legdcneuee ceole
keÀje³euee kegÀCeerner veener, Demes ceevet vekeÀe. legcner keÀjerle Demeuesu³ee
keÀeceele SkeÀ efJeefMe<ì MekeÌleer DeefYeÒesle Demeles. Jesoeblee®es F&MJej ns
lelJe Deens, J³ekeÌleer veener. legcner DeeefCe ceer DeeHeCe meJe&
J³eefkeÌle©Heeleerue F&MJej Deenesle. DeeHeCe meJe& l³ee®eer ©Hes Deenesle.
efJeJeskeÀeveboevee YeJ³eeqoJ³e iees<ìerb®ee O³eeme neslee. ueneveHeCeer
l³eebvee cetleeaHetpee ceev³e veJnleer. l³eebvee efvejekeÀeje®³ee O³eeveele KetHe
jme neslee. l³eeb®es ieg©osJe jeceke=À<Ce Hejcenbme ³eebveer l³eeb®³eeJej ®egketÀve
ner keÀOeer yeUpeyejer kesÀueer veener. mJeeceerpeer ye´ïe meceepee®es meom³e
nesles. Demes Demetvener les Þeer jeceke=À<Ceeb®³ee Òesceele He[ues nesles.
keÀeueeblejeves pesJne l³eebvee De¢M³e MekeÌleer®eer Òe®eerleer Deeueer lesJne les
keÀeueer ceeB ®es YekeÌle Peeues. mJeeceerpeeR®ee efnbot Oece& ne DeO³eelceeJej
DeeOeejerle neslee. peieeleerue meJe& Oecee¥vee meceeefJe<þ keÀjC³ee®eer leekeÀle
l³ee Oecee&le nesleer. ³ee®e yeUeJej l³eebveer meJe&Oece& Heefj<eo efpebkeÀueer
nesleer.
Þeerjeceke=À<Ce DeeefCe mJeeceer efJeJeskeÀevebo ns SkeÀeceskeÀebmeceesj þsJeuesues
oesve mJe®í efve<keÀuebkeÀ Deejmes®e Deensle efkebÀJee SkeÀeceskeÀebmeceesj
þsJeuesues oesve efoJes®e keÀesCel³ee efoJ³eeveb keÀesCelee efoJee Hesìuee ns meebieCes
peje keÀefþCe®e Deens. efJeJeskeÀeveboevee pes keÀener meebieeJemeb Jeeìueb les
l³eebveer efveYeea[HeCes meebefieleues. meJee¥vee JesoeY³eemee®ee DeefOekeÀej Deens.
ns l³eebveer íeleer þeskeÀHeCes peieeuee meebefieleues. ``Oecee&efyecee&®³ee iees<ìer
FLeb meebieeJe³ee®³ee Demeleerue lej ³ee osMeeleerue ueeskeÀeb®³ee
HeesìeHeeC³ee®ee ÒeMve DeeOeer mees[JeeJee ueeiesue“, Demeb þCekeÀeJetve
meebieCeejs meble mJeeceer efJeJeskeÀevebo®e nesles. `Oecee¥lej ve keÀjlee
kegÀþu³eener HebLee®ee, mebÒeoe³ee®ee ceeCetme Jesoebleer nesT MekeÀlees' DeMeer
JesoJeeCeer osCeejs mJeeceerpeer®e nesles. `HetJeea®es osJe Deelee Lees[s pegves Peeues
Deensle. Deelee DeeHeu³eeuee veJee efnbogmLeeve, veJee osJe, veJee Jeso, veJee
Oece& yeveJee³ee®ee Deens. ``ceuee ceeP³eemeejKes MebYej ³egJekeÀ efceUeues
lej ³ee osMee®es ef®e$e ceer yeouetve ìekeÀerve'' Demeb ÒeefleHeeove keÀjC³ee®eb
Oeeefj<ìîe efJeHejerle HeefjefmLeleerle DeeefCe Heejleb$³ee®³ee keÀeUele mJeeceer
efJeJeskeÀeveboeveer oeKeefJeues. `mLeeHekeÀe³e ®e Oece&m³e meJe&Oece&mJe©efHeCes,
DeJeleejJeefj<þe³e jeceke=À<Cee³e les vece:' Demes les DeeHeu³ee ieg©peer
efJe<e³eer cele J³ekeÌle keÀjleele.
mJeeceerpeer®eb DeO³eelce keÀyeerje®³ee JeeCeerle meebiee³e®eb Peeueb lej
Demeb cnCelee ³esF&ue. ``meeOeg keÀnevee ye[e keÀefþve neslee nw ~ ³en nj
efkeÀmeerkesÀ yeme keÀer yeele veneR ~ Fme ceeie& ceW yeæ[s peesefKece nesles nw~ ceve
keÀes yengle cepeyegle keÀjkesÀ ®euevee He[lee nw ~ leLee Heie -Heie Hej l³eeie
keÀjvee neslee nw ~''
meeOeg keÀneJeve keÀefþve nw ~ uebyee Hes[ Kepegj,
®e]{s lees ®eeKes Òesce jme ~ efiejs lees ®ekeÀvee®etj ~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
65
Je=#e keÀyengb veefnb HeÀue YegKes ~ veoer ve meb®e³e veesì ,
HejceejLe keÀes keÀejves ~ meeOegve Oeje Mejerj
DeeHeu³ee jepe³eesieele mJeeceerpeer cnCeleele. ``cegmeU mJeiee&le
pejer iesueb lejer DeeHeueb keÀeb[e³e®eb keÀece les keÀener mees[le veener. ceePebner
peJeU peJeU lemeb®e Deens. efJemleej HeeJeCeb ns®e peerJeve nes³e. mebkeÀes®e
ne®e ce=l³et ceeP³ee ieg©osJeebveer p³ee keÀe³ee&®ee mHegÀefuuebie ceeP³eele
peeieJeuee l³ee keÀe³ee&®ee efJemleej keÀjCeb ns®e ceePeb peerJeve. ieg©peer
cnCee³e®es Deelcenl³ee keÀje³e®eer Peeu³eeme meeOeer megF& osKeerue HegjsMeer
Demeles. HeCe ogmeN³eeuee ceejC³eemeeþer cee$e leueJeejer yebotkeÀe
ueeieleele.
efveUe meeJeUe njer
efkeÀleer YeesUe efJeþeF&
iebOe ceeUe keÀHeeUer
Jeeì Heens YekeÌleeIejer
efveUe meeJeUe njer
JeeUJebìer Heb{jer
meble keÀefjleer Jeejer
®ebêYeeies®³ee ie eflejer
ceePee meeJeU njer
He#eer ieeF& Debyejer
osn osJee®es cebefojer
efHeuuee yeebOegefve³ee Gojer
veece legPes js njer
meebies meble peveeF&
legPes veece cegjejer
ogëKeer pevee leejer
leg yee meKee njer
%eeveosJee®eer ceeTueer
veeceosJee®eer meeJeueer
ieesje meeJelee®eer DeeF&
®eesKee cnCes Þeernjer
Jeeì Heens YekeÌleeIejer
efveUe meeJeUe njer
ceeP³eeleuee DeeefCe ceeCemeeleu³ee `ceer' uee ceejC³eemeeþer ceePeb ns
uesKeve, Jee®eve DeeefCe JeeK³eeves cnCepes ceeP³ee leueJeejer-yebogkeÀe
Deensle''.
jcesMe ³eeoJe
481-161 efJevee³ekeÀ JeemegosJe
Sve.Sce.peesMeer ceeie&, ef®eb®eHeeskeÀUer (HeefM®ece)
cegbyeF&-400011. HeÀesve : 9820759088
Email : [email protected]
leesue
megKeele DeeefCe ogëKeelener `Deevebo' MeesOeuee Heeefnpes
lejepet®³ee keÀeìîemeejKee `leesue' meeOeuee Heeefnpes
Deeveboeuee Hetj ³esF&ue, lesJne JeU®eCeeruee þsJee `Deemet
Deme¿e nesF&ue ogëKe lesJne, leeie[erle ìekeÀe nmet
SkeÀ efoJeme peieC³eemeeþer HegÀues HegÀuele Demeleele
JeeN³ee®³ee PegUtkesÀ yejesyej íeve [guele Demeleele
efvejeieme nmeC³ee®es ceesue keÀUues Heeefnpes,
lejepet®³ee keÀeìîeemeejKee leesue meeOeuee Heeefnpes...
JeeoUs ³esleele, He[Pe[ keÀjleele, þsJetve peeleele KegCee
Gieer®e ue#eele þsJelees DeeHeCe, Meyo DeefOekeÀ GCee
lejerner DebOeej mee#e þsJetve, leejs GieJele Demeleele
jespe veJ³ee Glmeeneves ve#eer keÀe{le Demeleele
Deble³ee&ceer keÀewlegkeÀe®ee yeesue peHeuee Heeefnpes,
lejepet®³ee keÀeìîeemeejKee leesue meeOeuee Heeefnpes...~
Deevevo ÞeerOej meeb[t
[e@. HeuueJeer yevemees[s - HeªUskeÀj
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
66
iebiees$eer mJeeveboe®eer
ceuee YeeJeuesues DeesMeesmebieerlekeÀej Heb. ³eMeJeble osJe
ceuee ueeskeÀ efJe®eejleele DeesMees jpeveerMeebveer legcneuee keÀe³e efoueb ?
meebiet....
mJeleë®ee Deevebo mJeleëceOetve®e efvecee&Ce keÀjC³ee®eer ³egkeÌleer
efoueer. O³eeveoer#ee ner SkeÀ DeMeer DeveesKeer Jeeì Deens peer®³ee ceeiee&ves
Deeble³ee&$ee keÀjlee ³esles ³ee vejosnele®e meejb efJeée meeceeJeuesueb Deens. ns
DeesMeeWveer efouesu³ee `O³eeveoer#ee' cegUs mecepeues.
DeesMeesveeR Deeceg®³eeJejer Devegûen kesÀuee
iebiees$eer mJeeveboe®eer efoueer Deecneuee~~
Deecner MeesefOele FLes efleLes DeeOeej
mJeyeUe®ee pJeeueecegKeer®e peeie=le kesÀuee~~
Jejerue DeesUerletve DeeHeu³ee ue#eele Deeues®e Demesue keÀer
DeesMeeWveer ceuee keÀe³e efoueb. l³eebveer pes efoueb les ef®ejbleve DeKeb[ Deens
l³eecegUs efkeÀl³eskeÀ pevceemeeþer F&éejeµeer veeleb pees[ueb iesueb.
meve 1970 ®ee megceej Demesue l³eeJesUer ceePes Je³e 44 Je<ee&®es
nesles. ceer DeekeÀeMeJeeCeer®³ee veeieHetj keWÀêele keÀe³e&jle neslees. efleLeu³ee
efJeÐeeHeerþe®³ee meYeeie=nele DeesMeeW®es J³eeK³eeve nesles. J³eeK³eevee®eer
JesU ogHeejer leerve®³ee DeemeHeeme®eer nesleer
’DeesMeeW®³ee J³eeK³eeveeme peeC³ee®eer mebOeer efceUeueer lej let Deefpeyeele
mees[t vekeÀesme “ Demes ceeP³ee SkeÀ efnleef®eblekeÀ efce$eeves meebefieleues nesles.
DeesMeesb®es ceb®eeJej Deeieceve Peeues, l³eebveer meJee¥®³ee ®esnN³eeJej
vepej efHeÀjJeueer leer vepej ceuee Depetvener DeeþJeles l³eebveer MeebleHeCes
yeesuee³euee megªJeele kesÀueer,
’cesjs efÒe³e Deelceve, SkeÀ keÀneveer mes MegªJeele keÀjlee nBg “..
l³ee keÀneCeer®ee meejebµe Demee..’SkeÀe yebo Keesueerle
De[keÀuesuee SkeÀ DeebOeUe ceveg<³e Keesueeryeensj He[C³ee®ee Òe³elve
keÀjlees. lees efYebleeruee nele ueeJele ®ee®eHe[le oeje®ee MeesOe Iesle
Heg{sHeg{s mejkeÀlees, vescekeÀe GIe[îee ojJeep³ee®³ee peJeU Deeuee keÀer
l³eeuee Keepe ³esles DeeefCe efYebleerJej®ee nele efvemeìlees l³eecegUs l³ee®³ee
neleeuee ojJeepee ueeiele veener DeeefCe lees Heg{s mejkeÀlees“
FLeHe³e&ble yeesuetve les #eCeYej Leebyeues efve Heg{s cnCeeues,
``nce meyekeÀe Ssmesner neslee nw~ cegkeÌleer kesÀ #eCe ceW nce efHeís nìles nw~“
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
67
ns SketÀCe ceer Debleyee&¿e neojuees.l³eeveblej meve 1948 veblej cegbyeF&uee
pes.ke=À<Cecetleea ³eeb®eer DeveskeÀ JesUe ÒeJe®eves SskeÀueer. l³eeb®³ee
ÒeJe®evee®eener celeerleeLe& Demee neslee keÀer, ceeCemeeves Òeiee{ Meebleermeeþer
DeeHeuee ÒeJeeme ceveekeÀ[tve ceveeHeefuekeÀ[s Demee keÀje³euee nJee.
Dev³eLee cegkeÌleer®es Üej KegueCeej veener ns efJe®eej ceveele kegÀþslejer Keesue
ªpele nesles. DeesMeeW®es veeieHetuee SskeÀuesues ÒeJe®eve l³eecegUs ceer DeeOeer®e
neojuees neslees®e. l³eeveblej ceuee peerJeveemeeþer JesieUer®e Jeeì KegCeeJet
ueeieueer.l³eeveblej 1979 He³e&ble ceer DeesMeesb®eer efnvoer, Fbûepeer HegmlekesÀ
Jee®eueer. DeO³eelce ne DeefleMe³e ienve Demeuesuee efJe<e³e DeesMeeWveer
menpe keÀesCeeueener mecepesue DeMee meesH³ee meeO³ee mejU Yee<esle
mecepetve meebefieleuee Demeu³eecegUs ceuee l³eeb®eer iees[er DeeefCe Dees{
ueeieueer. ceer PeHeeìu³eemeejKee DeesMeeW®eer HegmlekesÀ Jee®ele neslees
mecepetve Iesle neslees l³ee Meem$eMeg× ceeefnleerves ceve, efJe®eej mJe®í nesle
nesles.
meveeleve Oece&, lemes®e Fmueece, ef¸e®eve, megHeÀer Je Flej Oecee&Jej
DeesMeebsveer ef®ebleve kesÀues nesles. DeveskeÀ Yeejleeleerue meble, GHeefve<eo,
ieerlee Je DeveskeÀ Oece&ûebLee®eener l³eebveer DeY³eeme kesÀuesuee neslee. lemes®e
kegbÀ[efueveer efJeÐeener les peevele nesles. l³eecegUs npeejes HegmlekeÀb DeeefCe
meer.[er.®³ee ceOetve l³eeb®eer DeveskeÀ ÒeJe®eves ÒekeÀeefMele Peeueer Deensle.
l³eeJesUer Jele&ceeveHe$eeceOetve DeesMees®³ee ÒeJe®eveemebyebOeerle ceeefnleer
Fbûepeer Jele&ceeveHe$eeceOetve ³ee³e®eer DeveskeÀ Gueì-megueì yeelec³eener
íeHeu³ee peele. l³eeb®³eeefJe<e³eer meceepeele Gþuesu³ee JeeoUecegUs ceer
efJe®eefuele Peeuees neslees. l³eele®e SkeÀ efoJeme SkeÀ yeeleceer Jee®eueer
DeesMeeW®es DecesefjkesÀuee Heuee³eve.
ns Jee®etve ceer DemJemLe Peeuees. ceve meejKeb cnCele nesleb les
Heuee³eve keÀjCeejs veenerle ceer efJe®eejele ie{tve iesuees. Deieoer SkeÀìb
He[u³eemeejKeb Jeeìt ueeieueb. l³eecegUs ceer l³eebvee He$e efueefnueb,
’yes®ewve neslee pee jne ntB ke̳ee keÀª “?
l³eeb®eb l³ee He$eeuee GÊej Deeueb,
’Deiej nes mekesÀ lees Hetvee DeeÞece ces peekeÀj O³eeve efMeefyej ceW
meeqcceueerle nes peeDees“ l³eeveblej 19 Dee@keÌìesyej 1981 uee ceer
HegC³ee®³ee DeeÞeceele iesuees Hee®e efoJemeeb®³ee efMeefyejele efoJemeYejele
Hee®e JesUe O³eeveeuee yemeeJeb ueeiele Demes veblej MesJe쮳ee efoJeMeer
veìjepe O³eevee®³ee JesUer ueeT[ efmHekeÀjJej mebieerle JeepeJeueb peeleb.
l³ee mebieerleeJej DeeHeCe cevemeeskeÌle vee®ee³e®eb Demeleb ceer mebieerlekeÀej
Demeu³eecegUs leeueeJej vee®et
l³eeJesUer ueeT[efmHekeÀjJej mebieerle JeepeJeueb peeleb. l³ee
mebieerleeJej DeeHeCe cevemeeskeÌle vee®ee³e®eb Demeleb ceer mebieerlekeÀej
Demeu³eecegUs leeueeJej vee®et ueeielees. yeensj®³ee leeueeJej vee®eu³eecegUs
ocee³euee nesleb ns veblej mecepeueb. Deeblevee&oeJej vee®eueb keÀer Deevebo
efceUlees. l³eeveblej veeoye´cn O³eeve Demeles MJee®íesMJeemeeJej ceve Meeble
nesle peeleb. éeemees®íJeemeeves Tpee& efvecee&Ce nesles l³eecegUs Deeletve ceer
Deeveboerle Peeuees ceeP³eeceO³es KetHe mekeÀejelcekeÀ yeoue ceuee Je Flejebvee
peeCeJele neslee.ceuee Deeuesuee mJeDevegYeJe ceer Keeueerue Meyoele J³ekeÌle
kesÀuee Deens.
ner Deens ceePeer DeelceieYe& mJej ³ee$ee
ceer Hejlegve ³eeJes ceesefpele ceesefpele cee$ee~
cepe megjeDee[®ee lees®e KegCeeefJele Demelees
ceer cnCelees,` ceePes SskeÀ ceewve' ³es efce$ee~~
ceePee mJej ceer ceewveele SskeÀlees lesJne efkeÀleerner JesU DeeHeCe ieele
jeefnues lejer ocele veener.
This is a Journey from sound to silence DeveskeÀ
DeJemLeeceOetve DeeHeCe peele Demelees Òel³eskeÀ DeJemLee ÒeJeeneyejesyej
yeouele jenles. l³eecegUs Òel³eskeÀ #eCe JesieUe veJeerve Demelees. O³eeve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
68
DeJemLesle ³esCeejs DevegYeJe nJesnJesmes Jeeìleele.
ceer J³eekegÀU neslees efvemeìgve peelee O³eeve
efomeleele Jemleg Deved ceve vegjles mJeeOeerve
ceie Hegvne keÀOeerlejer ¢<³es ceeJeUleevee
DeemeJes Jeenleer Pej Pej ves$eeletve
DeesMees®³ee efJe®eejeb®eer cegUs KeesueJej ©lele ®eeueueer nesleer les
cnCele Demele Hejceséejeuee nele lej meJe&®e pees[leele, HegpeeDee®ee&ner
keÀjleele Hejbleg Hejceséeje®ee MeesOe ceeCemeeuee Ieslee Deeuee Heeefnpes.
F&éejeefJe<e³eer®ee DeesMeesveer DeLe& ueeJeuee Deens lees GHeefve<eoebHes#ee
JesieUe veener. les cnCeleele, ``meceûe Jemlegcee$ee®³ee cegUeMeer melele
DemeCeejs Gpee&ªHe ®ewlev³e cnCepes Hejceséej, Dev³e keÀenerner veener
DeeefCe l³eeveer nsner Deieoer þeceHeCes meeefieleues Deens keÀer, ³ee ®ewlev³ee®ee
MeesOe kegÀCeeueener kegÀþuesner Oecee&®ejCe keÀjCeejeuee efceUt MekesÀue,
keÀejCe l³eemeeþer keÀjeJes ueeieCeejs Òe³elve p³ee®es l³eeuee®e keÀjeJes
ueeieCeej Deensle. Hejceséejeuee MeesOeC³ee®ee ceeie& cnCepes ‘O³eeve
OeejCee’ Deens. kegÀþuesner Oecee&®ejCe keÀjCeeN³eeuee efceUt MekesÀue.
Hejceséeje®ee MeesOe IesCeejs ceeie& HetCe&HeCes Meem$eer³e Deensle l³eele keÀesþsner
DebOeÞe×e veener.''
les keÀOeerner keÀesCeeuee cnCele veenerle, ``yesìe yejb Peeueb let
ceeP³eekeÀ[s Deeueeme, Deelee legPeb Yeueb nesF&ue.''
l³eebveer ceueener keÀOeer Deeéeeefmele kesÀueb veener, Gueì les cnCee³e®es, ``ceQ
legcekeÀes mel³e os mekeÀlee ngB, meeblJevee vener~
ceer efkeÀeflekeÀ Heeefnues iegª, Hejbleg efvejeUe~
cepe Tpee& DevegYeJe DeesMeeWHeeMeer Deeuee~~
pegUuesle De®eevekeÀ ceePes oesvner nele~
DeÞetb®ee He[oe [esȳeeJejleer Deeuee~~
DeesMeeWveer peieeleerue meJe& ÒemLeeefHele Oece&Jee*ce³eeJej J³eeK³eeves
efoueer. ceesþîee mebK³esves l³eeb®³ee lelJe%eeveeJej HegmlekesÀ Deeueer
l³eeb®³eebJej keÀsuesues DeefleHeejoMe&keÀ efJe<e³eer®es Ie=CeemHeo DeejesHe, ³eebveer
ceeP³ee ceveele keÀenerkeÀeU ieeWOeU G[Jetve efouee neslee Keje, HeCe
Lees[îee®e keÀeueeJeOeerle ceePes ceve Meeble Peeues, efJe®eej efmLej
Peeu³eeveblej Fjeoe HekeÌkeÀe Peeuee. 31 Dee@keÌìesyej 1984 jespeer
DeekeÀeMeJeeCeer®³ee messJesletve cegkeÌle Peeu³eeveblej ueies®e ogmeN³ee efoJeMeer
ceer HegC³eeuee peeTve mebv³eeme efo#eener Iesleueer.
ceer efve³eceevegmeej YeieJeer Jem$es Ieeleueer meJee¥vee efomesue DeMeer
DeesMeeW®ee HeÀesìes Demeuesueer ceeUner Ieeleueer. les ceePeb ©He Heentve ceePes
efce$e ³eMeJeble osJe Jee³ee iesues Demes mecepele nesles.
DeesMeeWveer meebefieleuesu³ee O³eeveef¬eÀ³esle ceuee jme neslee les
meebieleele, ’O³eeveeves ceveg<³ee®³ee efþkeÀeCeer Debleyee&¿e ¬eÀebleer nesles“
iesueer DeveskeÀ Je<e& efo#ee Iesleu³eeHeemetve ceer O³eeve OeejCee keÀjlees. ceuee
KetHe HeÀe³eoe Peeuee Deens. keÀener ieesäer DevegYeJee³e®³ee Demeleele l³ee
Meyoele meebielee ³esle veenerle.
DeesMees cnCeleele, ’ceeP³eeJej Þe×e megodOee legcner þsJet vekeÀe
Þe×e vesnceer®e DeebOeUer Demeles ceer legcneuee Òe³eesie keÀje³euee meebielees
Deens. l³ee Òe³eesieeDebleer pees efve<keÀ<e& efveIesue lees®e legce®ee DeeOeej
Demesue. “
let vekeÀes Oeª YejJemee keÀOeer®e kegÀCee®ee
meebieleele DeesMees ceerefn vemes keÀecee®ee~
SkeÀoe Hesìlee meowJe lesJele jenerue
GHe³eesie leguee js DeMee %eeve oerHee®ee~
DeesMeeWveer efouesuee %eeveoerHee®ee ceeie& cnCepes O³eeve OeejCes®ee
ceeie& ³ee ceeiee&ves iesu³eeme Deble&®ewlev³ee®eer meJee¥vee®e DevegYetleer ³esF&ue.
ceve SkeÀeûe Peeueb keÀer efJe®eej Meeble nesleerue efJe®eej Meeble Peeues keÀer,
DeelcemegKee®ee DevegYeJe ³esF&ue. ceeP³ee ©yee³eeletve ceer ceePes DeesMees
efJe<e³eer®es efJe®eej, DeeefCe Deeuesues DevegYeJe J³ekeÌle kesÀues Deensle.
DeesMees cnCeleele,’O³eeve DeefOekeÀeefOekeÀ ie[o kesÀu³eeves®e
Deeleuee Deevebo Jee{sue DeeefCe yee¿eekeÀ[®eer Dees{ keÀceer nesF&ue let
efJeveekeÀejCe GleeJeerU nesT vekeÀes. YeeweflekeÀ DeekeÀ<e&Ceeletve KejesKej
cegkeÌle JneJes Demes DeeHeu³eeuee Jeeìles keÀe? Demee ÒeMve JeejbJeej
mJeleëuee efJe®ejle jene“ `Existence has its own time table'.
1984 ceO³es DecesefjkesÀleu³ee Dee@efjiee@ve®³ee JeeUJebìeleuee
DeesMeeW®ee YeJ³e DeeÞece ceer DeeefCe ceePeer Helveer keÀªCee Deecner oesIeebveer
Heeefnuee. efleLes oesve efoJeme cegkeÌkeÀece kesÀuee, efleLes Deeuesuee DevegYeJe
Demee, efleLes jenCeeN³ee 5000 mebv³eeMeeb®eer efove®e³ee& DeMeer, nmejs
®esnjs, DeHeej keÀä, vele&ve, iee³eve, efMemle, mece=×er meJe&®e keÀener
De®ebyee JeeìC³eemeejKes nesles.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
69
DeesMees pes pes yeesueues l³eeuee l³eebveer Iesleuesu³ee DevegYeJee®ee þesme
DeeOeej neslee. cnCetve®e l³eeb®³ee JeeCeerle Deespe DeeefCe [esȳeele lespe
nesles. l³eebveer efueefnuesueer YekeÌleerieerleb DeeefCe meblee®es efueKeeCe oesvner®eer
leguevee®e nesT MekeÀle veener. HeÀkeÌle mebleeb®³ee efueKeeCeeuee®e De#ej
Jee*ce³e cnCeleele le s Gieer®e veJns.
efceUJeeJes Oeve, efceUJeeJeer oewuele ceesþer
MeesOetve HeneJes megKe Deeues keÀe neleer~
Yeesiee®ee I³eeJee DevegYeJe cnCeleer DeesMees
ceie ieewlece meieUs yeg× nesTveer peeleer~~
ieewlece yeg×ekeÀ[s lej DeceeHe JewYeJe nesles ceie l³ee®ee Yeesie l³eebvee
keÀe I³eeJeemee Jeeìuee veener? keÀe l³eeb®³ee ceveele Jewjei³e efvecee&Ce
Peeues? ceve Meebleermeeþer keÀe SkeÀeble mLeUer peeTveer yemeeJes ueeieues?
³ee®es GÊej p³eeves l³eeves®e MeesOeeJes.
ieefjyeeuee efMekeÀJet vekeÀe O³eeve keÀjC³eeuee
meebieleele DeesMees, OeefvekeÀ nesT Ðee l³eeuee~
DeefOekeÀe®eer mejlee neJe lees®e meebiesue
³ee efMekeÀJee Deelee ceuee O³eeve keÀjC³eeuee~~
ceveele pees He³e¥le Dele=Hle F®íe jenleerue lees He³e¥le ceve efmLej
Meeble nesCeej veener l³eecegUs DeeOeer l³ee F®íeb®eer le=Hlelee keÀªve I³ee,
veblej O³eeve OeejCee keÀje. Deeble&³ee$ee keÀjC³eemeeþer ceve Meeble keÀjCes
HeÀej iejpes®es Deens. les keÀOeer®e cnCele veJnles keÀer mebmeej mees[tve
mebv³eeme I³ee, YeieJeer keÀHe[s Ieeuee. Gueì les cnCele Demele pees
mebmeejeuee Ieeyejlees lees mebv³eemeer keÀmeuee? legcner mebmeejele®e jne
cee$e mebmeej ceveele Iegmet osT vekeÀe!
peerJeveer jentveer peerJeve mecepetve ³esles
HeesLeerle vemes les Hetpeslener les vemeles
DeesMeeWveer ceewefuekeÀ met$e efoues peieleeuee
O³eeveer®e peeCelees efJeéeeceOeueer iegefHeles.
O³eeve keÀjle Demeleebvee efJeéee®eer iegefHeles Gueie[t ueeieleele Demeb
cewefuekeÀ %eeve DeesMeeWveer efoueb peieleeuee.
DeesMeeWvee mecepetve IesCeb ns yeg×er®eb keÀece veener lekeÀe&®ebner veener les
DeeHeu³ee®e efþkeÀeCeer efvecee&Ce nesCeejs efve<HeeHe mHebovee®eb veeleb Deens.
DeesMeeW®eer oer#ee Iesleu³eeveblej ceePeer vepej ceer ceeP³eele efmLej
kesÀueer. l³eecegUs ceer ceePee DeeOeej yeveuees Flej meJe& DeeOeeje®es Yeeme
Demeleele ns ®eebieu³eeÒekeÀejs mecepeues. ceePeer O³eeveele efoJemeWefoJeme
®eebieueer Òeieleer nesT ueeieueer l³eecegUs DeelceefJeéeeme Jee{t ueeieuee.
jpeveerMe cnCee³e®es,’cesjs meeLe Deevee, mebv³eeme uesvee ³en keÀece
SmesJewmes keÀe vener nw~ FmekesÀ efueS meenme ®eeefn³es...ogmeenme ®eeefnS “
ns l³eeb®eb cnCeCeb ceuee DevegYeJee³euee ³esleb
SkesÀ efoJeMeer ceuee l³eeb®³ee DeeÞeceeletve HeÀesve Deeuee keÀer ceuee
DeesMeeW®³ee meceesj iee³e®eb Deens. Deevebo DeeefCe Dee½e³e& ceveele oeìtve
Deeueb ceeP³ee osJeemeceesj, iegªmeceesj ceer keÀmeb ieeT? pes mJeleë®e
veevekeÀ, keÀyeerj, ceneJeerj, ceerje, yeg× Deensle l³eeb®³ee meceesj ceer keÀe³e
ieeT? l³eeb®³eemeceesj l³eeb®eer®e Yepeveb keÀMeer iee³e®eer?
ogmeN³ee efoJeMeer ieeC³eemeeþer ceer efnbvoer Yepeve efueefnueb les Kejb lej
ceeP³eemeeþer Dee½e³e&®e nesleb les Demeb..
HeeHe nceejs, keÀªCee lesjer, Fve oesveeW keÀe Deble vener
nesMe lesje, yesnesMeer DeHeveer, Fve oesvees keÀe Deble vener~
lees ieeC³ee®ee DevegYeJe ceeP³eemeeþer DeJemcejCeer³e neslee ceeP³ee
iegªmeceesj iee³eu³eecegUs DeeeqlcekeÀ meceeOeeve efceUeues. l³eeveblej
efueefnleebvee YejeYeje De#ejeyejesyej [esUs HeeveeJele nesles.
ke̳ee Hee³ee nw DeesMeeWmes kewÀmes keÀntB
ve³ee ÒeeCe Deewj SkeÀ leepee uent
ve yeouee nw Heeveer ve yeoueer nw nJee
vepej keÀe jJew³ee nw yeouee ngB
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
³eMeJeble osJe
MeyoebkeÀve - uelee iegþs
70
osKeve Dee³ees peiele leceeMee....
Òee. DejefJevo oes[s
ieg© ieesefJebvoefmebie! MeerKe ieg©bceOeerue meJee&le yengÞegle ieg©.
efnbvotb®es Òee®eerve Oeeefce&keÀ meeefnl³e, mebmke=Àle keÀeJ³e, Dejyeer, HeÀejmeer
Jee*ce³e DeeefCe Fmueeceer Oece&Meem$e ³eeb®ee l³eebveer GÊece DeY³eeme
kesÀuee neslee. Je´pe, HeÀejmeer DeeefCe Hebpeeyeer Yee<eebceO³es l³eebveer
keÀeJ³ej®evee kesÀueer. keÀuee DeeefCe meeefnl³e ³eeb®es les Goej DeeÞe³eoeles
nesles. l³eeb®³ee jepemeYesle megceejs yeeJeVe Demes GÊece keÀJeer nesles.
l³eeb®³ee DeeefCe l³eeb®³ee DeeÞe³eeme Deeuesu³ee DeveskeÀ keÀJeerR®³ee
keÀefJeleeb®ee ‘omece’ ³ee ûeLeeble meceeJesMe kesÀuesuee Deens.
FmeJeer meve 1666 les 1708 ne ieg© ieesefJeboeefmebie ³eeb®ee keÀeU.
kesÀJeU 42 Je<ee&b®³ee Dee³eg<³eele l³eebveer DeeO³eeeflcekeÀ Þes<þlJe Demes
ÒeeHle kesÀues keÀer, les efMeKeeb®es oneJes ieg© cnCetve ceev³elee HeeJeues. ³eebvee
Deeojeves ‘meblemewefvekeÀ’ Demes mebyeesOeues peeles.
ieg© lesie yeneotj ns l³eeb®es Jeef[ue DeeefCe DeeF&®es veeJe iegpejer.
efyenejceOeerue HeeìCee ³ee Menjele l³eeb®ee pevce Peeuee.
yeeueHeCeeHeemetve l³eeb®eer efleJe´ yegefOocellee efometve Deeu³eeves ne megHeg$e
Heg{s veeJe keÀceeJeCeej, Demes DeveskeÀ peCe cnCet ueeieues. Je³ee®³ee
meeleJ³ee Je<ee&Heemetve l³eebveer JesieJesieU³ee Yee<eeb®ee DeY³eeme meg© kesÀuee.
keÀener Je<ee&le efkeÀl³eskeÀ HeewjeefCekeÀ ûebLe Jee®etve keÀe{ues. l³ee keÀeUeleerue
ÒeLesÒeceeCes l³eeb®es ueive meeleJ³ee Je<eer&®e Peeues. Heg{s les veT Je<ee&b®es
Demeleevee Deewjbiepesyeeves l³eeb®³ee Jeef[ueeb®ee JeOe kesÀuee. l³eecegUs
efMeKeeb®es ieg©Heo DeeHeesDeeHe l³eeb®³eekeÀ[s Deeues. ceesieueeb®³ee ¬egÀj
keÀejmLeeveebveer DeeefCe keÀejJee³eebveer $emle Peeuesuee meceepe les Heenele
nesles. `je<ì^er³elJe’ ³ee SkeÀe®e O³es³eeves les Òesjerle Peeues nesles.
megmebIeefìle, SkeÀpeerJe, SkeÀjbie Demee meceepe efvecee&Ce JneJee cnCetve les
Jee®eve-ceveve keÀjerle nesles. ³ee®e iees<ìeruee l³eebveer ÒeeOeev³e efoues
DeeefCe Oece&oer#es®ee veJee ÒekeÀej meg© kesÀueeKeb[s oe Dece=le cnCepes leueJeejer®³ee Oeejs®es HeeCeer ns l³ee®es
veeJe! oer#ee Iesleuesu³ee efMeKeyeebOeJeebvee `Keeuemee' cnCepes
HejcesµJeje®es Keeme efMe<³e ns veeJe efoues. l³ee meeN³eebvee efmebIe-efmebie ns
Gheveece efoues. efMeJee³e Hee®e ‘keÀ’ keÀej OeejCe keÀje³euee meebefieleues 1.
kesÀme 2. kebÀieJee 3. keÀ®í (®e·er ) 4. keÀ[s DeeefCe 5.ke=ÀHeeCe ns
Heb®e keÀ keÀej nesle. ieesefJeboefmebie®³ee efMe<³eebHewkeÀer keÀener efMe<³e l³eebvee
F&MJejeJeleej ceevele nesles. ner iees<ì Oece&yeenîe Deens cnCetve
ieesefJeboefmebieebveer mJeleë®e efve<esOe kesÀuee Deens, lees keÀeJ³eKeb[ Demee
Deens...
pees ncekeÀes Hejcesmej T®eNns ~
le meye vejkeÀ kebgÀ[cesW HeNns ~~
ceekeÀes oeme leJeevekeÀe peevees ~
³ee cesW Yesovee jb®e Heíevees ~~
cesW nes Hejce HegjKeKees oemee ~
osKeve Dee³ees peiele leceeMee ~~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
71
pes ceuee HejcesMJej cnCeleerue les meieUs vejkeÀkegbÀ[ele He[leerue,
ceuee l³ee®ee oeme®e mecepee, ³eele cegUer®e mebMe³e yeeUiet vekeÀe, ceer
ÒeYet®ee kesÀJeU oeme®e Demetve ³ee peiee®ee KesU HeenC³eemeeþer Deeuees
Deens, Demes efJeef®e$e veeìkeÀele (6.22.3) cnìues Deens.
l³eebveer mel³e, MegOolee ³eeb®³ee pees[erves Metjlesueener ceevee®es
mLeeve efouesues efomeles, l³eecegUs ‘Keeuemee’ ne HebLe
keÀle& J ³ekeÀþes j yeveuee. Heb p eeyeer meceepeeleer u e
leUeieeUeleues ueeskeÀner ieesefJeboefmebieeb®³ee ÒesjCesves
keÀ[Jes ³eesOos yeveues. l³eeb®³ee vesle=lJeeKeeueer
Deveg³ee³eebveer efouueer®³ee ceesieue meÊesefJe©Oo
®eewoe ue{e³ee ue{tve oeKeJeu³ee! l³eele yeeje
³egOoebceO³es l³eebveer ceesieue mesves®ee oe©Ce
HejeYeJe kesÀuee!
Keeuemee HebLeeb®³ee efveeqceÊeeves
mJeeLe&Metv³e DeeefCe osMeYekeÌle meceepe l³eebvee
efvecee&Ce keÀje³e®ee neslee. SkeÀ veJes je<ì^
mJeHveeletve mel³eele DeeCeC³ee®ee Òe³elve
neslee, Hejbleg keÀener DeeHeues®e Jewjer nesles.
efMeJeeefuekeÀ HeJe&leeleerue efnbot jepes DeeefCe
efouueerJeeues ceesieue ³eebveer melele keÀ[Jee efJejesOe kesÀuee.
ceesieue mesvee DeHeÀeì nesleer. lesjeJ³ee ue{eF&le les DeeveboHetj
mees[tve, meleuepe veoer Heej keÀ©ve Keeueer oef#eCesle les ceeUJ³eele
Deeues.
l³eeb®es oesve megHeg$e ®ecekeÀerj®³ee efHeÀlegjer®ee MeeHe Deens®e! lees
FLesner efometve Deeuee. iebiet veecekeÀ l³eeb®³ee pegv³ee mesJekeÀeves
efJeµJeemeIeele kesÀuee. l³eeb®es megHeg$e peesjeJejefmebie DeeefCe HeÀlesefmebie ns
mejefnbo megYesoeje®³ee ngkegÀceevegmeej efYebleerceO³es ef®ej[tve ceejues iesues.
Deewjbiepesye cesuee l³ee®ee cegueiee yeneogjMene ne ®eebieuee neslee. l³ee®eer
yeepet ieesefJeboefmebieebveer G®euetve Oejueer. l³eeuee efouueer®eer ieeoer
efceUJetve efoueer. 23 peguew 1707 jespeer ojyeejele l³eeb®ee YeJ³e
melkeÀej keÀjC³eele Deeuee. l³ee®e keÀeUele yeneotj®ee OeekeÀìe YeeT
keÀeceye#e ³eeves yeb[ HegkeÀejues, lesJne lees oef#eCesle neslee.l³ee yeb[e®ee
yeercees[ keÀjC³eemeeþer ieg© ieesefJeboefmebieebvee meesyele IesTve yeneotj mewv³e
IesTve efveIeeuee. ceO³es veebos[uee cegkeÌkeÀece Ie[uee, lesJne SkeÀ ogozJeer
Ieele Peeuee! lene®³ee JeeìeIeeìer HetCe& nesC³ee DeeOeer®e, mejefnbo
veJeeyee®³ee SkeÀe nmlekeÀeves De®eevekeÀ nuuee kesÀuee DeeefCe ieesefEJeoeqmebie
efleLes®e ieleÒeeCe Peeues. F. me. 1708 ceO³es 7 Dee@keÌìesyejuee ne
OeeskeÀe Peeuee DeeefCe veefMeyeeves oiee efouee.
ieg© ieesefJeboefmebie ns De<ìHewuet efJeÜeve nesles. l³eeb®eer uesKeve Mewueer
Ûo³emHeMeera Demetve DeesIeJeleer DeeefCe DeespemJeer Deens.
keÀcejsme leueJeej ueeJetve, neleeMeer Oeveg<³eyeeCe
le³eej þsJetve, les DeeHeu³ee mewefvekeÀebvee jCeeosMe
osle Demele. lesJne jCeYetefceJej®e l³eebvee
keÀefJelee meg®ele Demele. GÊejsle l³ee
keÀeUele HeÀejMeer, Hebpeeyeer, Je´pe DeeefCe
Dejyeer Yee<ee JeeHeju³ee peele. les
³eeleerue keÀesCel³eener Yee<esle keÀeJ³e
keÀjerle. SkeÀ me®®ee meblekeÀJeer
cnCetve les Hetpeues peeleele. Skes˵Jej
celee®ee efmeOoeble DeeefCe ÞeOoe ³eeb®es
Òeef l eHeeove keÀjCeejer Deeef C e
HejcesÞJeje®³ee mlegleer®eer DeveskeÀ
keÀJeves keÀjCeejer l³eeb®eer ÒeefleYee
DeKesjHe³e&¥le leepeer ìJeìJeerle nesleer.
ogmejs Demes keÀer, l³eebveer Heg<keÀU Oeeefce&keÀ
meeefnl³e DevegJeeo kesÀues. SJe{s®e veener, lej
efJeeq®e$e veeìkeÀ ns Deelce®eefj$e megOoe efuenerues Deens.
`oMeceûebLe' ³ee veeJee®es megceejs 1300 Heeves Demeuesues HegmlekeÀ Yejleerue
FlekesÀ uesKeve l³eeb®es GHeueyOe Deens. cebefoj DeeefCe ceMeero, Hetpee DeeefCe
veceepe ³eebleuee HeÀjkeÀ kesÀJeU yeensj®ee Deens, ns l³eeb®es cele DeveskeÀ
keÀeJ³eebletve J³ekeÌle kesÀues Deens.
ieg© ieesefJeboefmebieebveer efMeKe meceepeele jepekeÀer³e peeie=leer efvecee&Ce
kesÀueer. je<ì^YekeÌleer®³ee ¢{ yebOeveeves meceepe SkeÀmebOe kesÀuee.
pevemeeceev³ebe®³ee SkeÀlesletve mJeOece& DeeefCe mJeosMe Òesce efvecee&Ce keÀ©ve
meJe&mJe DeHe&Ce keÀjC³eemeeþer le©Ceebvee mHeÀtleera efoueer. DeieefCele MetjJeerjeb®eer HejbHeje meg© kesÀueer.Demee ³eesOoe ieg© ueeKeele SKeeoe®e!
l³eebvee ÒeCeece!!
- Òee. DejefJevo oes[s
102, Þeernjer meesmee³eìer, Heeb[gjbieeMespeejer,
meekesÀle ceeie&, yeeUkegÀce veb.2, þeCes (He.) 400 608
Ye´ceCeOJeveer-9819195592
E-mail: [email protected]
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
72
meceF&leerue efoHekeÀȳee
osJeeroeme Heesìs
Yeejle ner mebleeb®eer Yetceer Deens Demes cnìues peeles. mebleeb®³ee
meboYee&le SkeÀ meceeve met$e DeeHeu³eeuee Dee{Utve ³esles. l³eeb®³eeceO³es
Òeeble-Yeso, Yee<ee-G®®e-keÀefve<þ-Yeso Demes kegÀþu³eener ÒekeÀej®es Yeso
efkeÀbJee efYeVelee Dee{Ule veener. keÀeMceerj les keÀv³eekegÀceejer DeMee
Yeejleeleerue efJeefJeOe Òeebleebletve meble efvecee&Ce Peeues. cejeþer, efnvoer,
yebieeueer, iegpejeleer, keÀeve[er, lesueiet DeMee DeveskeÀefJeOe Yee<eebceOetve
meblemeeefnl³e efvecee&Ce Peeues. %eevesMJej, legkeÀejece, vejmeer, yemeJesµJej,
legUmeeroeme, efle©JeuuegJej ³ee mebleebyejesyej®e cegkeÌleeyeeF&, peveeyeeF&,
ceerjeyeeF&, DeeboeU, JesCeeyeeF& DeMee meble keÀJeef³e$eerRveerner DeeHeu³ee
keÀeJ³ej®eveebÜejs HejcesµJeje®eer DeejeOevee kesÀueer Deens.
DeeHeu³ee ‘m$eerlJee®ee’ DeeefCe ‘mJe’ ®ee MeesOe IesC³ee®ee m$eer®ee
Òe³elve HegjeCe keÀeUeHeemetve meg© Deens. ³ee peeCeerJeeb®³eecegUs
Feflenemee®³ee Òee®eervelece keÀeueKeb[ele meeHe[leele. Yeejleer³e meble
HejbHejsle efm$e³eeb®es YekeÌleerefJe<e³ekeÀ uesKeve cenllJee®es Deens. DeYebie,
DeesJ³ee, Heos, oesns DeMee efJeefJeOe keÀeJ³eebÜejs F&µJeje®eer DeeUJeCeer
keÀjerle Demeleebvee l³eebvee DeeHeu³ee m$eerlJee®eer peeCe nesleer. meceepeeves
ueeouesu³ee DeveskeÀ J³eeHe, keÀìkeÀìer l³eebvee menve keÀjeJ³ee ueeieu³ee.
l³eeJes U ®³ee Þes < þ keÀef v e<þlJee®³ee lelJeeJej DeeOeejer l e
peeleerJ³eJemLes®³ee Deefve<þ DeMee ÒeLescegUs l³ee J³eJemLesceO³es
leLeekeÀefLele nerve peeleerkegÀUele pevceuesu³ee DeveskeÀ keÀJeef³e$eerRvee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
73
DeeHeu³ee nerve peeleer®eer Demene³e peeCeerJe nesleer Je l³eecegUs Deeuesu³ee
yebOeveebMeer l³eebvee keÀþesjHeCes cegkeÀeyeuee keÀjeJee ueeieuee.
DeeHeu³ee HejbHejsves keÀefve<þ peeleerbÒeceeCes®e efm$e³eebveener cees#e
veekeÀejuesuee neslee. ³ee keÀJeef³eef$ebveer YekeÌleerYeeJee®³ee ceeO³eceeletve ³ee
©{erûemle meceepeyebOeveebJej ceele kesÀueer. DeeO³eeeflcekeÀ DeeefCe Oeeefce&keÀ
#es$eele G®®e Òeleer®es mLeeve efceUJeues. HejbHejsves efm$e³eebvee efMe#eCee®ee
DeefOekeÀejner veekeÀejuesuee neslee. lejerner l³eebveer efvecee&Ce kesÀuesues keÀeJ³e
meeefnefl³ekeÀ ¢ef<ìves DeeefCe DeeO³eeeflcekeÀ HeeleUerJejner DeefleMe³e
opesxoej DeeefCe meeefnl³eiegCemebHevve nesles. DeeO³eeeflcekeÀ ®eUJeUerleu³ee
³ee keÀJeef³eef$eb®es JewefMe<ì³es Demes keÀer, l³eeb®es efJe®eej HeejbHeeefjkeÀ
Oece&efve³eceeb®³ee ®eewkeÀìer Deesueeb[tve peeleerOecee&®³ee HeueerkeÀ[s iesues nesles.
kegÀCee®eer lejer Helveer, yeefnCe, cegueieer Jee metve ³ee veel³eeves nîee peieele
JeeJeju³ee veenerle. lej l³eebveer DeeHeues J³eefkeÌlecelJe mJeleb$eHeCes
Ie[efJeues. GoenjCeeLe&, DeO³eelceÞes$eeleuee cegkeÌleeyeeF&®ee lespemJeer
JeeJej, Òemebieer veeceosJeebveener l³ee cnCeeu³ee...
DeKeb[ pe³eemeer osJee®ee Mespeej~
Heefj DenbkeÀej veener iesuee ~~
Demes cnCetve l³eeb®es keÀ®®esHeCe oeKeefJeC³ee®ee l³eeb®ee jesKeþeskeÀ
yeeCesoejHeCee, ÒeeHebef®ekeÀ Dee³eg<³eeleues meJe& leeHe, DevegleeHe menve keÀ©ve
legkeÀejeceeb®³ee YeeJeefJeMJeeMeer SkeÀ©He Peeuesu³ee meble yeefnCeeyeeF&®eer
GlkeÀìlee efkeÀbJee Iejeoeje®ee l³eeie keÀ©ve jeceoememJeeceerR®es efMe<³elJe
OeejCe keÀ©ve ceþeefOeHeleer ³ee Heoe®eer Oegje meebYeeUCeejer JesCeeyeeF&
cnCepes m$eercevee®³ee mJe³ebYet ngbkeÀejeb®eer keÀener GoenjCes Deensle. m$eer
ner peel³ee®e menveMeerue Demeles. m$eerceve ns Heg©<eeFlekesÀ DeelcekesÀbêerle
vemeles. cee$e Heg©<eÒeOeeve mebmke=Àleerle peerJevee®³ee DeveskeÀ Debieele
m$eeruee ÒeJesMe veekeÀejC³eele Deeuee. cegK³e meceepe ÒeJeeneHeemetve l³eebvee
yeepetuee {keÀueC³eele Deeues.
’ve m$eer mJeeleb$³eb Den&efle“ Demes ÒeefleHeeove lelkeÀeueerve
mce=leerkeÀejebveer kesÀues. leLeeefHe DeeHeu³ee DebieYetle meesMeerkeÀlesves m$eerves ³ee
meJe& HeejbHeeefjkeÀ yebOeveebJej ceele keÀ©ve peerJeveeleerue meJe& #es$eele
cenÊJee®es DeeefCe JewefMe<ìîeHetCe& mLeeve efceUJeues Deens. meble
keÀJeef³eef$eb®³ee DeeO³eeeflcekeÀ YekeÌleerceeiee&®³ee kesÀuesu³ee DeefYeJ³eefkeÌleletve
HejcesµJeje®eer DeeUJeCeer keÀsueer Deens. Dee³eg<³ee®³ee oMe&vee®ee JesOe
IesC³ee®ee Òe³elve Deens. SkeÀe yeepetuee m$eerpevcee®es Yeesie cnCetve
meceepeeleuîee Dev³ee³e, peguetceeme meeceesjs peeleebvee®e nUtnUt efleves
DeeHeu³ee mJelJee®ee peeCeerJeHetJe&keÀ DeeefCe ÒeieuYe MeesOe IesC³ee®ee Òe³elve
efometve ³eslees. meO³ee®³ee m$eercegkeÌleer®³ee ®eUJeUerle meble keÀJeef³eef$eb®³ee
peeCeerJeeb®es ceesþs ³eesieoeve Deens.
DeeHeu³ee m$eerves mebIe<e& keÀ©ve mebmke=Àleer®es mebJeOe&ve kesÀues.
ceeCetmeHeCee®³ee JeeìsJej®ee ÒeJeeme keÀjleebvee Heg{®³ee MelekeÀeleu³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
74
m$eeruee ceeie®³ee mebIe<ee&®³ee, mecevJe³ee®³ee keÀe³ee&®es $eÝCe ceev³e keÀjeJes
ueeiesue. mJele뮳ee Deefmcelesmeeþer, DeelceMeesOeemeeþer Oe[He[CeeN³ee
efm$e³ee meble HejbHejsves Ie[Jeu³ee. DeeHeueb keÀefj³ej keÀje³e®eb HeCe
mebmeejekeÀ[sner ogue&#e keÀjeJe³ee®eb veener Demee efJe®eej keÀjCeeN³ee m$eer®eer
efHe{er meble meeefnl³eeveb, meeceeefpekeÀ ®eUJeUerveb Ie[Jeueer. ne efJe®eejeb®ee
DeeoMe& keÀeuener neslee Je Deepener Deens. peveeyeeF&meejK³ee meble
keÀJeef³e$eerves Iejeleerue DeeHeu³ee keÀecee®eer peyeeyeoejer meebYeeUtve
YekeÌleer®eener ÒeHeb®e meebYeeUuee. efm$e³eebveer Heg©<eeb®eer ceeveefmekeÀ
iegueeceieerjer veekeÀejueer Heeefnpes lemes®e Heg©<eebveebrner m$eer®³ee mJeleb$e
DeeefmlelJee®ee Deeoj kesÀuee Heeefnpes. meble keÀJeef³e$eerRveer Je´lemLe jneCeb
cnCepes keÀe³e ns DeeHeu³ee GoenjCeeves efmeOo kesÀueb Deens. l³ee®eb
meblepeerJeve nueenue He®eJeuesueb nesleb peveeyeeF&, mees³ejeyeeF&, yeefnCeeyeeF&
³eebveer MeejerefjkeÀ keÀ<ì keÀ©ve ³eMemJeerHeCes DeeO³eelcee®eer Jeeì®eeue
kesÀueer nesleer. m$eer®ee O³es³eJeeo efleves efveM®e³e keÀ©ve Òel³e#e peieuee
Heeefnpes. meble keÀJeef³e$eerR®eer Dee³eg<³es cnCepes ³ee leÊJee®eer cetefle&ceble
GoenjCes Deensle. JesokeÀeUele ieeieera, cew$es³eer ³ee efJeog<eerRvee Meem$eeLe&
keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej neslee. Feflenemee®³ee ceO³ekeÀeUele
keÀce&þHeCeecegUs Deepe®³ee m$eeruee efle®³eeJej Deeuesueer ke=Àef$ece yebOeves
lees[tve ne DeefOekeÀej mJeÒe³elveebveer efceUJeeJee ueeieuee Deens. DeeHeu³ee
cegkeÌleer®es meeceL³e& efleuee keÀceJeeJes ueeieues Deens. Òemebieer Heg©<eÒeOeeve
meceepeeMeer mebIe<e&ner keÀjeJee ueeieuee Deens. meble keÀJeef³eef$ebveer keÀOeer
mJele뮳ee yeUeJej lej keÀOeer meblemeppeveeb®³ee ceoleerves DeeHeu³ee
Òeieleer®eer Jeeì®eeue meeO³e kesÀueer l³eemeeþer l³eeb®³eekeÀ[s YeeJeYekeÌleer®ee
þsJee neslee. mJeleë®ee mJeleëJej efJeµJeeme neslee.
Yeejleeleerue efJeefJeOe Yee<eeleerue meble keÀJeef³eef$ebveer l³eeb®³ee
ef H e{er u ee Jee*ce³eer v e peeCe ef o ueer . YekeÌ l eer ® es Deef O e<þeve
efoues.YekeÌleerceeiee&®³ee ceeO³eceeletve l³eebveer meceepe ÒeyeesOeve
Ie[Jeues.m$eer®ee l³eeie, DeelceieewjJee®eer efouesueer efMekeÀJeCe,
YeeJeYekeÌleer®es mebmkeÀej ns meble keÀJeef³eef$ebveer Heg{erue efHe{erleerue
efm$e³eebkeÀjerlee ceeies þsJeuesues mebef®ele Deens.l³eeb®es peerJeve YeeJeer
efHe{³eebkeÀjerlee oerHemlebYeemeceeve ÒekeÀeMe oeKeefJele jeefnue. efvejHes#e
Òescee®ee, mvesnYeeJee®ee Je<ee&Je keÀjCeejer meble keÀJeef³eef$eb®eer uesKeCeer veJ³ee
peeCeerJeeb®es DevegyebOe efvecee&Ce keÀjerue F&µJejYekeÌleer®³ee ÞeOosletve
pevemeeceev³eeb®eer ceves Ie[JeC³ee®es l³eeb®es keÀe³e& DeefleMe³e cenÊJee®es
Deens. Gbyejþîee®³ee Deeleu³ee m$eeruee Jeejer®³ee efveefcelleeves yeensj
He[C³ee®es mJeeleb$³e osCeejs JeejkeÀjer mebÒeoe³ee®es keÀe³e& DeefleMe³e ceesuee®es
Deens.
meble keÀJeef³eef$eb®³ee DeeO³eeeflcekeÀ ceeO³eceeletve Iesleuesuee
m$eercevee®ee ceeieesJee ne m$eer mJeeleb$³ee®ee SkeÀ cenÊJee®ee ìHHee Deens.
DeYebiej®eveebveer cejeþer meeefnl³e mebHevve kesÀues. meble keÀJeef³eef$ebveer
leUeieUeleerue m$eeruee DeelceYeeve efoues, les l³eeb®es ceesþs meeceeefpekeÀ
³eesieoeve Deens.SkeÀ ÒeefmeOo efJe®eejJebleebveer ‘Yeejleer³e meble keÀJeef³e$eer
nîee Meeble lesJele DemeCeeN³ee meceF&leerue oerHekeÀUîee Deensle’ Demes
cnìues Deens. les Deieoer ³eLeeLe& Deens.meble keÀJeef³eef$eb®eer DeYebieJeeCeer ne
SkeÀ ceewefuekeÀ je<ì^er³e þsJee Deens.
osJeeroeme Heesìs
31, ÒeesûesefmeJn efJnuee - Dee³e Huee@ì veb.7 7
meskeÌìj 19, meeryeer[er yesueeHetj
veJeer cegbyeF& - 400 614
9820332128
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
75
njer®es Deecner oeme
DevegjeOee ves©jkeÀj
Deepe®³ee meceepeefmLeleeryeÎue yeesuee³e®es Peeues lej efJe%eeveeves
DeeHeueer Heefjmeercee ieeþuesueer efomeles. Everythng on your
fingertips ns efJeOeeve MeyoMeë Kejs Peeuesues HeenC³ee®eer JesU Deeuesueer
Deens. yeBkeÀ J³eJenej, iegbleJeCetkeÀ, He$eJ³eJenej, mebHeke&À (ceie lees
kegÀþu³eener ÒekeÀej®ee Je kegÀþu³eener ceeO³eceeletve Demees) osJeeCeIesJeeCe, Òemeej, Òe®eej, DeefOekeÀej, Kejsoer, efJe¬eÀer meJe& keÀener
mebieCekeÀe®³ee/HeÀesve®³ee ceeO³eceeletve meeOeues peele Deens. HetJeea®eer
Hee³eHeerì, MeesOeeMeesOe, JeCeJeCe Deelee peJeU-peJeU Feflenemepecee
Peeueer Deens. ³ee®ee DeLe& Demee veener keÀer keÀä efkebÀJee Òe³elveeb®eer
DeeJeM³ekeÀlee Gjuesueer veener. meJe& keÀener les®e Deens HeCe ceeie& yeoueuesues
Deensle efMeJee³e ns ceeie& DeJeuebyeefJeC³eemeeþer mJeleë®eer #ecelee
Jee{efJeC³ee®eer ceesþer peyeeyeoejer Deepe®³ee meceepeeJej He[uesueer Deens.
Òel³eskeÀ peCe veJeer ef#eeflepes Deelcemeele keÀjC³ee®ee Òe³elve keÀjleevee
efomelees Deens. DeeHeues %eeve efJekeÀefmele keÀjleevee efJe%eeve, ³eb$e DeeefCe
leb$e ¿ee meJe& ieesäeR®ee mecevJe³e Òel³eskeÀeuee meeOeeJee ueeielees Deens.
peie efveef½eleHeCes peJeU Deeues Deens Hejbleg meJe& keÀener SkeÀoce
efceUefJeC³ee®³ee Me³e&leerle ceeCemeb cee$e otj peele Deensle.
ceeCemeeceeCemeeleerue mebJeeo ueesHelees Deens. JeeieC³eele SkeÀ ÒekeÀej®ee
YeeJeefvekeÀ keÀesj[sHeCee ³esTve DeelcekeWÀefêle Je=ÊeerkeÀ[s keÀue Jee{leevee
efomelees Deens. Heb®esFbefê³eebvee megKe osCeejer DeveskeÀ meeOeves efvecee&Ce
Peeu³eeves ceeveJeer mebJesove#ecelee keÀceer nesle Deens. ceves yeesLeì nesle
Deensle. SkeÀ ÒekeÀej®es Ëo³eMetv³eles®es jep³e Hemejleevee efomeles Deens.
DeMee HeefjefmLeleerle DeeHeueer DeO³eeeqlcekeÀ #ecelee Jee{efJeC³ee®eer Deepe
iejpe Deens. Deepe-keÀeue SKeeÐee®eer yeeweq×keÀ ®ee®eCeer Iesleevee IQ(Intellietual quotient), S-Q (Spiritual quotient) meg×e
peeCetve IesC³ee®eer iejpe Yeemet ueeieueer Deens. ns vekeÌkeÀer keÀe³e oMe&Jeles?
yeewef×keÀ iegCeebkeÀ, DeeefCe DeO³eeeqlcekeÀ iegCeebkeÀ ns eflevner IeìkeÀ
ceeCemee®³ee ceeCetme cnCetve peieC³eeuee DeeefCe Òeieleer keÀjC³eeuee
DeeJeM³ekeÀ Deensle. Kejs lej meble meeefnl³eeves ns keÀece kesÀJne®e megª
kesÀues Deens Hejbleg YeeweflekeÀ Òeieleer meeOeleevee DeeHeues l³eekeÀ[s ogue&#e
nesle iesues. HeefjefmLeleer efkeÀleerner ÒeefleketÀue Demeueer lejer efle®³eeJejner
ceele keÀªve Òe³elveebleer HejceséejHeoner efceUt MekeÀles ns mebleebveer
mJele뮳ee GoenjCeebveer oeKeJetve efoues Deens.
Oece&, peeleer, G®®e-veer®e, iejerye-Þeerceble, mHe=M³e-DemHe=M³e
DeMee Yesoe-Yesoebvee ef®ekeÀìtve yemeuesu³ee meeceeefpekeÀ J³eJemLesuee
l³eebveer meceLe&HeCes leeW[ efoues. HejbHejs®³ee veeJeeKeeueer DeJe[byej
ceepeJetve DeeHeues Je®e&mJe ÒemLeeefHele keÀª HeenCeeN³ee leLeekeÀefLele
G®®e Jeiee&uee DeeHeues ÒeYeglJe ceev³e keÀje³euee Yeeie Hee[ues. JeCee&Þecee®es
Yetle meceepee®³ee ceeveiegìerJeªve GlejefJeC³ee®es DeeefCe meceepeeuee
mJemJeªHee®es %eeve osC³ee®es ceneve keÀe³e& ¿ee mebleebveer kesÀues.
cenejeä^eleerue mebleeb®³ee meboYee&le v³ee³ecetleea ceneosJe ieesefJebo jeve[s
³eebveer l³eeb®³ee Rise of Maratha Power ¿ee DeeHeu³ee Fbûepeer
HegmlekeÀele ceeb[uesues efJe®eej FLes Gê=le keÀjeJesmes Jeeìleele. les
efueefnleele.
``¿ee meeOet-meble cesUeJ³eele keÀener eqm$e³ee, keÀener cejeþs, keÀener
kegÀCeyeer, efMebHeer, ceeUer, keÀemeej, meesveej HeM®eeleeHeeves Meg× Peeuesu³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
76
JesM³ee, oemeer Je DeefleMetê cenej DeeefCe efveccesefMecces ye´eïeCe DeMeer
ceb[Uer nesleer. ³eeyejesyej Demes Dee{Utve ³esF&ue keÀer ¿ee DeO³eeeqlcekeÀ
GVeleer®ee HeefjCeece kesÀJeU SkeÀe®e peeleerJej He[uee vemetve
ueneveeHeemetve LeesjebHe³e¥le meJe& meceepe efleves Jes[e keÀªve ìekeÀuee
neslee. G®®e-veer®e, De%e-megpeeCe, m$eer-Hegª<e, Deeoer meJe&®e ueeskeÀ
Oecee&veboele vee®et ueeieues nesles. DeMee ÒekeÀej®eer Oece&peeie=leer Flej
osMeeb®³ee Feflenemeele keÌJeef®ele®e meeHe[sue.''
FLes v³ee. jeve[s ³eebveer meblee®ee GuuesKe ve keÀjlee l³eeb®³ee
peeleerb®ee GuuesKe kesÀuesuee Dee{Ulees. Goe. veeceosJe-efMebHeer, ceeUermeeJelee ceeUer, DeefleMetê cenej/®eebYeej-®eesKee cesUe, jesefnoeme,
JesM³ee oemeer-keÀevnesHee$ee, peveeyeeF&, meesveej-vejnjer meesveej,
kegÀCeyeer-legkeÀejece efm$e³ee -cegkeÌleeyeeF&, yeefnCeeyeeF&, meKegyeeF& Fl³eeoer
JeieeakeÀjCe keÀjlee ³esles. meceLe& jeceoeme, %eeveséej YeeJeb[eefokeÀeb®ee
efvecc³eeefMecc³ee ye´eïeCe keiee&le meceeJesMe nesle DemeeJee. ns JeieeakeÀjCe
keÀeuemeeHes#e vemetve keÀe³e&meeHes#e Deens ns ue#eele I³ee³euee nJes.
meceepe peeie=leer®³ee ¿ee keÀeUele leLeekeÀefLele Keeue®³ee peeleerle
SkeÀ lejer meble efvecee&Ce Peeuee Je l³eecegUs leer peele Jee meceepe ³eeb®ee mlej
DeefOekeÀ Gb®eeJeuee. Deepener efJeefMe<ì peeleer l³ee-l³ee peeleerleerue
meblee®³ee veeJeeves DeesUKeu³ee peelee. Goe. veeceosJe efMebHeer meceepe,
meeJelee ceeUer meceepe, jesefnoeme ®eebYeej meceepe Jeiewjs. keÀoeef®ele
meblee®³ee veeJeeves meceepe DeesUKeuee iesu³eeves meceepeeleerue ueeskeÀebvee
SkeÀ JesieUer®e Òeefleÿe ÒeeHle Peeu³ee®es meceeOeeve efceUle DemeeJes. meble
mJeleë peele-Heele ceeveerle vemeues lejer l³ee keÀeUeleerue JeCe&
J³eJemLes®³ee keÀeUele efJeefMeä meceepeeuee efoueer iesuesueer JeeieCetkeÀ
meJe&mebcele nesleer veJns lees meceepeJ³eJemLes®ee Yeeie neslee. DeeefCe
cnCetve®e l³eeyeÎue efJe<eeo pejer Demeuee lejer l³eeefJeª× keÀesCeer yeb[
keÀjleevee efomele veener. ®eesKee cesUe ³eeb®eer®e j®evee HeneDeyeerj iegueeue GOeUerle jbie~
veeLee Iejer vee®es ceePee meKee Heeb[gjbie ~~1~~
Gbyejþîeemeer kewÀmes efMeJet Deecner peeleer nerve~
©He legPes kewÀmes Heent l³eele Deecner ueerve~
Hee³ejerMeer nesT obie ieeJetveer DeYebie~~2~~
JeeUJebìer ieeJet Deecner JeeUJebìer vee®et~
®ebêYeeies®³ee HeeC³eeves Debie Debie vneT~
efJeÇuee®es veece IesT nesTveer efve:mebie ~~3~~
Dee<ee{er keÀeefle&keÀer YekeÌlepeve ³esleer~
Heb{jer®³ee JeeUJebìer meble ieesUe nesleer~
®eesKee cnCes veece Ieslee YekeÌle nesleer obie~~ 4~~
GbyejþîeeMeer kewÀmes efMeJet Deecner peeleer nerve, Hee³ejerMeer nesT obie
ieeJetveer DeYebie Demes cnCeleevee DeeHeCe peeleerves nerve DemeCes l³eebveer
ceev³e kesÀuesues Deens DeeefCe DeeHeueer peeiee efJeÇuee®³ee Hee³eejerMeer®e Deens
³eeyeÎue l³eeb®eer le¬eÀejner veener.
Hejbleg meceepeeves efouesu³ee JeeieCegkeÀer®eb ogëKe ceveele Deens.
keÀejCe les cnCeleele.
osnemeer efJeìeU cnCeleer mekeÀU~ Deelcee lees efvece&U Meg×-yeg×~~
osne®ee efJeìeU osner®e pevceuee~ meesJeUe lees Peeuee keÀJeCe Oece&~~
efJeìeUe Jee®eesefve GlHeÊeer®es mLeeve~ keÀesCe osn efvecee&Ce veener peeieer~~
cnCetve Heeb[gjbiee Jeeefvelemes Leesjer~ efJeìeU osneblejer Jemelemes~~
osne®ee efJeìeU osner®e efveOee&jer ~ cnCelemes cenejer ®eesefKe³ee®eer~~
Kejs lej kegÀþu³eener osne®eer GlHeÊeer ner efJeìeUeletve®e nesles ceie
DeMee osneuee efJeìeU lees keÀmeuee? osne®ee efJeìeU ne meceepe efveefce&le
Deens. Deelc³ee®eer Meg×er cenlJee®eer Deens. ns l³eebveer DeesUKeues nesles
DeeefCe cnCetve®e osne®³ee efJeìeUe®es osnemeesyele®e efveoe&ueve JneJes Demes
®eesKee veJns lej l³ee®eer cenejer cnCepes l³eeb®e DemHe=M³e DemeCeb ns
meebiele Deens DeMee DeLe&®ee ne DeYebie. ³eele meceepeeves DemHe=M³e
þjefJeC³ee®ee efkeÀleer efJe<eeo, efkeÀleer ogëKe ³eele Yejuesues Deens l³eeb®³ee
Meg× -yeg× Deelc³eeuee osne®ee efJeìeU cee$e ®egkeÀuee veJnelee.
meceepeeuee l³ee®ee efJeìeU nesle neslee Hejbleg Heeb[gjbieeuee cee$e l³eeuee
Deelce%eeve osC³eemeeþer keÀmeues®e yebOeve veJnles.
veecemcejCee®³ee meeceL³ee&ves l³ee®ee osnªHeer efJeìeUe®es peeUs
legìues DeeefCe osne®³ee Deveg<ebieeves Deeuesues Jeemevee, ceesn ³eeletvener
cegkeÌleer efceUeueer. cnCetve®e lees Heg{s cnCelees.
veener Gjueer Jeemevee~ legcne veeje³eCee Heenlee~.
Gjuee veener Yesoe-Yeso ~Peeues Meg× Deblej~~
efJeìeUe®es nesles peeUs~ legìues yeUs veecee®³ee~
®eewosne®eer legìueer oesjer~ cnCes ®eesefKe³ee®eer cenejer~~
meble ®eesKee cesUe ne cenej neslee l³ee®ee pevce efJeÇueYekeÌle
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
77
ceelee-efHel³ee®³ee Heesìer, ®ecelkeÀejeves efkebÀJee efJeÇuee®³ee ke=ÀHesves Peeuee
neslee Demes cnCeleele. keÀesjsieeJe®³ee Heeìueeb®es Deebyes Heb{jHegjele efJeÇue
cebefojele vesTve osle Demeleevee SkeÀe YegkesÀu³ee Je=×euee ( lees
Je=שHeeleerue efJeÇue neslee Demee mecepe Deens) l³eeleerue®e SkeÀ Deebyee
¿ee pees[H³eeves KeeC³eeme efou³eeJej l³eeves lees Deebyeì Deens cnCetve
Hejle efouee. Deebyes ceespeleevee keÀceer He[ues DeeefCe ne ÒekeÀej GIe[
Peeuee. JesieU³ee þsJeuesu³ee l³ee Deeby³ee®³ee peeieer DeYe&keÀ efomeues lees®e
®eesKee cesUe nes³e. keÀoeef®ele lees Gäe Deebyee ®eesK³ee®³ee ceelesves
Keeuu³eeJej efleuee efoJeme peeTve ®eesK³ee®ee pevce Peeuee Demesue.
®eesKeuesu³ee Deeby³eeHeemetve Peeuesuee cnCetve lees ®eesKee. ieesje kegbÀYeej,
peveeyeeF&, meKegyeeF&, vejnjer meesveej ¿ee meblee®³ee yeeyeleerlener DeMee
®ecelkeÀejeb®ee GuuesKe Dee{Ulees.
l³ee keÀeUer meJe& meceepeele, efJeMes<eleë yengpeve meceepeele
efJeÇueYekeÌleer®eer HejbHeje efometve ³esles. Deepe®³ee keÀener mebMeesOeveeletve
efJeÇuee®³ee efJe<Cet ©Heeuee pejer DeeJneve efoues iesuesues Demeues lejer
meÐeefmLeleer ÒeceeCes l³ee keÀeUer meg×e efJeÇueeuee efJe<CegªHe ceeveCeeje Je
mJeleëuee Jew<CeJe cnCeCeeje Jeie& HeÀej ceesþîee ÒeceeCeele Dee{Ulees.
legkeÀejeceemeefnle efkeÀleerlejer mebleebveer mJeleëuee Jew<CeJe cnCeJetve Iesleuesues
Deens. l³eekeÀeUer MewJe DeeefCe Jew<CeJe ns oesve®e HebLe ÒeecegK³eeves nesles. ¿ee
oesvner HebLeeceO³es DeefleMe³e ®egjme DeeefCe les{ nesleer. l³ee keÀeUele
nesCeeN³ee HejkeÀer³e Dee¬eÀceCeebcegUs efJeMes<eleë cegmueerce Oecee&®³ee
keÀ[JesHeCeecegUs efnbot Oecee&uee OeeskeÀe GlHeVe Peeuee neslee. efnbotbveer
DeeHeueer SkeÀpetì jeKeCes DeefleMe³e DeeJeM³ekeÀ nesles DeeefCe cnCetve®e
efMeJe DeeefCe efJe<Cet ner oesvner SkeÀe®e osJee®eer ©Hes Deensle ns HeìJetve
osTve meble veeceosJeebveer YeeieJele Oecee&®ee PeW[e jesJeuee. efJeÇue ¿ee
SkeÀe osJeemeeþer, nefjveecee®ee ceefncee l³eebveer ueeskeÀebvee HeìJetve efouee
DeeefCe l³ee®ee®e Òe®eej Je Òemeej kesÀuee.
vejnjer meesveej ne lej keÀÆj efMeJeYekeÌle, efJeÇuee®es oMe&vener
veekeÀejCeeje. osJee®³ee kebÀyejHeìîee®³ee ceeHeemeeþer ieeYeeN³eele iesuee
leesner [esȳeebvee HeÆer yeebOetve. ¿ee Òemebieeletvener MewJe-Jew<CeJe Jeeoe®es
keÀÆjHeCe efometve ³esles. efJeÇuee®³ee cetleea SsJepeer l³eeuee mHeMe& Peeuee lees
efMeJeefuebiee®ee, Òemebiee®eer HegvejeJe=Êeer Peeu³eeJej l³eeuee efMeJe DeeefCe
efJe<Cet SkeÀ®e Demeu³ee®eer Òe®eerleer ³esCes DeeefCe l³eeves efJeÇueeuee MejCe
peeCes ³eeleerue YeesUe YeeJe mees[uee lejer leeefke&ÀkeÀ efvekeÀ<e ueeJetvener
keÀener ieesäer®es meceLe&ve keÀjlee ³esle veener. MesJeìer Òe®eerleer®eer J³eeK³ee
keÀjlee ³esle veener ns®e Kejs Deens. Deepe®³ee keÀeUelener DeeHeCe p³ee®es
meceLe&ve keÀª MekeÀle veener DeMee efkeÀleerlejer ieesäer DevegYeJeeme
Deeu³ee®es DeeHeCe Heenlees. vejnjer meesveej cnCeleele.
osJee legPee ceer meesveej~ legPes veecee®ee J³eJenej~~
ceve yeg×er®eer keÀelejer ~ jeceveece meesves ®eesjer~~
vejnjer meesveej njer®ee oeme~ Yepeve keÀjer je$eefoJeme~~
vejnjer meesveejeb®³ee HeÀejMee j®evee DeefmlelJeele veenerle.
l³eeJesUer meblee®eer ®eefj$es yeKejer®³ee mJeªHeele GHeueyOe veJnleer
l³eecegUs l³eeb®³ee keÀeueKeb[eyeeyelener De®etkeÀ ceeefnleer keÌJeef®ele®e
efceUles. lemes®e l³eeb®es meeefnl³ener yengOee ceewefKekeÀ mJeªHeele®e
GHeueyOe Demeu³eeves Je veblej l³ee®es efueefKele mJeªHeele mebHeeove
Peeu³eeves l³eeb®³ee keÀeueKeb[emeesyele l³eeb®³ee j®eveener peMee®³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
78
leMee®e Glejuesu³ee Demeleerue keÀer veener ³eeyeÎuener MebkeÀe Deens. mJeleë
efuent ve MekeÀCeeN³ee mebleeyeÎue lej ner Meke̳elee peemle mebYeJeles.
yengpeve meceepeleerue DeeefCe ceeieemeJeiee&leerue mebleeb®eer
efJeÇueYekeÌleer ®eeuet Demeleevee cebefojele ye[J³eeb®ee pee®e neslee efleLes
DemHe=M³eebvee ÒeJesMe veJnlee. meble veeceosJeebveer ®eesKee cesUe ³eeb®ee
l³eeb®³ee ieeJeer DeHeIeeleer ce=l³et Peeu³eeveblej l³eeb®³ee DemLeer mevceeveeves
Heb{jHegjele DeeCetve cebefojepeJeU l³eeb®eer meceeOeer yeebOeC³ee®es Oee[me
kesÀues. meJe& JeejkeÀjer HebLee®³ee HeeþyeUeefMeJee³e ns Meke̳e veJnles. ns
HeeþyeU efceUC³eemeeþer veeceosJe, veeceosJeeefokeÀebveer meeceev³epeveeb®³ee
yeewef×keÀ efJe®eejmejCeerle Deecetueeûe yeoue Ie[Jetve meJe&Oece&meceevelJee®es
efJe®eej ©peefJeues nesles. l³eebvee ke=Àleer®eb Kele HeeCeer Ieeuetve YeeieJelee®eer
HeleekeÀe HeÀ[keÀefJeueer nesleer. DeeHeCe lesjeJ³ee MelekeÀeleerue ye[J³eeb®³ee
pee®eeyeÎue yeesuele Demeleevee l³eeb®³ee pee®eeletve KeN³ee DeLee&ves
megìkeÀe nesC³eemeeþer SkeÀefJemeeJes MelekeÀ Gpee[eJes ueeieues ³ee®eer veeWo
I³ee³eeuee nJeer. 1947 meeueer Hetp³e meeves iegªpeeRveer Heb{jHetj®es cebefoj
ceeieemeJeieea³e peeleer peceeleermeeþer Kegues keÀjC³eemeeþer DeecejCe
GHees<eCe kesÀues DeeefCe l³eeveblej®e cebefojele oefueleebvee ÒeJesMe Keguee
Peeuee. DeLee&le ns meveeleveer G®®eJeCeea ueeskeÀebvee ceev³e nesC³eemeejKes
veJnles. cegpeesj ye[J³eebveer lej DepetveHe³e¥le DeeHeuee cebefojeJejerue
keÀypee mees[uee veJnlee peCet keÀener efJeÇueeuee l³eebveer KeN³ee
YekeÌleebHeemetve Jebef®ele®e þsJeues nesles lesJne efJeÇueeueener cnCeeJesmes Jeeìues
Demesue.
MeesOelees ceer Deepe Keje YekeÌleer YeeJe
ueeies vee lees þeJe Deblejer®ee ~
DeLee&pe&veemeeþer vekeÀes les iees[Jes
jeTU ye[Jes veemeefJeleer ~~
keÀefjlee J³eeHeej osJee®³ee®e veeJes
osJe vee DeeþJes keÀesCeemener
¿ee Heeée&YetceerJej Deepe Heb{jHetj®³ee cebefojele efJeÇue
jKegceeF&®³ee Hetpesmeeþer eqm$e³ee DeeefCe ye´eïeCeslej peeleerleerue
HetpeeN³eeb®eer Peeuesueer efveJe[ ner yeeye efveef½ele®e DeefYeceeveemHeo Deens.
DeeleeHe³e¥le peeleerYesoe®es ®eìkesÀ meesmeuesu³ee efkeÀleerlejer meble
cenelc³ee®³ee meceeefOemle Deelc³eebvee Deelee KeN³ee DeLee&ves meceeOeeve
ueeYeues Demesue.
meblee®es meeefnl³e Heenlee lesjeJ³ee MelekeÀeleerue mebleeb®³ee
meeefnl³eeletve, Deens l³ee HeefjefmLeleerMeer pegUJetve IesC³ee®ee keÀue
efomelees. meble legkeÀejeceeb®³ee meeefnl³eele efometve ³esCeejer meceepe
J³eJemLesefJeª× yeb[Keesjer ¿ee meblee®³ee meeefnl³eele efometve ³esle veener.
yengleskeÀ meble DeeHeuee ÒeHeb®e meebYeeUtve efJeÇueYekeÌleer®ee HejceeLe&
meeOeleevee efomeleele. DeeHeu³ee meJe& MekeÌleer, keÀewMeu³e DeeefCe leveceve-Oeve DeHet&ve DeeHeCe eqmJekeÀejuesues keÀece efveÿeHetJe&keÀ kesÀues. ³eMe,
keÀerleea, JewYeJe DeeHeu³ee Hee³eeMeer ueesUCe IesC³ee®eer Deeme®e þsJeueer
veener. peemle GneHeesn ve keÀjlee pes keÀece mJeerkeÀejues Deens, l³eeuee®e
efoJ³elJeeHe³e¥le vesC³ee®ee ®ebie yeeOeuee, DeeefCe meJe& MekeÌleer Je ceve
SkeÀJeìtve l³eeJej®e ue#e keWÀêerle kesÀues, lej keÀesCel³eener J³eJemee³eeletve
DeÓtle JeeìeJes Demes ®ecelkeÀej Ie[t MekeÀleele. ns DeeHeCener keÀª
MekeÀlees ner YeeJevee ceveele peeieer Peeueer. lej mJekeÀcee&le jle jentvener
efoJ³elJee®eer Òeef®eleer ³esT MekeÀues. meJe& mebleebveer Deieoer ns®e kesÀues.
DeLee&le ÒeeHle Peeuesu³ee mebleHeoe®eer DeHes#ee cee$e l³eebveer keÀOeer kesÀuesueer
efomele veener
meble meeJelee ceeUer ³eebvee lej DeeHeuee Yeepeer®ee ceUe
efHekeÀefJeleevee Yeepeerle®e þe³eer efJeÇuee®eb oMe&ve nesle nesleb. l³eebveer keÀOeer
Heb{jHetuee Yesìner efoueer veener. Demes cnCeleele keÀer efJeÇue mJeleël³eeb®³ee
Yesìeruee Deeuee neslee.
Deeceg®eer ceeUer³ee®eer peeleer~ Mesle ueeJet yeeiee³eleer ~~ Demes les
DeeHeu³ee HesMeeyeÎue yeesueleele. DeeHeu³ee DeYebieele les cnCeleele.
keÀeboe- cegUe Yeepeer~
DeJeIeer efJeþeyeeF& ceePeer~~9~~
uemegCe-efcej®eer-keÀesefLebefyejer~
DeJeIee Peeuee ceePee njer~~2~~
Tme-ieepej-jleeUt
DeJeIee Peeueemes ieesHeeUt~~3~~
ceesì-vee[e-efJenerj-oesjer~
DeJeIeer J³eeefHeueer Heb{jer~~4~~
Deens l³ee HeefjefmLeleerle meceeOeeveeves peieC³ee®eer ÒeJe=Êeer
l³eeb®³eeþe³eer nesleer DeeefCe DeeHeues keÀece ner®e efJeÇueYekeÌleer DeeefCe l³ee
keÀecee®es HeÀefuele cnCepes efJeÇueoMe&ve ns®e l³ee®es peieC³ee®es ye´ero nesles.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
79
l³eeb®es meeOeejCe 25 DeYebie GHeueyOe Deensle. Heb{jHetjpeJeU
DejCeYeW[er ³esLes Je³ee®³ee He®es®eeUermeeJ³ee Je<eea l³eebveer mebpeerJeve
meceeOeer Iesleu³ee®ee GuuesMe Dee{Ulees.
meble ieesje kegbÀYeeje®³ee yeeyeleerle lej ®ecelkeÀejeb®eer ceeefuekeÀe®e
efometve ³esles. efJeÇuee®es veeJe Iesle ceeleer ceUleevee l³eele mJeleë®es cetue
jebiele l³eele Deeuesuesner l³eebvee keÀUues veener. l³eeb®³ee ce=l³etuee
peyeeyeoej þjJele l³eeb®³ee Helveerves efJeþesyeeuee yeesue ueeJeu³eeves les
efleuee keÀeþerves ceeje³euee OeeJeues DeeefCe efleves GÜsieeves ceuee mHeMe& keÀª
vekeÀe Demes cnCelee®e l³eebveer lees®e Meyo efJeùueeuee Meyo efou³eeÒeceeCes
HeeUuee. Helveerves GHee³e cnCetve DeeHeu³ee®e OeekeÀìîee yeefnCeerMeer
l³eeb®ee efJeJeen ueeJetve efouee Hejbleg meemeN³eeves oesIeeRvee meejKeer JeeieCetkeÀ
Ðee Demes meebielee®e les Heefnu³ee Helveer ÒeceeCes®e ogmejerMeer Jeeiet ueeieues.
l³eeJej GHee³e cnCetve oesvner Helveerves les PeesHesle Demeleevee l³eebvee
neleebvee mHeMe& keÀjC³ee®ee Ieeì Ieeleuee. ieesjesyeeb®³ee les ue#eele
Deeu³eeJej l³eebveer DeeHeues oesvner nele®e keÀesHejeHeemetve lees[tve ìekeÀues.
oesvner yeefnCeeRvee keÀe³e keÀjeJes les®e meg®eue veJnles. SkeÀoe cebefojele
veeceosJeje³e keÀerle&ve keÀjerle Demeleevee l³eebveer meJee¥vee DeeHeu³eemeesyele
ìeȳeebveer leeue Oeje³euee meebefieleues. DeeHeu³eeuee nele veenerle ³ee®es
Yeeve ve jenlee ieesjesyee ìeȳee JeepeJet ueeieues DeeefCe Dee½e³e& cnCepes
l³eeb®es oesvner nele l³eebvee Hejle efceUeues. ne ®ecelkeÀej Heentve l³eeb®³ee
Helveerves efJeÇueeuee DeeHeues cetue Hejle osC³eemeeþer meekeÀ[s Ieeleues DeeefCe
yeeUeuee nekeÀ ceejlee®e les cetuener OeeJele Hejle Deeues. veblej efJeÇue jKegceeF&ves ieesjesyeebvee oesvner eqm$e³eebmeesyele mebmeej keÀjC³eeyeÎue
mecepeeJeues. l³eeb®es Keeueerue DeYebie ©{eLee&ves DeefMeef#ele Demeuesu³ee
J³ekeÌleer®es Deelce%eeve keÀesCel³ee Òeleer®es Demeles ³ee®es®e ÐeeslekeÀ Deensle.
efveieg&Cee®ee mebie Oeefjuee pees DeeJe[er~
lesCeW kesÀues osMeesOe[er DeeHeefCe³eeMeer~~1~~
DeveskeÀlJe vesues DeveskeÀlJe vesueW~
SkeÀueW meebef[ueW efvejbpeveer, cee³eyeeHe~~2~~
SkeÀlJe Heenleeb DeJeIes ueefìkeWÀ~
peW HeenW eflelegkesÀ ©He legPeW cee³eyeeHee~~3~~
cnCepes ieesje kegbÀYeej meKe³ee Heeb[gjbiee
legcne Deecneb þeJee kewÀmes keÀe³e, cee³eyeeHe~~4~~
efveieg&Cee®es Yesìer Deeuees meiegCeemebies~ leJe Peeuees Òemebieer
iegCeeleerle~~ Demes cnCeleevee DeYebieele les meieUs Þes³e veeceosJeebvee
osleevee efomeleele.
efveieg&Cee®es Yesìer Deeuees meiegCeemebies~
lebJe PeeueeW Òemebieer iegCeeleerle~~1~~
cepe ªHe veener veebJe meebiet keÀeF&~
Peeuee yeeF& keÀeF& yeesuet ve³es ~~2~~
yeesueleeb DeeHeueer efpeJne Hew Keeoueer~
Kes®ejer ueeieueer Heebnlee Heenleeb ~~3~~
cnCes ieesje kegbÀYeej veec³ee legPeer Yesìer~
megKeemegKeer efceþer He[ueer kewÀmeer~~4~~
DeeHeu³ee meblee®es meeefnl³e ns yengleskeÀ DeYebie mJeªHeele®e
GHeueyOe Deens. efMeJee³e l³ee DeYebiee®ee l³ee-l³ee keÀeU®ee omleeJespe
GHeueyOe vemeu³eeves DeeefCe ¿ee meeefnl³ee®es peleve ns megªJeeleeruee
ceewefKekeÀ mJeªHee®es Demeu³eeves l³eele keÀOeer keÀOeer Meyo efkebÀJee meboYe&
yeoueleevee efomeues lej veJeue veener. DeYebie ns efJeÇueYekeÌleer®ee ceefncee
meebieCeejs DeeefCe YekeÌleerjmeeves DeesLebyeuesues Deensle. l³eele
YekeÌleerjmeeuee ÒeeOeev³e pejer Demeues lejer l³eeJej l³ee l³ee keÀeUeleerue
meeceeefpekeÀ HeefjefmLeleer®ee GuuesKe, efìHHeCeer, jes<e Lees[er le¬eÀej,
Lees[s mJeleëuee®e DeeefCe meceepe J³eJemLesuee Iesleuesues ef®eceìs ³ee®eener
meceeJesMe efometve ³eslees. DeYebiee®eer j®evee DeefleMe³e meeO³ee, meesH³ee
DeeefCe jmeeU Yee<esle kesÀuesueer efomeles keÀejCe l³ee®e yengOee
yeesueerYee<esleerue®e Meyo JeeHejuesues Dee{Uleele. jespe®³ee
J³eJenejeleerue ©HekesÀ, Òeeflecee ³eeb®ee meje&me JeeHej kesÀuesuee Dee{Ulees.
yengleskeÀ meJe& mebleeb®³ee DeYebieele l³eeb®³ee J³eJemee³ee®ee peeleer®ee efkebÀJee
l³ee Deveg<ebieeves ³esCeeN³ee keÀener Jemletb®ee Je l³eebvee meceepeekeÀ[tve
efceUCeeN³ee JeeieCegkeÀer®ee GuuesKe Dee{Ulees DeeefCe ¿ee meeO³ee meesH³ee
Meyoebletve®e mebleebvee Peeuesues Deelce%eeve DeeHeu³eeuee SkeÀ efoJ³elJee®eer
Òe®eerleer osTve peeles.
p³eeuee Yebie veener lees DeYebie ner J³eglHeÊeerle®e MelekeÀevegMelekesÀ
efìketÀve jeefnuesu³ee DeeefCe l³ee®e leepesHeCeeves ceveeuee Deevebo®e veJns lej
Deelce%eevee®ee DevegYeJe osCeeN³ee meble meeefnl³ee®es jnm³e Deens.
meceepepeeie=leer keÀjC³eeceO³es DeeefCe efJe<ecelee nìefJeC³ee mebyebOeer
Òe³elve keÀjC³eele mebleveeceosJeeb®ee HeÀej ceesþe Jeeìe Deens ns DeeHeu³eeuee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
80
%eele Deens®e. meble veeceosJe, meble ieesje kegbÀYeej, meble ®eesKee cesUe,
vejnjer meesveej meble meeJelee ceeUer ns meeOeejCe mecekeÀeueerve mecepeues
peeleele. l³eeb®ee keÀe³e&keÀeU ne meble %eeveséejebmeesyele®e Deens.
%eeveséej, l³eeb®eer YeeJeb[s meble efveJe=ÊeerveeLe, meesHeeve veeLee DeeefCe
cegkeÌleeyeeF&, veeceosJe, ieesjesyee, ®eesKee cesUe ¿eeb®³ee SkeÀ$e DemeC³ee®es
yejs®e meboYe& meeHe[leele. meble veeceosJeebveer ¿ee meblebevee YeeieJelee®³ee
PeW[îeeKeeueer SkeÀ$e DeeCeues nesles. l³eebvee %eeveséej DeeefCe l³eeb®³ee
YeeJeb[e®es Gef®ele ceeie&oMe&ve ueeYeues. p³ee keÀeUele peeleerYesoe®³ee
DeeefCe meveeleveer efJe®eejeb®³ee efYebleer DeYesÐe nesl³ee, l³ee keÀeUele
JeejkeÀjer mebÒeoe³eele nefjveecee®³ee SkeÀe ceb$eeves yengpeve meceepeeleerue
mebleebveer G®®eveer®e Yesoeuee efKeb[ej Hee[ues nesles. Heb{jHegjele ¿ee
mebleeb®es JeemleJ³e lemes®e ³esCes - peeCes Demes. veeceosJe lej efJeÇue
cebefojele®e efkeÀle&ve keÀjerle. l³eeb®³ee jmeeU JeeCeer®eer Je DeLe&HetCe&
DeYebiee®eer cenleer meebieCeeN³ee efkeÀleer lejer keÀLee Òe®eefuele Deensle. lemes,
SkeÀoe ns meJe& meble SkeÀ$e yemeues Demeleevee %eeveséejebveer ieesjesyeebvee
GHeefmLeleeb®es ce[kesÀ ([eskesÀ) keÀ®®es keÀer HekeÌkesÀ ns leHeemee³euee
meebefieleues, cegkeÌleeF&ves les cnCeCes G®euetve Oejues. meble ieesjesyeebveer
veeceosJeeb®es [eskesÀ þesketÀve les ce[kesÀ keÀ®®es Demeu³eeves meebieC³ee®ee
meboYe& efceUlees. FLes ce[kesÀ keÀ®®es DemeCes cnCepes DenbkeÀeje®es mecetU
G®®eeìve ve Peeu³eeves DeO³eeeqlcekeÀ Òeieleermeeþer #ecelee keÀceer
Demeu³ee®ee DeLe& Deens. jeieeJeuesu³ee veeceosJeeuee efJeÇueeves®e efJemeesyee
Kes®eje®es efMe<³elJe HelkeÀjC³ee®es ceeie&oMe&ve kesÀues DeeefCe l³eeveblej
veeceosJeeves meJe& mebleebvee, ueeskeÀebvee YeeieJelee®eer efMekeÀJeCe efoueer. ¿ee
Òemebiee®eer ceeefuekeÀe®e, efJeÇue kesÀJeU YekeÌleer DeeefCe YekeÌleOeeefpe&Cee
Demeu³ee®eer iJeener osles. veeceosJeebveer veblej YeejleYej ÒeJeeme keÀjerle
nefjYekeÌleer®ee Òemeej kesÀuee. iegjoemeHegj efpeu¿eeleerue Iegceeve ¿ee ieeJeer
l³eeb®es Jeerme Je<e& JeemleJ³e nesles. Deepener MeerKe yeebOeJe l³eebvee DeeHeues
ceeveleele DeeefCe l³eeb®³ee j®evee ieeleele. l³eebveer efnboerletve efueefnuesu³ee
125 DeYebieeHewkeÀer 61 DeYebie iegª ûebLemeensye ¿ee efMeKee®³ee HeefJe$e
ûebLeele `veeceosJekeÀer cegKeyeeveer' cnCetve meceeefJeä kesÀuesues Deensle.
veeceosJeeb®³ee ieeLeslener 2500 DeYebiee®ee meceeJesMe Deens. l³eebveer
DeeefomeceeOeer ns %eeveséejeb®es ®eefj$ener efueefnues Deens. veeceosJeeb®es ns
keÀe³e& Kejs®e De®ebefyele keÀjCeejs Deens DeeefCe ¿ee mebleÞesÿeuee
ceeveJebovee cnCetve Heb{jHetj®³ee efJeÇue cebefojele Heefnu³ee Hee³ejeruee
veeceosJee®eer Hee³ejer cnCetve ceeve DemeeJee. YeejleYej YeeieJelee®eer
HeleekeÀe HeÀ[keÀefJeCeeN³ee veeceosJeeuee DeeefCe l³eeb®³ee PeW[îeeKeeueer
³esTve meceepeeves kesÀuesueer GHes#ee menve keÀªvener efJeÇueYekeÌleer®³ee
HejbHejs®ee DeeoMe& Ieeuetve meJe&Oece&meceYeeJeeves meceepepeeie=leer keÀjCeeN³ee
meJe& mebleevee DeefYeJeeove~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
DevegjeOee vesªjkeÀj
Ye´ceCeOJeveer - 9819100069
82
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
ÒeyeesOevekeÀej
meble veeceosJe
peeslmvee efoueerHe Heeìerue
YeeieJele Oecee&®eer HeleekeÀe ceneje<ì^eHeemetve HebpeeyeHe³e&¥le
HeÀ[keÀefJele vesCeeN³ee meble veeceosJeeb®es keÀe³e& efJeMes<e GuuesKeveer³e Demes
Deens. keÀejCe lesjeJ³ee MelekeÀele cnCepes®e meeleMes Je<ee&HetJeera
oUCeJeUCee®es kegÀþuesner meeOeve vemeleebvee, Del³eble ÒeeflekegÀue Je
DeefmLej DeMee jepekeÀer³e,meeceeefpekeÀ HeefjefmLeleerceO³es npeejes
efkeÀ.ceer. ®ee ÒeJeeme keÀ©ve, Yee<es®ee yeeT ve keÀjlee efkeÀle&veeÜejs
meeN³ee peieeuee %eeveece=le HeepeCeeN³ee meble veeceosJeeb®es keÀe³e&
efveefM®ele®e mJeeieleen& Je keÀewlegkeÀemHeo Deens.
’efMebefHe³eeb®es kegÀUer pevce cepe Peeuee“ Demes mJeleëveeceosJeebveer
cnìues Demetve l³eebveer l³eeb®³ee pevcekeÀeUe®eer Je pevceHeef$ekesÀ®eer
j®evee DeYebieeÜejs kesÀueer ³eeJe©ve meble veeceosJeeb®³ee Deblejbieele
keÀefJelJe þe³eer þe³eer Jemeuesues efometve ³esles.
veeceosJeeb®es cetU ieeJe, vejmeeryeerceCeer Je keÀu³eeCeer ns DeepeesU
Demetve l³eeb®es Je[erue oeceeMesì ÞeerefJeÇuee®es YekeÌle nesles. ieesCeeF& ner
veeceosJeeb®eer DeeF&, veeceosJeeb®eer efJeÇueYekeÌleer Heentve DemJemLe nesle
Demes leer veeceosJeebvee cnCeles,
veJeceemeJejer c³eeb Jeeefnueemeer Goejer ~
Deeme kesÀueer Leesjer nesmeer cnCeesveer~~
keÀeb js veeceosJee, peenueemeer efve<þtj~
ve yeesuemeer GÊej cepemeer keÀener ~~
ceelee iees C eeF& ® eer DemJemLelee peeCet v ener veeceos J e
ÞeerefJeÇueeHeemetve otj nesC³eeme le³eej veenerle lesJne ieesCeeF& nÆeves
Hesìtve Gþles DeeefCe veeceosJeebvee cnCeles,
legpe vesu³eeefJeCe ve®e pee³e ³esLetve~
Heb{jer efieUerve efJeþesyeemeefnle ~~
DeeHeu³ee cegueebmeeþer keÀesCeleerner DeeF& JeeÆsue les Oee[me
keÀje³euee le³eej Demeles DeeefCe ³esLes lej ieesCeeF&ves efJeþesyeemeefnle Heb{jer
efieUC³ee®es Oee[me keÀjCes ³eeletve®e ieesCeeF&®es Heg$eÒesce efkeÀleer DeieeOe
Deens ³ee®eer Òeef®eleer ³esles.
Deelee yejJesb efJe®eejer, Deiee ³es Þeernjer~
ceePee veecee keÀjer, cepe DeeOeerve~~
veener lejer peerefJelJe Jes®eerve legP³ee Hee³eer~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
82
efJeveefJeles ieesCeeF& kesÀefMejepee~~
Deepe mebHeÊeerJeªve Je[erueebMeer Yeeb[Ceejer cegues meceepeele Heenlees
lesJne meble veeceosJeeb®³ee ®eejner cegueeb®eer DeeþJeCe Deeu³eeJee®etve jenle
veener. HeÀkeÌle YekeÌleer®ee ceefncee Je efJeÇue veecee®ee Jeejmee osCeeN³ee
Jeef[ueebefJe<e³eer Deeoj yeeUieCeeN³ee meble veeceosJeeb®³ee Heg$eeb®eer
efHele=YekeÌleer Deepe keÀe Heene³euee eqceUle veener? mebleeb®³ee Jewjei³e
Je=Êeeruee oeefjêîee®es [esneUs cnCetve efnCeJeCeeN³eebvee SJe{s®e meebieeJesmes
Jeeìles keÀer, SsefnkeÀ Je megKeueesuetHe peerJeve GHeYeesietve Deepe ceeCetme megKeer
Deens keÀe? {esWieerHeCee®ee DeeJe DeeCetvener Deepe peieeleerue ³egodOeme¢M³e
efmLeleer, DeMeeblelee Je
onMeleJeeo F. iees<ìerR®es efvejekeÀjCe keÀje³e®es Demesue lej
mebleeb®³ee efMekeÀJeCetkeÀerefMeJee³e He³ee&³e veener DeeefCe ner®e efMekeÀJeCe meble
veeceosJeebveer ceneje<ì^eHeemetve les HebpeeyeHe³e&¥le vesTve Heesn®eJeueer. meble
veeceosJeebveer iegpejele-meewje<ì^-jepemLeeve-Hebpeeye Demee ÒeJeeme keÀjerle
efkeÀle&veeÜejs peveles®es ÒeyeesOeve kesÀues. jepemLeeveeleerue pe³eHetj,
YejleHetj, yeerkeÀevesj, DeueJej DeMee ceesþ³ee Menjeletve veeceosJeeb®eer cebefojs
Deensle. lemes®e l³eeb®³ee veeJee®³ee MeeUe Deensle lemes®e, yeepeejHesþ
jepemLeeveceO³es Dee{Ules lemes®e lesLeerue efMebHeer meceepeeuee ’veeceosJe
JebMeer efíHHee opeera“ cnCetve DeesUKeues peeles. jepemLeeveele Deþje
efpeu¿eeleerue yeeJevve ieeJeebletve veeceosJeeb®eer cebefojs Deepener Heene³euee
efceUleele. meeleMes Je<ee&HetJeera jepemLeeveceO³es SkeÀe cejeþer mebleebves ceesþs
Oece&keÀe³e& keÀ©ve þsJeues. ner cebefojs cnCepes meble veeceosJeeb®³ee keÀe³ee&®eer
Kejer mee#e nes³e.Hebpeeye Òeebleele meble veeceosJeebveer YejHetj ÒeJeeme kesÀuee.
Hebpeeyeeleerue ieg©oemeHetj efpeu¿eele efHeÀjle efHeÀjle SkeÀe Meeble mLeUer
veeceosJe Heesn®eues lesJne l³eeefþkeÀeCeer ceveg<³eJemleer veJnleer. veeceosJeebvee
efJeÇueeMeer SkeÀ©He nesC³eeme lesLeerue Meeblelee YeeJeueer l³eebveer lesLes HebOeje
Je<esx JeemleJ³e kesÀues. ³ee HebOeje Je<ee&®³ee keÀeueeJeOeerle l³eeb®ee HeejceeefLe&keÀ
DeefOekeÀej DeemeHeeme®³ee ueeskeÀeb®³ee O³eeveer Deeuee DeeefCe lesLes ieeJe
Jemeues. veeceosJe Iegcele Iegcele (efHeÀjle) ³ee efþkeÀeCeer Heesn®eues l³eecegUs ³ee
ieeJeeuee ‘Iegceeve’ Demes veeJe He[ues. Deepe ³ee ieeJeeuee ‘veeceosJe’ keÀer
Ieesceeveer, Demes cnCeleele. ‘HebpeeyeceOeerue Heb{jHetj’ Demee ³ee ieeJee®ee
ceefncee Deens. ³eesiee³eesieeves ³ee Je<eera ‘DeefKeue Yeejleer³e cejeþer meeefnl³e
mebcesueve’ Iegceeveuee nesCeej Deens DeeefCe ne cejeþer ceeCemee®ee meble
veeceosJeebvee KeN³ee DeLee&ves ceevee®ee cegpeje®e þjCeej Deens.YeeieJele
Oecee&®eer HeleekeÀe Gllejsle vesCeejs veeceosJe ns Heefnues meble nesles.
veeceosJeebveer HebpeeyeceO³es YeefkeÌleceeiee&®ee MegYeejbYe kesÀuee DeeefCe jeceevebo,
keÀyeerj Je veevekeÀ DeMee meblepeveebvee ÒesjCee efceUeueer. MeerKe yeebOeJeeb®³ee
‘Þeer ieg©ûebLemeensye’ ³ee
Oece&ûebLeele meble veeceosJeeb®³eeJej SkeÀme<ì efnboer Heos Deensle
l³eebme ’yeeyee veeceosJepeer keÀer cegKeyeeveer“ cnCetve DeesUKeues
peeles l³eele les cnCeleele.
keÀne@B keÀ©b peeleer, keÀne@B keÀ©b Heeleer~
jecekeÀes veece pe³ees, efove Deewj jeleer~~
meble veeceosJeeb®³ee keÀe³ee&®es JeCe&ve keÀjleevee Dee®ee³e& npeejerÒemeeo
ef$eJesoer efueefnleele, ’veeceosJepeer keÀer meerOeer-meeoer, menpe-mel³e JeeCeer
osMe Deewj keÀeue keÀer meerceeDeesW keÀes YesokeÀj, meejs osMe cesW veF& ®eslevee peiee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
83
mekeÀer Leer“, meble veeceosJeeb®es efÜJesoerRveer kesÀuesues JeCe&ve meJe&mJeer meeLe&
Deens. veeceosJeebveer efJeÇueYekeÌleer yejesyej®e J³eeJenejerkeÀ Je ÒeeHebef®ekeÀ
peerJeveeJejner DeYebieebÜejs Yee<³e kesÀues Deens. ®eb®eue ceveeefJe<e³eer les
cnCeleele..ceve kesÀues lewmes nes³e,
OeeJeef[ues lesLes pee³e~
ieesCeeF&ves Heg$eÒesceeHeesìer efJeÇueeme®e OeejsJej Oejues lej ³eeGueì
veeceosJeeb®³ee Helveerves Heleermeeþer ©efkeÌceCeer ceeles®eer efJeveJeCeer kesÀueer.
veeceosJeeb®eer Helveer jepeeF& ©efkeÌceCeeruee efJeveefJeles, oesve Òenj Heenesveer
SkeÀevlee jepeeF& Je=leevle meebies ceeles~~
Denes jKegceeyeeF& efJeþesyeemeer meebiee~
Ye´leejemeer keÀeb iee Jes[s kesÀues?
yeje ceeie& legcner Gceieesefve meebiee~
veeceje³ee®eer jepeeF& Yeueer veJns~~
efoJemee{JeU³ee ®eej ueeskeÀele yeYe´e nesT ve³es ³ee®eer o#elee Iesle
je$eer®³ee Òenejele jepeeF& ©efkeÌceCeer ceelespeJeU DeeHeues ogëKe J³ekeÌle
keÀjeJes. J³eJenejeleues MeneCeHeCe DemeCeejer jepeeF& ’veeceje³ee®eer
jepeeF& Yeueer veJns“ Demee Fmeejener osles veeceosJeeb®³ee HegC³eeF&cegUs
efJeÇuee®³ee ÞeercegKee®es jepeeF&uee oMe&ve Ie[les lesJne jepeeF&uee
veJeN³ee®³ee HejceeLee&leuee DeefOekeÀej ceesþe Deens ³ee®eer peeCeerJe nesles
DeeefCe leer meceeOeeveeves cnCeles,
Deelee ³es mebmeejer ceerì Oev³e peieer~
pes legcneb DeOee&¥ieer efJeveìues~~
ÒeHeb®e keÀjleevee ceer peieele Oev³e Peeues. legce®eer ceer Helveer Peeues,
³ee®es KejesKej meeLe&keÀ Peeues. meeleMes Je<ee&HetJeer& jepeeF& DeeefCe
Deepe®³ee ceboeleeF& Deeceìs, jeCeer yebie ³ee SkeÀ®e nesle.meble peveeyeeF&,
meble veeceosJeeb®³ee kegÀìgbyeeleerue keÀ©ve osleele.
ieesCeeF&, jepeeF& oesIeer meemet-megvee~
oecee, veecee peeCee Jee³e-ueskeÀ~
veeje, efJeþe, ieesWoe, ceneoe ®eewIes Heg$e~
pevceues HeefJe$e, l³eeb®es JebMeer~~
uee[eF&, iees[eF&, ³esmeeF&, meeKejeF&~
®eJeIeer megvee Heener veece³ee®³ee~~
efuebyeeF& leer ueskeÀer, DeeTyeeF& yeefnCeer~
Jes[erefHeMeer peveer, veece³ee®eer~~
meble peveeyeeF& ³eeb®³eemen HebOeje ceeCemeeb®es kegÀìgbye SkeÀ$e veebole
nesles. leerve efHe{îeeb®ee mebiece veeceosJeeb®³ee kegÀìgbyeele Heene³euee efceUlees
DeeefCe l³eeb®³ee kegÀìgbyeeleerue leervner efHe{³eebveer efJeÇue YekeÌleer®ee ceefncee
DeYebieeÜejs meebefieleuee Deens. veeceosJeeb®³ee ®eejner cegueebvee
Jeef[ueeb®³ee YekeÌleer ÒesceeyeÎue DeefleMe³e Deeoj neslee. veeceosJeeb®ee
cegueiee veeje³eCe cnCelees,
veeje cnCes, veec³eeves meebefieleues yeerpe,
veeceosJeebveer DeeHeu³eeuee veeceYekeÌleer®ee yeerpeceb$e efMekeÀJeuee,
Demes veeje³eCe ³eeves cnìues Deens. veeceosJeeb®ee ueneve cegueiee ceneosJe
cnCelees,
veece³ee®³ee ceneoe yeUkeÀì Peeuee~
efJeþesyee DeeCeuee ®eewyeejeble~~
Þeer efJeÇueeme JeMe keÀ©ve Iesleu³eecegUs ceneosJe ³ee cegueeuee
YekeÌleer®es yeU ueeYeues Deens. lej l³eeb®³ee ogmeje cegueiee efJeþe cnCelees,
veece³ee®³ee ®ejCeer®es jpe~ DeeHeCe l³eeb®³ee Hee³eeuee ueeieuesuee
OegUer®ee keÀCe Deenesle l³eeb®ee eflemeje ieesboe cnCelees,veecee efJeÇueeMeer
veener ÜwleHeCes~
DeeHeues Jeef[ue veeceosJe DeeefCe efJeÇue ns SkeÀ©He®e Deensle.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
peeslmvee efoueerHe Heeìerue
HeÌue@ì veb. 6, megue#eCe DeHeeì&cesWì
oeoespeer keÀesW[osJe veiej,
iebieeHegj jes[, veeefMekeÀ - 12
9325234118
84
legkeÀe Peeueemes keÀUme
meeOevee keÀUJeCekeÀj
legkeÀesyeeb®ee pevce Peeuee. osntieeJeer®e legkeÀesyeeb®es HetJe&pe jenle Demele.
legkeÀesyeeb®es ceesjs (DeebefyeUs) IejeCes YeieJeoYekeÌle nesles.
legkeÀesyeebHetJeea Deeþ efHe{îeebHeemetve efJeÇuee®eer GHeemevee l³eeb®³ee
IejeC³eele HejbHejsves ®eeuele Deeueer nesleer. Heb{jer®³ee Heeb[gjbieeJej
yeesunesyee®eer Hejceefve<þe nesleer. l³eeb®³ee Helveer®es veeJe keÀvekeÀeF&.
keÀvekeÀeF& efJeþesyee®eer efve<þJeble YekeÌleer nesleer. ³ee oebHel³eeuee yejs®e Je<e&
cetue veJnles. yeesunesyeebveer ®eesJeerme Je<ex DeKeb[ Jeejer kesÀueer.
Þeernefjke=ÀHesves l³eebvee leerve Heg$e Peeues. meeJepeer, legkeÀejece, keÀevnesyee.
Megef®e Þeerceble Iejele ~ ³eesieYe´<ì cegkeÌle ~~
legkeÀesyeeb®ee pevce osnt®³ee HeeJeve Yetefcele MekesÀ 1530
cnCepes F.me 1608 meeueer Peeuee. legkeÀesyeeb®es kegÀU ceesjs Dee[veeJe
Deebefyeues. les peeleerves cejeþe kegÀCeyeer, l³eeb®ee JeeC³ee®ee J³eJemee³e
neslee. YeieJebleeves p³ee®ee DebieerkeÀej kesÀuee lees DeefKeue efJeMJeeuee Je
$ewueeske̳eeuee HeeJeve keÀjCeejs cenelces p³ee kegÀUele pevce Iesleele leer
peele, les kegÀU, lees osMe Del³eble HeefJe$e keÀjleele.
cnCeesefve kegÀU peeler Oece& ~ ns DeIeJesef®e DekeÀejCe~
SskeÀ Depet&vee ceePesHeCe ~ meeLe&keÀ SkeÀ ~~
meble ke=ÀHee Peeueer ~ Fceejle HeÀUe Deeueer ~
%eeveosJes jef®euee Hee³ee ~ GYeejues osJeeue³ee ~
veecee le³ee®e efkebÀkeÀj ~ l³eeves kesÀuee ne efJemleej ~
peveeo&veer SkeÀveeLee ve efoOeuee YeeieJele ~
legkeÀe Peeueemes keÀUme ~ Yepeve keÀje meeJekeÀeMe ~
yeefnCee HeÀ[keÀles nes OJepee ~ efveªHeve Peeues Jeespee ~~
(yeefnCeeyeeF&)
Þeer#es$e DeeUboerntve HeefM®ecesme 16 efkeÀceer Jej HegC³eentve
30 efkeÀceer Fbêe³eCeer®³ee leerjeJej®e ns íesìsmes ieeJe. osnt ieeJeer
DeYebieJeeCeerle yeeueHeCeer®³ee kesÀJeU KegCee®e Gceìleele.
l³eeb®³ee DeYebie j®evesle l³eebveer DeveskeÀ KesUebJej ªHekesÀ kesÀueer Deensle.
Òesce osJeeMeer meueieerves yeesueleebvee les cnCeleele,
Deecner DeeUerkeÀjs ~ Òesce megKee®eer ueskegÀjs ~~
l³eeb®³ee peerJeveele pejer ÒeKej Jewjei³e Demeues lejer l³eeb®ee
mebmeej efvejme neslee. efvel³eveJee keÀUJeUe DemeCeejer ceelee DeeefCe
meowJe meebYeeU keÀjCeeje efHelee DeMee efnlekeÀejkeÀ JeeleeJejCeele®e
legkeÀesyeeb®ee ÒeefleHeeU Peeuee. keÀHe[suelles, oeieoeefieves ³ee yeeyeleerle ³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
85
YeeJeb[e®es ®eebieues®e keÀew[keÀewlegkeÀ Peeues. Jeef[ue mebHevve meeJekeÀej %eevee®es ieeþes[s legkeÀesyeeb®³ee nJeeueer kesÀues. Deelee meJe& ueeskeÀ l³eebvee
DeeefCe l³eeb®eer cenepevekeÀer nesleer ceie lesLes keÀe³e keÀceer DemeCeej? legkeÀeMesì cnCetve mebyeesOet ueeieues. Je[erueeb®³ee Leesj GHekeÀeje®eer
Kes[sieeJeeleerue cegueeb®³ee DeeJe[er®³ee KesUeb®eer efJemle=le ³eeoer®e l³eebveer ke=Àle%elee J³ekeÌle keÀjleevee les cnCeleele,
efoueer.
``Òesce osJeeMeer meueieerves yeesueleevee Deecner DeeUerkeÀjs ~ Òesce
yeeueHeCeer Ssmeer Jeª<es iesueer yeeje ~ KesUlee ³ee Heesje veevee celes ~~ megKee®eer ueskegÀjs ~~ ns l³eeb®³ee yeeueHeCee®es ³eLeeLe& JeCe&ve Jeeìles.
efJeìeroeb[t ®eW[t uebieesN³ee JeeIees[er ~ ®ebHes ®eW[t Ke[er SkeÀer yeWkeÀer ~~ l³eebveer yee³ekeÀes cegues, ûeecemLe ³ee meJee&Jej Òesceece=lee®ee Je<ee&Je kesÀuee.
ueskeÀje Dee³eles efHel³ee®eer peleve ~ oeJeer veerpeOeve meJe&pees[er ~ ³ee®es
nceecee ngbyesjer HekeÀJeUîee yeejs ~ KesUs pebyeer YeesJejs ®egbyee®egbyeer ~~
l³eebveer ceesþs J³eeJenejerkeÀ JeCe&ve kesÀues Deens.
mes[sje DeeefCe efvemej YeeWJe[er ~ G®eueer yeeUs OeeW[er DebieyeUs ~~
yeeHekeÀjer pees[er ueskeÀje®es Dees{er ~ DeeHegueer kegÀjJebb[er JeeUJegveer ~~
legkeÀe cnCes Ssmes yeeueHeCe iesues ~ ceie leeªC³e Deeues ieJe&cetU ~~
SkeÀeSkeÀer kesÀuee efcejeMeer®ee Oeveer ~ keÀef[³es JeeceJetefve YeejJeeboer ~~
l³eekeÀeUer Jeso efJeodîee efMekeÀCes meJee&vee®e Meke̳e veJnles.
legkeÀesyee ogkeÀeveele yemetve JeeefCep³e J³eJemee³e keÀª ueeieues Kejs,
ieeJeeleerue HebleespeerkeÀ[tve legkeÀesyeebvee Òel³e#e De#ejeb®eer DeesUKe Ie[ueer.
J³eJenejeme ueeieCeejs, efueefnC³ee Jee®eC³ee®es Je ieefCelee®es efMe#eCe l³eebveer ``neleer IesTveer yewmeuees ÞeJeCe ceveve keÀjeJes mel³e ceeHe ÐeeJes Keesìs yeesueg
yeeueHeCeer Iesleues. efMeJee³e Iejeleerue efvel³eHeeþ Je ieeJeeleerue keÀLee ve³es'' ³ee ceveesJe=lleer®³ee JeeieC³eeves J³eeHeeje®eer YejYejeì Peeueer.
keÀerle&ve ÞeJeCeeves les yengÞegle Peeues DemeeJesle. Iejer legUMeer Je=boeJeve, J³eeHeejele efnMeesye peceC³eemeeþer je$eer peeietve keÀe{eJ³ee, meeJekeÀejer
osJeUeleerue efJeÇuecetleea, efvel³e Je vewefceefllekeÀ Yepeves, Hetpeves-HegjeCes- Oeboîeele J³eepeer ueeJeuesues Hewmes Hejle keÀmes Je kesÀJne ³esleerue ³ee®eer
keÀerle&ve, efvel³evesceeves Je[erueeb®eer Heb{jer®eer Je Heb{jeruee peeCeeje Òeefle#ee keÀjeJeer ueeieles. Jepeve – ceeHes leHeemeC³ee®es keÀece keÀjeJes ueeies.
JeejkeÀN³eeb®ee cesUeJee ³ee meJe& iees<ìeR®es megmebmkeÀej l³eeb®³ee yeeueceveeJej mejkeÀejer keÀj, pekeÀele Jemegueer meJe& keÀeces Jeef[ueeb®³ee vepejsKeeueer
KeesueJej ªpeues nesles. ueneveHeCeeHeemetve ieerlee YeeieJelee®es ÞeJeCe keÀjleevee l³eebvee ®eebieuee DevegYeJe Deeuee. Iejer MesleerJee[er iegjs {esjs
Ie[u³eecegUs ³ee ûebLee®eer osJeJeeCeer legkeÀesyeeb®³ee Heefj®e³ee®eer Peeueer nesleer. ceefnHeleer cnCeleele,
ceeleefHelee yebOeg meppeve ~ Iejer Gob[ OeveOeev³e ~~
nesleer. %eeveosJe, veeceosJe, peveeyeeF& , SkeÀveeLe ³ee meblee®es DeYebie
Mejerj Deejesi³e ueeskeÀele ceeve ~ SkeÀner GCes Demesvee ~~
l³eebveer SskeÀues. ieerlee l³eeb®³ee efvel³eHeeþele nesleer. YekeÌleer®es keÀeJ³e
ÞeJeCeÜeje Je kegÀUe®eej Dee®ejCeÜeje legkeÀesyeeb®³ee ef®elleele meb®eeª
DeMee ÒekeÀejs legkeÀesyeebveer kesÀJeU lesjeJ³ee Je<eea mebmeeje®eer Oegje
ueeieues. SkeÀeoMeer, meesceJeej Je´le, Þeer efJeÇuee®eer Hetpee efvel³evesceeves Keebo³eeJej Iesleueer. ceeleeefHel³ee®³ee í$eeKeeueer OeveJeblee®es kegÀueJeblee®es
Heb{jer®eer Jeejer ³ee mebmkeÀejeveer legkeÀesyeebvee HejbHejsves Òesce pe[ues.
DeeefCe ceeveceev³eles®es meejs SsMJe³e& GHeYeesieues ÒeeHebef®ekeÀ J³eJemee³ee®es
keÀ<ìner kesÀues. ³ee SsefnkeÀ peerJeveele ceeveJeer ceveeuee pes YeeJeCeejs nesles les
meeJekeÀejer cenepevekeÀer J³eJemee³e :lelkeÀeueerve Je³eeceeveeÒeceeCes legkeÀesyeebveer lesjeJ³ee Je<eea®e ieeþues. ne ®eej Je<ee&®ee keÀeU cnCepes legkeÀesyeeb®³ee peerJeveeleerue
leeªC³eele ÒeJesMe kesÀuee. pes<þ yebOeg meeJepeerves Iesleuesu³ee veboveJeve®e nes³e.
keÀce&mebv³eemeeves mJeOece& Heeueve keÀjC³ee®eer peyeeyeoejer legkeÀesyeeb®³ee
efMejeJej Deeueer. lees mJeOece& keÀewMeu³eeves keÀªve l³eebveer vekeÀUle keÀce&
³eesiee®ee YekeÌkeÀce Hee³ee Ieeleuee. lesje les meleje ne ®eej Je<ee&®ee keÀeU
legkeÀesyeebvee DevegkegÀue neslee. Je³e ueneve Demegvener DevegYeJeer efHel³ee®³ee
efve³eb$eCeeKeeueer mebmeeje®eer Je J³eJeneje®eer peyeeyeoejer meebYeeUC³eele les
lejyespe Peeues. meJee&Leea efveHegCe legkeÀesyeebvee Heentve SkeÀeûelesves keÀece
keÀjC³ee®es keÀewMeu³e Je Debiee®eer o#elee Heentve yeesunesyeebveer J³eJenej
mebmeeje®ee DevegYeJe :l³eekeÀeU®³ee efjJeepeeÒeceeCes eflevner cegueeb®es yeeueHeCeer®e ueive
Peeues. legkeÀesyeeb®eer Helveer ueesnieeJe®³ee ceesPes IejeC³eeleerue®e. Deelee
yeesunesyee LekeÀues nesles. legkeÀesyeeb®³ee mebmeejele DeeF&, Jeef[ue, Leesjuee,
YeeT, YeeJepe³e, OeekeÀìe YeeT, l³ee®eer yee³ekeÀes, mJele:®eer Helveer
efMeJee³e Flej oesve ®eej HeengCes efMeJee³e oeme oemeer, veeskeÀj ®eekeÀj, iegjs
{esjs, Oeve Oeev³e DeMee meJe& yeepetbveer mebHevve Iejele kegÀUOece& ³eLeemeebie
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
86
®eeuet neslee. jKetceeF& Helveeruee oc³ee®ee efJekeÀej cnCetve DeeF& Jeef[ueebveer
HegC³ee®es DeeHHeepeer iegUJes ³ee Leesj OeveJeble meeJekeÀje®³ee cegueerMeer
legkeÀesyeeb®ee ogmeje efJeJeen ueeJetve efouee. efn®es veeJe DeeJe[er The&À efpepee
SsefnkeÀ megKemece=×erves mebHevve Demeuesueer legkeÀesyeeb®eer peerJeve veewkeÀe
mebmeej meeiejele [ewueeves [esuele nesleer. keÀener keÀeU leer ÒeJeene®³ee
ieleerves mebLe nesleer. HeCe les ceev³e veJnles osJeeuee Heenlee Heenlee ner DeeYe´
íe³ee efveIetve efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee Òe®eb[ JeeoUeves veevee DeeHelleeR®³ee
ueeìe GmeUt ueeieu³ee. owJeeuee nsJee JeeìeJee DeMeer megefmLeleer
leUeieUeuee yeg[eueer DeeefCe l³ee veewkesÀ®ee SkeÀSkeÀ megKeo GHeYeesiee®eer
Jemlet nUtnUt veenerMeer nesT ueeieueer. HeCe l³ee#eCeer cee$e l³eebvee
keÀUtve Deeues. ceeveJeer peerJevee®es cece& mebmeej yebOeveeletve cegkeÌle keÀªve
legkeÀesyeebvee ueeskeÀesÜeje®³ee cenekeÀe³ee&uee ueeJeues. ner osJee®eer F®íe
cnCetve®e l³eeves legkeÀesyeebJej og:Kee®ee [eWiej DeeefCe mebmeejele
DeefOekeÀeefOekeÀ iegbleefJeCeeje mvesnyebOe lees[tve ìekeÀuee. l³eele meeJepeer®eer
Helveer efveJele&ueer. meeJepeerveer Ieje®ee l³eeie kesÀuee. ceelee, efHelee, Jeef[ue
yebOeg-YeeJepe³e ³eeb®³ee efJe³eesieecegUs legkeÀesyee Deieoer GIe[s He[ues.
YeebyeeJeuesu³ee ceveeuee Debleceg&Ke keÀjle HetJe&Jele J³eJenej ®eeueefJeC³eeme
ÒeejbYe kesÀuee. mebmeejeleerue Goeme Je=lleer®ee HeefjCeece J³eJenejeJej
Peeuee. Oeboîeele ceboer Deeueer. $eÝCekeÀesveer jkeÌkeÀce yeg[Jeueer lej
OevekeÀesveer leieeoe ueeJeuee. Jeef[ueesHeepeeale Oevee®eer Jeeleenele Peeueer.
mebmeej ®eeueJeC³eemeeþer SkeÀ JeeCe meeceevee®es ogkeÀeve ®eeueJeues.
cegKeeves efJeÇue Yepeve keÀjeJes, Keesìs yeesuet ve³es, keÀesCeeuee HeÀmeJet ve³es,
meJee¥vee me{U neleeves ceeue o³eeJee, HewMee®eer efpekeÀj keÀª ve³es Demee
J³eJenej ®eej Je<ex ®eeueuee. ³ee Je=lleerves J³eeHeej yemeuee. meeJekeÀej
Iejele Iegmeuee. Iejele nesleer leer ®eerpeJemlet cees[ueer. megKemece=×erle
Jee{uesu³ee efpepeeF&ves ceensªve keÀener Yeeb[Jeue efoues. 200 ªHe³ee®es
ceerþ Yeªve otj osMeer vesues. l³eele 50 ªHe³ee®ee HeÀe³eoe Peeuee. HeCe
Jeeìsle, SkeÀe ye´eïeCeeves ie³eeJe³ee kesÀu³eeves o³ee ³esTve lesner osTve
ìekeÀues. efjkeÌle nmles les Iejer Deeues. efpepeeF&ves Hegvne SkeÀoe keÀpee&T
jkeÌkeÀce DeeCeueer. l³ee®³ee efcej®³ee IesTve ieesC³ee Yeªve l³ee
efJeef¬eÀmeeþer les keÀeskeÀCeele iesues. l³eeb®³ee meeeflJekeÀ Je=lleer®ee HeÀe³eoe
IesTve meceepekebÀìkeÀebveer l³eebvee uegìues. meJe& Hewmes yeg[eues. HeCe
osJeo³esves keÀener Jemegueer Peeueer. SkeÀoe je$eer yewueeJej Oeev³e IesTve ³esle
Demelee SkeÀ ieesCeer®e Ieeìele He[tve iesueer. Iejele ®eej {esjs nesleer leer
jesieeves ceªve iesueer. pees pees Ghee³e keÀjeJee lees lees DeHee³e®e nesT
ueeieuee.MesJeìer l³eeb®es efoJeeUs efveIeeues. ieeJekeÀjer efnCeJet ueeieues.
MekesÀ 1550 meeueer Heefnu³ee Helveeruee cegueiee Peeuee. meblee®eer
MekesÀ 1551 uee keÀeUe®eer Je¬eÀo=<ìer Peeueer. l³eebvee Oebo³eele Òe®eb[
ceesþe leesìe Peeuee. cnCepes Je³ee®³ee 21 J³ee Je<eea Òe®eb[ ceesþe og<keÀeU
He[uee. Iej efHeÀjues keÀer Ieje®es Jeemes efHeÀjleele ³ee cnCeer ÒeceeCes
og<keÀeUe®³ee leeb[Je ve=l³eeceO³es DevveeVe oMee Peeueer. l³eele®e
Heefnu³ee Helveer®es efveOeve Peeues. cegueiee ner Jeejuee. SkegÀCe IejeoejeJej
og:Kee®eer keÀUe Deeueer.
``peve ns megKee®es efou³ee Iesleu³ee®es, Deble ns keÀeUer®es veener
keÀesCeer'' Demee legkeÀesyeebvee DevegYeJe Deeuee. DeMee peerJeveevegYeJeeletve
nesjHeUtve efveIetve legkeÀesyee SkeÀe efveefM®ele efJe®eejeves F&MJejekeÀ[s
Dees{ues iesues. YekeÌleerYeeJe l³eeb®³ee ceveele metHleHeCes veebole®e neslee.
l³eeuee Jeeì ceeskeÀUer Peeueer. SkeÀìîee Heeb[gjbieeefMeJee³e ³ee peiee®ee
keÀesCeer $eelee veener. ner F&MJejYeeJevee l³eeb®eer ¢{ Peeueer. l³eebvee Jewjei³e
ÒeeHle Peeues. les Yeb[eN³ee®³ee [eWiejeJej peeTve DeeHeuee meJe& JesU
F&MJej ef®ebleveele IeeueJet ueeieues. ³ee meJe& efyekeÀì HeefjefmLeleerkeÀ[s les
ceesþîee efvemebie YeeJevesletve Heenleele. DeeHeCeeme mebmeej keÀmee Jeceve
Peeuee ns l³eeb®³ee DeYebieeJeªve DeeHeCeeme keÀUles.
yejs Peeues osJee efveIeeues efoJeeUs ~ yejer ³ee ogkeÀeUs ner[eb kesÀueer ~~
DevegleeHes legPes jeefnues ef®ebleve ~ peelee ne Jeceve mebJemeeje ~~
yejs Peeues osJee yeeF&ue keÀke&ÀMee ~ yejer ner ogo&Mee peveeceO³es ~~
yejs Peeues peieer HeeJeuees DeHeceeve ~ yejs iesues Oeve {esjs iegjs ~~
yeesunesyeeb®³ee ce=l³etves ÒeejbYe Peeuesues Heb®ekeÀ mebHeues. mebmeeje®³ee
meeN³ee YeeJeveebvee cetþceeleer osC³eeme GY³ee jeefnuesu³ee legkeÀesyeeb®³ee
peerJevee®ee HetJee&Oe& ³esLes®e mebHeuee.
Ye³eevekeÀ og<keÀeU mebHeues. peve peerJeve Hegvne efmLej Peeues. DeMee
HeefjefmLeleerle ®eej peerJeeb®³ee kegÀìgbyee®ee GojefveJee&n legkeÀesyee Gllece
efjleerves keÀª MekeÀues Demeles. HeCe ¢{ Jewjei³ee®³ee J³eemeHeerþeJej GYes
Demeuesues legkeÀesyee cnCeleele,
Deelee keÀener meesme ve keÀjer DeeefCekeÀ ~ Oejesve les SkeÀ ns ¢{~~
pees[erve les Deelee osJee®es ®ejCe ~ DeefJeveeMe Oeve HejceeLe& ~~
MekesÀ 1553 ceO³es l³eebveer meeJekeÀejer efnMeesyee®³ee Jenîee
yeg[efJeu³ee. mebmeejeJej HeeCeer mees[ues, l³eebveer DeeHeu³ee HejbHejeiele
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
87
efJeÇue ceboerje®ee efpeCees&Oeej kesÀuee Je Denesje$e veecemebkeÀerle&veele ceve
jent ueeieues. YeeceveeLe [eWiejeJeªve Keeueer Deeu³eeJej l³eeb®³ee meJe&
Je=lleer efveceeu³ee nesl³ee. mece:meJex<eg Yetles<et, ner DeJemLee l³eebvee ÒeeHle
Peeueer. Òel³e#e Heeb[gjbieeves l³eebvee meHee&®³ee ªHeele oMe&ve efoues. Hejbleg
l³eebvee meiegCe ªHee®es oMe&ve nJes nesles. cnCetve l³eebveer keÀ[keÀ[erle
GHeeme keÀªve YeeceveeLeeJej leHeM®e³ee& kesÀueer. lesLes l³eeb®eer leUceU
Heentve Heeb[gjbieeves l³eebvee meiegCe ªHeele oMe&ve efoues. YeieJeblee®eer
HeeTues lesLes Heene³euee efceUleele. MekesÀ 1554 ceO³es ceeIe MegodOe
oMeceer iegªJeej ³ee efoJeMeer l³eebvee iegªHeosMe Peeuee. 1556 ceO³es
keÀJeerlJe mHegÀleea Peeueer cegKeeletve DeYebie Jeent ueeieues.
legkeÀesyeebveer DeeHeu³ee efJeJeskeÀHetCe& Dee®ejCeeves DeeHeues meJe&mJe
DeMee YekeÌleerkeÀ[s peeCeerJeHetJe&keÀ ueeJeues. YeieJeoieerlesves meebefieleuesu³ee
cenelc³ee®eer meJe& ef®evns legkeÀejeceebveer peCet Deelcemeele kesÀueer. cenelcee
ne SkeÀeble mesJeve keÀjCeeje, efcelenejer, efJejkeÌle, O³eeve³egkeÌle, keÀe³ee,
Jee®ee Je ceve leey³eele þsJeCeeje , DenbkeÀej ,yeue, oHe&, keÀece, ¬eÀesOe, ,
Heefjûen ³eeb®ee l³eeie keÀªve mecelJejefnle Peeuesuee Je ef®ejMeebleer ÒeeHle
kesÀuesuee Demee®e Demelees. DeeHeu³ee [esUîeebveer lees DeeHeues®e Hetpeve
yeIele veener. keÀeveebveer mlegleerner SskeÀle veens. lees ®eeleg³e& ueHeJelees,
cenllJe njJelees, efHemesHeCe JejJej efcejJelees. Demee ne cenelcee ceeve
mevceeveeefJe<e³eer efJejkeÌle Demelees. Goeme Demelees cnCetve GHeemekeÀe®eer
oMee DemeeJeer Goeme Demes cnìues Deens. mebmeeje efJe<e³eer ueesuegHelee
l³eeves ìekegÀve ÐeeJeer , efveêe keÀceer keÀjeJeer, Heefjefcele Yeespeve I³eeJes .
SkeÀebleele efkebÀJee pevemecegoe³eele meeOekeÀeves efm$e³eebyejesyej mebYee<eCe
keÀª ve³es. meppeveeb®eer mebiele þsJeeJeer. JeeCeerves nefjveecee®ee G®®eej
keÀjeJee. je$eb efoJeme efkeÀle&vee®ee Iees<e keÀjeJee. l³eeuee®e meeOekeÀ
cnCeleele. legkeÀesyeebveer GHeemekeÀe®³ee ³ee meJe& KegCee Òe³elveHetJe&keÀ
DeY³eemeHetJe&keÀ DeeHeu³ee þe³eer yeeCeJeu³ee l³eemeeþer Jewjei³ee®³ee
OeejsJej DeeHeues Mejerj Oejues.
legkeÀejece cenejepe mJele: JeeCeer Demeues lejer YeieJeoYekeÌle nesles.
l³ee keÀeUe®eer meeceeefpekeÀ HeefjefmLeleer cnCepes ye´eïeCeJeie& DeHeuee
mJeOece& efJemejues nesles. les keÀce&keÀeb[ele De[keÀues nesles. meceepee ceO³es
Devee®eej yeeskeÀeUuee neslee. HeÀmeJ³ee ª{er DebOeÞe×e, G®®e veer®eHeCee
³eebvee Deveeþe³eer cenlJe ÒeeHle Peeues nesles. ``peiee®³ee keÀu³eeCee
mebleeb®³ee efJeYetleer'' ³ee GkeÌleer ÒeceeCes®e legkeÀesyeeb®es pevce Òe³eespeve nesles.
l³eebveer DeeHeu³ee DeYebieeletve DeeHeues efJe®eej HejKe[HeCes ceeb[ues.
Jeso ner SkeÀ J³eJenej J³eJemLee cnCetve ceev³e kesÀu³eeveblej Jeso ve
ceeveCeeN³eebJej ìerkeÀe keÀjCes DeesIeeves Deeues®e. meble legkeÀeceejeb®ee
peieuesu³ee peerJeveeleerue efpeJeble DevegYeJe DeeHeu³ee DeYebieJeeCeer®eer
GmHegÀle& j®evee keÀjeJe³eeuee GHe³eesieer He[uee. l³ee®e ÒeceeCes Leesj
meblee®es Jee*ce³e DeY³eemetveer l³ee®es ceveve Je ef®ebleve l³eebvee DeeHeu³ee
DeYebieJeeCeeruee GHe³egkeÌle þjues. meble legkeÀejeceeb®eer DeYebieJeeCeer ner
ceesþîee ÒeefleYeeJeblee®eer, GlmHetÀle&, Glke=À<ì Demee DeeefJe<keÀej Deens.
l³eeb®³ee DeYebieJeeCeeruee cejeþer ceeleer®ee Jeeme Je iebOe Deens. l³eeb®eer
Yee<ee ueeskeÀcegKeeleerue jespe®eer yeesueer Yee<ee Deens. legkeÀejece ns o³ee,
#ecee, Meebleer ³ee meoiegCeeb®eer cegleea Demetve les meceepe J³eJeneje®³ee
DeefiveHeefj#esletve lemes cnCeeue lej leeHetve megueeKetve yeensj He[uesu³ee
meJe& meoiegCeeb®ee cegefle&Jeble efpeJeble HegleUe nes³e. l³eeb®eer DeYebieJeeCeer
jesKeþeskeÀ nesleer.
cenejemeer efmeJes ~ keÀesHes ye´eïeCe lees veJns ~~
veeleUs ®eeb[eU ~ l³eeb®ee Deblejer efJeìeU ~~
YekeÌleerceeiee&®³ee #es$eele ceneje®ee mHeMe& Peeuee, efJeìeU Peeuee
Demee YekeÌleerceeie& ye´eïeCe ceevele Demesue, lej l³eeuee Keje ye´eïeCe
cnCelee ³esCeej veener. JeemleefJekeÀ meceepeeleerue G®®e veer®e
peeleerYesoecegUs mHe=M³eemHe=M³elescegUs ceeCemee®³ee ceveele efJeìeUeves
mLeeve ceeb[uesues Deens. JeemleefJekeÀ YekeÌleerceeiee&le osJee®³ee YekeÌleerle
efJeìeU ®eeb[eU, efMeJee-efMeJe ³eebvee mLeeve vemeles®e. HejesHekeÀeje®eer
meeOevee ner legkeÀesyeeb®³ee HeejceeefLe&keÀ meeOeves®es G®®elece efMeKej Deens.
ner meeOevee keÀjleevee l³eebveer osneefYeceeve IeeueJetve Yetleer YeieJeble ne lees
peeCelees mebkesÀle ~~ meJee&Yetleer HejcesMJej®ee DevegYeJee®ee efoJ³eDeevebo
ÒeeHle kesÀuee. l³eekeÀefjlee pes pes YesìsYetlee les les ceeveerpes YeieJeble ~~ ns
YekeÌleer³eesiee®es meejmJele DeJeuebefyeues. efJeMJee®ee mJeeceer Heeb[gjbieeuee
mekeÀUe ~~ cnCetve Yetleeb®eer mesJee ner Hejceelc³ee®eer mesJee nes³e ns Jece&
peeCetve l³eebveer osn uesKevee Demeej ~ mel³e HejGkeÀej ~~ peerJeYeeJeeves
HejesHekeÀej kesÀuee. (HejesHekeÀej cnCepes p³eeb®ee DeeHeu³ee DeLee&Leer&
keÀener®e mebyebOe veener l³eeb®³eeJej GHekeÀej keÀjCes ) DeeefCe GHekeÀej lejer
keÀmee lej Oev³eles®³ee ÒeefleMeyoe®eerner DeHes#ee ve keÀjlee efvejHes#elesves
osJekeÀe³e& mecepetve keÀe³ee Jee®ee ceves ®eboveeÒeceeCes osn efPepeJetve mesJee
keÀjCes. legpe JneJee Deens osJe ~ lejer ne megueYe GHeeJe ~~ legkeÀe cnCes
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
88
HeÀej ~ Lees[e lejer Hej GHekeÀej ~~ ³ee ÒeceeCes legkeÀesyeebveer osJeÒeeHleer®³ee
GHeemevesle HejesHekeÀej meeOeves®ee DebleYee&Je kesÀuee Deens. Fbêe³eCeerle
mebmeej mees[uee DeeefCe ef®elleeme HejceeLe& pees[uee.
efJeÇue ceboerje®ee peerCeexOoej :efJeMJebYej yegJeebveer DeebyesJeveele meeHe[uesu³ee ÞeerefJeÇue
cetleea®eer mLeeHevee keÀªve osTve yeebOeues nesles. Dee<ee{er keÀeleeakeÀeruee ³ee
ceboerjele YeeefJekeÀeb®eer ieoea Jne³e®eer og<keÀeUe®³ee keÀeUele ³ee
ceboerjekeÀ[s ogue&#e Peeuess DeeefCe les cees[keÀUerme Deeues. legkeÀesyeebveer ³ee
ceboerje®ee peerCeexOoej kesÀuee. YekeÌleerYeeJee®ee G×ej kesÀuee. keÀerle&ve
Yepeve-Hetpeve-ef®ebleve ³eemeeþer l³eebvee peeiee nJeer nesleer.
l³eeefveefcelleeves legkeÀesyeebveer oie[ ef®ejJeue ceeleer HeeCeer DeeCegve
mJekeÀ<ìeves keÀece kesÀues. ieeJeeleerue ceneopeer Heble Je Flej YeeefJekeÀ
ceb[Uer ³eebveer l³eebvee menkeÀe³e& kesÀues. osJeUe®es keÀece HetCe& Peeu³eeJej
legkeÀesyeebveer cetleea®eer veJ³eeves ÒeeCeÒeefle<þe kesÀueer. cees[keÀUermeDeeuesu³ee
mebmeejele pees[C³eeHes#ee Yebieuesu³ee cebefoje®ee legkeÀesyeebveer peerCeexOoej
kesÀuee.
Je=#eJeuueer Deecne mees³ejs Jeve®ejs ~ He#eerner megmJejs DeeUefJeleer ~
³esCes megKes ª®es SkeÀeblee®ee Jeeme ~ veener iegCeoes<e Debiee ³esle ~~
Yeb[eje [eWiejeJej ueeYeuesu³ee SkeÀeble Jeemee®ee megKee®ee
DevegYeJe l³ebeveer ³eeÒeceeCes megboj Meyoele JeCe&ve kesÀuee Deens.
ìekeÀuee lees keÀener GHekeÀej ~ kesÀues ns Mejerj keÀ<ìJegefCe ~~
Deelce®eefj$eHej DeYebieele ³ee met$ee®ee GuuesKe Deens. ceefnHeleer
yegJeebveer l³eeb®³ee ®eefj$e JeCe&veele yeN³ee®e iees<ìer keÀLeve kesÀu³ee Deensle.
Goe. DeesPes IesTve SKeeoîee HeebLemLe peele Demesue lej l³ee®es DeesPes
mJele:®³ee efMejeJej I³ee³e®ee l³eeuee efJemeeJee o³ee³e®ee. HeeJemeeUîeele
SKeeoe HebeLemLe DeemeN³eemeeþer efþkeÀeCee MeesOele Demesue lej legkeÀesyee
l³eeuee ®eeJe[er efkebÀJee osTU oeKeefJele veener lej ueies®e Iejer vesle.
³ee$esuee peeCeeN³ee ³ee$eskeÀª®es Hee³e ®eeuetve ®eeuetve megpeues Demeleerue
lej iejce HeeC³eeves Hee³e MesketÀve lesueeves jie[tve osle Demele. p³ee ieeF&
yewueebvee efveo³e&HeCes efveye&ue cnCetve IeeueJetve osle l³ee iegjebvee neleebveer
kegÀjJeeUgve ®eejeHeeCeer Ieeuele. meeKej legHe SkeÀ$e keÀªve cegbi³eebvee
Ieeuele. keÀesCeer Deepeejer He[ues lej l³ee®eer mesJee keÀjle. DeMee
ÒekeÀej®³ee meewpev³eeves legkeÀesyee meJee¥vee efÒe³e nesles. Yegleo³es®³ee GpJeue
YeeJevesle l³eebveer SkeÀe DeveeLe yeeF&uee mJele: Helveer®es uegie[s ner osTve
ìekeÀues. SkeÀoe SkeÀe cneleeN³ee yeeF&ves meebefieleu³ee Jeªve legkeÀesyeebveer
efleuee ogkeÀeveeletve lesue DeeCetve efoues. les vesnceer Hes#ee KetHe efoJeme Hegjues.
ner Jeelee& ieeJeele Hemejueer. lesJne ueeskeÀebveer DeeHeDeeHeues lesuee®es Yeeb[s
l³eeb®³ee ieUîeele De[keÀefJeues.
SkeÀoe keÀeW[epeer veeJee®³ee MeslekeÀN³eeves legkeÀesyeeme DeeHeu³ee
ceUîeele Gmee®ee jme IesC³eeme Deecebef$ele kesÀues. l³eeves legkeÀesyee®ee
Deeoj melkeÀej kesÀuee DeeefCe ceesþîee MekeÌleer YeeJeeves l³eebvee HeesìYej
jme Heepeuee yejesyej vesC³eeme Gmee®eer ceesþer ceesUer l³eeb®³ee [eske̳eeJej
efoueer. ieeJeele ÒeJesMe keÀjlee®e cegues l³eebvee Jes{tve Gme ceeiet ueeieueer.
[eske̳eeJejerue Gmee®eer ceesUer Keeueer þsTve l³eebveer Òel³eskeÀ cegueeuee SkeÀ
SkeÀ legkeÀ[e Jeeìtve efouee. jeefnuesues leerve legkeÀ[s Iejer DeeCeues. les
Heentve efpepeeyeeF&ves Peeuesuee ÒekeÀej DeesUKeuee.efle®³ee cegKeeJejerue
YeeJe Heentve legkeÀesyee cnCeeues Deie leer meejs cegues DeeHeueer®e Deensle. leguee
leerve cegues cnCetve Heeb[gjbieeves ner leerve keÀeb[s efMeuuekeÀ þsJeueer.
legkeÀesyeeb®ee DeHeej YeeJe ceeJeUuee. Yetleo³ee ns l³eeb®es Yeeb[Jeue.
jecesMJej YeìebkeÀ[tve íU Peeuee. l³eeb®³ee meebieC³eeJeªve legkeÀesyeeb®³ee
ieeLee yeg[t efoueer veener. SkeÀoe efMeJeje³eeb®eer DeeefCe legkeÀesyeeb®eer Yesì
Peeueer. l³eebveer legkeÀesyeebmeeþer í$eer, Iees[s Yesì HeeþJeueer. HeCe ne
vepejeCee ve Henelee®e Hejle HeeþJeuee DeeefCe les efuenerleele keÀer Goej
Hejbleg Deece®ee Keje þsJee efJeÇue Deens DeeefCe legkeÀe cnCes Oeve Deecne
ieesceebmee meceeve cegbieer DeeefCe jJee Deecneuee meejKes®e Deensle.
legkeÀesyeeb®ee íU keÀjCeeN³ee J³ekeÌleer efJeefJeOe YetefcekesÀ®³ee Demetve l³eebveer
efJeefJeOe ÒekeÀejs íU kesÀuee. HeCe DeekeÀeMeemeejK³ee J³eeHekeÀ cevee®³ee
legkeÀesyeebveer l³ee yeÎue cegUer®e #eesYe kesÀuee veener. ÒeYebpeveele ceesþceesþer
Pee[s GceUtve He[leele. Hejbleg HeJe&lee®eer yewþkeÀ efmLej Demeles.
ÞeerlegkeÀesyeeje³eeb®³ee efpeJeveele pes keÀener ®ecelkeÀej Ie[ues Deensle . les
menpeiel³ee Ie[ues. ³eeuee l³eeb®³ee DeYebiee®eer mee#e Deens.
Fbê³eCeer®³ee [esnele oie[emen DeYebie Jenîee leju³ee ne ceesþe
®ecelkeÀej ~ ogmeje ®ecelkeÀej cnCepes legkeÀesyeeb®es meown JewkegbÀþieceve ~
³ee iees<ìeruee lelkeÀeueerve DeeOeej Deens. iegª keÀmee DemeeJee. YeesUîee
YeeefJekeÀebveer iegªb®eer HeejKe keÀªve®e iegª keÀjeJee. YeeWogiegªbHeemetve
meeJeOe jneJes Demes legkeÀesyee meebieleele.
legkeÀesyeebvee Heeb[gjbiee®es Jes[ ueeieues. DeKeb[ nefjveece ef®ebleveeves
l³eeb®eer keÀe³ee efoJ³e Peeueer. efJeMJeelcekeÀ efJeMJeosJee®³ee efJeMJeªHeele
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
89
legkeÀesyee HetCe&lJeeves efceUtve iesues. DeeHeguîee ceensje peeF&ve ceer Deelee~
efvejesHe ³ee mebleeneleer Deeuee ~~ l³eeef®e HebLes ceePes ueeieuesmes ef®eÊe ~
Jeeì Heens efvel³e ceensje®eer ~~ legkeÀe cnCes Deelee ³esleerue v³eeJe³ee ~~
Debies DeeHegefue³ee cee³eyeeHe ~~ JewkebgÀþer®³ee mevekeÀeoerkeÀebveer Þeernjer®ee
efvejesHe DeeCeuee. cee³eyeeHe mJele: v³ee³euee ³esCeej³e Òel³e#e Debieer
ef®evnsner leMeer®e Gceìt ueeieueer.
Hewue Deeues nefj ~ MebKe ®e¬eÀ MeesYes keÀjer ~~
legkeÀe Peeueemes mebleg<ì ~ Ieje Deeues JewkegbÀþHeerþ ~~
Þeernjer YeieJeeve legkeÀesyeeb®³ee Iejer ieª[eJej yemetve Deeuee.
legkeÀesyee meeceesjs iesues. osJee®³ee Hee³eeJej ueesìebieCe Ieeleues. Þeernjerves
ceesþîee Òesceeojeves legkeÀesyeebvee DeeHeu³ee yeengle Deeefuebieve efoues. osJe
efceUesefve³ee
YekeÌle ~ legkeÀe Peeueemes meveeLe ~~
³ee®eJesUer legkeÀesyeeb®eer keÀe³ee efoJ³e Peeueer.
Deecner peelees Deeceg®³ee ieeJee ~
Deece®ee jecejece I³eeJee ~~
jeceke=À<Ce cegKeer yeesuee ~ legkeÀe peelees JewkeÀgbþeuee ~~
MekesÀ 1571 HeÀeuiegve Jeodîe efÜleer³ee MeefveJeej efoJeme
Gpee[uee. ne neslee osJeYekeÌle mebkeÀefuHekeÀ efoJeme ner Òeele:keÀeU
legkeÀesyeeb®³ee peerJeveeleerue DeKesj®eer nesleer. Deepe les lespeesce³e Jeue³e,
®eeueles yeesueles Hejye´ïe, DeeHeu³ee cegU mJeªHeele HetCe&HeCes efJeefueve
nesCeej, ye´ïeªHe nesCeej ³ee®eer keÀesCeeueener ®eentue veJnleer. ne
Meebleer®ee meeiej, ceceles®eer efMeleue íe³ee keÀjCeeje keÀuebkeÀjnerle ®ebê,
YekeÌleer®ee cenecesª, De%eeve DebOekeÀeje®ee veeMe keÀªve %eevee®ee
ÒekeÀeMe osCeeje Òeeflemet³e&, keÀªCes®ee cesOe Deelee DeeHeu³eeletve De¢M³e
nesCeej ns keÀesCeeuee®e keÀUues veener. osnguee ieesHeeUHegjer veebogjieer®³ee
Je=#eeKeeueer efkeÀle&veeuee ÒeejbYe Peeuee. DeJeleerYeesJeleer DemebK³e
pevemecegoe³e peceuee neslee. legkeÀesyeebveer veecemebefkeÀle&ve YekeÌleer®eer
HejekeÀe<ìe kesÀueer. Òesceece=lee®³ee Yeespeveeves GHeefmLele mekeÀue meble
meppeveebvee legkeÀesyeebveer le=Hle kesÀues. Deblejer®³ee keÀUkeÀUerves l³eebveer
meJee¥®ee DeKesj®ee efvejesHe Iesleuee. Deecner Deepe JewkegbÀþeuee peeCeej
legcnerHeCe Deece®³ee yejesyej ®eueeJes. Demee efvejesHe efpepeeyeeF&uee
HeeþJeuee efvel³eeÒeceeCes les peJeU®e peele Demeleerue ³ee keÀuHevesves ceer
iejesoj, cegues ueneve ceer keÀMeer ³esCeej? Demes efpepeeyeeF&ves Gllej
HeeþefJeues. keÀerle&veele l³eebveer meJee¥vee SkeÀ efJevebleer kesÀueer.
mekeÀUner ceePeer yeesUJeCe keÀje ~
Hejlesveer Ieje peeJes legcner ~~
legkeÀe cnCes Deecne nsef®e Yesìer ~
Gju³ee l³ee iees<ìer yeesuee Je³ee ~~
ceuee efvejesHe osTve DeeHeDeeHeu³ee Iejer Hejle peeJes. legcner
DeeHeues efJeefnle keÀle&J³e keÀce& keÀje. legce®es keÀu³eeCe nesF&ue. ne ceePee
DeeMeerJee&o Deens. ceuee Deelee osJeeyejesyej peeCes Deens. ceeP³ee
efJe³eesieeves legcneuee ogKe: nesF&ue HeCe efmLej yeg×erves Meeble jne. Deelee
legce®eer Deece®eer ner MesJeì®eer Yesì Deens. oesve ÒenjHe³e¥le keÀerle&ve Peeues.
cenejepeeb®ee MesJeì®ee DeYebie –
Deecner peelees legcner ke=ÀHee Demees oîeeJeer ~
mekeÀUe meebieeJeer efJevebleer ceePeer ~~
Jee{JesU Peeuee GYee Heeb[gjbie ~
JewkegbÀþ Þeerjbie yeesueefJelees ~~
DeblekeÀeUer efJeþes Deecnemeer HeeJeuee ~
kegÀ[erme nerle Peeuee iegHle legkeÀe ~~
efJeÇue veecee®³ee pe³e Iees<eele legkeÀesyeeje³e efJeÇuece³e Peeues.
l³eeb®eer ye´ïeeveboer ìeUer ueeieueer. efkeÀle&veele peceuesueer ceb[Uer veece
ef®ebleveele ceive nesleer. Fleke̳eele legkeÀesyee kegÀ[ermeefnle iegHle Peeues.
Þeernjerves DeeHeu³ee neleebveer l³eebvee ieª[eJej G®euetve Iesleues. ne
efoJ³e meesnUe Flejebvee efomeuee veener. DeeJeepe yebo Peeuee. meJe&
ceb[Uer mJeHveeletve peeies Peeu³eemeejKeer Heent ueeieueer. HeCe legkeÀesyee
iegHle Peeues nesles. efoJ³e Peeueer l³eeb®eer keÀe³ee ³ee efoJ³e osneves®e legkeÀesyee
efoJ³elJeeMeer SkeÀªHe Peeues. YekeÌleerÒescee®ee %eeveYeemkeÀj ceeJeUuee.
megKee®ee HejceþsJee njHeu³ee®eer peeCeerJe meJee¥vee Peeueer.
Oev³e...Oev³e...Oev³e...legkeÀesyeeje³ee ~
legkeÀesyeeje³e meowJe JewkegbÀþeuee iesues ner Jeelee& JeeN³eemeejKeer
osnt ieeJeele Je Deepetyeepetuee Hemejueer. meJee¥vee ieefnJeªve Deeues.
ieesHeeUHetjer Fbêe³eCeer®³ee keÀeþer meJe& DeeyeeueJe×= OeeJele Deeues.
efpepeeF& Deeueer efle®es ef®elle og:Keeves HeÀeìtve iesues. efle®³eeJej peCet
DeekeÀeMe®e keÀesmeUues. cegueebvee HeesìeMeer Oeªve leer j[t ueeieueer.
keÀevnesyeeves DeveeJej MeeskeÀ kesÀuee. kegÀþs ceePee osJeefHemee cnCetve
efpepeeF&ves DeekeÀeble kesÀuee. ³ee cee³e ueskeÀjeb®ee DeekeÀeble Heentve meJee¥vee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
90
DeÞet DeeJejle veJnles.
iebies®³ee efoJ³e mJeªHeeuee cegle&ªHe osTve mJeiee&letve
ce=l³etueeskeÀele DeeCeues. YeeieerjLeerves DeeefCe cegle&osneuee efoJ³eªHe yeveJetve
ce=l³etueeskeÀeletve JewkegbÀþele vesues. legkeÀesyeeje³eeb®eer ner ef¬eÀ³ee, ner meeOevee,
ner YekeÌleer, ner leHeM®e³ee& meeOeejCe veener. efJe%eeveeves yejs®e meeO³e kesÀues.
HeCe ner efkeÀce³ee l³eeHeueerkeÀ[®eer Deens. DeeOegefvekeÀ YeeweflekeÀ #es$eele
iesu³ee mee[s efleveMes Je<ee&Heemetve keÀesCeer Òeefle legkeÀesyee nesC³ee®ee Òe³elve
kesÀuee veener.
legke̳ee mece legkeÀe®eer cnCeJeeJee ~
legkeÀesyeeb®eer DeYebie ieeLee (Heb®ece Jeso) ns®e l³eeb®³ee efpeJevee®es
mel³e mJeªHe. efJeMJeemeeves DeeefCe Òesceeves ³ee DeYebie ieeLes®eb DeO³e³eve
keÀª. l³eele®e osJe pees[C³ee®ee meeOee, meesHee, mJeevegYeJeer GpJeue ceeie&
oeKeefJeuee Deens. legkeÀesyeebveer osJeeuee ceeefieleuesues Hemee³eoeve DeeHeCe
osJeeyejesyej legkeÀesyeebveener ceeiet.
nsef®e oeve osiee osJee ~ leg®ee efJemej ve JneJee ~~
iegCe ieeF&ve DeeJe[er ~ nsef®e ceePeer meJe& pees[er ~~
ve ueies cegkeÌleer Oeve mebHeoe ~ meble mebie osF& meoe ~~
legkeÀe cnCes ieYe&Jeemeer ~ megKes IeeueeJes Deecnemeer ~~
~~ %eeveesyee ceeTueer legkeÀejece ~~
~~ meceeHle ~~
meeOevee keÀUJeCekeÀj
HeÌue@ì veb. 11-12 SJnjmìeF&ue DeHeeì&cesbì
cenelcee veiej veeefmekeÀ 422 007
efoJeeUer®³ee neefo&keÀ MegYes®íe !
efoJeeUer
efoJeeUer
efoJeeUer
efoJeeUer
cnCepes efoHeeslmeJe Òescee®ee
cnCepes meepeÞe=bieej osJeer®ee
cnCepes Deeoj HejbHejs®ee
cnCepes meCe cegnglee&®ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
91
efYeT vekeÀes
ceer legP³ee HeeþerMeer Deens
Je=<eeueer efJe. osMecegKe
DeepekeÀeue®ee keÀeU ne DeefleMe³e OekeÀeOekeÀer®ee
OeeJeHeUer®ee Deens. DeeMee, DeekeÀeb#ee, peyejomle, ®e{eDees{erRveer
DeeHeu³ee Dee³eg<³eeuee meHee&ke=Àleer JesìesUs Ieeleues Deens. DeeHeu³ee
Dee³eg<³eele DeeHeCe efkeÀleer Òeieleer kesÀueer, keÀesCelee ngodoe ieeþuee,
efkeÀleer oewuele mebûeefnle kesÀueer, efkeÀleer J³eJemeeef³ekeÀ Gb®eer ieeþueer ³ee
meJe& ÒeMveeb®³ee YeesJeleer DeeHeues Dee³eg<³e efiejke̳ee ceejle, ceeveJeer
Dee³eg<³ee®³ee ³eMee®es ceeHeob[ þjJeC³eele efveIetve peeles. ³ee meJe&
keÀesueenueele DeeHeCe keÀesCe Deenesle ? kegÀþtve Deeuees Deenesle ?
DeeHeues MeeMJele efvepeOeece keÀesCeles Deens ? ³ee®ee efJe®eej keÀje³euee
#eCeYejmegodOee JesU DeeHeu³eeHeeMeer veener. Kejblej ceveg<³epevce ner
HejcesMJejeves DeeHeu³eeuee efouesueer megJeCe&mebOeer Deens. 84 ue#e
³eesveeRletve Ye´cebleer keÀªve Deeu³eeJej DeeHeu³eeuee HetJe&HegC³eeF&ves
efceUeuesu³ee vejosne®es meeLe&keÀ keÀªve IesC³ee®eer pevcepevceeblejer®³ee
pevce-ce=l³eg®³ee ®e¬eÀeletve cegkeÌle keÀªve IesC³ee®eer ner®e cebieuece³e
mebOeer Deens. Hejbleg l³eemeeþer iejpe Deens DeO³eelcee®eer.
DeO³eeeflcekeÀ ÒeJeeme cnìues lej ne DeefleMe³e Ke[lej DeeefCe
cnìues lej eflelekeÀe®e meesHee Je megboj Deens. ne SkeÀ ÒekeÀej®ee ue{e
Demetve lees Òel³eskeÀeves mJeleb$eHeCes ue{e³e®ee Deens. l³eemeeþer pees[
ueeieles leer Hejceefve<þs®eer, DeLekeÀ Òe³elveeb®eer, efvel³evewefceefllekeÀ
meeOeves®eer DeeefCe F&MJejer DeefOe<þevee®eer. ns F&MJejer DeeefOe<þeve Demeles
meodiegªb®es. ner meodiegª ceeTueer cnCepes Þeer mJeeceer meceLe&. DeeHeu³ee
YekeÌleebJej DeeF&meejKes Òesce keÀjCeejs, ue#e þsJeCeejs meodiegª Deepe
meceeefOemLe Demeues lejerner peieoesOoeje®³ee keÀejCeemleJe mLetue Jee
met#ceªHeele Deepener YekeÌleebvee oMe&ve osleele Je l³eebvee DeeHeuesmes
keÀªve ìekeÀleele, lesJne mJeeceeR®es Je®eve DeeþJeles.
“nce ie³ee vener efpeboe nw~ Þeer mJeeceer meceLe& cnCepes
YeieJeblee®eer ceeveJeer osneletve ÒekeÀì Peeuesueer ef®ejbpeerJe p³eesle Deens.
mJeeceeR®³ee veecemcejCeele YekeÌle DeeHeuee ÒeejyOe Yeesie efJemeªve
peeleele. mJeeceer ns Òel³e#e efMeJe®e Demetve Deiec³e, Deleke̳e& DeMee
ye´cneb[e®es met$eOeej Deensle. p³eebvee kegÀCeer Jeeueer veener DeMee
DeveeLeeb®es veeLe Deensle. DeMee ³ee keÀªCeemeeiej keÀeªC³eefmebOet
meodiegªb®eer keÀ=Hee nesC³eemeeþer Je DeO³eeeflcekeÀ Dee³eg<³e mebHevve
nesC³eemeeþer DeLekeÀ Òe³elve Je owJener cnCepes®e HetJe&megke=Àle Go³eeuee
³eeJes ueeieles. %eevesMJej cenejepe cnCeleele,
HetJe&megke=Àlee®eer pees[er~ cnCegefve efJeþdþue DeeJe[er~
HetJe&HegC³eeF&, meodiegªb®es veecemcejCe DeeefCe HejcesMJejer ke=ÀHee ³ee
ef$eJesCeer mebieceeJej®e YekeÌleer Je Meg× %eevee®eer ÒeeHleer nesles. mJeeceeR®³ee
ke=ÀHesveer YekeÌleer®eerr ÒeeHleer Peeueer keÀer YekeÌleerÒescee®eer Oeeje YekeÌlee®³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
92
noîe ieeYeeN³eeletve DeKeb[ ÒeJeeefnle nesle Demeles. mJeeceeR®³ee veeceeJej
pees efvejefleMe³e Òesce keÀjlees l³eeuee ye´cnjmee®eer ÒeeHleer nesles. YekeÌleer ner
Dece=lemJeªHee Demetve ef®ejbleve Je=efodbOeiele nesCeejer Deens. mJeeceeR®³ee
ÒescemJeªHe YekeÌleerlejbietve peeTve YekeÌle DeeveboYeefjle neslees. Meeble
DeeefCe le=Hle nesTve Deble&³eeceer Hejceel³emJeªHee®eer ÒeeHleer keÀªve Ieslees.
mJeeceer DeeHeu³ee HejceYekeÌleeuee meod-ef®eod Deevebo mJeªHeele SkeÀªHe
keÀªve ìekeÀleele. Hejbleg l³eemeeþer DeeJeM³ekeÀlee Demeles leer
meodiegªb®³ee ®ejCeebMeer ueerve keÀªve ìekeÀCeeN³ee Devev³e
MejCeeieleer®eer.
meeOekeÀ eEkeÀJee HejceefMe<³e pesJne meodiegªbvee MejCe peelees lesJne
l³ee®³ee meeN³ee Jeemeveeb®es efvece&tueve nesles.‘ceer’ ceePes’ Je ‘ceuee’ ³ee
leerve iees<ìer peeCeerJes®³ee HeeleUerJeªve nÎHeej Peeu³eeefMeJee³e meodiegª
ke=ÀHes®ee Je<ee&Je keÀOeer nesle®e veener. ‘ ceer ’ HeCee®es keÀJe®e meJee¥ieeuee IeÆ
Jes{uesues Demeles.nîee keÀJe®eeletve yeensj keÀe{tve meodiegª efMe<³ee®³ee
peerJeveele meeOeves®ee veboeoerHe Deueieo lesJele þsJeleele. YekeÌleer Je
%eevee®³ee Meeble, Òemevve p³eesleer DeeHeu³ee Deblejbieele Deeveboe®eer
GOeUCe keÀjleele. DeeHeCe keÀjerle Demeuesueer veecemeeOevee, GHeemevee
³eeb®es He³ee&Jemeve %eeveesllej YekeÌleerle nesles. l³eemeeþer iegªb®³ee
®ejCeebMeer ueerve JneJes ueeieles.F&MJeje®es Òeieì ªHe cnCepes®e iegª.
DeelcemJeªHeeMeer Sske̳e HeeJeuesues meble®e iegªHeoe®es DeefOekeÀejer
Demeleele.iegªke=ÀHee Peeu³eeJej Deblece&veele ®ewlev³ee®ee ceesjefHemeeje
HegÀuetve ye´cneveboe®eer yejmeele keÀjCeejs meodiegª mJeeceeR®³ee ªHeele
F&MJejerke=ÀHesves®e ueeYeleele.efJeMJeJ³eeHeer Gllegbie Demeuesu³ee
Deelceejecee®es oMe&ve HeÀkeÌle les®e keÀªve osT MekeÀleele.
DeMee ³ee ceneve Þes<þ mebleeb®³ee mebieleercegUs YeieJeodYekeÌleer
efvecee&Ce nesles. mebleke=ÀHee ns®e F&MJejYekeÌleer®es cegK³e meeOeve Deens.
YeieJele ke=ÀHesves®e melmebie ueeYelees. YeieJeblee®³ee ke=ÀHesves®e ceneHegª<ee®ee
mebiener efceUlees. Þe×e þsJetve pees mebleebvee MejCe peelees l³eeuee®e Meg×
%eevee®eer ÒeeHleer nesles. ieerlesle osKeerue YeieJeeve Þeerke=À<Ce Depeg&veeuee
meebieleele ’Þe×eJeeve ueeYeles %eeveced“~ DeeHeu³ee yeewefOekeÀ %eeveeves
Go³e HeeJeuesueer YekeÌleer DeeHeu³eeuee Deelceeveboe®eer ÒeeHleer keÀªve
osCeej veener. l³eemeeþer ceveeuee DeKeb[ veecemcejCeele ieke&À þsJeeJes
ueeieles. DeKeb[ veece mebkeÀerle&veeves ÒesceMekeÌleer GlHevve nesles. SkeÀveeLe
cenejepe YeeieJeleele meebieleele.
’YekeÌleerHeeMeerr efvel³e le=Hleer YeeqkeÌleHeeMeer efvel³e cegkeÌleer~
YekeÌleerHeeMeer YeieJeleÒeeHleer~ cee³ee efveJe=lleer nefjYepeves“~ pees efMe<³e
DeeHeues meJe&mJe meodiegªbvee DeHe&Ce keÀªve DeeHeuee ceer HeCee HetCe&HeCes
efJemeef|pele keÀjlees l³eeuee®e KeN³ee DeLee&ves meodiegªbkeÀ[tve veecee®eer
ÒeeHleer nesles.l³eemeeþer meeOekeÀeves HejceeLe&meeOeves®es cenlJe efJe<eo
keÀjCeeN³ee ûebLee®es ÞeJeCe, ceveve, ef®ebleve, efveefoO³eeme ³ee Je=lleer
meJee¥ieele cegjC³eemeeþer melele meeOevesceO³es jle JneJe³eeme nJes.
De<ìewÒenj meodûebLeeb®³ee menJeemeele jeefnu³eecegUs YeieJeblee®³ee
veecee®eer iees[er DeeHeesDeeHe peeie=le nesles.DeeHeu³ee ceveesJe=lleer veeceeMeer
mebueive Peeu³eecegUs cegKeeletve HejcesMJejer ke=ÀHesves veecee®³ee Iebìe
DeeHeesDeeHe Jeepet ueeieleele. meodiegª ®ejCeebJej efve<þe þsJeu³eeme
veecee®es DevegmebOeeve DeKeb[ jneles. veecee®³ee mHeboveeveer osn J³eeHeuee
keÀer efJe<e³eebkeÀ[s JeUCeeN³ee Je=lleeRvee efJeJeskeÀe®ee ueieece Ieeuetve
osnyeg×er®eer peeCeerJe DeelceyegodOeerle HejeJeefle&le nesles.
ceve DeKeb[ veecemcejeCeele jbieues keÀer Iejele, Iejeyeensj,
ueeskeÀebleele, SkeÀebleele, ÒeHeb®eele, HejceeLee&le meJe&$e veecee®³ee Deveenle
veeoeves meeOekeÀe®ee osn HegueefkeÀle neslees. mJeeceer DeeHeu³ee
HejceYekeÌleebJej Òesceece=lee®ee Je<ee&Je keÀjC³eemeeþer meowJe leHlej
Demeleele. cnCetve®e %eevesMJej ceeTueer cnCeleele
SkeÀlelJe veece ¢{Oejer cevee~
njermeer keÀªCee ³esF&ue legPeer ~~1~~
les veece meeshes js jeceke=À<Ce ieesefJebo ~
Jee®esmeer meodieo peHee DeeOeer ~~2~~
veeceeHejles lelJe veener js Dev³eLee~
Jee³ee DeeefCekeÀ HebLee peMeer #eCeer ~~3~~
%eeveosJe ceewve peHeceeU Deblejer ~
Oeªveer Þeernjer peHes meoe “~~4~~
meJe& efJeMJee®³ee cegUeMeer ®ewlev³emJeªHe Demeuesu³ee veecee®eer®e
MekeÌleer J³eeHle Deens. ³ee efJejeì efJeMJee®ee efvecee&lee meJee¥®³ee Deble³ee&ceer
Ûo³eefmebnemeveeJej efJejepeceeve Deens. Hejbleg mJe³eb De¢M³e
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
93
Demeu³eecegUs meodiegªHeeves og:Ke Je keÌuesMeeves efHeef[le peerJeeb®ee
G×ej keÀjC³eemeeþer YetleueeJej DeJelejlees, veecee®³ee ³eesies cegceg#eg
meeOekeÀeme mJeeveboe®³ee [esneHeeMeer Heesn®eJelees. cnCetve®e
meodiegªbvee MejCe peeTve peerJeve cebieuece³e keÀjC³eele KeN³ee
³eMee®eer Je mece=ef×®eer iegªefkeÀuueer Deens. HejcesMJejer oMe&ve
cnCepes®e veecee®ee mee#eelkeÀej. veeceªHeer Dece=lee®³ee iebiesle mveeve
kesÀu³eeves®e peerJe efvece&U nesTve l³ee®eer ef®elleMeg×er nesles.
mJeeceerveeceecegUs Deveble pevceer®³ee osneuee peKe[uesues efJekeÀejeb®³ee
HeeMee®es DeeJejCe nUtnUt mewue nesles. Jeemeveeb®es efvecet&ueve nesTve
peerJe Meeble neslees. veece®e kesÀJeU ceveg<³ee®ee G×ej keÀjles.
veecemcejCeecegUs HejceYekeÌleeb®eer meodiegªb®³ee ®ejCeebMeer Devev³elee
Je ÒeefleketÀue efJe<e³eebyeeyele Goeefmevelee Demeles. DeMeer ¢{YekeÌleer
F&MJejeuee JeMe keÀªve Iesles. YekeÌleerme %eeveDeeÞe³e Je %eeveeme
YekeÌleer DeeÞe³e DeeJeM³ekeÀ Demetve oesvnerner HejmHejHetjkeÀ Deensle.
¢{YekeÌleerefJevee %eeveÒeeHleer nesle veener. cnCetve YekeÌleer ns®e meeO³e
Deens Je meeOeve Deens. veeceeyeÎue legkeÀejece cenejepe cnCeleele,
veece Ieslee ceve efveJes ~ efpeJns Dece=le m$eJes ~
nesleeleer yejJes ~ Ssmes MekegÀve ueeYee®es ~
HejcesMJejer ke=ÀHes®ee HeeTme, meodiegªb®eer ieeþYesì Je HetJe&megke=Àle
Demesue lej®e peerJeeuee KeN³ee DeLee&ves veecee®eer Dees{ ueeieles.
veeceeefMeJee³e cegkeÌleer veener Je meodieg©befMeJee³e veece veener. kesÀJeU
YeieJeblee®es veece®e HejceYekeÌleeuee De%eeve DebOe:keÀejeletve yeensj
keÀe{tve cee³es®ee YeJemeeiej leªve peeC³eeme ceole keÀjles. veecee®es
Mem$e neleele IesTve®e efJeJeskeÀ Je Jewjei³ee®³ee yeUeJej peerJeelc³ee®ee
ceveg<³epevcee®ee ÒeJeeme megKeªHe ceeiee&ves neslees. mee#eelkeÀejer meodiegª
pes veece efMe<³eeuee osleele les DeelceMeeqkeÌle³egkeÌle Demeles DeMee veecee®³ee
ef®ebleveeves peeCeerJe F&MJejeMeer SkeÀªHe nesTve peeles. Deblejer veece
YejCes cnCepes [esUîeeble Je Ëo³eele YeieJebleeuee YejCes. l³eecegUs
efJe<e³eebveer Yejuesues ceve Gvceve nesTve Deelceef®ebleveele ceive nesTve
mJemJeªHeeuee Heesnes®eles. DeeHeu³ee Ëo³eeceO³es meodiegªb®es O³eeve
keÀjC³eeves De<ìmeeeflJekeÀ YeeJee®eer oMee ÒeeHle nesles Je ceve
YeeJemeceeOeerle jbietve peeles. Deblejele efve:meerce Òescee®ee GodYeJe Peeuee
lej®e ns YeeJe efvecee&Ce nesleele. legkeÀejece cenejepe cnCeleele,
kebÀþer Òesce oeìs ~ ve³eveer veerj ueesìs ~
¿oîeer Òeieìs jeceªHe ~
DeKeb[ veecemcejCeeves Je=lleer leefuueve nesles. veeceOeejkeÀeme
Gvceveer DeJemLee ÒeeHle nesles. mJeeceerveecee®ee þmee YekeÌlee®³ee
Deble:keÀjCeele þmeu³eeJej l³eeuee oener efoMee Deelceejecece³e
efomeeJe³eeme ueeieleele. DeKeb[ veeceevegmebOeeveele efveceive DemeCeeN³ee
YekeÌleeme YeieJeble %eeve osleele. meodiegª ®ejCeebJej efve<þe þsJeu³eeves
HejceYekeÌlee®³ee ceveeleu³ee meJe&Je=lleer efJejece HeeJetve ceve nUtnUt
efveefJe&keÀej nesC³ee®³ee ceeiee&uee ueeieles. meodiegªke=ÀHee Peeuesuee Demee
ne HejceYekeÌle mJeeveboe®³ee [esnele cevemeeskeÌle [gbyele jenlees Je
iegª®ejCekeÀceueer ªbpeer Ieeueerle jentve Deelce%eevee®es Dece=le ÒeeMeve
keÀjlees. ceve meJe&mJeer veecece³e Peeu³eeves l³ee®³ee meJe& ef¬eÀ³ee
veeceªHe®e nesleele. mJele:®³ee Deblejbieele SsketÀ ³esCeeN³ee veeoye´cne®eer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
94
DevegYetleer l³eeuee ®eje®ejele ³esles. DeMee Meeble ef®elleeveb HejceYekeÌleeuee
YeieJeblee®³ee yeemejer®ee megceOegj mJej meowJe SsketÀ ³eslees.
®eje®ejele oeìuesues iegªlelJe l³eeuee peeCeJeles.meodiegªb®³ee
ef®evce³emJeªHe %eeve®ejCeeb®eer ¿o³eele ceevemeHetpee keÀªve DeefJejle
mJeeceerb®³eele ceveªHeer Ye´cejeuee iegbleJeues lej peerJeveeleerue Òel³eskeÀ
efoJeme efvel³evetleve DevegYeJeeme ³eslees. Demes ns DeYeso YekeÌleer,
DeJowleeletve meekeÀejCeejs iegªÒesce cnCepes HejceYekeÌlee®³ee
Dee³eg<³eeleerue %eeveHeesefCe&cee®e Demeles. %eevesMJej ceeTueer meodiegªb®es
JeCe&ve keÀjleebvee cnCeleele,
cepe Ëo³eer meodiegª~ pesCes leeefjuees ne ~
mebmeejHegª~ cnCeesveer efJeMes<e Del³eeoª efJeJeskeÀeJejer~
DeMee ye´cneveboer leuueerve Peeuesu³ee HejceYekeÌlee®ee ³eesiee#esce
meodiegª®e meebYeeUleele. ³eesie cnCepes Deelc³ee®eer ÒeeHleer Je #esce cnCepes
l³ee ÒeeHleer®es mebj#eCe. Devev³e YekeÌleer®es %eeveoerHe Deblejbieele
GpeUJetve meodiegª HejceYekeÌleeuee cees#eÞeer®ee DeefOekeÀejer
keÀjleele.iegªÒesceeves yenejuesuee peerJeveeleerue Jemeble$eÝleg
HejceYekeÌleeuee Deevebojmeele ef®ebye efYepeJetve ìekeÀlees. l³eecegUs lees
peerJeveele efve:MebkeÀ Je efveYe&³e nesTve Deelc³ee®³ee mee#eerves peerJeve
peielees.peerJeveeleerue Òel³eskeÀ IeìveskeÀ[s lees meeef#elJee®³ee YetefcekesÀletve
Henelees.peerJeve HeneC³ee®eer SkeÀ efJeMeeue, veeefJeC³eHetCe& ¢<ìer meodiegª
DeMee veeceOeejkeÀeuee yeneue keÀjleele. ®ewlev³ee®³ee HeefjmemHeMee&ves
DeeefCe iegªke=ÀHesves osn YeeJevee#ece nesTve DeelceYeeJevee peeie=le nesles.
meJe& efJeMJe ner l³ee Hejceelc³ee®eer®e ueeruee Demetve DeeHeCener l³ee
ueeruesceOeerue SkeÀ ®ewlev³ee®ee mHeÀgefuuebie Deenesle ns ÒekeÀ<ee&ves peeCeJeles.
meodiegªbÒeleer Òesceevess l³ee®es SkeÀ®e keÀle&J³e Gjles les cnCepes peieoerMee®es
Yepeve DeefKeue efJeMJeele DeKeb[, DeJ³eenle ®eeuele jneJes ³eemeeþer
Òe³elveMeerue jneCes.p³ee iegªke=ÀHes®³ee meeJeueerle DeeHeCe DeevebomJeªHe
Peeuees leer®e meeJeueer %eeveesllej YekeÌleer®es efveuexHe keÀe³e& keÀªve Heg{s
DeefJejle ®eeuet þsJeC³eemeeþer efve<keÀece keÀce&³eesiee®³ee efoMesves Jeeì®eeue
keÀjCes ner®e iegªÒescee®eer KeN³ee DeLee&ves meebielee Demeles.
ceuee efceUeuesuee ne ceveg<³epevce kesÀJeU YeieJeblee®³ee veeceemeeþer Deens.
®eewN³eeSWMeer ue#e ³eesveeRletve efceUeuesuee ceeveJeer pevce ne YeieJeblee®³ee
ÒeeHleermeeþer Deens, l³eecegUs ceer meJe&mJeer veeceemeeþer peiesve ner YeeJevee
p³ee efoJeMeer Deblejbieele iegªke=ÀHesves cetU Oejsue lees efoJeme meJe& meeOekeÀ
YekeÌleeb®³ee Dee³eg<³eeleuee meesefve³ee®ee efoJeme Demesue. DeMeer mJeeceeR®eer
ke=ÀHee¢<ìer meJee¥vee ÒeeHle nesJees Je mekeÀuepeveeb®ee peerJeveÒeJeeme
DeeeflcekeÀ keÀu³eeCee®³ee ceeiee&ves nesJees ner®e meodiegª®ejCeer ÒeeLe&vee.
nsef®e oeve osF& iegªje³ee, He[e nss iee keÀe³ee
mesJesceepeer~ mJeªHeele ceve ueeiees je$ebefove, DenbkeÀej HetCe&
peeUesefve³ee~ keÀe³eeJee®ee ceves cepe Ie[es mesJee,
DeelceYeeJe JneJee meJee¥þe³eer~mekeÀue peerJeebmeer
ueeiees nefjO³eeve, keÀefjlee®eer peeCe mesJee legPeer ~~
meew. Je=<eeueer efJeveeso osMecegKe
jeOeeveiej meesmee³eìer 101 Des efJebie,
leUcepeuee, efJeMeeue ne@ue®³eeceeies,
ieeJeosJeer cebefojepeJeU, ceeveHee[e jes[,
[esWefyeJeueer (HetJe&).
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
95
ieesHeeuee..ieesHeeuee...
osJekeÀervebove ieesHeeuee..
DeMeeskeÀ ueesìCekeÀj
peerJeve cnCepes DevegYeJe, efJe®eej DeeefCe Þe×e ³eeb®es
IeveHeÀU Deens. DevegYeJeebcegUs peerJeveeuee mebHevvelee ÒeeHle nesles.
efJe®eejebcegUs DeLe&HetCe&lee ÒeeHle nesles DeeefCe Þe×scegUs De{Ulee ÒeeHle
nesles Demes ‘Dee®ee³e& efJeveesyee YeeJes’ ³eebveer cnìues Deens. lej HeeKejb
DeekeÀeMeele efnb[leele l³ee JesUer Jeeìe He[le veenerle.Òel³eskeÀ
HeeKejeuee l³ee®eer Jeeì Deble: ÒesjCesves®es MeesOetve keÀe{eJeer ueeieles Demeb
‘Keueerue efpeye´eve’ ³eebveer cnìueb Deens. ceeveJeer cetu³eeb®eb Deieoer
megmHe<ì Demeb efJeMues<eCe ³ee oesve efJe®eejeletve ÒekeÀì nesles. ceeCemee®eer
Jew®eeefjkeÀ yewþkeÀ HekeÌkeÀer Demeueer cnCepes Fef®íle O³es³eeHe³e¥le
mJekeÀle=&lJee®³ee yeUeJej ceeCetme Heesn®et MekeÀlees. ³eemeeþer Þe×e
cenlJee®eer HeCe Þe×suee osKeerue yeg×er®eer pees[ Demee³euee nJeer. efle®eer
DebOeÞe×e Peeueer keÀer leer ve<ì nesles.
ceneje<ì^ ner mebleeb®eer Yetceer Deens. %eeveosJeebveer p³ee®ee Hee³ee
j®euee, veeceosJeebveer p³ee®ee efJemleej kesÀuee, SkeÀveeLeebveer p³eeuee
ef®ejmLee³eer yeveefJeues DeeefCe legkeÀejece p³ee®ee keÀUme cnCetve MeesYeues,
les YeeieJele Oecee&®es DeLeJee JeejkeÀjer mebÒeoe³ee®es cenecebefoj
ceneje<ì^ele iesueer DeveskeÀ MelekesÀ mebkeÀìeb®es JeeoUJeejs DeeefCe
leef[leeIeele He®eJetve GYes Deens, Deieoer YekeÌkeÀceHeCes. ueeKees
JeejkeÀN³eeb®eer HeeJeues efJeÇue veecee®ee iepej keÀjle Deepener Heb{jHetj®³ee
efoMesves peeleele. Heb{jer®³ee Jeejer®ee DevegYeJe DeeefCe Deevebo JeejkeÀjer
Iesleele. Jeejer®es DeO³eelce ne Kejb lej mJeleb$e efJe<e³e Deens. Hejbleg
meiegCe efveieg&Ce F&MJeje®eb l³ee Heeb[gjbiee®eb ceeCemeeuee KejesKej oMe&ve
nesleb keÀe? Heeb[gjbie Yesìlees keÀe? ne ÒeMve meble iee[iesyeeyeebvee He[uee
neslee. iee[iesyeeyeebvee ceeCemeeceO³es, keÀcee&ceO³es, mJe®ílesceO³es osJee®eb
oMe&ve nesle nesleb.
Heb{jer®eer Jeejer keÀjCeeN³ee SkeÀe JeejkeÀN³eeuee iee[iesyeeyeebveer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
96
efJe®eejueb nesleb,keÀe js yeeyee, Heb{jHetjuee iesueeme, lees efJeþesyee leguee
Yesìuee keÀe? legPeer ®eewkeÀMeer kesÀueer keÀe? let keÀe³e keÀjleesme, keÀmee
Deensme, leguee efJe®eejueb keÀe ?
J³eJeneefjkeÀ ¢<³ee JeejkeÀN³eekeÀ[s Gllej veJnleb. iee[iesyeeyeeb®³ee
ÒeMvee®es JeemleJe mJeªHeele JeejkeÀjer Gllej osT MekeÀuee veener. Gueì
iee[iesyeeyee®e l³eeuee cnCeeues,’Dejs yeeyee, osJeeuee efvecee&Ce kegÀCeer
kesÀuee. ceeCemeeveb®e vee? ceie l³ee®eb SJe{b DeJe[byej keÀMeeuee keÀjlee.
l³ee Hes#ee ceeCemee ceeCemeeJej Òesce keÀje, oerve ogyeUîeeb®eer mesJee keÀje,
F&MJej ®eje®ejele Deens l³ee®ee MeesOe I³ee.
keÀOeer keÀOeer iee[iesyeeyee ueeskeÀebvee mHe<ìHeCes meebiee³e®es legce®ee osJe
mJele: DeebIeesU keÀª MekeÀle veener, keÀHe[s yeouet MekeÀle veener, Deelee
lej mJele:®³ee oeefiev³eeb®esner j#eCe keÀª MekeÀle veener. ceie legce®es j#eCe
keÀmes keÀjCeej ?
Demes me[slees[ ÒeMve keÀjCeejs iee[iesyeeyee ³eebveer peerJeveele
ceeveJeercegu³eebvee ÒeeOeev³e efoues. ceeCemeebceO³es F&MJej MeesOeuee. je<ì^meble
iee[ies cenejepe ³eeb®ee pevce 23 HesÀye´gJeejer 1876 jespeer DecejeJeleer
efpeunîeeleerue DebpeveieeJe megpeea leeuegke̳eeleu³ee ‘MesCeieeJe’ ³ee efþkeÀeCeer
Peeuee. l³eeb®es cetU veeJe [syegpeer efPebiejepeer peeveesjkeÀj Demes nesles. efMe#eCemebmLee Je Oece&MeeUe mLeeHeve keÀsu³ee. meve 1954 ceO³es pes.pes
DeeefCe iee[iesyeeyeeb®ee ce=l³et 20 ef[meWyej 1956 jespeer Hes{er veoer®³ee ne@efmHeìue cegbyeF& ³esLes yeensj ieeJeentve ³esCeeN³ee ªiCeeb®³ee DeeefCe l³eeb®³ee
keÀeþeJej ‘JeueieeJe’ DecejeJeleer ³esLes Peeuee. iee[iesveiej DecejeJeleer meesyele DemeCeeN³ee veelesJeeF&keÀeb®³ee mees³eermeeþer l³eebveer Oece&MeeUe
yeebOeueer. 1931 meeueer ‘JeKeb[s’ ³esLes iee[iesyeeyeebveer meceepeele ceesþer
³esLes l³eeb®es mceejkeÀ Deens.
iee[ies cenejepeebveer keÀerle&veeÜejs DeeHeues ueeskeÀ efMe#eCee®es keÀe³e& peeie=leer kesÀueer. HeMeg ÒeeCeer ³ee cegkeÀîee peerJeebyeÎue®eb Òesce, l³eeb®eb ceeveJeer
efJeoYee&leu³ee ‘$eÝCecees®eve’ ³ee ieeJeeHeemetve megª kesÀues. $eÝCecees®eve peerJeveeleerue mLeeve DeeefCe cenlJe ³eeJej ieeJeesieeJeer efHeÀªve ÒeyeesOeve
³esLes l³eebveer ue#ceerveeje³eCee®es cebefoj yeebOeues. 1908 ceO³es HetCee& keÀsueb. HeefjCeece:le iee[iesyeeyeeb®³ee ÒeyeesOeveeletve HeMegnl³ee yebo Peeueer.
pevemesJee ner®e F&MJej mesJee ceeveCeeN³ee iee[iesyeeyeebveer ceeveJeles®eer
veoerJej l³eebveer Ieeì efvecee&Ce kesÀuee 1925 ceO³es ‘cegleer&peeHetj’ ³esLes iees
j#eCe Oece&MeeUe Je efJeÐeeue³ee®eer mLeeHevee keÀsueer. meve 1917 ceO³es ceneve efMekeÀJeCe meceepeeuee efoueer. keÀerle&veeÜejs ueeskeÀpeeie=leer®ee ceeie&
Heb{jHetj ³esLes ®eesKeecesUe Oece&MeeUs®es efvecee&Ce iee[iescenejepeebveer kesÀues. l³eebveer DeJeuebefyeuee. ueeskeÀebceO³es cetueYetle nkeÌkeÀeb®eer peeCeerJe le³eej
efMe#eCe ne ceeCemee®³ee Dee³eg<³eeleuee Del³eble cenlJee®ee DeeefCe kesÀueer, DeeefCe Dev³ee³ee®ee ÒeeflekeÀej keÀje³euee efMekeÀefJeues. ueeskeÀebveer
DeefJeYeep³e IeìkeÀ Demel³eeves meceepeele efMe#eCeeyeeyele®eer peeie=leer keÀe³e&jle jneJes. keÀe³e&ceive jneJes. keÀce& ne®e F&MJej..Fef®íle
nesCeb. leer Kes[îeeHee[îeeHe³e¥le Heesn®eJeCeb cenlJee®es Demeu³ee®es O³es³eemeeþer DeeHeues ÒeeceeefCekeÀ Òe³elve®e keÀeceer ³esleele nîee®eer peeCeerJe
iee[iesyeeyeebveer peeCeueb. ³ee meeþer®e efo. 08 HesÀye´gJeejer 1952 jespeer Þeer efvecee&Ce keÀªve ueeskeÀebvee Òe³elveJeeo efMekeÀJeuee.
iee[iesyeeyeemeejK³ee je<ì^mebleebveer meceepeeleerue oes<e IeeueJetve
iee[iesyeeyee efceMeve ®eer mLeeHevee keÀªve l³eebveer ceneje<ì^Yej
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
97
je<ìer³e ®eeefj$³e efvecee&Ce keÀsues. mJele:®³ee Dee®eejeletve efJe®eejeletve Je
G®®eejeletve pevelesuee ÒeKej je<ì^efve<þs®es Oe[s Ieeuetve efoues. DeeHeues
Dee®eej efJe®eej ®eebieues Demeleerue, efvekeÀesHe Demeleerue lej l³eeletve
®eebieues®e efvecee&Ce nesCeej ns HeìJetve efoues. ueeskeÀMeener meceepe J³eJemLee
DeeefCe je<ì^eyeÎue®es Òesce, efve<þe ³ee®es cenlJe meebefieleues.
iee[iesyeeyeeb®³ee keÀerle&veeuee ueeskeÀeb®eer ieoea nesle Demes. ieoea®eb
ceevemeMeem$e iee[iesyeeyeebvee ®eebieu³ee ÒekeÀejs DeJeiele Peeu³eeves les
Gllece ÒeyeesOeve keÀjle Demele. SJe{b keÀªve meg×e iee[iesyeeyeebveer ceer
HeCee þsJeuee veener DeeefCe efMe<³elJe keÀesCeeuee yeneue kesÀueb veener. l³eeb®eb
JewefMe<ìîe cnCepes, ’ceer kegÀCee®ee iegª veener Je ceePee kegÀCeer efMe<³e veener“
Demes cnCetve l³eebveer kegÀþu³eener mebÒeoe³eeuee meceLe&ve osC³ee®es
veekeÀejues.
ieesHeeuee... ieesHeeuee osJekeÀervebove ieesHeeuee... ns iee[ies yeeyeeb®es DeeJe[les
Yepeve nesles. Dee®ee³e& De$es iee[iesyeeyeebyeÎue cnCee³e®es - efmebneuee
HeeneJes Jeveele... nÊeeruee HeneJes jeveele, lej iee[iesyeeyeebvee HeeneJes
keÀerle&veele.
iee[ies cenejepe peeleerves Hejerì Je ieesOe[s cenejepe cnCetve
DeesUKeues peele nesles. l³eebveer [e@. HebpeeyejeJe osMecegKe Je keÀce&Jeerj
YeeTjeJe Heeìerue ³eebvee l³eeb®³ee keÀe³ee&le ceole kesÀueer nesleer. keÀce&Jeerj
YeeTjeJe Heeìerue ³eebveer %eevee®eer iebiee Kes[îeeHee[îeele Heesnes®eJeueer
DeeefCe mJeeJeuebyeer peerJeve ns®e Deece®es ye´ero. ³ee ye´eroJeeke̳eeletve megpeeCe
DeeefCe peyeeyeoej veeieefjkeÀ Ie[efJeues. efMe#eCe #es$eeMeer mebyebOeerle ³ee
keÀe³ee&le iee[iesyeeyeebveerner meceepee®³ee leUeieeUele jentve ÒeyeesOevee®³ee
ceeO³eceeletve Mew#eefCekeÀ keÀe³e& kesÀues.
iee[ies yeeyee meceepee®es me®®es ceeie&oMe&keÀ nesles. meble kesÀJeU
GHeosMe ve keÀjlee mJele뮳ee Dee®ejCee®es DeeoMe& meceepeeHeg{s þsJetve
meceepeeuee mevceeie& oeKeJeleele. DeeOeer kesÀues ceie meebefieleues ³ee
GkeÌleerÒeceeCes Jeeieleele... iee[ies yeeyeebveer ner leÊJes Dee³eg<³eYej HeeUueer.
ceeCemee®es efvemeiee&Meer Demeuesues veeles pegves DeeefCe Deletì Deens.
efvemeiee&®³ee menJeemeele ceeCemee®³ee Je=Êeer HegÀuetve ³esleele. ÒeHeb®eeleerue
ef®eblee, J³eLee ³eeb®eer DeYe´s efveJeUtve peeleele. iee[iesyeeyeebvee HeMegHe#eer,
ÒeeCeer ³ee peerefJeleebyeÎue pesJe{er Dees{nesleer eflelekeÀer®e Dees{DeeefCe DeeJe[
efvemeiee&yeeyele nesleer. l³eebveer mcejCe ieeLesle cnìueb Deens - ``osJeeveb ns
FlekebÀ ceesþb HegmlekeÀ efueefnueb, ner efHejefLeceer, ns DeeYeeU, Lees HeeTme
Hee[lees, Mesleb efHekeÀJelees ns HegmlekeÀ Jee®eeJeb cemle HeÀjeJeb... efvemeiee&Meer
leeoelce HeeJeeJes, efvemeiee&®es Yeeve... mepe&veMeerue keÀJeer, uesKekeÀebHes#eener
iee[iesyeeyeebvee DeJeiele Peeues nesles, les l³eeb®³ee DevegYeJeeletve. keÀeue
ÒeJeenele meceepe yeouelees HeCe mel³e, meoe®eej, mesJee, veerleer, ®eeefj$³,
ceeveJelee, keÀce&³eesie, J³eJenej, Òesce, yebOegYeeJe, oerve ogyeȳeeb®eer mesJee ner
mebleeb®eer leÊJes ef$ekeÀeueeJeefOele Je DeefJeveeMeer jneleel~ Deieoer
iee[iesyeeyeebmeejKeer. ceeveJeer cetu³es DeeefCe DeO³eelce ³eeb®ee megjsKe cesU
meeOeCeejs leÊJe%eeve Deens.
DeMeeskeÀ ueesìCekeÀj
yeer-601, meeF& efjpesvmeer meesmee³eìer, êÒemle Heeke&À,
YeesF&j veiej, 90 HetÀì jes[, ceguetb[ (HetJe&), cegbyeF&-400 081.
Ye´ceCeOJeveer - 9224370124
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
98
jeceYekeÌle leguemeeroeme
jJeerRê DeeJeìer
ef®e$eketÀì kesÀ Ieeì Hes, YeF& mebleve kesÀ Yeerj ~
leguemeeroeme ®ebove efOemew ~ efleuekeÀ osle jIegyeerj ~~
Jejerue DeesUer Jee®eleebvee megOoe ceeCemee®eb ceve HeefJe$e nesleb Deµee
nîee meodiegCeeb®eer KeeCe Demeuesu³ee leguemeeroemee®ee peerJeveHeì
Gueie[leebvee ceuee Deefleµe³e Deevebo nesle Deens. ’pees OeejCe keÀjlees
lees Oece&“ Deµeer Oecee&®eer meeOeer, meesHeer J³eeK³ee Deens. p³ee®es leve,
ceve, efJe®eej HeefJe$e Peeuesues Deensle l³ee®es Dee®eejner HeefJe$e
Demeleele.
’yeesues lewmee ®eeues l³ee®eer JeboeJeer HeeTues“ Demes mebleebveer
cnìues Deens ³ee GkeÌleerle yemeCeejs legueµeeroeme Dee³eg<³eYej og:Ke,
oeefjêîe, efHe[e IesTve peieues. jeceeJej efveleeble ÞeOoe ne®e l³eeb®³ee
megKee®ee ceeie& neslee. efkeÀleerner mebkeÀìs Deeueer lejer ceePee jece ceuee otj
keÀjCeej veener Demee þece efJeµJeeme þsJetve les efvel³e¬eÀce keÀjle nesles.
peHe, leHe, O³eeve, OeejCee ³eeÜejs ceve efvece&U keÀ©ve ÒeYetjece®ebêe®es
oµe&ve efceUC³ee³eesi³e l³eeb®es keÀe³e& HeefJe$e Peeues nesles.
o³ee Oece& keÀe cetue nw, HeeHe cetue DeefYeceeve~
leguemeer o³ee ve íesefæ[³es, peye ueie íì ceW ÒeeCe ~~
³ee®ee DeLe& leguemeeroeme meebieleele ``ceeCemeeves o³ee keÀOeerner
mees[t ve³es. o³ee ns Oecee&®es cetU Deens DeeefCe DenbkeÀej meJe& HeeHee®es cetU
keÀejCe Deens. o³ee ne Oece& OeejCe keÀ©ve DenbkeÀeje®ee l³eeie keÀjCes
cnCepes®e HeeHeeHeemetve cegkeÌleer efceUJeCes nes³e. DenbkeÀejer J³eefkeÌleuee
Oece& DeOece& keÀener®e keÀUle vemeu³eecegUs l³ee®³ee neletve HeeHe Ie[les.
ceeCemee®es Dee®ejCe pemes Demesue l³eevegmeej ceveg<³e megKe og:Ke
Yeesiele Demelees Demes leguemeeroeme cnCeleele. ceeveJeer cegu³es HesjC³ee®es
keÀece leguemeeroeme keÀjleele.
leguemeeroemee®es pevceeHeemetve®e JesieUsHeCe peeCeJeles. yeeje
ceefnves DeeF&®³ee ieYee&le jeefnu³eeveblej l³eeb®ee pevce Peeuee lesJne les
Flej cegueebmeejKes j[ues veenerle lej jece ne Heefnuee µeyo les yeesueues
cnCetve l³eeb®es veeJe jeceyeesuee ns þsJeC³eele Deeues. meve 1554 ceO³es
ÞeeJeCe ceefnv³eele cegU ve#e$eele l³eeb®ee pevce Peeuee. DeeF&®es veeJe
leguemeer Je Jeef[ueeb®es veeJe Deelceejece ogyes nesles. Heg$epevcee®ee Deevebo
J³ekeÌle keÀjsHe³e¥le leguemeeroemee®³ee pevcee®³ee ogmeN³ee®e efoJeµeer
l³ee®eer DeeF& cejCe HeeJeueer. oesve efoJemee®³ee ceguee®ee meebYeeU keÀmee
keÀje³e®ee? ne l³eeb®³ee Heg{s ³e#eÒeµve neslee. DekeÀmceele Peeuesu³ee
Helveer®³ee efveOeveeves l³eeb®es ceve mewjYewj Peeues. ceveele Jewjei³e efvecee&Ce
Peeu³eecegUs ®egefve³eeb@ veeJee®³ee SkeÀe efm$e®³ee mJeeOeerve
leguemeeroemeeuee keÀ©ve les efveIetve iesues. ®egefve³eeBbves®e leguemeeroemee®es
veeJe jeceyeesuee þsJeues. les mene Je<ee&®es Peeues leWJne®e ®egefve³eeB®esner
efveOeve Peeues. l³eeveblej leguemeeroeme DeeJeeje cegueemeejKes
ieuueesieuueer YeìketÀ ueeieues.
GÊej Òeosµeeleerue ef®e$eketÀì efpeunîeeceO³es jeceHetj ³ee ieeJeer
l³eeb®ee pevce Peeuee Je lesLes®e yeeueHeCe iesues. ne mene Je<ee&®ee DeodYetle
yeeuekeÀ Òe®eb[ ngµeej, leuueKe yegOoer®ee cegueiee neslee. jeceµewue ³esLes
jenCeejs Þeer Deevebo cenejepe ³eebveer l³ee ceguee®es lespe Heenerues. l³eebveer
vejnjer yeeyee ³ee efµe<³eeuee HeeþJetve jeceyeesuee ³eebvee IesTve ³ee³euee
meebieerleues. Deeveboevebo ³eeb®³ee meeefveO³eele Deeu³eeveblej cegUele®e
efnje Demeuesu³ee ³ee efnN³eeuee Hewuet Hee[C³ee®es keÀece meg© Peeues.
l³eebveer jeceyeesuee®es veeJe leguemeeroeme þsJeues. leguemeeroeme ³eebvee
Deeveboevebo De³eesO³ee ³esLes IesTve iesues lesJne les 10 Je<ee&®es nesles
meve1561 ceeIe µegkeÌue Heb®eceeruee De³eesO³ee ³esLes ³e%ee®es Dee³eespeve
kesÀues nesles. l³ee HeefJe$e ³e%ee®³ee meeef#eves leguemeeroemeebveer efµe<³elJe
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
99
efmJekeÀejues. l³ee efoJeµeer Deefleµe³e mHe<ì G®®eejele iee³e$eerceb$e les
cnCeeues. l³ee DeeOeer l³eebveer keÀOeerner iee³e$eerceb$e iee³euee veJnlee.
lesLes Deeuesu³ee meJee¥vee®e SskeÀtve Deeµ®e³e& Jeeìues. l³eeveblej vejnjer
yeeyeebveer leguemeeroeme ³eebvee jece ceb$ee®eer efo#ee efoueer. De³eesO³esceO³es
jentve l³eebveer efJeÐeeO³e³eve meg© kesÀues. Deefleµe³e leuueKe yegefOo®es
Demeu³eecegUs ieg©peeRveer efµekeÀJeuesues l³eeb®³ee ueies®e ue#eele jenele
Demes. vejnjer yeeyee l³eebvee efvel³e efve³eceeves jecekeÀLee SskeÀJele Demele.
jecekeÀLescegUs l³eeb®es ®eb®eueceve SkeÀeûe nesT ueeieues. mebHetCe&
DeLee&meefnle l³eebveer jecekeÀLee ûenCe kesÀueer. nUtnUt jeceYekeÌleer
l³eeb®³ee ceveele ©pet ueeieueer. l³eeb®³ee peerJeve keÀeUele
leguemeeroemeebveer yeeje ûebLe efueefnues. meve 1500 les 1623 ³ee
keÀeueeJeOeerleerue les meJe&Þes<þ meble Peeues.
29 Je<ee&®es Demeleebvee 1583 uee pes<þ µegkeÌue $e³eesoµeeruee
jlveeJeueer ³ee cegueerµeer l³eeb®ee efJeJeen Peeuee. Hejbleg ieewCee ve
Peeu³eecegUs Helveeruee efle®³ee ceensjer þsTve leguemeeroeme keÀeµeeruee
Jesoeb®ee DeY³eeme keÀjC³eemeeþer iesues. Jesoeb®ee DeY³eeme keÀjle
Demeleebvee®e SkeÀ efoJeme l³eebvee Helveer®³ee Yesìer®ee efJeJesie Demenîe
Peeuee. efle®³ee DeeþJeCeerves les J³eeketÀU nesT ueeieues. ³ee
ceveefmLeleerle l³eebveer ieg©peeR®eer HejJeeveieer Iesleueer DeeefCe Helveeruee
Yesìe³euee efle®³ee ceensjer iesues. efleuee SkeÀebleele Yesìtve meceeiecee®eer
F®íe ÒekeÀì kesÀueer Hejbleg ieewCee ve Peeu³eecegUs ueeskeÀ keÀe³e cnCeleerue
³ee efYeleerves efleves leguemeeroemeebvee efPe[keÀejues lejerner l³ee #eCeer
efleuee l³eeb®³eeyejesyej IesTve peeC³ee®ee nÆ les keÀ© ueeieues leWJne leer
cnCeeueer...
DeefmLe Oece& cece osn ³en~ lee meeW Ssmeer Òeerleer ~~
veskegÀ peer nesleer jece mes, lees keÀens YeJe Yeerle ~~
ceePee ne veµJej osn ne[e ceemeebveer yeveuesuee l³eeJej Òesce
keÀjC³eeHes#ee jeceeJej Òesce kesÀueb lej lees ne YeJemeeiej Heej keÀjsue,
cevee®eer DeJemLee Deµeer efJekeÀue nesCeej veener. Helveer®ee oesne SsketÀve
l³ee®e #eCeer Deeuesu³ee HeeTueer les Hejle efHeÀjues. l³eeveblej les
jeceHetjuee mJele:®³ee Iejer iesues lesJne l³eebvee mecepeues l³eeb®³ee
Jeef[ueeb®es keÀener Je<ee&HetJeea efveOeve Peeues Deens. Iejner meJe& He[ues
nesles. l³ee GOJemle JeemletceO³es l³eeb®es ceve ueeiesvee. leguemeeroemeebveer
µeem$eeskeÌleHeOoleerves Jeef[ueeb®es ÞeeOo kesÀues DeeefCe keÀeµeeruee efveIetve
iesues.pes Yesìues l³eeuee ieeJeesieeJeer peeTve les jecekeÀLee SskeÀJet ueeieues
l³ee®e keÀeUele l³eebvee SkeÀ Òesle efomeues l³ee Òesleeves leguemeeroemeebvee
nvegceevee®ee HeÊee meebieerleuee. nvegceevee®es oµe&ve Peeues leWJne
leguemeeroemeebveer jeceoµe&vee®eer F®íe Òeieì kesÀueer DeeefCe jeceYesì
keWÀJne nesF&ue Deµeer efJe®eejCee kesÀueer Demelee nvegceevepeer
cnCeeues’ef®e$eketÀì ³esLes IeeìeJej jeceÒenjer jecee®eer Yesì nesF&ue“
SkeÀ efoJeme µenjele efHeÀjle Demeleebvee oesve megboj le©Ce neleele
Oeveg<³eyeeCe Demeuesues Iees[îeeJe©ve ³esleebvee l³eebvee efomeues Hejbleg
leguemeeroemeebveer l³eebvee DeesUKeues veener.keÀener #eCeele les veenermes
Peeu³eeveblej cee$e leguemeeroemeeuee jeceYesì nesTvener DeeHeCe
DemeeJeOe Demeu³eecegUs lees #eCe neleeletve efvemeìuee ³ee®ee KetHe
Heµ®eeleeHe Peeuee. lees Heentve nvegceeve leguemeeroemeebvee cnCeeues ’Hejle
jece letuee Yesìleerue F.me. 1607 ceO³es ceewveer DeeceeJem³es®³ee
efoJeµeer Þeerjece Hejle ueneve ceguee®³ee Jes<eele ³esleerue“ SkeÀs efoJeµeer
mekeÀeUer®e leguemeeroeme IeeìeJej veecemcejCeele leuueerve Demeleebvee
jece meceesj GYes jeefnues nvegceeveeuee Jeeìues ³ee JesUsueener
leguemeeroemeeves jeceeuee veener DeesUKeues lej oµe&ve efceUCeej veener
leWJne nvegcebleeves HeesHeìe®es ©He OeejCe kesÀues DeeefCe Keeueerue DeesUer
cnCeeues ef®e$eketÀì kesÀ Ieeì Hej, YeF mebvleve keÀer Yeerj ~
leguemeeroeme ®ebove efIemes, efleuekeÀ osle jIegyeerj ~~ ’ceuee ®ebove
nJes Deens“Demes cnCeeues. leguemeeroemeeves ®ebove GieeUe³euee Iesleues
l³ee®e ®ebovee®ee efleUkeÀ jeceeves leguemeeroemeeb®³ee cemlekeÀeJej
ueeJeuee.
jecee®ee mHeµe& neslee®e leguemeeroemeeuee mecepeues
jecee®³ee ®esnN³eekeÀ[s Henelee Henelee les YeeJe efJeYeesj nesTve mJele:uee
efJeme©ve iesues. jecee®es oµe&ve Peeu³eeveblej
F.me. 1631 ceO³es jeceveJeceer®³ee µegYecegnglee&Jej mekeÀeUer®e
Þeer jece ®eefj$e ceeveme nîee megÒeefmeOo ûebLee®eer j®evee keÀje³euee
meg©Jeele kesÀueer DeeefCe 1633 ceO³es ceeie&µeer<e& ceefnv³eeceO³es jecee®³ee
efJeJeene®³ee efoJeµeer meele Keb[ Demeuesuee Þeer jece ®eefj$e ceeveme ne
ûebLe efuentve le³eej Peeuee. Fleke̳ee
megboj, lejue Yee<esle l³eebveer j®evee
kesÀuesueer Deens. jecee®³ee pevcee®es
JeCe&ve Hene efkeÀleer osKeC³ee µeyoele
kesÀuesues Deens.veJeceer
efleLeer ceO³e ceebme Hegveerlee
megkeÀue He®í DeefYeefpele
njerefÒelee~
ceO³e efoJeme Deeflemeerle ve
Oeecee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
100
HeeJeve keÀeue ueeskeÀ efHemeevee ~~
®ew$e ceeme µegkeÌue He#e veJeceer efleLeer ceO³eevn mece³eer Þeerjece
He=LJeerleueeJej DeJelejues. Heg{s les DeveskeÀ efvemeiee&®es oeKeues osleele.
Þeerjecee®³ee pevceeves meJe& osJeieCe Deevebefole Je Gunefmele Peeues.
efvemeiee&®ee Gj Deeveboeves Ye©ve Deeuee. Jeves - GHeJeves DeefOekeÀ
ÒeHeÀgefuuele Peeueer. HeJe&le mecegoe³e peCet jlveebveer ÒekeÀeµeerle Peeues. meJe&
veÐeebceOetve Dece=lece³e peue ÒeJeen Jeent ueeieues. Je=#e HeÀebÐee [esueeJetve
jecee®es mJeeiele keÀ© ueeieues. FlekesÀ megjsKe Jeeke̳e j®evee YeeJeHetCe&
µeyoele kesÀuesues JeCe&ve Jee®elee Jee®elee YekeÌle jecece³e nesTve peeCeej
veener les veJeue®e. Heg{s les cnCeleele ’jecee®es cegKe Heentve met³ee&®es
GOeUCeejs DeµJe peei³eeJej®e Leebyeues. l³eecegUs efoJeme Demleeuee
pee³e®ee®e efJemejuee DeeefCe l³eecegUs je$e Peeueer®e veener.“DeeCeKeer
SkeÀe Òemebiee®es JeCe&ve l³eebveer Deefleµe³e ceesnkeÀ µeyoele kesÀues Deens.
keÀewlegkeÀ osKeer Helebie Yegueevee
SkeÀ ceeme lesF& peeve ve peevee
Yeeme efoJeme keÀj efoJeme cee Yejce
ve peeves keÀesF& jLe mecesle jefJe OeekeÀ[
efvemee keÀJeve efJeefOe nesF& ~~
leguemeeroemeeb®es Þeerjece ®eefjleceeveme ûebLe cnCepes PegUPetU
JeenCeejer ÒesceU HeefJe$e iebiee®e, lees ûebLe l³eebveer l³eeb®es ieg© YeieJeeve
efJeµJeveeLe Je DevveHetCe& ³eebvee Jee®etve oeKeJeuee. keÀeµeer ³esLes
µebkeÀje®³ee cebefojele lees þsJeuee. je$eer l³eeJej efueefnues nesles ’mel³eced
efµeJeced megbojced“ ³ee µeyoeb®ee veeoOJeveer efleLes GHeefmLele Demeuesu³ee
meJee¥veer SskeÀuee Deved ner yeeleceer meJe& µenjYej JeeN³eemeejKeer Hemejueer.
Deieesoj®e leguemeeroemeeb®es keÀewlegkeÀ SsketÀve ye´ecnCe Jeiee&le F&<ee&& efvecee&Ce
Peeueer nesleer. ³ee yeeleceerveblej lej DeeCeKeerve®e Deeie Ye[keÀueer.
Þeerjece ®eefjle ceeveme ne ûebLe ®eesjC³eemeeþer ®eesj l³eeb®³ee
PeesHe[erkeÀ[s HeeþJeues. ®eesj PeesHe[er®³ee peJeU peelee®e l³eebveer
Heeefnues oesve osKeCes leªCe neleele OeCeg<³eyeeCe IesTve Heneje osle
Deensle. l³ee le©Ceeb®es oµe&ve neslee®e ®eesje®es efJe®eej HeefjJele&ve Peeues.
l³eebveer nele pees[ues #ecee ceeieerleueer, Keeueer neleeves efveIetve iesues.
ogmeN³ee efoJeµeer ner yeeleceer leguemeeroemeebvee mecepeueer leWJne l³eebvee
KetHe JeeF&ì Jeeìues. ’ceeP³ee ÒeYetuee je$eer peeietve ceeP³ee PeesHe[er®³ee
oejele Heneje ÐeeJee ueeielees“ ³ee Òemebieeveblej lees ûebLe l³eebveer l³eeb®³ee
SkeÀe efce$eekeÀ[s megHegle& kesÀuee. Deepener ne ûebLe GÊej Òeosµe Je Flej
Òeebleelener YekeÌleerYeeJeeves Jee®euee peelees. l³eeveblej leguemeeroemeebveer
efJeve³e Heef$ekeÀe ³ee veeJeves SkeÀ cenlJeHetCe& keÀeJ³e j®evee kesÀueer. ³eeceO³es
$eslee³egieeleerue jece, jeJeCe ³egOoe®es jmeYejerle JeCe&ve efueefnuesues Deens.
meceepe ÒeyeesOeve keÀjC³ee®³ee nsletves DeveskeÀ oesns l³eebveer j®eues l³eeceO³es
ceeCemee®ee Jele&CetkeÀ Oece& keÀmee DemeeJee, keÀe³e JeeF&ì~ keÀe³e ®eebieues.
ceeCemee®ee Oece& keÀe³e Deens? ³eeJej Yee<³e keÀjCeejs keÀeJ³e efueefnues...
jeceg jece keÀes keÀuHele© keÀefue keÀu³eeCe efveJeemeg~
pees efmecejpe Ye³ees YeeBie les leguemeer leguemeeroeme ~~
jecee®eb veeJe ns keÀuHele© ÒeceeCes meeOekeÀeuee nJes les HeÀU ossles.
jecee®eb meeefveO³e cnCepes cegefkeÌleOeece Deens. leguemeeroemeeves jecee®es
mcejCe kesÀu³eecegUs (#eguuekeÀ) leguemeeroeme HeCe leguemeer meceeve HeefJe$e
Peeuee.
efkeÀleer meesH³ee, meeO³ee, mejU µeyoele peerJevee®es lelJe%eeve
ieesmJeeceer meguemeeroeme ³eebveer meebieerleues Deens. les cnCeleele.
leguemeer ceerþs Je®eve les megKe Ghepeve ®engBx Deesj ~
JemeerkeÀjve SkeÀ ceb$e nw, HeefjnkeÀ Je®eve keÀþesj J e e C e e r i e e s [
Demesue lej meJe& Jeµe nesleele cnCepes DeeHeues SskeÀleele l³eecegUs keÀþesj
µeyo les ogmeN³eeuee efHe[e keÀjleele. Deµee µeyoe®ee l³eeie keÀ©ve
meJee¥veer iees[ yeesueues Heeefnpes. ³eeJe©ve leguemeeroemee®ee ce=ot mJeYeeJe
DeeHeu³ee ue#eele ³eslees o³ee, #ecee, keÀ©Cee ³ee iegCeebcegUs ceeCemeeb®³ee
efþkeÀeCeer Demeuesues JeeF&ì efJekeÀej otj nesleele. Heg{s lej efkeÀleer megboj les
meebieleele Hene leguemeeroemee®³ee efþkeÀeCeer Jewjei³e ³esC³ee®es keÀejCe cnCepes DeeF&
Jeef[ueeb®ee menJeeme l³eebvee efceUeuee veener. DeveeLe yeeueHeCe iesues.
le©CeHeCeer Helveerves mecepetve Iesleues veener. vee Iej vee mebmeej ³eecegUs
l³eeb®es ceve Goeme Peeues. cnCetve mebmeeje®eer DeemekeÌleer keÀceer nesTve
jece®ejCeer O³eeve ueeieues les cnCeleele.
ogefKele osefKe mebleeve keÀnîees, mees®ew peefve ceve ceesnt
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
101
leesmes Hemeg HeelekeÀer Heefjnjsve mejve ieS jIegefJej ~~
³ee oesnîeeJe©ve l³eeb®³ee cevee®eer efmLeleer ue#eele ³esles les melele
efHeÀjles jeefnues keÀeµeer, ef®e$eketÀì, De³eesO³ee, nefjÜej, Òe³eeie,
efceefLeuee Fl³eeoer efþkeÀeCeer les jeefnues. Jeso HegjeCee®ee DeY³eeme kesÀuee.
DeveskeÀ ûebLee®eer j®evee kesÀueer. jecekeÀLee meebieC³ee®es keÀece les keÀ©
ueeieues. l³eeb®eer JeeCeer Deefleµe³e mejU DeeefCe iees[ nesleer l³eecegUs
l³eeb®³ee leeW[tve jecekeÀLee SskeÀC³eemeeþer ueeskeÀ pecele Demele.efJe<e³e
Jeemevee keÀceer keÀ©ve HejcesµJejuee µejCe pee cnCepes legce®³ee
peerJeveeleerue og:Ke keÀceer nesF&ue Demes les meebiele.
µejCeeiele keÀngB pes pejefn efvepe Deveefnle Devegceefle ~
lees vej HeeBJej HeeHece³e eflevn efn efJeueeskeÀefle neefve ~~
pees ceveg<³e DeeHeues efnle peeCele veener lees mJele:®e #egê DeeefCe
HeeHece³e peerJeve peielees. µejCe Deeuesu³eebvee µejCeeieleer osle veenerle les
Je HejcesµJejeuee µejCe peele veenerle l³eeb®eer eflevner ueeskeÀele neveer®e
nesles Demes leguemeeroeme cnCeleele.
leveg Oeve ceefncee Oejce, lesefn efJeveg pesefn DeefYe³eeve ~
leguemeer efpeDele efJeìcyevee HeefjCeeceng iele peeve ~~
meewo³e& meleiegCe, Oeve, Òeefle<þe DeeefCe Oece&YeeJe Debieer vemeleerue lej
l³ee J³eefkeÌleceO³es DenbkeÀej GlHevve neslees. DenbkeÀejer J³eefkeÌle®e peerJeve
nem³emHeo nesles Deµee J³eefkeÌle®eer iele JeeF&ì nesles.
leguemeeroeme SkeÀ Þes<þ keÀJeer nesles, eflelekesÀ®e Þes<þ les YekeÌle
nesles. DeKeb[ peerJeveYej HejcesµJeje®ee µeesOe Ieslee Ieslee mJele:®eener
µeesOe Iesleuee Deens. mJele:µeer SkeÀ©He Peeu³eecegUs l³eebvee ®eebieu³ee
JeeF&ìe®eer ®eebieueer HeejKe Peeuesueer Deens. Oece& DeOece& p³ee ceeCemeeuee
mecepelees l³ee ceeCemee®es efJe®eejner yeoueleele. efJe®eej yeoueues keÀer
peerJevee®eer efoµee DeeefCe oµee yeoueles. SkeÀe oesnîeeceO³es les meebieleele
ogmeN³ee®eer efveboe keÀ©ve DeeHeu³eeuee keÀefOe®e Òeefle<þe efceUle veener.
ogmeN³eeuee yeoveece keÀ©ve mJele:®eer mletleer keÀjCes cegKe&lee Deens Deµee
J³eefkeÌle keÀefOe®e ³eµee®³ee efµeKejeJej peele veeefnle. JeeF&ì mebiele
Demesue lej leer DeeHeu³eeleu³ee meodietCeeb®ee veeµe keÀjles. JeeF&ìe®³ee
mebieleerle DeeHeCener yeoveece neslees l³eecegUs meledmebie ns cenlJee®es Deens.
leguemeeroemeeb®es efJe®eej Deefleµe³e mekeÀme Je G®®e opee&®es
Deensle l³eeb®es Dee®eej, efJe®eej, Oece& Þes<þ Demeu³eecegUs YekeÌle
efµejesceCeer cnCetve l³eeb®eer ieCevee nesles. DeveskeÀ mebkeÀìeµeer Pegbpe l³eebveer
efoueer, lejerner l³eebveer HejcesµJeje®ee nele keÀOeerner mees[uee veener.
l³eeb®³ee mJeYeeJeele keÀ[JeìHeCee Deeuee veener. DeO³eelcee®ee Òe®eej,
Òemeej l³eebveer kesÀuee lejerner l³eeb®ee GÊeejeOe& cnCepes Je=OolJe
Deefleµe³e keÌuesµe oe³ekeÀ iesues. µesJe쮳ee efoJemeele l³eebvee KetHe
µeeefjjerkeÀ efHe[e meesmeeJeer ueeieueer.
efOejs efueKees jesieeefve kegÀpeesieefve kegÀueesieefve
yeemej peueo Ieve Ieìe íeF& nw
yejmeve yeeF& Heesj peefj³es peJeemes peme
jes<e efJeveg oes<e, Ietce cetue ceefueveeF& nw ~
Dee³eg<³eYej jecekeÀLes®es jmeHeeve keÀjCeeN³ee leguemeeroeme ³eeb®eer
peerJeve ³ee$ee iebies®³ee efkeÀveeN³eeJej ÞeeJeCe µegkeÌue meHleceer®³ee efoJeµeer
l³eeb®eer ÒeeCep³eesle ceeueJeueer.
Deµee ³ee ceneve keÀefJeuee meJe&Þe<þ jeceYekeÌleeuee µeyoHeg<Hee®eer
DeeWpeU DeHe&Ce keÀjlees.
Demee®e DeeCeKeer SkeÀ Òemebie Ie[uee DekeÀyej yeeoµene®³ee
keÀeveeJej leguemeeroeme®eer K³eeleer iesueer. yeeoµeneves DeeHeu³ee
ojyeejele leguemeeroemeebvee yeesueJeueb Je keÀener ®ecelkeÀej keÀje³euee
meebieerleues les SsketÀve leguemeeroeme vece´HeCes cnCeeues legce®ee keÀenerlejer
iewjmecepe Peeuee Deens. ceer Demes keÀener ®ecelkeÀej Jewiejs oeKeJele
veener. l³eebveer mejU vekeÀej efouee leWJne yeeoµeneuee jeie Deeuee.
yeeoµeneves leguemeeroemeebvee yebefomle yeveJeueb DeeefCe vepejkewÀosle
þsJeueb. l³ee®ee HeefjCeece Demee Peeuee keÀer jepe ceneueele Je mebHetCe&
jep³eele Jeevejebveer Lewceeve Ieeleues. les Heentve DekeÀyejeuee keÀesCeerlejer
meebieerleues leguemeeroeme ne jece YekeÌle Deens. ne nvegceevepeer®ee
¬eÀesOee®ee HejerCeece Deens. leguemeeroemeebvee mees[tve Ðee veenerlej DeveLe&
nesF&ue ns SskeÀtve DekeÀyejeves ueies®e leguemeeroemeebvee mees[C³ee®ee ngketÀce
efouee.
Demes SkeÀ vee oesve DeveskeÀ Òemebie leguemeeroemeeb®³ee yeeyeleerle
Ie[le nesles.
jece otefj cee³ee ye{leer,Ieìleer peeefve ceve ceebn~
Yetjer nesleer jyeer otefj ,ueefKe efmej Hej Heielej íebn ~
jJeerRê DeeJeìer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
102
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
keÀnle keÀyeerj megvees YeeF& meeOees.....
Þeer. JeecevejeJe De®³egle osMeHeeb[s
meble keÀyeerj ns Yeejleer³e mebleceeefuekesÀleues SkeÀ Del³eg®³e Demes
efMeKej Deens. keÀce&keÀeb[e®³ee efJeUK³eele meeHe[uesu³ee YekeÌleebvee
DeeefCe meJe&meeceev³e ceeCemeebvee keÀyeerjebveer %eeveceeiee&Jej DeeCeC³ee®ee
Dee³eg<³eYej Òe³elve kesÀuee. Hebef[le DeeefCe ceguuee-ceewueJeer ³eebvee leeW[
osle DeeHeu³ee MegOo leÊJe%eevee®eer MegYe´OeJeue iebiee l³eebveer DeKeb[HeCes
Jeenleer þsJeueer.
Meem$ee®ee HegmlekeÀer DeY³eeme kesÀuesues He{le Hebef[le DeeefCe
kegÀjeCee®ee DeY³eeme kesÀuesues ceguuee-ceewueJeer SskeÀerJe ceeefnleerJej
Dee³eg<³eYej DeeHeues iegpejeCe keÀjleele. HejcesMJejer DevegYetleerHeemetve ns
eqkeÀl³eskeÀ ³eespeves otj Demeleele. DeMee oebefYekeÀ ueeskeÀebefJe©Oo l³eebveer
DeeHeu³ee DeYebieJeeCeerletve me[slees[HeCes efJe®eej ceeb[ues DeeefCe
ueeskeÀebHeg{®ee DebOeej veenermee keÀjC³ee®ee Òe³elve kesÀuee. kegÀþu³eener
efJejesOeeuee ve pegceevelee HejcesMJeje®³ee ÒeeHleer®ee DeO³eelceceeie& Òel³eskeÀ
mebJesoveMeerue HejceYekeÌleeuee oeKeJele, menpe meesHee GHeosMe kesÀuee.
meble keÀyeerj ne HebOejeJ³ee MelekeÀeleuee meJee&le ceesþe owJeer ®ecelkeÀej
neslee.
keÀyeerjebveer Dee³eg<³eeleues MeeMJele mel³e ceeb[ues. l³eeb®es Jewj
J³ekeÌleeRMeer veJnles - DebOeÞeOoe, DeefJe®eej, keÀce&keÀeb[, Je´leJewkeÀu³es
³eeÜejs meceepeeuee HeesKejCeeN³ee ÒeJe=ÊeeRMeer nesles. l³eebvee efnlemebyebOeer
ueeskeÀeb®ee íU meesmeeJee ueeieuee. l³eebveer lees menve kesÀuee HeCe DeeHeuee
mel³ee®ee ceeie& ®egketÀvener mees[uee veener. meceepeeleueer DebOeÞeOoe otj
keÀjerle keÀyeerjebveer meJe& HebLe, Oece& ³eebvee %eeveceeie& Keguee kesÀuee.
ceeP³ee yeeueHeCeer®eer jbieuesueer ner SkeÀ mJejkeÀneCeer Deens. Deieoer
Heneìs ceeefCekeÀ Jecee¥®³ee ceOeeU mJejeleues. ie.efo. cee[ietUkeÀjeb®es SkeÀ
YekeÌleerieerle JeejbJeej DeekeÀeMeJeeCeerJe©ve Òemeeefjle Jne³e®es.
keÀefyeje®es efJeCelees Mesues, keÀewmeu³es®ee jece...
Yeeye[îee ¿ee YekeÌleemeeþer, osJe keÀjer keÀece
¿ee YekeÌleerieerlee®eer ceesefnveer ceeP³eeJej SJe{er peyejomle HeePejle
nesleer keÀer keÀefyeje®es efceUleerue lesJe{s DeYebie ceer ceeP³ee Meeues³e Je³eele®e
Jee®etve keÀe{ues. Heg{s le©Ce Je³eele Hebef[le kegÀceej iebOeJee¥®³ee `ef$eJesCeer
mebiece' ceOetve keÀyeerje®eer mJejceeO³eceeletve megKeo Yesì Peeueer. l³ee®e
Yeejuesu³ee DeJemLesle Demeleevee Dee®ee³e& jpeveerMe cnCepes DeesMees
¿eeb®³ee Dece=leYeju³ee JeeCeerletve PebkeÀejle yeensj He[uesueer keÀyeerje®eer
peerJeve keÀneCeer DeeefCe l³eeb®eer DeodYegle De#ejme=<ìer Òel³e#e SskeÀC³ee®ee
Yeei³e³eesie pegUtve Deeuee. l³ee®e Glmeener le©CeHeCeele [e@.
npeejerÒemeeo efÜJesoer ³eeb®es `keÀyeerj' ns HegmlekeÀ neleer Deeues. ueneve
Je³eele HeeþîeHegmlekeÀebceOetve Peeuesues keÀyeerje®es Oetmej oMe&ve veblej
nUtnUt ueKKe nesle iesues. HeVeeMeer Gueìueer DeeefCe ceeP³ee ue#eele
Deeues keÀer keÀyeerje®³ee DeÒeeflece DeMee leÊJe%eeveYeeju³ee
DeYebieDeesUeRveer DeeHeu³eeuee HetCe&HeCes Jes{tve ìekeÀuesues Deens. ceePee
%eeveceeie& pemee %eeveosJeebveer ueKKe GpeUtve ìekeÀuee lemee®e lees
keÀyeerjevesmegOoe GpeUtve ìekeÀuee Deens. keÀce&keÀeC[eb®³ee HeefuekeÀ[®³ee
leerjeJej ceePeer Dee³eg<³eveewkeÀe vesC³eele pesJe{e %eeveosJeeb®ee Jeeìe neslee
lesJe{e®e lees keÀyeerje®ee megOoe neslee, ¿ee®es Yeeve ceuee Deelee Deeues
nesles.
1997 meeueer keÀJeerÞes<þ cebiesMe Hee[ieeJekeÀjeb®ee `keÀyeerj' Òeieì
Peeuee DeeefCe ceeP³ee Deble:keÀjCeeleu³ee keÀyeerjeuee ie©[HebKe HegÀìues.
Hee[ieeJekeÀjeb®eer mee#esHeer ÒemleeJevee DeeefCe l³eebveer kesÀuesu³ee meceJe=Êe
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
103
DevegJeeoecegUs keÀyeerje®eer De#ejceesefnveer DeefOekeÀ IeÆ yemeueer. mebHetCe&
HebOeje®es MelekeÀ J³eeHetve yemeuesu³ee meble keÀyeerjebvee SkeÀMes Jeerme Je<ee¥®es
ÒeoerIe& Dee³eg<³e ueeYeues. keÀyeerje®ee keÀeueKeb[ Deens. F.me. 1398 les
F.me.1518 kesÀJeU DeeHeu³ee efnbogmLeeveeleerue®e veJns lej
peieYejeleu³ee meJe& meble-meeOeg Heg©<eele keÀyeerjeSJe{s ÒeoerIe& Dee³eg<³e
kegÀCeeuee®e ueeYeuesues veener DeeefCe keÀyeerjeSJe{er ueeskeÀefÒe³elee HeÀej
keÌJeeq®ele®e Flej mebleHeg©<eebvee ueeYeueer Demesue. keÀyeerje®ee pevce
vescekeÀe keÀOeer Peeuee ¿ee®ee SsefleneefmekeÀ HegjeJee GHeueyOe veener.
DeY³eemekeÀebveer efJeefJeOe Deboepe DeeHeu³ee kesÀuesu³ee mebMeesOeveeÜejs
ceeb[ues. l³ee DeY³eemekeÀebHewkeÀer
yeN³ee®e ueeskeÀebveer pes Deeûener cele
ceeb[ues l³eevegmeej mebJele 1455 les
meb J ele 1575 cnCepes ® e
F.me.1398 les F.me. 1518 ne
keÀyeerje®³ee Dee³eg<³ee®ee keÀeueKeb[
Deens. DeeM®e³e& cnCepes keÀyeerje®³ee
pevceemebyebOeer®³ee oblekeÀLeebvee HebKe
HegÀìues. keÀuHevee DeeefCe efveKeU
JeemleJe ¿eeb®eer ¿ee oblekeÀLeebceOetve
YesmeU Peeueer. l³eecegUs keÀyeerje®³ee
DeJeleejer pevcee®eer keÀneCeer KetHe®e
Oet m ej Peeueer . keÀyeer j e®³ee
mecekeÀeueerveebveer ¿ee DeodYegle
meblee®³ee J³eeqkeÌleceÊJeeJej Jee
l³ee®³ee DeueewefkeÀkeÀ pevceeyeÎue
veeWo®e Iesleuesueer efomele veener.
keÀyeerje®³ee ceneefveJee&Ceeveblej peJeU peJeU meÊej Je<ee¥veer veeceeoeme
³eeb®³ee `YekeÌleceeue' ¿ee ûebLeele keÀyeerjeefJe<e³eer GuuesKe meeHe[lees.
keÀyeerje®³ee pevceeqleLeerefJe<e³eer Jee l³ee®³ee ceeleeefHel³eeefJe<e³eer®eer efkebÀJee
l³ee®³ee Oecee&efJe<e³eer Jee peeleerefJe<e³eer kegÀþueener GuuesKe l³ee ûebLeele
veener. keÀyeerje®³ee Je=ÊeerefJe<e³eer, l³ee®³ee SketÀCe mJeYeeJeeefJe<e³eer cee$e
veeceeoeme DeeHeues me®®es YeeJe ÒekeÀì keÀjleebvee efomelees.
keÀyeerj keÀeefve jeKeer veneR JeCee&Þece <eìd ojmeveer ~
YeefkeÌle eqJecegKe pees Oejce leeefn, DeOejce keÀefj iee³ees ~
peesie pei³e Je´le oeve Yepeve efyeveg, leg®í efoKee³ees ~
efnbot legjkeÀ Òeceeve...~~
veeceemeeoemeeves keÀyeerjeefJe<e³eer DeeHeues pes mel³eoMe&veer efJe®eej
Òemlegle `YekeÌleceeue' ¿ee ûebLeeletve ceeb[ues Deensle les cee$e keÀyeerje®³ee
SketÀCe®e peerJeveHeOoleerJej DeeefCe mJeYeeJeJej, Je=ÊeerJej ÒekeÀeMe
ìekeÀleele. keÀyeerjeves keÀOeer®e peeleerHeeleer®ee Jee JeCe&ÞeceHeOoleer®ee
®egketÀvener HegjmkeÀej kesÀuee veener. <eìdoMe&veebvee ceev³elee efoueer veener.
efpeLes HejceYekeÌleer®ee efPejHeCeeje m$eesle veener, Òescee®ee iebOe veener lees
DeOece&, DeeefCe efpeLes efJeue#eCe DeMeer HejcesMJejer DeefmlelJeeefJe<e³eer
YekeÌleer oeìtve Deeuesueer Deens. ®eje®ejeefJe<e³eer Òesce Jeeneles Deens, lees®e
Oece& Deens, ¿eeJej keÀyeerje®eer ÞeOoe nesleer. ³e%e³eeie, Je´leJewkeÀu³es,
oeveOece&, ³eesiemeeOevee ¿ee ceeveJeer
peer J eveeleu³ee iees < ìer pej F& M Jejer
YepeveeefMeJee³e, DeKeb[ veecemeeOevesefMeJee³e Ie[le Demeleerue lej ¿ee meJe& ef¬eÀ³ee
HeÀesue®e Deensle ns keÀyeerjeves DeeHeu³ee
peerJeveHeOoleerletve meceepeeuee oeKeJetve
efoues. efnbot DeeefCe cegmeueceeve ¿ee oesvner
Oecee¥vee keÀyeerje®³ee leÊJe%eeveeves meeceeJetve
Iesleues. keÀyeerje®ee GHeosMe mebHetCe& ceeveJeeuee
GÎsMetve neslee. keÀyeerjeves meJee&¥vee®e SkeÀcesJe
Þes<þ mebosMe efouee keÀer,
efnbot keÀntB lees ceQ vener, cegmeueceeve Yeer veneR ~
HeeB®e leÊJe keÀe Hegleuee, iewyeer KesueQ ceeefn ~~
`ceer efnbot veener keÀer ceer cegmeueceevemegOoe
veener. ceer lej Heb®eleÊJeeves Yejuesuee DeeefCe
Yeejuesuee osnOeejer ceeCetme Deens. ceeveJeer
DeekeÀejeleuee peerJeble HegleUe Deens. ceeP³ee
no³eele DeelceleÊJe Jeeme keÀ©ve
Deens.'keÀyeerjebveer ns JeejbJeej meebefieleues Deens keÀer, `ceer Deelc³ee®³ee
mee#eerves peielees. mebHetCe& ceeveJeer efJeMJeeMeer Jeeieleevee peele-Heele-Oece&
¿eeb®³ee efYebleer Hee[tve SkeÀ ceeCetme cnCetve Òesceeves mebJeeo meeOelees.
Dee³es nQ mees pee³eWies, jepee jbkeÀ HeÀkeÀerj ~
SkeÀ efmebIeemeve ®eef{ ®eues, FkeÀ yeeBOes peele pebpeerj ~~
keÀyeerjeves Òemlegle®³ee oes¿eelegve pes mel³e meebefieleues, les HeÀej
cenÊJee®es nesles. ¿ee efJeMJeele ceeveJeer DeekeÀej OeejCe keÀ©ve pes Deeuesues
Deensle. ¿eele kegÀCeer jepee Deens lej kegÀCeer jbkeÀ Deens, keÀesCeer HeÀefkeÀj
Deens. pes pes ¿ee efJeMJeele pevce Iesleele l³ee meJee¥vee ¿ee efJeMJeeletve SkeÀ
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
104
vee SkeÀ efoJeme pee³e®es®e Deens. SKeeoe®e Yeei³eJeeve HejceYekeÌle keÀer
pees HejcesMJeje®³ee ojyeeleu³ee efmebnemeveeJej Dee©{ nesF&ue.
cegkeÌleer®ee DevegYeJe Òel³e#e DevegYeJesue. yeekeÀer®es meJe& ÒeHeb®ee®³ee
yes[îeele De[ketÀve cel³e& peerJeve peieeleerue DeeefCe Hegvne Hegvne
ieYe&Jeemee®es og:Ke Yeesieleerue. mJele: keÀyeerj cee$e HejcesMJeje®³ee
ojyeejeleu³ee YeJ³e eqmebnemeveeJej Dee©{ Peeuee.
meble keÀyeerj ns Yeejleer³e mebleceeefuekesÀleues SkeÀ Deʳeg®®e Demes
efMeKej Deens. Del³eble efveefYe&[ Je=Êeer®es keÀyeerj DeeHeues DeO³eelceYeejues
efJe®eej mHe<ìHeCes ceeb[le Demele. keÀce&keÀeC[eb®³ee efJeUK³eele
meeHe[uesu³ee YekeÌleebvee DeeefCe meJe&meeceev³e ceeCemeebvee keÀyeerjebveer
Dee³eg<³eYej %eeveceeiee&Jej DeeCeC³ee®ee Òe³elve kesÀuee. yeveejmeceOeu³ee
Hebef[leebvee DeeefCe ceguueeceewueJeeRvee leeW[ osle keÀyeerjebveer DeeHeu³ee MegOo
leÊJe%eevee®eer MegYe´OeJeue iebiee DeKeb[HeCes Jeenleer þsJeueer.
keÀce&keÀeC[ele obie DemeCeeN³ee ueeskeÀeb®³ee meboYee&le DeeHeueer YetefcekeÀe
ceeb[leevee keÀyeerj cnCeleele,
%eeveer mes keÀefn³es keÀne, keÀnle keÀyeerj uepee³e ~
DeBOes Deeies vee®eles, keÀuee DekeÀejLe pee³e ~~
Meem%ee®ee HegmlekeÀer DeY³eeme kesÀuesues He{le Hebef[le DeeefCe
kegÀjeCee®ee DeY³eeme kesÀuesues ceguuee-ceewueJeer DeeHeu³ee kesÀJeU Jee®eveele
Deeuesu³ee Oece&ûebLeeb®³ee DeeOeejs DeeefCe HejbHejeiele SskeÀerJe ceeefnleerJej
Dee³eg<³eYej DeeHeuee HegmlekeÀer DevegYeJe meebieleele. yeesuele jenleele.
HejcesMJejer DeefmlelJee®eer ®eJe®e l³eebveer ®eeKeuesueer vemeles. DeMee He{le
Hebef[leeb®³ee DevegveYeJeer Yee<³ee®³ee meboYee&le yeesuee³euee ueepe Jeeìles
Demes keÀyeerj cnCeleele. ceve mebkeÀes®etve peeles ner keÀyeerje®eer YetefcekeÀe
Deens. DeMee DeOe&Jeì %eeve DemeCeeN³ee ueeskeÀebmeceesj DevegYeJeer Yee<esle
yeesueCes cnCepes þej DeebOeȳeebmeceesj DeÒeeflece ve=l³e keÀjC³eemeejKes®e
Deens. ¿ee DeebOeȳeebHeg{s vee®etve DeeHeues ve=l³ekeÀuesleues vewHegC³e Òeieì
keÀje³euee iesuee lej DeeHeueer keÀuee HegÀkeÀì peeF&ue. DeebOeȳeeb®³ee
ieeJeele HewþCeer efJekeÀe³euee peeC³eemeejKes nesF&ue.
p³eeQ DeBOesjs keÀes neefLe³ee, meye keÀent keÀes %eeve ~
DeHeveer DeHeveer keÀnle nQ, keÀe keÀeW Oeefj³es O³eeve ~~
DeebOeȳeebvee DeeHeCe pej cenekeÀe³e nÊeeryeÎue®es cele ÒeoefMe&le
keÀje³euee meebefieleues les lej DeebOeUs nÊeeruee mHeMe& keÀ©ve, l³eeb®³ee
DebOe yegOoeruee pesJe{s DeekeÀueve nesF&ue lemes DeeefCe lesJe{s®e meebieleerue,
l³eeb®³ee vepejsmeceesj nÊeer®eer Deeke=Àleer ³esCeej veener. keÀejCe l³eebvee
¢<ìer®e veener. les l³eeb®es ogoxJe. l³eeÒeceeCes keÀce&keÀeC[ebceO³es iegbleuesues,
SskeÀerJe ceeefnleer®³ee DeeOeejs yeesueCeejs Meem$eerHebef[le kesÀJeU DeeHeu³ee
Jeeef®ekeÀ DevegYeJeeJej DeeOeeefjle lesJe{s yeesueCeej... Hejbleg HejcesMJejer
DevegYeJe keÀOeer®e ve Iesleuesues SketÀCe®e HejcesMJejer DeefmlelJeeJej
DevegYeJeeefMeJee³e yeesueCeej keÀmes ?
DeeHeues DevegYeJeefmeOo efJe®eej ceeb[CeeN³ee mHe<ìJekeÌl³ee
keÀyeerje®es Dee³eg<³e meJe&meeceev³e pevelesuee DebOeeN³ee DeO³eelceiegnsletve
mees[JeC³eemeeþer®e peCet nesles. l³eecegUs ceguuee-ceewueJeeRvee DeeefCe
Hebef[le Jeiee&uee neojs yemet ueeieues. ¿ee Hebef[leJeiee&®³ee #eesYeeuee leeW[
osle keÀyeerjebveer DeeHeu³ee DeYebieJeeCeerletve me[slees[HeCes DeO³eelce efJe®eej ceeb[le, meceepeeHeg{®ee DebOeej ve<ì keÀjC³ee®ee Òe³elve kesÀuee.
kegÀþu³eener efJejesOeeuee ve pegceevelee HejcesMJeje®³ee ÒeeHleer®ee
DeO³eelceceeie& Òel³eskeÀ mebJesoveMeerue Hejce YekeÌleeuee oeKeJele,
menpemeesHee GHeosMe keÀjerle jenCeejs meble keÀyeerj ne HebOejeJ³ee
MelekeÀeleuee meJee&le ceesþe owJeer ®ecelkeÀej neslee.
HejceYekeÌleeuee oeKeJele, menpemeesHee GHeosMe keÀjerle jenCeejs
meble keÀyeerj ne HebOejeJ³ee MelekeÀeleuee meJee&le ceesþe owJeer ®ecelkeÀej
neslee.
keÀyeerje®³ee pevcekeÀLee p³ee meebefieleu³ee peeleele l³eele
SkeÀJeeke̳elee veener. DeþjeJ³ee MelekeÀeHeemetve keÀyeerje®³ee pevceeyeÎue
p³ee ®ecelkeÀeefjkeÀ iees<ìer melele meebefieleu³ee iesu³ee Deensle l³ee
efJeue#eCe®e Deensle. keÀener efJeÜeve DeY³eemekeÀ cnCeleele keÀer, yeveejme
Menjele jeceevebo mJeeceer veeJee®es SkeÀ efmeOo Heg©<e nesles. l³eebvee
vecemkeÀej keÀjCeeN³ee SkeÀe ye´eïeCe efJeOeJesme, les meceeOeer DeJemLesle
efmLele Demeleevee De®eevekeÀHeCes `Heg$eJeleer YeJe' Demee DeeMeerJee&o efouee
iesuee. lees DeeMeerJee&o HeÀueêgHe nesTve l³ee m$eerme Heg$ejlve Peeues lees
`keÀyeerj'. JeemleefJekeÀ efveboeveeuemleer nesT ve³es cnCetve l³ee efJeOeJee
m$eerves DeeHeu³ee Heesìer pevce Iesleuesu³ee ¿ee yeeuekeÀeuee ceO³eje$eer
yeveejme MenjepeJeU pees uenjleuee veeJee®ee leueeJe neslee. l³ee
leueeJee®³ee keÀ[suee þsJetve leer DeeHeu³ee Iejer iegHe®etHe Hejleueer nesleer.
veer© DeeefCe l³ee®eer Helveer efvecee ¿ee iejerye efJeCekeÀj oebHel³eeme Heneìs ns
lespemJeer yeeuekeÀ leueeJee®³eekeÀeþer efomeues. DeHel³enerve Demeuesu³ee
veer© DeeefCe efvecee ¿ee oebHel³eeves l³ee lespemJeer yeeuekeÀeuee Òesceeves Iejer
DeeCeues DeeefCe l³ee®es veeJe l³eebveer keÀyeerj Demes þsJeues, keÀyeerj cnCepes
meJeex®®e.... keÀener efJeÜeve DeY³eemekeÀeb®³ee celes keÀyeerjeuee ceeleeefHelee veJnles®e. keÀener efJeÜeveeb®³ee celes veer© DeeefCe efvecee ns iejerye
efJeCekeÀj oebHel³e veoerkeÀeþeJe©ve je$eer®³ee JesUer Iejer peele Demeleebvee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
105
DeekeÀeMeeletve SkeÀ lespemJeer efkeÀjCe Deeuee DeeefCe l³ee lespemJeer
efkeÀjCeeves efvecee®³ee ieYee&le ÒeJesMe kesÀuee, lees ne keÀyeerj, cnCetve ns
DeJeleejer Heg©<e Deensle. keÀeneR®³ee celes keÀyeerjeves SkeÀe efJeCekeÀj
m$eer®³ee Heesìer pevce Iesleuee neslee. l³ee®es ceelee-efHelee cegmeueceeve
nesles. ¿ee efJeefJeOe pevcekeÀLeebceOetve SkeÀ mel³e eqMeuuekeÀ jeneles les ns
keÀer, keÀyeerjeuee uenevee®es ceesþs kesÀues, les l³ee®es ceelee-efHelee cnCepes
veer© DeeefCe efvecee ns iejerye efJeCekeÀj oebHel³e. keÀyeerje®ee SkeÀ oesne Deens
keÀer,
Deye lees nce kebÀ®eve Ye³es, leye nce nesles keÀeb®e ~
melieg© keÀer efkeÀjHee YeF&,efoue DeHeves keÀe mee®e ~~
keÀyeerj cnCeleele, ``pevcee®³ee JesUer ceer SkeÀ meeOeer keÀe®e neslees.
Hejbleg ceePes meodiegg© mJeeceer jeceevebo n³eebb®³ee Demeerce ke=ÀHesves ceer keÀeb®eve
cnCepes, ueKeKeCeejs lespemJeer meesves Peeues. kesÀJeU meodieg©b®³ee
ke=ÀHescegUs®e ceeP³ee Ôo³eele Debleerce mel³ee®ee MeeMJele ÒekeÀeMe Hemejuee.
ns mel³e keÀe³e lej, ceer efnbot veener, ceer cegmeueceeve veener, ceer ceeCetme
Deens DeeefCe ceeCetmekeÀer ne®e ceePee Oece& Deens.
pee keÀer mee®eer megjle nw, lee keÀe mee®ee Kesue ~
Deeþ Òenj ®eewmeþ Iejer, meeF& mesleer cesue ~~
p³ee®es Ëo³e mel³e efJe®eejebveer ie®®e Yejuesues Deens, p³ee®³ee
DebleëkeÀjCeeletve mel³ee®ee®e ÒekeÀeMe melele HeePejlees Deens, lees
melJeefveÿ Deens, pees DeäewÒenj mel³eeMeer®e, cnCepes Hejceséejer
DeefmlelJeeMeer jceceeCe Peeuesuee Demelees lees®e Hejceséeje®³ee Del³eble
efvekeÀì Demelees. keÀyeerje®³ee efJe®eejeb®es ns cetle& ©He nesles. iejerye
efJeCekeÀj kegÀìgbyeele Jee{uesuee Demee ne mebleJe=Êeer®ee keÀyeerj ne cetueleë
Oeeefce&keÀ Je=Êeer®ee®e neslee. keÀyeerjeuee Gog& Jee mebmke=Àle Yee<ee ³esle
veJnl³ee, l³eecegUs cegmeueceeveeb®es Jee efnbot®es Oece&ûebLe ¿eeb®ee DeY³eeme
l³eeves kesÀuesuee veJnlee. Hejbleg keÀyeerj peel³ee®e kegÀMeeûe yeg×er®es nesles.
ueneveHeCeeHeemetve keÀyeerjebveer DeeHeu³ee Jeef[ueebvee efJeCekeÀeceele meeLe
efoueer. l³ee efJeCekeÀeceele keÀyeerj Del³eble efve<Ceele nesles. Hejbleg l³eeb®ee
keÀue OebÐeekeÀ[s veJnlee lej DeeeqlcekeÀ ef®ebleveele®e l³eeb®ee yeje®emee
JesU pee³e®ee. keÀyeerj DeKeb[ jeceveeceele obie Demee³e®es. Yetleo³ee
DeeefCe efJeue#eCe Deewoe³e& l³eeb®³eHeeMeer nesles. l³eecegUs Jeef[ueeb®³ee
J³eJemee³eele l³eeb®es ceve jcele vemes. keÀeHe[ efJekeÀe³euee yeepeejele
iesu³eeJej SKeeÐee Del³eble iejerye ceeCemeeves pej Jem$e ceeefieleues lej
keÀyeerj Heg{®ee ceeie®ee kegÀþueener efJe®eej ve keÀjlee keÀeHe[ osTve
ìekeÀle. keÀyeerjeb®³ee ¿ee mJeYeeJee®ee ceeleeefHel³eebvee Del³eble $eeme lej
Jne³e®ee®e, Hejbleg l³eebvee keÀeUpeermeg×e Jeeìe³e®eer. Iejer ³esCeeN³ee
meeOegmebv³eeMeebvee lej keÀyeerj keÀOeerner GHeeMeer HeeþefJele vemele. Iejele
pes keÀener Demes les meJe& JeeìC³eekeÀ[s l³eeb®ee keÀue Demee³e®ee. SkeÀe
jeceveeceeHeefuekeÀ[s keÀefyejebveer mJeleëkeÀ[s keÀener®e þsJeues veener.
yejs®emes Dee³eg<³e keÀeMeer#es$eer iesu³eecegUs efleLeu³ee Meem$eerHebef[leeb®eer
%eeveJeeCeer keÀefyejeb®³ee keÀeveeJej He[e³e®eer. %eevee®eer efJeue#eCe Dees{
DemeCeeN³ee keÀyeerjebveer cetUe#ejs pejer efiejJeueer veener, kegÀþu³eener
mJeªHeele efMe#eCe pejer Iesleues veener, lejer kesÀJeU %eeve®e®ex®³ee
menJeemeele melele JeeJejCeeN³ee kegÀMeeûe yeg×er®³ee keÀefyejebveer, mel³ee®ee
MeesOe Iesle®e Dee³eg<³eHeì efJeCeuee. keÀyeerj cnCeleele
ceefme keÀeiepe ígDees vener,
keÀuece uei³ees veneR neLe~
``ceer MeeF&ueener mHeMe& kesÀuee veener keÀer, keÀeieoeuee keÀOeer mHeMe&
kesÀuee.. ceer neleele keÀOeer uesKeCeer Oejueer veener. kesÀJeU jecee®³ee ke=ÀHesves
ceer De%eelee®ee MeesOe Iesle Hejceséejer DeefmlelJeeuee DevegYeJeC³ee®ee
Òe³elve keÀjlees³e.“ heeþMeeUsle Jee ceojMeele peeTve pejer keÀefyejebveer
efMe#eCe Iesleues veJnles lejer, keÀyeerj Del³eble %eeveer nesles. SkeÀHeeþer
nesles. %eeve efceUefJeC³eemeeþer keÀyeerjebveer KetHe®e keÀä meesmeues.
veeLe³eesi³eeb®³ee menJeemeele jentve ÒescemeeOevee kesÀueer. Jew<CeJe
meeOetbefJe<e³eer keÀyeerjeb®³ee DebleëkeÀjCeele kesÀJeU ÒesceYeeJe®e neslee. pes
DevegYeJeeves Heìsue, lesJe{s®e mJeerkeÀeje³e®es ne lej keÀyeerjeb®ee mJeYeeJe
neslee. keÀyeerj kegÀþu³eener mebÒeoe³eeuee ef®ekeÀìtve jeefnues veener. pes pes
GÊece Deens, efpeLes kesÀJeU mel³ee®eer®e Hetpee kesÀueer peeles, lesJe{s®e
l³eebveer mJeerkeÀejues. DebOeÞe×e, DebOeefJeéeeme, {eWieyeepeer ³eeefJe<e³eer
keÀyeerjebvee efJeue#eCe efleìkeÀeje neslee. %eevemeeOevee keÀjleebvee
keÀyeerjebvee meodiegª YesìeJes DeMeer Deeme ueeieueer nesleer. l³eebveer iegªuee
MejCe pee³e®es þjefJeues nesles. meodiegªb®³ee ®ejCeebMeer yemetve®e %eevee®eer
DeejeOevee keÀje³e®eer Demes keÀyeerjeves þjefJeues DeeefCe lees #eCe l³eeb®³ee
Dee³eg<³eele Deeuee.
keÀyeerjebveer mJeeceer jeceeveboebvee iegª keÀje³e®es ceveesceveer þjefJeues,
Hejbleg DeeHeu³eemeejK³ee, SkeÀe cegmueerce efJeCekeÀje®³ee cegueeuee ns keÀmee
GHeosMe keÀjleerue Demee keÀefyejebvee ÒeMve He[uee. Hejbleg yegOoerceeve
keÀefyejebvee SkeÀ íeve ³egkeÌleer meg®eueer. Deieoer Heneìs keÀyeerj SkeÀe
Ieeìe®³ee Hee³ejerJej Debiee®es cegìkegÀUs keÀªve He[tve jeefnues. mJeeceer
jeceeveboe®ee iebiesle mveeve keÀje³euee peeC³ee®ee lees vesnceer®ee jmlee
neslee. mJeeceer jeceeveboeb®ee Hee³e DebOeejuesu³ee JeeìsJej He[tve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
106
Demeuesu³ee keÀefyejeuee ueeieuee. mJeeceer jeceevebo ®eìkeÀve yeesuetve
iesues, ``jece, jece, keÀesCe PeesHeues³e FLes Jeeìsle? “ keÀyeerj ®eìkeÀve
Gþuee DeeefCe DeeHeu³ee meodiegªbvee JeeketÀve vecemkeÀej keÀªve
cnCeeuee, ``meodiegªje³e, ceuee jeceveeceele efceUeues,“ DeeefCe
Deeveboeves efveIetve iesuee, l³eeves jeceeveboe®es Ëo³e efpebketÀve Iesleues. l³ee
efoJ³e #eCeeHeemetve keÀyeerj jeceeveele DeKeb[ obie Peeuee. keÀyeerj ne
Keeue®³ee peeleerleuee lej neslee®e, Hejbleg lees cegmeueceeve neslee cnCetve
mJeeceer jeceeveboebveer DeeHeu³ee ¿ee efMe<³eeuee keÀenermes otj®e þsJeues nesles.
HebOejeJ³ee MelekeÀeleu³ee meceepeJ³eJemLes®ee efJe®eej keÀjlee, les HeÀejmes
De³eesi³e nesles, Demesner veJnles. meceepee®ee #eesYe keÀOeer GHeÀUtve ³esF&ue
ns l³ee ª{er - HejbHejsves ûeemeuesu³ee meceepeele JeeJejleevee, kegÀCeeuee®e
meebielee ³esle veJnles. Hejbleg keÀefyeje®³ee JeeieC³eeleuee vece´ YeeJe, l³ee®eer
mebleJe=Êeer, kegÀMeeûe yeg×er ¿ee®eer ceesefnveer mJeeceer jeceeveboeJej He[uesueer
nesleer. iegªefMe<³e veeles yenª ueeieues nesles. keÀyeerj cnCeleele.
efMeMe lees Ssmee ®eeefn³es, iegª keÀes mejyeme os³e~
iegª lees Ssmee ®eeefn³es, efMeMe keÀe keÀít ve ues³e~~
iegª-efMe<³e veelesmebyebOe keÀmes DemeeJesle lej, l³ee veelesmebyebOeebvee
HeefJe$³ee®ee efJeue#eCe mHeMe& nJee. efMe<³eeves lej iegªuee DeeHeues
meejmeJe&mJe DeHe&Ce keÀje³euee nJes DeeefCe iegªmeg×e Del³eble ÒesceU
Je=Êeer®ee nJee. efMe<³eekeÀ[tve keÀCeYejner mJeerkeÀej ve keÀjCeeje nJee.
cegK³e cnCepes oesIeebceO³es nJes-vekeÀes®ee Hetue Demelee keÀecee ve³es ns
keÀefyeje®es þece cele nesles.
iegª meeefnye keÀefj peeefve³es, jefn³es meyeo mecee³e~
efceues pees ob[Jele yeboieer, Heue Heue O³eeve ueiee³e~~
meodiegª ns Hejceséeje®es cetle& ©He Deensle. meodiegªb®³ee HeefJe$e
megKeeletve pes Debeflece mel³e Òeieì nesle Demeles les Meyo Hejceséejer ke=ÀHesves
PebkeÀejuesues Demeleele. DeeHeues meodiegª ns mee#eele Hejceséej Deensle ns
ÒeLece peeCetve I³ee DeeefCe l³eebvee Yesìu³eeJej mee#eele ob[Jele Ieeuetve
l³eeb®es DeeMeerJee&o I³ee. l³eeb®eer mesJee keÀje. l³eeb®³ee®e veece-ef®ebleveele
jne. Òel³eskeÀ #eCe l³eebvee®e DeHe&Ce keÀje...
meye Oejleer keÀeieo keÀªB, uesKeefve meye yeveje³e~
meele mecegBo keÀer ceeefme keÀªB, iegª iegve efueKee ve pee³e~~
keÀyeerj cnCeleele keÀer, ``DeeHeu³ee meodiegªb®es JeCe&ve keÀje³euee
cepeHeeMeer Meyo®e veenerle. mebHetCe& He=LJeer®ee keÀeieo keÀªve, mebHetCe&
pebieueebleu³ee Je=#eeb®³ee uesKeC³ee kesÀu³ee DeeefCe meelener mecegêeb®eer MeeF&
keÀªve meodiegªb®es JeCe&ve keÀje³euee ceer pejer yemeuees lejer ceeP³ee
meodiegªb®es JeCe&ve keÀjCes ceuee Meke̳e nesCeej veener. MeeF& mebHesue,
uesKeC³ee mebHeleerue, keÀeieo DeHegje He[sue, ceePes Meyo mebHeleerue, Hejbleg
meodiegªb®es JeCe&ve HetCe& keÀjlee ³esCeej veener. meodiegª ne Meyoeb®ee
efJe<e³e®e veener “ ns mel³e keÀyeerj meebiele Deensle...
mee®es iegª keÀer He®í ceW, ceve keÀes os þnje³e~
®eb®eue les efveë®eue Ye³ee, veefnb DeeJeww veefnb pee³e~~
meodiegªb®eer SkeÀoe keÀe ÒeeHleer Peeueer keÀer ceve efveceexner nesles.
ef$eefJeOe leeHeebHeemetve megìkeÀe nesles. megKe ogëKeeb®³ee HeefuekeÀ[u³ee
leerjeJej meodiegª DeeHeu³eeuee IesTve peeleele. DeeHeues SketÀCe®e
DeefmlelJe SkeÀoe keÀe meodieªbceO³es efJeefueve Peeues keÀer, ÒeeHebef®ekeÀ
peerJeveele nesjHeUCeejs ceve ®eboveemeejKes Meerleue iebOeYeejues nesles.
cnCetve keÀyeerj cnCeleele keÀer,
``DeeHeues ceve, DeeHeues ef®eÊe meodiegª®ejCeer efmLej keÀjeJes.
meodiegªb®³ee ÒesceU í$eeKeeueer, l³eeb®³ee Meeéele yeueob[ HebKeeKeeueer
DeeHeCe megjef#ele jenlees. ®eb®eue ceveeuee Meeble keÀjC³ee®eer DeHetJe&MekeÌleer
kesÀJeU meodiegªHeebMeer®e Demeles. yee¿e efJeéeele megKesvewJe YeìkeÀCeejs
ceve efmLej nesF&ue. l³ee®es YeìkeÀCes Leebyesue. “
ceeveJeer peerJeveele meodiegª®eer DeeJeM³ekeÀlee keÀe³e? ns DeeJepeg&ve
meebieleevee keÀyeerj cnCeleele.
efyeve melediegª yee®ew vener, efHeÀefj yet[w YeJe ceeefnb~
YeJemeeiej kesÀ $eeme ceW, melediegª HekeÀjQ yeeBefnb~~
meodiegªb®ee DeKeb[ ÒesceYeejuee menJeeme ueeYeuee lej®e ¿ee
keÀjerle Demeuesu³ee ÒeHeb®eeletve megKeªHeCes megìkeÀe nesF&ue. meodiegªb®³ee
ke=ÀHesefMeJee³e ³ee mebmeejmeeiejeletve megìkeÀe nesCes kesÀJeU DeMeke̳e Deens.
ceeCetme ¿ee mebmeejmeeiejele ieìebieȳee Keele Demelees. ne YeJemeeiej
leªve peeCes l³eeuee kesÀJeU DeMeke̳e Demeles. Hejbleg l³ee®³ee Yeei³eeves
pej meodiegªb®eer ke=ÀHee Peeueer, l³eeb®es ÒeeCe Yeejues DeeMeerJee&o l³eeuee
pej ueeYeues lej ¿ee YeJemeeiejele yeg[le Demeleevee, les®e DeeHeu³ee
efMe<³eeuee nele osleele DeeefCe l³eeuee YeJemeeiejeletve yeensj keÀe{leele.
l³ee®ee meebYeeU keÀjleele DeeefCe YeJemeeieje®³ee HeefuekeÀ[u³ee
efkeÀveeN³eeJej vesTve mees[leele. pes DeeHeu³ee meodieªb®³ee ®ejCeebMeer
efJeefueve nesleele, les®e ne YeJemeeiej Heej keÀªve peeleele.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
107
leerve ueeskeÀ veJe Keb[ ceW, iegª leW ye[e ve keÀesF&~
keÀjlee keÀjw ve keÀjer mekewÀ, iegª keÀjw mees nesF&~~
keÀyeerjebveer DeeHeues DevegYeJeefme× cele ceeb[ues Deens keÀer,
``$ewueeske̳eele lemes®e veJeKeb[ele meodiegªbmeejKee DeeefCe meodiegªbHes#ee
Þesÿ ogmeje keÀesCeerner veener. HejceséejeHes#ee DeeHeuee meodiegª DeefOekeÀ
ceesþe Deens. Hejceséej SKeeoer DeMeke̳e ieesä keÀª MekesÀue efkebÀJee veener,
Hejbleg meodiegªb®eer SkeÀoe keÀe DeeHeu³ee HejceefMe<³eJej kesÀJeU ke=ÀHee¢äer
pejer JeUueer lejer DeMeke̳e JeeìCeeN³ee ieesäermeg×e Meke̳e nesleele.
meodiegª®e kesÀJeU DeeHeu³ee meledefMe<³ee®es keÀu³eeCe keÀª MekeÀlees.
l³ee®³ee meJe& F®íe HetCe& keÀª MekeÀlees.
®eej Keeefve ceW Yejcelee, keÀyentB ve uenlee Heej~
mees lees HesÀje efceefì ie³ee, melediegª kesÀ GHekeÀej~~
Hejceséejeves efvecee&Ce kesÀuesueer DeJeIeer peerJeme=äer ®eej KeeCeeRceO³es
cnCepes®e GYoerpe, peejpe, Deb[pe DeeefCe éesopeceO³es efJeYeeieueer iesueer
Deens. SketÀCe ®eewN³eeSWMeer ue#e ³eesveeRceOetve ÒeJeeme kesÀu³eeJej ne ceeveJeer
Yeei³eJeeve pevce ÒeeHle neslees. cegkeÌleer®ee ÒeJeeme kesÀJeU ceeveJeer
³eesveeruee®e keÀjCes Meke̳e Deens. l³eemeeþer meodiegª ueeYeeJee ueeielees.
keÀyeerj cnCeleele keÀer,
``ceer ¿ee ®eej KeeCeeRceOetve DeepeHe³e¥le YeìkeÀle neslees.
YeJemeeiej Heej keÀjCes ceuee kesÀJeU DeMeke̳e®e nesles. Hejbleg ¿ee
Yeei³eJeeve ceeveJeer ³eesveerceO³es meodiegªb®eer ÒeeHleer Peeueer. l³eeb®³ee
ke=ÀHeeÒemeeoecegUs®e ceePeer Òeieleer Peeueer. pevcece=l³eg®³ee ³esjPeeN³ee
mebHegäele®e Deeu³ee.“ keÀyeerjebveer meodiegª®es cenlJe HeÀej ÒeYeeJeerHeCes
DeeHeu³ee oes¿eebceOetve ceeb[uesues Deens.
HeejceeefLe&keÀ Dee³eg<³ee®eer efJeue#eCe Dees{ keÀefyejebvee Deieoer ueneve
Je³eele®e ueeieueer nesleer. keÀyeerj DeeHeuee meJe& JesU DeeeqlcekeÀ ef®ebleveele
DeeefCe DeO³eelceYeeju³ee efJe®eejele ceive nesC³eele IeeueJelees ¿ee®eer
ef®eblee veerª DeeefCe efveceeuee ueeieueer nesleer. efJeCekeÀeceele Del³eble efveHegCe
DemeCeeN³ee keÀyeerje®eer ¢äer OebÐeeleu³ee veHeÀe-leesìîeeMeer keÀOeer®e
efmLej Peeueer veJnleer lej jeceveeceele®e obie nesTve Mesues efJeCeCeeje
keÀyeerj yeepeejele Mesues efJekeÀe³euee iesu³eeJej Hewmes efceUJetve DeeCeerue®e
¿ee®eer Kee$eer DeeF&-Jeef[ueebvee Jeeìle veJnleer. keÀyeerj Deelee leªCe
Peeuee neslee. l³ee®es ueive keÀªve efou³eeJej ne ÒeHeb®e veerì ceeb[sue keÀer
veener ¿ee®eer l³ee oesIeebvee keÀeUpeer ueeieueer nesleer. Heg{s keÀyeerje®es ueive
Peeues. l³ee®³ee Helveer®es veeJe ueesF&. ueesF&ves keÀyeerje®ee Devegûen Iesleuee
neslee. keÀyeerjeuee oesve cegues Peeueer. ceguee®es veeJe nesles keÀceeue, cegueer®es
veeJe nesles keÀceeueer. Iejeleerue JeeleeJejCe YekeÌleerce³e nesles.
DeO³eelceefJe®eejeves HeefjHetCe& nesles. ueesF& lej keÀefyeje®³ee meeefVeO³eele
Jee{le nesleer. keÀyeerje®³ee efJe®eejeb®ee Heie[e efle®³eeJej peyejomle
He[uee neslee. keÀyeerje®eer leer iegª cnCetve KetHe mesJee keÀje³e®eer.
ieg©De%ee HeeUe³e®eer. Iejer Deeuesu³ee meeOegmebleeb®eer meg×e ueesF& mesJee
keÀje³e®eer.
SkesÀ efoJeMeer SkeÀ efJeue#eCe Ieìvee Ie[ueer. mee³ebkeÀeU®eer JesU nesleer.
keÀyeerjekeÀ[s keÀener meblemeeOeg Deeues. efoJeme HeeJemeeȳee®es nesles.
keÀyeerjebvee l³ee efoJeMeer Mesues efJekeÀe³euee yeepeejele peelee Deeues veJnles.
keÀejCe yeensj HeeTme cegmeUOeej He[le neslee. meeOeg ceb[UeRvee Yeespeve
ÐeeJes Demes keÀefyeje®³ee ceveele nesles. Hejbleg Iejele lej DeVee®ee keÀCe
veJnlee keÀer Hewmesmeg×e veJnles. keÀefyejeves DeeHeueer Helveer ueesF&uee
meebefieleues keÀer ``yeepeejele peeTve kegÀCeer GOeej Oeev³e osles keÀe les
Hene.... GÐee Mesues efJekeÀu³eeJej DeeHeCe Hewmes Hejle keÀª. “
ueesF& ueies®e yeepeejele iesueer. kegÀCeerner GOeej Oeev³e Ðee³euee
le³eej veJnles. SkeÀ JeeCeer le³eej Peeuee. Hejbleg l³eeves ueesF&uee SkeÀ Deì
Ieeleueer keÀer l³ee efoJeMeer je$eer ueesF&ves l³ee®³ee Iejer l³ee®³eeyejesyej
PeesHee³euee ³ee³e®es. JeeC³ee®es ns yeesueCes SsketÀve ueesF& efJe®eejele He[ueer.
ne efle®³ee HeeefleJe´l³eeJej®e Ieeuee neslee. leer ieHHe yemeueer. JeeC³eeuee
Jeeìues, efle®es ceewve ner®e mebceleer Deens DeeefCe l³eeves ueesF&uee Hegjsmes Oeev³e
efoues. ueesF& Iejer Deeueer, mJe³ebHeekeÀ kesÀuee. meeOeg ceb[UeRvee pesJee³euee
Jee{ues. meeOeg ceb[Uer le=Hle Peeueer.peeleevee DeeMeerJee&o osTve meJe&
ceeIeejer iesues. je$e keÀeWoeìt ueeieueer. ueesF& j[t ueeieueer keÀefyejeuee
keÀener®e keÀUsvee. Keesotve Keesotve efJe®eeju³eeJej ueesF&ves j[le j[le
keÀyeerjeuee meJe& nefkeÀiele meebefieleueer. JeeC³eeuee®e mevceeiee&Jej
DeeCeC³ee®es keÀefyejeves þjefJeues DeeefCe l³eeves DeeHeu³ee Helveeruee
JeeC³eekeÀ[s pee³euee meebefieleues. keÀefyejeves DeeHeu³ee Helveer®³ee YeesJeleer
keÀebyeUs iegb[eUues. Helveeruee KeebÐeeJej IesTve keÀyeerj JeeC³eekeÀ[s
Deeuee. ueesF& JeeC³ee®³ee Iejele iesueer. JeeC³eeuee KetHe®e Deevebo Peeuee.
l³ee®eer Jeemevee Deelee HetCe& nesCeej nesleer. Hejbleg yeensj SJe{e HeeTme
keÀesmeUle Demeleevee ueesF& SJe{er keÀesj[er keÀMeer jeefnueer ¿ee®es
JeeC³eeuee Dee½e³e& Jeeìues. l³eeves ueesF&uee efJe®eejues keÀer ``let Deesueer
keÀMeer veener Peeueerme? yeensj lej HeeTme keÀesmeUlees³e... “
ueesF&ves meJe& nefkeÀiele meebietve, yeensj keÀyeerj GYee Deens Demes
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
108
meebefieleues. keÀyeerj mJeleë®e DeeHeu³ee Helveeruee IesTve Deeues ns SsketÀve
JeeCeer LekeÌkeÀ Peeuee. l³eeuee DeeHeu³ee veer®e ke=Àl³ee®eer ueepe Jeeìueer.
lees yeensj Deeuee DeeefCe l³eeves keÀyeerje®eer #ecee ceeefieleueer. l³ee®³ee
®ejCeebJej ueesìebieCe Ieeleues. keÀyeerjeves JeeC³eeuee #ecee kesÀueer. JeeCeer
keÀyeerje®ee efMe<³e Peeuee.
keÀyeerje®es DeJeIes J³eeqkeÌlecelJe Del³eble ÒeYeeJeMeeueer nesles. HeeefJe$³e
ne l³ee®³ee SketÀCe®e peerJevee®ee efJeMes<e neslee. l³ee®³ee menJeemeele
JeeJeje³euee efceUeJes Demes meJee¥vee®e Jeeìe³e®es. efJe®eej þemetve Yejuesuee
Demee³e®ee. keÀyeerj peele-Heele-Oece& ¿eeb®³ee HeefuekeÀ[s iesuesue neslee.
cetleeaHetpee, leerLe&³ee$ee, GHeeme-leeHeeme, leerLe&mveeve, n"³eesie ¿ee
meJee¥®³ee efJejesOeele l³eeves DeeHeueer HejKe[ celes ceeb[ueer. Hejceséejeuee
peele veener keÀer Oece& veener lej l³ee®³ee YekeÌleebvee ner peele-Heele-Oece&
keÀMeeuee ef®ekeÀìe³euee nJeerle, Demes lees jesKeþeskeÀHeCes efJe®eej ceeb[le
neslee.
peele veneR peieoerMe keÀer, nefj-peve efkeÀ keÀne nes³e~
peele Heele keÀer keÀer®e ceW, [tye cejes cele keÀes³e~~
p³ee yeveejmeceO³es keÀefyeje®es DeJeIes Dee³eg<³e J³eleerle Peeues, l³ee
yeveejmeceO³es keÀce&keÀeC[eb®ee De#ejMeë G®íeo ceeb[uee iesuee neslee.
yeveejmeceO³es Je<ee&vegJe<ex iebieemveeve, HegC³ekeÀce&, Je´leJewkeÀu³es,
Meem$eHeþCe, ³e%enJeve Deeoer YekeÌleeb®³ee YeeJeveebvee KeleHeeCeer
IeeueCeeN³ee ef¬eÀ³ee DeäewÒenj Pe[le nesl³ee. l³ee®e yeveejmeceO³es
keÀyeerj ¿ee Leesleeb[ebvee DeeHeu³ee ke=Àleerletve DeeJneve osle neslee.
ueeskeÀebvee ¿ee keÀce&þ keÀce&keÀeC[eletve yeensj keÀe{Ces SJe{s meesHes veJnles.
keÀefyejeves Del³eble keÀþesj Meyoele DeeHeues efJe®eej ceeb[tve veecemeeOeves®es
cenlJe meebefieleues. keÀefyeje®es kegÀþu³eener peeleerMeer Jee Oecee&Meer Jewj
veJnles. lees HeÀkeÌle mel³e Meeéele efJe®eej ceeb[le neslee. l³ee®ee HeefjCeece
Demee Peeuee keÀer, efnbot Hebef[le DeeefCe cegmeueceeve ceewueJeer keÀyeerje®ee Üs<e
keÀª ueeieues. l³ee®ee íU keÀª ueeieues. keÀejCe keÀyeerje®³ee
GHeosMee®ee pevemeeceev³eebJej nUtnUt HeefjCeece nesT ueeieuee neslee.
Hebef[le DeeefCe ceewuee ceewuueJeeR®³ee DeeefLe&keÀ keÀceeF&Jej HeefjCeece nesle
neslee. Òel³eskeÀ meble Hegª<eeuee meceeefpekeÀ jes<eeuee meeceesjs peeJes®e
ueeieles. l³ee®es mJeªHe JesieUs JesieUs Demesue, Hejbleg íU ne Òel³eskeÀ
meledHegª<eeuee meesmeeJee®e ueeielees. keÀyeerjevesmeg×e lees Deeveboeves
meesmeuee. Hejbleg DeeHeuee GHeosMeOece& l³eeves ®egketÀvener mees[uee veener.
keÀyeerj mHeä Yee<esle yeesuele neslee.
ceeuee efleuekeÀ Henefj ceve ceeveeB,
ueesieve jece efKeueewvee peevee~
Hejceséejeves ÒemeVe JneJes cnCetve ueeskeÀ efJeefJeOe ÒekeÀejs Òe³elve
keÀjerle Demele. leNnsleNnsves jbieerle HesnjeJe Ieeuetve, DebieeJej Yemcee®es
HeÆs Dees{tve, keÀHeeUeJej efleuekeÀ keÀesªve,ieȳeele efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee
jbieeryesjbieer ceeUe Ieeuetve osJee®³ee cetleeauee mepeJeleele. l³eebvee Jeeìles,
osJeeJej DeMeer DeeYeg<eCes DeeefCe Jem$es Ieeuetve osJe ÒemeVe neslees. ns YekeÌle
ueeskeÀ osJeeuee peCet KesUCes mecepeleele ¿ee®eer ®eer[ keÀefyejeuee ³esle
nesleer. YekeÌleer HeeleUerJej osJee®es KesUCes keÀªve KesUCes keÀefyejeuee
Deefpeyeele ceev³e veJnles. Hejbleg keÀyeerje®ee ne GHeosMe Hebef[le Jeiee&uee
DeeefCe ceewueJeeRvee PeeWyeCeeje neslee. keÀyeerje®ee efkeÀleerner íU kesÀuee lejer
lees MejCe ³esle veener ns Heentve l³eebveer megueleeve efmekebÀoj ueesoerkeÀ[s
Keesìer le¬eÀej kesÀueer. megueleeveevesmeg×e keÀyeerje®es Deleesveele neue kesÀues.
l³eeves keÀyeerjeuee veoerle yeg[JeC³ee®ee Òe³elve kesÀuee. keÀefyeje®es neleHee³e meeKeUob[eves yeebOetve veoerle HesÀketÀve efoues. Dee½e³e& cnCepes
nelee-Hee³eeuee yeebOeuesu³ee meeKeȳee legìu³ee DeeefCe keÀyeerjeJej
Hejceséejeves ke=ÀHee keÀªve yeg[C³eeHeemetve Jee®eJeues. ner jeceke=ÀHee nesleer.
DeKeb[ jeceveecee®eer efkeÀce³ee nesleer. ceie megueleeveeves Hegvne
meeKeUob[eves neleHee³e keÀjkeÀ®etve yeebOetve efHemeeUuesu³ee nÊeerHeg{s
ìekeÀues. ceengleeves keÀyeerjeuee nÊeeruee Hee³eeKeeueer ef®ej[C³ee®ee
Òe³elve kesÀueer. Hejbleg nÊeer keÀener peeiesJeªve nuuee®e veener. ceengleeves
DeeHeu³ee DekegbÀMeeves nÊeer®³ee ceeL³eeJej Òenej kesÀues. nÊeer peeie®ee
nuuee veener. l³eeveblej megueleeveeves OeieOeieerle Deeieerle keÀyeerjuee
HesÀkeÀC³ee®eer Dee%ee kesÀueer, Hejbleg Deeie DeeHeesDeeHe efJePeueer.
ceguueeceewueJeer DeeefCe Hebef[le Jeie& mleyOe Peeuee. les meJe& ®egHe®eeHe Ke[s
GYes nesles. megueleeveeves ueppesves ceeve Keeueer Ieeleueer DeeefCe lees
keÀyeerjeuee MejCe iesuee. megueleeveeves keÀefyeje®eer #ecee ceeefieleueer.
keÀyeerjeves kesÀJeU keÀce&keÀeC[eJej Òenej kesÀuee veJnlee lej
l³eeleues ueHeuesues {eWie GIe[keÀerme DeeCeC³ee®ee peyejomle Òe³elve
kesÀuee neslee. yee¿eebieeves meeOet nesCes, ns ueeskeÀebvee HeÀmeJeCes Deens ¿ee®eer
peeCeerJe keÀyeerjeves meceepeeuee efoueer nesleer. DeLe&nerve keÀce&keÀeC[s
mJeiee&®es Üej keÀOeer®e GIe[le veenerle Jee ner DeLe&nerve keÀce&keÀeC[s
cees#ee®ee ceeie& ueKKe keÀjerle veenerle. DeMee ueeskeÀebHeemetve meJe&meeceev³e
YeeefJekeÀ peveles®es j#eCe keÀjC³eemeeþer keÀyeerjJeeCeer Iegcele nesleer.
keÀyeerjeves keÀOeer HeeskeÀU Je®eveeb®ee me[e ìekeÀuee veener. Òel³e#e
ke=Àleerletve keÀefyejeves meJe&meeceev³eebmeeþer %eeveceeie& Keguee keÀ©ve efouee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
109
neslee. HejcesMJej DeeHeu³ee osnele®e veebolees Deens. l³ee Hejceelc³eeuee
yeensj MeesOee³euee peeT vekeÀe ns keÀyeerje®es meJee¥vee®e meebieCes nesles.
lesje meensye nw Ieì ceeie&,
yeenj vewvee ke̳eeW Keesues ~
keÀnQ keÀyeerj megvees YeeF& meeOees,
meensye efceue ie³es efleue Deesues ~~
Hejceelcee DeeHeu³ee osnele®e veebolees Deens. l³ee Hejceelc³ee®ee
DevegYeJe I³ee³e®ee Demesue lej DeeHeCe DeeHeu³ee osnele®e [eskeÀeJetve Hene
cnCepes HejcesMJeje®es DeefmlelJe DeeHeu³eeHeeMeer®e veeboles Deens ns
ÒekeÀ<ee&ves peeCeJesue. keÀyeerj cnCelees keÀer ``HejcesMJej DeeHeu³ee osnele®e
veebolees Deens ns mel³e ue#eele Deeues keÀer ceie l³ee®ee MeesOe IesC³eemeeþer
l³eeuee [esUs GIe[tve yeensj yeIee³euee keÀMeeuee Òe³elve keÀje³euee nJee.
DeeHeu³ee oesve [esȳeeb®³ee ceO³eYeeieer pees leerUeSJe{e SkeÀ met#ce [esUe
Deens. l³eeuee®e efoJ³e®e#eg cnCeleele. l³ee efþkeÀeCeer HejcesMJeje®es
JeemleJ³e Deens ¿ee®eb %eeve Peeues keÀer, Hejceelc³ee®ee MeesOe®e mebHelees.
les®e cegdK³e Üej Deens. ne ojJeepee SkeÀoe keÀe GIe[uee keÀer,
HejcesMJeje®eb menpeHeCes oMe&ve Ie[les. l³eemeeþer kegÀþu³eener
keÀce&keÀeC[e®eer Deefpeyeele iejpe Yeemele veener.
ooe osKeer peg efyevemeve neje,
peme DeosKeer leme meKeer efye®eeje ~
omeJew ogDeejer kegb˨eer peye efopew,
leG oFDeeue keÀes ojmeveg keÀerpew ~~
<eìd®e¬eÀebHewkeÀer oesve YegJe³eebceO³es pes ®e¬eÀ Deens l³eeuee Dee%ee®e¬eÀ
cnCeleele. ³ee ®e¬eÀe®eer osJelee meoieg© Deens. ³ee®³ee efþkeÀeCeer
mee³egp³ecegkeÌleer ÒeeHle nesles. <eìd®e¬eÀebceO³es ns Dee%ee®e¬eÀ Del³eble
cenlJee®es Deens. ³ee ®e¬eÀeMeer meeOekeÀeuee mJemJe©Hee®es %eeve nesles.
ÒekeÀeMe©He DeeefCe veeo©He ye´ïee®ee Òel³e#e DevegYeJe ³eslees.
efvel³eeveboe®eer ÒeeHleer nesles. keÀefyejeves ¿ee Dee%ee®e¬eÀeuee eflemeje ves$e
cnCetve mebyeesOeues Deens. ns DeebleefjkeÀ met#ce Üej Deens, Demes keÀyeerj
cnCelees. ns Üej GIe[Ces meesHes veener. keÀejCe ceve DeeefCe peerJe ¿ee yee¿e
efJeMJeeMeer ns peKe[ues iesues Deens. peerJe ceveeyejesyej®e lej peKe[uee
peelees. ne Deelcee Mejerje®³ee efHebpeN³eele peKe[uee iesuee Deens. lees
Deelcee DeeHeu³ee cetU mJeie=neefJe<e³eer cnCepes®e cetU Hejceelc³eeefJe<e³eer
DepeeCe Deens. keÀyeerj cnCelees keÀer, ``ner Deelce©Heer Mejerje®eer peer cetU
veT Üejs Deensle l³ee ojJeep³eeletve cegkeÌleHeCes YeìkeÀle jeneles.
l³eecegUs efle®ee Heleer pees Hejceelcee Deens l³ee®³eeMeer efle®es ceerueve®e nesle
veener, keÀejCe les lej ¿ee Dee%ee®e¬eÀe®³ee oneJ³ee ÜejeMeer Deens.“
l³eeuee keÀyeerj efoJ³e¢<ìer cnCelees. l³ee Üeje®ee JesOe IesCes cnCepes
meeOevee. keÀefyeje®es DeO³eelce ns met#ce Deens. yeveejme®es Hebef[le ueeskeÀ
¿ee MegOo %eeveeefJe<e³eer DeveefYe%e Deensle. cnCetve les keÀce&keÀeC[ebceOetve
l³eeb®es DeO³eelce%eeve melele efHeÀjJele þsJeleele, cnCetve lej
Hejceel³ee®eer ÒeeHleer nesle veener. keÀyeerje®es ¿ee Hebef[leJeiee&yejsyej DeeefCe
ceguuee ceewueJeeRyejesyej cnCetve®e ns JeekedÀ³egOo ®eeuet nesles. ne keÀefyeje®ee
jesKeþeskeÀHeCee ue#eele Iesleuee keÀer keÀyeerje®es Þes<þlJe ue#eele ³esles.
keÀyeerje®ee DeJeIee Òe³elve ¿ee oneJ³ee ÜejeMeer IeesìeUle neslee.
DeeO³eeeflcekeÀ meeOevesle Del³eeJeM³ekeÀ iees<ì kegÀþueer lej ceve DeeefCe
peerJe JeMe keÀ©Ce IesCes keÀejCe ³ee oesve iees<ìer osne®³ee veJeÜejebceOetve
Dee³eg<³eYej lej YejkeÀìle jeneleele. keÀyeerje®es SkeÀ JeejbJeej meebieCes
nesles keÀer, veJeÜejs yebo keÀ©ve Je=Êeeruee ÒeLece DeeJej Ieeuee. ¿ee
efJeMJee®³ee ceesnHemeeN³eeletve ceveeuee ceeskeÀUs keÀje. Mejerj YeeJevesMeer
jle nesCeeje Deelcee pesJne cegkeÌle nesTve ¿ee YegJe³eebceOeu³ee oneJ³ee
ÜejeMeer efmLej nesF&ue DeeefCe Hejceelce leÊJee®eer peeCeerJe lesJne®e
peerJeeuee nesF&ue. l³eemeeþer %eevemeeOevee nJeer, kesÀJeU
keÀce&keÀeC[ebceO³es peerJe De[keÀJetve veJeÜejebceO³es YeìkeÀle jent vekeÀe,
ns®e keÀyeerje®es meebieCes Deens, ne®e l³ee®ee Keje GHeosMe Deens.
l³eemeeþer veecemeeOevee DeeJeM³ekeÀ Deens. veece®e HejceHeoe®³ee cnCepes
HejcesMJeje®³ee ÒeeHleer®es meeOeve Deens.
peneB YeefkeÌle lenB Yes<e veefn, yevee&mece leBn veeefnb ~
veece YeefkeÌle pees Òesce mes, mees ogue&Ye peie ceeefnb ~~
keÀefyeje®es JeejbJeej meJee¥vee SkeÀ®e meebieCes nesles keÀer, pesJne
meodieg©ke=ÀHee nesF&ue lesJne YekeÌleer®ee MeeMJele ceeie& DeeHeesDeeHe Keguee
nesF&ue. p³eeuee meodieg©b®es cenodYeei³eeves efvekeÀì meeefVeO³e efceUsue
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
110
l³eeuee Òesceeves DeeefCe DeleerJe ÞeOosves HejcesMJeje®es veece DeKeb[ Ieslee
³esF&ue. ceewuee-ceewuueJeer keÀe³e efkebÀJee meceepeeleuee keÀce&keÀeC[eceO³es
yeg[tve iesuesuee Hebef[le Jeie& keÀe³e, lees legce®ee ÞeOos³e %eeveYekeÌleer®ee ceeie&
keÀOeer®e Keguee keÀ©ve osCeej veener. cenÊJee®es keÀe³e lej efpeLes ÞeOos³e
YekeÌleer Deens, HejcesMJejeefJe<e³eer Del³eble Òesce Deens. lesLes YeeWogHeCee®ee
osKeeJee keÀjC³ee®ee ÒeMve®e GodYeJele veener. l³ee efþkeÀeCeer
JeCee&ÞeceYeso veener, peeleerYeso veener. kesÀJeU veecemeeOevesle DeKeb[ obie
Peeuesuee meeOeve YekeÌle, %eeveYeejleer YekeÌleer kesÀJeU ogue&Ye®e Deens. ns
efJeMJe YeeWog meeOetbveer Yejuesues Deens. l³eeb®³eeceeies ueeiet vekeÀe, ne®e
keÀyeerje®ee mebosMe Deens.
ceO³e³egieerve mebleebceO³es keÀenermee yeb[Keesj Je=Êeer®ee, Hejbleg
meceepeeuee HejcesMJej ÒeeHleer®ee Del³eble ³eesi³e Demee Þes<þ %eeveYeejuee
YekeÌleerceeie& Òesceeves efJeMeo keÀjCeeje meble keÀyeerj ne HeÀej ceesþe
®ecelkeÀej neslee. SkeÀMes-Jeerme Je<ee¥®es ÒeoerIe& Dee³eg<³e ueeYeuesu³ee
keÀyeerjeves Dee³eg<³eYej jeceveeceele DeeHeuee Òel³eskeÀ MJeeme Deesleuee.
meceepeeleueer DebOeÞeOoe otj keÀjle keÀyeerjeves meJe& Oecee¥vee, HebLeebvee
%eeveceeie& Keguee kesÀuee. keÀyeerje®es meebieCes mel³e nesles keÀer,
mee®e yejeyej leHe veneR, Petþ yejeyej HeeHe ~
pee kesÀ efnjos mee®e nw, lee efnjos ieg© DeeHe ~~
mel³eemeejKes leHe veener DeeefCe Demel³eemeejKes HeeHe veener.
p³ee®³ee Ëo³eieeYeeN³eele kesÀJeU mel³ee®ee®e Meeble-Meerleue HeewefCe&ces®³ee
HetCe&®ebêe®ee ÒekeÀeMe Hemejuesuee Deens, l³ee®³ee®e Ëo³eele meodieg©b®ee
efveJeeme Demelees. p³ee®³ee Ëo³eele meodieg©b®ee Jeeme Deens, lees
HeeHekeÀcee¥Heemetve DeeHeesDeeHe cegkeÌle neslees. l³eeuee keÀOeer®e MeeHe ueeiele
veenerle. l³ee®³eeJej keÀeUe®eer Pe[He He[Ceej veener.
keÀyeerje®ee veMJej osn pejer Je³ee®³ee SkeÀMesefJemeeJ³ee Je<eea
He®eblJeele efJeueerve Peeuee lejer keÀyeerj-JeeCeer DeJekeÀeMeele Iegcele
jeefnueer. pees He³e¥le DeekeÀeMeele ®ebê-met³e&-leejs ®ecekeÀle jeneleerue,
leesHe³e¥le keÀyeerje®eer DeYebie efJe®eejOeeje ye´cneb[Yej Iegcele jenerue.
keÀyeerje®³ee Meyoele meebiee³e®es Peeues lej keÀyeerj melele cnCele Demes keÀer
``ceer SkeÀ meeOee efJeCekeÀj, Hejbleg ceuee HejcesMJejeMeer ceerueve JneJes
SJe{er®e Deeme ueeieueer Deens. ceePee osn ÒeYeg®ejCeer efJemeeJee Iesle
He[lee SJe{er®e F®íe Deens.
p³etB peuecebs peue Hewefme ve efvekeÀmew,
³etB {gefj efceuew pegueene ~~
HeeC³eele HeeCeer efcemeUues iesu³eeJej les pemes SkeÀceskeÀebHeemetve
efJeueie keÀjlee ³esle veener vee, l³eeÒeceeCes ne iejerye efJeCekeÀj
HejcesMJejeceO³es HetCe&HeCes meeceeJetve iesuee Deens.“
keÀyeerje®³ee meceûe Jee[:ce³eeletve, cenÊJee®ee efJe®eej Òel³eskeÀ
meeOekeÀeves I³eeJee Demee SkeÀ efJe®eej keÀesCelee lej,
Yeeie ye[s pees meble HeOeejs,
keÀefj megefcejve YeJemeeiej leejs ~~
Sner meble nw HejGHekeÀejer,
mejve Dee³e JeekeÀes uesle Gyeejer ~~
meensye keÀes Iej meblevee ceeneR,
meensye meble keÀíg Deblej veeneR ~~
keÀnw keÀyeerj meble Yeues HeOeejs,
pevece pevece kesÀ keÀejpe meejs ~~
keÀyeerj ke=Àle%eles®³ee YeeJevesves DeesLebyeuesu³ee mJejele cnCeleele
keÀer, ``ceePes Yeei³e Leesj, HetJe& megke=Àle peyejomle, cnCetve ceuee meble
Yesìues. l³eeb®ee HeefJe$e menJeeme ueeYeuee. ¿ee®e mebleebveer ceuee
veecemcejCee®es cenÊJe mecepeeJetve meebefieleues. ceeP³eekeÀ[tve veecemcejCe
keÀjJetve Iesleues. l³eebveer®e lej ceuee ¿ee YeJemeeiejeletve lee©ve vesues.
meble Heg©<e HejesHekeÀejer Demeleele. pes meeOekeÀ YekeÌle, meble Heg©<eebvee
meJee&Lee&ves MejCe peeleele, l³eeb®ee GOoej kesÀJeU meble®e lej keÀjleele.
HejcesMJeje®es Òeieì ©He cnCepes meble. HejcesMJej DeeefCe meble ³eeb®³eele
leerUcee$e HeÀjkeÀ veener. ceuee meble Yesìues cnCetve ner ceePeer ceeveJeer
kegÀ[er Oev³e Peeueer. ®eewN³eeSWMeer ue#e ³eesveeR®³ee ÒeJeeme ®e¬eÀeletve
mees[JeC³ee®es keÀe³e& ¿ee mebleebveer®e lej kesÀues. ceePeer pevce-ce=l³et®³ee
³eelevee®e¬eÀeletve megìkeÀe Peeueer.
keÀyeerj mee#eelkeÀejer mebleHeg©<e nesles. l³eebveer DeeHeuee osn
efJemeefpe&le kesÀuee lesJne l³eeb®³ee osne®es oHeÀve keÀje³e®es keÀer onve
keÀje³e®es ne efnbog-cegmeueceeveebceO³es celeYeso pesJne GlHeVe Peeuee lesJne
SkeÀ ®ecelkeÀej Ie[uee. keÀefyeje®³ee osneJej®eer ®eeoj otj kesÀueer iesueer
lesJne l³ee ce=le Mejerje®³ee peeieer HegÀueeb®ee ieeefue®ee Hemejuesu³ee
efomeuee. mJele: keÀyeerjebveer DeeHeuee ne ÒeMve mJele:®e mees[Jeuesuee
neslee....
Þeer. JeecevejeJe De®³egle osMeHeeb[s
13, efÒe³eoMe&veer, DeûeJeeue ne@ue uesve,
ceeveHee[e jes[, [esefyebJeueer (HetJe&) 421 201.
Ye´ceCeOJeveer : 93246 15077.
ieg© Deble³ee&ceer
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
111
DeelceMeesOe
ceeOeJeer kegbÀìs
vesnceer®³ee efMejml³eeves [^e³eJnjves efkeÀu³eeletve iee[er®eer
efkeÀuueer Iesleueer. cenbsêebveer ye@ie Iesleueer DeeefCe lees Keeueer Glejuee.
cenbsêe®ee veeMlee mebHele Deeuee neslee. les ieewjeruee cnCeeues,
’®ene vekeÀes Deelee, eflekeÀ[s Dee@efHeÀmeele®e IesF&ve“.
ieewjer cnCeeueer,’SJe{e keÀener GMeerj nesle veenerS. ®ene IesTve
pee DeeefCe Deepe peje ueJekeÀj ³ee. Devee³emes ®ebojuee megÆer Deens.
l³ee®³eeMeer yeesuetve IesT “.
efle®eb ns metleesJee®e SskeÀu³eeJej les DemJemLe Peeues. l³eeuee
l³ee®³ee Dee³eg<³ee®ee pees ceeie&¬eÀce DeeKee³e®ee lees DeeKet ÐeeJee. DeeHeCe
{JeUe{JeU keÀª veener Demeb l³eebvee Jeeìle nesleb. ieewjer®eb cnCeCeb
nesle, l³eeuee keÀe³e keÀje³e®e³e les Deelee DeeHeu³eeuee keÀUe³euee nJeb.
Dee³e.Dee³e. ìer. letve kesÀefcekeÀue Fbefpeveer³ej Peeu³eeJej l³eeuee Gllece
veeskeÀjer ueeieueer. YejHetj Heieej Deens. Iejoej Deens. l³ee®³eemeeþer
cnCetve ³ee HeÀÌue@ìuee pees[tve®e HeÀÌue@ì Iesleuee³e. veeskeÀjer ueeietve leerve
Je<ex Peeueer. ueivee®eb Je³e Peeue³e. l³eeveb keÀener þjJeueb vemesue lej
cegueer yeIetve ³eesi³e mLeU HeejKetve l³ee®eb ueive ueeJetve osCeb DeeHeueb
keÀle&J³e Deens.l³eecegUs ³eeyeeyeleerle l³ee®³eeMeer yeesuee³euee nJes®e.
l³eebveer efJe®eejueb ''
’Deele ®eboj keÀe³e keÀjlees³e? megÆer Deens lej veeMl³eeuee
keÀmee Deeuee veener“?
’lees mekeÀeUHeemetve O³eeveeuee yemeuee³e, O³eeveeletve Gþuee
keÀer ceer l³eeuee meebieCeej Deens. mebO³eekeÀeUer DeeHeu³eeuee l³ee®³eeMeer
yeesuee³e®e³e. lesJne legcner peje ueJekeÀj®e ³ee.“
cenWêveer Keebos G[Jeues,veeFueepe Deens ³ee³euee nJeb. Demee lees
DeeefJeYee&Je neslee. l³eekeÀ[s ieewjerveb ogue&#e kesÀueb. ®ene mebHeJetve les
efveIeeues. iee[erle yemeues lejer ®ebêMesKej®ee l³eeb®³ee OeekeÀìîee ceguee®ee
efJe®eej l³eeb®³ee [eske̳eele neslee®e. ®ebêMesKej ns veeJe meg×e DeeHeCe
DeeHeu³ee Jeef[ueeb®³ee DeeûeneJeªve þsJeueb. l³eebvee kewÀueeMeuee
ceevemejesJej iesuesueer mJeHves He[le nesleer. l³ee megceejeuee les
ceevememejesJej®³ee ³ee$esuee iesues nesles. efleLes l³eebvee keÀmeueemee
¢<ìeble Peeuee neslee. l³eecegUs ³ee®eb veeJe ®ebêMesKej þsJee³e®eb ns l³eebveer
þjJetve ìekeÀues nesles. DeeHeuee cegueiee Jeef[ueeb®³ee Þe×sntve JesieUe
Demeuesuee,DeeO³eeeflcekeÀ eEHe[eb®es vesnceer veJeue Jeeìs. DeeHeu³ee celeebvee
l³eebveer efJejesOener kesÀuee veener. les cnCele,
’leguee Hetpee keÀje³e®eer vemesue, cetleeale osJelJe Demeu³ee®eb ceev³e
vemesue lej vekeÀes keÀªme. ns meieUb ceveeHeemetve Jne³euee nJeb. SjJeer
Þe×sefJevee l³eeuee DeLe& veener. DeeHeCe vesnceer cnCele Demet, jeskeÀ[er
Òe®eerleer Deeu³eeefMeJee³e efJeMJeeme keÀmee yemeCeej yeeyee“?
yeeyee cnCele, ’p³ee ceeiee&keÀ[s let Heeþ efHeÀjJeueerme l³eele efMeªve
keÀener peeCetve IesC³ee®ee Òe³elve kesÀuee veenerme l³ee®eer Òe®eerleer keÀMeer
³esCeej“?
ceuee lej peHepeeH³e Hetpee, vesce Jeiewjs JesUs®ee DeHeJ³e³e Jeeìlees. peHe
keÀjC³eeSsJepeer l³ee JesUsle keÀener lejer efJeOee³ekeÀ keÀe³e& keÀe keÀª ve³es?
peHeeves yeg×er SkeÀeûe nesT ueeieles. l³eecegUs keÀeces PeHeeìîeeves
nesleele. SkeÀeûelee meeOeC³ee®ee lees ceeie& Deens. efMeJee³e Heg{s peHe
ceveesYetceerle FlekeÀe meceeefJe<ì neslees keÀer keÀece keÀjleevee DeeHeesDeeHe
®eeuele jenlees. ceePeb keÀece®e ceuee FlekebÀ DeeJe[leb keÀer l³eele
DeeHeesDeeHe yeg×er SkeÀeûe nesles.
þerkeÀ Deens cenWê, les keÀece ner®e legPeer F&MJej Hetpee Deens.
keÀle=&lJee®ee DenbkeÀej cee$e nesT osT vekeÀesme. legPeb keÀece ns®e legPeb
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
112
peerJeve meJe&mJe Demeu³eeves les ®eebieueb keÀsueme lejer let mJele:meeþer kesÀueme
l³ee®ee ieJe& nesT osT vekeÀesme cnCepes Peeueb “b.
Fleke̳ee mejU jerleerves yeeyeebveer DeeHeu³eeuee DeeHeueb peerJeve
DeeHeu³ee celeeÒeceeCes peieC³ee®eer cegYee osTve ìekeÀueer nesleer. DeeHeueer
ceesþer cegueieer Decejpee. ner DeeHeu³eemeejKeer®e meO³ee veemeele keÀeceeuee
Deens. efle®ee veJejener efleLes®e Meem$e%e Deens. ³ee®ee DenbkeÀej veener lejer
DeefYeceeve cee$e DeeHeu³eeuee vekeÌkeÀer®e Jeeìlees. ®ebêMesKej®³ee yeg×er®eer
®egCegkeÀ ueneveHeCeeHeemetve®e efomele nesleer. HeCe lees Heefnu³eeHeemetve Meeble
neslee.yeeyee peHeeuee yemee³e®es l³eeb®ee ceveele peHe ®eeues. l³eeb®³eeyejesyej
lees yemee³e®ee ceie lees p³eesleerJej vepej keWÀefêle keÀªve O³eeve keÀª
ueeieuee. meg ª Jeeleer u ee l³ee keÀeUele®e #eCecee$e Pees H e
ueeiee³e®eer.l³ee®³ee cnCeC³eeÒeceeCes l³ee®eb Yeeve njHee³e®eb. ceeie nUtnUt
ne ÒekeÀej veenermee Peeuee. l³ee®³eele keÀener lejer SkeÌmì^e mesvmejer
HejmesHMeve GHepele DemeeJeb Demeb DeeHeu³eeuee vesnceer Jeeìle Deeue³e.
Decejpee®eer veemee®³ee efJeMes<e Òee@peskeÌìmeeþer efveJe[ Peeu³ee®ee efle®ee
HeÀesve DeeHeu³eeuee Heneìs Deeuee. l³ee®³ee Deeou³ee je$eer®e lees cnCeeuee
neslee, Decejpeeuee KetHe ®eebieueer mebOeer ®eeuetve Deeueer³e. lesJne l³ee®³ee
Deeou³ee efoJeMeer®³ee YeeeqkeÀlee®eb DeeHeu³eeuee veJeue Jeeìueb nesleb.
DeeHeu³ee yeeyeeb®eer peeC³ee®³ee Deeou³ee efoJemeeHe³e¥le Gllece leyyesle
nesleer. lees Deeou³ee efoJeMeer cnCeeuee neslee,
’Deepeesyeebvee Goîee peHee³euee nJeb “yeeyeebvee Demee neì&& Deì@keÀ
³eeJee ³eeuee JejkeÀjCeer keÀener®e keÀejCe veJnleb. ®eboj cee$e MeebleHeCes
cnCeeuee, Deepeesyeeb®ee ³eeHeg{®ee ÒeJeeme KetHe Deeveboe®ee Demesue,
DeeHeææCe MeeskeÀ keÀjlee keÀecee ve³es. veenerlej l³eeb®eb ®ewlev³e
DeeHeu³ee ³ee mebJesovee®³ee peJeU IegìceUsue. l³ee®eer Heg{®eer Òeieleer
Leebyesue.
DeeHeu³eeuee lesJne ®ebojuee nueJetve cnCeeJemeb Jeeìueb nesleb,
Demeueb DeveekeÀeueveer³e efvejeOeej, Deelee keÀenerner yeesuet vekeÀesme. HeCe
ceie ue#eele Deeueb lees yegJeeyeepeer keÀjle veener. Þee× keÀje, efHeb[eroeve
keÀje cnCele veenerS. lees HeÀkeÌle cnCelees³e, l³eeb®³eemeeþer MeeskeÀ keÀª
vekeÀe. lees lej yeeyeebMeer IeÆ pees[uesuee neslee. HeCe lees Meeble Deens DeeefCe
yeeyeeb®³ee ce=l³eg®eer ®eentue l³eeuee ueeieueer leMeer ce=l³etveblej®³ee
Jeeì®eeueer®eer ®eentuener ueeieueer DemeC³ee®eer Meke̳elee Deens. l³eeveb pees
peerJeve¬eÀce peer cetu³es peer lelJes mJeerkeÀejueer l³eeyeÎue ÒeMve GHeefmLele
keÀjC³ee®eb keÀejCe veener. ®ebojveb ceveeMeer keÀener lejer þjJeueb Demeue®e
Heenerpes. DeeHeCe keÀMeeuee l³eeuee efJe®eeje³e®eb ? keÀUsue DeeHeesDeeHe.
Demeb DeeHeu³eeuee Jeeìleb. HeCe ieewjer HeÀej DemJemLe Deens. ®ebojyeeyele
peje peemle®e peHeCetkeÀer®ee keÀue Deens efle®ee. leer veener Leebyee³e®eer
Deelee. keÀoeef®ele efleuee Demeb Jeeìle Demesue keÀer veerì mebmeej megª
Peeuee keÀer ®eboj Demee ceOesceOes Ye´cebleeruee peeCeej veener. Jee®eve DeeefCe
O³eeve keÀjlees. peieeleu³ee megKeebkeÀ[s l³eeveb Heeþ efHeÀjJeueer³e. les meieUb
yeouesue. l³eeuee keÀmebner pesJeCe ®eeueleb. pesJeCe vemeueb lejer ®eeueleb.
keÀHe[îee®³ee yeeyeleerle Goemeerve keÀmeueer®e keÀe@mce@efìkeÌme JeeHejle
veener. Deieoer keÀceer yeesuelees. veJ³ee efHe{er®eer ieeCeer l³eeuee ®eeuele
veenerle. veeìkeÀ, efmevescee keÀener®e DeeJe[le veener. DeeJe[le veener
cnCeC³eeHes#ee lees l³eeyeeyeleerle Goemeerve Deens. DeeHeuee cegueiee FlekeÀe
efveefj®í DeeefCe veerjme DemeeJee ns efleuee Oeeske̳ee®eb Jeeìleb . l³eeveb
efveJe[uesu³ee ceeiee&Jeªve®e lees peeF&ue. DeeHeCe l³eeyeeyeleerle keÀenerner
keÀª MekeÀCeej veener ns efleuee efkeÀleerner mecepeeJeueb lejer mecepele veener.
l³eecegUs Deelee keÀe³e lees mees#ecees#e nesTve®e peeT oîeeJee.
’meensye mebO³eekeÀeUer efkeÀleer Jeepelee ³ee³e®eb? “
[e^³eJnj®³ee ÒeMveeveb cenWê YeeveeJej Deeues les cnCeeues,
mebO³eekeÀeUer mee[s®eej Jeepelee DeeHeu³ee Deepe®³ee keÀecee®eb efve³eespeve
l³eeb®îee ceveele le³eej®e nesles. mekeÀeU®³ee efceefìbiemeeþer DeeHeCe
keÀe{uesu³ee cegÎîeeJej les yeejkeÀeF&ves efJe®eej keÀª ueeieues. ®eejHe³e¥le
JesU keÀmee iesuee l³eebvee keÀUueb®e veener.mes¬eÀsìjerves DeeþJeCe keÀ©ve
efoueer ®eej Jeepelee efveIee³e®es
nes! Deepe®eb keÀece meieUb Mes[îegueÒeceeCes HetCe& Peeueb ve?
’nes mej, Goîee®³ee keÀecee®eb Mes[îegefuebiener le³eej Deens. l³ee®eer
Òele legce®³eemeeþer ³ee HeekeÀerìele Ieeuetve þsJeueer³e. HeekeÀerì l³eeb®³ee
neleer osleebvee vesnceer ÒeceeCes®e mes¬eÀjsìjer®³ee ceveele Deeues. ³ee
ceeCemee®ee keÀecee®ee Jesie DeHeÀueeletve Deens DeeefCe keÀeceele keÀe[er FlekeÀer
®etkeÀ vemeles ³ee Je³eelener ns keÀmeb peceleb ³eebvee ? osJeeveb ³eebvee pevcepeele
yeg×er DeeefCe keÀecee®eer MekeÌleer osTve þsJeueer DemeeJeer. cenWêeveer
[^e³eJnjuee HeÀesve kesÀuee. l³eeveb iee[er Hees®e&ceO³es DeeCeueer. iee[erveb Jesie
Iesleuee. cenWê efJe®eej keÀª ueeieues. ®evojpeJeU ne efJe<e³e keÀe{eJee
lejer keÀmee? ieewjer®e keÀe yeesuetve Iesle veener l³ee®³eeMeer? DeeHeCener
l³eele meeceerue DemeeJeb Demee keÀe efJe®eej Deens efle®ee ?
cenWê Iejele efMejues lejer DemJemLe®e nesles. les neleHee³e OegJetve keÀHe[s
yeouetve Deeues. leesJej ieewjerveb ìsyeuekej ®ene®eer ceeb[eceeb[ kesÀueer nesleer.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
113
efleveb mJele: De¬eÀes[®ee kesÀkeÀ Yeepeuee neslee. Sieuesme kesÀkeÀ ®eboj
vee@veJespe Keele veener cnCetve keÀsuee l³ee kesÀkeÀ®ee Kecebie megiebOe
ojJeUuee neslee. veevekeÀìeF& meg×e efleveb leepeer®e kesÀueer DemeeJeer.
l³ee®³eeJej Yeepeuesu³ee yeoece efHeml³eeb®eer ve#eer nesleer. ieewjer cnCepes
DevveHetCee& Deens. ®ebojuee DeMeer®e yee³ekeÀes nJeer Demeb l³eeb®³ee ceveele
Deeueb DeeefCe ceie l³eebveer mJele:uee LeebyeJeueb. DeeHeueer DeeJe[ efveJe[
DeeHeCe DeeHeu³eepeJeU þsJeeJeer. ®ebojkeÀ[tve leer Hetjer nesF&ue DeMeer
DeHes#ee keÀMeeuee yeeUiee³e®eer. Demee efJe®eej keÀjle Demeleebvee®e ®eboj
Mespeejer ³esTve yemeuee. lejlejerle leepeeleJeevee Òemevve ®esnN³ee®ee
DeeHeuee cegueiee yeIelee yeIelee l³eeb®³ee ceveele Jeelmeu³e oeìtve Deeueb.
ieewjerveb ®ene keÀHeele Deesleuee. leepee kesÀkeÀ, veevekeÀìeF& meceesj þsJeueer
lesbJne nmetve ®eboj cnCeeuee, ’DeeF& leguee pes keÀener efJe®eeje³e®eb Deens
l³eemeeþer SJe{er HetJe&le³eejer keÀMeeuee nJeer? legP³ee ceveele keÀOeerHeemetve
ceeP³ee YeefJeleJ³ee®ee ÒeMve melele ³eslees DeeefCe Deepe let ceuee les®e
efJe®eejCeej Deensme“.
Hegvne SkeÀoe cenWêeuee DeeM®e³e& Jeeìueb ceveeleues efJe®eej ³eeuee
De®egkeÀ keÀmes keÀUleele. Goîee keÀe³e Ie[Ceej l³ee®eer Deeou³ee efoJeMeer
®eentue ueeieles. ns meieUb ³eeuee l³ee®³ee l³ee ³eesieÒe¬eÀer³eebceOetve efceUeueb
keÀer ner pevcepeele osCeieer Deens ?l³eeb®³eekeÀ[s JeUtve lees cnCeeuee, yeeyee
³eele keÀener keÀþerCe veener. Lees[îee DeY³eemeeveb Lees[îee mejeJeeleb ner
iees<ì kegÀCeeueener meeO³e nesT MekeÀles. HeCe ceuee FLes Leebyee³e®eb veener.
ceuee Lees[e MeesOe I³ee³e®ee³e. ceeveJeer DeefmlelJe keÀe³e Deens? MekeÌleer®eb
ªHeeblej YeeweflekeÀ Jemletle nesleb. DeeHeuee osn ne YeeweflekeÀ Jemleguee®e
Deens. l³ee®³ee Deele keÀesCeleer MekeÌleer Deens? leer MekeÌleer ef¬eÀmìueeF&pe
nesTve osn efvecee&Ce Peeuee keÀe? ceie ce=l³etveblej ³ee ®ewlev³ee®eb keÀe³e
nesleb? les ®ewlev³e SkebÀoj efJeMJe®ewlev³eeMeer efJeMJeMekeÌleer SkeÀ©He nesle
Demesue lej ceie Hegve&pevce keÀmee Demet MekeÀlees?
’ceie lej leguee Meg× YeeweflekeÀMeem$eele mebMeesOeve keÀje³euee
nJe“b.
’cnìueb lej ns lemeb®e Deens yeeyee, ceeP³ee osneJej®e ceer Òe³eesie
keÀªve Heenlees³e. ''
ieewjer DemJemLe Peeueer leer cnCeeueer, ’®eboj SkeÀoe®e ns Dee³eg<³e
efceUleb les veerì Deeveboeves peie ve, meieUs YeeweflekeÀ HeeleUerJej®es Deevebo
DevegYeJetve Ies DeeleeHeemetve mev³emleHeCes peieC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee
veener. JebMe efJemleej ns ceeCemee®eb ÒeeLeefcekeÀ keÀle&J³e Demeu³ee®eb
DeeHeu³ee HegjeCeebceOetvener efueefnuesueb Deens“ ’DeeF&, leguee Jeeìle³e ceer
ueive keÀjeJeb. Hewmes keÀceJeeJesle. iee[îee Iees[s, meesveb veeCeb cegueebvee Gllece
efMe#eCe Demeb meieUb !DeeF& legPeer ner DeHes#ee Decejpee Hetjer keÀjles Deens
ve. ceePe lees efHeb[ veener “. ns ceuee kesÀJneHeemetve®e þeTkeÀ Peeue³e.
®eewoe HebOeje Je<ee¥®ee Demesve lesJne SkeÀoe Deepeesyeebyejesyej ceer
yemeuees neslees. les l³eeb®ee DepeHee peHe keÀjle nesles. ceve Meeble Peeueb nesleb.
efJe®eej Leebyeues nesles l³ee SkeÀe #eCeer ceuee meieUerkeÀ[s efveUe ÒekeÀeMe
Hemejuee Deens Demeb peeCeJeueb. les meieUb HeÀej Deeveboce³e nesleb. yeekeÀer®eb
l³ee®³eeHeg{s keÀener®e veener. ceie l³ee SkeÀe iees<ìerMeer ceer pees[uee iesuees
neslees. ceveele efJe®eej ³ee³euee ueeieues. O³eeve Yebie HeeJeueb. O³eeve
keÀjleevee ns Demes DevegYeJe keÀOeerlejer ³esleele. l³ee DevegYeJeeb®eb jnm³e
ceuee peeCetve I³ee³e®eb Deens. l³eeletve®e ceePeer Heg{ueer Jeeì ceuee
meeHe[sue. ieewjer cnCeeueer,
’cnCepes let vekeÌkeÀer keÀe³e keÀjCeej Deensme? ueive keÀje³e®eb
veener. ÒeeHebef®ekeÀ iees<ìerle jme veener..³ee vegmel³ee®e O³eeve OeejCesuee
Deble veener “
’les MeesOee³euee®e efveIeCeej Deens ceer. pebieueele, HeJe&leebJej, meeOet
mebv³eemeebyejesyej, leerLe&#es$eeb®³ee efþkeÀeCeer efnb[Ceej Deens.yeeyee Ieeyeª
vekeÀe, ceuee ceeCemeeb®eer HeejKe nesles meeOeejCeHeCes yegJeeyeepeer
keÀjCeeN³eeb®³ee JeeN³eeueener GYee jenCeej veener.
’Dejs, HeCe Demeb keÀener®e DeeKeuesueb veener. keÀener þjJeuesueb
veener Gieer®e efveªÎsMe Demeb YeìkeÀC³eele celeueye keÀe³e “?
’efveªÎsMe Demeb veener. ve þjJelee Demeb ner veener. ceer iesueer leerve
Je<ex veeskeÀjer keÀjlees³e. YejHetj Hewmes meeþuesle. legcner ceeP³eekeÀ[tve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
114
keÀOeerner Hewmes Iesleues veenerle. ns Hewmes iegbleJetve l³ee®eb J³eepe ³esF&ue DeMeer
ceer J³eJemLee kesÀueer³e. ³ee J³eepeeJej ceePeer iegpejeCe nesF&ue. DeepekeÀeue
ieeJeesieeJe yeBkeÀe Deensle S.ìer. Sced. J³eJemLee Deens. ceeP³ee iejpee
keÀener®e veenerle. pebieueele jeefnuees, iegnsle jeefnuees lej efleLes pes efceUsue
les KeeTve jeefnve. leer SkeÀ peeCeerJeHetJe&keÀ keÀsuesueer MeesOe³ee$ee®e
Demesue. veenerlejer MeesOe efkeÀbJee MeesOee®³ee Debeflece GefÎ<ìeHe³e¥le IesTve
peeCeeje ceeie& ne ìe^³eue De@v[ Sjj yesmeermeJej®e DeeOeejuesuee Demelees
vee“?
ieewjer Lees[er neojueer. ³ee®eer Lees[er yengle HetJe&keÀuHevee Demetvener
efleuee OekeÌkeÀe yemeuee.’leer cnCeeueer, ®eboj let mebv³eeme IesCeej
Deensme?
’veener, HeCe ceer mebv³eeme ve Ieslee HeefjJe´epekeÀemeejKee Ye´cebleer
keÀjCeej Deens. JesUesJesUer ceer legce®³eeMeer mebHeke&À keÀjerve. ceer megKeªHe
Demesve keÀeUpeer keÀª vekeÀe pevce Decetu³e Deens ³ee®eer peeCeerJe ceuee
Deens ceer lees HegÀkeÀì IeeueJeCeej veener. ceuee keÀenerner nesCeej veener.
ceePee ceeie& meeHe[uee keÀer ceer Hejle ³esF&ve.
mJele: Jej Òe³elveHetJe&keÀ leeyee efceUJele cenWê cnCeeues,
’peiee®³ee efveefce&leer®³ee JesUer keÀesCeleer MekeÌleer keÀe³e&jle nesleer l³ee®eb
mebMeesOeve ®eeueue³e. legPeer yeg×er FlekeÀer ÒekeÀeb[ Deens keÀer l³ee
MeesOe³ee$esle let menpe meeceerue nesT MekeÀleesme DeeefCe les mebMeeOeve keÀmeb
Deens. meÒeceeCe efme× keÀjlee ³esC³eepeesieb. ³ee legP³ee MeesOe³ee$esle leguee
peer DevegYetleer ³esF&ue leer legP³ee Hegjleer®e Demesue. efleuee keÀener ÒeceeCe
efme× keÀjC³ee®eer Meke̳elee Oetmej.
’ ceuee ceeP³eeHegjleb efme× Peeueb lejer Heg<keÀU Deens. efveoeve
meO³ee lejer. legcner cnCelee lemes Jew%eeefvekeÀ MeesOe ner jÎ ve þjJelee veJes
Go³eeuee ³esleele. veJ³ee LesjerpeJej mebMeesOeve megª nesleb.“
’Dejs HeCe efJe%eeveeveb pes efoue³e les jeskeÀ[b Deens. DeeHeCe
ìsueerHeÀesve JeeHejlees. jsuJes, efJeceevee®ee ÒeJeeme keÀjlees. Flej DeveskeÀ
meeOeveb peieC³eele meceeefJe<ì Peeueer Deensle “
’nes, efJe%eeveeveb efJeefJeOe MekeÌleeRvee HekeÀ[tve keÀe³e&jle kesÀues. leer®e
MekeÌleer ceeveefmekeÀ mlejeJej, ceeveefmekeÀ Hes#ee DeO³eeeflcekeÀ mlejeJej
o=<ìerHeLeele ³esles keÀe,? efle®eb keÀe³e& mecepeleb keÀe³e? ns MeesOeC³ee®eb
keÀece KetHe ceeCemeb keÀjle Deeueer Deensle. cesbot®³ee DeHeÀeì MekeÌleerefJe<e³eer
efJe%eeve kesÀJeU leke&ÀkeÀª MekeÀleb³e l³ee MekeÌleeryeÎue efJe®eej keÀjlees³e
legce®³ee ³ee ®e®ee&me$eeuee Deble veener. “
’let þjJeueb Deensme les mJeerkeÀejCes Deecneuee pe[ peeCeej Deens“
’Deecner legPeer FLeb meejKeer Jeeì Heenle jenCeej Deenesle. SJe{b
ue#eele þsJe ®eboj“
l³eeJej lees vegmelee®e nbmeuee.cenWêebveer efJe®eejueb, ’keÀOeer
efveIeCeej Deensme“
’efveIesve ueJekeÀj®e“
’ieewjer cnCeeueer, Deeþ efoJemeebveer DeJeme ³esles. leer ìUtve peeT
osle.
®eboj nmetve cnCeeuee,’DeeF& MegYe DeMegYe cnìueb lej keÀener
veener cnìueb lej Deens SkeÀe veeC³ee®³ee oesve yeepet Deensle.“
’cnCepes keÀmeb?
’ cnCepes DeMegYe vemesue lej MegYe®eer HeejKe keÀMeer nesCeej DeeHeCe
þjJeuesueb Demeleb DecegkeÀ MegYe DecegkeÀ DeMegYe.DeMegYe Demeueb lej
MegYeb®eer efkebÀcele Decebieue Demeles cnCetve cebieueles®eb cenelc³e! DeeHeu³ee
Debieer DeefJe®eueHeCee Demeuee keÀer DeMegYe DeeHeu³eeuee mHeMe& keÀª MekeÀle
veener“.
l³ee #eCeer ieewjeruee Jeeìueb, DeeHeuee ®eboj kegÀþsner iesuee lejer
l³ee®eb mebj#eCe keÀje³euee lees meceLe& Deens. Heg{u³ee #eCeer l³ee®³ee ³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
115
keÀ<ìce³e ÒeJeemee®³ee keÀuHevesves®e leer keÀ<ìer Peeueer.
®eboj cnCeeuee, ’DeeF&, let Deefpeyeele $eeme keÀªve IesT
vekeÀesme. DeeHeCe mJele: efveCe&³e IesTve pes keÀener keÀjlees les keÀ<ìce³e
Jeeìle veener DeeHeu³eeJej Jeªve ueeouesueb iegueeceer®eb Demeb pes Demeleb les
keÀ<ìce³e Demeleb. DeeF& ceuee SkeÀ meebie meieUîee peieC³eele legPes meJee&le
Deeveboe®es #eCe keÀesCeles.“
’legcne cegueeb®³ee pevcee®es! yeeU pevceleebvee DeeF&uee DeeHeej
Jesovee nesleele HeCe,yeeUe®³ee pevceeHeg{s l³ee efHeÀke̳ee He[leele l³ee
SsJepeer yeeUe®ee Deevebo ue#eele jnelees .“
’les®e cnCepes DeeHeu³eeuee nJeb les meeO³e keÀjleebvee Peeuesues keÀ<ì
ns keÀ<ì Jeeìle veenerle. “
ieewjer Jewleeietve cnCeeueer,’®eboj,Giee®e yeesueC³eele HekeÀ[t
vekeÀesme. “
’yejb DeeF&,ceer Heb®eebie Heentve MegYeefoJeMeer efveIesve. legce®eb oesIeeb®eb
Òesce ceeP³ee yejesyej melele Demesue. let keÀeUpeer keÀª®e vekeÀesme. “
Deieoer Del³euHe meeceeve IesTve lees efveIeeuee lesJne censêeveb
efJe®eejue, efveoeve legPeb Heefnueb cegkeÌkeÀecee®eb
efþkeÀeCe lejer meebie. ®ebêMesKej cnCeeuee, ’yeeyee Deepeesyeeb®es SkeÀ
iegª nesles. DeeHeu³ee ieeJe®³ee JesMeeruee ueeietve SkeÀe He[ke̳ee Iejele
jnele. l³eeb®ee SkeÀ efMe<³e Deelee efleLes Deemelees. Deepeesyee l³eeb®³ee
iegªb®³ee Yesìeruee ceuee IesTve iesues nesles. lesJne iegªpeer cnCeeues nesles.
’®ebêMesKej, pesJne let legP³ee Deble³ee&$esuee efveIeMeerue lesJne Heefnu³eeboe
FLes ³es. ne jIet leguee yej®e keÀener meebiesue. ceer Demeerve®e,l³eeb®³ee l³ee
yeesueC³eeveb ceer De#ejMe: Lejejuees neslees. Fleke̳ee DeelceefJeMJeemeeves les
cnCeeues nesles, ceer Demeerve®e, ceie keÀe³e Demesue les DeefmlelJe. ceeP³ee
Heefnu³ee cegkeÌkeÀeceele efveoeve les lej Gueie[sue. “
’peHetve jne js ®eboj DeeefCe keÀenerner iejpe ueeieueer lej
Deecneuee keÀUJe. efpeLes kegÀþs DemeefMeue efleLes ³esT nb,“ meebielee
meebielee ieewjer®es [esUs Yeªve Deeues ®eboj efveIeeuee. Smed. ìer. ®eb
mLeevekeÀ ieeþueb ieeJe®eb eflekeÀerì keÀe{ueb mLeevekeÀeJej vegmelee
keÀesueenue neslee. HeCe iee[er megìueer DeeefCe yej®emeb Meeble Peeueb. l³eeveb
[esUs efceìtve Iesleues. DeeHeu³ee cevee®eb DeJekeÀeMe lees Meeble keÀª
ueeieuee. DeeF&®es efJe®eej, yeeyeeb®es efJe®eej keÀecee®es efJe®eej lejbiele Deeues
DeeefCe iesues. ceve Meeble Peeueb. lees efveefJe&keÀej efmLeleerle ceive Demeleebvee
iee[erle SkeÀ cetue j[t ueeieueb. l³ee®eb les Meeble DeeJekeÀeMe efJeleUtve iesueb.
#eCeeOee&le lees yeenîe ceveeMeer pees[uee iesuee. l³eeuee Jeeìueb ns Demeb
JeejbJeej Yebie nesCeb Keb[ HeeJeCeb ìUeJeb cnCetve®e yengleskeÀ meejs meeOekeÀ
pebieues,iegne, HeJe&le efMeKejs ³eeb®ee SkeÀevle MeesOele DeemeeJesle.
Deepeesyeeb®es iegªpeerner ieeJeebHeemetve peje ueebye He[ke̳ee Iejele jnele
nesles. efleLes Deelee lees jIet Demesue. l³ee®eer ³ee ceeiee&Jej efkeÀleHele Òeieleer
Peeueer Demesue.DeeHeCe efJe®eejeb®³ee peeUîeele De[keÀle Demeu³ee®eb
ue#eele Deeu³eeJej Hegvne SkeÀJeej l³ee®eb O³eeve ueeiele veJnleb. DeeF&®ee
efJe®eej ceveele Deeuee. efleveb efouesueer HejJeeveieer ner Deieoer®e JejJej®eer
nesleer. yeeyee HeÀejmeb yeesueues veenerle. l³eebvee keÀUle³e keÀer ªUuesu³ee
®eekeÀesjele De[ketÀve ceer og:Keer nesF&ve.DeKesj DeeHeu³ee Deeveboe®³ee
J³eeK³eele Ie[Jeuesu³ee mee®³eele cegueeuee De[keÀJetve lees pej og:Keer
nesCeej Demesue lej les ³eesi³e veener ns l³eeb®³ee ceveele lejer mHe<ì Deens.
DeeF&ueener keÀUsue keÀoeef®ele. Decejpee FLes peJeUHeeme Demeleer
lej DeeF&®eb Deelee®eb DeeHeCe yeensj He[u³ee®eb og:Ke efHeÀkeÀì Peeueb
Demeleb keÀe?ne efJe®eejb®ee ieueyeuee O³eeve keÀjles JesUer yeensj He[lees.
ceie veblej efkeÀleer nuekebÀ leepeleJeeveb,®ewlev³ece³e Jeeìleb. Hejle DeeHeues ns
efJe®eej keÀypee Iesleele®e. HeCe ceeCemeeuee ner pevcepeele ÒesjCee Demesue!
cnCepes efJe®eejYeeJeveeb®eer MekeÌleer. lej efle®ee l³eeie keÀjCebner ke=À$eerce
veener keÀe .. keÀer efJe®eej YeeJevee <eeq[dJekeÀej ³ee iees<ìe®es DeveskeÀ
leNneb®³ee Oeei³eeb®eer efveefce&leer keÀjerle DeeHeueb cetU ªHe PeeketÀve
ìekeÀleele Demeb mee#eelkeÀjer cenelces meebieleele les Kejb. les HegjelelJeJesles
keÀmes KeCele KeCele ceeleer, oie[ DeeCeKeer keÀmeueskeÀmeues Lej otj
keÀjle keÀjle Deele peeleele. ceie nueke̳ee neleebveer JemletJej®ee ceeleer®ee
Lej meejleele lesJne kegÀþs cetU Jemlet efomet ueeieles. leMeer ner meieUer
Òeef¬eÀ³ee Demesue keÀe? melele keÀmeb O³eevemLe jenCeej. l³ee
cetUªHeeMeer melele mecejme HeeJetve peielee ³esF&ue? DeeefCe osne®eb
keÀe³e? lees vemesue lej ne meieUe Gueie[e nesCeb DeMeke̳e®e Deens. veerì
pesJeCeKeeJeCe Peeueb Heeefnpes. Deepeejer He[lee keÀecee ve³es. yeg×eveb veJnleb
keÀe meebefieleueb,’HejekeÀe<þs®ee osnob[ GHe³eesiee®ee veener DeeefCe efpeYes®es
®ees®euesner vekeÀesle. meeOee meeeflJekeÀ Deenej! yeg×e®eb meieUb meebieCeb
Demeb meblegueve þsJeC³eeJej DeeOeeefjle. FlekeÀb keÀeìskeÀesj meblegueve pecesue
DeeHeu³eeuee? DeveskeÀ efJe®eejebveer l³eeb®es ceve iepeyepetve iesueb.
O³eevee®³ee Meebleer veblej ne Dee¬eÀcekeÀ nuuee l³eeuee vekeÀesmee Peeuee.
[eskebÀ Lees[b ogKele Demeu³ee®eb l³ee®³ee ue#eele Deeueb. l³ee®eJesUer
DeekeÀueve Peeueb keÀer efJe®eejeb®ee leeve osneJejner keÀener HeÀejmee ®eebieuee
HeefjCeece keÀjerle veener.
kebÀ[keÌìjveb Iebìer JeepeJeueer DeeefCe l³ee®³ee ieeJe®ee HegkeÀeje
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
116
kesÀuee. YeeveeJej ³esTve DeeHeueer ye@ie IesTve lees Keeueer Glejuee.
je$eer®es one Jeepeues nesles. DebOeej He[uee neslee. HeCe ieeJeele Jeerpe
Deeuesueer efomele nesleer. ®eej oesve efj#ee efomele nesl³ee. l³eeuee
iegªpeeR®³ee Ieje®ee meeOeejCe Hellee ceeefnle neslee. HeCe ®eeuele
peeC³eepeesiee ceeie& þeTkeÀ veJnlee.ieeJe®³ee HetJe& JesMeer®³ee DeefuekeÀ[s
pebieue nesles JesMeerpeJeU ceeªleer®eb osTU. l³eeHeemetve HebOeje Jeerme
efceefveìebJej Dee[J³ee HeÀeì³ee®³ee Jeeìsuee ®eeuele iesueb keÀer les He[kebÀ
Iej nesleb. mel³emJeªHeeveboebvee meieUs®e DeesUKele DemeCeej. SJe{meb
ieeJe. Deelee efJemleejueb lejer ieeJe®es ueeskeÀ meblecenelc³eebvee ceeve osleele.
Deelee efleLes jIet Demesue. ieeJe®es ueeskeÀ l³eeuee mel³emJeªHeeveboebSJe{e®e ceeve osle Demeleerue keÀe?
l³eeveb SkeÀe efj#eeJeeu³eeuee efJe®eejueb. lees cnCeeuee “je$eer efleLes
keÀesCeer vee³e yee Iejer pee³e®e³e,Oee Jeepele Deeues “
ogmeN³eeveb DeeHeventve meuuee efouee ’efnleb uee@peJej Jemleer keÀje
HeeJnCes ceie mekeÀeUer vnslees.uee@pe®eb Yee[b yeer ³eskeÀoce DeHeÀes[xyeue?
l³ee®³ee lees[b®ee Fbûepeer Meyo SsketÀve l³eeuee DeeM®e³e& Jeeìueb.DeeefCe
ceie Jeeìueb DeeHeu³eeuee ogmeN³ee®es efJe®eej Heg<keÀUoe keÀUleele les l³ee
Meyoeb®³ee ceeO³eceeletve ³esle vemeeJesle. DeeHeu³ee ceveele les Meyo
ceeO³ecee®eer DeeJeM³ekeÀlee Deens keÀe? DeeHeu³eeuee ogmeN³ee®es efJe®eej
keÀUleele leer MekeÌleer FlejebceO³es ner Demesue cnCee efkebÀJee keÀMeerner! efle®ee
JeeHej ve Peeu³eeves iebpeuesueer, efvekeÀeceer DeMeer nesTve leer MekeÌleer He[ueer
Demesue keÀe? DeeMee efkeÀleer iees<ìer DeeHeu³ee peJeU Demeleerue l³ee
efvekeÀeceer nesle Demeleerue. l³ee efj#eeJeeu³eeveb l³eeuee YeeveeJej DeeCele
cnìueb, jele®es eflekeÀ[s jeveele kegÀìb peeveej. meeHeefkeÀj[b neF&le.
peveeJejb yeer neF&le. l³eeveb ceveeMeer keÀener SkeÀ efveM®e³e kesÀuee. HetJe&
efoMes®eer HeeTueJeeì peesKeueer.
HeeTue G®eueueb DeeefCe efveIeeuee...Jemleer megvemeeve nesleer. yeensj
keÀmeueener DeeJeepe, ®eentue veener. cebo ®eeboCeb meJe&$e Hemejueb nesleb.
JeeN³eecegUs Pee[eb®eer nesCeejer meUmeU lesJe{er SsketÀ ³esle nesleer. jmlee
ceenerle vemeleevee DeMeeJesUer SkeÀìîeeveb peeCeb Oeeske̳ee®e®e HeCe l³ee®eb
ceve efve:MekeÀ DeeefCe Meeble nesleb. SkeÀ ®eewoe HebOeje Je<ee&®ee cegueiee
meceesªve ³esleebvee efomeuee. Deieoer DeesUKeer®ee Demeu³eeiele nmetve l³ee
cegueeveb, ‘jecejece’ cnìueb. ®ebojvener jecejece cnìueb DeefCe
ceeªleer®³ee osJeUe®eer Jeeì efJe®eejueer.
’jele®es osJeUele cegkeÌkeÀeceeuee keÀe³e HeeJeCes?l³ee cegueeves
®eewkeÀµeer keÀsuee r.
’veener,mel³emJeªHeeveboekeÀ[s pee³e®e³e cnCepes,l³eeb®ee efMe<³e
jIegveeLe Demesue Deelee efleLe s. “
’ osJeUe®³ee GpeJ³ee nele®³ee HeÀeìîee®eb les yeg{îee yeeyee®eb Iej
Jn³e, ®euee.. ceer vesTve mees[lees legce®ee jmlee JeeF&®e ®egkeÀuee HeeJeCes
I³ee leer ye@ie efnkeÀ[b pe[ Demeue vnJeb?“
’veener js, þerkeÀ Deens let jmlee oeKeJee³euee ³eslees Deensme ns®e KetHe
Deens.keÀesCe DeMeer ceole keÀjleb nuueer?“
cegueiee vegmelee®e nbmeuee ceie l³eeb®³eele keÀener efJeMes<e mebJeeo
Peeuee veener lejer DeeHeguekeÀer®eb Demeb keÀener SkeÀ mHebove ®eboveeuee
efvejblej peeCeJele jenerueb. meJe&$e Meeblelee nesleer. l³ee®eb cevener nuekesÀ
nuekesÀ efJe®eejjefnle nesT ueeieueb. ceguee®³ee Meyoeveb lees mLeerjYeeJe
efJe®eueerle Peeuee. cegueiee nmeN³ee DeeJeepeele cnCeeuee, ’HeeJeCes, leer
yeIee yeg{îee yeeyee®eer PeesHe[er. Deepetve ueeF&ì ne³e yeiee “
nes, cnCetve ®eboj ®eej HeeJeueb Heg{s iesuee Demesue vemesue lees®e
De®eevekeÀ l³eeb®³ee ue#eele Deeueb Mespeejer lees Heesjiee veenerS. l³eeveb ceeies
JeUtve Heeefnueb. l³ee cegueeuee Lees[b yeef#eme oîeeJeb Demeb l³ee®³ee ceveele
nesleb. l³eeveb DeemeHeeme vepej efHeÀjJeueer ueebyeJej,vepej ìekeÀueer,
kegÀCeerner veJnleb. Pee[erle lees cegueiee ueIeJeermeeþer lej iesuee vemesue?
Hee®e efceveerìs ®eboj GYee jeefnuee. HeCe kegÀCeerner Deeueb veener. lees cegueiee
peCet nJesle veenermee Peeuee. l³eeuee HeÀej DeeM®e³e& Jeeìueb DeeefCe ceie
SkeÀeSkeÀer ceveele Deeueb DeeHeu³eeuee Jeeì oeKeJee³euee®e l³ee®eer
efve³egkeÌleer Peeueer DemeeJeer lejerner l³eeuee lees ®ecelkeÀej®e Jeeìuee. SkeÀ
pe[ DeefmlelJe Demeb SkeÀeSkeÀer DeJelejeJeb DeeefCe keÀece keÀªve
#eCeeOee&le veenermeb JneJeb.ne efveJJeU ³eesiee³eesie. lees cegueiee menpe Iej
oeKeJee³euee Deeuee DeeefCe Pee[erleu³ee SKeeo³ee Mee@ì&keÀìves leele[erves
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
117
efveIetve iesuee, Demeb Ie[ueb Demesue keÀe? Kejb DeeM®e³e& DeeCeKeer Heg{s
Jee{tve þsJeueb nesleb. l³eeveb PeesHe[er®eb oej KeìKeìJeueb. yeensj vneCeerle
HeeCeer nesleb. l³eeveb neleHee³e Oegleues. ®eeUerMeer®³ee Hegª<eeveb oej
GIe[ueb. l³eeveb efJe®eej kesÀuee ne®e yengleskeÀ jIet DemeeJee,lesJne®ee jIet
Deelee DeeþJele veener ®eboj®ee efJe®eejDeesUKeu³eemeejKee jIet cnCeeuee
’nes, ceer®e jIet ³ee legce®eer®e Jeeì yeIele neslees. “
cnCepes, ³eeuee DeeHeuee efJe®eej keÀUuee lemeb®e DeeHeCe Deelee FLes
DemeC³ee®eer Ieìvee Òel³e#e nesCeej ns ner keÀUueb nesleb. jIetveb oej
DeeCeKeer GIe[ueb yeensj®eer leer Keesueer ceesþer nesleer. SkeÀe keÀesHeN³eele
osJeIej nesleb DeeefCe Mespeejer Demeuesu³ee SkeÀe KeeìsJej mJeeceer
mel³emJeªHeevebo yemeues nesles. l³eebvee efkeÀl³eskeÀ Je<ee¥HetJeea DeeHeCe Heeefnueb
lemes®e Deensle ns. Lees[b megjkegÀl³eeb®eb peeUb Jee{ue³e..HeCe keÀceeue Deens.
MebYej Je<ex kesÀJne®e Heej kesÀueer DeemeeefJele. HeCe Depetve Deensle
lemes®e,keÀe³e Deboepe ueeJee³e®ee ³eeb®³ee Je³ee®ee? mel³emJeªHeevebo
nbmeues, DeeefCe cnCeeues,’³es, yeeU ®ebêMesKej ceer legPeer Jeeì yeIele neslees.
Kejb lej ceePee FLeuee cegkeÌkeÀece mebHee³euee nJee, HeCe ns SkeÀ keÀece
efMeuuekeÀ nesleb.“
®ebêMesKejveb yeensj DebieCeele neleHee³e Oegleues nesles. Deelee l³eeveb
iegªpeeR®³ee Hee³eebJej [eskebÀ þsJeueb.
les cnCeeues, ’³es oceuee Deensme YetkeÀ ueeieueer Demesue vee “ l³eeveb
neskeÀejeLeea ceeve nueJeueer. leesHe³e¥le jIet Deeletve l³ee®eb leeì IesTve
Deeuee. iejce jesìer, [eU, oner Lees[e iees[ efMeje meceeOeeveHeCes pesJeCe
Peeueb.
iegªpeer cnCeeues,’Deelee Lees[er MeleHeeJeueer keÀj, O³eeve ueeJe,
PeesHe Ies, mekeÀeUer DeeHeCe yeesuet. mel³emJeªHeeveboeb®eb JeeieCeb yeesueCeb
FlekebÀ ÒesceU nesleb keÀer ®ebojuee DeeHeu³ee Deepeesyeeb®eer DeeþJeCe Peeueer.
iegªpeeR®³ee meebieC³eevegmeej pesJeCe Peeu³eeJej lees DebieCeele Lees[e
efHeÀjuee. meJe&$e ®eeboCeb Hemejueb nesleb. SkeÀ veerjJelee efleLes veebole nesleer.
jeleefkeÀ[îeeb®eer efkeÀjefkeÀj nesleer HeCe leer l³ee JeeleeJejCeele efcemeUtve
iesueer nesleer. ceveeuee peeieb keÀjCeeje Demee DeeJeepe veJnlee. l³eecegUs
O³eeve Gllece ueeieueb. O³eeveeletve lees nuekesÀ nuekesÀ yeensj He[uee lesJne
ceveele FlekeÀe efveJeebleHeCee neslee keÀer ®eìkeÀve PeesHe ueeieueer. Heneìsme
ye´cn cegntlee&Jej peeie Deeueer. l³eeveb cegKe meceepe&veeefoefJeOeer GjkeÀues.
iegªpeer l³eeb®³ee DeemeveeJej He¨eemeveele DeefJe®eue nesles. l³eeveb osJeeuee
vecemkeÀej keÀªve l³eebvee ÒeCeece kesÀuee. iegªbpeermeceesj lees GlmegkeÀlesves
yemeuee. l³eeveb keÀeue®ee l³ee ceguee®ee Òemebie meebefieleuee.
les nmetve cnCeeues,’DeeHeCe kegÀCeer JesieUs veener. efJeMJeMekeÌleer®ee
SkeÀ DebMe Deenesle.meJe&®e SkeÀceskeÀebvee pees[uesues Deenesle. DeeHeu³eeuee
iejpe Demeles DeeefCe leer jemle Demeles lesJne DeeHeu³eeuee vemeles. legP³ee
Dee³eg<³eceeiee&le leguee oeKeJeC³eemeeþer kegÀCee Jeeìe[îee®eer iejpe nesleer.
leer DeeHeesDeeHe Deblece&veekeÀ[tve YeeieJeueer iesueer “
®ebojuee les Lees[b iet{ Jeeìueb, lejer nUtnUt mecepetner ueeieueb
®eboj cnCeeuee,’iegªpeer O³eeve mebHeueb keÀer Hejle DeeHeCe ieeWOeU
ie[ye[erle ueHesìues peelees DeeleceO³es leer efmLejlee vemeles. jeie ³eslees,
meieUb DeeHeueb Hegvne megª nesle “b
.
’nss Kejb Deens yeeU.HeCe ³ee meieUîeeb®eer leerJe´lee O³eeveeves keÀceer
Peeuesueer Demeles DeeefCe les ef®elleele HeÀej keÀeU þeCe ceeb[tve jnele
veenerle. melele O³eeve keÀjCeeje ceeCetme lemee Meeble neslees. Flej meieUs
DeeHeu³eemeejKes®e Deensle.³ee efJe®eejeves SkeÀ GoejHeCee Debieer ³eslees.
ef®elleekeÀeMeeleerue #egyOelee Deesmejles. l³eecegUs meeOekeÀeuee pees keÀener
MeesOe O³ee³e®ee l³ee®eer HetJe&le³eejer Peeuesueer Demeles. leMeer legPeer
HetJe&le³eejer Peeueer Deens.
iegªpeer, ³ee DeefmlelJee®ee Giece keÀe³e? meieUb keÀener YeeweflekeÀ
HeeleUerJej®e Ie[leb keÀe? cnCepes DeeF&®³ee ieYee&letve pevce neslees
ne[eceemee®eb DeefmlelJe IesTve efJe®eej efJekeÀej....
’®ebêMesKej, cnìueb lemeb lej veener. legcner l³eekeÀ[s keÀmeb yeIelee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
118
³eeJej DeJeuebyetve DeblejerkeÀ MekeÌleer SkeÀ®e Deens.µeeµJele,DeKeb[,meJe&$e
Hemejuesueer. MekeÌleer®eb ªHeeblej pe[ Jemletle nesleb ns let efMekeÀuee
Deensme.nîee meJee¥®³ee þe³eer Deele ®ewlev³e Demeleb nsner let efMekeÀuee
Deensme. DeCetb®eer DeKeb[ Ye´ceCe³ee$ee pe[elener Demeles. p³ee MekeÌleer®eb
DeefmlelJe mebHetCe& pe[ Jemletuee peeCeJele veener. ceeCemeebvee lejer kegÀþs
peeCeJeleb. lees pevceu³eeHeemet peiee®³ee keÀesueeneueele efìketÀve
jneC³eemeeþer DeeJeM³ekeÀ les efJe®eej efJekeÀej l³eeuee efceUeues.
pe[eHeemetve lees Gl¬eÀeble Peeuee. HeCe les efJe®eej efJekeÀej DeefmlelJe
efìkeÀJeC³eeSJe{s ce³ee&efole jeefnues veenerle. l³ee®eb Òeeyeu³e
Jee{ueb.l³ee®ee ceer ne efJe®eej efJekeÀej mebmkeÀej DevegYeJepev³e efve<keÀ<e&
³ee meieUîeebveer Jes{tve ìekeÀuee. ne pee[ He[oe pesJne Yesolee ³esF&ue
lesJne DeefmlelJee®îee cetU ªHee®eb Yeeve ³esF&ue.“
’iegªpeer, efJe®eej LeebyeCeb HeÀkeÌle O³eeveele Ie[leb. O³eeve lej
keÀmebner Yebie HeeJeleb. efJe®eej ³esle jenleele. Yeu³eeyegN³ee®eer peeCe ceveele
peeieer Demeles. l³eecegUs jeie ueesYe Demeleele®e. ner meieUer ceveg<³elJee®eer
ue#eCes®e Deensle vee? “
’yejesyej Deens legPeb, keÀmeb Deens yeIe ®eboj, DeeHeu³eeuee þTkeÀ
Deens p³eeuee DeeHeCe mepeerJe ceevele veener DeMee Jemletpeeleer®³ee þe³eer
ner cetU MekeÌleer Demeles®e Deele Deieoer DeCet®³ee Deelener neue®eeue megª
Demeles.l³ee DeCetbceO³es MekeÌleer keÀeW[uesueer Demeles.l³eeletve Gl¬eÀeble nesle
nesle ceveg<³e peele DeefmlelJeele Deeueer. ceeCemeebceO³es meg×e keÀener
Deieoer®e pe[ Demeleele.l³eeletve GVe³eve Peeuesueer ceeCemes Demeleelee.
l³eebvee ³ee MekeÌleer®eb DebOegkeÀ mJeªHe keÀUuesues Demeles.p³eeb®eer pesJe{er
leekeÀo Demeles lesJe{b l³ee MekeÌleer®eb mJeªHe keÀUle peeleb. ner MekeÌleer
HekeÀ[tve ceeCemeeves DeveskeÀ megKemeeOeves efvecee&Ce kesÀueer. KetHe megKee®eer
DeekeÀeb#ee kesÀueer lejerner megKe lej efvemeìle®e neletve! ’ceie l³ee
MekeÌleer®ee MeesOe DeeHeCe Ieslees les keÀMeemeeþer. l³ee®eer ceveeuee Dees{ keÀe
ueeieeJeer iegªpeer? “
’megKener Hejle p³ee l³ee J³ekeÌleer®³ee ceveesOecee&vegmeej
Demeleb.SKeeoîeeuee ogmeN³eeuee íU keÀjC³eele megKe Jeeìsue.
SKeeoîeeuee mJele:®ee íU keÀªve IesC³eele megKe Jeeìsue. kegÀCeeuee
keÀe³e Jeeìsue keÀmeb meebieCeej? efMeJee³e les®e les®e megKe efvejblej jenerueb
lej og:Ke ªHeeblejerle nesleb. ceie DeeCeKeer JesieUb, ceve Gllesefpele
keÀjCeejb nJeb Demeleb. ®eebieu³ee JeeF&쮳ee keÀuHevee meeHes#e Demeleele.
leguee lej ceeefnle®e Deens keÀer MegYe DeMegYe, cebieU DecebieU, megKe og:Ke
³eebvee SkeÀceskeÀebefJevee DeefmlelJe veener. ³ee meieUîee®³ee HeefuekeÀ[s
peeTve cegU ªHee®ee MeesOe ueeieuee, l³ee®eb #eefCekeÀ oMe&ve pejer Peeueb
lejer DeeHeCe meJe&$e Deenesle DeeefCe meieUs DeeHeues®e Deensle ³ee®eb Yeeve
³esleb. ns Yeeve ³esCeb cnCepes DeKeb[ Deevebo DeeefCe Meebleer®eer ÒeeHleer
nes³e.l³eeveblej DeeHeu³eeuee keÀenerner ueeiele veener. kesÀJeU met³e&ÒekeÀeMe
DeeefCe peueeJej osn OeejCee keÀjCeejs DeeefCe yeHeÀe&lener efveJe&meve
efnb[Ceejs ueeskeÀ leguee Yesìleerue. MejerjeJej leeyee efceUJeuesues nì³eesieer
Yesìleerue.efJeJeef#ele DeY³eemeeveblej osneletve yeensj He[tve leguee Dev³e
efþkeÀeCeer peelee ³esF&ue. yeensj He[Ceejs pe[ Demeb keÀener vemeleb. leer
MekeÌleer®e #eCeeOee&le Dev³e mLeevee®³ee MekeÌleerpeJeU Heesnes®eles.efleLeueb
meejb keÀener DeeHeu³ee %eeveWefê³eebvee peeCeJeleb ³ee keÀesCel³eener iees<ìerceO³es
De[ketÀve ve He[lee DeeHeCe melele DeeHeu³ee ®ewlev³eele®e DeJeefmLele
jenCeb cnCepes DeelceMeesOe HetCe&lJeeuee peeCeb. ner iees<ì ceueener meeO³e
Peeuesueer veener. HeCe Jeeì meeHe[uesueer Deens. Heg{u³ee efvejblej®³ee
ÒeJeemeele leer keÀOeelejer meeO³e nesF&ue. let ner l³ee Jeeìs®³ee MeesOeele
efveIeeuee Deensme. ceer kesÀJeU megªJeeleer®ee Jeeìe[îee Deens ®ebêMesKej.
keÀgCeekeÀ[s peeT iegªpeer ? DeeHeu³ee iegj©®ee MeesOe Ies Kee$eer
Heìueer keÀer %eeve ÒeeHleer nesF&ue yeeUe. ìe^³eue De@v[ Sjj®eer cesLe[
Meem$e%e JeeHejleele. leer meJe&$e ueeiet Demeles.“
®ebêMesKej ceO³e ÒeosMeeuee ueeietve Demeuesu³ee ³eesieer jecemJeªHe
³eeb®³ee ceþele oeKeue Peeuee. efleLeb melele Yepeve keÀerle&ve ®eeueuesueb
Demes. mJele: jecemJeªHe ³eeb®³ee DeKeb[ veecepeHeele ceive Demele.
ieesjieefjyeebvee jespe Devveoeve nesF&. DeveskeÀ ueeskeÀ jml³eeJej jnele
DeeefCe ceþele pesJele. keÀHe[s YeerkeÀ ceeietve DeeCele. ®ebêMesKejuee Jeeìueb
ns meieUb leceesiegCe Jee{JeCeejb, DeOeesieleeruee vesCeejb Deens. DeeHeueer
Tpee& ³eebveer efveêermle þsJeueer Deens. jpeesiegCe Jee{eruee ueeiee³euee nJee.
³ee ceeCemeeb®³ee neleeuee keÀece efoueb Heeefnpes. lees mJeeceer jecemJeªHeebvee
lemeb cnCeeueener, les cnCeeues,’keÀece keÀe³e osCeej?
®ebêMesKej cnCeeuee, ’FLes ceþele mejkeÀej ojyeejer ueeskeÀ
ÒeJe®eveemeeþer ³esleele. l³eebvee keÀece keÀe{e³euee meebiee. ³ee ceeCemeebvee
cepegjer efceUsue. l³eeb®³ee keÀ<ìeletve keÀener efvecee&Ce nesF&ue. “
jecemJeªHe nmeues les cnCeeues, ’ ceþele ner ceb[Uer ³esleele leer
#eefCekeÀ ceve Meebleer efceUJee³euee. les ueeskeÀ keÀener iebYeerjHeCes efJe®eej
keÀjCeej veenerle. kesÀuee®e lej p³eele l³eeb®³ee Ye´<ìe®eejeuee JeeJe
efceUsue pes l³eebvee Deesjye[tve Ieslee ³esF&ue lesJe{b IesCîee®ee ceeie& Demesue
l³ee®ee efJe®eej keÀjleerue. let cnCeleesme lemeb keÀjeJeb Glmeen ceeP³ee
Debieerner neslee. megªJeeleeruee ceer Òe³elve kesÀues. ceie ceþe®³ee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
119
peefceveeryeeyele Jeeo keÀe{ues iesues. ceþele iewjÒekeÀej JeeF&ì ke=Àl³es
Demeu³ee®ee DeHeÀJee Hemeª ueeieu³ee. ceþekeÀ[tve DecegkeÀ keÀece
JnJeb..l³eele mejkeÀej®eer ceole DemeeJeer Demes Òe³elve GKe[tve ìekeÀues
iesues. keÀejCe ne meieUe J³eJenej HeejoMeea mJe®í DemeCeej neslee. “
ieeJekeÀjer cnCeeues,’Deecner kegÀìerpeJeue efMeOee þsJelees. DeeþJe[îeeletve
SkeÀ efoJeme mekeÀeUer les ieeJeele HesÀjer ceejleele. lesJne meJee¥vee
DeeMeerJee&o osleele. les ieeJeepeJeU Demeu³eeves ieeJee®eb j#eCe
nesleb.DecebieU iees<ìer FLes efMekele veenerle.“
®ebêMesKejuee kegÀletnue Jeeìueb,ns ³eesieer ®ecelkeÀej keÀjerle nesles.
HeCe l³eebveer l³ee®ee mJeeLee&meeþer yeepeej ceeb[uee veJnlee.ueeskeÀebvee
yegJeeyeepeer®³ee pebpeeUele iegbleJeues veJnles. les kegÀCeeuee kegÀìerpeJeU
HeÀìkeÀt osle veJnles. keÀoeef®ele leb$emeeOevee keÀjle Demeleerue.keÀe
kegÀCeeme þeTkeÀ? ®ebêMesKejuee l³eebvee YesìeJemeb Jeeìueb.
ieeJekeÀN³eebveer meebefieleuesu³ee KeeCeeKegCee yeIele lees kegÀìerpeJeU
Heesnes®euee.yeensj Pee[eKeeueer He¨eemeveele O³eeveele yemeuesues ³eesieer
yeIetve l³eeuee peeCeJeueb keÀer ns Kejs meeOekeÀ Deensle. l³eeb®³eekeÀ[tve
³esCeejer ÒeejCes Meg× Deensle. ceve Òemevve keÀjCeejer Deensle. l³eeb®es O³eeve
mebHesHe³e&¥le lees Mespeejer yemeuee DeeefCe menpe®e [esUs efceìues.#eCeeOee&le
l³ee®es efJe®eej Leebyeues. ef®elleekeÀeMe efvejYe´ Peeues. l³ee®es O³eeve ueeieues.
O³eeveeletve lees peeie=le Peeuee lesJne ³eesieerjepe meceesj yemeues nesles.
les nmetve cnCeeues,’ ®ebêMesKej ³es legPeer Jeeì yeIele neslees. l³ee®ee
DeeM®e³e&YeeJe l³eeb®³eeHe³e¥le Heesnes®euee DemeeJee. les cnCeeues
MeyoebefMeJee³e efJe®eejlejbie DeeHeCe ûenCe keÀª MekeÀlees ns leguee ceeefnle
Demetvener DeeM®e³e& keÀeb Jeeìueb . let ³esCeej ns ceuee ceenerle nesleb. Kejb lej
ceer O³eeve ueeJeueb lesJne legP³ee ceeie&oMe&keÀeMeer®e mebHeke&À kesÀuee neslee.
legP³ee ceveele ceeP³ee ®ecelkeÀejebyeÎue MebkeÀe Deensle. ceerleb$emeeOevee
keÀjlees keÀe DeMeerner MebkeÀe Deens. DeeHeCe DeeOeer l³ee MebkeÀe otj keÀª. ceer
leb$emeeOevee keÀjle veener. DeOeesjHebLe ceer ceevele veener. leb$emeeOevee ner
meg×e meeOevee®e Demeles. Del³eble SkeÀeûelesves keÀce&keÀeb[s keÀjerle. keÀener
SkeÀ MekeÌleer efceUJeuesueer Demeles. HeCe leer MekeÌleer Flejebvee og:Ke
osC³eemeeþer met[ IesC³eemeeþer mJeLee&meeþer JeeHejueer peeles. JeMe Peeuesueer
MekeÌleer leey³eele þsJelee Deeueer veener lej lees ceeCetme Jes[e neslees efkebÀJee
DeelceIeele keÀªve Ieslees. ³eesieerjepe p³ee ceeiee&uee ceuee pee³e®e®e veener
l³ee®³ee mel³eemel³esuee He[leeUe IesC³eele ceuee JesU IeeueJee³e®ee
veener.
³eesieer nmeues. les cnCeeues, veeceªHeeuee lelmece DeLe& vemeuee.
Meyoeb®es ceeO³ece Heg{s efvejLe&keÀ Jeeìt ueeieueb lejer meeceev³e J³eJenejele
veeceªHe Meyo meieUîeeb®ee JeeHej keÀjeJee ueeielees. cnCetve ceePeb veeJe
meebielees. ceeP³ee iegªbveer ceuee ef®eoevebo ns veeJe efoueb Deens. Deelee
legP³ee ogmeN³ee MebkesÀkeÀ[s JeUt³ee, DeelceµekeÌleer, ®ewlev³e, efJeMJeMekeÌleer
keÀenerner cnCe leer DeeHeu³ee Deele DeJeefmLele Demeles. leer cetueeOeej
®e¬eÀeHeemetve peeie=le keÀjle vesle <eì®e¬esÀ Yesole meg<egcvesletve Jej ®e{le
peeles DeeefCe cemlekeÀeJejerue menñekeÀej ®e¬eÀeHe³e¥le Heesnes®eles. ³ee
keÀgÀbÀ[ueerveer peeie=leer®ee ceeie& Del³eble keÌuesMeoe³ekeÀ Ke[lej Demelees.
³eesieerkeÀ ef¬eÀ³eebveer DeeHeu³ee yeenîe DeJe³eJeebJej leeyee efceUJele yeg×er
SkeÀeûe keÀjerle yeg×er Yesotve HeefuekeÀ[s peeC³ee®ee ne ceeie& Deens.
kegbÀ[ueerveer peeie=le Peeu³eeJej DeeHeu³ee MejerjeJej DeeHeuee HetCe& leeyee
Demelees.
’ceie keÀe³e keÀsuele?
’ ueeskeÀebveer SkeÀ$e ³ee³euee nJeb. Demeb Ie[le veener. ceie neleer
SkeÀ®e Ghee³e neslee. ceþe®eb J³eJemLeeHeve veerì mebYeUCeb DeeefCe
YekeÌleerceeie& Demeu³eeves ceie l³ee®eer efMekeÀJeCe oîee³euee megªJeele kesÀueer.
’legcner mJele: veecepeHee®eb DevegmejCe keÀjlee? “. nes, HeCe ceer
HetCe&JesU veecee®³ee DeOeerue jentve owefvekeÀ keÀeces Heej Hee[lees Demesner
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
120
veener. veece peHeele KetHe JesU SkeÀeûe Peeu³eeJej SkeÀoe DevegYeJe Demee
Deeuee nesle keÀer ceer Mejerj mees[tve ceeP³ee iegªb®³ee MeesOeele efnceeue³eele
iesuees. iegªpeer Yesìues l³eebveer osn þsJeuee neslee. HeCe l³eeb®³eeMeer mebHekeÀ&
Peeuee. l³eeb®³ee Dee%esves keÀece megª þsJeues Deens. “
mJeeceer jecemJeªHe DeeHeu³eeuee keÀener efJeMes<e ceeie&oMe&ve keÀª
MekeÀleerue Demee ®ebêMesKejuee efJeMJeeme Jeeìuee veener. efMeJee³e
DeeHeuee®e ceþ efkeÀleer ®eebieuee Deens. ns meebieleebvee mesJeskeÀN³eebveer Flej
ceþebceO³es ®eeueCeejs iewjJ³eJenej l³eeuee meebefieleues les SsketÀve lej l³eeuee
YeesJeb[tve iesu³eemeejKes Peeues.
Oece& DeeefCe DeeeflcekeÀ Gvveleer ³ee keÀener SkeÀceskeÀebvee
ef®ekeÀìuesu³ee iees<ìer veenerle. lejer ceþeceO³es iegbleeiegle, Devee®eej efkebÀJee
ieeWOeUuesueer DeJemLee nesleer. efMeJee³e ceþe®³ee DeeefLe&keÀ SsefnkeÀ ueeYeele
ceþefOeHeleer De[ketÀve He[lener Demeleerue. jecemJeªHe l³eeleues veJnles.
HeCe l³eeb®ee ceeie& kegbÀefþle Peeuee neslee. keÀoeef®ele veecepeHe Jee{le
peeTve SKeeoîee GlkeÀì #eCeer l³eebvee DeelceoMe&ve nesF&ue ner HeCe ³ee
#eCeer les DeeHeu³eeuee ceeie&oMe&ve keÀª MekeÀle veenerle ns ue#eele ³esTve
®ebêMesKejves DeeHeuee cegkeÀece DeeJejlee Iesleuee.l³ee®eer Ye´cebleer megª
Peeueer. Heg{s peeJes. ieeJe®³ee JesMeerleerue ceeªleer®³ee osJeUele efkebÀJee
ûeeceosJeles®³ee osJeUele cegkeÌkeÀece keÀjeJee. SKeeoîee Iejer keÀener keÀece
keÀªve oîeeJes DeeefCe l³eeyeoueer [eU leebotU ceeieeJes. les leerve Iejer
oie[eb®³ee ®egueerJej efMe[Jetve KeeJes. DeVe veenerlej otOe HeÀUs efJekeÀle
IesTve #egOee YeeieJeeJeer ieeJeele keÀgCeer meeOeg Hegª<e,mebv³eemeer,³eesieer Deens
keÀe yeIeeJes?. l³ee®³eeMeer yeesueeJes. ³ee J³ekeÌleerves meg®eJeuesuee ceeie& keÀener
DeeHeuee veJns. ns ue#eele Deeu³eeJej Heg{s JneJes. lelJee®eer KegHe Peeu³ee.
HeCe MeeyoerkeÀ DeekeÀuevee®ee GHe³eesie veener lees peeCetve neslee Demee
l³eeb®ee ¬eÀce megª Peeuee. yengleskeÀ meppeve, meeOeg, mev³emle ke=Àleerves
jenCeejs DeMee meieUîeeb®ee DenbkeÀej megìuee veJnlee. met#ce Demee
ueesYe,¬eÀesOener neslee. keÀesCel³eelejer SkeÀe Hee³ejeJej les De[ketÀve He[ues
nesles. ®ebêMesKej®es O³eeve cee$e Gllece meebOele nesles. efkeÀl³eskeÀoe l³eeuee
DeYetleHetJe& Meebleer efceUle nesleer. DeeHeueer mJele:®eer Lees[erMeer keÀe nesF&vee
Òeieleer nesles Deens ³eeyeÎue lejer l³eeuee meceeOeeve Jeeìle nesleb. keÀOeer
keÀOeer DeeF&Jeef[ueeb®ee HeÀesve ³esF&. megªJeeleeruee l³eecegUs ceve J³eekegÀU
nesF&. Deelee lemesner nesle veJnles.ef®elleele Òe#egyOelee ³esle veJnleer.
ceeie&¬eÀceCe keÀjlee keÀjlee lees nefjÜejuee ³esTve Heesnes®euee. SJnevee
l³ee®³ee ue#eele Deeueb nesleb keÀer ceþ, DeeKee[s Jeiewjs DeeHeu³eemeeþer
efvejLe&keÀ Deensle. ieeJeeHeemetve otj pebieueele, iebieskeÀeþer SkeÀe kegÀìerle
SkeÀ nì³eesieer
jnele Demeu³ee®es l³eeuee keÀUues. DeveskeÀ efme×er l³eebvee JeMe
nesl³ee. Demesner keÀUues. HeCe les ueeskeÀebvee DeeHeu³eekeÀ[s ³esT osle
veenerle. ceer legcneuee keÀenerner osT MekeÀle veener legcner HejcesMJej ef®ebleve
keÀje. ogmeN³ee®³ee iees<ìeRuee nele ueeJet vekeÀe.iejpetbvee mene³³e keÀje.
DeeHeueer ÒeeHebef®ekeÀ keÀle&J³es efve<þsveb Heej Hee[e. SJe{s®e lees meebielees Demes
ieeJekeÀN³eebveer meebefieleues. lees efme×Hegª<e Deens ³eeJej cee$e l³ee®eb
SkeÀcele nesleb. kegÀCeer l³eeuee iebiee ÒeJeeneJeªve ®eeueleebvee Heeefnueb nesleb.
kegÀCeer Heeefnueb nesleb keÀer He¨eemeveele yemetve leHem³ee keÀjerle Demeleebvee les
nkesle G®eueues iesues nesles. HeÀej HetJeea keÀgCeerlejer l³eeuee yemeu³eepeeieer
HeÀUe HegÀueeb®eer jeme efvecee&Ce keÀjleevee Heeefnues nesles.
O³eeveele Mejerj Jej G®eueueb peeCes efkebÀJee HeeC³eeJeªve ®eeueCeb
nîee ef¬eÀ³ee meeO³e nesleele. HeCe l³eecegUs DeelcemJeªHe peeCelee ³esle
veener. l³eemeeþer DeefJejle Òe³elve keÀjerle jneJes ueeieleele. ceePes les
Òe³elve ®eeuet Deensle. keÌJeef®ele keÀOeer efJepesmeejKes keÀener peeCeJeles. HeCe
Depetve DeKeb[ DeelceefmLele DemeC³ee®eer DeJemLee meeO³e Peeueer veener.
ceer pees ceeie& Devegmejuee lees legP³eemeeþer ³eesi³e veener. leguee ³eesi³e ceeie&
efceUC³eemeeþer leguee HeeB[er®esjeruee peeJes ueeiesue.leerLe&mLeeves yeIele
yeIele ³ee osMee®es Keeue®es ìeskeÀ leguee ieeþe³e®es Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
121
’ef®eoevebo cenejepe, Devve ûenCeeefJevee ceeCemes jent MekeÀleele
ns Kejb Deens keÀe?“
’nes, DeeHeu³ee HesMeerRvee nJeer Demeuesueer Tpee& met³e&ÒekeÀeMeHeemetve
efceUC³ee®es keÀener ceeie& Deensle. l³eemeeþer keÀener ³eesie ef¬eÀ³ee Deens.
lemes®e Demet os. FLes keÀener keÀeU jne. MJeemeeJej DeeefCe MejerjeJej
meb³ece keÀjCeejer ³eesieef¬eÀ³ee ceer leguee efMekeÀJeerve. HeCe les legPeb Debeflece
meeO³e veener.“
®ebêMesKejves vegmeleer®e ceeve nueJeueer. ef®eoeveboeb®es efJe®eej
l³ee®³eeHe³e¥le Heesnes®eues. l³eeves yeensj®³ee kegbÀ[eletve HeeCeer IesTve nele
Hee³e Oegleues DeeefCe ye@ie kegÀìerle þsJeueer. ef®eoevebo HeejeJej yemeues nesles.
l³eeb®³ee Hee³eeMeer lees yemeuee. %eeveûenCemeeþer l³ee®eb ceve efmLej Peeueb
nesleb.keÀener efoJemeebveer ef®eoeveboebveer Deeosme efou³eeveblej lees efleletve
efveIeeuee leerLe&#es$eer jcele iecele DeveskeÀ DevegYeJe Iesle ®ebêMesKej
HeeB[er®esjeuee Heesnes®euee. DejefJeboeÞeceele l³eeveb oMe&ve Iesleueb. l³ee
peeiesle®e l³eeuee efJeue#eCe mHeboves peeCeJeueer. ceie lees yeensj Deeuee.
ueeskeÀ FLes jentve meeOevee keÀjle Deensle ceerner FLes jentve meeOevee
keÀje³euee nJeer l³eemeeþer ceer leb$emeeOevee keÀjlees
peeiee MeesOee³euee nJeer. Demee efJe®eej keÀjle lees DeeÞeceemeceesj®e
GYee Demeleevee l³eeuee meceesªve SkeÀ ceO³eceJe³eerve nmelecegKe ie=nmLe
³esleevee efomeues. l³eeuee les DeesUKeer®es Jeeìues. ceie Demeener efJe®eej
Deeuee FLes keÀesCe DeesUKeer®eb DemeCeej.? HeCe ns DeeHeu³eeuee®e
YesìCeej Demeb JeeìsHe³e¥le les l³ee®³eepeJeU Heesnes®eues meg×e. meeOesmes
Meì&HeBì Ieeleuesues ie=nmLe.
’ l³eebveer cnìueb ®ebêMesKej vee,
l³eeveb neskeÀejeLeea ceeve nueJeueer
les cnCeeues, ’ceePeb veeJe pe³eble. ceeP³eekeÀæ[s®e legce®eer
jneC³ee®eer J³eJemLee kesÀueer Deens. DejesefJeue ceO³es ceePeb íesìb Iej Deens.
“ l³eeb®³ee vepejsleue lespe ®ebêMesKej®³ee ue#eele Deeueb. ns DeeHeues
ceeie&oMe&keÀ Deensle DeMeer peeCeerJe l³ee®³ee Deblejbieele GlHevve
Peeueer.efve:MebkeÀ ceveeves lees l³ee®³eeyejesyej ®eeuet ueeieuee. oesIebner
Meeble®e nesles. pe³eble®³ee Iejele DeeCeKeer kegÀCeerner veJnleb. Iej SkeÀe
yeepetuee nesles. YeesJeleeueer yeeie nesleer. Keesueerle Meeblelee nesleer. pe³ebleveb
l³eeuee DebIeesU GjketÀve I³ee³euee meebefieleueer. pesJeCener le³eej nesleb.
oesIeb efve:MeyoHeCes®e pesJeues. nele Oegleu³eeJej ne@ueceO³es yemeues.
pe³eble cnCeeuee, ’legPeer ³eesieceeiee&le yejer®e Òeieleer Deens.
’O³eeve veerì ueeieleb. HeCe O³eeveeJemLesle ceve HetCe& Meeble peeueb keÀer
efJekeÀej efJe®eej ceveele ³esleele lesWJne peer Tpee& efvecee&ve nesles leer yeenîe
peieeleerue peieC³eele DeeHeu³ee®e yeenîe DeeefmlelJeele #eerCe nesless.leer
Deble:MekeÌleer yeenîe peerJeveelener GlejJelee ³ee³euee nJeer. ³ee oesvner
peieebceO³es SkeÀ ceeie& efvecee&Ce Jne³euee nJee.peer Deble:MekeÌleer leer Tpee&
cemlekeÀeletve ÒeJesMe keÀjles, leer meJe&$e meJee&Yetleer Demeles. l³eecegUs meJe&$e
SkeÀjmeYeeJe ceveele GHepelees. l³eeuee®e Òesce cnCe, keÀªCee cnCe, veeJeb
keÀenerner os leer DeJemLee Deele efvejblej veeboe³euee nJeer. ceerner meeOekeÀ®e
Deens. l³ee efoMesves ceePes Òe³elve ®eeueues Deensle. let FLes jne. meeOevee
megª þsJe ceer Lees[b yengle ceeie&oMe&ve keÀjervener. HeCe leguee®e Deeletve
Jeeìe³euee nJeb keÀer ceeie& meeHe[uee Deens.leer meeOevee HetCe&lJeeuee
kesÀJnener peeT MekeÀles. HeCe Jeeì®eeue ³eesi³e efoMesves nesles Deens Demeb
ue#eele Deeueb keÀer ceie DeeHeCe kegÀþs jne³e®e?GHepeerefJekesÀmeeþer keÀe³e
keÀje³e®eb? ³ee meJee¥yeÎue DeeHeesDeeHe SkeÀ met®evee DeeHeu³eeuee efceUles.
’DeefmlelJee®ee Giece cnCepes leer Tpee& keÀe? Demee ÒeMve
®eboj®³ee ceveele Deeuee DeeefCe lees mecepeu³eemeejKee pe³eble cnCeeuee,
’leme®e Deens. leer Tpee& JesieJesieUs DeekeÀej,ªHes OeejCe keÀjles. leer
legP³eele, ceeP³eele, Pee[ebceO³es, {ieebceO³es, mecegêele, HeJe&leebceO³es
meJe&$e leer®e Deens?
’ ceie DeeHeu³eeuee oMe&ve keÀmeb Ie[le veener efle®eb? keÀejCe
DeeHeu³ee Deele peer owJeer mHeboveb Demeleele.
ceeOeJeer kegbÀìs
Ye´ceCeOJeveer - 9819679550 / 26116480
[email protected]
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
122
ceO³e³egieerve meblekeÀeJ³e
ueeskeÀpeerJeve DeeefCe ueeskeÀYee<ee
efJe.Meb. ®eewIegues
meble meceepe DeeefCe DeO³eelce mebledefJe®eej keÀMeemeeþer?
`mebleeb®eer meceepe OeejCee' meblemeeefnl³e DeeefCe `meceepeÒeyeesOeve'
ner l³eeb®eer HegmlekesÀ ÒeefmeOo Peeueer Deensle. ³ee uesKeele l³eebveer
ceO³e³egieerve meblekeÀeJ³e DeeefCe ueeskeÀYee<ee ³eebveer DevegyebOe mHe<ì kesÀuee
Demetve ueeskeÀYee<es®es meebmke=Àleer DeeefCe Jee[dce³eerve cetu³e DeOeesjsefKele
kesÀues Deens.
Yee<es®ee efJekeÀeme JesieJesieȳee efmLel³eblejebceOetve neslees. cnCetve®e
meJe& keÀeUele Yee<es®es ©He SkeÀmeejKes vemeles yeoueles Demeles.
GoenjCeeLe&. SKeeoe Kes[îeeleerue MeslekeÀjer `Hee³eeleerue JeneCe Hee³eele
yejer', `pemes HesjeJes lemes GieJeles'. ³eeÒekeÀej®es Jeeke̳eÒe®eej JeeHejlees
efkebÀJee MeyoÒe³eesie keÀjlees, l³eeceeies l³ee®ee YetlekeÀeU, l³ee®ee
J³eJemee³e, l³ee®eer peele l³ee®es J³eefkeÌlecelJe Fl³eeoer IeìkeÀ Demeleele.
Yee<es®³ee efJekeÀeme¬eÀceele keÀener veJes Meyo ³esleele, HejYee<esleues (efnboer,
Got&, keÀVe[, iegpejeLeer, Fbûepeer F.) ³esleele ³ee®es keÀejCe Yee<ee ns
efJeefvece³ee®es meeOeve Deens. keÀener JesUe ke=Àef<emebmke=Àleerleues, Mesleerleues
Meyo ve<ì nesleele, l³eeb®³eeSsJepeer veJes Meyo ³esleele. pesJne ì@^keÌìj
DeefmlelJeele veJnlee. pesJne l³ee Meyoe®ee JeeHej nesCes DeMeke̳e nesles.
`veebiej' cnCepes keÀe³e, ns Fbûepeer ceeO³eceeleerue efJeÐeeL³ee¥vee
ef®e$eeb®³eeÜejs mecepeeJetve ÐeeJes ueeieles. cnCetve Yee<esleerue Þes<þkeÀefve<þlee %eeve, Oece&, J³eJemee³e-GÎsMe, YetÒeosMe ³eebJej DeJeuebyetve
vemeles. Deelee efJe®eej keÀjeJe³ee®ee Deens lees meblemeeefnl³eeleerue
ueeskeÀYee<es®ee efkebÀJee yeesueer Yee<esleerue GHe³eesiee®ee JeeHeje®ee. 12-13
J³ee MelekeÀeveblej cejeþer mebleeb®eer cebeefo³eeUer efvecee&Ce Peeueer. %eevesMJej
mecekeÀeueerrve Je GÊejkeÀeueerrve meble JesieJesieȳee peeleeRceOeerue nesles, pemes
meble veeceosJe, meble peveer, vejnjer meesveej, mebleepeer peievees[ (lesueer),
jesefnoeme (®eebYeej), meeJelee ceeUer, ieesje kegbÀYeej, mesvee vneJeer,
Heefjmee YeeieJele, ®eesKeecesUe ³ee mebleeb®³ee keÀeJ³eele keÀener ueeskeÀmebkesÀle
Deensle. J³eJemee³ee®eer HeeMJe&Yetceer Deens. l³ee®³eener DeeOeer cenevegYeeJe
HebLe DeefmelJeele neslee. ueerUe ®eefj$e,' `¢<ìeble Heeþ' ÞeerieesefJebo ÒeYet
®eefj$e' F. cenevegYeeJe ûebLeeble Demmeue cejeþer Yee<ee osMeer Yee<ee
Hene³euee efceUles. `ueerUe ®eefj$eeleerue' ieÐe Yee<esle DeveskeÀ ef®e$es
jsKeeìueer iesueer Deensle. ®e¬eÀOeje®eer SKeeoer `ueeruee' Jee®eleevee efkebÀJee
`¢<ìeblee®³ee DevegYeJe Iesleevee l³eeJesU®eer ieÐe Yee<ee ef®e$eoMeea ÒeJeener,
veeìîeHetCe&, mebJeeoce³e, keÀLeelcekeÀ nesleer ns ue#eele ³esles.
`mesJeekeÀues®ee Ke[keÀe®ee ¢<ìeble Demee'
met$e : jepemee leecemee Oeceea DeefOekeÀej veener.
¢<ìeble : mesJeeUues Ke[keÀ Demes leLeeJeefj HeeJeeW osG®eer
leLee {WkeÀef®e veS ~ Ssmeebefn þsJeerpes leefj veerjmeewefve Hee[er :
ieg[Ies keÀeWHej Peebpejerleer ~~
¢<ìebeflekeÀ : lewmes leecemeeÒeefle Oew³e& yeesueesef®e veS ~
Ssmeebner yeesueerpes leefj og:Keelesef®e os ~~
pees ceeCetme meeeflJekeÀ Demelees l³eeuee®e Oecee&®ee (Oeeefce&keÀ)
cnCeJetve IesC³ee®ee DeefOekeÀej Demelees. jepeme efkebÀJee leecemeer ceeCemeeuee
GHeosMe keÀjCes cnCepes mesJeeU Demeuesu³ee Ke[keÀeJej Hee³e þsJeCes,
cnCepes ieg[Ies Peebpe©ve IesCes. meesH³ee ¢äebbleeletve HejceeLee&ceOeues lelJe
FLes meebefieleues Deens.
DeþjeHeie[ peeleerleerue mebleebveer mJele:®³ee J³eJemee³ee®eer Yee<ee
DeYebieele JeeHejueer. ueeskeÀ©{er, meeceeefpekeÀ mebkesÀle, Mesleer J³eJemee³e,
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
123
Jem$es DeeJejCes, ®eeefuejerleer, meCeJeej, KeeÐeHeoeLe& F. ®es GuuesKe
cenevegYeeJeeb®³ee Je mebleeb®³ee Jee[d:ce³eele ³esleele. cenobyee ner
cenevegYeeJeer³e keÀJeef³e$eer cejeþerleerue Deeo³e keÀJeef³e$eer ceeveueer peeles.
efleves `OeJeues' cnCepes ueiveele ieeJe³ee®eer JejefJe<e³ekeÀ ieerles efueefnueer.
l³eeJesU®³ee efJeJeenHeOoleer®eer ceeefnleer OeJeȳeebletve efceUles.
mJeeYeeefJekeÀlee, ieefleceevelee, menpemegbojlee, m$eermegueYelee, meeOeer
Yee<ee ns OeJeȳeeb®es efJeMes<e Deensle. cejeþerleerue ueeskeÀieerleeb®es mebMeesOekeÀ
efJeJeenieerleeb®ee DeY³eeme keÀjleele. Deeiejer meceepeele efJeJeen Òemebieer
ieeCeer cnìueer peeleele.
meble veeceosJeebHeemetve meble legkeÀejeceebHe³e¥le Peeuesu³ee mebleeveer
DeeHeu³ee J³eJemee³eeleerue Meyo keÀeJ³eele DeeCeues.
`p³ee®es pes Deewpeej ~ les®e l³ee®es Mem$e~
Ieslee veeJe %eeve©He YekeÌleeb®es ~
mcejCe nesles l³ebe®³ee J³eJemee³ee®es'~~
meble legkeÀejecee®es `MesleeJejerue DeYebie'ÒeefmeOo Deensle. Mesleer®³ee
©HekeÀeletve legkeÀejeceebveer YekeÌleer®ee Òe®eej kesÀuee ``MegOo yeerpeeHeesìer~
HeÀUs jmeeU ieesceìer “ ns megYeeef<ele DeeHeu³ee Heefj®e³ee®es Deens.
meblelegkeÀejeceeb®³ee ueeskeÀeskeÌleer, cnCeer, Jeeke̳eÒe®eej, Jeeke̳eÒe³eesie
Depetvener JeeHejele Deensle. peve ceevemeele ©peuesues Deensle.
meblemeeefnl³ee®ee DeeefCe ueeskeÀYee<es®ee efvekeÀì®ee mebyebOe Deens.
³ee®ee DeLe& legkeÀejeceeb®es DeYebie, SkeÀveeLeer Yee©[s, Heos-ieerles, ieewUCeer
³ee meieȳeele ueeskeÀpeerJevee®es ueeskeÀmebmke=Àleer®es Òeefleefyebye He[uesues
Demeles. SkeÀveeLeeb®³ee keÀeUele Yeeef<ekeÀ DeeefCe meebmke=ÀeflekeÀ
DeJeveleer®eer Heefjmeercee Peeueer nesleer.
SkeÀveeLeeb®³ee Jew³eefkeÌlekeÀ peerJeveelener Yeeef<ekeÀ mebIe<e& efvecee&Ce
Peeuee neslee.SkeÀveeLeeb®ee cegueiee nefj Heb[erle mebmke=ÀleeefkeÀieeceer neslee.
Òeeke=Àle cejeþer yeÎue l³eeuee DeemLee veJnleer. SkeÀveeLeebveer cegueeuee
efJe®eejues. `ieerJee&Ce Yee<ee osJes kesÀueer Òeeke=Àle keÀe³e ®eesjeHeemeesefve
Deeueer'' ? ``SkeÀveeLeebveer YeeieJele, jecee³eCe, ©efkeÌceCeer
mJe³ebJejemeejKes Òeew{ Je iebYeerj Yee<esleerue ûebLe cejeþerle efueefnues
l³ee®eÒeceeCes ueeskeÀjbpeveemeeþer, DeO³eelceyeesOe keÀjC³eemeeþer Yee©[s
efueefnueer. `yeng ©{' MeyoeHeemetve Yee©[ Meyo efvecee&Ce Peeuee Deens.
ieeWOeUer, JeeI³eecegjueer, Yeje[er, JeemegosJe, peesMeer, peeieu³ee,
yeeUmeblees<e Demee ueeskeÀkeÀueekeÀejeb®ee mecegoe³e meceepeele neslee.
leÊJe®e®es&me nem³ee®eer [tye efoueer keÀer iebYeerj lelJe%eeve yengpeveeb®³ee
ieUer menpeHeCes GlejJelee ³esles. meceepe JeemleJee®es [esUme efvejer#eCe,
DeebleefjkeÀ GceeUe DeeefCe DeemLee Demeu³eecegUs SkeÀveeLeebveer Yee©[s
efueefnueer. cnCetve®e ueeskeÀmeeefnl³ekeÀej SkeÀveeLe Demes SkeÀveeLeeb®es
JeCe&ve kesÀues peeles.
cejeþer Yee<ee mece=Oo keÀjCeejs DeeCeKeer SkeÀ meceepeeefYecegKe meble
cnCepes YeeieJele efkebÀJee Jew<CeJe HejbHejs®ee keÀUme þjuesues ``meble
legkeÀejece“ nesle. legkeÀejeceeb®³ee ®eej mee[s®eej npeej DebYeieele
Deeuesu³ee Meyoeb®ee, Jeeke̳eeb®ee, Jeeke̳eesGHe³eesie, cnCeeR®ee Deepener
JeeHej kesÀuee peelees. %eevesMJej-veeceosJe-SkeÀveeLe-legkeÀejece-jeceoeme
³ee ÒecegKe mebleeb®ee keÀeU, l³eeb®es J³eefkeÌlecelJe, l³eeb®eer ÒeefleYee ³eele
keÀener ÒeceeCeele Yeso Deens. SkeÀveeLeer Yee©[s meceepeefYecegKe Deensle,
lej legkeÀejeceeb®³ee DeYebieJeeCeerle lelkeÀeueerve meceepee®es jbie ÒekeÀì
Peeues Deens.
legkeÀejece JeejkeÀjer nesles, keÀerle&vekeÀej nesles mebJeeoce³elee ns
l³eeb®³ee Mewueer®es JewefMeìîe nesles. GoenjCeeLe& SKeeo³ee DeYebieele les
efJeÇuee®eer DeeUJeCeer keÀjleele lesJne les Deele&HeCes l³ee®³eeMeer mebJeeo
meeOeleele, keÀOeer keÀOeer veeìîeHetCe& Òemebie GYee keÀjleele, lej keÀOeer
ef®ebleveefMeuelee Jew®eeefjkeÀlee J³ekeÌle keÀjleele. legkeÀejeceeb®³ee Yee<esleerue
DeJelejCe#ecelee GuuesKeveer³e Deens. l³eeb®eer keÀener megYeeef<elesDeJelejCes DeMeer :
ceesues Iesleues j[e³ee Lee ~ veener Deeblej veener cee³ee ~~
Deeueer³ee YeesieeMeer DemeeJes meeoj ~ osJeeJejer Yeej Ieeuegefve³ee ~~
peiee®³ee keÀu³eeCee mebleeb®³ee efJeYetleer~
osn keÀ<ìefJeleer GHekeÀejs~~
o³ee #ecee Meebleer lesLes osJee®eer Jemeleer ~
ceneHegjs Pee[s peeleer lesLeW ueJneUer Jee®eleer ~
efveM®e³ee®es yeU legkeÀe cnCes lesef®e HeÀU ~
keÀesef[³ee®es ieesjsHeCe ~ lewmes DenbkeÀejer ceve
DeebOeȳeemeeþer peie DeJeueeskeÀer DeebOeUs
legkeÀe cnCes lewmes peeCee meblepeve meJe&$e mebHetCe& ieieve pewmes ~
DeYe&keÀe®esmeeþer Hebles neleer Oeefjueer Heeìer
lewmes meble peieer ef¬eÀ³ee keÀªefve oeefJeleer Debieer ~
legkeÀe cnCes DeJeOes efHeÀkesÀ Yee<eeefJeCe ceerþ veener DeVe lesCes l³ee®es
keÀesCeener efpeJee®ee ve Ie[es celmej ~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
124
Jece& meJes&ÞJej Hetpevee®es
DecegkeÀ ie=nmLe cnCepes oejesoej YeerkeÀ ceeieCeejs ueesYeer®es
ceebpej®e Deens.
``ìekeÀer®es OeeJe meesmeu³eeefMeJee³e osJeHeCe ³esle veener''
DeeUMeeJej iebiee Deeueer Demes veeveeÒekeÀej®es Yee<ee Òe³eesie
keÀjleevee DeeHeCe legkeÀejeceeb®³ee Yee<esle yeesuele Demelees. legkeÀejeceeb®eer
ueeskeÀYee<ee meceepee®³ee Deesþer vesnceer®e KesUle Demeles.
MesskeÌmeHeerDej®³ee veeìkeÀeleerue ÒeJesMe Heeefnu³eeJej Òee. Jee. ue.
kegÀUkeÀCeea ³eebvee Jele&ceevekeÀeueerve Fbûepeer Yee<ee, MeskeÌmHeerjve Yee<ee ³eeb®es
veeles Deens Demes Jeeìues. Jee. ue. kegÀuekeÀCeea efueefnleele, DeeHeues
Jee*ce³eOeve ueeskeÀOevee®³ee ueeskeÀmeYes®³ee HeoJeeruee vesTve
Heesn®eC³ee®es Yeei³e meieȳee®e uesKekeÀebvee ueeYeues Demes veener.
MeskeÌmeHeerDej meejK³ee Lees[³eeb®³ee keÀHeeUer ns Yeei³e efuenuesues Demeles.
DeeHeu³eekeÀ[s ns Yeei³e ceeP³ee mecepegleerÒeceeCes legkeÀejeceeuee efJeMes<e
ueeYeuesues Deens. legkeÀecee®eer yejer®eMeer DeYebieJeeCeer ner iesu³ee leerveMes
Je<ee¥®³ee keÀeUele ceneje<ì^JeeCeer®ee SkeÀ DeefJeYeei³e IeìkeÀ yeveuesueer
Deens. iesu³ee leerveMes Je<ee¥®³ee keÀeUele ceneje<ì^JeeCeerves SkeÀe
DebYeieJeeCeerletve efkeÀleer lejer peerJeve jme mJeyeue mebJebOe&veeLe& Mees<etve
Iesleuesuee Deens.
cejeþer m$eerieerleeb®eer HejbHeje HetJeeaHeemetve meg© Deens. peMeer
J³eeJemeeef³ekeÀeb®eer Yee<ee Demeles. leMeer efm$e³eeb®eerner Yee<ee Demeles
m$eerieerleebletve meceepeJ³eJemLee, m$eer®ee meceepeekeÀ[s HeeneC³ee®ee
¢ef<ìkeÀesve, m$eercevee®es kebÀieesjs efomeleele. m$eer p³ee keÀeUele, p³ee
YeewieesefuekeÀ Heefjmejele, p³ee kegÀìgbye J³eJemLesle JeeJejles l³ee®es
Òeefleefyebye Yee<esle He[les. cnCetve meble m$eer keÀJeef³e$eeR®ee JesieUe efJe®eej
kesÀuee peelees DeeOeer cenobyes®³ee OeJeȳeeb®ee efveos&Me Peeuee Deens.
efm$e³eeb®³ee ieerleebleerue keÀeJ³eeleerue Meyo ³ee ÒekeÀej®es Meyo Dee{Utve
³esleele. meblekeÀefJeef³e$eer®³ee DeYebieele, Heoeble, ieerlener Dee{Utve
³esleele. GoenjCeeLe& lesueJeCe (ueive ueeJeC³eeHetJeea veJeN³eekeÀ[tve
veJejerkeÀ[s HeeþJeuesues HeoeLe&), oerì - ¢<ìer, ogj[er - yeeyetb®eer
ìesHeueer, oguue[-oeefievee, ceeJeU®eeefj (Deel³ee®ee Deensj),
ceeJeUCe-Deeoe, yeeUgleer- yeeUe®³ee DebieeJej®es keÀHe[s, Demlegjerm$eer, ®etve-yesmeve, ieUmejer-oeefievee F.
$eÝlegÒeeHleer®ee GuuesKe ³esCeejs Meyo vneCeb ³esCes, MeneCeer nesCes,
Heoj ³esCes, HeeueJe ³esCes. cebieUmet$e-[esjueb, kegbÀkeÀJee®eer ef®ejer cegueer®³ee
©HeeiegCee®eb JeCe&ve keÀjleevee Hegleȳee®eer ceeU, meesv³ee®eb leejb-
efnjkeÀCeer, ®eeboCeer Demees ©HekeÀelcekeÀ Meyo JeeHejues peeleele. ûeeceerCe
m$eer owvebefove peerJeveele peer Yee<ee JeeHejles l³ee®es cetU ceO³ekeÀeueerve
keÀeJ³eele meeHe[les . ueeskeÀHejbHejsle Meyo keÀeueeÒeJeenvegmeej meg©
jenleele.
cenevegYeeJe HeLeebveer DeeefCe ceO³e³egieerve JeejkeÀjer mebleebveer cejeþer
Yee<ee mece=Oo kesÀueer, efle®es YejCe <ees<eCe kesÀues, osMeerHeCee efìkeÀJetve
þsJeuee. keÀeueeblejeves Got& Je Fbûepeer Yee<eeb®es Dee¬eÀceCe osMeer cejeþerJej
Peeues. Yee<ee-meeefnl³e-Yee<eeMeem$e-mebmke=Àleer, meceepeMeem$e,
ueeskeÀMeener l³ee®es DeY³eemekeÀ Yee<es®ee GHes#ee keÀjle veenerle.
ceele=Yee<esletve efMe#eCe Peeues Heeefnpes Demee Deeûen efMe#eCele%e,
ceevemeesHe®eej le%e Oejleele. keÀejCe ceele=Yee<ee DeeHeueer DeekeÀueve
MekeÌleer, efJe®eej ÒekeÀìerrkeÀjCee®eer kegÀJele DeeefCe mepe&veMeeruelee
Jee{Jeles. DeeHeu³ee HejbHejsletve Deeuesu³ee meeefnl³ee®ee DeY³eeme kesÀuee
lej meceepe meebmke=ÀefleMeer pees[uee iesuee Deens ns mecepetve ³esles.
ueeskeÀYee<ee ceie leer mebleebveer, keÀJeeRveer, uesKekeÀebveer GHe³eesefpeuesueer
Demees, meceûe mebmke=Àleer®es `meb®eerle' Demeles. keÀener HejYee<ee cetU
Yee<esJej Dee¬eÀceCe keÀjleele DeeefCe Yee<es®es `mJelJe' veenermes keÀjleele.
Kejs cnCepes ueeskeÀYee<ee efpeJeble, ®ewlev³eoe³eer Demeleele. ³ee Yee<eebceO³es
meceepee®es Òeefleefyebye He[uesues Demeles, l³ee®eÒeceeCes l³ee `Yeeef<ekeÀ'
Deefmcelee peeieer þsJeleele. cnCetve®e ueeskeÀYee<es®eer GHes#ee cnCepes
mebmke=Àleer®eer GHes#ee, Deeblejje<ì^er³e HeeleUerJejerue Fbûepeer®es cenÊJe
ceev³e kesÀues Heeefnpes. cee$e `mJeYee<ee' meefnl³e efveefce&leeruee
mepe&veMeeruelesuee meene³³eYetle nesles. efJeMes<ele: iueesyeuee³ePesMeve®³ee
keÀeUele J³eeJeneefjkeÀ HeeleUerJej, DeeefLe&keÀ Je®e&mJe keÀe³ece
jeKeC³eemeeþer Fbûepeer®ee mJeerkeÀej kesÀuee peele Deens. lemee lees DeveskeÀ
je<ì^eblener kesÀuee peele Deens. leLeeefHe leer je<ì^s DeeHeu³ee Yee<es®ee,
He³ee&³eeves peveYee<es®ee efJemej He[t osle veenerle. DevegJeeefole meeefnl³ee
Üejs efJeefMe<ì ÒeosMeeleerue meeefnl³ee®eer iegCeJeÊee mecepeles.
meeefnl³ee®³ee Þes<þlJee®es ceeveob[ efkeÀbJee efvekeÀ<e efveefM®ele keÀjlee
³esleele.
ceO³e³egieerve mebleebveer keÀJeeRveer, GHeueyOe keÀ©ve efouesuee Yeeef<ekeÀ
meebmke=ÀeflekeÀ þsJee peleve keÀjC³eemeeþer ueeskeÀYee<es®ee DeY³eeme,
mebMeesOeve DeeefCe GHe³eespeve ner keÀeUe®eer iejpe Deens.
efJe.Meb. ®eewIegues
S/5, ß efJepe³eÞeer, meblepeveeyeeF& HeLe,
efJeuesHeeuex (HetJe&), cegbyeF& - 400 057
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
125
Òe%ee®e#eg
iegueeyejeJe cenejepe
[e@. ®eeªefMeuee DeeskeÀ
ceneje<ì^ele lesjeJ³ee MelekeÀele mebleeb®eer ceebefo³eeUer efvecee&Ce
Peeueer. peer DeþjeJ³ee MelekeÀeHe³e¥le DeesIeJeleer jeefnueer. ogefjleeb®es
efleefcej peeJees. efJeMJe mJeOece& met³ex Heenes, pees pes Jeebefíue lees les
ueenes ÒeeefCepeele ~~ Demes Hemee³eoeve ceeietve %eevesMJejebveer
keÀesCel³eener SkeÀe Oecee&®eer veJns lej JewefMJekeÀ Oecee&®eer ÒeeCeÒeefle<þe
kesÀueer. l³eeveblej veeceosJe, SkeÀveeLe, legkeÀejece, jeceoeme ³ee
mebleebveer ceO³e³egieeleerue ceneje<ì^ele mebmke=Àleer®eer peesHeemevee
keÀªve peerJeve cetu³eeb®es j#eCe kesÀues. DeeÐe keÀJeer
cegkegbÀojepeebHeemetve %eevesMJejeefo YeeJeb[s, YeeieJele YekeÌleer
ÒeHeb®eeleues veblej®es meJe& efJeÇue YekeÌle ³eebveer meceepee®es
DeeO³eeeflcekeÀ Gvve³eve kesÀues. l³ee®eÒeceeCes je<ì^er³e YeeJeveener
peeie=le kesÀu³ee. l³eecegUs®e jeceoemeebveblej ner je<ì^meble
legkeÀ[espeer cenejepe iee[iesyeeyee ³eeb®eb ner keÀe³e& Heg{s meceepeeuee
ÒesjkeÀ þjueb.
iegueeyejeJeeb®ee pevce mebleeb®³ee nîee keÀeUKeb[e®³ee
veblej, KegHe keÀeUeveblej, 1881 ceO³es JeNne[ele DecejJeleer®³ee
Gllejsme lesJeerme cewueeJej Fefue®eHetj leeuegke̳eele ceeOeeue veeJee®eb
SkeÀ Kes[b Deens, efpeLes ceesnes[eb®eer Jemleer peemle Deens. efleLes
efveefmmece efMeJeYekeÌle Deepeesyee jeCeespeer ³eeb®³ee Iejele Peeuee.
DeeHeu³ee veeleJee®³ee ªHeeves SkeÀ efoJ³e Hegª<e DeeHeu³ee
IejeC³eele pevceeuee ³esCeej Deens. Demee ¢<ìeble jeCeespeeRvee
Peeuee neslee. pees Demeeceev³e yeg×er®ee Òe%eeJeble Hegª<e
JeNne[eleu³ee l³ee Iejele pevceuee. l³ee yeeUe®es veeJe þsJeues
iegueeye.
l³eeb®³ee pevceeveblej®³ee Yeejlee®³ee jepekeÀer³e HeìueeJej®es
ef®e$e Deieoer JesieUs®e nesles. efJeHejerle®e nesles. l³ee JeeleeJejCeeleerue
pes Gllece Je ûeenîe nesles les IesTve, pes Yeejleer³e Oece& mebmkeÀej,
HejbHeje nîeeb®eer neveer keÀjCeejs nesles l³ee®ee l³eeie keÀjC³ee®ee
meb³ece DeeefCe efJeJeskeÀ iegueeyejeJeebveer ®eeCee#eHeCes meebYeeUuee. lees
keÀeU keÀmee neslee. lej osMe SkeÀe efJeefMe<ì meb¬eÀceCeeletve peele
neslee. J³eeHeeje®³ee efveefcelleeves neleele lejepet IesTve
F&mìFbef[³ee kebÀHeveerves Yeejleele ®eb®egÒeJesMe kesÀuesuee neslee DeeefCe
yeIelee yeIelee l³eebveer DeeHeu³ee osMeeJej jepekeÀer³e Debceue
yemeJeuesuee neslee. l³eecegUs Gllejesllej DeeHeues lespe PeekeÀeUle
nesles.
uee@[& ceskeÀe@uesves DeeHeu³ee HeejbHeeefjkeÀ mebmke=Àle HeeþMeeUe
yebo kesÀu³ee. l³eeSsJepeer Fbûepeer efMe#eCee®eer cegntle&ces{ jesJeueer. ner
Yeejleeuee meJee&Lee&veb efpebkeÀC³ee®eer efye´ìerMeeb®eer ceglmeosefiejer nesleer.
HeCe n³eeb®eer ÒeJe=lleer cee$e JewefokeÀ Oecee&keÀ[s nesleer. yeeueJe³eeleerue
l³eeb®eer kegÀMeeûe yeg×er DeeefCe efMeIe´ keÀefJelJe meJee¥®³ee keÀewlegkeÀe
HeefuekeÀ[®eb nesleb. lees kegÀCeer mee#eelkeÀejer ceneHegª<e Deens Demes®e
meJee¥vee Jeeìs. HeesL³ee HegjeCeb Deejl³ee meJe& leeW[Heeþ Demes.
Þeerke=À<CeeJej l³eeb®es DeHejbHeej Òesce nesles. les pevce peeleerves Megê
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
126
nesles HeCe JewefokeÀ Oecee&®es Deveg³ee³eer. DeMee ³ee yeeUcetleeauee
KejesKej®e kegÀCee®eer lejer o=<ì ueeieueer. les veT ceefnv³ee®es Peeues
lesJne [esUs Deeu³ee®es efveefcelle nesTve l³eeb®es [esUs iesues. p³ee
#eCeer n³ee yeeuekeÀe®es yeen³e®e#et njHeues l³ee®e #eCeer l³ee®es
Òe%ee®e#et GIe[ues.''
keÀJeer cnCeleele, ``veMJej ®ece&®e#et efceìues, l³ee®e JesUer
MeeMJele Òe%ee®e#et GIe[ues.'' SkeÀerkeÀ[s Demle, ogmejerkeÀ[s
Go³e.
``lees HeeHee®ee Dee®eUt kegÀìs HegC³ee®eer Heneì HegÀìs ''
Demee ne DeodYetle Òemebie !
lel#eCeer®e efoMeeefoMeebletve ÒeeLe&vee
MegYebkeÀj Meyo efveveeoues.
lecemees cee p³eesefleie&ce³e ~~
yeeueJe³eele®e peCet l³eeb®eer melJeHeefj#ee megª Peeueer.
®eejJe<ee¥®es Demeleevee les ceele=megKeeuee cegkeÀues. HeCe Deepeerves
ieguu³eeuee peerJeeHee[ peHeues . Meeues³e efMe#eCeeHeemetve les Jebef®ele
jeefnues. Kees[keÀj Keì³eeU ner nesles, HeCe GHepele leerJe´, leer#Ce,
ÒeieuYe DeekeÀueve MekeÌleer, SkeÀHeeþer mcejCeMekeÌleer cnCetve®e
ieeJeeleues GHeeO³es ue#ceCeYeìpeerbkeÀ[s peeTve MueeskeÀ, efMeJeueeruee
ce=le, DekeÀjeJee DeO³ee³e, J³ebkeÀìsMe mlees$e Jeiewjs Heeþ kesÀueb.
l³eekeÀeUeleerue He×leervegmeej 1896 ceO³es l³eeb®ee HetCeeaMeer efJeJeen
Peeuee. l³eebveer efle®es veeJe cevekeÀCeeakeÀe þsJeues. Yeespeve meceejbYeele
mJejef®ele Heos cnìueer. ueiveele peeJe³eeves ªmeC³ee®eer He×le
nesleer. HeCe leer veekeÀeªve les ªmeues veenerle. Heg{s Dee³eg<³eelener
keÀOeer veener. Gueì cevekeÀefCe&kesÀuee ®eewoe DeesUer®eb SkeÀHe$e
efuenerueb. jeceke=À<Ce HejcenbmeeyeÎuener meebieleele keÀer l³eebveer
Helveeruee MeejoeceCeeRvee efMe#eCe efoues. cenejepeebveer DeeHeu³ee
He$eele Helveeves DeeHeu³ee mebieleerletve keÀe³e ueeYe keÀmee I³eeJee
³eeyeÎue keÀefJelee efueefnueer... leer DeMeer
Þeer %eevesMJej Òemeeos keÀªve,
efÒe³es let melJej nesF& HetCe&
efm$e³eebme meogHeosMe keÀªve
mevceeie& oeJeer
ns ceePes Dee%eeHe$e
Jee®eesefve meleJej Oee[er Gllej
meodiegª ceeTueer %eevesMJej
HetCe& keÀjesle legpe osJeer ~~
Je³ee®³ee 12 Je<ee&Heemetve les efvel³e nefjGHeemevee keÀjerle.
l³eeb®³eecegKeer DeYebieJeeCeer Gceìt ueeieueer. HeesLeer DeeefCe ûebLe Jee®evee
yejesyej®e SkeÀefJemeeJ³ee MelekeÀele %eeve efJe%eevee®es Jee®eve, efJe®eej,
mebmkeÀej,meeceeefpekeÀ ÒeieleerMeerueles®ee DeY³eeme, ogmeN³eebkeÀ[tve
Jee®etve mecepetve IesC³ee®ee Òe³elve iegueeyejeJe cenejepeebveer ®eeuet®e
þsJeuee. nîee GoenjCeeyejesyej DeeHeu³eeuee GllejYeejleeleerue
metjoeme n³ee DebOe keÀJeer®³ee jmeeU YekeÌleerHetCe& keÀeJ³e,
ke=À<CeYekeÌleer, ke=À<Ceueeruee ceeveJeer peerJeveeleu³ee efJeefJeOe jmeelcekeÀ
keÀeJ³elJeerner DeeþJeCe ³esF&ue. l³ee®eÒeceeCes nsueve kesÀuej ner cetkeÀ
DeeefCe DebOe Demetve Þece, Oew³e&, Òe³elve ³eeletve efJeJollesle efleves
mevceeve efceUJeuee. leer cnCeles, Life is either a challange
(DeeJneve) or adventure (meenme) if its none it is not a
life at all . cenejepe Demes®e Oes³eeuee, DeeJneveeuee meeceesjs iesues.
lemes®e vesHeesefue³eveves p³ee ÒeceeCes mJele: HejerefmLeleer Ie[Jeueer
SJe{s®e veJns lej ÒeefleketÀue HeefjefmLeleeruee DeeHeu³ee meceesj
velecemlekeÀ kesÀues. leÜJele®e& iegueeyejeJe cenejepeebveer DeeO³eeeflcekeÀ
ÒeefleYes®³ee lespeeves kesÀues l³eeb®es les HegmlekeÀer Heebef[l³e HeesHeìe®eb
veJnleb. les l³eeb®eb %eeve mebef®ele nesleb. les efveªHeCe keÀª
ueeieu³eeJej ®eej uesKeefvekeÀ uesKeveemeeþer meceesj yemele. lejer les
l³eeves Jee®eve DeeefCe HegmlekeÀeyeÎue efuenerleele,
keÀesCe cegkeÌle Peeuee Jee®eesefve HegmlekeÀ
peerJeve ner SkeÀ Meg× YeeJe ~~
peJeb (peesJej) veener peerJeer mel³e leUceU
peJeb Debieer jens efJe%eevee®ee leeþe
lees ve efceUs ceesþe meeOegmebie ~~
keÀyeerjevesner Demee®e oesne efueefnuesuee Deenss.
HeesLeer Heef{Heef{peie cegDee (ce=le)
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
127
Hebef[le Ye³ee ve keÀes³e
{eF& De#ej Òesce kesÀ
He{s mees Hebef[le nes³e ~~
DeuHeJe³eele meJe& Oecee&yeÎue®eer efpe%eemee l³eeb®³ee ceveele
nesleer. meJe& Oece& HebLeeb®ee DeefJejesOe mJeerkeÀej keÀjC³ee®eer meefn<Ceglee
nesleer. ef®ebleve cnCepes SkeÀebieer DebOeÞe×e veJnleer. DeefMeef#ele
ûeeceerCe ueeskeÀeb®³ee pegveeì efJe®eejele megOeejCee keÀjCeejs les meble
megOeejkeÀ nesles. ³eeefMeJee³e DeeOegefvekeÀ YeeweflekeÀ Meem$eeb®es %eeve
l³eebveer efMeketÀve Iesleuesues nesles. ceevemeMeem$e efLeDee@mee@HeÀer efMeJee³e
mJeeceer o³eevebo, kesÀMeJe®ebê mesve, jeceke=À<Ce Hejcenbme, mJeeceer
efJeJeskeÀevebo jeceleerLe&, ueeskeÀceev³e efìUkeÀ ³ee meJee¥®es efJe®eej
HeeM®eel³e efJe®eejmejCeer DeeefCe Oece&efJe®eej ³eeb®ee meceleesue neslee.
ne leesue l³eeb®³ee keÀeJ³e uesKeveelener efometve ³eslees. p³eeuee ueeJeCeer
mecepeueer peeles DeMee efJejeCeer (efJejefnCeer) ®eer ieerles les efueefnle. leer
YeieJeblee®³ee Yesìermeeþer J³eekegÀU, YekeÌleer Òeerleer®eer ieerles Demele.
efJejeCeer ieerle :
meKegyeeF& cepeefJe<e³eer keÀmes keÀesHeues ie[s veeje³eCe
®eelekeÀ He#eer ue#e meK³eekeÀ[s je$ebefove ~~
pemee JeeUgJejer ceemee leUceU keÀefjlees GokeÀeefJeCe
leMeeriele cepeuee Peeueer keÀOeer Yesìues ie ceveceesnve
meK³ee Jee®etve peerJe Peeuee efHemee
keÀOeer js YesìMeerue meK³ee jepemee
ves$eeletveer DeÞeg Jeens HemeeHemee
OejCeerJej ueesUs j[s {mee{mee ~~
Demee®e efvece&U Heleer Helveer ceOeerue Dees{IesCeeje YeeJe l³eebveer
Helveeruee efueefnuesu³ee He$eeletve J³ekeÌle Peeuesuee Deens.
efÒe³es let veJnsme m$eer Jee Hegª<e ~ meef®®eleevebo mJe³ebYetÒekeÀeMe ~~
DeefJeoîesves Yegueesveer ®e³eeme ~ m$eer Hegª<e legpe Jeeìs ~~ m$eer Hegª<e
osnemeer veece ~ l³eengveer JesieUe Deelceejece ~~ lees veJns keÀece
efve<keÀece ~ keÀceexkeÀcee& JesieUe pees ~~ Heleer Heg$e iees$e yebOet ~ pes
DeJeIesef®e mJeeLe& meeOet ~~ ³eeb®ee mees[tefve³ee mebyebOe ~ ef®elleer cegkegbÀo
DeeþJeer ~~
³ee He$ee®eb ³eLees³eesi³e Gllej cevekeÀefCe&keÀe yeeF¥veer
HeeþJeueb.ceer m$eer efkebÀJee Hegª<e ³ee ©Heeves ceeveJeer osnele Deens lees
He³e¥le iegª mesJee HeeflemesJee Fl³eeoer keÀle&J³e yeg×erves keÀjCes®e
Gef®ele Deens. cenejepeebveer Iesleuesu³ee ³eener melJe Heefj#esuee ceve
keÀefCe&keÀeyeeF& lebleesleble Gleju³ee.
³eeveblej 1899 les 1903 ne cenejepeeb®ee keÀeueKeb[
efmejmeieeJeele meodefJeoîee oeve keÀjC³eele iesuee. ûebLeebJej
cenejepeeb®es DeHeej Òesce nesles. l³ee®e ÒeceeCes oerve ogyeUîeeb®ee ieesj
ieefjyeeb®ee G×ej keÀjC³ee®es Je´le®e l³eebveer Iesleues nesles.
DeMee nerve oerve GHesef#eefleebceO³es efnje veeJee®eer SkeÀ JesM³ee
nesleer. efle®ee JeeJej cenejepeeb®³ee ceeJeMeer®ee Iejele neslee. efleuee
%eevesMJejeb®eer YekeÌleer keÀjeJeer, Demes Jeeìs. cenejepeebpeJeU efleves
Devegpee osTve GHekeÀej keÀjeJes DeMeer efJevebleer kesÀueer. efleuee
GHeosMe osTve meeceeefpekeÀ ¢<ìîee eflejmkeÀjCeer³e ceeveu³ee
iesuesu³ee efnjeuee l³eebveer peCet peieC³ee®ee DeefOekeÀej efouee.
efnjevesner GJe&efjle Dee³eg<³eele l³ee Je´lee®es Heeueve kesÀues. ¿ee®es
ÒeefleHeeove keÀjleevee mJele: cenejepeebveer efueefnuesu³ee He¨eHegjeCeele
efle®³ee ce=l³etveblej J³eefLeleHeCes cnìues Deens.
DevlekeÀeues®e ceecesJe mcejvcegkeÌlJee keÀuessJejced ~
³e: Òe³eeefle l³e®evo nb ve mebMe³e:
DeeefCe. DeefHe®eslmegoeje®eejes Yepeles ceecevev³eYeeJe:
meeOegjsJe je cevleJ³e: mebceiC³eJe efmLeleesefnme: ~~
¿eeJeªve cenejepemebmke=Àle Yee<eslener DeeHeues efJe®eej keÀmes
ceeb[le Je l³ee®eer ceeveJeleeJeeoer ¢<ìer efometve ³esles. Yee<ee ÒeYeglJe
Jee®eve DeeefCe ûeLeeb®es efJeJes®eve n³ee®ee DeeJeekeÀe Òe®eb[ neslee
veejoYekeÌleer met$e, efJe®eejmeeiejûebLeeleerue lelJe%eeve Jeiewjs
cevekeÀefCe&kesÀuee less Jesoeble ³eesie, J³eekeÀjCe efMekeÀJet ueeieues.
meKeejeceeuee DeeHeuee JewokeÀer efMekeÀJet ueeieues. ieeJeeleerue
ueeskeÀebmeeþer les Dece=leevegYeJe %eevesMJejermeejK³ee ûebLeeJej efveªHeCe
keÀª ueeieues. keÀerle&veeletve meceepeeuee meoefJe®eejeb®es ceeie&oMe&ve
keÀª ueeieues. SkeÀe ¢ef<ìnerve ceeCemeeves cejeþer efnboer®e veJns lej
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
128
mebmke=Àle Yee<esJej SJe{s ÒeYeglJe efceUJeCes ner KejesKej DeoYegle
ef¬eÀ³ee Deens. vesHeesefue³eve®³ee MeyokeÀesMeele DeMeke̳e ne Meyo
veJnlee lemes®e ns ueeskeÀesllej J³eefkeÌlecelJe nesles. l³eeb®³eeefJe<e³eer
yeeyeeieox ³eebveer SkeÀ HeÐej®evee kesÀueer Deens.
DebOe cnCeleer ceeflecebo leguee pes, DebOe lesef®e lelJeleeb ~
veemeleer %eeve®e#eg p³ee mJele: ~
cegveer peeielees leerleb Demes peer efveMeeef®e meJee¥Yetlee ~
Demes nefj meebies kegbÀleer meglee ~
efve<Ceele Demes pees Meeyoer Heefj lees iegª ~
G×Jeemeer Ssmes Jeos YekeÌle megjleª ~
DeMee ue#eCes ³egkeÌle efomes l³ee®³ee HeoJeboveer ~
JneJes lelHej meeOekeÀpeveer iegueeyeje³ee ~~
iegueeyejeJeeb®eer yeg×erÒeOeeve ef®eefkeÀlmekeÀ yeg×er HeÀkeÌle JewefokeÀ
Oece& DeeefCe Yeejleer³e Dee®eej efJe®eej He×leerves®e efJeMues<eCe efkebÀJee
DebOeevegkeÀjCe keÀjle jeefnueer veener lej FbûepeerHegmlekeÀeleerue %eeve,
efJeJes®eve, efJeMues<eCe, efJepe³e veJes efmeOoeble l³eebveer DeLee&le®e
FlejebkeÀ[tve Jee®etve mecepetve Iesleues Je DeeHeues yeg×erkeÀewMeu³e
JeeHeªve mJele: ®es efJe®eej DeeefCe Òeefleef¬eÀ³ee l³eebveer mHe<ìHeCes
J³ekeÌle kesÀu³ee Goe. 19 J³ee MelekeÀe®³ee DeKesjerme ®eeue&me
[eefJe&veves (Origin of species) peerJeme=<ìer®eer GlHelleer ne
ûebLe efueefnuee. l³eele peerJeMeem$eer³e ¢ef<ìkeÀesveeletve peerJee®ee pevce
met#ce peerJelelJeeHeemetve keÀmee neslees, l³eeceO³es vewmeefie&keÀ efveJe[
(Natural Selection ) DeeefCe meJee&le ³eesi³e Jemlet®es efìketÀve
jenCes ( Survival of the fittest) ner Gl¬eÀebleer Jeeoe®eer oesve
cetuelelJes DeeOeejYetle cenlJee®eer Deensle. meJe& peerJeJemlet DeeHeu³ee
DeefmlelJeeuee Hees<ekeÀ DeMee yeen³eJemletb®eer efveJe[ keÀjleele
$eÝlegvegmeej mLeueeblej keÀjleele. n³eemeeþer yeen³e HeefjmLeleer
FlekeÀer®e l³ee®³eeMeer pegUJetve efkebÀJee mebIe<e& keÀjerle Òel³eskeÀ peerJe
mJele:®eer Gl¬eÀeble Òeieleer keÀjle Demelees. ne efme×eble ceeCemee®³ee
meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ, Oeeefce&keÀ yeewef×keÀ DeeefCe keÀuee n³eeb®³ee
Jee{ DeeefCe efJekeÀemeeueener ceole keÀjlees.
[eefJe&ve®³ee n³ee efme×ebleeleerue peerJe efpeJeeCebt®eer Gl¬eÀebleer
nesle peeles n³ee keÀuHevesves Je<ee&vegJe<ex DeeHeCe peesHeemeuesu³ee
ÞeodOeebvee ceesþ®e OekeÌkeÀe efouee. meJe& mepeeJe efvepeeaJe me=<ìermen
ceveg<³eÒeeC³ee®eer ner efveefce&leer meJe&MekeÌleerceeve HejcesMJejeves kesÀuesueer
Deens. l³ee®³ee F®ísves®e meJe& J³eJenej ®eeueleele n³ee Þe×suee ne
efme×eble DeeJneve þjuee.
ieg u eeyejeJe cenejepeeb v eer mJele:®³ee Deueew e f k eÀkeÀ
J³eeK³eeveceeuee meeOegyeesOe metefkeÌlejl³eeJeueer Fl³eeoer HegmlekeÀeletve
[eefJe&ve®³ee Gl¬eÀebleer JeeoeJej DeeHeues efJe®eej J³ekeÌle kesÀues Deensle.
meJe& me=<ìer pe[Jeeoeletve efvecee&Ce nesles. n³ee YetefcekesÀuee l³eeb®ee
efJejesOe neslee. ceekeÀ[eHeemetve ceeCetme GlkeÀeble Peeuee. lesJne
[eefJe&ve®³ee efme×ebleevegmeej l³ee®ee osn, ªHe, yeg×er n³ee®eer
Gl¬eÀebleer Peeueer. ns ®e¬eÀ ÒeeCeerpeerJeele ®eeuet jenles.
[eefJe&ve®³ee efme×ebleeÒeceeCes®e cenejepeebveer mHesvmej®³ee
efJe®eeje®eerner meceer#ee kesÀueer. mHesvmej®es one ûebLe GHeueyOe
Deensle.
cenejepeeb®³ee DeieeOe yeg×er®ee Òel³e³e ³esTve Yeu³eeYeu³ee
efJeÜeveeb®eer celeer kegbÀþerle Peeueer. l³eeHewkeÀer Þeer. peþej n³ee
efJeÜeve ie=nmLeebveer 1902 ceO³es He$e efuentve cenejepeebvee
keÀUJeues, legce®ee uesKe Jee®eu³eeJej Jeeìues, ce³etj He#³ee®³ee
[esUîeeÒeceeCes [esUs yeeUieC³eeHes#ee legce®³ee ÒeceeCes Òe%ee®e#eg
nesCes Gllece. [eefJe&ve DeeefCe mHesvmej®³ee celeeb®eer legcner peer
DeY³eeme HetCe& ef®eefkeÀlmee kesÀueer Deens eflelekeÀer DeepeHe³e¥le
kegÀCee®e kesÀuesueer veener. ne SkeÀe DebOee®³ee ¢<ìer DeeefCe yeg×er®ee
®ecelkeÀej neslee.
ceOegjeÜwle
iegueeyejeJe cenejepe ceOegjeÜwle oMe&vee®es Dee®ee³e&. ceOegje
YekeÌleer ner F&MJej ceevele Demeleevee m$eerªHeele l³ee les
HejcelelJeeMeer HetCe&HeCes Ske˻He nesTve peele Demele. les mJele: uee
%eevesMJej keÀv³ee Je Þeerke=À<Ce Helveer cnCeJele Demele. DeeHeu³ee
®eewleerme Je<ee¥®³ee Dee³eg<³eele l³eebveer 133 ûebLeeb®eer efveefce&leer kesÀueer.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
129
%eeve, efJe%eeve, meceepeele menkeÀej mecelee meefn<Ceglesmeeþer efvel³e
GHeosMe kesÀuee. nîeeceO³es l³eeb®ee SkeÀ cenllJee®ee iegCe cnCepes
m$eer®ee G×ej ner ¢<ìer l³eeb®³ee DebOe ves$eebvee ueeYeuesueer nesleer.
l³eeb®³ee ceeOeg³e& YeeJevesletve l³eebveer JeNne[er Yee<esle DeveskeÀ m$eer ieerles
efueefnueer Deensle. l³eeleerue keÀener efJeefJeOe ieerles Heent³ee. m$eer
ieerleemeeþer l³eebveer Deeþ ÒekeÀej®³ee ®eeueerner ³eesefpeu³ee Deensle.
l³eevegmeej Meyo ³eespeves®eer ue³e þsJeuesueer Deens.
%eevesMe ÒeYet ceePee, osJees cepeuee mHetÀleea ie yeeF&
legce®es mJeªHee®eer, DeesUKe veener osJee
keÀesC³ee ÒekeÀejs keÀª mesJee ~~
mebmeej og:Ke cetU, og:Ke cetU , lees c³ee l³eeieeruee mekeÀU
Þeeriegª legcne Deelee legcne Deelee, ceePeer Demees keÀUkeÀU ~~
DeMee ÒekeÀejs DeesJeer mJeªHeele l³eebveer efueefnuesu³ee ieerleeletve
m$eer®ee ueerve cee³eeUt mJeYeeJe efomelees. lej keÀener ceO³es leer
osJeekeÀ[tve nkeÌkeÀeves keÀmeueer ceeieCeer keÀjles. l³eele mJele:®eer
oem³e yeg×er ner keÀOeer efomeles.
DeMee ³ee m$eer ieerleeb®³ee SketÀCe DeesJ³ee 1156 iegªmesJes®eer
ieerles 5 ÒekeÀjCes l³eeme ³ee DebOe cenejepeebveer ³e<ìer cnCepes keÀeþer
cnìues Deens. iegª ne®e l³eeb®ee DeeOeej. F&MJej YekeÌleer®³ee
YeeJevesle cenejepeebveer efm$e³eeb®³ee DeveskeÀ YeeJeYeeJevee DeesUKetve
l³eebvee ieerleeletve mLeeve efouesues Deens. cenejepeeb®es efm$e³eebyeÎue®es
efJe®eej Hegjesieeceer®e nesles. cenejepeebMeer JeeoefJeJeeo keÀjleebvee
SkeÀpeCe cnCeeuee. efm$e³ee lej mJeYeeJele:®e Ye´<ì Demeleele.
lesJne cenejepe lee[keÀve cnCeeues, legPeb ns cnCeCeb Kejb Demesue lej
legPeer DeeF& osKeerue Ye´<ì®e þjles vee.
ÒeMve : m$eerHegª<eebveer SkeÀceskebÀeHeemetve keÀe³e efMekeÀeJes
Gllej : m$eer Heemetve Òesce Je Hegª<eeHeemetve Oece&
ÒeMve : keÀesCel³ee m$eeruee Þes<þ mecepeeJes
Gllej : keÀle&J³eHeeueve keÀjCeeN³ee
mJele:uee %eevesMJejeb®eer keÀv³ee DeeefCe Þeerke=À<Cee®eer Helveer
mecepeCeeN³ee cenejepeeb®es ªHe me=JeªHe jenCeer keÀMeer nesleer. Jes<e
keÀmee neslee. lej lees Demee
[eske̳eeJej keÀeUîee kegÀUkegÀUerle kesÀmeeb®eer JesCeer
oemeer ceer ves$eebOeUer ~ þsJeer Pee[e³ee DebieCe ~~
keÀHeeUeme kegbÀkeÀJee®ee YeJ³e meewYeei³e efleuekeÀ
Demes YeeJener efometve ³esleele. m$eer ieerleeb®eer JesieUer j®evee
ieUîeele cebieUmet$e
mkeÀbOeeJej MegYe´ ³e%eesHeJeerle
keÀjleevee les efle®³ee leeW[tve iegª®ee ceefncee ner J³ekeÌle keÀjleele.
neleele megJeCe& kebÀkeÀCe
l³eelener ne m$eer mJeYeeJe DeesUKet ³eslees – lees Demee
Hee³eele pees[Jeer
SskeÀesveer nefjiegCe Jeeìles Demes ceveer ~~
cenejepeebveer OeejCe kesÀuesuee ne m$eerJes<e keÀener ueeskeÀebvee
meemetuee ve meebielee ie yeeF&, SkeÀues peeJes Jeveer ~~
Dee#esHeen& Jeeìlees. HeCe ³eeHetJeea jeceke=À<Ce Hejcenbme, vejmeer cesnlee
osKelee osKeÒee®eer ef®elle ns Peeues Jes[s ~~
nîee Þes<þ Hegª<eebveer m$eer Jes<e OeejCe kesÀuesuee Deens. %eevesMJejebveer
peeT les Heenlemes yeeF&, ieesHeeUe ke=À<CeekeÀ[s ~~
osKeerue Heeb[gjbieeuee GÎsMe lees JeuueYe ceer keÀebleg Demes cnìues Deens.
¿o³e DeekeÀeMeele, keÀceUekeÀej HetÀue
ceOegjeYekeÌleer®ee DevegYeJe legkeÀejece ner Demee meebieleele
le³ee®³ee ceO³eYeeieer ie yeeF& Þeeriegª Heo³egiegue ~~
neef®e vesce Deelee ve efHeÀjs ceeIeejer
YekeÌleeb®eer ner ceOegj Òesce YeeJevee ke=À<Ceeueener keÀUles
yewmeues Mespeejer ieesefJeboe®³ee
De¬egÀjs DeeefCeues ceLegjs pesJne ceuee
IejefjIeer Peeues HeÆjeCeer yeUs
leQ Peeu³ee og:efKele Del³ebleef®e efJeceuee
Jeefjues meeJeUs Hejye´cn
De¬egÀje efvebefoleer cnCegveer ¬egÀj le³ee
JeeefU³ee®ee Debiemebie Peeuee Deelee
keÀe vesmeer ieeskegÀUe®eer efpeJekeÀUe ~~
veener YeJeef®eblee legkeÀe cnCes
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
130
DeMee ³ee ÒesceyebOee®es Hee®e ÒekeÀej Deensle. mvesn ³eele cee³ee
Òesce, mJeeceer mesJekeÀ Òesce, cegueeb®es ceele=efHele= Òesce, ceeleeefHel³eeb®es
DeHel³e Òesce, YekeÌleerÒesce meJeex®³e efMeKej nes³e. yee³eyeueceOes
meWìyeuee&[&, meWì pee@ve ³eebveer ³esMetuee efÒe³ekeÀj ceeveuesues Deens.
Fmueece ceOeerue metHeÀer mebÒeoe³eele cetmee megneefie³ee nîee
GHemebÒeoe³eele HejcesMJejeuee Helveer Je mJele:uee Heleer ceeveues
Deens. ceeefuekeÀ cegnbceo pee³emeer n³ee keÀJeerves HeoceeJele n³ee
DeeHeu³ee keÀeJ³eele efmebnueÜerHeceO³es osJeªHe cnCetve efle®ee MeesOe
O³eeme Iesleuee. MegkeÀveeme veeJee®ee l³ee®ee HeesHeì iegª cnCetve
l³eeuee ceeie& oeKeJele neslee.meefye´³ee ³ee metHeÀerHebLeer m$eerveb DeeHeueb
ueive YeieJebleeMeer Peeues Deens ns þeceHeCes þjJetve ogmejs ueewefkeÀkeÀ
ueive keÀjC³eeme vekeÀej efouee. oef#eCe Yeejleele ieesoe GHe&À
Deeb[ue ner mJele:uee jbieveeLeeb®eer Helveer mecepele Demes. n³eed
YekeÌleermebÒeoe³eele iegueeyejeJe cenejepe efJeÜeve nesles.
GoejceleJeeoer Þes<þ YekeÌle nesles. [e@. jeceHeb[erle ³eebveer n³ee
Òe%ee®e#eg Demeuesu³ee YekeÌleeyeÎue cnìues
SkeÀ ®e#egnerve
DeveskeÀ ®e#egnerve ueeskeÀebvee ®e#eg osTve
®e#egb®³ee HeueerkeÀ[s iesuee
veblej keÀUues
lees lej ®e#egnerve veJnlee
Kejs cnCepes
ceesþîee [esUîeeb®es mee#ej
Deecner®e DeebOeUs neslees
Deelee Deece®³ee meejKîeeb®es [esUs
l³ee ®e#egnerveeuee yeIeleele
l³eeb®³ee ceeiee&ves peelee peelee
let®e meJee¥vee DeeOeej
let®e meJee¥vee DeeOeej, Deeuees leguee MejCe
lespee®³ee Deejleermeeþer, efleefcejeme keÀj njCe ~~Oe=~~
ceve ns JeeN³eeHejer megmeeì
efoMeeefnve GOeUues
megKee®³ee ueeuemesle l³eeves
og:Keeme keÀJeìeUues
legP³eeJeerCe keÀesCe keÀjerue, ³ee ogyeȳee cevee®es meeblJeve
lespee®³ee Deejleermeeþer, efleefcejeme keÀj njCe ~~1~~
³eeleveeb®³ee yeepeejele
peerJevee®eer efceCeefceCeleer p³eesle
Deeveboe®eer uekesÀj veener
DeesþebJej efkeÀleer efoJemeele
DeeMes®³ee JeeìsJej efomet os legPes cebieue®ejCe
lespee®³ee Deejleermeeþer, efleefcejeme keÀj njCe ~~2~~
ceer HeCee veeþeU nesTveer
yesie[er peieele Jeeieuee
Ie[u³ee efkeÀl³eskeÀ ®egkeÀe
Meyoeuee ve peeieuee
Heecejeuee keÀj #ecee, legPes efJeMeeue Deble:keÀjCe
lespee®³ee Deejleermeeþer, efleefcejeme keÀj njCe ~~3~~
legPee menJeeme Ie[tveer
peieC³eeuee DeLe& ³eeJee
<e[efjHegb®³ee oceveeletveer
Deeleuee DeeJeepe keÀUeJee
legP³ee ke=ÀHesves js nesF&ue, meeLe&keÀ peerJeveYejCe
lespee®³ee Deejleermeeþer, efleefcejeme keÀj njCe ~~4~~
SkeÀveeLe DeeJne[
®eWyetj cegbyeF&.
Ye´ceCeOJeveer - 9821777968
[e@. ®eeªefMeuee DeeskeÀ
cees. 9324236885
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
131
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
ceePeb DeO³eelce
[e@. efJepe³ee Jee[
DeO³eelce cnCepes keÀe³e? l³ee®ee
DeLe& keÀe³e? ns meejb keÀUe³e®³ee
Deele ceeP³ee efÒe³e DeeF&ves l³ee®eer
yewþkeÀ ceeP³ee ceveele HekeÌkeÀer kesÀueer.
ceer DeeefCe ceePee ®eguele YeeT
DeªCe, oesIes Deeþ Je<ee&b®es neslees. lees
ceeP³ee DeeF&uee (keÀeketÀ Demeueer
lejer) ceeceer cnCess. ceuee cnCeeuee, ``
®euee, Deepe ceeceeruee KetMe keÀª. DeeHeCe Yeepeer IesTve ³esT. “
ceePes Je[erue lesJne HeveJesueerme nesles. les Òeeble Dee@efHeÀmej nesles efve
KetHe Òeefme× nesles. HeÆsJeeuee, peerHe, efMeHeeF& Demee Leeì! Deecner p³ee
ieggUJes Jee[îeele jene³e®ees lees jleve ìe@keÀerpe®³ee DeemeHeeme neslee.
(Deelee oesvner veenerle) Yeepeer ceekes&Àìele Deecner oesIeb efHeMeJ³ee IesTve
iesuees. veeskeÀj ceeCetme ve HeeþefJelee yeeF&meensyeebveer yeejkeÀer cegues keÀMeer
HeeþefJeueer yejs Yeepeer DeeCee³euee? Demee ÒeMve ceekexÀìeleu³ee
YeepeerJeeu³eebvee He[uee DemeeJee. yeìeìs, keÀesyeer, HegÀueJej, ogOeer
YeesHeUe DeMeer keÀener yeener Deecneuee ceenerle Demeuesueer Yeepeer IesTve
Deecner Iejer Deeuees . keÀesCeer®e Deece®³eekeÀ[tve Hewmes Iesleues veenerle``
ceeceer, Deecner yeIe, kesÀJe{er Yeepeer DeeCeueer “DeªCeves efHeMeJeer GIe[ueer
``Hewmes Metv³e He[ues ceeceer! “ ceuee DeeefCe DeªCeuee DeefYeceeve Jeeìuee
``Deecner osle neslees HeCe les vekeÌkeÀes®e vekeÀes®e cnCeeues “ ceer cnCeeues, HeCe
DeeF& KetMe Peeueer veener. ueieesueie®e KetHe IeeF&ves leer Gþueer, ``®euee “
Deecneuee IesTve l³ee efHeMeJeermekeÀì ceekexÀìele Deeueer
keÀesCeekeÀesCeekeÀ[tve Yeepeer Iesleueer l³eebvee Hewmes efoues.
``Jewveermeensye jentÐeele ueneve ueskeÀjb Deensle “ YeepeerJeeu³eeb®eb efleveb
SskeÀueb®e veener meJe& Hewmes ®egkeÀles keÀªve leer Iejer Deece®³eemeesyele Deeueer.
Deecneuee osJeemeceesj GYes kesÀues ``nele pees[e Je cnCee, keÀesCee®es
keÀenerner, HegÀkeÀì IesCeej veener “ Deecner lemes cnìu³eeJej efle®³ee
[esȳeele DeÞet nesles. Deecneuee peJeU IesTve leer cnCeeueer,
``me®®eefj$e ceeCemes keÀesCeleerner Jemlet HegÀkeÀì Iesle veenerle. Deieoer
keÀe³ece ue#eele þsJee “ me®®eefj$ee®ee DeLe& keÀUuee lesJne Je³e ceesþs nesles
HeCe ne GHeosMe Ëo³eeJej keÀesjuee neslee. ceesþs Peeu³eeJej ceie lees
peerJevee®ee HeefjHeeþ Peeuee.
oslee Deeues lej oesvner neleebveer Ðee! HegÀueefJelee Deeues lej
SKeeÐee®³ee DeesþebJej nmet HegÀueJee. Hegmelee Deeues lej SKeeÐee®³ee
[esȳeeleues DeÞeg Hegmee, DeeefCe Òesce Ðee õ Òesce I³ee `ueJn Fpe o
efyeiesmì yeBkeÀ Fve o Jeu[& “ ns keÀe³ece O³eeveer þsJee. DeMee KetHe meeO³ee
JeeìCeeN³ee HeCe Dee®ejCeele DeeCeeJe³eeme keÀþerCe ieesäer DeeF&ves
Deecnebme ueneveHeCeeHeemetve meebefieleu³ee DeeefCe les®e ceie ceeP³ee
Dee³eg<³ee®es DeO³eelce yeveues. ceePeer DeeF& ceePes Heefnues efJeÐeeHeerþ nesleer,
Deens DeeefCe jenerue.
ceer Dee³eg<³eYej iejerye cegueeb®eer efMeef#ekeÀe jeefnues Deens. pesJne
efle®ee DeeMeerJee&o I³ee³euee iesues, lesJne leer cnCeeueer,
``legP³ee oesve ef®ecegkeÀu³ee cegueer Deensle l³eebvee Òesce oslesme vee?
lemes®e DeeHeu³ee Òel³eskeÀ efJeÐeeL³ee&uee os. cegueiee Demees, cegueieer Demees.
Òescee®eer YegkesÀueer Demeleele meejer. l³eeb®eer vegmeleer yeeF& nesT vekeÀesme,
DeeF& nes.“
ceer Dee³eg<³eYej efle®ee mebosMe, osn - ceveeves mJeerkeÀejuee. ceePeer
cegues, ceePes efÒe³e Jee®ekeÀ ceuee DeeF&®e cnCeleele efve ceePes ceve HegÀueejles.
yejs cee³ee ner DeMeer ®eerpe Deens keÀer leer mebHelee mebHele veener. KegueYej
ogOee®eer Jeeìer peMeer keÀe³ece DeeHeueer Yejuesueer jeneles vee leMeer®e cee³ee
Ëo³eeletve efjleer®e ve nesCeejer De#e³e cee³ee Jeeìer Deens.
cegueeR®es DeelceYeeve peeie=le JneJes, l³eebveer mJeleëuee og³³ece uesKet
ve³es cnCetve ceer keÀe³ece Òe³elveMeerue Demeles. jbie, ©He, Gb®eer ³ee owJeoÊe
ieesäer. legcneme Deens keÀe keÀener ®ee@F&me? HeCe cegueer KetHe ueJekeÀj
veeGceso nesleele. Denes ®ee@F&me Demelee lej Deieoer Òel³eskeÀ cegueerves
osJeeuee meebefieleues Demeles vee~ ``osJee, peje ceuee Ssée³ee& meejKes ©He os
nb! “ HeCe ©He efveJe[lee ³esle vemesue lejer Yeei³e Ie[efJelee ³esles ns ceer
Òel³eskeÀ cegueer®³ee ceveeJej vekeÌkeÀer efyebyeefJeles. l³eeb®³ee ceveele
DeelceefJeéeeme peeiee keÀjles keÀer, efÒe³e cegueeRvees, peieeleues meJee&le
ceneie[s cee@[sue veeDeesceer ke@Àceyesue Hee³eeHeemetve [eske̳eeHe³e¥le keÀeUs
Deens. keÀeUs kegÀUkegÀUerle! ceie legcner keÀMeeuee `v³etve` mecepelee?
cegueeRvee ne DeelceefJeéeeme efkeÀleer keÀeceer ³eslees les Hene SkeÀe Òeefme×
keÀe@uespeele F³eÊee 11 Jeerle ceePeer cegueieer (cnCepes ceePeer SkeÀ
efJeÐeeefLe&veer) peeT ueeieueer. KetHe meeJeUer nesleer. efle®³ee ceeies SkeÀ
cegueiee efjceeke&À IesTve JeeJeª ueeieuee. keÀesCelee? ceekeÀ[íeHe keÀeUer
ìtLe HeeJe[j! SkeÀ efoJeme efleves SskeÀues oesve efoJeme SskeÀues .. ceie
cnCeeueer, ``ceuee cnCeleesme keÀejs ? “
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
132
lees cnCelees keÀmee ? ``ís ís ! ceer cnCelees ceekeÀ[íeHe keÀeUer ìtLe
HeeJe[j oblecebpeve ceer JeeHejlees. `` les oblecebpevee®eb ceer veener SskeÀueb “
leer cnCeeueer.
``keÀejCe les ceer ceveeleu³ee ceveele cnCeeuees vee! “ Fefle lees.
``®eue... “ DeveHesef#eleHeCes l³ee®eer keÀe@uej HekeÀ[tve efleves l³eeuee
Kes®ele Òee®ee³ee¥®³ee kesÀefyeveHe³e¥le vesueb
``#ecee keÀj leeF&, “ ceveesOew³e& Heej yegìele iesuesuee lees Jee®eeU
cnCeeuee.
``Demeb? “ efleves l³ee®³eekeÀ[s yeIele Deieoer Peìke̳eele l³ee®eer
keÀe@uej mees[ueer. ``pee! let Yeer ke̳ee ³eeo keÀjsiee? “
lees lej megìkesÀ®³ee Deeveboele ! ``LeBke̳et leeF& “ (Deelee leeF&efMeJee³e
yeele veener) ceie ceePeer efJeÐeeefLe¥veer cnCeeueer,
``³eoe keÀoeef®ele meeJeUer Helveer Jeeìîeeuee Deeueer lej ceePeer DeeþJeCe
þsJetve efleuee mevceeveeves JeeieJe keÀe³e? “...
``nes³e leeF&“
DeMeer ner DeelceefJeéeemee®eer keÀneCeer. cegueeRvee ceer vesnceer SkeÀ ieesä
meebieles. ``meewo³ee¥®ee ceeie& Ëo³eeHeemetve megª neslees DeeefCe
keÀle=&lJeeHeeMeer Leebyelees “
legce®ee ®esnje ©Hemegboj efomeeJee cnCetve legcner ``HesÀDej DeB[ ueJnueer “
¬eÀerce ueeJelee vee? ueeJee ieb ef®eceC³eebvees, peªj ueeJee. HeCe legce®eer
keÀefjDej keÀMeer ``HesÀDej DeB[ ueJnueer “ nesF&ue ³eekeÀ[sner peªj
peªj ue#e Ðee.
keÀle=&lJeeve m$eer DeelceefJeéeemeecegUs megboj efomeles. ceeP³ee
efJeÐeeefLe&veer pesJne ue#eCeer³e keÀeceefiejer keÀjleele lesJne ceePee Tj
DeefYeceeveeves Yeªve ³eslees. Jeeìleb, ®euee, ceePeb efceMeve ³eMemJeer Peeueb.
ceePeb DeO³eelce ceeP³ee efJeÐeeLeea Jeiee&ves J³eeHle Deens. l³eeb®³eeJej
Dece³ee&o Òesce keÀªve ceer FlekebÀ meceeOeeve efceUefJeueb Deens keÀer leer ceePeer
Dee³eg<³eYeje®eer pecee jeMeer Deens.
SkeÀ DeeCeKeer ieesä meebiee³e®eer³e legcneuee `pees pees peieer peielees,
l³eemeer ÒesceYeeJes DeeJe[lees l³ee®ee mvesnyebOe peg[lees. DeelceYeeJes.''
DebOe, DeHebie, keÀCe&yeefOej DeeefCe DeefoJeemeer ³eeb®³ee peieele ceer
Deieoer jcetve peeles. leer ner ceuee l³eeb®³eeHes#ee JesieUer mecepele veenerle.
peerJesYeeJes DeeHeueer ceeveleele. ns ceePes meJee&le ceesþs meewYeei³e Deens.
ceeP³ee DeO³eelceele `DeeHeHej' YeeJe efJeleUtve peelees DeeefCe ceuee HeÀkeÌle
®eebieues (Òel³eskeÀele les Demeles®e) yeIeC³ee®eer ¢äer Yeueer Jeeìles
l³eecegUs ceer efvejece³e Demeles. ÒeueesYeve, leguevee, pesuesmeer ³eeHeemetve
ceePes peerJeve DeefueHle þsJeCes ceuee Òe³elveebleer pecet ueeieues Deens.
DeO³eelce cnCepes keÀe³e? MesJeìer peerJeveOeeje, peieC³ee®eer jerle
DeeefCe Deelc³ee®eer legäer®e ne ÒeJeeme þjefJeles. ceePes ceve p³eele jceles,
Deeveboles DeMee®e ieesäer ceer keÀjles. keÀejCe Deelee ve DeeJe[CeeN³ee
ieesäer kesÀJeU êJ³eÒeeHleermeeþer keÀjC³ee®eer ceuee iejpe Gjuesueer veener.
ceeP³ee iejpee HeÀej Lees[îee Deensle. ceeP³ee cegueer, ceePes efJeÐeeLeea,
ceePes Jee®ekeÀ Òesceeves peer Jem$es DeeCeleele leer ceuee Dee³eg<³eYej HegjeJeerle
SJe{er Deensle. ceuee meesves, veeCes ³eele jme®e veener. cegueeR®³ee ueiveele
l³eebvee oesve oeefieves ogkeÀeveeletve DeeCetve Ieeleues, meesves®e veJnles.
meeþCeer®es! megowJe Demes keÀer efJeÐesJej Yeeieues. keÀener De[tve jeefnues
veener. ceeP³ee DeO³eelceele ceer mejmJeleer®³ee DebkeÀeJej Deeª{ Deens.
efle®³ee Hee³eeMeer ceePeer mesJee ªpet Deens.
ceuee cejeþer efJeéekeÀesMee®es keÀece neleer efceUeues lesJne ceer les
leveceveOeveeves DeeHeues cnìues. keÀejCe mJeerkeÀejuesues keÀece PeesketÀve
osTve keÀjCes ne®e ceePee peerJeveÒeJeen DeeefCe peerJeveÒeJeeme Deens.
efJeéekeÀesMe keÀesMeele ve jenlee efJeéeele ³eeJee cnCetve ceer peerJee®es jeve
keÀjerle ûebLeJee®eve mHeOee& Iesle HetCe& cenejeä^Yej efHeÀjues Deens. DeeHeu³ee
keÀeceeMeer SkeÀefveÿ jeefnues Deens. efJeéekeÀesMee®eer JesyemeeF&ì keÀªve lees
peieYej vesuee³e. efMe#ekeÀ Demeleebvee efJeÐeeL³ee¥Meer, efJeÐeeoeveeMeer HetCe&
ÒeeceeefCekeÀ jeefnues Deens. efueefnleebvee meowJe mekeÀejelce efJe®eej
©peefJeC³ee®ee HeeþHegjeJee kesÀuee³e keÀejCe ceuee nJee³e Deevebo
YeJeleeueer. ceuee nJeer Deens mekeÀejelcekeÀ Tpee&. megKeer meceeOeeveer
kegÀìgbyes®e Deeveboce³e JeeleeJejCe efvecee&Ce keÀª MekeÀleele efve l³ee
Iejeleueer ceguesner mebmkeÀejer efveHepeleele ³eeJej efJeéeeme Deens ceePee.
jespe veJeveJ³ee efoJeMeer met³e&efkeÀjCes DeeHeHej YeeJe ceveer ve
yeeUielee DeJeIes peie ÒekeÀeMeceeve keÀjleele, ceie DeeHeCe keÀe DebOeejele
®ee®eHe[e³e®es? keÀesCel³eener Je³eele (Deieoer eflemejer Iebìe Jeepeueer
lejer) ns yeouelee ³esles ns p³ee®³ee O³eeveer Deeues l³ee®ee Deelcee
megKeeJelees®e megKeeJelees. p³eebvee meejer ceves keÀUes ³eeJeer FlegkesÀ ueneve
neslee ³esles l³eevee®e meceeOeevee®ee ceeie& meeHe[lees. ceeP³ee DeeF&®es
keÀesCeerMeer®e Yeeb[Ce vemes keÀejCe leer cnCes, Deieb l³ee®³ee yeepetves lees
yejesyej Deens ieb! FlekesÀ ceesþs ceuee neslee Deeues veener Depetve HeCe
cenejepe, ceePee ÒeJeeme l³ee efoMesves®e ®eeuet Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
[e@. efJepe³ee Jee[
HeJeF&, cegbyeF&
cees.ë 9820316697
133
megKee®ee MeesOe
ÒeoerHe efYe[s
SKeeoe ceeCetme DeO³eeeflcekeÀ Deens efkebÀJee meeeflJekeÀ Deens Demeb
pesJne DeeHeCe cnCelees lesbJne DeeHeu³eeuee l³ee®³eele Demeb keÀe³e
Dee{Uuesueb Demeleb? efkebÀJee DeeHeCe mJele: DeO³eeeflcekeÀ nesT
Heenlees, lesbJne DeeHeu³ee ceeveefmekeÀlesceO³es keÀe³e yeoue Peeuesuee
Demelees? ns ÒeMve ceuee vesnceer®e He[le Deeuesues Deensle keÀesve nb?
`ceer keÀesCe? ne ÒeMve DeveskeÀebvee DeveskeÀoe He[lees. ceer ³ee peieele
DemeC³ee®eb Òe³eespeve keÀe³e DemeeJeb? Demebner ceer mJele:uee efJe®eejle
Demelees.
³ee meieȳee ÒeMveeb®eer GÊejb MeesOeleevee ³ee vee l³ee efveefceÊeeveb
DeveskeÀ DeO³eeeflcekeÀ ieg©, yeeyee ³eebvee ceer Heenele Deeuees³e,
keÀOeerlejer Yesìle Deeuees³e, KetHeoe l³eeb®³ee efMe<³eieCeebMeer mebJeeo
keÀjle Deeuees³e. meJe&meeceev³e ceeCemeb ieg© DeeefCe yeeyeeb®³ee ®ejCeer
keÀe ueerve nesleele? efkebÀJee l³eeb®³ee veeoeuee keÀe ueeieleele? ³ee
ÒeÞveeb®eer efJeefJeOe GÊejb ceuee efceUle iesueer Deensle. yeeyee DeeefCe ieg©
³eebvee DeûeYeeieer ve þsJelee SKeeÐee efJeefMe<þ leÊJe%eeveeMeer efkebÀJee
efJe®eejOeejsMeer yeebefOeuekeÀer ceeveCeejs ueeskeÀ ner ceuee efomeuesle.
GoenjCeeLe& efJeHeM³evee efkebÀJee ye´ïeefJeÐee ³ee®eb DeeHeCe GoenjCe
IesT MekeÀlees. ceer mJele: yeN³ee®e DebMeer DeMee ÒekeÀej®³ee
leÊJe%eeveeuee ceevele Deeuees³e. ceuee les YeeJeue³e, keÀejCe ³eeceO³es
SKeeÐee J³ekeÌleer kesÀvêmLeeveer vemetve l³eeefJe<e³eer®es leÊJe%eeve ns
kesÀvêmLeeveer Deens. DeeefCe l³ee leÊJe%eevee®³ee Deveg<ebieeveb O³eeve-
OeejCee, cesef[ìsMeve, ³eesieef¬eÀ³ee ³ee osKeerue l³eeceO³es Deensle.
yeeyee DeeefCe ieg©b®es DeveskeÀefJeOe ÒekeÀej Deensle. DeesMeeWyeÎue l³eeb®³ee
peerJeveOeejCesefJe<e³eer DeeefCe l³eeb®³ee leÊJe%eeveeefJe<e³eer DeveskeÀ ÒeJeeo
Deensle. HeCe DeesMeeW®³ee ce=l³etuee yejer®e Je<ex ueesìu³eeveblej l³eeb®³ee
efueKeeCeeleuee me[slees[HeCee DeeefCe les Jee®eleebvee Hee³eeKeeue®eer JeeUt
mejkeÀeJeer DeMee HeOoleerves, Òe®eefuele efJe®eejOeejsJej l³eebveer Ieeleuesues IeeJe
³eebveer ceer DeveskeÀJesUe efJemce³e®eefkeÀle nesTve iesuees³e.
DeveskeÀ ieg© Demesner Deensle pes mJele:®ee ceesþsHeCee, mJele:efJe<e³eer®eb
iet{ ns Jee{C³ee®³ee GÐeesie keÀjle DeeHeuee efMe<³emebÒeoe³e GÊejesÊej
keÀmee Jee{le peeF&ue ³ee ceeies ueeieuesues Deensle. l³eeletve l³eeb®³ee
ceveeleuee Denbieb[ Jee{tve les mJele:®e peCet F&éeje®es DeJeleej®e Deensle.
³eeJej l³eeb®ee mJele:®ee efJeéeeme yemele ®eeueuee³e. l³eeletve l³eeb®³ee
DeeO³eeeflcekeÀ cenÊJeekeÀeb#ee lej Jee{uesu³ee Deensle®e HeCe jepekeÀejCeer
osKeerue ceeP³ee Hee³eeMeer ³eeJesle, ceeP³ee ©Heeveb ceer l³eebvee SkeÀ Jnesì yeBkeÀ
osT keÀjlees³e, DeMeer je#emeer cenÊJeekeÀeb#eener Go³eeuee ³esle Deens.
l³eeHeesìer DeMee mJe©Hee®³ee cenejepeeb®ee SkeÀ veJeerve®e efMe<³e Jeie& le³eej
neslees³e. efkeÀleerner HeeHeb kesÀueer, Ye´<ìe®eej kesÀuee, lejer l³eelener keÀener
jkeÌkeÀce ³ee ieg©osJeeb®³ee Hee³eeMeer þsJetve l³eeb®es DeeMeerJee&o Iesleues keÀer
Deecneuee Deece®³ee HeeHeeletve mecetU cegkeÌleer efceUsue Demee efJeMJeeme ns
Meer<³e ceveeceO³es yeeUietve Deensle. ieg©b®³ee Yesìeruee peeCeb ns DeMee ³ee
veeþeU Meer<³eeb®³ee efce$eJeiee&le `mìsìme efmecyee@ue' Peeuee³e.
DeMee meJe& DeHeÒeJe=ÊeeRHeemetve otj jeefnuesueer DeeefCe mebÒeoe³e Jee{JeC³ee®ee
nJ³eeme ve yeeUielee DeeHeuee efJe®eej DeveskeÀeHe³e¥le Hees®eeJee ³eemeeþer keÀe³e&
keÀjle Deeuesues meodieg© JeecevejeJe Hew ³eeb®³eemeejK³eebveener ceer DeveskeÀ Je<e&
ogmejs cnCeles JeeceCejeJe Hew. les p³ee leÊJe%eevee®ee Òe®eej DeeefCe Òemeej
keÀjle Deeues Deensle l³eeceeie®eer YeeJevee ceuee KetHe YeeJele Deeueer³e.
SkeÀ lej peeleerOecee&®³ee HeefuekeÀ[b peeTve Òel³eskeÀ ceeCemeeveb megKeer
keÀmeb JneJeb ³ee efJe<e³eer®ee ceb$e DeeefCe leb$e les DeeHeu³ee ÒeJe®eveeletve osle
Demeleele. ef¬eÀ³ee DeeefCe Òeefleef¬eÀ³ee ³ee efve³ecee®ee oeKeuee osTve les
cnCeleele. keÀer legcner peiele Demeleevee mJele:meeþer keÀener®e ceeiet vekeÀe. ns
peie megKeer nesT Ðee ne YeeJe ceveer yeeUiee. Flejpeve Deeveboer jent osle les
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
134
megKeer meceeOeeveer nesT osle - l³eebvee mece=Ooer efceUt osle les efvejesieer jent
osle. Demee YeeJe ceveele melele yeeUiee cnCepes legcner peemle Deeveboer
DeeefCe meceeOeeveer jeneue. DeLee&le ns leÊJe%eeve ÒeeLe&ves®³ee ©Heeveb
kesÀvêmLeeveer þsJetve ceeveJeer peerJevee®³ee efJeefJeOe Debiee®ee Hejece<e& les
DeeHeu³ee HegmlekeÀebceOetve DeeefCe ÒeJe®eveeletve Iesle Deeues Deensle DeeefCe
ÒeJe®eve, J³eeK³eeveb ³ee®³ee ceeO³eceeletve YekeÌleebkeÀ[tve kegÀþu³eener
ÒekeÀejs Hewmes ve Ieslee les efvejeiemeHeCes DeeHeueb ÒeyeesOevee®eb keÀe³e& keÀjle
Deeues Deensle. cegueebJej ®eebieues mebmkeÀej, je<ì^Òesce DeeefCe Ye´<ìe®eej
cegkeÌle osMe ³ee efJe<e³eebJejner l³eeb®ee KetHe Yej Deens. Deepe l³ee®eb Je³e
90 Je<ee¥®e Deens. HeCe ®esnsN³eeJej®ee Deevebo DeeefCe ÒemeVelee kegÀCeeueener
YeeJesue DeMeer®e Deens. l³eeb®³ee leÊJe%eevee®eb veeJebner l³eebveer Deieoer
meceHe&keÀHeCes `peerJeveefJeÐee' Demeb þsJeueb³e. DeveskeÀeb®es mebmeej l³eeb®³ee
efMekeÀJeCetkeÀercegUb meeJejues Deensle. DemebK³e ueeskeÀ oe©meejK³ee
J³emeveeletve cegkeÌle Peeues Deensle. l³eeb®³ee leÊJe%eevee®ee Òemeej
keÀjC³eemeeþer Heg{®³ee efHe{erleu³ee ueeskeÀeb®eer SkeÀ HeÀUer®e l³eebveer le³eej
kesÀueer³e.
ceeP³eemeejK³ee ceeO³eceeleu³ee ceeCemeeuee DeO³eelcee®³ee DeeefCe
leÊJe%eevee®³ee efJe®eejOeeje v³eeneUCeb DeeefCe DeY³eemeCeb ³ee®ee SkeÀ
íbo®e ueeieuee³e. DeeefCe lees íbo ceuee iegbieJetve efìkeÀlees. `efmHeefj®³egDeue
Mee@efHebie' efkebÀJee `DeO³eeeflcekeÀ Kejsoer ceesefnce' ³ee Meyoele ceePes efce$e
ceePeer LeÆener keÀjleele. HeCe ³eeletve l³ee ieg©bvee l³eeb®³ee Meer<³eJeiee&uee
DeY³eemele l³eeb®³ee Deble:ÒesjCee keÀe³e DemeeJ³eele ³ee®ee MeesOe IesCeb ceuee
DeeJe[leb DeeefCe cenÊJee®eb Jeeìleb. yeeyeeb®³ee DeeefCe ieg©b®³ee,
ueeKeeW®³ee mebK³esveb DemeCeeN³ee ³ee efMe<³eJeiee&uee, keÀe³e nJeb Demeleb ³ee
ÒeMvee®eb ceuee efceUeuesueb GÊej cnCepes, les meieUs megKee®³ee MeesOeele
Demeleele. `megKe keÀmeueb cnCeeue?' lej les HewMee®³ee ©Heeleueb,
OebÐeeleerue efkebÀJee J³eJemee³eeleerue Òeieleer®³ee ©Heeleueb, veeskeÀjerceO³es
ye{leer efceUeJeer. ³eemeeþer cegueebveer efMe#eCeele Òeieleer efceUJegve jiie[
Hewmes efceUJeeJes, HejosMeer peeJeb ³eeyeÎue, Lees[ke̳eele ceer DeeefCe ceeP³ee
kegÀìgbyeeYeesJeleer Deece®³ee mJeiee¥ieerCe Òeieleer®eer nceer osCeejb megj#ee keÀJe®e
Deecneuee ueeYeeJeb ner l³eeceeie®eer keÀuHevee Demeles. `ceuee mJele:uee
keÀener®e vekeÀes, HeCe legce®es efJe®eej ceuee DevegkeÀjCeer³e Jeeìues, Demeb
cnCeCeejer ceeCemeb efJejU®e Demeleele, DeeefCe ³eeGueì ceePes DeeMeerJee&o
legcneuee Deensle®e DeeefCe legcner efve<¬eÀer³e jeefnueele lejer ceeP³ee
DeeMeerJee&oe®³ee yeUeJej legcneuee mece=Ooer ueeYesue Demeb cnCeCeejs ieg©
cee$e KetHe Demeleele. ieg©b®³ee veeJeeveb Je¿eeb®eer Heeveb®³ee Heeveb Ye©ve leer
ieg©®ejCeer DeHe&Ce keÀjCeejs efMe<³ener legcner KetHe yeefIeleues Demeleerue,
DeMee Je¿ee Ye©ve keÀe{Ceejs DemebK³e ceneYeeie ceer Heeefnues Deensle
DeeefCe DeMee kesÀJeU mJele:®³ee DeeefCe kegÀìgbyeeb®³ee megKee®ee nJ³eeme
yeeUieCeeN³ee Deveg³ee³eebvee keÀe³e cnCeeJeb ? ns®e ceuee keÀUsveemeb nesle
Deeue³eb.
Lees[ke̳eele ceeveJemeceepe, `ceer DeeefCe ceePee HeefjJeej' ³eeb®³ee
Òeieleeruee megKe ceevetve l³ee megKee®³ee MeesOeele efvejblej YeìkeÀlees³e
Demeb®e ef®e$e DeeHeu³eeuee efomeleb Jew®eeefjkeÀ mece=Ooeruee og³³ece cenÊJe
os T ve ³ee meg K eeceeie®³ee cet u eieeceer Òes j Ceeb ® ee l³eeb ® ³ee
keÀe³e&keÀejCeYeeJeeb®ee DeY³eeme keÀjleevee kegÀCeer efomele veener DeeefCe
DeveskeÀ ieg© l³ee®eeb efMe<³eJeie& Jew®eeefjkeÀ oeefjê³eeble®e jeneJee ³ee®e
Òe³elveele J³emle Demeuesues DeeHeu³eeuee efomeleele. Dee³eg<³ee®³ee
ÒeLeceeOee&leuee lee©C³ee®ee Gvceeo DeeefCe Gceso ceeCemeeleu³ee `ceer
YeesJeleer' ³eMeeHe³eMee®eer peeUer efJeCele peeles. DeeefCe ns ³eMeeHe³eMe l³ee
ceer ®es keÀeve Yejle peeles. let ceneve Deensme. ûesì Deensme Demes meebiele
peeles. DeeefCe l³eeveblej®³ee keÀeUele l³ee ³eMeeHe³eMeeleu³ee
Deefveeff½elelescegUs yeg[l³eeuee keÀe[er®ee DeeOeej ³ee cnCeervegmeej ceeCetme
DeveskeÀoe yesie[er ieg©b®³ee MeesOeeuee ueeielees DeeefCe lees meeHe[u³eeJej
l³eeb®³ee Yepeveer ueeielees. MesJeìer ceeCemeeveb Demeb keÀe³e keÀje³euee nJeb,
p³eeveb l³eeuee megKe efceUt MekesÀue.
meJe&meeOeejCe: keÀesCeleener ceeCetme ef®ejbpeerJeer DeMee mJe©Hee®eb
HeÀejmeb keÀener keÀ© MekeÀle veener. l³ee®³ee meYeesJeleeue®ee efvemeie&
efvemeiee&veb Deveble nmles osT kesÀuesu³ee osCei³ee, efpeLeb l³ee®ee efveJeeme
Deens leer Yetceer DeeefCe ³ee peieele ÒeeCeer, He#eer ³ee ©Heeleues pes peerJe
jenele Deensle l³eebvee ceeCemee®³ee megKee®³ee mebkeÀuHevesle
³eeflkebÀef®elebner mLeeve veener. Deepetyeepetuee jenCeejer ceeCemeb - l³ee®³ee
veel³eeleueer ceeCemeb YeesJeleeue®ee meceepe ³eeb®³ee leguevesleb®e lees ³ee
megKeeuee leesuelees DeeefCe ceeHelees. l³ee®³ee Jeleg&Ueleu³ee ceeCemeebceO³es
peemleelepeemle megyeÊee mece=Ooer l³eeuee®e efceUeJeer ne l³ee®ee Òe³elve
Demelees. p³eeveb l³eeuee peerJeve osT kesÀueb³e l³ee efvemeiee&uee, ÒeeCeer Je
He#eer efJeéeeuee lees efKepeieCeleerle Oejle vemeu³eeveb l³ee®ee megKee®ee
MeesOe SkeÀe Jeleg&Uele®e efHeÀjle jenlees. Jew®eeefjkeÀ mece=Ooeruee DevegYeJeCeb
l³ee®³ee kegÀJeleeryeensj®e nesle peeleb. efJeéee®ee DeHeÀeì Hemeeje DeeefCe
l³eeceOeueb l³eeb®eb SKeeÐee efþHeke̳eeÒeceeCes DemeCeejb DeefmlelJe l³eeuee
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
135
De%eele jenleb. SKeeÐee ®ecelkeÀjeÒeceeCeb DemeCeejb l³ee®eb Mejerj DeeefCe
l³ee Mejerjele HesMeeR®³ee HeeleUerJej efJeée©HeoMe&veeÒeceeCeb meelel³eeveb
®eeueCeeN³ee Òeef¬eÀ³ee l³ee ue#eeJeOeer HesMeeR®³ee keÀe³ee&®³ee ceeO³eceeletve
l³ee®eb peerJeble DemeCeb l³eeuee De%eele jenleb. ceeCemee®³ee Deele l³ee®³ee
peerJebleHeCeer SkeÀ DeHeÀeì efJeée efveJeeme keÀjle³e, ³eeJej l³ee®ee efJeµJeeme
vemelees. l³ee®³ee J³eeqkeÌleiele efJeéeeHeefuekeÀ[b DeveskeÀ efJeée Deensle, ³ee
mebkeÀuHevee l³eeuee Deiec³e Jeeìle jenleele. yee¿eefJeée®ee DeHeÀeì J³eeHe
DeeefCe DeebleefjkeÀ efJeée ³eeleuee Hetue yeebOee³euee lees DemeceLe& neslees.
DeeeHeu³eeuee keÀOeerlejer FLetve pee³e®e³e ns l³ee®³ee keÀOeer-keÀOeer ue#eele
³esle veener Demeb veener HeCe lesner keÌJeef®ele®e ! ceie l³eeceeie®³ee iet{e®ee
efkeÀceeve efJe®eej keÀjC³ee®ee Òe³elve lejer lees keÀOeer keÀ© MekeÀCeej DeeefCe
keÀmee?
DeMeeÒekeÀejs, DemebK³e ueeskeÀ megKee®ee MeesOe Iesle YeìkeÀ-YeìkeÀ
YeìkeÀle jenleele. efJe®eejebHes#ee J³eefkeÌleHetpesuee peemle cenÊJe osleele.
megKee®³ee mejesJejeleueb HeeCeer ®eeUCeerletve DeeHeeHeu³ee Iejele IesTve
³esleele. DeeefCe peesHe³e¥le l³eeb®³ee Iejeleueer Yeeb[er Yejle veenerle
leesHe³e¥le l³eeb®ee megKee®ee MeesOe ®eeuet®e jenlees. l³eeb®³ee®e Meyoele
pevce ce=l³et®³ee ®e¬eÀemeejKee!
ÒeefoHe efYe[s
De/C01, Heefjpeele,
ueuuegYeeF& Heeke&À efJemleeefjle jmlee,
efJeuesHeeuex (He), cegbyeF& 56.
cees. 991914094
Þeernjer
pe³e Jew<CeJee®ee
let®e jeOee ceer Þeernjer
let®e JneJes yeemejer
efve ceer®e Jne®es Oetvener
pevceespevceer®es veeles DemeeJes
oesIeeb®³ee metje®es megmJejer
let®e JneJes Deesþ
efve efce®e JneJes MJeemener
ceer legP³ee DeesþeJejer
efve let®e ceeP³ee Deblejer
let®e JneJeer jeOee
efve efce®e JneJes Þeernjer
let®e ceePeer jeOee
efve ceer®e legPee Þeernjer
Jew<CeJee®ee oeme, Heb{jerMeer peelees
keÀeveer Oegbo veeo ìeU ce=ogbiee®ee ³eslees
Jew<CeJe vee®eleer ®ebêYeeiesleerjer
DebieYejs efMejMeerjer HeeCeer³eeJejer
Je=bo peeleer Jeeìsves l³ee, pees lees ieelees veece
ìenes HegÀìs DeekebÀþer efJeÇuee®ee
[esUs Peeues obie, kebÀþ oeìuee DeeþJes
Heefjmee pewmes ueesKeb[, YeeqkeÌle lesOeJee kesÀMeJes
DeekeÀmegveer vekeÀe ieeT GYeeje les nele
I³eeJee efJemeeJee ceesnvee®³ee Deblejele
®ebêYeeiesleerjer yewmeues meble ieeC³eemeeþer
Iees<e efouee Heb{jerle legkeÀ³eemeeþer
veece veece Deesþer ogceogceueer Heb{jer
%eeveje³ee ceveer Meg× Peeueer JewKejer
efMeJeepeer ieeJe[s
Heb{jerveeLe js[keÀj
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
136
DeeHegefue³ee efnlee
[e@. ieesJeOe&ve ³ee. Iegies
meble Þes<þ legkeÀejece cenejepe DeeHeu³ee DeYebieele cnCeleele,
DeeHegefue³ee efnlee nes³e pees peielee~
Oev³e ceeleeefHelee le³eeef®e³ee~~
cnCepes pees DeeHeu³ee Je peiee®³ee efnleekeÀefjlee peeiee neslees
lees lej Oev³e Deens®e HeCe l³ee®es pevceoeles HeCe Oev³elesme Hee$e nesleele.
ceveg<³e Heefnu³eeHeemetve®e peeiee vemelees lej lees peeiee JneJee ueeielees.
SkeÀ lej mebledmebieeves, Jee®eveeves, ef®ebleveeves efkeÀbJee lelmece Òe³elveeves lees
peeiee neslees. peeiee nesCes cnCepes mekeÀeUer PeesHesletve peeies nesCes veJns
lej De%eeveekeÀ[tve %eeveekeÀ[s peeCes nes³e
efJe®eej keÀje keÀer ³ee peieele Del³eble efkeÀbcele Demeuesuee efkeÀbJee
ceewu³eJeeve HeoeLe& keÀesCelee lej l³ee®es GÊej meesves Demes ueeskeÀ
cnCeleerue. ceer cnCelees meesv³eentve ceneie keÀenerlejer Demesue®e keÀer
Demes efomeles keÀer meesv³eentve ceneie Hue@efìvece ne Oeelet Deens.
l³ee®³eeHes#eener ceneie Je ogefce&U keÀenerlejer Demeues®e keÀer, lej l³eeHes#ee
ogefce&U ceneie Jemlet cnCepes efnje efomelees. l³ee®³eenerHeg{s keÀuHevee
keÀje keÀer efnN³eeHes#eener ceewu³eJeeve keÀener Demesue keÀer, lej nes³e, ceveg<³e
pevce Del³eble ceewu³eJeeve Deens. cnCetve®e cenejepe cnCeleele,
’Oev³e Deecner pevcee Deeuees oeme efJeþesyee®es Peeuees“ HeCe
meeOeejCeleë Demes DeeHeCe mecepele veener. keÀejCe HegÀkeÀìele DeeefCe
menpeiel³ee osJe ÒeeHle Peeuee Deens. Demee DeeHeuee mecepe Demelees.
HeCe lemes veener HetJeer&®³ee pevceer DeeHeCe kesÀuesu³ee HeeHe DeeefCe HegC³eeb®³ee
yesjerpe JepeeyeeefkeÀle HegC³ee®eer yeepet pe[ Peeu³eecegUs DeeHeu³eeuee
ceeveJe pevce efceUeuee Deens keÀejCe HeMetveeb lees efceUeuee veener.
legkeÀejece cenejepe cnCeleele,
pevcee®es les cetU Heeefnues MeesOegve~
og:KeeMeer keÀejCe pevce I³eeJee~~
HeeHe HegC³e keÀ©veer pevcee ³eslees ÒeeCeer~
vej osne ³esTveer neveer kesÀueer~~
Demee ne ogefce&U ceveg<³e pevce efceUeuee Demeleevee l³ee®es
meeLe&keÀ keÀjeJes Demes keÀe Jeeìle veener? vej pevcee®es meeLe&keÀ
keÀjC³ee®es cnCepes mJeleë DeeHeCe keÀesCe Deenesle ³ee®eer DeesUKe keÀ©ve
IesC³ee®ee Òe³elve efkeÀbJee Deelc³eeuee DeesUKeC³ee®eer ef¬eÀ³ee cnCepes®e
DeO³eelce, cnCepes®e peeies nesCes nes³e. ÒeHeb®eele peeies lej yentleskeÀ
Demeleele®e HeCe DeO³eelceele peeies Demeleele®e Demes veener.
³ee efveMee meJe&Yetleebvee lem³eeb peeieefle& meb³eceer~
³em³eeb peeûeefle Yetleeefve mee efveMee HeM³eleescegvesë~~
p³ee #es$eele DeO³eelceele meeceev³e pevee keÀjerlee peer je$e
Demeles l³ee efþkeÀeCeer ³eesieer peveebvee leer JesU efoJemeemeceeve Demeles Je
p³ee #es$eele (ÒeHeb®eele) meeceev³e peveebvee efoJemeemeceeve Demeles leer
³eesi³eebvee je$eer meceeve Demeles. DeO³eelce ceeiee&efJe<e³eer meleke&À DemeCes
cnCepes peeies DemeCes nes³e. DeO³eelceeceOes peeûele vemeC³eeceOes yeN³ee®e
iees<ìerR®ee meceeJesMe neslees. Lees[e efJe®eej keÀje keÀer meeOeejCe
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
137
ceeCemeeuee efJeOeel³eeves Heesìeuee pesJeCee®eer, efveJeeN³ee®eer Je Flej mees³eer
meJeueleerR®eer J³eJemLee kesÀueer. Lees[s HeÀej ye@BkeÀ ye@uevme Fl³eeoer. Demes
Demeleevee HeMegbvee leMeer nceer vemeles. ceie De[®eCe keÀMee®eer lej peieele
DeveskeÀ ÒekeÀej®eer DeekeÀ<e&Ces Demeu³eecegUs ceeCetme eflekeÀ[s®e ue#³e oslees.
Flej Guee{eueerRJej®e ue#³e kesWÀêerle keÀjlees. DeueerkeÀ[s FueskeÌì^e@efvekeÀ
#es$eecegUs ceveesjbpeveele Je megKemees³eerle keÀceeueer®eer Jee{ Peeuesueer
Demeu³eecegUs ceeCemeeuee efJe®eej keÀje³euee JesU®e efceUle veener. keÀeU
keÀesCeleener Demees peieele ceeCemeeuee DeekeÀef<e&le keÀjCeeN³ee iees<ìer
Demeleele®e HeÀkeÌle l³eeb®es mJe©He JesieUs Demeles. peiee®³ee iees<ìerb®ee
efJe®eej keÀjCeeje ceeCetme mJeleë Deleceg&Ke nesTve mJeleë keÀesCe ns
MeesOeC³ee®ee Òe³elve keÀjleebvee menmee efomele veener. DeO³eelce, osJe
Jeiewjs keÀener vemetve efvemeie&®e meJe& keÀjlees cnìu³eeJej meieUs mebHeues.
HeMet Fl³eeoer cet{ ³eesveer nîee Yeesie ³eesveer Demeu³eeves l³eeb®³eele les
meeceL³e& Demele veener Je lemes DemeC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee HeCe vemeles.
HeCe ceveg<³eeuee yegOoer veeJee®eer SkeÀ peemleer®eer osCeieer Demeles Je l³ee
yegOoercegUs®e efJe®eej Je efveCe&³e keÀjC³ee®eer MekeÌleer Demeles.Delee Heent keÀer
ceveg<³e ceveeves keÀM³eekeÀMeele De[keÀlees. mecepee keÀer SKeeo³eekeÀ[s
YejHetj Oeve Deens Je l³eeJej lees Del³eble megKeeves peiet MekeÀlees Demes
Demetve osKeerue lees DeeCeKeer peemleer®³ee êJ³ee®³ee efJeJeb®evesle Yeuesner
mJeleë®es (cenÒe³eemeeves ueeYeuesues) Mejerj efJekeÀueebie Peeues lejer yesnÊej
Je DeMee Jeemevesuee ‘efJeÊes<eCee’ cnCeleele. ³ee®ee DeLe& cegUer®e Demee
veJns keÀer ceveg<³eeves keÀener®e keÀ© ve³es. keÀ<ì keÀ©ve ³eesi³e ceeiee&ves Hewmee
efceUJeeJee®e ueeielees. vegmel³ee lelJe%eevee®³ee iees<ìer meebietve ®eefjleeLe&
®eeuele vemelees.
efve³eble keÀ©lJeb keÀce& p³ee³ees ¿ekeÀceCe&ë~
Mejerj ³ee$eeefHe ®e les ve ÒeefmeO³eso keÀce&Ceë~~
Þeerke=À<Ce Depeg&veeuee meebieleele keÀer, ’efve³eleerves legP³ee Jeeìîeeuee
Deeuesueer keÀcesx leguee kesÀueer®e Heenerpesle. l³ee efMeJee³e legPee efveJee&n
osefKeue ®eeueCeej veener.’ keÀcesx ner DeeJeM³e kesÀueer®e Heeefnpesle, HeCe
ceveeves l³eele iegblet ve³es FlekesÀ®e Deelee Heent keÀener ueeskeÀ Demes Demeleele
keÀer keÀmesner keÀ©ve ÒeefmeOoermeeþer nHeeHeuesues Demeleele DeMeer ceeCemes
keÀesCel³eener mebIeìvesle Yeeie nesleele, keÀesCel³eener mecegoe³eele oeKeue
nesleele. DeeHeu³ee YeekeÀjer KeeTve Fleje®³ee J³eJenejele He[leele.
lesLes les Meke̳elees SKeeos ueneve ceesþs Heo efceUJeleele. l³eeefMeJee³e
l³eebvee ®ewve®e He[le veener. DeMeebvee ‘ueyOe Òeefle<þerle’ cnCeleele.
DeeHeues veeJe keÀesCel³eelejer He$eele íeHetve Deeues Heeefnpes. DeeHeCe
keÀesCel³eener J³eemeHeerþeJej PeUkeÀues Heeefnpes DeMee DeveskeÀ ÒekeÀej®³ee
Jeemevee F®íe Demeleele Je DeMeer ceeCemes keÀesCel³ee ve keÀesCel³ee lejer
ÒekeÀejele ceveeves iegbleuesues Demeleele.
ceve SJeb ceveg<³eeveeb yebOe cees#e³eesë
³ee ÒekeÀej®³ee Dele=Hle jeneruesu³ee JeemeveebcegUs®e HegveëHegveë ³ee
mebmeejele pevce I³eeJee ueeielees. meble SkeÀveeLe cenejepe cnCeleele,
Jeemeves®³ee mebies pevce IesCes ueeies ~
lees lees Peeueer Debies njer©He~~
Deelee ³ee ÒekeÀej®³ee efJeefJeOe JeemeveebcegUs peerJeelc³eeme keÀmes
yebOeve He[les ³ee®es J³eJenejerkeÀ GoenjCe Heent HetJeera DeMeer OeejCee
peveceeCemeele Demee³e®eer keÀer yebieeueceO³es yeN³ee®e ÒekeÀej®³ee Deeflebefê³e
efJeÐee Demeleele Je l³ee lesLes efMekeÀJeleele cnCetve ceneje<ì^eletve SkeÀ
ceveg<³e DeMee ÒekeÀej®³ee efJeÐee efMekeÀC³eemeeþer yebieeueceO³es iesuee.
JeenlegkeÀer®eer meeOeves l³eeJesUer efJeMes<e veJnleer cnCetve lees Hee³eer ®eeuele
®eeuele yebieeueceO³es iesuee. ieeJeesieeJe efHeÀ©ve ®eewkeÀMeer keÀ© ueeieuee keÀer
FLes kegÀCeer DeMeer efJeÐee efMekeÀJelees keÀe ?efHeÀjle Demeleevee mecepeues keÀer
lesLes SkeÀ yeeF& DeMee efJeÐesceO³es efveHegCe Deens. l³ee yeeF&Meer mebHeke&À keÀ©ve
l³eeves efJe®eejues,’ceer efJeÐee efMekeÀC³eemeeþer ueebyetve cejeþer cegueKeeletve
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
138
Deeuees Demetve ceuee DeeHeCe efJeÐee efMekeÀJelee keÀe? leer yeeF& le³eej
Peeueer Je cnCeeueer ’ legce®eer KeeC³eeefHeC³ee®eer Je jneC³ee®eer J³eJemLee
keÀjerve HeCe legcneuee ceeP³eekeÀ[s He[uesueer keÀeces keÀjeJeer ueeieleerue.
l³eeÒeceeCes þju³eeJej leer yeeF& l³eeuee iegjs{esjs IesTve jeveele
®eejJe³eemeeþer HeeþJet ueeieueer. mekeÀeU mebO³eekeÀeU iee³eer cnMeer®³ee
Oeeje keÀe{Ces jefleyeeb®es otOe IejesIejer Heesn®eles keÀjCes Demes keÀjlee
keÀjlee Heg<keÀU keÀeU efveIetve iesuee HeCe efJeÐee efMekeÀJeC³ee®ee lej
HeÊee®e veener. leer yeeF& l³eeuee Mesleele iegjs ®eeje³euee peeleebvee SkeÀe
pegv³ee keÀeHe[ele ®eìCeer YeekeÀj Je leuueHeÀ YeeieJeC³eemeeþer
lebyeeKet®eer Heesìueer osle Demes. DeMee ÒekeÀejs jeyetve jeyetve lees ie=nmLe
cesìekegÀìeruee Deeuee. yeN³ee®e JesUe l³eeves HeUtve peeTve efle®³eeHeemetve
megìkeÀe keÀ©ve IesC³ee®ee Òe³elve osKeerue kesÀuee. HeCe lees HeUtve
iesu³eeJej l³ee yeeF&ves efJeÐesves lees keÀesþsner Demeuee lejer l³ee ceeCemeeme
Iejer DeeCeues. lees ®eebieuee®e De[keÀuee ³eeletve ceeie& keÀe{C³ee®ee lees
Òe³elve keÀ© ueeieuee. ³eesiee³eesieeves l³ee yeeF&®eer SkeÀ MespeejerCe nesleer
efleuee HeCe DeMee ÒekeÀej®eer efJeÐee ³esle nesleer Je efle®es Deved l³ee yeeF&®es
JeekeÀ[s nesles. MespeejCeeruee l³ee cejeþer ceeCemee®eer KetHe o³ee Deeueer Je
efleves l³eeuee l³ee yebOeveeletve megìC³ee®ee Ghee³e meebefieleuee. l³ee
MespeejCeerves meebefieleues ’ Go³ee iegjs ®eeje³euee peeleebvee l³ee yeeF&ves
yeebOetve efouesu³ee YeekeÀjer®es ieeþes[s l³eele lebyeeKeg®eer Demeuesueer
Heesìueer let yejesyej IesTve pee Je l³ee ieeþes[³eeleueer YeekeÀj Je lebyeeKet
ve Keelee®e SKeeÐee Pee[euee yeebOetve þsJe Je iegjs leMeer®e mees[tve let
le[keÀ legP³ee cegueKeele HeUtve pee.“ l³eeÒeceeCes l³eeves l³ee YeekeÀjer®es
ieeþes[s SkeÀe keÀeìsjer Peg[Heeuee yeebOetve lees HeUtve iesuee. mebO³eekeÀeU
Peeueer iegjs DeeHeesDeeHe Iejer Deeueer HeCe l³ee ceeCemee®ee HeÊee®e veener.
Lees[er Jeeì Heentve je$eer l³ee yeeF&ves l³eeuee Iejer DeeCeC³eemeeþer
efJeÐes®ee Òe³eesie kesÀuee HeCe lees ceeCetme Iejer ve ³eslee les uenemes keÀeìsjer
Peg[gHe l³eeuee yeebOeuesu³ee YeekeÀjer®³ee ieeþes[îeemenerle meceesj Deeues.
HeCe lees ceeCetme efvemeìuee. DeMee efjleerves l³ee ®esìefkeÀCeer®³ee
leeJe[erletve mJeleë®eer megìkeÀe l³eeves keÀ©ve Iesleueer.
ns SkeÀ ÒeeflekeÀelcekeÀ GoenjCe Peeues. DeeHeCe mecepee keÀer leer
yebieeueer yeeF& cnCepes cee³ee Je lees ceeCetme cnCepes peerJeelcee, leer
MespeejerCe cnCepes ieg© Je les YeekeÀjer®es ieeþes[s Je lebyeeKet®eer Heesìueer
cnCepes Jeemevee efkeÀbJee F®íe DeekeÀbe#ee. l³ee mees[tve efou³eeves®e ³ee
mebmeej ®e¬eÀeletve megìkeÀe nesT MekeÀles.
DeefuekeÀ[s efoJemesWefoJeme ceveg<³ee®es Dee³eg<³eceeve keÀceer keÀceer nesT
ueeieues Deens. ceveg<³e ³ee veµJej osneuee®e mLeeJej ceevetve l³eeb®es
®ees®eues Je uee[ HegjJeC³ee®³ee Òe³elveele iegjHeÀìuee Deens.
³ee veµJej osne keÀejCes veµJeje®eer uesleer uesCes~
³esCes ®eewN³eebMeer®ee HesÀje efHeÀjCes~~
³ee peerJeveele J³eJeefmLele mees³eer ueeieleele HeCe l³eeb®ee DeeflejskeÀ
vemeeJee. megjJeeleeruee Hee³eer ®eeueCeeje cevet<³e mee³ekeÀue efceUeu³eeJej
ceesìej mee³ekeÀue®eer F®íe keÀjlees. ceesìej mee³ekeÀue efceUeu³eeJej
Jeeìt ueeieles keÀer megueYe ÒeJeemeemeeþer ®eej ®eekeÀer Jeenvee®eer F®íe
keÀjlees. ³eele iewj Demes keÀener®e veener HeCe ®eej ®eekeÀer ceesìej
efceUeu³eeJej lejer meceeOeeve ceeveeJes keÀer veener? HeCe veener
l³ee ®eej ®eekeÀer(keÀej) uee S.meer. veener, S.meer. yemeJeuee HeCe
ojJeepes efKe[ke̳ee Deeìesce@ìerkeÀ veenerle les Peeu³eeJej SskeÀe³euee
mebieerle cnCegve ìsHe jskeÀe@[&j veener yej ìsHe yemeJeuee HeCe lejerner
meceeOeeve veener keÀejCe iee[eruee cnCeeJee lemee efHekeÀDeHe veener.
lej leelHe³e& ns keÀer megKee®ee MeesOe yee¿e Jemlegle IesJetve keÀenerner
HeÀe³eoe nesle veener l³eemeeþer Deelce%eevee®eer®e keÀeme OejeJeer ueeieles Je
¿eemeeþer meblee®eer efMekeÀJeCetkeÀ keÀeceer ³esles.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
[e@. ieesJeOe&ve Iegies
lespeeqmJeveer meesmee³eìer
[er. Heer. jes[, DeeQOe, HegCes.
139
DeodYetle
kewÀueeme ceevemejesJej
efleyesìceO³es unemeeHeemetve 200 efkeÀ.efce. Jej kewÀueeme HeJe&lee®³ee
oef#eCesme ceevemejesJej Deens. mecegêmeHeeìerHeemetve 456 efce. Jej
Demeuesues ns iees[îeeHeeC³ee®es mejesJej 320 efkeÀ.efce. SJe{îee peeiesle
Hemejuesues Deens. peieeleueb Heeefnueb iees[îee HeeC³ee®eb leUb Fleke̳ee
Gb®eeJej Demeuesueb efveUMeej mejesJej cnCepes %eevemejesJej efMeJe
MeefkeÌle®eb efveJeeme mLeeve Deens . DeefleÒee®eerve mebmke=Àleerle meceeJeuesuee
kewÀueeme ceevemejesJej, mJe³ebYet, DeueewefkeÀkeÀ meeQo³ee&ves veìuesues ns
efþkeÀeCe DeveskeÀ ceewu³eJeeve efnN³ee ceeCekeÀemeejKes kewÀueeme HeJe&le
®ecekeÀlees. HegjeCeele lej keÀener efþkeÀeCeer ner kegÀyesje®eer veiejer nesleer
Demeener GuuesKe Dee{Ulees. ceevemejesJej®ee GuuesKe efnbot, pewve,
yeewOo ³ee Oecee¥lener Heene³euee efceUlees. efnceeue³eele leHeM®e³e&uee iesuesues
$eÝ<eer, cegveer ³eebvee Hetpee, De®ee& Je efvel³e iejpeebmeeþer HeeCeer nJes nesles les
ye´cnosJeekeÀ[s iesues l³eebvee HeeC³ee®eer De[®eCe meebefieleueer lesJne
ceevemejesJeje®eer keÀuHevee ÒeLece ye´cnosJeeb®³ee ceveele efvecee&Ce Peeueer.
l³ee keÀuHevesletve®e ceevemejesJej efvecee&Ce Peeues cnCetve l³eeuee
ceevemejesJej Demes veeJe efoues Deens. (ceeveme cnCepes ceve) ogmejs Demes
keÀer ceevemejesJeje®ee GuuesKe ef#ejmeeiej Demee kesÀuee peelees. ³esLes osJe
DeeefCe owl³e ³eeb®³eeceO³es mecegê cebLeve Peeues nesles MebkeÀjeves efJe<e ÒeeMeve
kesÀues ner keÀLee meJee¥vee®e ceeefnle Deens. ye´cnHeg$ee, meleuepe, efmebOeg
DeMee HeefJe$e veÐeeb®ee Giece lesLes Deens. ceevemejesJejele DeebIeesU keÀ©ve
les HeeCeer ÒeeMeve kesÀu³eecegUs ceve HeefJe$e nesles Je meJe& HeeHeeHeemetve cegkeÌlelee
nesles Demes mecepeleele. ceevemejesJej ns leerLe&mLeU Demetve l³eeb®³ee
efkeÀveeN³eeJej DeveskeÀ iejce HeeC³ee®es Pejs Je íesìs ceesþs ceþ Deensle.
yeewOo Oece&®es YeeefJekeÀ ceevemejesJeje®³ee oMe&veeuee ceesþîee mebK³esves
³esleele. keÀejCe yeewOoevee jeCeer ceeles®es oMe&ve efleLes®e Peeues nesles.
Òel³eskeÀ YeeefJekeÀebvee l³eeb®³ee ÞeOosvegmeej DevegYeJe lesLes ³eslees. l³eecegUs
efMeJeMeefkeÌle®³ee ®ewlev³ece³e ©Hee®es oMe&ve efleLes peeCeeN³ee ³eeef$ekeÀuee
l³ee efvemeiee&®³ee osKeC³ee meeQo³ee&le Ie[les.æ lesLes jepenbme He#ee®es
JemleermLeeve Deens mejesJejele efJenej keÀjCeejs jepenbme He#eer
DeescekeÀeje®ee peHe keÀjle Deensle Demes Jeeìles Demesner keÀener YeeefJekeÀ
meebieleele.
Yeejle Je Flej osMeeleerue efMeJeYekeÌle YeeefJekeÀ ³esLes ³ee$esmeeþer
peeleele. kewÀueeme HeJe&lee®eer Heefj¬eÀcee keÀjCes cnCepes leer SkeÀ
leHeM®e³ee&®e,DeefleMe³e DeJeIe[ Deens. lemes®e lesLes ceneefJe<Cet®³ee
neleeleerue keÀceUeletve efveIetve iebiee efMeJee®³ee [eske̳eeJej efJejepeceeve
Peeuesueer Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
meew. mebieerlee DeveYegues
www.esahity.com
140
yeewOodOecee&®es pes HeefJe$e efleLe&mLeeveb Deensle l³eeHewkeÀer SkeÀ cnCepes
kewÀueeme ceevemejesJej Deens. lesLes yeewOoeb®es ceevemejesJeje®³ee
efkeÀveeN³eeJej ceþ Deensle. efYe#et lesLes jenleele DeveskeÀ osJe osJeleeb®³ee,
$eÝ<eer cegveeR®³ee HeeJevemHeMee&ves HeefJe$e Peeuesues ns efþkeÀeCe cnCepes
YeeefJekeÀeb®es efleLe&#es$e®e Deens. efMeJeMekeÌleer®eer DeejeOevee keÀjCeeN³ee®³ee
ceveele meowJe Yesìer®eer Dees{ efvecee&Ce keÀjCeejs efleLe&#es$e Deens.
$eÝdieJesoeceO³es peefceveerJej GlejCeeN³ee leeN³eeb®ee GuuesKe Dee{Ulees.
kewÀueeme ceevemejesJejeuee Oeleea®ee keWÀêner ceeveleele. ns efMeJeMebYet®es
DeueewefkeÀkeÀ GodYetle efþkeÀeCe Deens. ner ³ee$ee kesÀu³eeveblej leve, ceve
HeefJe$e nesles. l³ee®eyejesyej cees#e ÒeeHleer nesles Demee mecepe Deens.
osJeeueener efveJeeme keÀejeJee Jeeìuee Demee He=LJeerJejerue mJeie cnCepes
ceevememejesJej.les HeneCîee®eer Deleesveele Dees{ ueeieueer nesleer. YeejleYej
Ye´cebleer keÀ©vener ceve le=Hle Peeu³eemeejKes Jeeìle veJnles keÀwueeme
ceevememejesJej ³ee$ee keÀjCîee®es ceveele SkeÀoe®es HekeÀÌkeÀs keÀsues DeeefCe
®eebieu³ee ³ee$ee keÀbHeveer®ee µeesOe meg© Peeuee. keÀesCeerlejer meg®eJeues
HegCîeeleerue®e efµeuHee ì^@Jnue keÀbHeveer ®eebieueer Deens. DeveskeÀ Je<ee&®ee
l³eebvee DevegYeJe Demeu³eecegUs Deecner efµeuHeeleeF&¥vee peeTve Yesìuees.
l³eeveer meefJemlej ceeefnleer meebieerleueerr lesLeerue æJner[erDees µegìerRie ner
oeKeJeues. Deecner Deece®³ee meesF&®eer 5 peguew les 12 Dee@iemì ner leejerKe
þjJeueer Je yegefkeÀbie keÀsuse Deved peeC³ee®eer le³eejenerr meg© keÀsueer.
yeN³ee®e ueeskeÀebkeÀ[tve mecepeues nesles keÀer ner ³ee$ee Deefleµe³e
OeeskeÀ̳ee®eer Deens ,meJe& mebmeejerkeÀ peyeeyeoeN³ee HetCe& Peeu³eeveblej ueeskeÀ
ner keÀwueeme ceevememejesJejuee peeleele Hejbleg ceuee peeTve Deeu³eeveblej
ceeP³ee DevegYeJeeJe©ve mecepeues keÀer ner ³ee$ee keÀjCîeemeeþer Òe®eb[
DeelceefJeµJeeme,F&µJejeJej iee{ ÞeOoe,meg{=[ µejerj,Je Hewmee Fl³eeoer
iees<ìerR®eer iejpe Deens keÀejCe DeveskeÀ mecem³eebvee DeeHeu³eeuee leesW[
oîeeJes ueeieles.peeC³ee®³ee Deeou³ee efoJemeeHe³e&¥le HebVeeme npeej
©He³ee®eer mees³e nesle veJnleer. ceveele lej peeC³ee®eer Dees{ ueeieueer nesleer
efµeuHeeleeF&®esner HeÀesveJej HeÀesve ®eeuet nesles. ceuee keÀener®e meg®ele veJnles
µesJeìer Deeou³ee efoJeµeer je$eer veT Jeepelee meesveejekeÀ[s ®ewve ieneve
ìekeÀueer l³eeves 50 npeej ©He³es efoues. ceuee cegueeves ueesnieebJe ³esLeerue
efJeceeveleUeJej mekeÀeUer mene Jeepelee Heesn®eefJeues Deieoer mJeHveeleu³ee
meejKes ns meJe& Ie[ues nesles . Deece®ee HeVeeme ueeskeÀeb®ee ûegHe
keÀeþceeb[tuee Heesn®euee lesLes iesu³eeveblej yebieueesj,Gpewve, efmeceuee
³esLeeruener ueeskeÀ Deeues nesles Deecner 84 ueeskeÀ Heg{s ³ee$esmeeþer peeCeej
neslees.
HeµegHeleerveeLe ³esLetve efveIetve ogmeN³ee efoJeµeer ef®eveuee yemeves iesuees
lesLes JeeleeJejCe KegHe®e ÒemeVe nesles. efnceeue³ee®³ee GÊegbie jebiee efomet
ueeieu³ee yeHeÀe&®íefole HeJe&le keÀesmeeUle Keeueer OeeJeCeejs OeyeOeyes ns
meJe& KetHe efJeueesYeefve³e nesles. ue#e HeJe&lee®³ee ìeskeÀekeÀ[s ueeieues nesles.
ef®eve, efìyesì, vesHeeU Demee ÒeJeeme keÀjle Heg{sHeg{s peeT ueeieuees
ceevememejesJej ³esLes Heesn®ee³euee yemeves oesve efoJeme ueeieues
lesLes Heesn®eu³eeJej mecepeues ceevememejesJejeuee He=LJeerJejerue
mJeie& Demes keÀe cnCeleele? KejesKej®e osJeeves meewo³ee&®eer GOeUCe
keÀ©vener He=LJeer mJeiee&ÒeceeCes®e efvecee&Ce kesÀueer Deens. DeodYetle DeeefCe
efJeMeeue [eWiej jebiee, megboj efnjJeerieej Meeue HeebIejuesu³ee íesìîee
ceesþîee ìskeÀ[îee, efnN³ee®ee Heeb{jeµegdYe´ cegkeÀgì HeefjOeeve keÀsuesu³ee
efnceeue³ee®³ee jebiee, Je KeUeUle Oeleera®³ee oµe&veeuee mJeiee&&letve
OeeJele ³esCeejs ceesþceesþs OeyeOeyes, lees µeeble ieg{ iebYeerj DeeJeepe, Jes[er
JeekeÀ[er JeUCes Iesle peeCeeje jmlee, efoJeemJeHveele IeeueJeuesues les #eCe
Deecner Gb®e Gb®e efnceeue³eele ®eerve®eer nÎ Heej keÀ©ve kewÀueeMe
mejesJejekeÀ[s peele neslees. oesvner yeepetves ogOee®³ee Ieeiejer ueJeb[tve
efou³eemeejKes OeyeOeyes Jeenle nesles.{ie Deieoer neleele Deeu³eemeejKes
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
141
peJeU Yeemele nesles. [esUîee®es HeejCes efHeÀìCeejs efJeueesYeefve³e ¢<³e
cevee®³ee keÀ@cesN³eele Glejle nesles. l³eecegUs ceve Deieoer ÒemeVe Peeues.
efveme&iee®ee DeeieUeJesieUe vepejevee v³eenUle Deecner keÀesoejer Je©ve
oej®esve ³esLes Heesn®euees. efleLes iesu³eeJej Deecner efleyesìceOeerue yemeves
ceevememejesJejeb®eer Heefj¬eÀcee kesÀueer. mveeve keÀ©ve ceveeÒeceeCes Hetpee
kesÀueer. efpeJeve ke=ÀleeLe& Peeu³eemeejKes Jeeìues. kewÀueeMejeCee
ceevemejesJejemecees©ve ®ewlev³e ©Heele ÒemeVe, leHeµ®e³e&uee yemeuesu³ee
$eÝ<eermeejKee Heeb{jeMegYe´ efomele neslee. nele pees[tve l³eeuee
meJee&¥meeþer KegMeneueer ceeefieleueer. Deece®ee SWMeer ueeskeÀeb®ee ûegHe neslee.
Deecner efleLes SkeÀ efoJeme íeve cegkeÌkeÀece kesÀuee. je$eYej peeietve Deecner
l³ee efJeueesYeefve³e ¢M³eemeeþer Deeletjlesves je$eYej Jeeì Heeefnueer.
HegjeCeele meebefieleuesues Deens efkeÀ ’ceevememejesJejele Heneìs ³e#e, iebOeJe&
Je efkeÀVej mveeve keÀjC³eemeeþer lesLes ³esleele“Deecneuee les Hene³e®es nesles
HeeTme ³esle neslee lejerner l³ee Òe®eb[ Leb[erle lees vepejevee
HeenC³eemeeþer Deecner GleeJeerU neslees. pemepemee JesU Heg{s {keÀuele
neslee lemeleµeer Deece®eer GlkeÀbþe efµeiesuee Heesn®ele nesleer. Heneì®es
®eej Jeepeues. leejs HeeC³eeJej lejbiee³euee ueeieues les uegkeÀuegkeÀles leejs
DeveskeÀebveer keÀ@cesN³eele yebo keÀsues mebHetCe& mejesJejeJej efkeÀleerlejer JesU
ÒekeÀeµePeesle efHeÀ© ueeieuee Deepetyeepetuee ÒekeÀeµe Hemejuee. l³eeb®es
oMe&ve Iesleues ner iees<ì Kejer Deens. Deecner Deieoer peJeUtve l³ee
leeN³eeb®es oMe&ve Iesleues. ogmeN³ee efoJeMeer oej®esve Je©ve Òeeoef#eCesmeeþer
pee³e®es nesles. Iees[s efceUle veJnles. cnCetve oesve efoJeme efleLes®e Leebyetve
jne³euee ueeieues. HeÀkeÌle ®eewleerme peveebCee®e Iees[s efceUeues. yeekeÀer®es
ueeskeÀ Hee³eer Òeoef#eCesuee iesues. keÀener ueeskeÀ efleLes®e ne@ìsueJej Leebyetve
jeefnues. Deecner Heefnu³eeefoJeMeer yeeje efkeÀueesceerìj Hee³eer ÒeJeeme kesÀuee.
jml³eeves KetHe $eeme nesle neslee. keÀ[eke̳ee®eer Leb[errDebieeJej nuuee
keÀjle nesleer. lesLes Dee@keÌmeerpeve keÀceer Demeu³eecegUs ®eeueleebvee HeÀej oce
ueeiele neslee. ceveele l³ee MebkeÀje®eer Dees{ ueeieuesueer Hee³eer Heefj¬eÀcee
HetCe& keÀjC³ee®³ee SkeÀe®e O³es³eeCes cevee®eer HekeÀ[ Iesleueer nesleer. l³ee
OeleeraJej®³ee mJeiee&le Deecner mJele: nejJetve iesuees neslees DeeeflcekeÀ
Oegboerle ueeskeÀ ®eeuele nesles. Deecner Hee³eer ®eeuele®e Heefnuee ìHHee HetCe&
kesÀuee. l³eecegUs Deecnebuee kewÀueeMeHeJe&lee®es Deieoer peJeUtve oMe&ve
Peeues. l³ee®³ee SkeÀe yeepetuee nÊeer HeJe&le Je ogmeN³ee yeepetuee veboer HeJe&le
osKeCes mejesJejb pemes keÀener MebkeÀje®es meJe& kegÀìgbye®e efleLes Jemeuesues
efomele nesles. efveUîee meeJeUîee {ieeb®es DemebK³e JesieJesieUs DeekeÀej
ceveeuee YegueJele nesles leveceve Deeveboe®³ee peueuenjeRrveer vneTve
efveIele nesles.
osJe SJe{îee Gb®eeJej peeJetve yemeuesues Demeleebvee meg×e ceeCetme
l³eeuee MeesOelees Je efleLeHe³e¥le Heesn®elees®e. KejesKej efpeÎ Je ef®ekeÀeìer
Je ceveeHeemetve HejcesMJejeuee YesìC³ee®eer Dees{ pej Demesue lej®e DeMee
³ee$ee DeeHeCe keÀ© MekeÀlees. keÀejCe kegÀþu³eener #eCeer keÀe³e nesF&ue ns
meebielee ³esle veener. DeeHeu³ee neleele keÀener®e vemeles. meJe& keÀener l³ee
F&MJeje®³ee mJeeOeerve Demeles. Deecner kesÀJeU l³ee efJeOeelee®³ee cepeeacegUs
peJeU keÀmeuesner Hewmes vemeleevee ner ³ee$ee keÀ©ve J³eJeefmLele Hejlener
Deeuees. íeve DevegYeJe HeeþerMeer IesTve DeveskeÀ efJeue#eCe iees<ìer
Heene³euee efceUeu³ee. KejesKej ne SkeÀ DeefJemcejCeer³e ÒeJeeme neslee.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
meew. mebieerlee DeveYegues
n[Hemej, HegCes
9766367757
142
DeO³eelce %eeve
mecelee iebOes
``ns cegveer “, efvel³e ceePes cnCepes®e Hejceelc³ee®es ef®ebleve kesÀu³ee
- cegUs legPes DebleëkeÀjCe Meg× Peeues Deens ns ceuee þeTkeÀ Deens.
cnCetve®e ceer leguee Yesìe³euee Deeuees. ceuee ÒemeVe keÀjC³eemeeþer leguee
Dev³e keÀesCeleerner meeOevee keÀjC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee veener.
³ee peieele, ceePes ef®ebleve keÀjerle DeeefCe ceeP³ee HeefJe$e
veececeb$ee®ee peHe keÀjerle, pes ceuee MejCe ³esleele l³eebvee ve ceeieleener
ceePes oMe&ve Ie[les, ns Deieoer efveef½ele. keÀejCe, les Devev³eMejCe
Deensle ns ceer DeesUKelees.
³eesiemeeOevee kesÀu³eecegUs let ³ee #eCeer®e meJe& SsefnkeÀ JeemeveebHeemetve
cegkeÌle Peeuee Deensme. ce=l³etveblej let ceeP³eeÒele ³esTve Heesn®eMeerue.Meg×
%eeveer DeeefCe HejceeveboÒeeHle DeMee ceeP³ee ³eesieer YekeÌleeb®eer pees mesJee
keÀjlees, l³eeuee Deieoer leUneleeJej cegkeÌleer ieJemeles.
legcner m$eer keÀer Hegª<e, ³eeuee cenlJe veener. legce®eer peele, veeJe,
Heo, DeeÞece ³eeb®eener ³esLes efJe®eej kesÀuee peele veener. ceeP³ee Hetpesmeeþer
YekeÌleer ner®e SkeÀcee$e DeeJeM³ekeÀ ieesä Deens. ceeP³eeþe³eer YekeÌleer ve
þsJelee keÀesCeer pej Demes cnCesue keÀer, ceer ³e%e, Je´lee®ejCe, oeve,
JesoeO³e³eve efkebÀJee Meem$eefveefo&ä keÀce&keÀeb[ ³eeb®³ee®e Üejs ceePes oMe&ve
IesF&ve lej les DeMeke̳e Deens.
YeieJeeve Þeerjece®ebê cnCeleele,
’ ns cegveer, YekeÌleermeeOevee cnCepes keÀe³e? les ceer leguee
Lees[ke̳eele mecepeeJetve meebielees. HeefJe$e DeeefCe meoe®ejCeer ueeskeÀeb®eer
mebieleer OejCes ne ³ee meeOevesleerue Heefnuee Heeþ nes³e ns let ue#eele þsJe.
[esUs Demetvener ceeCemeeuee je$eer®³ee JesUer veerì efomele veener HeCe
efoJee DeeCeu³eeyejesyej Jeeì Gcepet ueeieles. l³eeÒeceeCes p³eeb®eer ceeP³ee
þe³eer YekeÌleer Demeles l³eeb®es peerJeveHeLe DeelceÒekeÀeMeeves GpeUleele.
YekeÌleer®eer Jesue yenjeJeer, HegÀueeJeer DeeefCe HeÀUeJeer ³eemeeþer Heg{erue
ceeie& ®eesKeeUeJee ceeP³ee YekeÌleeb®ee menJeeme, ceePeer DeeefCe ceeP³ee YekeÌleeb®eer
efvel³emesJee, SkeÀeoMeeruee GHeJeeme keÀjCes, ceeP³eeMeer mebyebefOele Dev³e
GlmeJe meepejs keÀjCes, ceeP³ee ³eMeeskeÀLeeb®es ÞeJeCe DeeefCe HeþCe keÀªve
l³eeb®ee Òemeej keÀjCes, DeefJejle YekeÌleerves ceePes Hetpeve keÀjCes, DeeefCe
ceeP³ee Þesÿ iegCeeb®es iee³eve keÀjCes.
³ee DeeosMeeb®es pees efvel³e Heeueve keÀjlees l³eeuee Meg× YekeÌleer ÒeeHle
nesles.p³eeb®eer ceeP³ee þe³eer YekeÌleer Demeles l³eebvee %eeve - Jewjei³e ÒeeHle
nesles DeeefCe ceie pevcece=l³et®³ee ®e¬eÀeletve les cegkeÌle nesleele.ceeP³ee þe³eer
YekeÌleer ve þsJelee vegmel³ee efpe%eemesHeesìer pes Meem$eebJej Meem$es
Oegb[eUleele les DeeefOekeÀeefOekeÀ Ye´ceele cee$e meeHe[leele. DeMee
ueeskeÀebvee keÀOeerner KeN³ee %eevee®eer ÒeeHleer nesT MekeÀle veener. MebYej®e
keÀe³e HeCe npeejes pevceelener l³eeb®³ee cegkeÌleer®eer DeHes#ee keÀjlee ³esCeej
veener.HeCe SkeÀoe keÀe legcner YekeÌleer ÒeeHle kesÀueer keÀer ceie keÀesCeleerner
yeeOee ve ³eslee legcneuee cees#e ueeYe Ie[sue. ceeP³ee mJele뮳ee
DeeosMeevegmeej, ceeP³ee þe³eer DeefleMe³e YekeÌleer Demeu³eecegUs legcner
Hejcees®®eHeoer Heesnes®eeue “
Hegª<e Demees keÀer m$eer, G®®e Demees keÀer veer®e, pees keÀesCeer ne ceeie&
®eesKeeUlees l³eeuee cegkeÌleer ÒeeHle nesles. YekeÌleer cnCepes JeweféekeÀ Òesce.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
143
YekeÌleer Debieer yeeCeueer keÀer ceePeer meieUer lelJes DeeHeesDeeHe mHeä nesleele.
p³eeuee ceePee mee#eelkeÀej Ie[lees l³eeuee ³eeef®e osner cegkeÌleer ÒeeHle
nesles. DeMee jerleerves cees#e efceUJetve osC³eemeeþer YekeÌleer ner meeOeveerYetle
nesles ns Deieoer efveëmebMe³e cnCetve mecepe. SkeÀoe Heefnu³ee meeOevesuee
ÒeejbYe kesÀuee keÀer yeekeÀer®³ee ³eLeekeÀeue ceeieesceeie ³esleele®e.
let ceePee YekeÌle Demeu³eecegUs YekeÌleer DeeefCe cegkeÌleer legP³eemeeþer
jeKetve þsJeu³ee Deensle Demes Kee$eerves mecepe. ceer legP³eekeÀ[s Deeuees
Deens. ceeP³ee oMe&veeves leguee cegkeÌleer ueeYesue. ³eemebyebOeer let Deieoer
keÀeUpeer keÀª vekeÀesme.
HetJe&pevceer legPeer ceeP³eeJej HeÀej YekeÌleer nesleer. cnCetve leguee
Deelee ceePes oMe&ve Ie[t MekeÀues. meJe& ogëKeeb®ee Heefjl³eeie keÀªve
ceeP³ee ¿ee mJeªHee®es O³eeve keÀj. ceer kesÀuesuee GHeosMe ef®eÊeele veerì
OeejCe keÀj cnCepes leguee cees#eÒeeHleer nesF&ue. ner efceL³ee DeeMee vemetve les
SkeÀ ef®ejbleve mel³e Deens.
ns let peeCetve Deens keÀer, SkeÀeûe YekeÌleerves DeeefCe Devev³eMejCe
Je=Êeerves pej ceePee veecepeHe kesÀuee lej l³ee ceeP³ee veeceeves ³ee peieeleerue
meJe& HeeHes veä nesleele.
pes DeeHeu³ee efveÿsvegmeej Jeeieleele, efJeéemeveer³e Demeleele,
Meyoeuee ®egkeÀle veenerle DeeefCe Òeefle%esuee peeieleele les®e Kejs
Þe×eJeeve, cnCepes cegmeueceeve nesle.
Þe×eJeeveebvee ns peie cnCepes SkeÀ keÀejeie=n nes³e. HeCe DeÞe×
HeeKeb[er ueeskeÀebvee les mJeie&®e nes³e.
DeeHeu³ee DebleëkeÀjCeele ceesnjer®³ee SkeÀe oeC³eeFlekeÀerner pees
Þe×e yeeUielees l³eeuee vejkeÀele ÒeJesMe keÀjeJee ueeieCeej veener DeeefCe
pees DeeHeu³ee DebleëkeÀjCeele ceesnjer®³ee SkeÀe oeC³eeFlekeÀe ieJe&
yeeUielees l³eeuee mJeiee&le ÒeJesMe efceUCeej veener.
Þe×e Demeu³eeefMeJee³e legcneuee mJeiee&le ÒeJesMe keÀjlee ³esCeej
veener.DeeefCe legcner peesHe³e¥le SkeÀceskeÀebJej Òesce keÀjerle veener leesHe³e¥le
legcner HetCe& Þe×eJeeve nesCeej veener.
SkeÀ ceeCemeeves efJe®eejues, ``ns F&éeje®³ee Òesef<elee, Þe×s®es ue#eCe
keÀe³e Deens ? “ Òesef<ele cnCeeuee, ``®eebieues keÀce& kesÀu³eeJej p³eeuee
Deevebo neslees DeeefCe JeeF&ì keÀce& kesÀu³eeJej p³eeuee ogëKe nesles lees
Þe×eJeeve ceveg<³e Deens, Demes mecepeeJes.“ ceie lees ceveg<³e cnCeeuee, “
DeeefCe HeeHe keÀMeeuee cnCeeJes ? “ Òesef<ele cnCeeuee, pes Deeleu³ee Deele
leguee yees®ele Demesue les l³ee®ee l³eeie keÀj keÀer Peeues. “
Þe×s®eer DeesUKe leerve ieesäeRveer Heìles. ¿ee leerve ieesäer p³ee®³ee
þe³eer Demeleerue l³eeuee Þe×s®eer ceeOegjer ®eeKee³euee efceUsue. Heefnueer
ieesäer cnCepes F&éejeJej DeeefCe l³ee®³ee Òesef<eleeJej Devev³emeeOeejCe
Òesce keÀjCes. ogmejer ieesäer DeMeer keÀer, F&éeje®³ee mesJekeÀebJej kesÀJeU
F&éejemeeþer cnCetve Òesce keÀjCes DeeefCe eflemejer ieesä cnCepes
veeefmlekeÀlesHeemetve efkebÀJee HeeKeb[er celeeHeemetve F&éejeves HejeJe=Êe
kesÀu³eeveblej, l³ee ieesäeRvee vejkeÀeeqiveJeled eflejmkeÀjCeer³e ceevetve
eflekeÀ[s ve JeUCes.
Þe×e cnCepes meJe& ÒekeÀej®³ee efnbmes®³ee l³eeie nes³e. keÀesCel³eener
cegmeueceeveeves keÀOeerner efnbmee Je Del³ee®eej keÀjlee keÀecee ve³es.
pees efJeéeemeIeele keÀjlees l³eeuee kegÀþueer Deeueer Deens Þe×e DeeefCe
pees DeeHeu³ee Je®eveeuee peeiele veener l³eeuee kegÀþuee Deeuee Deens Oece&?
peesHe³e¥le DeeHeu³ee efHel³eeHes#ee, YeeJeeHes#ee, DeeefCe mecemle
ceeveJepeeleerHes#ee legcner ceuee efÒe³e uesKeerle veener leesHe³e¥le legce®³ee þe³eer
KejesKej Þe×e®e veener.
SKeeÐee ceeCemeeves pej SKeeos kegÀke=Àl³e Ie[leevee Heeefnues lej
l³eeves DeeHeu³ee neleebveer l³ee®es efveJeejCe keÀjeJes. les pej l³eeuee Meke̳e
vemesue, lej efveoeve l³eeves DeeHeu³ee JeeCeerves l³ee®ee efve<esOe keÀjeJee.
DeeefCe lesner pej Meke̳e vemesue lej l³eeves DeeHeu³ee DebleëkeÀjCeele
l³eebefJe<e³eer Ie=Cee yeeUieeJeer. p³ee®³eeþe³eer Þe×e Deens l³ee®³eekeÀ[tve
keÀceerlekeÀceer SJe{er DeHes#ee Deens.
veJeefJeOee YeeqkeÌleceeie&:- efJeéeefveefce&leer efJe<e³ekeÀ ef¬eÀ³eekeÀueeHee®ee
Je=Êeeble keÀLeve keÀjCes ner otmejer meeOevee nes³e. ``ceePes meodiegCe ieCeve ner
eflemejer meeOevee nes³e. ceeP³ee Je®eveeb®es Je GHeosMeeb®es ef®ebleve keÀªve les
efJemleejeves mecepeeJetve meebieCes ner ®eewLeer meeOevee nes³e, meodiegªMeesOeve
DeeefCe Meem$eefve³ecee®ee DeY³eeme keÀªve peeefCeJeHetJe&keÀ mJeleëuee
®eebieu³ee meJe³eer ueeJetve IesCes ner Hee®eJeer meeOevee æ nes³e. efvel³eefve³ecee®es
ceePes Hetpeve keÀjCes ne meneJee DeeefCe iegªcegKeeletve ceeP³eemebyebOeer®ee
ie=¿eceb$e ÒeeHle keÀjCes ne meeleJee efve³ece peeCeeJee. meJe& GHe®eejebveer
ceeP³ee YekeÌleeb®es Hetpeve keÀjCes DeeefCe Òel³eskeÀ Jemletle ceuee®e HeenCes ner
DeeþJeer meeOevee nes³e. ceeP³eeJ³eefleefjkeÌle Dev³e meieȳee ieesäeR®eer
DeveemekeÌleer ner veJeJeer meeOevee nes³e, Demee ne veJeefJeOee YeeqkeÌleceeie&
Deens.''
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
144
%eeveceeie&:1) ke=Àle%elee:- DeeHeCeeme Deeveboer keÀjCeeN³ee J³eefkeÌleyeÎue ke=Àle%elee
J³ekeÌle keÀ© ³ee. ®eebieues efJe®eej DeeHeu³ee Deelcee®³ee yeeiesuee
HegÀueJeCeejs les HeÀej Leesj ceeUer Deensle. DeeHeu³ee vekeÀejelcekeÀ DeeefCe
veejepe ceveefmLeleer®es mekeÀejelcekeÀ ceveefmLeleerle ©Heeblej keÀjC³ee®ee
SkeÀ meeOee DeeefCe lJeefjle meeO³e nesCeeje ceeie& cnCepes ‘ke=Àle%elee‘ ne
nes³e. p³eemeeþer legcner ke=Àle%elee J³ekeÌle keÀ© MekeÀuee Deenele DeMee
keÀener iees<ìer GoenjCeeoeKeue Heg{s efou³ee Deensle. met³e&ÒekeÀeMe DeeefCe
íeve nJeeceeve pes legce®es Iej, legce®es Deejesi³e efvejesieer jeKeles l³ee®e
ÒeceeCes keÀener keÀeU legcne meesyele DemeCeejer SKeeoer J³ekeÌleer peer®³ee
efJe<e³eer ke=Àle%eles®eer YeeJevee J³ekeÌle keÀje³e®eer Deens. keÀener #eCe ceveele
HegÀueJee DeeefCe legce®es ceve keÀmes yen©ve ³esles les DevegYeJee l³eeletve SkeÀ
meceeOeeve megOoe efvecee&Ce nesles. legcner legce®³ee meYeesJeleeue®³ee
peieeyeÎue ke=Àle%e Demeu³eecegUs SkeÀ Deeveboe®eer YeeJevee ledgce®³ee ceveele
meekeÀej nesles. lej p³eeb®³ee yeeyele legcner ke=Àle%elee J³ekeÌle keÀjlee
l³eeveebner l³eeb®ee ieewjJe Peeu³eecegUs mevceeefvele Peeu³ee®es Jeeìle Jeenles.
cnCetve ke=Àle%elee J³ekeÌle keÀjC³eeme keÀOeerner efJeme© ve³es. Dev³eLee
DeeHeu³ee efpeJeveele lees Deevebo DeeOeer Heemetve®e Deens lees legcner
keÀoeef®ele efJeme©ve peeue.
2) HejesHekeÀej:-DeeHeu³eeuee Deevebo efceUJee³e®ee Demesue lej Flejebvee
ceole keÀje. legce®³ee keÀceer cenÊJee®³ee F®íeb®ee l³eeie keÀje. p³ee®³ee
megKee®eer efkebÀcele Deieoer keÀceer Demeles lees ceveg<³e meJee&le Þeerceble
Demelees.
DeeHeCe keÀsÀu³ee ceoleercegUs SKeeoîee®es og:Ke keÀceer nesle Demesue lej
ceoleer®ee nele Heg{s keÀje³euee Heeefnpes ogmeN³ee®³ee ®esnN³eeJej®ee Deevebo
HeneCîeele Kejs megKe Deens.
mekeÀejelcekeÀ efJe®eej:- mekeÀejelcekeÀ ¢<ìerkeÀesveecegUs DeeHeCe
DeeHeu³ee Dee³eg<³eeleerue vekeÀejelcekeÀlee Heej yeouetve ìeketÀ MekeÀlees.
DeeHeCe DeeHeu³ee Deepetyeepet®³ee ueeskeÀebveener Deeveboer þsJet MekeÀlees.
DeeHeCe Deeveboer ³eMemJeer nesJetve Dee³eg<³e KeN³ee DeLee&ves peietve GVele
DevegYeJe IesT MekeÀlees. l³eecegUs DeeHeCe Dee³eg<³eeleerue GÊeceeleerue
GÊece iees<ìer®eer meef¬eÀ³e efveJe[ keÀ© MekeÀlees. keÀece keÀjC³ee®es GÊece
ceeie&ner efceUJet MekeÀlees. cnCepes®e DeeHeCe HeefjefmLeleer®es iegueece yevetve ve
jenlee DeeHeues mebHetCe& Dee³eg<³e DeeHeu³eeuee nJes lemes efve³ebef$ele keÀ©
MekeÀlees. mekeÀejelcekeÀ o=<ìer keÀesveeletve Dee³eg<³eekeÀ[s Jesieȳee vepejsves
yeIet ueeielees.l³eecegUs Òel³eskeÀ keÀeȳee {ieeleerue meesvesjer efkeÀveejerkeÀ[s
yeIeC³ee®eer MekeÌleer DeeHeu³eeuee efceUles. peerJeve PeN³eeÒeceeCes
KeUeKeUle jneles. l³ee®es [yekeÀs nesle veener. DeeefCe DeeHeu³ee
peieC³eeuee SkeÀ efoMee meeHe[les. meowJe mekeÀejelcekeÀ efJe®eejeb®eer
mHeboves Jee{Jele DeeHeues peerJeve Deeveboce³e yeveJee. pes nJes les
efceUefJeC³ee®eer leekeÀo ³ee mHeboveele Deens.
mecelee iebOes
58/8, Jemeblemce=leer Heeb[gjbie,
ieesjsieeJe (HetJe&) cegbyeF& 63
cees. 9820378448
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
145
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
ieerlejecee³eCeeleerue
Dece=lee®ee Peje
cegkegÀbo mejeHeÀ
jecee³eCe ceneYeejlee®ee ÒeYeeJe Deepe oesve De[er®e npeej Deesmejuesueer veener. keÀejCe ieerlejecee³eCe cnCepes cenejeä^ Meejos®³ee
Je<ee&veblejner Yeejleer³e peveceevemeeJej keÀe³ece Deens keÀejCe ns oesve
Hegpeveer³e ceneve ûebLe®e DeeHeu³ee
mebmke=Àleer®ee Hee³ee Deensle. jecee³eCee®ee
Þeerjece lej ceneYeejlee®ee Þeerke=À<Ce
oesvnerner vee³ekeÀ Deepe MelekeÀevegMelekesÀ
Yeejleer ³ eeb ® es DeeoMe& Deens l e,
p³eeb®³eecegUs Yeejleer³e peveceevemee®eer
pe[CeIe[Ce Peeuesueer Deens.
jecee³eCeeyeÎue Demes cnìues peeles
keÀer les DeeOeer efueefnues iesues DeeefCe ceie les
lemes Ie[le iesues. ³eele®e jecee³eCekeÀej
cenef<e& JeeequcekeÀerb®³ee ÒeefleYes®es efoJ³elJe
Je YeJ³elJe o[uesues Deens.
HeCe cejeþer jeceYekeÌleeb®³ee
¢äerves meeþ `Je<ee&HetJeea Heeleueer menodYeei³e Jesuee' Demes cnCee³e®es
keÀejCe cnCepes ®eesJeerme npeej DeesJ³eeb®es jecee³eCe kesÀJeU íHHeVe
ieerleele íboye× keÀjC³ee®es cenlkeÀe³e&& Ie[ues les cenejeä^ JeeequcekeÀer
kewÀ. iepeeveve efoiebyej GHe&À DeCCeemeensye cee[iegUkeÀj ³eeb®³ee neletve.
ceneYeejlee®³ee uesKeveemeeþer ®eewoe efJeÐee Je ®eewmeä keÀuee®ee
DeefOeÿelee Þeer iepeeveve cenef<e& J³eemeeb®ee uesKeefvekeÀ Peeuee lej ³ee
`iepeevevee' ®³ee uesKeCeerceOetve ieerlejecee³eCe meekeÀejues. MeyoÒeYet
ieefocee DeeefCe mJejjepe yeeyegpeer ³eeb®³ee Òeefleces®ee DeueewefkeÀkeÀ,
DeefÜleer³e DeeefCe DeYetleHetJe& mebiece cnCepes ieerlejecee³eCe 1 SefÒeue
1955 les 19 SefÒeue 1956 DeMee oesve jeceveJeceer®³eeceOeerue Je<ee&le
DeekeÀeMeJeeCeer®³ee HegCes keWÀêeJeªve Òemeejerle Peeuesu³ee ieerleebveer
``cenejeä^eleerue Òel³eskeÀ Iejeuee Je Iejeleerue Òel³eskeÀeuee'' De#ejMeë
Jes[ ueeJeues. Deepe efnjkeÀceneslmeJee®³ee GbyejþîeeJej Demeuesu³ee
ieerlejecee³eCeeves cejeþer jefmekeÀebJej Ieeleuesueer pevemebceesefnveer Depetvener
ieȳeeleerue íHHeVe efnN³eeb®ee ueKeueKelee jlvenej DeeefCe l³eeleerue
Òel³eskeÀ ieerle cnCepes peCeg ``efnjkeÀeb®³ee
cesUeJ³eele veerueceCeer GpeUlees “
DeO³eelcee®ee Hee³ee Demeuesu³ee JeeequceefkeÀ
jecee³eCee®ee cejeþer Deveg J eeo
ieer l ejecee³eCeleer u e DeO³eelcee®ee
Lees[ke̳eele MeesOe IesC³ee®ee SkeÀ íesìemee
Òe³elve.
HeCe ÒeMve Demee He[lees keÀer DeveskeÀ
Je<esx ef®e$eHeìme=äer®³ee ceesnce³eer ogefve³esle
JeeJejuesu³ee ieefoceeb®³ee uesKeCeerletve
ieerlejecee³eCee®eer efveefce&leer keÀMeer Peeueer
Demesue. lej mJeleëefJe<e³eer HeÀejmes keÀOeer ve
yeesueCeeN³ee DeCCeemeensyeebveer®e ³ee ÒeMvee®es
GÊej ``%eeefve³eeb®ee Deved legke̳ee®ee SkeÀ Deceg®ee JebMe Deens ceeefPe³ee
jkeÌleele Lees[e F&éeje®ee DebMe Deens.“ DeMee Meyoele osTve þsJeues
Deens. SJe{s®e veJns lej ieerlejecee³eCeeÒeceeCes®e l³eebveer®e efueefnuesu³ee
`ieerleieesHeeue' cenekeÀeJ³eelener `Depevcee pevceemeer Deeuee' DeMee
Meyoele ke=À<Cepevcee®es JeCe&ve keÀjCeeN³ee ie. efo. ceeb. ®eer owJeer ÒeefleYee
osJeemeeþer `Depevcee' Meyo JeeHejCeeN³ee SkeÀveeLe cenejepeeb®³ee
ÒeefleYesMeer veeles meebietve peeles .
DeeHeu³eeuee ieerlejecee³eCe efueefnC³ee®eer Òe%ee keÀMeer Peeueer
³ee®eerner DeeþJeCe KegÎ cee[iegUkeÀjebveer®e meebefieleueer nesleer
cee[iegȳeeleuee Deece®³ee Mesleeueiele®³ee efJeefnjerletve Heesntve yeensj
Deeu³eeJej ceuee keÀenerlejer mHeMet&ve iesues Je ceer efoHetve iesuees. l³ee®e #eCeer
DeeHeu³ee neletve keÀenerlejer efoJ³e YeJ³e efueefnues peeCeej Deens Demes ceuee
Jeeìues. DeMee efoJ³emJee®³ee Òe®eerleerves®e ceneje<ì^e®es keÀeefueoeme ie.
efo. cee[iegUkeÀjeb®³ee ÒeefleYesves ieerlejecee³eCee®es efMeJeOeveg<³e kesÀJeU
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
146
Hesueues®e veener lej l³ee®es FbêOeveg<³e kesÀues. DeMee ieerlejecee³eCee®eer
mJeleë keÀefJejepeebveer®e meebefieleuesueer ³ee cenekeÀeJ³eeb®³ee Yee<eebleje®eer
HetJe&efHeþerkeÀener YeejeJetve ìekeÀCeejer Deens. ``osJeJeeCeerleerue Deespe
MeerleUues ceeP³ee Deesþer, JeeequcekeÀer®³ee YeemkeÀje®es nesF& ®eeboCes
cejeþer. PebkeÀejleer kebÀþ JeerCee ³esleer ®eeboC³eeuee metj, YeeJeceeOeg³ee&uee
³esF& cenejeä^er ceneHetj“ cenef<e& JeeequcekeÀer®³ee jecee³eCee®ee
ieerlejecee³eCe veeJee®ee cejeþer DevegJeeo cnCepes YeieJeodieerlee Òeeke=Àleele
DeeCeCeeN³ee %eeveséej ceeTueeR®³ee Meyoele meebiee³ele lej ³es Ëo³eer®es les
Ëo³eer Ieeleues. l³eecegUs `efHeb[er les ye´ïeeb[er' ®³ee Gueì jecee³eCe
veecekeÀ ye´ïeeb[ªHeer veerueekeÀeMe®es meebiee³e®eb lej ³es Ëo³eer®es les Ëo³eer
Ieeleues, l³eecegUs `efHeb[er les ye´ïeeb[er' ®³ee Gueì jecee³eCe veecekeÀ
ye´ïeeb[ªHeer veerueekeÀeMe®es ieerlejecee³eCe veeJee®³ee ceneve peueeMe³eele
He[uesues DeeO³eeqlcekeÀ Òeefleefyebye®e veener keÀe ?
p³eeÒeceeCes efoJ³e¢äer Demeuesuee mebpe³e Oe´lejeä^euee
ceneYeejleeleerue ³eg×e®es JeCe&ve meebielees efkeÀbJee, ieerleieesHeeue®es iee³eve
jeefOekeÀe keÀjles l³eeÒeceeCes DeéecesIe ³e%eceb[Heele leeHemeJes<eOeejer
ueJekegÀMe Òel³e#e Þeerjeceebmeceesj®e ieerlejecee³eCee®es iee³eve keÀjleele.
``Heg$e meebieleer ®eefjle efHel³ee®es'' cnCepes ``p³eesleerves lespee®eer Deejleer''
DeMee SkeÀe Jesieȳee DeO³eeeqlcekeÀ Gb®eerJeªve®e ieerlejecee³eCee®ee
MegYeejbYe neslees. lej ``Òel³e#eentve Òeeflecee GlkeÀì'' DeMee DeeHeu³ee
®eefj$eeHes#ee l³eeb®es DeefOekeÀ HeefjCeecekeÀejkeÀ iee³eve SsketÀve ``ÒeYeg®es
uees®eve HeeCeeJeleer'' ceie Þeesles nsueeJeues lej Dee½e³e& keÀe³e ? jepee
oMejLee®³ee De³eesO³eeveiejer®es JeCe&vener Demes®e ceveeuee efYe[Ceejs
Deens. ``eqm$e³ee HeefleJe´lee, Hegª<ener Oeeefce&keÀ'' DeMee Òepeepeveeb®eer
``jepemeewK³e les meewK³epeveeb®es'' DeMeer DeeHeu³ee jepeeefJe<e³eer®eer
YeeJeveener DeeHeuesHeCee®eer DeeoMe& Hejermeercee veener keÀe?
``Giee keÀe keÀeUerpe ceePes Gues, Heentveer JesueerJej®eer HegÀues ner“
De³eesO³es®eer cenejeCeer keÀewMeues®eer F®íe DeKeesj ``oMejLee Ies ns
Hee³emeoeve“ ³ee ³e%eHegª<ee®³ee DeeefMeJee&oeves meHeÀue nesles. ``®eej
yeesye[s Jeso veeboleerue legP³ee Oece&jle Iejer“ efkebÀJee ``l³eeb®³ee Heesìer
pevcee ³esefleue ³eesOos ®eej ceneve“ DeMee keÀeJ³eHebkeÌleerceOetve J³ekeÌle
nesCeejer ³e%eHegª<ee®eer YeefJe<³eJeeCeer cenekeÀeJ³ee®³ee ÒeJeemee®eer efoMee
meebietCe peeless. ``Deevebo meebiet efkeÀleer“ ns Òel³e#e jecepevcee®³ee
Deeveboe®es ieerle Hegvne SkeÀoe DeeoMe& jepee oMejLe Je l³eeb®es Heg$eJele Òesce
Demeuesues Òepeepeve ³eeb®³ee efvejHes#e veel³ee®es ÒeeflekeÀ Deens.
DeeHeu³ee ³e%ee®³ee j#eCeemeeþer oMejLeekeÀ[s jepeHeg$e
jeceue#ceCee®eer ceeieCeer keÀjCeejs efJeéeefce$e $eeefìkeÀeJeOee®eer Dee%ee
keÀjleevee ``pees pevee megKeefJelees veejerJeOe #ec³e“ lees Demee jepeOece&
Þeerjeceebvee meebietve peeleele. lej ÒeYegjece®evêeveer G×ej keÀsu³eeJej
DeeHeu³ee YeeJevee J³ekeÌle keÀjCeeN³ee Deefnu³es®es ``legP³ee o³esves Deepe
nueenue Dece=leele veenues“ efkebÀJee ``hegvepee&le ns peerefJele DeJeIes
Hee³eebJej Jeeefnues“ ns Meyoner DeO³eelcee®es ceve nsueeJeCeejs ©He Deensle.
meerlee mJe³ebJeje®³ee ieerleeleerue ``DeekeÀeMeeMeer pe[ues veeles
OejCeerceeles®es“ lemes®e ``meYeeceb[Heer Peeues ceerueve cee³eeye´ïee®es“ ³ee
YeeJeveener ``DebMe efJe<Cet®ee jece Oejs®eer ogefnlee leer meerlee“ ®ee DeLe&
meebieCeeN³ee Deensle Þeerjebcee®³ee jep³eefYe<ekeÀe®³ee ieerleeceOeerue
meerlesyeÎue®eer ``DeefKeue Òepes®³ee ceele=Heoe®eer legpe keÀjCes mJeerke=Àleer“
ner DeHes#eener jepeOecee&®es SkeÀ JesieUs ©He Deens.
meerles®ee efvejesHe IesC³eemeeþer Deeuesu³ee Þeerjeceebvee ``pesLes jeIeJe
lesLes meerlee“ ns Meyo Heleer HelveeR®³ee Melepevceer®³ee veel³eeb®es YeeJeieerle
Deens. ``Heleer®eer íe³ee Heleer®eb Yet<eCe, Heefle®ejCeeb®es DeKeb[ Hetpeve“ ne
Dee³e& m$eer®ee HeefleOece&ner ieefocee meebietve peeleele Þeerjeceebvee iebieeHeej
keÀjleevee ieerlener veeJee[îeeb®³ee jeceYeeqkeÌle®ee DeefJe<keÀej Deens.
Þeerjeceebvee HewueleerjeJej vesCes cnCepes ``leejkeÀ l³eeuee leeªve vesT“
efkebÀJee ``Yeues yegjs les jece peeCelee, DeeHeCe DeeHegues keÀece keÀª“ nener
efve<keÀece keÀce&³eesiee®e Deens.
JeveJeemeele mees[tve Deeu³eeveblej megcebleeves meebefieleuesuee
Þeerjeceeb®ee efvejesHe cnCepes yebOegÒesce, efHele=Òesce Je ceele=Òescee®ee DeeoMe&
DeO³eelce Deens. megcebleeuee oMejLe cenejepeebvee ceeP³ee Jeleerves Jebove
keÀj Demes meebieleevee. leele®ejCe cnCepes ``Mele leerLee&®es Oeece“,
keÀewMeu³esuee ``legefPe³ee ÞeJeCeer meoe DemeeJee cegefveJej Ieesef<ele meece“
efkebÀJee Yejleeuee ``jep³e veerefleves keÀªve Jee{Jeer jIegJebMee®es veece“
DeMee Þeerjeceeb®³ee GÎsMeeJeªve ieerlejecee³eCee®³ee Gb®eer®eer keÀuHevee
³esles.
ieerlejecee³eCeeleerue ieewjerMebkeÀj Demeuesues ``HejeOeerve Deens
peieleer Heg$e ceeveJee®ee'' ieerleeletve kesÀuesueer Yejlee®eer mecepeeJeCeer
YeieJeeve Þeerke=À<Ceebveer Depeg&veeuee kesÀuesu³ee GHeosMeeMeer meeOe&c³e
meeOeCeejs Deens. l³eeleerue ``oesve Dees[ke̳eeb®eer nbesles. meeiejele Yesì
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
147
SkeÀ ueeì lees[er oesIee Hegvne veener ieeþ'' ns mebmke=Àle ``³eMee keÀeHeþb ®e
keÀeHeþb®e ³ee MueeskeÀe®es menmemegboj cejeþer Yee<eeblej Dee³eg<³ee®es meej
Deens. lej legcner JeveJeemeentve Hejle ³esF&He³e&le ``veebolees jep³eele leerLeea
keÀceue Hee$eemeejKee'' ne Yejlee®eer efJejkeÌleer ``jepee cnCepes jep³ee®ee
GHeYeesieMetv³e mJeeceer'' ³ee jeceoeme mJeeceeR®³ee jepeOecee&®es Heeueve
Deens.
Þeerjeceeb®es ®ejCe DeeÞeceeuee ueeieu³eeves Meyejeruee JeeìCeej
Oev³elee jeceYekeÌleer®es DeeCeKeer SkeÀ DeeieUs oMe&ve ``iegªmesJesle®e
efvepeues ®ebove efvepe%eevee®es oerHe ®esleJegve “ DeMee Meyoeleueer Meyejer®eer
ÞeerjeceeyeÎue®eer YeeJevee Je ``³ee DeOejer lej efvel³e veebolees Jesoeb®ee
ceOegefjcee “ ceOegje YekeÌleer®es ceveesnjer ©He Deens.
``meeqvce$e jeIeJee®ee megûeerJe Deepe Peeuee“ ieerleeceOeerue
``ogëKeer®e mee¿e neslees ogëefKele ogëefKeleeuee“ ner cew$eer®eer YeeJevee
meeceev³eebvee SkeÀ DeeoMe& Deens. Deeveboe®³ee Je ogëKee®³ee Òemebieer
HeeþerMeer GYee jneCeeje efce$e veJns lej yeebOeJe ner DeeHeu³ee meebmke=ÀeflekeÀ
efMekeÀJeCeer®eer Gb®eer Deens. lej keeueer JeOee®³ee ieerleeleerue ``v³ee³eefveleer
lees Yejle peeCeeje, pewmee jepee lemes Òepeeveve“ ns Meyo ner jecee®³ee
efveëmeerce yebOegÒescee®ee SkeÀ JesieUe Hewuet Deens. lej ``Debl³e Ie[er legpe þjes
cees#eoe'' Jeeueeruee Þeejeceeb®ee DeeefMeJee&o ``cejCeevleer ve JewjeCeer DeMee
Yeejleer³e mebmke=Àleer®ee ceeveob[. uebkesÀJej ®eeue keÀªve peeC³eemeeþer
JeevejieCeeb®es meslegyebOeve ieerlemeg×e ÞeerjeceeyeÎue®³ee YekeÌleer®ee
mee#eelkeÀej Deens. ``³eg×eDeeOeer Pe[g ueeiet Ðee mHeÀtleea®³ee HesÀjer efkebÀJee
mesleg ve®e ne $eÝleg Þeceeb®ee efJeMeeue nsleg Þeerjeceeb®ee“ ner meeceev³e keÀefHe
ieCeeb®eer DeeHeu³ee owJelee®eer YeeJevee Devev³e meeOeejCe Deens. De®eevekeÀ
jeJeCeeuee efYe[CeeN³ee megûeerJee®eer kesÀuesueer keÀeveGIe[Ceer Þeerjeceeb®³ee
efce$eÒescee®ee Je ³eg×vesle=lJee®ee YeeJeOece& ``veblej efJe¬eÀce ÒeLece ³eespevee
keÀjer jCe%ee meg³eesi³e j®evee“ ne megûeerJeeuee kesÀuesuee GHeosMe lemee®e
ef$ekeÀeueeyeeOeerle mel³eele cees[Ceeje“ pee PeCeer pee jeJeCeeme meebie
Debieoe MesJeì®ee keÀjer efJe®eej efHeÀªve SkeÀoe“ ne ³eg×eDeeOeer
Þeerjecee®eer Me$etueener MesJeì®eer mebOeer osCeeN³ee GoeÊe Yeejleer³e
hejbHejs®ee Hejcees®®e efyebot.
``Yet<ejer jeJeCeJeOe Peeuee ieerleeleerue'' mJe³es peeCelee Demegve
vesCelee ³eg× keÀjer ne peieleekeÀefjlee oeKeJeer Delegue jeceueeruee
HebkeÌleerletve'' meYeJeeceer ³egies ³egies ³ee Þeerke=À<Ceeb®³ee Meyoeb®eer DeeþJeCe
nesles.
³eg×ele jeJeCee®ee HejeYeJe kesÀu³eeJej DeeOeer ``ceer kesÀues
efvepekeÀe³ee&meer oMeefoMee ceeskeÀȳee legpemeer meKeer mejues les oesIeebceOeues
veeles'' Demes meebieCeejs keÀle&J³ekeÀþesj Je DeeqiveefoJ³e kesÀu³eeJej efle®ee
mJeerkeÀej keÀjCeejs keÀle&J³eo#e Þeerjece ner SkeÀe®e jepee®eer
HejmHejefJejesOeer ©Hes. ``Òepee ner®e keÀesìer ©Hes ceuee F&éeje®eer“ efkebÀJee
``ueeskeÀceev³elee ner MekeÌleer ueeskeÀvee³ekeÀe®eer“ DeMeer DeeoMe& jepee®eer Je
ueeskeÀvee³ekeÀe®eer ue#eCes meebieCeejs Þeerjece pesJne ``jece SkeÀ Ëo³eer
Deens meKeer peevekeÀer®³ee peevekeÀerefJeCee vee veejer ceveer jeIeJee®³ee''
Demes meebiele. ``MeHeLe Hegvne Ieslees ceer osJee legP³ee HeeTueeb®eer“ Demes
Deeqive osJeeuee cnCeleele lesJne osJemJeªHe Þeerjeceeb®es meeceev³e
ceeCemeemeejKes YeeJeYeeJevee Demeuesues ©He jeceYekeÌleebvee DeefOekeÀ®e
YeeJeles les uebkeÀeefJepe³eeveblej De³eesO³esuee Hejleues®³ee Þeerjecee®³ee
ef$eJeej pe³epe³ekeÀej `ieerleeleerue' Òepeepeveer pes jef®eues mJeHvee cetle&
efomes les mJeHve uees®eveer jepee jeIeJe, meerlee je#eer ®elegJewomes ueeskeÀ
Hetefpeleer jIegkegÀueoerHekeÀ ®eej meejKes Meyo DeeoMe& jecejep³e cnCepes
keÀe³e meebieCeeN³ee Deens.
cnCetve®e DeefKeue Yeejlee®³ee meceepepeerJeveeleerue JeeequcekeÀer
jecee³eCeeb®es Je DeeOegefvekeÀ cenejeä^ JeeequcekeÀer ie. efo.
cee[iegUkeÀjeb®³ee ieerlejecee³eCee®es cejeþer peveceevemeeleerue mLeeve
De{U Je Devev³emeeOeejCe Deens ce³ee&oeHegj<eesÊece SkeÀHelveer SkeÀ
Je®eveer Je SkeÀ JeeCeer Þeerjeceevee Heg$e efce$e, yebOeg, Heleer Je jepee DeMee
DeveskeÀ efJeOe ©Heeletve DeeHeCe DeeoMe& ceeveuesues Deens ie. efo.
cee[iegUkeÀjeb®eer MeyokeÀUe Je megOeerj HeÀ[ke̳eeb®eer mJejkeÀuee ³eeb®ee
ceveceesnkeÀ mebiece ieerlejecee³eCeele meekeÀejuee Deens YegHe les YewjJeer Demee
jeie jeefieC³ee®ee ÒeJeeme Deelee efnjkeÀceneslmeJee®³ee Hetle&leskeÀ[s peele
Demeleevee jeceYekeÌle nvegceblee®³ee Meyoele ``peesJejer peie ns peesJejer
Yee<eCe, leesJeefj vetleve efvele jecee³eCe'' meHlemJejebveer jecekeÀLes®ee
mJeeo ÐeeJee“ ner®e mecemle cejeþer jefmekeÀeb®eer Þeerjece®ejCeer ÒeeLe&vee .
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
cegkegÀbo mejeHeÀ
efJeuesHeeuesx (HetJe&), cegbyeF&
Ye´ceCeOJeveer - 9930775375
148
DeO³eelce cnCepes...
ÒekeÀeMe ueyOes
Yeejle ne mebmke=Àleer ÒeOeeve osMe Deens. l³eecegUs®e Deveble
keÀeUeHeemetve ueeYeuesueer mebmkeÀeje®eer HejbHeje Deepener meceepe DeeefCe
kegÀìgbyemebmLesceO³es DeeHeCeeme efometve ³esles. ceeveJee ceeveJeeceOeerue DeeefCe
kegÀìbgyemebmLesleerue mebyebOe meewneoe&®es DeeefCe SkeÀmebIe jneJesle ¿eemeeþer
keÀener efve³ece, ª{er DeeefCe mebmkeÀeje®eer HejbHeje ueeYeuesueer efometve
³esF&ue DeeefCe l³eecegUs®e peerJevee®es meeLe&keÀ JneJes ¿eemeeþer Deepener
DeeHeu³ee osMeeceO³es DeO³eelce
mebmke=Àleer®eer peHeJeCetkeÀ kesÀueer
peeles.
cenejeä^ e le meb l eeb v eer
DeO³eelce efJeÐee meJe&meeceev³e
ceeCemeebvee keÀUeJeer cnCetve l³ee®es
Yee<eeblej Òe®eueerle Yee<esle keÀªve
l³eeJej ûebLe efuenerues, keÀeJ³es
efueefnueer. l³eecegUs JesieJesieȳee
meebÒeoe³ee®eer mLeeHevee Peeueer.
%eeves é ejer , Dece= l eeveg Y eJe,
YeeieJele, cevee®es Muees k eÀ,
oemeyeesOe F. peerJeveûebLeevee
meebÒeoe³ee®es mJeªHe ueeYeues Je
l³eeletve®e cegkeÌleer®ee ceeie& megueYe
Peeuee YeieJeeve Þeerke=À<Ceeves
meebefieleuesu³ee ``YeieJeleieerlee“ Jej mebleeveer efueneruesu³ee ûebLeeÜejs
DeO³eelceefJeÐes®eer keÀJee[s GIe[er Peeueer. DeeefCe DeO³eelce efJeÐes®³ee
Þeercebleer®es jnm³e meJe& Lejeleerue ueeskeÀebvee mecepet ueeieues l³eecegUs®e
Deepener cenejeä^eceO³es meble DeeefCe l³ee®eer HejbHeje keÀesCeerner
efJemejuesues veenerle.
DeO³eelce cnCepes keÀe³e? DeO³eelce ne SkeÀ ienve efJe<e³e Deens.
DeeHeCe SKeeÐee [esneceO³es pemes pemes Glejle peelees, leme leMeer
l³ee®eer Keesueer Jee{le peeles DeeefCe leer efkeÀleer Deens ¿ee®ee þeJe DeeHeCeeme
ueeiele veener. DeO³eelcee®esner lemes®e Deens.
DeO³eelce Deens lejer keÀe³e? DeO³eelce cnCepes ceeCetmekeÀer,
meoe®eej, Òesce, F&éeje®ee MeesOe DeeefCe Deelce%eeve efkebÀJee ef®ebleve nes³e.
DeO³eelcee®ee yeejkeÀeF&ves efJe®eej kesÀu³eeme efJe®eejJeble, %eeveer ueeskeÀ
¿ee®e ieesäer®ee DebieerkeÀej keÀªve O³es³e ÒeeHleermeeþer efve½e³e, efveÿe,
leUceU, cesnvele DeeefCe mJe³ebefMemle yeeUietve peerJeveele DeeHeues
FeqHmele meeO³e keÀjleele
DeeefCe DeeHeu³ee ceevemeerkeÀ
kegÀJeleervegmeej les DeeHeu³ee
peerJeveele ³eMemJeer Peeues
Demes mecepeleele. DeeefCe
l³eeuee®e DeO³eelce
mecepetve le=Hle nesleele.
peieeceO³es SkeÀ De%eele
MekeÌleer Deens DeeefCe leerves®e
efJeéee®eer efveefce&leer kesÀuesueer
Demet v e leer ef J eéee®es
keÀu³eeCener keÀjCeejer
Deens, ner Þe×e þsJetve
``F&éej“ ner keÀuHevee
ueeskeÀeb®³ee ceveele ª{er
Peeueer DeeefCe l³eecegUs®e
efvemeiee&leu³ee ®ecelkeÀejebvee DeeefCe Heb®eceneYetleebvee osJelee ceevetve
l³eeb®eer Hetpee keÀjC³eeme megªJeele Peeueer. F&éeje®es DeefmlelJe ceeveCeejs
YeeefJekeÀ F&éej YekeÌleerves %eeve efceUles DeeefCe peerJevee®es meeLe&keÀ nesles ¿ee
keÀuHevesJej meekeÀejuesu³ee efJeéeemeekeÀ[s Dees{ues peeT ueeieues DeeefCe
veece ns®e ©He DeeefCe ceeO³ece Demetve l³ee®³ee ef®eblevee®³ee meeceL³ee&®es
DevegYeJe IesT ueeieues.
SkebÀojerle Henelee DeO³eelcee®eer megªJeele YekeÌleerYeeJeeves
veecemcejCeeves DeeefCe Deelceef®ebleveeves Peeueer. meJe& Oecee&le
veeceef®eblevee®es cenlJe Demetve l³ee®ee cenercee JeCeeauesuee Deens. meJe&
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
149
Yee<esle veece jmeeves Yejuesues uesKevener Peeuesues Deens keÀeJ³ener Peeuesues
Deens. DeveskeÀ YekeÌleebbveer, mebleeveer DeeHeeHeu³ee Hejerves veece jmee®es JeCe&ve
kesÀuesues Deens. DeeHeues efJe®eej DeeefCe DeeHeues DevegYeJe keÀLeve kesÀuesues
Deensle. F&éeje®³ee DeveskeÀ ®ecelkeÀejeb®es JeCe&ve Yepeve, efkeÀle&ve,
DeeK³eeve J³eeK³eeveeÜejs ueeskeÀebvee HeìJetve Hejceséej keÀCeekeÀCeele
Yejuesuee Deens DeeefCe l³eeuee ÒeeHle keÀjC³eemeeþer l³ee®eer ceveeHeemetve
YekeÌleer keÀje l³ee®eer efve<keÀece mesJee keÀje, l³eecegUs ef®eÊee®eer Meg×er
nesTve ieJe&, DenbkeÀej veenermee nesTve DeO³eelce meeOelee ³esF&ue DeMeer
efMekeÀJeCe meblecegKeeletve yeensj He[uesu³ee DeYebieeletve efceUle nesleer.
keÀeUevegmeej efvecee&Ce Peeuesues meble cenelces ¿eebveer mebmke=Àle
Yee<esceOeerue veece jnm³e Deieoer meesH³ee Yee<esle meJe& meeceev³e ueeskeÀebvee
mecepesue DeMee l³eeb®³ee yeesueer Yee<esle Yee<eeblej keÀªve l³eeb®³ee
ceveeceO³es Hejceséeje®³ee veecee®es efveªHeCe kesÀues. meble %eeveséej,
veeceosJe, legkeÀejece, vejmeer cesnlee, leguemeeroeme, SkeÀveeLe, keÀyeerj,
meeJelee ceeUer, ieesje kegbÀYeej, peveeyeeF& F. ¿ee meJee¥veer kesÀuesu³ee
keÀeJ³eecegUs/DeYebieecegUs, Yeeª[ecegUs ceeCemee®eer peerJeveekeÀ[s
yeIeC³ee®eer ¢äer Heej yeouetve iesueer. meceepeeleerue ®eeueerjerleerkej
keÀesj[s Dees{tve l³ee®es og<HeefjCeece JeCe&ve keÀªve meeceev³e ueeskeÀebvee
F&éejveecee®ee jme mesJeve keÀjC³eeme ÒeJe=Êe kesÀues. l³eecegUs®e l³eeb®ee
efMe<³eieCe, HebLe efkebÀJee mebÒeoe³e efvecee&Ce Peeues.
DeO³eelcee®eer megªJeele DeHeewª<es³e JesoebHeemetve Peeuesueer Deens Je
leer Deepeleeiee³ele Yeejleele ¢{ Deens DeeefCe l³eecegUs®e DeO³eelce
Yeejleer³eeb®³ee jkeÌleele®e efYeveuesues Deens DeeefCe l³eecegUs®e l³eebvee
YekeÌleermebÒeoe³ee®eer Gpee& efceUles. [eske̳eeJej ìesHeer, keÀHeeUer efìUe
ueeJeuesues, Heeb{je Peyyee, ueWiee HeefjOeeve kesÀuesues, neleeves ìeU DeeefCe
ef®eHeȳee JeepeJele, cegKeeves efJeÇuee®ee peHe keÀjCeejs DeveJeeCeer,
efMemleye× ®eeueCeejs DeeefCe ojJe<eea ve ®egkeÀlee Dee<ee{er keÀeefle&keÀer®eer
Jeejer keÀjCeejs efveefj®í JeejkeÀjer DeeHeCe Henelees. ®ebêYeeies®³ee leerjer
peceCeeN³ee ¿ee JeejkeÀN³eebvee Deeceb$eCeeb®eer iejpe vemeles. efJeþtje³ee®³ee
oMe&veemeeþer meJe& neue DeHesäebvee meeceesjs peele cegKeer ``pe³e pe³e jece
ke=À<Ce njer '' ®ee iepej keÀjerle mebmeeje®eer ef®eblee efJeÇueeJej mees[tve les
Heb{jer®³ee Jeeìsuee ueeieleele. efJeÇuee®³ee oMe&vee®ee Deevebo uegìCeeN³ee
¿ee YekeÌleebvee keÀenerner ceeieeJe³ee®es vemeles. veeceosJeeveer efJeÇuee®eer
mlegleer kesÀuesueer Deens DeeefCe l³ee®ee meJe&Þetle DeYebie Deepe meeleMes
Je<ee&veblejner YeeefJekeÀeb®³ee cegKeesodiele Deens.
³egies DeÇeJeerme efJeìsJejer GYee
Jeeceebieer jKegceeF& efomes efoJ³e MeesYee~
Hegb[efuekeÀe Yesìer Hejye´ïe Deeues iee~
®ejCeer Jeens Yeercee G×jer peiee~
pe³e osJe pe³e osJe pe³e Heeb[tjbiee~~
jKegceeF& JeuueYee jener®³ee JeuueYee
HeeJes efpeJeueiee ~~Oe=~~
legUmeer ceeUe ieUe keÀj þsJetve keÀìer ~
keÀemes Heerleebyej keÀmlegjer ueuueeìer~
osJe megjJej efvel³e ³esleer Yesìer ~
ieª[ nvegceble Heg{s GYes jneleer~~2~~
Dee<ee{er keÀeefle&keÀer YekeÌle peve ³esleer ~
®ebêYeeiesceepeer mveeves pes keÀefjleer~
oMe&ve nsUecee$es le³ee nes³e cegkeÌleer ~
kesÀMeJeemeer veeceosJe YeeJes DeesJeeefUleer~~3~~
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
150
``yeesueeJee efJeÇue HeneJee efJeÇue “ ¿ee YeeJevesves ojJe<eea ve ®egkeÀlee
Dee<ee{er keÀeefle&keÀeruee Heb{jer®eer Jeejer keÀjCeeN³ee JeejkeÀN³eebceO³es
DeO³eelcee®ee Òel³eskeÀ iegCe l³ee®³ee vemeevemeele efYeveuesuee Demelees.
meYeesJeleeue®³ee JeejkeÀN³eeueener Òesceeves, cecelesves, Deeojeves,
DeeHeguekeÀerves lees keÀesCel³eener peeleer®ee, Heeleer®ee Demees HeÀkeÌle
efJeÇueYekeÌle Deens ne SkeÀ®e efvekeÀ<e ueeJetve meieUs JeejkeÀjer
efJeþtje³ee®³ee Dees{erves Heb{jer®eer Jeeì ®eeuele Demeleele. cees#eÒeeHleer®³ee
ceeie&Jej Deeveboeves meJe& osnYeeve efJemeªve vee®ele peeCeejs JeejkeÀjer
Heeefnues keÀer, Jeeìles ne ner SkeÀ DeO³eelcee®ee Yeeie Deens. Yeejleer³ee®³ee
ceveele keÀe³ece þmeuesuee ne SkeÀ DeO³eelcee®ee Hewuet nes³e Demes ceuee
Jeeìles. peerJeveeleerue leeCeleCeeJeeJej ceele keÀjle meJe& peCe peeleer Yeso
efJemeªve ceveesYeeJes Hejceséeje®eer YekeÌleer kesÀu³eeme ®eebieueer HeÀueÒeeHleer
meeO³e keÀjlee ³esles.
Òel³eskeÀ Yeejleer³eeuee l³ee®³ee Jee[Jeef[ueebkeÀ[tve HegC³eeF&ves
DeeefCe DeeefMeJee&oeves DeO³eelcee®ee Jeejmee efceUeuesuee Deens. lemes®e
l³ee®³ee meYeesJeleeue®es JeeleeJejCener DeO³eelceeves Yeejuesues
Demeu³eecegUs Yeejleeleerue efvej#ej ceeCetme meg×e DeO³eelceeyeÎue yeesuet
MekeÀlees. Yeejleeleerue Òel³eskeÀ jep³eele meepejs nesCeejs meCe, GlmeJe ns
meJe&meeceev³e ceeCemee®³ee ceveele DeO³eelcee®eer p³eesle lesJele þsJele
Demeleele, DeeefCe l³eeHeemetve l³eebvee Gpee& efceUtve Del³eble ogue&Ye
Demeuesu³ee vejosne®eer cenleer l³eebvee keÀUuesueer Demeles. meve 1966
meeueer ³egke@ÀefjmìerkeÀ keÀeBûesme ner ke@ÀLee@efuekeÀ ef¸eM®eveeb®eer peeieleerkeÀ
Heefj<eo cegbyeF& ³esLes Yejueer Demeleevee l³eeJesUsme l³ebe®es meJeex®³e Oece&iegª
HeesHe ¿eebveer keÀefveä Oece&iegªbvee yepeeJeues nesles efkeÀ legcner efMe[er
®e{leevee Heefnu³ee Hee³ejerJej Demeuesu³ee Yeejleer³e ceeCemeeMeer
DeO³eelceeyeÎue yeesuet vekeÀe. keÀejCe l³ee efJe<e³eeceO³es keÀenerner ve
efMekeÀuesuee ceeCetme legce®³eeHes#ee Heejbiele Demelees DeeefCe DeO³eelceyeeyeele
pevcepeele Jeejmee l³eeuee efceUeuesuee Demelees. lesJne l³ee®³eeMeer
DeO³eelceeyeÎue yeesuetve mJeleë®eer HeÀìHeÀefpeleer keÀªve IesT vekeÀe.
HeÀej Je<ee&HetJeea DeMeeble ceveefmLeleerceO³es Demeuesueer DeeefCe
DeO³eelcee®³ee MeesOeele Demeuesueer SkeÀ m$eer ceeoece yue@JnemìkeÀer
(jMeer³eve) Iejeyeensj He[ueer DeeefCe leerves keÀve&ue Dee@uekeÀe@ì,
uesìefyeìj DeeefCe [e@. De@veer yesPebì ¿eeb®³ee ceoleerves efLeDee@mee@HeÀer
meesmee³eìer®eer DecesjerkesÀle mLeeHevee kesÀueer. DeeefCe DeveskeÀ ceveëMeebleer
{Uuesu³ee ueeskeÀebvee DeO³eelcee®ee %eeveoerHe oeKeefJeuee. Deepe
Yeejleele peJeU peJeU HeVeeme efLeDee@mee@HeÀerkeÀ meesmee³eìîee keÀe³e&jle
Deensle. efleLes DeO³eelceeyeÎue J³eeK³eeves osTve meYeemeoebvee
ceeie&oMe&ve kesÀues peeles. Yeejleele efLeDee@mee@HeÀer®es cegU efþkeÀeCe
ceêemepeJeUerue De[³eej ³esLess Deens. DeO³eelce DeeefCe Yeejleer³e
mebmke=Àleer®ee MeesOe DeeefCe l³eeyeÎue leUceU ueeietve jeneruesu³ee Þeerceleer
yue@JnemìkeÀer ¿eebveer ne ceeie& MeesOetve ueeskeÀebvee DeO³eelcee®ee ceeie&
oeKeefJeuee. Þeer pes. ke=À<Ceecetleea ns Yeejleeleerue ÒecegKe efLeDee@mee@efHeÀmì
nesles.
YeieJeodieerlee DeeHeCe YekeÌleerYeeJeeves Jee®elees,keÀenervee lej
cegKeesodieleer Deens. YeieJeeve Þeerke=À<Ceebveer iegªJe³e& Debieerjme ¿eebveer
efouesu³ee HeþCeeJeªve peieeuee %eeve YekeÌleer DeeefCe DeO³eelce ceeie&
oeKeefJeuee DeeefCe Deepener ueeskeÀ l³ee®e ceeiee&ves ®eeuele Deensle.
cen<eea J³eemeeHeemetve Deepeleeiee³ele yejs®e ceneve lelJeJesÊes
DeO³eelceeJej Yee<³e keÀªve iesues. Òel³eskeÀe®³ee ceevemeerkeÀ kegÀJeleerÒeceeCes
OeejCesÒeceeCes DeeefCe l³eeb®³ee DevegYeJeeÒeceeCes DeO³eelce mecepetve les
l³eele mecejme Peeues. YekeÌleerYeeJeeves DeeefCe Deelceef®ebleveeves ceeCemee®³ee
ceveele Òesce Je=×erbiele nesles DeeefCe l³eecegUs®e lees meoe®eejer, keÀveJeeUt
yevelees ner mebleHeCee®eer Heefnueer Hee³ejer nes³e.
YeieJeeve Þeerke=À<Ceebvee pejer DeeHeCe osJee®ee efkebÀJee Hejceséeje®ee
DebMe ceevelees. lejer l³eebvee Deeþner ³eesieeb®es %eeve l³eeb®es iegª meebefoHeveer
DeeefCe iegªJe³e& Debieerjme ¿eeb®³eekeÀ[tve efceUeues nesles. Deelce%eeve ÒeeHle
Peeuesues HeÀkeÌle oesIes®e DeeHeu³eeuee ceenerle Deensle. DeeÐe MebkeÀje®ee³e&
DeeefCe %eeveséej ceeTueer. oesIesner DeuHeJe³eerve Demetvener oesIeebveer HeÀej
ceesþer ceesuee®eer keÀeceieerjer kesÀuesueer Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
151
Jejerue Hee®ener iegCeebHewkeÀer SkeÀe iegCee®es meoemeJe&keÀeU efvel³eefve³eceeves
Dee®ejCe kesÀu³eeme keÀesCeleerner DeeHeÊeer DeLeJee mebkeÀìe®eer yeeOee ve neslee
Gueì F&Memlegleerves HejceséejeJej®eer efveÿe ¢{nesTve YeeefJekeÀe®es
mebkeÀì efveJeejCe nesTve ceveg<³eeme ©He, iegCe Ssée³e& DeeefCe %eeve ÒeeHle
nesTve l³ee®es ``Dee³eg<³e ceesuee®es “ nesTve lees mebleHeoeme Heesnes®elees.
F&MJeje®eer ceveeHeemetve YekeÌleer kesÀu³eeme meJe& keÀCeekeÀCeele Yejuesuee
Hejceséej l³ee®es DeefmlelJe oeKeJetve l³ee®eer Òeef®eleer oeKeJelees l³ee®es
GoenjCe cnCepes SkeÀe
Jeelee&njeves KeJe®eìHeCes ceoj
ìsjsmeebvee ÒeMve efJe®eejuee neslee
keÀer, ce@[ce DeeHeCe Hejceséej
Heeneruee Deens keÀe? l³ee®es
mJeªHe keÀmes Demeles? lees
ef o melees keÀmee? Deeef C e
ce@[ceveer l³eeme GÊej efoues
nesles nes³e ceer Hejceséej Heeneruee
Deens . Deeef C e l³eeuee
HeeneC³ee®eer ¢äer cepepeJeU Deens. Demes cnCetve ce@[ceveer DeeHeu³ee
Dee³eg<³eele Ie[uesueer SkeÀ ieesä l³eeuee meebefieleueer. l³ee cnCeeuee SkesÀ
efoJeMeer keÀuekeÀÊee Menjeletve keÀener keÀeceeefveefceÊe iee[erletve peele
Demeleevee SkeÀ cenejesieer cejCeemeVe DeJemLesle jml³ee®³ee keÀ[suee
He[uesuee neslee. ceuee l³ee®eer o³ee Deeueer. ceer leeye[leesye iee[er
LeebyeJeueer. l³ee®³eepeJeU iesues Hejbleg lees jesieer keÀenerner neue®eeue keÀjle
veJnlee. l³ee®eer vee[er ®eeuet nesleer ceer ceeP³ee menkeÀeN³ee®³ee ceoleerves
l³eeuee iee[erletve ceeP³ee Iejer DeeCeues. l³ee®eer MegÞet<ee kesÀueer. l³eeuee
Deew<eOes efoueer. l³ee®³eele keÀenerner neue®eeue efomele veJnleer oesve
efoJeme iesues l³eeves [esUsner GIe[tve Heenerues veenerle. ceer cee$e l³ee®eer
mesJee keÀjle nesles. l³eeJej vepej þsTve l³ee®³eeJej JewÐekeÀer³e GHe®eej
®eeuet®e þsJeues nesles Demes®e DeeCeKeer oesve efoJeme iesues. ceer l³ee®³ee
GMeeMeer yemetve Hejceséejeuee ÒeeLe&vee keÀjle Demes DeeefCe SkesÀ efoJeMeer
l³eeves [esUs nUt nUt GIe[ues. ceer l³ee®³ee yeepetuee®e yemeues nesles
DeeefCe l³eeves ceeP³eekeÀ[s yemetve eqmcelenem³e kesÀues. ceer ner l³ee®³ee
[esȳeekeÀ[s Heeefnues DeeefCe ceerner eqmcele nem³e kesÀues. ceuee yejb Jeeìue.
ceeP³ee keÀ<ìeuee HeÀU Deeues ns Heentve ceuee Deevebo Peeuee, cnCetve ceer
l³ee®³ee [esȳeele ceePes [esUs efcemeUues l³ee®³ee [esȳeele ceuee
JesieUe®e YeeJe efomeuee ceer l³ee®³eekeÀ[s Henele jenerues DeeefCe ceuee
Hejceséeje®eer peeCeerJe Peeueer., ceer Henele Demeleevee l³eeves [esUs efceìues
ceer [e@keÌìjebvee yeesueefJeues HeCe l³eeves keÀener Hejle [esUs GIe[ues veenerle.
ceuee keÀUues nesles. ceuee ogëKe
Peeues. Hejbleg l³ee efoJeMeer ceuee
Hejceséej efomeuee, l³eeves ceeP³eeMeer
eqmcelenem³e kesÀues. DeMeeÒekeÀejs
SkeÀe cenejesi³ee®eer mesJee keÀjleevee
ceuee Hejceséej Yesìuee neslee. FLes
SkeÀ ieesä veceto keÀjeefJeMeer Jeeìles
keÀer, ceeveJeÒeeCeer ne neJejì Demetve
keÀOeerner le=Hle nesCeeje veener. lees
HejceséejekeÀ[s vesnceer keÀener vee
keÀener ceeieCeer keÀjeJe³ee®ee DeeefCe Hejceséej l³ee®eer F®íe HetCe&
keÀjeJe³ee®ee MesJeìer Jewleeietve Hejceséejeves DeeHeueer jneC³ee®eer efþkeÀeCes
yeoueueer Hejbleg keÀenerner keÀªve ceeCetme l³eeuee MeesOetve keÀe{e³e®ee®e, Je
DeeHeu³ee ceeieC³ee®ee memesceerje l³ee®³ee ceeies ueeJee³e®ee Hejceséej
MesJeìer kebÀìeUuee. keÀe³e keÀjeJes keÀesþs peeJes, Demee efJe®eej l³eeuee
He[uee. l³eeJesUsme ye´ïeosJeeves l³eeuee GHee³e meebefieleuee keÀer let
ceeCemee®³ee Ëo³eele peeTve yeme DeeefCe pees leguee MeesOetve keÀe{erue lees
DeO³eelce peeCeCeeje meble nes³e DeeefCe cnCetve®e DeO³eelce
mecepeC³eemeeþer mJeleëceOeerue F&éejeme MeesOee DeeefCe l³ee F&éeje®³ee
DeeosMeeÒeceeCes Jeeiee ne®e mebosMe DeO³eelce peeCeCeeN³ee meblecenelc³eebveer
DeeHeCeeme efouesuee Deens.
leeN³eeb®es peie - DeO³eelce efJeMes<eebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
ÒekeÀeMe ueyOes
152
ceveeuee HeefJe$e keÀjCeejer
Je´leJewkeÀu³es meew. JemegOee Hebef[le
$eÝleg keÀeue oMe&keÀ Meyo ! efvemeiee&uee efceþer ceejCeeje, me=äer®es
keÀes[ keÀewlegkeÀ keÀjerle efleuee HeeJemeele efYepeJetve, Leb[erves keÀekeÀ[tve
Gvnele JeeUle ìekeÀCeeje, efle®³eeJej megboj HegÀueeHeeveeb®eer HejJejCe
keÀjerle megiebOeeves ojJeUCeeje, efvemeiee&®³ee ef®e$eeble jbieJeCeeje $eÝleg
SkeÀ ceneve keÀueekeÀej®e! ceeveJee®es Dee³eg<³e ³ee $eÝleg ®e¬eÀele Je<ee&vegJe<ex
jbieJetve efvemeiee&peJeU vesC³ee®es keÀe³e& $eÝleg keÀjerle Deens. keÀe³e& veJns
peCet l³eeves ns Je´le®e mJeerkeÀejues Deens.
Yeejleer³e mebmke=Àefle®eer peerJeve He×leer $eÝlegceevee®³ee Deeiecevee
yejesyej®e Je´lemLe Peeuesueer Deens ®ew$emeg× Hee[J³eeuee mebkeÀuHee®eer
GYeejuesueer ieg{er ns Heefnues®e ÒeleerkeÀ nes³e. lej oejeJej Deeby³ee®eer Heeves
PeW[t®eer HegÀues megHeejer, Yeelee®³ee ueeWy³ee ³eeveer iegbHeÀuesues leesjCe, leesjCe
cnCepes efJe®eeje®es mJeeiele keÀjCeejs ÒeJesMeÜej nes³e DeeefCe ³ee ÒeJesMe
oejeletve®e Je´le JewkeÀu³ee®es mJeeiele nesles.
Yeejleer³e meceepeeleerue Je´leJewkeÀu³es Je<ee&vegJe<ee&®eer m$eerceveeleu³ee
iegbHeÀCee®eer HejbHeje Deens OeeletHeemetve Je´le ne Meyo - cnCepes JejCes,
mJeerkeÀejCes le³eej Peeu³ee. l³eele mebkeÀuHe F®íe Dee%eeHeeueve,
GHeemevee, Òeefle%ee DeefYeÒesle Demetve efJeefMeä keÀeueemeeþer, efJeefMeä
nslet ceveele Oeªve Dee®eejeJe³ee®ee efJeefMeä vesceOece& cnCepes Je´le nes³e
Je´le cnCepes mebkeÀuHe nes³e Je´lee®³ee yejesyej JewkeÀu³e ne Meyo ³eslees.
JewkeÀu³e cnCepes mebkeÀuHee®³ee GHe®eej He×leer DeJeuebefyeleevee Mejerj
nuekesÀ, ke=ÀMe keÀjCes, ceveeJej meb³ece þsJetve, GHeJeemee®ee mJeerkeÀej
keÀjerle efvemeiee&Meer peJeUerkeÀ meeOeC³ee®ee Òe³elve keÀjCes ner Je´les JewkeÀu³es
osJee®³ee Hetpee De®e&vesMeer mebyebefOele Demeleele.
Jeso keÀeUele osJe ner mebkeÀuHevee Heb®eceneYetleeceOetve Deeueer
DeeHeu³ee Dee³eg<³eeuee mene³³eYetle DeeefCe mebj#ekeÀ MeeqkeÌle lees osJe efkebÀJee
osJelee Demes meceepe ceevet ueeieuee l³ee®es Hetpeve mcejCe, O³eeve
efvemeiee&le Iejeyeensj jentve keÀjCes ne owvebefove peerJeveebleuee efvel³evesce
nesle iesuee. ¿ee Hetpes®es DeefOekeÀej Hegª<e Jeiee&keÀ[s jeefnues. Hejblet osJe
Hetpeveele meiegCe Hetpes®ee Deble&YeeJe Peeuee. DeeþJe[îeeleerue meele efoJeme
ûeneb®³ee veeJeeves DeesUKet ueeielees DeeefCe Hetpesme Je´leeb®es mJeªHe ³esT
ueeieues. l³eele efleLeer Jeej ve#e$ee®eer efceUJeCeer Peeueer. $eÝlegceeveeÒeceeCes
Je<ee&®es ®ew$e les HeÀeuiegve ns yeejeceemee®es keÀeue®e¬eÀ efveef½ele Peeues DeeefCe
l³ee ÒeceeCes efvel³eHetpee ns SkeÀ Je´le keÀe³ecemJeªHeer Hetpee Je´le nesle iesues.
SKeeÐee efJeefMeä nsletmeeþer efJeefMeÿ He×leerves keÀªve l³ee®es Dee®ejCe
ner JewefMe<þîeHetCe& þjle iesues. DeeefCe Je´leeb®ee Giece Peeuee. ceneYeejle,
oeveHeJe&, veejoHegjeCe, Heo³eHegjeCe, meJe&®e HegjeCes Je´lejepe ³ee
HegmlekeÀeletve Je´lee®eer ceeefnleer efceUles. l³eeJesUer eqm$e³eebvee Hetpes®es
DeefOekeÀej veJnles Hejblet HegjeCekeÀeUele eqm$e³eebvee Hetpee, Je´le JewkeÀu³es®es
DeefOekeÀej efoues. Keeme eqm$e³eebmeeþer keÀener Hetpee Je´leemen mJeerkeÀeju³ee
iesu³ee. lej meeefJe$eer, veeieHeb®eceer, nefjleeefuekeÀe DeMee keÀener Hetpee
efvemeiee&le, Jeveele peeTve eqm$e³ee keÀª ueeieu³ee SkeÀe m$eerves Je´le kesÀues
l³ee®es HeÀU efceUeues ogmejer HeCe les Je´le mJeerkeÀejer les osKeerue Jemee
IesTve. kegÀceejerkesÀves efHel³ee®eer, efJeJeeefnlesves Heleer®eer, efJeOeJee m$eerves
Heg$ee®eer mebceleer IesTve Je´lee®ee mJeerkeÀej keÀjeJee Demes Goej OeesjCe
mJeerkeÀejues. l³ee keÀeUele MebkeÀj, efJe<Cet, met³e&, ieCeHeleer, Þeerjece,
leeN³eeb®es peie - efoJeeUer DebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
153
Þeerke=À<Ce DeeefCe ue#ceer, mejmJeleer ³eeb®eer Je´lemLe osJelee cnCetve efveJe[
Peeueer. Heg{s JesieJesieȳee Je´leeb®eer mebK³ee meceepeeves Jee{efJeueer. keÀejCe
Yeejle osMeebleerue YeewieesefuekeÀ SefleneefmekeÀ JewefMe<ìîes keÀejCeerYetle
þjueer. Sseq®íkeÀ, Jeeef®ekeÀ, keÀefce&keÀ ceeveefmekeÀ Demes ÒekeÀejner He[ues.
Je´le Dee®ejleebvee [esUmeHeCee, keÀþesj Heeueve, Keb[ve keÀjlee HetCe&lee,
mveeve Jem$e GHees<eCe Deenej, iegCee®eer peesHeemevee DeVeoeve, oeve,
Demene³³e ueeskeÀebvee ceole keÀjCes ns Deble&Yetle Peeues les Deepener Deens.
efvemeie& l³eeb®es uesCes ceeveJeeme oslees ne mebkesÀlener HeeUuee iesuee. Deepener
Je´lee®eer veerì ceeefnleer keÀªve, Dee®eej efJe®eej MegYeefoJeme, mebkeÀuHe,
osJeles®es veeJe IesTve DeeJeenve keÀªve cenevewJesÐe oeKeJetve HetCe& keÀjeJes
ueeieleele Je´lee®es HeÀU leeye[leesye efceUle veener.
SkeÀeoMeer, mebkeÀäer ueeskeÀefÒe³e Deensle. lej Heb{jHetj®eer Jeejer,
meeJe&peefvekeÀ, ieCeHeleer meceepeeefYecegKe Je´le nesle. lejer osKeerue
eqm$e³eeb®³eecegUs KetHeMeer HeejbHeejerkeÀ Je´les efìketÀve jeefnueer.
JeUJee®ee HeeTme JewMeeKeeDeKesj ³esTve leeHeuesu³ee ceeleerJej
He[uee keÀer ceeleer®ee Deesuee megiebOe, Je´lee®eer PegUgkeÀ IesTve ³eslees.
p³esÿelener lemes®e nesles. p³esÿe®eer megªJeele oMenejeves nesles.
HeeC³eeb®es kegbÀYe Deebyes, HeÀCeme, peebYeUs ³eeb®es oeve osleele leesHe³e¥le
JeìHeewefCe&cee ³esles. mel³eJeeve meeefJe$eer®³ee Òescee®eer meeefJe$eer®³ee efveÿe
HeeefleJe´l³ee®eer ³egieeve³egies ®eeuele Deeuesueer HejbHejeiele keÀLee ner HeewefCe&cee
meebieles. jepekeÀv³es®eb veeJe meeefJe$eer Debleyee&¿e megboj efvece&U iegCeJeeve
ÒeKej lespemJeer jepekeÀv³esme DeemeHeeme®³ee jep³eeleerue leªCe
jepeHeg$e efleuee ceeieCeer IeeueC³eeme Heg{s ³esle vemele. MesJeìer Jeef[ueeveer
legPee men®ej mJeleë®e efveJe[ ns mJeeleb$³e efoues. Heleer MeesOeeC³eemeeþer
meeefJe$eer efvemeiee&peJeU Jeveebletve efHe˻ ueeieueer DeeefCe efveOe&ve
keÀäkeÀjer jep³e ieceeJeuesues HeCe meoe®eejer mel³eJeevee®eer efveJe[
kesÀueer. veejoeveer l³ee®³ee DeuHee³eg<ee®eer met®evee keÀªvener efleves efveJe[
efHeÀjefJeueer veener. DeeHeuee efveCe&³e meJee&Lee&ves efveYeeJeuee. kegÀMeeûeyeg×erves
³eceeueener efpbekeÀues, Heleer®es Dee³eg<³e Hejle efceUJetve Heg{s Deejesi³e
peHeues JeìJe=#eeb®eer DeeþJeCe HeeþerjeKee cnCetve mcejueer. HeÀebÐee lees[tve
Hetpee kesÀueer veener. ner Hetpee efvemeiee&®eer Hetpee, ef®e$eebleu³ee HeÀebÐee®eer
Hegpee les Je´le veener. ceeP³ee ueneveHeCeer ceeP³ee DeeF&yejesyej Hetpes®es
meeceeve IesTve ceer peele Demes. efkeÀleerlejer yee³ekeÀe meJe& Lejeleerue,
veìtve Leìtve Hetpesuee ³esle. JeeCe osle Demele, SkeÀceskeÀeR®eer ®eewkeÀMeer nesF&
ogHeejer meJe&peCeer efceUtve HeÀjeU keÀjerle, DevegYeJee®eb megKe ogëKee®es
uesCeb osCeb nesF&. meeefJe$eer DeeK³eeve nesF&.
Jeef[uekeÀer®ee ceeve, p³esÿe®ee leeHe, leneve Jesovee,
keÀeUJeb[uesuee efvemeie& HeeJemee®ee LeWye ³esF&He³e¥le JeìHeewefCe&ces®ee nele
efHeÀjefJelees. DeeþKeue iebieeJelejCe p³esÿ ceefnv³eele®e Peeueb
meeieje®³ee meeþ npeej Heg$ee®ee G×ej keÀªve HeeJeve keÀjCeejer leer
iebiee Deepener ceeveJee®³ee HeelekeÀ veeMee®eb Je´le ³egieeve³egie keÀjerle Deens.
m$eer DeeefCe efvemeie& ³eeb®³ee Dees{erle Je´lee®eer peeot Deens.
ceie ³eslees ueef[JeeU IeveveerU ÞeeJeCe. Hepe&v³eceneslmeJee®ee
cenejepe HetCe& ceeme nes³e. mebJelmeje®³ee jep³emeYesleerue
yeejeceemeeleerue Je´le JewkeÀu³ee®ee þmeþMeerme ceevekeÀjer. ne me=äer®ee
efkeÀce³eeieej - peeotiej, ÞeeJeCe mejeRveer meJee&®eer ceves efpebkeÀlees me=äerJej
efnjJ³e jbiee®³ee íìe®eer GOeUCe keÀjerle efJeefJeOe jbiee®³ee HegÀueebveer
jebieesUer keÀe{lees. eqm$e³eeb®eer IejmeHeÀeF& peesjele megª nesles. DeeefCe
keÀneCeer®es HegmlekeÀ yeemeveebletve yeensj ³esles. kegÀþuesner Je´le mecepeeJetve
I³ee³e®es Demesue lej keÀneCeer®es HegmlekeÀ efkebÀJee mebHetCe& ®eeleg&ceeme Iejer
nJesle.®ecelkeÀej kegÀlegnue DeMee ieesäer®es HegmlekeÀ leer HeesLeerveener HeCe
HeesLeer meejKe®e SKeeÐee De%eeve veeoeletve ³eebveer leMeer ceb$e cegiOelee
DevegYeJele, J³eLee meesmeC³ee®es yeU efceUJetve osCeeN³ee Þe×e ieefYe&le
keÀneC³ee ¿eele Deens. keÀneC³eeleerue meesHeer, jmeeU, GlmegkeÀlee HetJe&keÀ
Jee{JeCeejer Yee<ee cnCepes ceeOeg³ee&®eer DeueewefkeÀlee Deens ³ee keÀneC³ee
ueeskeÀ mebmke=Àefle®ee ieÐe Jeejmee Demetve npeejes Je<ee&®eer HejbHeje meebiele
³eebveer mJeleë®es megboj efJeée GYes keÀjerle meeefnl³ee®eer Debies mece=×ner
kesÀueer Deensle.
³ee keÀneC³eebveer eqm$e³eeb®³ee mebHeÊeer, meewo³e&, meK³e, mvesn
Jee{efJelees. efJe<Cet efÒe³ee legUme Iejele osJeele DeefOekeÀ efÒe³e Peeueer
legUmeoejele nJeer®e efle®e Deew<eOeer GHe³eesie mecepeues lej MebkeÀjeuee
efÒe³e Demeuesuee yesue ceOegcesnermeeþer GHe³eesieer þjuee. ogJee&®ee jme m$eer
yeerpe efveefce&leer®³ee Òeef¬eÀ³esme mene³³eYetle Peeuee. ÞeeJeCe
YeeêHeoeceOeu³ee He$eer HegÀueebveer cebieUeieewj njleeefuekeÀe veìueer cnCetve
Keeuueer peeT ueeieueer.
njleeefuekesÀ®eer Hetpee Jeveele Heef$e HegÀueebveer Peeueer l³ee keÀeUeleerue
ÒeYeeJeer JeeUt®³ee efMeJeefuebieeceOeerue MebkeÀj Heleer JneJee cnCetve HeeJe&leerves
®eewmeäJe<ex Je´le Dee®eefjues, meeLe Ðee³euee meKeer efpeJeeYeeJee®eer nesleer.
leeN³eeb®es peie - efoJeeUer DebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
154
HetJeea keÀneC³ee ceewefKekeÀ nesl³ee ceie cegefêle Peeu³ee meieȳee ®eìkeÀoej
Je´lekeÀLee. Je´leHetpesveblej keÀneCeer Jee®ee³e®eer®e ne ueeskeÀ mebmke=Àefle®³ee
Oeeefce&keÀ DeeOeeje®³ee SkeÀe DebieeMeer yeebOeuesu³ee. keÀneCeerletve Je´lee®³ee
FeflenemeeHes#ee Je´le cenelc³e keÀUles DeeefCe meesHesner peeles, GpeJeues
peeles.
mJe³ebHeekeÀ Ieje®³ee ®e¬eÀeletve efHeÀjCeeN³ee m$eer®es peerJeve $eÝleg
®e¬eÀeMeer pees[tve peJeUerkeÀ meeOeC³ee®es Òe³elve Je´leeveer kesÀues.
keÀneC³eeleerue Je´leeceOeerue J³ekeÌleeriele peerJeve ceO³e³egieerve SkeÀ$e
kegÀìgbyeeleerue veeles HeefjJeej Demes efomeles. l³eeletve m$eerceve Òeleerle nesles
`veeJe[leer®eer Dee[Jeleer Peeueer.'
`HeuebieeKeeue®eb leeì meesv³ee ceesl³eeveb Yeªve iesueb '
Deeefol³e jeCetyeeF&®es Je´le JesUs®es J³eJemLeeHeve meebieles. Meg¬eÀJeej®es
Je´le ceguee®³ee oerIee&³eg<³eemeeþer, Þeerceble iejerye Peeu³eeme efceUCeejer
JeeieCetkeÀ, cebieUieewj DeKeb[ meewYeei³eemeeþer, efMeJeecetþ vesce Dee®ejCe
³eemeeþer mebmeeefjkeÀ Je´les meieUer, efHeþesjerves ÞeeJeCe DeeJejuee lejer
YeeêHeo nefjleeueerkeÀe Deveble ®eleg&oMeer, veJeje$e, Heg{®eer meieUer Je´le
efMeJeje$eerHe³e¥le cenevebos®³ee keÀneCeerHe³e¥le ®eeuet®e jenleele. ner meieUer
Je´les YeejleYej ®eeuet Demetve veJ³eeves l³eele Yej He[les®e kegÀþtve lejer SsketÀ
³esles Heeb{js yegOeJeej JewYeJe ue#ceer.
¿ee Je´leevee, keÀneC³ee JeeCeerves leeue lelJeele vesleele. ne leeue
mJe³ebYet, ceveesnj Demelees Jee®eveeuee þskeÀe Demelees l³eecegUs Je´les
®ewlev³eMeerue nesleele.
`efvece&U ceUs, GokeÀe®es leUs, megJeCee&®eer keÀceUs, efJevee³ekeÀeb®eer
osJeUs jeJeUs, cevee®ee ieCesMe ceveer JemeeJee ne Jemee keÀOeer I³eeJee
Meyoeuee Jeeke̳eeuee leeueeuee megboj [ewue Demelees. leer ueeskeÀkeÀLeeb®eer
mebHeÊeer Deens.
``keÀe³e ie yee³eevees keÀmeuee Jemee Jemelee ? lees ceuee meebiee
``leguee js Jemee keÀMeeuee nJee ? GleMeerue ceeleMeerue Iesleuee Jemee
ìeketÀve osMeerue?
``GleCeej veener ceeleCeej veener Iesleuee Jemee ìekeÀCeeej veener''
keÀneCeer®eer megjJeele osKeerue Deeì Heeì veiej nesles. efleLeb SkeÀ jepee neslee. efkebÀJee iejerye
ye´eïeCe neslee Demes ns keÀneC³eeb®es ieÐe, cnCepes HeÐee®³ee meercesJej®es ieÐe
DeeefCe Je´lee®es mebHetCe& Yee<³e Jeeìles. efpeleke̳ee keÀneC³ee ueeIeJeer
eflelekeÀer®e Je´lesner ueef[JeeU ®eej ®eewIeermeejKeer DeeefCe ®eej®eewIeervee
keÀjlee ³esC³eemeejKeer. Je´lee®eer meeLe&keÀlee meeþeGÊeje®eer Hee³ee GÊejer
meHeÀU mebHetCe& meebieCeejer. ceeP³ee DeesUKeer®eer SkeÀe m$eer Deens. mebmeej
megKee®ee JneJee cegueiee ceeieea ueeJeeJee cegueer®es efMe#eCe HetCe& JneJes cnCetve
SkeÀceeieea Je´les MeesOetve keÀe{les efle®eer leer, leer kegÀþu³ee HegmlekeÀe®³ee
keÀeneCeerle vemeleele lej efle®e efle®eer keÀneCeer Demeles. Deieoer Hee®ee
GÊejer meHeÀU mebHetCe& !
meew. JemegOee Hebef[le
efJeuesHeeuesx, cegbyeF&
otjOJeveer - 022-26117266
let®e meeF&, let meceLe&, let iepeeveve
let®e meeF&, let meceLe&, let iepeeveve
DeveskeÀ ©Heebþe³eer Jemeuee Demes SkeÀ ÒeeCe...
Demetve Depevcee pevce Iesleuee let Deecnemeeþer
OeejCe keÀjerMeer DeJeleejner let leJe YekeÌleebmeeþer
mebmeejeuee $eemetve Deelee Deeuees legpe MejCe....
ÒeHeb®ecee³ee mees[tve Deelee Oejues leJe ®ejCe
Heb®eÒeeCe DeesJeeUtve ceer kesÀues legpe veceve
peerJeefMeJee®³ee He[u³ee ieeþer, nesleer leuueerve....
megìues, legìues yebOe peerJee®es, vemes osnYeeve
®ejCe ueeYelee legPes Deecnebuee vegjues yebOeve
legefPe³ee ®ejCeer Oev³e peenuees....peieCes nes HeeJeve....
legPes efJeMeeue Deble:keÀjCe
leeN³eeb®es peie - efoJeeUer DebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
p³eesleer keÀefHeues
9769141074
155
Deepe®eb DeeO³eelce
leeN³eeb®es peie - efoJeeUer DebkeÀ 2014
e distribution by e_sahity Pratishthaan
www.esahity.com
156

vastu - final.pmd

ueJeke鮑®e efJejej ³esLes ³egHeerSmemeer / SceHeerSmemeer

Untitled - ई साहित्य प्रतिष्ठान

ueJeke鮑®e efJejej ³esLes ³egHeerSmemeer / SceHeerSmemeer

Prabhutva Ganit Letter 2 - www.mumbaiganitmandal.com.