Les 5A Ontdekkers en Hervormers MUZIEK

Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong
Les 5A
Ontdekkers en Hervormers
MUZIEK
Wilhelmus
Voorkennis
De leerlingen zijn op de hoogte van de Reformatie, ketters en de beeldenstorm. Ook kennen
ze Willem van Oranje en weten wat hij voor ons land betekend heeft.
Les 5A Ontdekkers en Hervormers
MUZIEK
Korte lesinhoud
De leerlingen leren het Wilhelmus zingen en horen iets over de ontstaansgeschiedenis. Ook
leren zij over de vorm van het lied Wilhelmus en een andere liedvorm in de muziek. Verder
gaan zij hun eigen lied met acrostichon (naamdicht: de eerste letters van elke regel vormen
een woord)schrijven.
Lesdoelen
De leerlingen maken kennis met ons volkslied. Zij leren over de achtergronden van het
Wilhelmus en leren het 1e couplet te zingen. Ook leren zij twee verschillende liedvormen te
onderscheiden: het lied met coupletten en de liedvorm met de afwisseling coupletten en
refrein. Tevens leren zij de dichtvorm acrostichon kennen.
Benodigdheden
* Digibord om samen verschillende filmpjes te bekijken o.a. waarin het Wilhelmus gezongen
wordt (door een koor, maar ook een karaoke-versie om mee te zingen).
* pen en papier voor alle leerlingen.
Ruimte
Klaslokaal met digibord.
Tijd
45-60 minuten.
Voorbereiding
Zorg dat u zelf het 1e couplet van het Wilhelmus kan zingen.
Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong
DE LES
Inleiding
Op 1 april 1572 werd Den Briel door de watergeuzen veroverd van de Spanjaarden. Ieder jaar
wordt dat in Brielle nog gevierd op 1 april. Geus was eigenlijk een scheldnaam; het betekent
‘bedelaar’, maar de veroveraars waren trots op hun naam. Zij waren de Geuzen die Holland
gingen bevrijden van de Spanjaarden. Hun ‘aanvoerder’ was Willem van Nassau, ook wel
Willem van Oranje genoemd.
MUZIEK
Kern 2
Het hele Wilhelmus heeft 15(!) coupletten. Bekijk het volgende filmpje en vraag de leerlingen
van te voren goed op te letten of ze iets opvalt aan de melodie:
http://www.youtube.com/watch?v=_U2HsdbbDgI
Hier zijn alle 15 coupletten te horen. Wat de leerlingen moeten ontdekken, is, dat er steeds
dezelfde melodie gezongen wordt met een andere tekst. U hoeft niet het hele filmpje af te
kijken: als een leerling kan vertellen dat ieder couplet dezelfde melodie heeft, kunt u nog 1
couplet laten horen voor de rest van de klas en dan de film stoppen.
Dit is dus een lied waarbij je dus 15 keer dezelfde melodie hoort met steeds een andere tekst.
Voor wat meer afwisseling worden er ook andere vormen van liederen bedacht. Is er iemand
die een andere liedvorm kent? Bijv. couplet-refrein-couplet-refrein, enz.
Les 5A Ontdekkers en Hervormers
Kern 1
De Geuzen zongen ook geuzenliederen. Dit zijn eigenlijk protestliederen tegen Filips II. Eén
zo’n protestlied kennen wij nog steeds: het Wilhelmus. Het lied is ongeveer 500 jaar oud, maar
is pas sinds 1932 ons volkslied.
Zijn er leerlingen die het Wilhelmus kunnen zingen? Wat weten zij verder van het Wilhelmus?
Wanneer zingen wij het? (plechtige gelegenheden zoals bijv. de troonswisseling,
dodenherdenking op 4 mei, maar ook bij internationale sportwedstrijden zoals voetbal en de
Olympische spelen)
Bekijk samen de volgende opname:
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20130617_wilhelmus01
Hierin wordt het Wilhelmus uitgelegd.
Nu gaat u met de leerlingen het 1e couplet kritisch beluisteren om het te leren:
http://www.youtube.com/watch?v=lEL_xGifWDk
Je hoort hier het 1e en 6e couplet. Deze coupletten worden vaak alleen gezongen. Oefen het 1e
couplet met de leerlingen. Kunnen de leerlingen het meezingen met de karaoke-versie?
http://www.youtube.com/watch?v=SQNHv2NaiX8
Als het goed lukt, laat de leerlingen het dan een keer staand zingen, want ook dat hoort bij het
volkslied (en het is beter voor je ademhaling tijdens het zingen).
Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong
Les 5A
Ontdekkers en Hervormers MUZIEK
MUZIEK
Couplet: steeds dezelfde melodie, maar bij ieder couplet steeds een andere tekst (zoals bij het
Wilhelmus)
Refrein: steeds dezelfde melodie (maar wel anders dan die van het couplet) en ook dezelfde
tekst.
Kennen de leerlingen liedjes met coupletten en een refrein? (bijv. de grote banaan, Olga,
‘k Heb een tante in Marokko, Een Nederlandse Amerikaan, My Bonny en veel popliedjes).
Het lied ‘heimwee naar een tijd die ik niet ken’ van Guus Meeuwis is een lied met coupletten
en een refrein. Wijs de leerlingen erop dat dit dus een andere vorm is dan het Wilhelmus. Het
onderwerp van het liedje is toepasselijk: het gaat over de geschiedenis.
Het refrein is steeds hetzelfde; daarvan komt in het filmpje steeds de tekst in beeld. Kunnen de
leerlingen opschrijven wat de volgorde is van het refrein en de coupletten?
Bekijk nu het volgende filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=MSRG3ZImJEc
Als de leerlingen nu hun idee van opeenvolging van refrein en coupletten opgeschreven
hebben, bekijken we het filmpje nog een keer. Stop het filmpje steeds als er een
couplet/refrein is afgelopen en vraag de leerlingen wat zij denken wat het is. Stel daarbij zo
nodig de volgende vragen: Heb je deze tekst al eerder gehoord? Heb je alleen deze melodie al
eerder gehoord en is de tekst nieuw? Schrijf zo op het bord de goede volgorde: CoupletRefrein-Couplet-Refrein-Couplet-Refrein-Pianosolo-Refrein (met iets andere tekst). Of in
letters : B-A-B-A-B-A-pianosolo-A. (het refrein geven we de letter A).
Laat de leerlingen dit vergelijken met wat ze zelf hadden gevonden.
Afsluiting
We weten nu dat een lied verschillende vormen kan hebben: een lied met alleen coupletten,
maar een lied kan ook een afwisseling zijn van coupletten met een refrein.
Laat de tekst van het hele Wilhelmus aan de kinderen zien (zie bijlage bij deze les). Als je van
alle coupletten de 1e letter neemt, kan je daar iets lezen.
Laat de leerlingen de letters opschrijven. Wie ziet wat er staat? Willem van Nazzov. Dit is
Willem van Nassou.
De spellingsverschillen zij als volgt te verklaren:
Couplet 12 + 13 beginnen met een ‘z’: Zo en Zeer werden vroeger gespeld als ‘So’ en ‘Seer’.
Couplet 15 begint met een ‘v’: vroeger werden de ‘v’ en de ‘u’ vaak verwisseld.
Dit lied was dus speciaal gemaakt voor Willem van Nassau.
Wat vinden de leerlingen van het verschil in liederen? Wat vinden ze makkelijker te
onthouden: een lied met alleen coupletten of en lied met refrein en coupletten? Waarom
denken ze dat liederen zo geschreven werden? Als ze zelf een lied moesten schrijven, welke
vorm zouden ze kiezen en waarom?
Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong
Als extra opdracht (later in de week) kunnen de leerlingen zelf hun geuzenlied (gedicht) maken
met eigen acrostichon. Ze kunnen dan 1 couplet maken waarbij iedere regel begint met een
letter van hun eigen naam. Het hoeft niet te rijmen.

Download Report