N u m mer 5 4 | u i t ga ve 2 / 1 4
W
o
www.setra-bus.com
r
l
d
Het magaz ine voor mensen met een passie voor bussen
Colofon
Uitgever:
EvoBus GmbH
Setra Omnibusse
Neue Straße 95
73230 Kirchheim unter Teck (Duitsland)
Tel. +49 731 181-0
Fax +49 731 181-2418
www.setra-bus.com
Verantwoordelijk voor de inhoud:
Dr. Jens Holger Heinemann
Hoofd Marketing Communicatie Setra
Aan deze uitgave hebben meegewerkt:
Christine Denzel, BUS/MPM-S
Angelika Miller, BUS/MMM-C
Stephan Körger, BUS/MPP-I
Concept, redactie, lay-out:
Newport3 Werbeagentur GmbH & Co. KG
Neumann-Reichardt-Str. 27-33
22041 Hamburg (Duitsland)
www.newport3.de
Reproductie:
Final Art Production
Neumann-Reichardt-Str. 27-33
22041 Hamburg (Duitsland)
Druk:
Druckhaus Waiblingen
Albrecht-Villinger-Straße 10
71332 Waiblingen (Duitsland)
Setra ComfortClass 500 MD
Presentatie van de nieuwe middendekker en IAA-nieuwigheden
Pagina 10-21
Nieuwe remassistenten
Algemene rendabiliteit
Lekker eten onderweg
Alles over ABA 3 en AEBS
Pagina 08
Nieuwe webspecial biedt informatie
Pagina 24
Culinaire ideeën uit de bistrokeuken
Pagina 26
02 | Setra Impressies
Setra Editorial | 03
Beste klanten en vrienden van het merk Setra,
„De nieuwe
slogan staat
voor de unieke
perfectie,
schoonheid en
passie van het
merk Setra.“
Sinds een paar maanden bepalen de voertuigen van de 500-serie steeds vaker het
straatbeeld. Het doet ons bij Setra veel genoegen te zien hoe de voertuigconcepten
van de Setra ComfortClass en de Setra TopClass zich in het dagelijks leven
bewijzen. En het maakt ons ook een beetje trots. Of het nu om collega’s van de
afdelingen Ontwikkeling, Productie of Verkoop gaat, het motiveert ons als we de
voertuigen ‚in actie‘ zien. Dat geldt ook voor de nieuwe UL business, die momenteel met veel succes zijn eerste kilometers bij klanten rijdt.
Op de IAA hebben we met vier wereldpremières de volgende ronde voor de Setraportfolio ingeluid: de nieuwe modellen S 511 HD, S 515 MD, S 519 HD en S 416 LE
business zijn een logische stap in de uitbreiding van ons voertuigprogramma, dat
erop is gericht om u een optimale keuze aan bussen voor reis- en personenvervoerbedrijven te kunnen bieden.
En er was nog meer nieuws te melden op de IAA: de slogan ‚The Sign of Excellence.‘,
die voor het eerst van verre zichtbaar boven de beursstand straalde. Deze staat
voor de unieke perfectie, schoonheid en passie van het merk Setra. Een hoge
norm, die we na lang beraad in deze stelregel hebben gegoten. Maar dit geeft
precies de rol van Setra weer: die van een fascinerend busmerk dat aan de
hoogste eisen voldoet.
Wij beloven dat u, beste lezer, deze ‚E‘ ook in de toekomst bij elke ontmoeting
met het merk zult ervaren. Niet alleen bij een bezoek aan een van onze beurzen
of evenementen, maar ook in de dagelijkse omgang met onze voertuigen en
medewerkers. Tenslotte zijn het vooral onze klanten en hun hoge bedrijfsnormen
die ons aansporen om telkens opnieuw bijzondere prestaties te leveren en naar
optimale kwaliteit te streven.
Voor nu wens ik u veel leesplezier met deze nieuwe SetraWorld.
Till Oberwörder
Directeur Verkoop, Marketing en Aftersales
EvoBus GmbH
04 | Setra Inhoud
Setra Inhoud | 05
Hoofdonderwerp
10 34 36 Als voor u gemaakt
Travel in Style
Fascinatie & techniek
Ontmoetingsplaatsen
Horizonnen
36 | Een korte trip naar de zon
Met de nieuwe Setra ComfortClass 500 MD op stap in het
Oostenrijkse Burgenland
08 | Elke meter telt
De nieuwe generatie
noodstopassistenten
06 | De marktleider vertrouwt op Setra
Negen dubbeldeksbussen voor de
Baltische staten
26 | L ekker eten aan boord
Culinaire ideeën voor onderweg
10 | P
assend bij uw bedrijfsmodel
Presentatie van de vier Setra wereldpremières op de IAA
07 | Verkooprecord
Succes voor Setra op de Hongaarse
markt
Service & diensten
34 | R
ondleiding door de fabriek
Op bezoek in de carrosseriehal van
de EvoBus-fabriek in Mannheim
22 | V
ooruit- en terugblik op de beurzen
Overzicht van de belangrijkste
evenementen
24 | Total Cost of Ownership
Nieuwe Setra webspecial over de
algemene rendabiliteit
48 | Setra geeft een teken
Het merk heeft een nieuwe belofte
42 | S
etra oldtimercollectie
„De lieve Augustijn“, een Setra S 10
25 | Goud - zilver - brons
De nieuwe kwaliteitscategorieën voor
tweedehands bussen van BusStore
Voertuigpresentatie vanuit het perspectief van de klant: de vier nieuwe Setra bussen
sluiten aan op de meest uiteenlopende bedrijfsmodellen
De ontwikkeling van elk nieuw
busmodel begint bij Setra met
een analytische blik op u en
uw bedrijf. De vele individuele
bedrijfsmodellen van onze
klanten zijn onze leidraad. We
streven naar marktconforme
voertuigconcepten, waarmee u
succesvol kunt ondernemen.
In deze context staan dit keer
bijzondere klantenbehoeften
centraal bij de presentatie van
de nieuwe busmodellen.
Ontdek voor welke gebruiksdoelen onze nieuwe modellen
ontworpen zijn en aan welke
eisen ze elke dag moeten
voldoen.
Fascinatie & techniek
10 | Passend
bij uw bedrijfsmodel
Setra stemt zijn modellenprogramma
af op de meest uiteenlopende
klantenbehoeften. Dit wordt op
indrukwekkende wijze onderstreept
door de vier op de IAA geïntroduceerde modellen
Travel in Style
36 | Een korte trip naar de zon
In het Oostenrijkse Burgenland
profiteert de nieuwe Setra ComfortClass 500 MD optimaal van zijn
pluspunten in het hogere reissegment
Zwaar werk: vervaardiging van busgeraamtes in de
carrosseriehal van de EvoBus fabriek in Mannheim
Op maat gemaakt
31 | Helder idee
Optionele lichtschakelaar voor de
schoonmaak
31 | Handig, snel en veilig
Centrale vergrendeling voor de
servicekleppen
32 | Opnieuw verhoogd
Dubbeldeksbus S 431 DT met meer
stahoogte op het bovendek
De nieuwe MD S 515 MD van de Setra ComfortClass 500 bewijst zich tijdens een rondreis door het
Oostenrijkse Burgenland als specialist voor korte reizen
46 | D
e wieg van het merk Setra
De historische tentoonstelling in het
Kässbohrer Haus in Neu-Ulm
26 Smakelijk eten: lekkernijen uit de
boordkeuken
41 | Niet alleen voor Setra-fans
Nieuws uit de Setra Shop
44 | Expresslevering van onderdelen
OMNIplus BusPort Hoerdt verbetert
de supply chain
06 | Setra Ontmoetingsplaatsen
Setra Ontmoetingsplaatsen | 07
Succes
De vraag naar bussen in de premiumklasse vertoont
in Hongarije na jaren van crisis een stijgende lijn.
In dit klimaat kan Setra zijn marktpositie met de
ComfortClass 500 en TopClass modellen versterken.
op de Hongaarse markt
S etra heeft dit jaar in Hongarije een nieuw verkooprecord
geboekt. Drie van de grootste reisondernemingen van het
land, die al sinds jaar en dag Setra klant zijn, hebben in 2014
samen negen nieuwe voertuigen aangeschaft.
passagiers ook een speciale reisuitrusting met airconditioning en
infotainmentsysteem. Bovendien zijn alle bussen van Grand Tours
voorzien van een sat-tv-antenne en een defibrillator voor noodgevallen. Grand Tours rijdt naar 14 vakantiebestemmingen in Griekenland,
Spanje, Italië, Kroatië, Turkije en Hongarije.

Vakantiereizen met comfort
Grand Tours, de grootste organisator van verre busreizen in Hongarije,
heeft twee Setra ComfortClass S 516 HD/2’s en twee dubbeldeksbussen S 431 DT’s in ontvangst genomen. Ze vullen het wagenpark
aan dat tot nu toe uit zes S 431 DT’s bestond. „Voor ons zijn het
vooral de flexibele uitrustingsmogelijkheden, de betrouwbaarheid en
de grote passagierscapaciteit die ons voor Setra doen kiezen“, zegt
bedrijfsleider Sándor Nagy. De nieuwe voertuigen beschikken niet
alleen over de allernieuwste veiligheidssystemen, maar bieden de
Estland – negen dubbeldeksbussen S 431 DT voor ECOLINES:
De marktleider vertrouwt op Setra
E COLINES, marktleider voor internationale buslijnen in Estland,
heeft zijn vertrouwen in reisbussen van Setra gesteld. De grootste
internationale vervoersonderneming van de Baltische landen heeft
negen Setra dubbeldeksbussen van het type Setra TopClass S 431 DT
in gebruik genomen. De nieuwe klant van Setra wil met deze voertuigen
vooral het premiumsegment op zijn reisroutes versterken. Deze voeren
van de Baltische landen naar 21 landen en meer dan 200 steden in
Europa.
Bij de uitrusting van de voertuigen hechtte ECOLINES daarom veel
waarde aan exclusief reiscomfort. De bussen beschikken elk over
76 Setra Voyage stoelen, die de passagiers veel beenruimte bieden.
Ze zijn bovendien voorzien van een entertainmentsysteem met flatscreen
aan elke stoel, 220 volt stopcontacten, WLAN en een luxe keuken.
Dankzij een extra tank voor 220 liter diesel kunnen de voertuigen zeer
lange afstanden van meer dan 1000 km afleggen zonder te tanken.
„De hoge waarde van de Setra bussen, de goede begeleiding door
de lokale hoofdvertegenwoordiger en het dichte servicenetwerk van
OMNIplus hebben ons overtuigd“, zegt ECOLINES CEO Andris
Podgornijs. De onderneming die in Riga is gevestigd, is sinds 20 jaar
actief in het internationale busverkeer.

Achter het stuur van
zijn nieuwe S 431 DT:
Andris Podgornijs,
CEO bij ECOLINES
Modernste vloot van Hongarije
De marktleider voor stads- en rondreizen in Hongarije, Fehérvár Travel,
heeft zijn vloot van negen luxe reisbussen uitgebreid met een Setra
ComfortClass S 515 HD als nieuw ‚vlaggenschip‘. Deze rol werd tot
nog toe vervuld door twee Setra S 415 GT-HD’s. Met een gemiddelde
busleeftijd van nauwelijks meer dan drie jaar is de vloot de modernste
van Hongarije. Het nieuwe voertuig is van een toilet, keuken en
48 Setra Voyage Plus-stoelen voorzien. Voor cultuur- en stadsrondritten
in heel Europa heeft de bus een infotainmentsysteem met audio guides
voor de passagiers. „Met de Setra ComfortClass komen we tegemoet
aan de vraag van onze klanten naar meer comfort op lange reizen tot
14 dagen“, verklaart Péter Ribi, reisleider van Fehérvár Travel.

Inzet op de lange afstand
Busbedrijf Trans Tour uit Nyíregyháza in het oosten van Hongarije
heeft zijn wagenpark van elf oudere modellen van de Setra ComfortClass en de Setra MultiClass uitgebreid met vier Setra ComfortClass
S 517 HD’s. Trans Tour beschikt nu over de grootste Setra vloot in
Hongarije. De nieuwe voertuigen hebben een uitgebreide lijnbusuitrusting met Voyage Plus stoelen en elk drie beeldschermen. Ze
worden gebruikt op de langeafstandslijn tussen Nyíregyháza en
Budapest, die Trans Tour twee keer per dag aanbiedt. Vooral in het
weekend zijn er veel passagiers voor de 250 km lange verbinding,
zodat het bedrijf regelmatig meer bussen moet inzetten. „Met de
S 515 HD en zijn 54 zitplaatsen kunnen we de rendabiliteit van de
route verbeteren“, aldus Tamás Járku, bedrijfsleider van Trans Tour.
Bálint Tóth, Setra vertegenwoordiger van EvoBus Hungaria, is ervan
overtuigd dat de klantenkring van Setra hier verder groeit. „Steeds
meer busondernemingen ontdekken de voordelen op de lange termijn
van het merk Setra, zoals kwaliteit, betrouwbaarheid en service“, zegt
hij. In het segment van tweedehands bussen is Setra al een van de
populairste merken in Hongarije.

08 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 09
Bij stilstaande obstakels kan ABA 3 zelfstandig
een noodstop initiëren
De nieuwe generatie noodstopassistenten:
Elke meter telt
Noodremassistenten zijn vanaf het najaar 2015 verplicht voor touringcars. De nieuwe assistentiesystemen AEBS en Active Brake Assist 3 voor Setra bussen kunnen meer dan de wetgever eist.
E lke buschauffeur herkent de situatie: terwijl zijn touringcar
dankzij de vermogensreserve probleemloos een helling
neemt, verliest de vrachtwagen voor hem plotseling snelheid.
Of een auto schiet rakelings voor de bus langs de snelweg op. En de
beruchte ‚file voorbij de bocht‘ bestaat ook niet alleen in de verkeersinformatie op de radio. Wanneer de chauffeur door dit soort gebeurtenissen wordt verrast, kan de aanwezigheid van een noodremassistent
die zelfstandig een noodstop initieert veel leed besparen.
Dat vindt de wetgever ook en daarom zijn vanaf 1 november 2015 een
noodstopassistent en een spoorassistent verplicht voor nieuw geregistreerde touringcars (klasse 2 + 3). De noodstopassistent is in staat
om bij rijdende en stilstaande obstakels automatisch een noodstop
te initiëren. Een dreigende aanrijding kan nu nog beter worden voorkomen of de botssnelheid op het obstakel wordt aanzienlijk verlaagd.
Ook de spoorassistent (SPA) biedt waardevolle ondersteuning.
Hij herkent met behulp van een camerasysteem achter de voorruit
wanneer de chauffeur ongewild van de rijstrook afwijkt. De SPA is
vanaf een snelheid van 60 km per uur actief.
De nieuwe noodremassistent AEBS
De nieuwe noodremassistenten in de Setra touringcars kunnen zelfs
meer dan wat er vanaf 2018 wordt vereist. In dat jaar treedt fase 2 van
de wetgeving in werking en worden de voorschriften nog verder
aangescherpt. De noodstopassistent AEBS (Advanced Emergency
Braking System) remt de bus sterker af dan hetgeen wettelijk wordt
voorgeschreven. Hij kan daardoor ongevallen nog beter voorkomen
of in elk geval de ernst van het ongeval aanzienlijk beperken. Vanaf
het derde kwartaal van 2015 wordt AEBS zowel voor de Setra
MultiClass 400 als voor de Setra ComfortClass 500 uitgeleverd.
AEBS werkt net als de bekende Active Brake Assist met een radarsensor. De reikwijdte daarvan bedraagt 200 meter. Binnen dit gebied
worden voortdurend de afstand tot voorliggers en de relatieve snelheid
gemeten. De radarsensor meet bovendien de afstand tot stilstaande
obstakels. Als een situatie zo kritiek wordt dat deze bij gelijkblijvende
omstandigheden naar alle waarschijnlijkheid tot een ongeval zal
leiden en de chauffeur geen actie onderneemt, dan volgt automatisch
een noodstop.
Tegelijkertijd bieden trapsgewijze waarschuwingssignalen
de chauffeur de mogelijkheid om een ongeval met een
actieve ingreep te voorkomen. Eerst klinkt er een
akoestische waarschuwing in de vorm van een interval,
terwijl er een rode driehoek op het instrumentendisplay
gaat branden. Als de situatie kritiek blijft en de chauffeur
niet reageert, dan initieert AEBS een gedeeltelijke
remming. Deze wordt, met inachtneming van de passagiers, continu tot 30 procent van het remvermogen
verhoogd. De waarschuwingen blijven actief. Als de
chauffeur nu nog steeds niet reageert en de situatie
onveranderd kritiek blijft, volgt automatisch een noodstop. De akoestische waarschuwing verandert in een
aanhoudende toon.
De chauffeur blijft tijdens de ingreep de regie houden en
kan het systeem altijd overrulen. Als hij de richtingaanwijzer bedient, vol gas geeft of in de eerste fase sterker
remt dan de noodstopassistent, dan worden de gedeeltelijke remming en de akoestische waarschuwing gedeactiveerd. De optische waarschuwing blijft actief.
Nieuw: de Active Brake Assist 3
De nieuwe noodstopassistent AEBS is net zoals de doorontwikkelde Active Brake Assist van de derde generatie
(ABA 3) een exclusieve ontwikkeling van Mercedes-Benz.
ABA 3 is vanaf het derde kwartaal 2015 voor de Setra
ComfortClass 500 en de Setra TopClass 500 leverbaar en
nog doeltreffender dan de voorgaande uitvoering en AEBS.
De nieuwe Active Brake Assist 3 kan nu bij rijdende, maar
ook bij stilstaande obstakels een noodstop initiëren.
De trapsgewijze waarschuwingssignalen en de remreactie bij bewegende objecten zijn hetzelfde als bij AEBS.
Het beslissende verschil zit hem echter in het feit dat
ABA 3 de remmen bij stilstaande obstakels op een eerder
moment activeert. Ook de noodstop wordt eerder
geïnitieerd. Op deze manier kan ABA 3 de snelheid bij
een dreigende aanrijding op stilstaande obstakels zoals
een plotseling opduikende file niet alleen verlagen, maar
kan het systeem voor het eerst in dit soort situaties een
ongeval voorkomen door het uitvoeren van een autonome
noodstop tot stilstand.
AEBS en Active Brake Assist 3: twee noodstopassistenten
die mensenlevens kunnen redden! Tip voor kopers van
bussen: wacht niet tot de wettelijke invoering. Maak nu al
gebruik van de actuele Active Brake Assist en vanaf juli
2015 van de nieuwe systemen AEBS en Active Brake
Assist 3.

Als de chauffeur
nu nog steeds
niet reageert en
de situatie onveranderd kritiek
blijft, volgt
automatisch een
noodstop.
Kiezen voor veiligheid
Setra en veiligheid – twee begrippen die sinds tal van jaren onlosmakelijk met
elkaar zijn verbonden. 1955: Setra presenteert op de IAA de eerste onafhankelijke wielophanging met luchtvering. 1964: Setra zet als eerste fabrikant de
retarder als slijtagevrije rem in. Otto Kässbohrer ontdekte de techniek bij
treinen en introduceerde deze vervolgens voor bussen. 1984: Setra voert het
antiblokkeersysteem ABS in bij alle bussen: opnieuw een première. 1990: Setra
presenteert bij de serie 300 een revolutionair spiegelsysteem. 2001: de nieuwe
TopClass 400 wordt standaard met xenonkoplampen uitgerust. 2003: Setra
voorziet de bussen van de TopClass 400 en de ComfortClass 400 standaard
met het elektronisch stabiliteitsprogramma ESP. 2005: Setra presenteert de
nieuwe veiligheidssystemen cruisecontrol met afstandsregeling ART, spoorassistent SPA en rembegrenzer DBL in de TopClass 400 en ComfortClass 400.
2007: de Front Collision Guard doet zijn intrede in de TopClass 400. 2008:
Setra levert zijn eerste reisbus met de noodstopassistent Active Brake Assist
(ABA) uit.
Setra Fascinatie & techniek | 11
Net zo individueel
als uw bedrijfsmodel
XXL-hogevloerbus, veelzijdige MD, aantrekkelijke clubbus en rendabele Low Entry: Setra stemt
zijn modellenprogramma af op uiteenlopende klantenbehoeften. We praten met vier ondernemers
en maken hen vertrouwd met het idee achter de vier Setra wereldpremières. Wat houden de
voertuigconcepten in? En welke mogelijkheden bieden ze binnen uw onderneming?
Een bijzondere voertuigpresentatie.
12 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 13
Een bus voor iedereen: ComfortClass S 515 en 516 MD
De Setra ComfortClass 500 MD is
flexibel en efficiënt. De tweeasser is
vooral ontworpen voor korte reizen,
shuttlevervoer en busverhuur. Maar hij
kan nog veel meer.
Kortom, voor alle toepassingen die geen bagageruimte
met maximale inhoud vereisen.
Didier Venet: „We zijn een echt familiebedrijf, waar
iedereen met plezier zijn werk doet. We geven de klant
optimale aandacht en hebben veel respect voor onze
chauffeurs.“ Venet is hoofdzakelijk actief in het scholierenvervoer en reisverkeer. Het logo van Setra prijkt op al
zijn reisbussen. De vloot bestaat onder andere uit lange
drieassers uit de Setra MultiClass 400, de Setra
Vanuit dit oogpunt bezien is de Setra MD de ideale keus. Als volwaardig lid van de Setra ComfortClass 500 beschikt hij over alle belangrijke
kenmerken van deze modellenreeks. Dat begint al met hetzelfde
lengteconcept: de MD is naar keuze als S 515 MD (lengte
12,30 meter) en S 516 MD (13,12 meter) verkrijgbaar, in beide gevallen
als tweeasser. Dat is een voordeel voor Venet, want in Frankrijk zijn
de tolheffingen voor drieassers aanzienlijk hoger.
Verder biedt de MD de pluspunten van een volwaardige reisbus: de
doorgangsbreedte bij de ingang en de doorsnede van de passagiers-
H et wagenpark van busonderneming Voyages Venet
in het Zuid-Franse Duerne bij Lyon bestaat uit
32 bussen. 20 daarvan zijn reisbussen. De reisbussen
dragen de grootste economische verantwoordelijkheid:
zij bepalen 70 procent van de totale omzet. Omdat de
reisduur van de Venet-reisbussen uiteenloopt van een
dag tot wel twee weken, wordt er veel flexibiliteit
gevraagd bij de inzet van de voertuigen. De combinatie
van optimale rendabiliteit en comfort staat daarom
bovenaan het wensenlijstje als Didier Venet, bedrijfsleider van het gelijknamige familiebedrijf in de regio
Rhône-Alpes (www.venet-voyages.com) nieuwe voertuigen gaat aanschaffen. „Ons zakelijk succes berust
voornamelijk op de flexibele inzetbaarheid van onze
bussen.“
Hier komt de nieuwe MD van de Setra ComfortClass 500
om de hoek kijken. De carrosserie en de vloer zijn
21 centimeter verlaagd ten opzichte van de HD. Als gevolg
hiervan daalt het gewicht van de reisbus en neemt het
brandstofverbruik dankzij de geringere hoogte en het
daarmee samenhangende kleiner frontoppervlak verder
af. Tegelijkertijd blijft de aantrekkelijke stahoogte van
circa 2100 millimeter van de Setra ComfortClass
behouden. Zo ontpopt de Setra MD zich als de ideale
variant voor dagtochten, shuttlevervoer en korte reizen.
De MD stamt uit het modulesysteem van de Setra ComfortClass 500 en combineert de passagiersruimte van de Setra ComfortClass HD met een laag onderstel
ComfortClass en modellen uit de Setra TopClass 400 die
uiteenlopen van de S 411 HD tot de dubbeldekker. De
jonge reisbussen zijn gemiddeld slechts twee jaar oud.
Didier Venet, die bij de uitrusting van zijn voertuigen
scherp calculeert, heeft al een blik op de Setra MD
geworpen. „Een MD is voor ons ideaal voor transferritten
„Ons zakelijk succes berust
voornamelijk op de flexibele
inzetbaarheid van onze bussen.“
Didier Venet, bedrijfsleider Voyages Venet Autocars (Frankrijk)
en taalreizen, ook in de busverhuur.“ De mate van
rendabiliteit speelt voor hem een grote rol: „We hebben
voor deze gebruiksdoelen geen extra luxe nodig.“
ruimte zijn gelijk aan die van de HD. Dat resulteert in een aanzienlijke
stahoogte van 2,10 meter, een ruimtelijk interieur, royale bagagerekken en uitstekend zicht door de grote zijramen. Leeslampjes, een
ventilatiesysteem, complete interieurverlichting met duurzame en
energiezuinige LED-lampen, een behaaglijke inrichting – de MD is tot
in de kleinste details herkenbaar als een echte Setra reisbus. De
zakelijke kant van de Setra MD blijkt uit de eenvoudigere stoelen van
het type Setra Route en uit de servicesets zonder lichtkaders. Gezien
het typische takenpakket van een Setra MD levert dit geen functionele nadelen op. Didier Venet is tenslotte niet op zoek naar een bus
met het hoogste comfort.
Ook wat betreft de uitrusting toont de MD zich van zijn flexibele kant.
Wie wil kan de MD verder verfraaien met lichtkaders voor de servicesets en sfeerverlichting. Ook is de reisbus met keuken en toilet in
verschillende configuraties verkrijgbaar. Met de optionele lift en een
rolstoelplaats in de passagiersruimte is de Setra MD bovendien
geschikt voor passagiers met een mobiliteitsbeperking. Samen met
andere opties, zoals een snackautomaat, wordt het een uiterst
rendabele bus voor langeafstandslijnen. 
14 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 15
De veelzijdige MD is dan ook voor iedereen. De klant kan bijvoorbeeld
kiezen uit een deur in het midden of een deur achterin. Hiermee
hangen verschillende inrichtingsmogelijkheden voor de passagiersruimte samen. Bij een deur in het midden wordt het toilet rechts en
de keuken links naast de ingang geplaatst. Bij een deur achterin komt
het toilet ter hoogte van de passagiersruimte en wordt de keuken
direct ernaast geplaatst.
Keuken en toilet zijn overigens geen must. Setra levert de MD ook
met maximale bestoeling, wat neerkomt op tot 55 passagiersstoelen
in de S 515 MD en zelfs maximaal 59 stoelen in de 13,12 meter lange
Setra S 516 MD. Dit is ideaal voor Venet, want Fransen eten bij
voorkeur in een restaurant en niet in de bus. Didier Venet bestelt in
plaats daarvan een koffiezetapparaat. De bagageruimte heeft
De motortechniek draait eveneens om rendabiliteit. De compacte
en lichte Mercedes OM 936 met een cilinderinhoud van 7,7 liter is de
standaardmotor. Deze levert in de Setra MD een vermogen van
260 kW (354 pk). Als optie is de Mercedes OM 470 met 265 kW
(360 pk) of 290 kW (394 pk) en een cilinderinhoud van 10,7 liter
leverbaar. Naast de zesversnellingsbak levert Setra voor alle motorvarianten ook de geautomatiseerde PowerShift-transmissie met acht
versnellingen. Welke combinatie er ook wordt gekozen: met de optimale
aerodynamica, het lage gewicht en de geringere hoogte ontpopt de
nieuwe Setra MD zich als een zeer efficiëntie brandstofverbruiker.
Desgewenst kan hij hierin nog worden ondersteund door Predictive
Powertrain Control (PPC), de vooruitdenkende cruisecontrol. Ondernemers als Venet, die koel calculeren, hechten hier veel waarde aan.
De gebruikelijke stahoogte van 2,10 m hoeft ook bij de MD niet te worden gemist
De cockpitvariant „Coach Comfort“
ondanks de geringere hoogte mooie afmetingen. Bij de Setra MD met
middeningang bedraagt de inhoud afhankelijk van de lengte en de
uitrusting 6,1 tot 8,0 kubieke meter. Bij een achteringang is dat zelfs
8,0 tot 9,7 kubieke meter. Nog een voordeel van een deur achterin:
de bagageruimte is van twee kanten goed toegankelijk en over de volle
lengte belaadbaar, wat voor de chauffeur erg prettig is. Afhankelijk
van het gebruik kan het aantrekkelijk zijn om houders voor een skibox
te laten aanbrengen. Venet verzorgt bijvoorbeeld skitrips naar de
nabijgelegen Alpen.
Ook wat betreft de chauffeursplaats hebben busondernemers de
keus. De Setra MD is standaard met de Coach Cockpit uitgerust.
Naar keuze is de Coach Comfort Cockpit leverbaar. Deze is, net als
de CMS-entertainmentapparatuur, afkomstig uit de ComfortClass HD.
Er is ook een uitgebreide veiligheidsuitrusting voor de Setra MD
beschikbaar– voor Voyage Venet eveneens een vanzelfsprekendheid.
Op verzoek van de klant wordt de cruisecontrol met afstandsregeling,
spoorassistent, Attention Assist of noodstopassistent Active Brake
Assist geïntegreerd: de Setra ComfortClass 500 MD heeft een
onovertroffen veiligheidsniveau. Ook al omdat het elektronische
stabiliteitsprogramma en de Front Collision Guard standaard aan
boord zijn.
Uiterlijk laat de Setra MD zich nauwelijks van de bekende
HD onderscheiden. Beide hebben het front van de Setra ComfortClass 500, maar omdat de MD iets lager is, is zijn voorruit 21 cm
minder hoog. Kenners zien dat de rand van de borstwering onder het
venster bij de MD naar achteren horizontaal loopt.
De Setra ComfortClass 500 MD
heeft een onovertroffen
veiligheidsniveau.
Didier Venet kijkt uit naar de nieuwe toevoeging aan zijn wagenpark:
„We doen een proef met een Setra S 516 MD met de deur achterin,
omdat deze met slechts twee assen over een grote bagageruimte
en een zeer goede stoelindeling beschikt.“ Venet is enthousiast over
de lange uitvoering van de MD: „Vier extra zitplaatsen voor vrijwel
dezelfde prijs.“ De nieuwe MD is er niet alleen voor iedereen, hij is
het economische wonder binnen de Setra ComfortClass 500.
De middendekker met de typen S 515 en S 516 MD vierde op de IAA
in Hannover zijn wereldpremière. De eerste varianten worden vanaf
oktober 2014 geleverd.

De MD is leverbaar met de tweede deur in het midden voor de achteras of met de tweede deur achterin
 Setra S 515 MD
 Setra S 516 MD
Platform/serie
Setra ComfortClass 500
Setra ComfortClass 500
Lengte/breedte/hoogte
12.295/2.550/3.560 mm
13.115/2.550/3.560 mm
Wielbasis/draaicirkel
6.090/21.256 mm
6.910/23.350 mm
Zitplaatsen
55-48/44 (***/****)
59-52/48 (***/****)
Bagageruimte
6,1-8,0 m³
7,8-9,7 m³
Motor
260 kW (354 pk), 1.400 Nm - 290 kW
(394 pk)/1.900 Nm
260 kW (354 pk), 1.400 Nm-290 kW
(394 pk)/1.900 Nm
Transmissie
zesversnellingsbak/achtversnellingsbak
PowerShift
zesversnellingsbak/achtversnellingsbak
PowerShift
16 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 17
Kort en goed: ComfortClass S 511 HD
Een kleine HD met grote klasse: de
nieuwe clubbus Setra S 511 HD treedt
in de voetsporen van zijn legendarische
voorgangers en overtuigt met zijn
moduleconcept en aantrekkelijke
varianten.
onderhevig zijn. Wie wil, verandert de Setra in een luxebus:
hij is op verzoek verkrijgbaar met een vlakke vloer, VIPstoelindeling 2 + 1 en allerlei andere opties.
Aantrekkelijk zijn ook de deurvarianten, want Setra levert
de S 511 HD naar keuze met een deur in het midden of een
deur achterin. Met de deur in het midden biedt de hoogdekker plaats aan maximaal 43 en met toilet aan 41 passagiers. De bagageruimte heeft een inhoud van bijna
6,5 kubieke meter. Met toilet zijn dat er nog steeds 5,3.
Als de deur achterin wordt geplaatst, biedt de clubbus
enorm veel ruimte. De bagageruimte is dan maar liefst
Ook wat betreft de aandrijf- en veiligheidstechniek maakt de kleine
bus grote indruk. Achterin bevindt zich, net als bij de grote bussen,
de zescilinder-lijnmotor Mercedes OM 470. Het vermogen ligt hier op
290 kW (394 pk) en het indrukwekkende koppel bedraagt 1900 Nm.
Dat is ruim voldoende voor moeilijke pasroutes in Zwitserland. Bij de
clubbus kan voor het eerst uit verschillende transmissies worden
gekozen. Naast de zesversnellingsbak is nu ook de geautomatiseerde
PowerShift-transmissie met acht versnellingen beschikbaar. Het
elektronisch stabiliteitsprogramma ESP is standaard aan boord, net
zoals de Front Collision Guard en allerlei andere veiligheidsdetails.
Natuurlijk staat desgewenst ook de Active Brake Assist ter beschikking.
V „Een van de voordelen van
Setra clubbussen is dat ze hetzelfde
comfortniveau als de grote voertuigen
bieden.“
Peter Balmer, bedrijfsleider Grindelwaldbus (Zwitserland)
oor Peter Balmer, bedrijfsleider van de Zwitserse
busonderneming Grindelwaldbus, zijn clubbussen
niet weg te denken: „Enerzijds rijden we routes met
dusdanige topografische kenmerken dat de inzet van
grotere voertuigen gewoonweg onmogelijk is. Anderzijds
vragen kleinere groepen vaak ook om kleinere bussen.“
Grindelwaldbus (www.grindelwaldbus.ch) is in vrijwel alle
markten van het personenvervoer thuis. Van de veertig
bussen die het bedrijf bezit, hebben acht voertuigen een
lengte tussen de 10 en 10,6 meter. De Zwitsers zetten ze
in op toeristische buslijnen, maar gebruiken ze ook voor
transfers, korte reizen en de in Zwitserland zo populaire
huwelijksritten. Het bedrijf moet hierbij rekening houden
met regionale bijzonderheden.
Setra heeft een groot hart voor kleine bussen. In elke
busgeneratie was een bijzondere rol weggelegd voor
clubbussen, van de legendarische Setra S 6 uit de vijftiger
jaren tot de luxueuze S 411 HD uit de Setra TopClass 400.
De nieuwe S 511 HD uit de Setra ComfortClass 500
bouwt voort op deze ervaringen. De passagiers van
Grindelwaldbus genieten in de clubbus van hetzelfde
comfort als in een grote bus. Het voordeel van de
S 511 HD: hij biedt enerzijds de bijzondere charme van
een clubbus, maar is anderzijds een volwassen reisbus
uit het beproefde Setra-modulesysteem. Hij biedt dus
het volledige comfort van een HD uit de Setra ComfortClass 500 en maakt gebruik van standaardcomponenten.
De nieuwe kleinste Setra is slechts 10,47 meter lang.
Dankzij de wielbasis van vijf meter is hij ongekend goed
hanteerbaar en draait hij bijna op de achteras: zijn
draaicirkel bedraagt 17,5 meter. Dat is nauwelijks meer
dan bij een grotere minibus. Ideaal dus en niet alleen
voor de paswegen die Grindelwaldbus berijdt.
Van buiten is de S 511 HD heel compact, van binnen is hij
juist groot: de chauffeursplaats en de passagiersruimte
komen overeen met de vertrouwde klasse van de Setra
ComfortClass 500. Dat betekent een brede ingang,
royale stahoogte in de middengang en het daarmee
samenhangende aangename gevoel van ruimte. De bus
beschikt bovendien over de volle inwendige breedte en
over comfortabele stoelen die aan geen enkele beperking
De nieuwe S 511 HD met een lengte van slechts 10,47 m is geschikt voor clubreizen, als VIP-shuttle of voor kleinere reisgezelschappen
7,5 kubieke meter groot en kan comfortabel vanaf twee
kanten worden beladen. Het optionele toilet wordt in dat
geval ter hoogte van de passagiersruimte ondergebracht.
Beide varianten kunnen desgewenst extra aantrekkelijk
worden ingericht. Bij een deur in het midden kan
bijvoorbeeld achterin een clubhoek worden geplaatst. Bij
een deur achterin is achter plaats voor een ruime keuken.
De inrichtingsmogelijkheden zijn dus vrijwel onbeperkt.
Wat is voor een clubbus nou echt belangrijk? Peter Balmer van
Grindelwaldbus vat het samen: „Wendbaarheid, comfort, betrouwbaarheid.“ En hij voegt daaraan toe: „Een van de voordelen van Setra
clubbussen is dat ze hetzelfde comfortniveau als de grote voertuigen
bieden.“ Dit geldt zeker ook voor de S 511 HD.
De S 511 HD vierde op de IAA in Hannover zijn wereldpremière.
De eerste voertuigen worden vanaf februari 2015 geleverd.

 Setra S 511 HD
De clubbus-legende Setra S 6
Het is deze flexibiliteit, die bijvoorbeeld ook in varianten
met een demonteerbaar toilet tot uitdrukking komt, die
zo door Grindelwaldbus wordt gewaardeerd.
Platform/serie
Setra ComfortClass 500
Lengte/breedte/hoogte
10.465/2.550/3.770 mm
Wielbasis/draaicirkel
5.005/17.468 mm
Zitplaatsen
41/43–34/36 (***/****)
Bagageruimte
5.3-7.5 m³
Motor
290 kW (394 pk), 1.900 Nm
Transmissie
zesversnellingsbak/achtversnellingsbak
PowerShift
18 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 19
Veel zitplaatsen voor lange afstanden: ComfortClass S 519 HD
Hij is de langste Setra en het vlaggenschip van de Setra ComfortClass 500:
de nieuwe S 519 HD maakt indruk met
zijn 15 meter lengte, veel passagiersstoelen en verrassende veelzijdigheid.
meter die zich tussen de assen bevindt. De bus beschikt
ook nog over opbergvakken achter de servicekleppen
boven de achterassen. Gewichtsproblemen kent de Setra
niet, de imposante drieasser weegt tenslotte 200 kilogram
minder dan zijn voorganger.
Setra heeft met het oog op de aanzienlijke lengte voor
krachtige motoruitvoeringen gekozen. Naast de standaard
Mercedes-Benz OM 470 met een vermogen van 315 kW
(428 pk) wordt de grotere motor uit de Setra TopClass 500
aangeboden, namelijk de OM 471 met 350 kW (476 pk)
Bij 300.000 kilometer levert elke liter diesel die per 100 kilometer
wordt bespaard, een totale besparing van 3.000 liter per jaar op.
Dat ontlast niet alleen het milieu, maar resulteert ook in betere
balanscijfers.
De rijeigenschappen, veiligheid en bediening van de nieuwe S 519 HD
zijn boven alle kritiek verheven. De derde as heeft bijvoorbeeld onafhankelijke wielophanging met actieve besturing. De hoogdekker is
bovendien met alle assistentiesystemen inclusief de noodstopassistent
Active Brake Assist van de nieuwste generatie verkrijgbaar. De chauffeur
profiteert op zijn ergonomische werkplek van het nieuwe bedieningspa-
K „In het langeafstandsverkeer passen
we graag verbeteringen op het
gebied van veiligheid en comfort
toe, maar ook verbeteringen die onze
rendabiliteit verhogen.“
Victor López, algemeen directeur Inkoop en Onderhoud
ALSA (Spanje)
ilometrage van meer dan 300.000 kilometer per
jaar, hoogste eisen op het gebied van rendabiliteit,
veiligheid en comfort: de Spaanse onderneming ALSA
(www.alsa.es) legt de lat hoog voor bussen die worden
ingezet op de lange afstand. „ALSA is in Spanje marktleider voor het personenvervoer over de lange afstand“,
vertelt Victor López, algemeen directeur Inkoop en
Onderhoud van de onderneming. „Alsa heeft 141 nationale
en regionale concessies en verbindt via zijn busnet vrijwel
alle regio’s van Spanje.“ Van de in totaal 2200 bussen doen
350 voertuigen dienst in het langeafstandsverkeer binnen
Spanje. 136 daarvan zijn Setra 419 GT-HD’s. Eind 2014
komen daar meer dan twee dozijn S 517 HD’s bij.
De overweging van Victor López: „De 15 meter lange
voertuigen hebben een hogere rendabiliteit per zitplaats,
mits de bezettingsgraad voldoende hoog is. Dit is het
geval voor de meer dan 600 kilometer lange verbinding
Madrid – Zaragoza – Barcelona. Overdag vertrekt er elk
uur een bus op deze lijn. Tot nu toe worden er uitsluitend
S 419 GT-HD’s ingezet.“
De nieuwe Setra S 519 HD lijkt als gemaakt voor een
dergelijk scenario. De langste Setra benut de maximale
lengte van 15 meter tot op de centimeter. In vergelijking
met de S 517 HD hebben de ontwikkelaars de beide
wielbasissen en de overbouw achter verlengd. De achterkantmodule is afkomstig van de tweeassers van de Setra
ComfortClass 500, de voorste wielbasis is gelijk aan die
van de Setra TopClass S 517 HDH. Hiermee is ook de
nieuwe bus een voorbeeld van het moduleconcept van
Setra en geschapen voor de lange afstand.
Bij een drie-sterren-stoelafstand biedt de lange bus
ruimte voor 71 passagiersstoelen, hetgeen het maximum
is bij een solo voertuig. Met toilet en keuken is er plaats
voor 65 passagiers. Er is een verbluffende keuze aan
varianten: de hoogdekker is desgewenst ook met een
vlakke vloer en met luxe 2+1-VIP-stoelindeling verkrijgbaar. Deze opties zijn uitermate geschikt voor lijnen met
topcomfort. ALSA biedt ze aan als ‚Servicio Supra‘ en
‚Servicio Premium‘.
De koffers en tassen van de passagiers vinden allemaal
een plek in de bagageruimte van maximaal 12,4 kubieke
Met een lengte van 14,95 m benut de nieuwe S 519 HD de maximale lengtemaat van 15 m bijna tot op de centimeter en is hij de langste reisbus van Setra
en een cilinderinhoud van 12,8 liter. Beide motoren gaan
vergezeld van de geautomatiseerde Mercedes-Benz
PowerShift-transmissie met acht versnellingen. De
XXL-hoogdekker profiteert net als zijn collega’s van de
moderne brandstofbesparende technieken van de nieuwe
busgeneratie. Deze bestaan naast de aandrijflijn uit een
uitstekende aerodynamica en geregelde hulpaggregaten.
Met de optionele vooruitdenkende cruisecontrol
Predictive Powertrain Control (PPC) kan het verbruik nog
verder worden gereduceerd. Voor marathonlopers à la
ALSA is het brandstofverbruik een zeer belangrijke factor.
In Spanje zijn de vervoersprijzen voor langeafstandslijnen
wettelijk gereguleerd, dus elke liter brandstof telt.
Standaard ingebouwd: de Mercedes-Benz OM 470
neel voor verwarming, ventilatie en airconditioning uit de Setra
TopClass 500. Victor López: „Alsa heeft een innovatieve houding ten
aanzien van energiebesparing, actieve en passieve veiligheid en
arbeidsvoorwaarden voor de chauffeurs. In het langeafstandsverkeer
passen we graag verbeteringen op het gebied van veiligheid en
comfort toe, maar ook verbeteringen die onze rendabiliteit verhogen.“
Zo te horen past de nieuwe S 519 HD perfect bij het eisenpakket.
De S 519 HD vierde op de IAA in Hannover zijn wereldpremière.
De eerste voertuigen worden vanaf oktober 2014 geleverd.

 Setra S 519 HD
Platform/serie
Setra ComfortClass 500
Lengte/breedte/hoogte
14.945/2.550/3.770 mm
Wielbasis/draaicirkel
7.140+1.600/23.656 mm
Zitplaatsen
71-56 (***/****)
Bagageruimte
9,6-12,4 m³
Motor
315/350 kW (428/476 pk), 2.100/2.300 Nm
Transmissie
achtversnellingsbak PowerShift
20 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 21
Efficiënt en comfortabel: MultiClass LE business
De nieuwe, rendabele Setra MultiClass
LE business combineert de Low Entry
lagevloer- met hogevloertechniek. Dat
levert ondernemers financieel voordeel
op en is comfortabel voor de passagiers.
M „We waarderen de onderhoudsvriendelijke
hogevloertechniek. Daar zijn we mee
bekend en die heeft zich bewezen.“
Christian Rader, directiewoordvoerder VLP (Duitsland)
et de veelzijdige Setra MultiClass is Setra goed
vertegenwoordigd in het streekbussegment. Dat
wordt nog beter nu de LE business zich als uiterst rendabele Low Entry bij de UL business voegt. Een streekbus die
al op maat gemaakt is voor ondernemingen zoals Verkehrsgesellschaft Ludwigslust-Parchim VLP (www.vl-p.de).
In het dun bevolkte Mecklenburg-Voor-Pommeren zijn de
afstanden groot: het op een na grootste district van
Duitsland heeft minder dan 220.000 inwoners op bijna
5.000 vierkante kilometer. Maar ook hier moeten
scholieren op tijd in de klas zitten, gaan mensen naar hun
werk, de winkel of het ziekenhuis. Alleen al het vervoer
van 9.600 scholieren naar 109 scholen maakt vier vijfde
deel van alle ritten uit.
Het grootste deel hiervan wordt verzorgd door Verkehrsgesellschaft Ludwigslust-Parchim mbH, die in het stadje
Hagenow is gevestigd. „VLP exploiteert 133 lijnen met een
totale lengte van 4.066 kilometer en 2.311 haltes“, vertelt
directiewoordvoerder Christian Rader. Het wagenpark bestaat uit 200 bussen, twee derde daarvan is een Setra.
Sinds een aantal jaren schaft VLP voornamelijk lagevloerbussen en Low Entry’s aan. Christian Raders duidelijke
argumenten: „Ook de kleintjes staan vaak ’s morgens
vroeg al bij de bushalte om naar school te gaan. Bij een
Low Entry zit de chauffeur bijna op ooghoogte met de
instappende passagiers, dat is veel prettiger. Basisschoolleerlingen hebben soms al zware boekentassen
plus een sporttas bij zich. Dan moet je de drie treden
van een hogevloerbus niet onderschatten.“ Zwaarbepakte
scholieren, ouders met kinderwagens, steeds meer
senioren met een rollator, passagiers met een fiets:
vanuit de zienswijze van Christian Rader zijn er veel meer
passagiers met een mobiliteitsbeperking dan de meestal
genoemde rolstoelrijders.
Voor hen en voor alle andere passagiers is de nieuwe
Setra MultiClass LE business als geschapen. De
tweeasser is in twee lengten verkrijgbaar, die dankzij de
modulaire constructie alleen wat betreft wielbasis van
elkaar verschillen. Setra levert de LE bovendien naar
keuze met een één- of tweevleugelige deur bij de tweede
ingang. Het voorste deel van het voertuig is tot achter de
tweede deur voorzien van een lage vloer.
Dat betekent dat bij bandenuitrusting 295 de instaphoogte
voorin slechts 345 en in het midden 380 millimeter
bedraagt. Met stadsbusbanden 275 wordt de instaphoogte
tot 305 millimeter gereduceerd en met kneeling gaat daar
nog eens 70 millimeter vanaf. VLP en Christian Rader
pleiten voor de hogere uitvoering: „Wij werken in een
landelijk gebied, waar de wegen niet altijd even goed zijn.
Daarom hebben we meer bodemspeling en een grotere
hellingshoek nodig.“
het merk zo kenmerkende designelement boven de vooras door tot
aan de achterlichten. De aandrijflijn is een gevestigde waarde: achterin
bevindt zich, net als bij de Setra MultiClass UL, de compacte
zescilinder-lijnmotor Mercedes-Benz OM 936 met 7,7 liter cilinderinhoud. Hij is in twee vermogensklassen verkrijgbaar en kan met
verschillende transmissies worden gecombineerd. Er is keuze uit een
handgeschakelde versnellingsbak, de geautomatiseerde transmissie
Mercedes PowerShift en twee automatische versnellingsbakken met
koppelomvormer.
Christian Rader is overtuigd: „We waarderen de onderhoudsvriendelijke
hogevloertechniek. Daar zijn we mee bekend en die heeft zich bewezen.“
De nieuwe LE business combineert drempelvrij reizen met een kosteneffectieve, onderhoudsvriendelijke en comfortabele hoge vloer achterin
Een ander voordeel van de LE business is zijn geslaagde
ruimte-indeling. De stoelen in het voorste deel van de
bus zijn op voetstukken geplaatst, zodat de passagiers
een goed uitzicht hebben. De stahoogte van meer dan
twee en een halve meter geeft een aangenaam gevoel van
ruimte, zelfs in een volle bus. Bij goedkeuring als streekbus
geven twee vlakke treden toegang tot het hogevloerdeel.
De gangpadhelling en de voetstukken zijn gelijk aan die
van de UL. De uitrusting is functioneel, zoals van een Setra
MultiClass business verwacht wordt.
De nieuwe Low Entry is een echte Setra. Dat begint al
met het vriendelijke MultiClass-front en gaat via het voor
Beide ingangen van de Setra LE business hebben een lage vloer
En waardoor wordt een goede streekbus gekenmerkt? „Bepalend is de
tevredenheid van de passagiers: gemakkelijk instappen, overzichtelijk
en comfortabel interieur. Meteen daarna komt de tevredenheid
van de chauffeur. De bus moet gemakkelijk te besturen zijn en een
overzichtelijke werkplek hebben. Als derde punt noem ik de
werkplaatsvriendelijkheid“, somt Rader op. Dit alles komt duidelijk
samen in de Setra MultiClass LE business.
De Setra MultiClass LE business vierde op de IAA in Hannover zijn
wereldpremière. De eerste voertuigen worden vanaf mei 2015 geleverd. 
 Setra S 415/416 LE business
Platform/serie
Setra MultiClass 400
Lengte/breedte/hoogte
12.330-13.040/2.550/3.295 mm
Wielbasis/draaicirkel
6.330-7.040/21.996–23.860 mm
Zitplaatsen
45-49/49-53
Motor
220 kW (299 pk)-260 kW (354 pk),
1.200-1.400 Nm
Transmissie
zesversnellingsbak/achtversnellingsbak
PowerShift/automatische versnellingsbak met
koppelomvormer/automatische vier- of
zesversnellingsbak
22 | Setra Ontmoetingsplaatsen
Setra Ontmoetingsplaatsen | 23
Terugblik
Setra evenementen
De reeks wereldpremières gaat verder. En dus ging de aandacht op de internationale beurzen dit jaar
vooral uit naar de nieuwe voertuigen. We laten de voorbije hoogtepunten nog eens de revue passeren
en kijken vooruit naar de komende Setra evenementen.
Vooruitblik
SetraShow, Neu-Ulm, Duitsland
8–9 november 2014
Na het bezoekersrecord van vorig jaar kijkt Setra er ook in 2014 naar
uit, weer vele gasten uit binnen- en buitenland in Neu-Ulm te kunnen
begroeten. De highlights van de SetraShow zijn uiteraard de vier
wereldpremières die dit jaar op de internationale beurzen werden
geïntroduceerd: drie nieuwe varianten van de Setra ComfortClass
500, de compacte S 511 HD, de lange drieasser S 519 HD en de
S 515 MD, alsmede de low entry van de Setra MultiClass, de S 416
LE. Natuurlijk kunnen de bezoekers de nieuwe modellen live beleven
en gebruikmaken van de mogelijkheid om een proefrit te maken.
Naast de presentatie van producten en diensten zal er speciale
aandacht zijn voor het thema: ‚Comfortabel reizen – lekker eten aan
boord‘. De SetraShow biedt ruimte aan verschillende dienstverleners
op dit gebied, die in een forum met de klanten van gedachten zullen
wisselen. Ook is er een speciaal cateringaanbod. Bedrijfsrondleidingen,
een bezoek aan de oldtimerhal en activiteiten voor kinderen maken
het programma compleet.
BusStore Show, Neu-Ulm, Duitsland
6–7 februari 2015
BusStore, het gezamenlijke merk voor tweedehands voertuigen
van Setra en Mercedes-Benz, organiseert voor de tweede keer de
BusStore Show in Neu-Ulm. Naast een groot aanbod aan tweedehands Setra en Mercedes-Benz bussen zijn ook veel voertuigen van
andere merken en fabrikanten vertegenwoordigd. Deze zijn door
BusStore-experts beoordeeld en gereviseerd en vervolgens ingedeeld
in de drie kwaliteitsklassen goud, zilver en brons (zie het artikel op
pag. 25). De ervaren busexperts van BusStore staan de bezoekers
met raad en daad ter zijde bij de keuze van een tweedehands voertuig
dat precies op hun gebruiksdoel aansluit en bij het maken van een
proefrit. Daarnaast kunnen geïnteresseerden ter plekke via de
online database naar voertuigen in alle andere vestigingen van het
BusStore-netwerk zoeken. BusStore biedt tijdens de BusStore Show
ook informatie over serviceovereenkomsten voor jonge tweedehands
bussen met goudclassificatie.

IAA Nutzfahrzeuge, Hannover, Duitsland
25 september–2 oktober 2014
De 65e IAA Nutzfahrzeuge lokte dit jaar onder het motto ‚Driving the
Future‘ weer vakbezoekers uit heel de wereld naar Hannover. Setra was
met een grote vloot van zeven voertuigen op de IAA vertegenwoordigd.
De meeste aandacht ging uiteraard uit naar de vier wereldpremières:
de Setra ComfortClass modellen S 511 HD, S 515 MD en S 519 HD,
en de low entry bus S 416 LE business van de Setra MultiClass.
Daarnaast werden drie voertuigen in aantrekkelijke uitvoeringen
getoond, die in deze vorm pas sinds vorig jaar op de markt zijn: de
dubbeldeksbus van de Setra TopClass S 431 DT, een Setra MultiClass
S 415 UL business met de rolstoellift Kinemaxx 300 en een Setra TopClass S 516 HDH met de nieuwe ‚Voyage Ambassador‘-stoelen. Naast
een verrassend luxueuze bekleding hebben deze stoelen een extra
brede zitting, zodat ze uw passagiers optimale steun en zitcomfort
bieden. Klanten en geïnteresseerden konden zich bij de infobalies
laten bijpraten over het telematicasysteem FleetBoard, de diensten
van het servicemerk OMNIplus en Mercedes-Benz Financial Services.
Voor vragen over voertuiginrichting kon men terecht bij de designexperts van Setra. Het merk voor tweedehands voertuigen BusStore
werd voor het eerst op de IAA gepresenteerd. Veel geïnteresseerden
vonden de weg naar de nieuwe stand op het buitenterrein. De
OMNIplus Cafébar was een populaire ontmoetingsplaats voor wie de
beursdrukte even wilde ontvluchten.
Autocar Expo, Lyon, Frankrijk
15–18 oktober 2014
De Autocar Expo in Lyon is de belangrijkste nationale beurs voor
school-, streek- en reisbussen in Frankrijk. In 2014 beleefde het
evenement zijn vierde editie. Naast Franse vakbezoekers, deels uit
de Antillen en Réunion Island, kon de tentoonstelling dit jaar ook op
gasten uit Italië en Zwitserland en veel journalisten rekenen. Gedurende
de vier beursdagen presenteerden zich negentig exposanten op een
oppervlak van 19.000 vierkante meter in hal 6 van de Eurexpo. Setra
was samen met zustermerk Mercedes-Benz op 1.280 vierkante meter
met drie busmodellen vertegenwoordigd: de 10,5 m lange clubbus
S 511 HD en de middendekker S 516 MD uit de Setra ComfortClass
alsmede de nieuwe lagevloerbus S 416 LE business uit de Setra
MultiClass. De klanten konden zich ter plekke laten adviseren over de
verschillende opties die voor het interieur en exterieur van hun
toekomstige Setra beschikbaar zijn. Ook de diensten van OMNIplus
en het aanbod aan tweedehands voertuigen van BusStore konden op
veel interesse van de bezoekers rekenen. Voor het fysieke welzijn van
de gasten was eveneens uitstekend gezorgd. Bovendien wachtte hen
op 17 oktober een avondevenement dat geheel aan de buswereldreis
van touroperator Avanti uit Freiburg was gewijd.
Persontrafik, Stockholm, Zweden
28–30 oktober 2014
De belangrijkste beurs voor het openbaar vervoer in Scandinavië vond
in 2014 weer in de Zweedse hoofdstad Stockholm plaats. Setra toonde
aan de hand van twee dubbeldeksbussen van de Setra TopClass
S 341 DT het hele palet aan uitrustingsvarianten – van comfortabel
lijnvoertuig tot reisbus uit het topsegment. Naast de S 431 DT in
standaard-lijnbusuitvoering met dakverhoging (zie artikel pag. 32)
werd de langeafstandsuitvoering met comfortabele 2+1 stoelindeling
en allerlei extra’s gepresenteerd. Ook waren er infopunten van
FleetBoard, OMNIplus, BusStore en Financial Services van
Mercedes-Benz aanwezig. In het bezoekerscafé op de beursstand
bleek de kwarktaart, een Zweedse specialiteit, een regelrechte
topper. ’s Avonds bood de stand de mogelijkheid om op een
ontspannen manier te netwerken.
De Spaanse busbeurs FIAA vond plaats in Madrid
FIAA, Madrid, Spanje
28–30 oktober 2014
De internationale busbeurs FIAA trok dit jaar opnieuw duizenden
vakbezoekers naar Madrid. Natuurlijk was ook Setra met de nieuwste
voertuigmodellen present. Op de tentoonstellingsruimte van 1.500
vierkante meter konden de gasten de nieuwe lengteversie van de Setra
ComfortClass 500, de S 519 HD, en verder een S 517 HD, een dubbeldeksbus S 431 DT en de populaire S 516 HDH bewonderen. Op het
buitenterrein stonden bovendien de nieuwe lagevloerbus S 415 UL
business en een S 516 MD klaar voor het maken van een proefrit. Het
servicemerk OMNIplus presenteerde zijn uitgebreide dienstenpakket.
Bij de infostand van BusStore konden de bezoekers via een pc en met
hulp van het verkoopteam online naar tweedehands voertuigen te
zoeken. Velen maakten van de gelegenheid gebruik om de tweedehands bussen meteen te gaan bekijken bij de Madrileense vestiging van
BusStore, die op slechts tien kilometer van het beursterrein ligt. 
24 | Setra Service & Diensten
Setra Service & Diensten | 25
oriëntering
Voor een betere
bij de aankoop van een tweedehands bus
De TCO webspecial
is momenteel beschikbaar in het Engels en
Duits. Meer talen
zijn gepland.
Kostenlandschap
De ‚total cost of ownership‘ (TCO) van een voertuig vormen een belangrijk thema voor elke busonderneming. Een nieuwe webspecial op www.setra-bus.com biedt allerlei ideeën om de kosten van
het wagenpark te minimaliseren.
D e ‚total cost of ownership‘ (TCO) was dit jaar een van de
overkoepelende thema’s van Daimler Buses op de IAA.
Het begrip heeft betrekking op de lopende kosten van een
bus gedurende zijn hele levensduur. Ook Setra streeft ernaar om de
algemene rendabiliteit van zijn bussen, rekening houdend met alle
belangrijke kostenaspecten, te optimaliseren. Brandstofbesparende
motoren, lange onderhoudsintervallen en een betrouwbare afwerking
hebben bijvoorbeeld een positief effect op de portemonnee van de
ondernemer.
Hoe dat precies zit, uit welke factoren de kosten voor uw bus zijn
samengesteld en op welke manier u als busondernemer deze kosten
transparant kunt maken en kunt reduceren, leest u in de nieuwe Setra
webspecial (www.setra-bus.com).
Vier kostencategorieën
De meeste kostenposten van een bus kunnen niet of nauwelijks worden
beïnvloed. Dit geldt bijvoorbeeld voor belastingen of tolheffingen.
Andere kunnen daarentegen gericht worden geoptimaliseerd. Setra
deelt deze TCO in vier categorieën in: investering, brandstofverbruik,
reparaties en onderhoud en restwaarde. In de webspecial worden
deze posten in een illustratief landschap geplaatst.
In de afzonderlijke categorieën van de webspecial ontdekt de kijker
allerlei technologieën en instrumenten die ter verlaging van de TCO
zijn ontwikkeld. In de categorie investering wordt hij bijvoorbeeld
gewezen op de busspecifieke financieringsmodellen op maat
van de specialisten van de Mercedes-Benz Bank. Of op informatie
over FleetBoard, dat bijvoorbeeld op telematica gebaseerde
verbruiks- en inzetanalyses voor de optimalisatie van het brandstofverbruik biedt.
In de categorie verbruik staat informatie over een optimale aandrijflijn
en over de uitstekende aerodynamica van Setra reisbussen. Hier
wordt ook uitgelegd hoe de vooruitdenkende cruisecontrol Predictive
Powertrain Control brandstof bespaart. De chauffeurstraining van
OMNIplus is eveneens een instrument om de kosten te drukken, want
een goed opgeleide chauffeur rijdt efficiënter. Dat bespaart niet alleen
brandstof, maar is ook beter voor de aggregaten. OMNIplus speelt
ook in de volgende categorie, reparaties en onderhoud, een hoofdrol.
Het dichtste servicenetwerk voor bussen in Europa, goede serviceovereenkomsten, professionele onderdelenservice, ServiceCard en de
lijst is nog langer.
Ook de weg die de bus aflegt kan worden verlengd: BusStore kan uw
tweedehands bus inruilen onder garantie van een eerlijke inruilwaarde
en hoge transparantie. Kopers en verkopers van bussen zijn bij dit
merk in de beste handen.
Setra minimaliseert de ‚total cost of ownership‘ met een combinatie
van moderne voertuigtechniek en uitgebreide dienstverlening.
De nieuwe webspecial laat zien hoe busondernemingen van dit
aanbod profiteren.

Met de nieuwe voertuigclassificatie van
BusStore wordt het zoeken naar tweedehands voertuigen nog eenvoudiger en
BRONZE
veiliger.
B ij BusStore, het internationale merk voor tweedehands voertuigen, vindt u snel en gemakkelijk de
ideale tweedehands bus van de merken Setra en
Mercedes-Benz en van andere fabrikanten. Met de
nieuwe voertuigclassificatie kunt u zich nu nog beter
op het aanbod oriënteren. Tweedehands voertuigen
ondergaan een vakkundige kwaliteitscontrole en kunnen
met goud, zilver of brons worden onderscheiden voordat
ze bij BusStore in de verkoop gaan.
Voor jonge tweedehands voertuigen met goud-classificatie
kan in Duitsland een speciale OMNIplus serviceovereenkomst worden afgesloten. Gunstige vaste maandtermijnen
verzekeren u naast onderhoud volgens de specificaties
van de fabrikant ook van reparatiemaatregelen die
precies op uw bus zijn afgestemd.
De nieuwe voertuigclassificatie is bij alle 17 BusStore
vestigingen in Europa ingevoerd. Voor de klanten van
BusStore is het vinden van een tweedehands en veilige
bus die aan hun kwaliteitseisen en budget voldoet nu
eenvoudiger dan ooit. U kunt volledig op de goede staat
van de voertuigen vertrouwen. Op www.bus-store.com
kunt u het aanbod van alle vestigingen bekijken.

SILVER
GOLD
Brons: Betrouwbare kwaliteit
De classificatie brons wordt aan tweedehands voertuigen van
alle fabrikanten toegekend en heeft de volgende kenmerken:
• De technische controle is conform de BusStore normen
uitgevoerd.
• De voertuigen zijn verkeersveilig en grondig gereinigd.
Zilver: Goede kwaliteit
De classificatie zilver wordt aan tweedehands voertuigen van
alle merken toegekend en heeft de volgende kenmerken:
• De voertuigen zijn maximaal zes jaar oud.
• De maximale kilometerstand is 500.000 km.
• De technische controle is conform de BusStore normen
uitgevoerd.
• De voertuigen zijn verkeersveilig en optisch hersteld.
• TÜV is geldig.
• Bandenprofiel is minimaal 50% van de nieuwe staat.
Goud: Uitstekende kwaliteit
De classificatie goud wordt alleen aan tweedehands voertuigen van Mercedes-Benz en Setra toegekend. De voertuigen
onderscheiden zich door de volgende kenmerken:
• De voertuigen zijn maximaal drie jaar oud.
• De maximale kilometerstand is 300.000 km.
• De technische controle is conform de BusStore normen
uitgevoerd.
• Volledig optisch hersteld interieur en exterieur.
• Alle noodzakelijke reparaties en onderhoudswerkzaamheden
zijn conform de BusStore normen uitgevoerd.
• TÜV is geldig.
• Bandenprofiel is minimaal 60% van de nieuwe staat.
• Er kan een serviceovereenkomst worden afgesloten.
• Op de aandrijflijn wordt BusStore garantie gegeven.
26 | Setra Horizonnen
Setra Horizonnen | 27
Comfortabel reizen:
lekker eten
aan boord
U biedt uw gasten
optimaal comfort,
maar hoe staat het met
het culinaire aanbod?
Voldoet de keuken
aan de eisen?
Sterrenkok
Hubert Obendorfer
presenteert de
fijnproeverskeuken
op reis.
De roeping en passie van Hubert Obendorfer,
hoteleigenaar en sterrenkok uit het Beierse
Neunburg, liggen bij de gastronomie. Hij werkt alleen
met verse kwaliteitsproducten, bijvoorbeeld voor de
bereiding van overheerlijke fingerfoodcreaties
H oe kun je gasten tijdens de reis
de heerlijkste lekkernijen
serveren? We hebben sterrenkok
Hubert Obendorfer gevraagd, welke
mogelijkheden de Setra bistrokeuken met
apparatuur als worstenwarmer, magnetron
en heteluchtoven biedt. Zijn antwoord:
ook in de kleinste ruimte kunnen culinaire
gerechten worden bereid, die verder gaan
dan de obligate worstjes, gehaktballen,
sandwiches en belegde broodjes.
De sterrenkok geeft creatieve ideeën voor
originele maaltijden aan boord, waarmee
de reisaanbieder zijn gasten extra verwent,
de klantenbinding versterkt en zich van de
concurrentie onderscheidt. Het sleutelwoord
is fingerfood: een lekkere soep opgediend
in een glas of kopje, kleine wraps met dip,
overheerlijke quichevariaties uit de heteluchtoven. Het kan allemaal.
Al met een paar eenvoudige ingrediënten
maak je de lekkerste hapjes. De sterrenkok
zegt hierover: „Als je een kleine voorraad
basisingrediënten hebt, kun je met wat
creativiteit allerlei verschillende gerechtjes
samenstellen. Je hoeft dus echt niet zo veel
mee te nemen.“ Als basis zijn bijvoorbeeld
kwark en verse kaas heel geschikt. Hiervan 
28 | Setra Horizonnen
Setra Horizonnen | 29
kunnen lekkere crèmes en dips worden gemaakt. Pesto,
salsa, mosterd, tomatenpuree, kruiden en specerijen
geven de zuivelproducten telkens weer een andere
smaak. Stukjes groenten en fruit zoals paprika, rucola,
mango en peer zorgen voor een bijzonder accent.
Van magere kwark, rucola, pijnboompitten, pecorino en
wat specerijen maakt de kok bijvoorbeeld een kruidige
crème voor kleine tramezzini-sandwiches. In plaats van
rucola-pesto gebruikt hij ook wel crème fraîche, mayonaise, limoensap, Pernod en forelkaviaar om de kwark op
smaak te brengen, zodat hij een tweede vulling voor de
mini tramezzini heeft. De crème is ook heel geschikt als
dip voor kleine wraps met gerookte zalm. Een andere
mogelijkheid is een avocado-augurkencrème.
Culinaire afstemming op internationale
reisbestemmingen
Een culinair aanbod dat op de reisbestemming is afgestemd zorgt voor extra afwisseling. De ene keer Italiaans,
met antipasti of kleine calzones, de andere keer Frans,
Makreel-augurkspiesjes, een lekker fris hapje geserveerd
op pompernikkel
De pizza wordt met buikspek en gesnipperde ui belegd
met exclusieve canapés die zelfs de meest verwende
gast verrassen. Het aantrekkelijke zit hem volgens Hubert
Obendorfer in de combinatie van internationale invloeden
en fingerfood. Dit biedt immers nog meer mogelijkheden
voor verschillende creaties.
Veel gerechten kunnen ook heel goed van tevoren worden
bereid. Ragouts zijn wat dat betreft ideaal. „Als de ragout
in vacuümzakken wordt gedaan, kan deze onderweg
prima in de magnetron worden verwarmd. Dan hoef
je daarna alleen nog maar even te proportioneren en
eventueel wat verse kruiden toe te voegen“, zegt de
chef. „Zulke gerechten zijn perfect voor onderweg. Als
je daarbij nog een consommé met stukjes verse groenten
serveert, heb je toch een hele mooie maaltijd.“ Ook
bloemkool-safraansoep met hamreepjes of een koude
gazpacho met knapperige stukjes paprika doet het goed
bij de gasten.
Over het algemeen kun je beter wat vaker een kleinigheid
aanbieden. Dit verkort de ervaren reistijd in de bus en
verhoogt het verweneffect. Fruit is heel geschikt als
kleine, ‚amuse gueule‘ tussendoor. Serveer bijvoorbeeld
eens meloenblokjes met Parmezaan chips en een
scheutje balsamico om het af te maken.
Het oog wil ook wat
Voor het smakelijk opdienen van de kleine hapjes zijn
intussen allerlei leuke fingerfood-accessoires verkrijgbaar. Hubert Obendorfer: „Fingerfoods zijn kleine hapjes
die je met de hand of eventueel met een vork of een lepel
kunt eten. Voor onderweg vind ik houten bestek heel
geschikt. Ook leuke kunststof schaaltjes vind ik heel
goed kunnen. Kleine plastic prikkertjes zou ik dan weer
niet doen. Een mooie vork van hout is zeker acceptabel
en voldoet voor 90 procent van de gerechten.“
Met een beetje creativiteit kun je in de Setra bistrokeuken
voldoen aan de hoge verwachtingen die luxe reizen met
zich meebrengen. Door ingrediënten van een goede
kwaliteit te kiezen, kun je zelfs met een worstenwarmer
mooie gerechten bereiden. Biologisch vlees en biologische groenten in een volkoren- of meergranenbroodje
veranderen een eenvoudig worstje in een lifestyle
product. Het professionele koffiezetapparaat aan boord
zorgt ’s middags voor een lekkere cappuccino die met
muffins of cupcakes wordt geserveerd. Zo ontvouwt de
reis zich voor de gast als een echte wellness ervaring.
Lunchpakket en knakworstjes zijn echt passé, ‚road
cuisine‘ is de nieuwe trend.

Quichevariaties met tomaat-olijf, zalm-prei en tonijn-ui
Hubert Obendorfers restaurant Eisvogel werd al met een Michellinster beloond.
Gault Millau waardeerde het restaurant met 15 punten en 2 koksmutsen
Hubert Obendorfer
Als ambitieuze hotelier en meermaals onderscheiden
kok leeft Hubert Obendorfer voor de gastronomie.
Zijn carrière voerde hem naar tal van toprestaurants
en sterrenkeukens. Voordat hij twaalf jaar geleden voor
zichzelf begon, was hij souschef in het bekende luxehotel
Rafael in München, het huidige Hotel Mandarin Oriental.
Zijn Landhotel Birkenhof in Neunburg vorm Wald ligt
midden in het idyllische merengebied in de Oberpfalz.
In zijn viersterrenhotel biedt hij ook een sterrencuisine:
eind 2008 ontving Hubert Obendorfer een Michelinster
voor zijn restaurant Eisvogel, die hij tot nu toe met succes
heeft weten te verdedigen. Ook boeide hij de luisteraars
van Radio Charivari uit München in meer dan 150 kookuitzendingen met tips uit de fijne keuken. De sterrenkok
schreef verschillende kookboeken, waaronder ‚Small &
Fine – Fingerfood‘, dat in 2012 door Matthaes Verlag
werd uitgebracht en nog veel meer inspiratie voor de
bistrokeuken in de bus biedt.
30 | Setra Ontmoetingsplaatsen
Setra Op maat gemaakt | 31
Sindbads Setra-vloot breidt verder uit
H et Poolse touringcarbedrijf Sindbad heeft zijn
wagenpark met vijf reisbussen van de Setra
ComfortClass 500 uitgebreid: twee S 515 HD’s, een
S 516 HD en twee S 517 HD’s. De voertuigen maken deel uit van een opdracht
voor in totaal 19 Setra bussen, die Sindbad nog dit jaar zal ontvangen. Het bedrijf
nam in juni 2013 ook al zes nieuwe reisbussen van de Setra ComfortClass 500 in
gebruik.
Ryszard Wójcik, eigenaar van Sindbad, vertrouwt al 16 jaar op de uitstekende
betrouwbaarheid van de bussen uit Neu-Ulm. „De technische standaard van de
Setra voertuigen en het hoge comfort voor de passagiers en chauffeurs dat ze
bieden, zijn niet te overtreffen op de zeer lange reizen naar Oslo of naar Italië
die we zo nu en dan maken“, legt Wójcik uit.
Met een vloot van meer dan 200 Setra bussen is Sindbad een van de grootste
aanbieders van internationale langeafstandslijnen in Europa. Sindbad rijdt naar
320 steden in 20 Europese landen en ongeveer 200 steden in Polen. Naast het
langeafstandsverkeer organiseert het in 1983 opgerichte bedrijf toeristische en
zakelijke evenementen, schoolreizen.

Op groeikoers met Setra
M aar liefst vijf nieuwe Setra bussen van het type S 515 HD
heeft de Slowaakse vervoersonderneming SAD Prievidza bij
de busbouwer uit Neu-Ulm besteld. Tijdens een event in Bratislava
nam Michal Danko, algemeen directeur van SAD Prievidza, de
symbolische sleutel voor de voertuigen in ontvangst van Andrej Glatz,
algemeen directeur van Mercedes-Benz Slovakia. Het is de grootste
opdracht voor Setra in Slowakije tot nu toe.
SAD Prievidza is al 65 jaar actief in voornamelijk het regionale
personenvervoer. Nu wil het bedrijf zijn aandeel in het buitenlandse
reisverkeer naar West-Europa vergroten. De Setra ComfortClass 500
kan hiervoor alle verwachtingen, behoeften en eisen vervullen, met
name op het gebied van verbruik, veiligheid en betrouwbaarheid. De
bussen beschikken over airconditioning en zijn voorzien van comfort-
stoelen, LCD-schermen,
getinte zijruiten en koelkasten.
„De oriëntatie van SAD
Prievidza op nieuwe,
hoogwaardige bussen is
essentieel. Vooral wanneer
we ons aandeel in het
buitenlandse reisverkeer naar West-Europa willen vergroten“, vertelt
Michal Danko. Vorig jaar al kocht SAD Prievidza zijn eerste twee
S 515 HD’s. De positieve ervaringen met de Setra ComfortClass 500
versterkten Danko in zijn besluit om meer Setra bussen aan te
schaffen.

Helder
idee
Spot aan: de interieurverlichting gaat aan,
terwijl verder alles uitgeschakeld blijft. De
optionele lichtschakelaar voor de schoonmaak
in de Setra reisbus is niet alleen praktisch,
maar bespaart ook energie.
W ie geeft er nou graag de contactsleutel van zijn Setra uit
handen? De bediening van het instrumentenpaneel is voor
leken nog niet zo eenvoudig. Wie in de onderhoudshal van het
busbedrijf het tapijt en de bekledingen schoonmaakt, het afval
verzamelt of een eenvoudig controlerondje door de bus maakt, heeft
de contactsleutel niet per se nodig. Bij Setra bussen kan de interieurverlichting namelijk ook zonder contactsleutel worden ingeschakeld.
Dit is mogelijk met de optioneel leverbare lichtschakelaar voor de
schoonmaak. Met deze schakelaar, die via klem 30 op gelijkstroom
is aangesloten, kan de interieurverlichting in de reisbus worden
ingeschakeld terwijl alle andere systemen uit blijven. De contactsleutel is dus overbodig bij het stofzuigen. En de schakelaar heeft
nog een voordeel: hij bespaart energie, want behalve de interieurverlichting worden geen andere verbruikers ingeschakeld. De accu
wordt dus niet belast door een onnodig draaiende aanjager. Wie bij
de bestelling van zijn Setra voor de handige lichtschakelaar voor de
schoonmaak kiest, bepaalt zelf welke verlichting er precies met de
schakelaar wordt ingeschakeld: van leeslampjes en het omgevingslicht tot de entreeverlichting, het kan allemaal.

Handig, snel en veilig
Voor uw gemak: de servicekleppen boven de wielkappen van de Setra ComfortClass 500 zijn
standaard van een mechanisch slot voorzien. Als ze vaak worden gebruikt, is het de moeite waard
Modernste busvloot van Zwitserland
D e Zwitserse busonderneming Zerzuben
Touristik AG uit Visp in Wallis heeft
15 nieuwe Setra reisbussen uit Neu-Ulm
ontvangen. De reisorganisator vernieuwt zijn
volledige wagenpark met de vier dubbeldeksbussen S 431 DT en elf voertuigen van de
Setra ComfortClass 500. Zerzuben beschikt
nu over de modernste en milieuvriendelijkste busvloot van Zwitserland.
De bussen in viersterrenuitvoering bieden bij een stoelafstand van 83 cm plaats
aan 44 (S 515 HD), 48 (S 516 HD) en 78 (S 431 DT) passagiers. Vooral de
combinatie van de milieuvriendelijke Euro-VI-motortechnologie en het uitgebreide
veiligheidspakket met elektronisch stabiliteitsprogramma, Active Brake Assist en
spoorassistent hebben Zerzuben bij de keus voor Setra
overtuigd.
De eerste voertuigen zijn al vanaf mei voor verschillende
busreizen van Zerzuben in heel Europa gebruikt. Dit
betreft onder ander kuur-, muziek- en bedevaartsreizen
en individuele groepsreizen. „Deze voertuigen zijn voor
mij absolute premiumproducten. Ze zullen ons helpen om
de bekend hoge kwaliteit van onze reizen nog verder te
verbeteren“, zegt Kurt Zerzuben, senior directeur van het
in 1966 opgerichte familiebedrijf. Zerzuben is van plan
om de vloot om de vier jaar volledig te vervangen.

ze op te nemen in de centrale vergrendeling.
D e Setra ComfortClass 500 heeft tot zes servicekleppen die toegang bieden
tot het accucompartiment, het hoofdschakelpaneel en extra opbergruimten.
De opbergruimten zijn standaard voorzien van een vergrendelsysteem waarbij elke
klep over een mechanisch slot beschikt. Naast de elektronische sleutel voor het
starten van het voertuig is er een gewone sleutel voor de deur voorin en de
servicekleppen. Een praktische en efficiënte oplossing.
Als de servicekleppen echter vaak worden gebruikt, kan het handiger en sneller
zijn als deze met een optionele handgreep zijn uitgerust. Dit betreft dezelfde
handgreep als die van de kofferkleppen. De grepen kunnen naar wens van gewone
sloten worden voorzien, op de centrale vergrendeling worden aangesloten of met
een combinatie van centrale vergrendeling en slot worden uitgerust. De serviceklep die toegang biedt tot de accu´s heeft altijd een mechanisch slot, zodat het
ook geopend kan worden als het voertuig bij accuproblemen stroomloos is. 
32 | Setra Op maat gemaakt
Setra Op maat gemaakt | 33
Zweden – dubbeldeksbus met dakverhoging:
Hoog boven alles uit
Deze aanpassingen
laten duidelijk zien dat
Setra al
meer dan 30
jaar ervaring
heeft in de
bouw van
dubbeldeksbussen.
Gaat niet bestaat niet. Dat geldt ook wanneer de klant erom vraagt, de magische hoogte van vier
meter te overschrijden. In zo’n geval verhoogt Setra de dubbeldeksbus gewoon een stukje.
D e hoge kunst van het reizen: soms nog iets
hoger dan normaal. De eisen leken eenvoudig,
maar ze bleken nog niet zo gemakkelijk te
implementeren. De Zweedse onderneming Bergkvarabuss wilde dubbeldeksbussen voor het streekvervoer
inzetten. In de aanbestedingsovereenkomst was echter
zowel een hoge passagierscapaciteit als een minimale
stahoogte van 1,85 meter gespecificeerd. Deze twee
eisen zijn doorgaans niet te combineren in een dubbeldeksbus in verband met de maximale hoogte van vier
meter.
De oplossing: af door het midden
Het aanbrengen van een dakverhoging is de enige mogelijkheid om aan beide eisen te voldoen. Een verhoging
van het hele dak is echter onevenredig duur. Daarom
kwam het ontwikkelingsteam van Setra op het idee om
De
stahoogte
op het
bovendek
van de
dubbeldeksbus
bedraagt nu
1,86 meter.
alleen het middendeel van het dak boven de gang te
verhogen. Samen met het optionele glazen dak in het
panoramadek vormt dat een ideale oplossing. De dubbeldeksbus krijgt hierdoor een hoogte van 4,20 meter en
daarvoor is in Zweden geen speciale toelating nodig.
De dakverhoging van 20 centimeter valt vanaf de buitenkant nauwelijks op. De zijkanten van de opbouw zijn met
designelementen bekleed. Ook van voor en achter gezien
is de verhoging subtiel, omdat deze immers pas een meter
vanaf de voor- en achterrand van het dak begint.
Onder het glazen dak is het effect van de verhoging echter
opzienbarend. De stahoogte op het bovendek van de
dubbeldeksbus bedraagt nu 1,86 meter. Dat is zelfs meer
dan vereist. Dankzij het glazen dak en de smal gehouden
bagagerekken maakt het bovendek een bijzonder royale
indruk, met nauwelijks waarneembare aanpassingen aan
de carrosserie en de wandbekleding.
De verhoogde dubbeldeksbus heeft in het Zweedse lijnverkeer geen
speciale toelating nodig. Voor de proefritten en met name voor de rit
van Duitsland naar Zweden was deze echter wel noodzakelijk.
Carrosserieaanpassingen
Achter de schermen moest er wel het een en ander
gebeuren. De stijfheid van de carrosserie moest opnieuw
worden berekend. De installaties in het geraamte moesten
worden aangepast en ook moest er rekening worden
gehouden met vermeende details, zoals de hoogte van
de haldeuren.
De dubbeldeksbus is verder helemaal ingericht als
streekbus. De passagiers kunnen buiten op een bestemmingsdisplay in het frontpaneel tussen de dekken en
op twee displays links- en rechtsachter zien waar de rit
naartoe gaat. Ook wordt er informatie geboden via een
buitenluidspreker.
Dat de dubbeldekker uitstekend configureerbaar is voor
het lijnverkeer blijkt ook wel uit het feit dat Setra de
voorste trap naar het bovendek verplaatst heeft naar
de rechterkant net achter de deur. Dit komt een betere
doorstroom van de passagiers ten goede. De gidsstoel
ontbreekt, want bij streekbussen dient deze toch alleen
als noodstoel. De inrichting van de keuken op het
benedendek vervalt eveneens, net zoals de deuren
daarvan. Zo verandert de keuken in een rekkensysteem,
waarop de passagiers hun bagage kwijt kunnen.
De deur bij de achterste ingang heeft als verbrede
variant een doorgangsbreedte van 1.150 millimeter.
Met een inklapbare oprijplaat wordt de toegang voor
rolstoelbezitters gewaarborgd. De rolstoelplaats bevindt
zich direct rechts voor de deur. Deze is voorzien van
airline-rails in de vloer en vergrendelingssystemen.
Comfort en overzicht
De reisbusstoelen van het type Setra Voyage zijn een
stuk comfortabeler dan de klassieke streekbusstoelen.
Een 230-volt stopcontact per dubbele zitplaats zorgt
ervoor dat passagiers de tijd kunnen verdrijven met hun
telefoon, tablet of laptop. Ondertussen kunnen ze dankzij
de displays op het boven- en onderdek in de gaten
houden wanneer ze uit moeten stappen. De chauffeur
ontgaat niets van hetgeen er zich aan boord van zijn
dubbeldeksbus afspeelt. Het boven- en onderdek worden
elk door zeven camera’s bewaakt. Deze en andere
aanpassingen laten duidelijk zien dat Setra al meer dan
30 jaar ervaring heeft in de bouw van dubbeldeksbussen.
Ook blijkt hieruit de routine van Bergkvarabuss uit
Kalmar, de grootste particuliere busonderneming van
Zweden. Toen het bedrijf in 1975 werd opgericht,
beschikte het over twee bussen. Inmiddels rijden er
meer dan 900 voertuigen voor het snelgroeiende bedrijf,
waaronder tal van Setra’s.
Ook deze bijzondere dubbeldeksbus is geen eenling.
Er zullen nog meer exemplaren met een verhoogd dak
volgen.

Setra Fascinatie & techniek | 35
Meneer Janz, we bevinden ons hier in de reusachtige
carrosseriehal. Aan het eind van deze hal is het busgeraamte
klaar, maar waar begint het leven van een bus eigenlijk?
Het leven van een Setra bus begint in de ‚supermarkt‘. Zo noemen
de fabrieksmedewerkers in Mannheim het onderdelenmagazijn. Op
500 vierkante meter liggen hier vierkantstaal, gegoten en geperste
onderdelen en profielen in diverse partijgroottes. De logistieke
medewerkers van de ‚supermarkt‘ plaatsen de onderdelen afhankelijk
van de uitvoeringsbeschrijving van het voertuig op een setwagen.
Deze wordt naar de lassers gebracht, die de stations aan de productieband bemannen en het geraamte vervaardigen. Zo hoeft het werk
nooit onderbroken te worden.
Een klassieke taakverdeling dus...
Precies! Deze wordt in het hele productienetwerk van EvoBus
toegepast. Onze rondleiding volgt trouwens dezelfde weg die ook
een bus aflegt tijdens de productie.
Hier wordt overigens ook gewaarborgd
dat de veiligheidskooi aan de modernste
maatstaven voldoet.
Fabrieksrondleiding – carrosseriebouw:
„Nu leeft de bus!“
Met de gids Hans-Jürgen Janz door de EvoBus fabriek in Mannheim: hier worden de kale carrosserieën voor de Setra bussen gebouwd – van de compacte Setra MultiClass S 415 UL tot de dubbeldeksbus S 431 DT van de Setra TopClass.
Wat gebeurt er precies met de afzonderlijke
onderdelen uit de ‚supermarkt‘ ?
Ze komen aan bij de productielijn. Hier wordt het zesdelige busgeraamte gemaakt. Eerst het onderstel, dat onder andere de voertuiglengte, de wielbasis en de motorpositie bepaalt. In deze lijn worden
de as-segmenten van de voor-, aandrijf- en bij sommige voertuigen
de naloopas met grote kraansystemen op hun positie gebracht.
Er zweeft regelmatig 200 kilo en meer door de lucht.
Wat gebeurt er met het voltooide chassis?
In een grote hydraulische inrichting worden eerst de linker- en
rechterzijkant geplaatst. Daarna worden de voor- en achterkant
bevestigd. De medewerkers bevestigen tot slot het dak met spaninrichtingen. De profielen worden op elkaar uitgelijnd en vervolgens aan
elkaar gelast. Het is een echte puzzel. Zo ontstaat het complete
busgeraamte. Hier wordt overigens ook gewaarborgd dat de veiligheidskooi aan de modernste maatstaven voldoet. In ongeveer een
uur ontstaat uit de afzonderlijke onderdelen een compleet geraamte
inclusief as-segmenten. Nu leeft de bus!
In 1951 heeft Otto Kässbohrer met deze productiestappen het
revolutionaire idee van de zelfdragende carrosserie ontwikkeld.
Wat zijn de nieuwste innovaties bij het geraamte?
Bij de 500-serie is de productie van het geraamte nog meer gericht
op de bescherming van de inzittenden. Hiervoor wordt gebruik
gemaakt van hogesterktestaal, nieuwe verbindingselementen en
Hans-Jürgen Janz, 66 jaar,
werkte meer dan 48 jaar als
werktuigbouwkundige bij
Daimler/EvoBus in de
werkvoorbereiding en de
verkoop. Nu verzorgt hij
rondleidingen door de fabriek.
geoptimaliseerde zuildoorsneden. Deze geoptimaliseerde carrosseriestructuur voldoet nu al aan de Europese ‚roll-over‘-richtlijn die pas in
2017 van kracht zal worden.
In autofabrieken worden veel robots ingezet.
Geldt dat ook voor de busbouw?
Nee, bij ons draait het nog voornamelijk om het handwerk van onze
vakmensen. Alleen het dak wordt door grote machines op de vierkantprofielen van het geraamte gepuntlast. En waar vroeger gezaagd,
gefreesd of geschaafd werd, wordt nu gebruikgemaakt van CNCgestuurde lasersnijmachines. Deze beschikken echter nog niet over
de knowhow voor de kwaliteitscontrole. Daarom staat aan het begin,
in het midden en aan het eind van elke productielijn een medewerker
die het werk van de robot controleert.
Het echte hoogtepunt van de carrosseriebouw
heeft u echter nog niet genoemd.
Klopt, want dat komt pas aan het eind, wanneer het voltooide
geraamte een kathodische dompelbehandeling krijgt in onze enorme
installatie; de grootste in West-Europa! In dit bassin met een inhoud
van bijna 400.000 liter wordt de primer voor een hoogwaardige
laklaag aangebracht, hetgeen de uitstekende corrosiebestendigheid
van de Setra bussen garandeert. De profielen van het geraamte
kunnen zo ook van binnen worden gecoat. Een ander groot voordeel
van het elektrostatische lakproces is de milieuvriendelijkheid. Het
afvalwater wordt in een aparte waterzuiveringsinstallatie behandeld
en opnieuw voor het productieproces gebruikt. Dit wordt gecontroleerd
door ons milieumanagementsysteem.
Wat gebeurt er nu met het voltooide geraamte?
Het wordt op een transporteenheid op een goederentrein geladen.
Deze brengt het via het eigen fabrieksspoor naar de EvoBus fabriek in
Neu-Ulm, waar het voertuig gemonteerd en gelakt wordt.
Dus de medewerkers hier in Mannheim krijgen de complete bus
in al zijn pracht helemaal niet te zien?
Jammer genoeg niet, nee. Maar iedereen is zich er terdege van
bewust hoe belangrijk zijn werk is voor de uitzonderlijk lange
levensduur en de hoge veiligheidsnormen van de Setra bussen.

36 | Setra Travel in Style
Een korte trip
naar de zon
met de MD
Vakantie om de hoek: er is steeds meer vraag naar korte trips. Dat er daarbij veel te
ontdekken valt, tonen rondreizen in het Oostenrijkse Burgenland. Wij gaan op stap met
de nieuwe Setra ComfortClass 500 MD.
Setra Travel in Style | 37
38 | Setra Travel in Style
Setra Travel in Style | 39
O p het oog nog steeds onneembaar verheffen de muren
van slot Forchtenstein zich op de rotsen boven het
gelijknamige dorp. Sinds de 15e eeuw trotseert het
kasteel weer, wind en belagers. Tegenwoordig kan men in Forchtenstein de portretgalerij van het vorstengeslacht Esterházy en de
barokke schatkamer bewonderen, die zo de moeite waard is dat hij
onder de 60 burchten en kastelen van het Burgenland als mooiste
geldt. Maar de attracties van de regio beperken zich niet tot historische gebouwen. Het zuidoosten van Oostenrijk hoort met zijn
talrijke culturele, landschappelijke, culinaire en sportieve belevenissen
tot de meest veelzijdige streken van Midden-Europa. Zo zijn er
bijvoorbeeld het schilderachtige, bijna Toscaans aandoende terrassenlandschap in het zuiden en het surf- en watersportmekka Neusiedler
See in het noorden. Of de zeldzame dieren- en plantensoorten die
verder alleen op de Aziatische steppen voorkomen. En vergeet de
300 dagen zon per jaar niet, die in de warmste regio van het land voor
een bijna mediterraan klimaat en wijnen van wereldklasse zorgen.
De Setra ComfortClass 500 MD: ideaal voor korte reizen
Dit alles maakt het Burgenland tot een topbestemming, vooral voor
mooie korte reizen en dagtrips. Bijvoorbeeld naar de Simmeringbahn
die op de werelderfgoedlijst van Unesco staat, de plaatsen Eisenstadt
en Rust, kastelen als Forchtenstein, naar thermen of naar de talloze
bekroonde wijngaarden. Vanuit Eisenstadt, de hoofdstad van de
deelstaat, zijn alle bestemmingen in een uur bereikbaar. Voor deze
compacte vorm van reizen zijn de nieuwe bussen van Setra ideaal:
de S 515 MD en de S 516 MD zijn de middendekkervarianten van de
Setra ComfortClass 500, het modernste reisbusconcept ter wereld.
Ook als de passagiers slechts een paar uur per dag in de bus doorbrengen, moeten rendabiliteit, flexibiliteit en comfort voldoen aan de
normen die gelden voor de beste langeafstandsbus.
In het hogere reissegment zijn de praktische pluspunten van de nieuwe
Setra ComfortClass 500 MD met zijn luxe basisuitrusting snel duidelijk:
met zijn iets kleinere bagageruimte is hij optimaal
bemeten, terwijl de aerodynamica en technologie van de
brandstofzuinige Setra ComfortClass 500 tegelijkertijd
voor gewichtsbesparing en een hogere efficiëntie zorgen.
Ook de standaard airconditioning met tweezoneregeling
en optionele eigenschappen zoals een vlakke vloer,
infotainmentapparatuur, Setra reisstoelen in verschillende design- en bekledingvarianten en de 2+1 VIP
stoelindeling voldoen aan de hoogste normen wat betreft
comfort en ergonomie. De optioneel verspringend
geplaatste stoelen met bediening voor de stoelverstelling
bepalen de norm in hun klasse.
Bovendien hebben de modellen van de Setra ComfortClass 500 MD een carrosseriestijfheid die aan de
nieuwste richtlijn voldoet en zijn ze voorzien van de Front
Collision Guard (FCG), zodat ze de hoogste mate van
passieve veiligheid bieden. Deze wordt ondersteund door
optionele actieve veiligheidssystemen zoals spoorassistent (SPA), Active Brake Assist (ABA 2), Attention Assist
(AtAs) en Tire Pressure Monitoring System (TPMS).
Bovendien is de Setra ComfortClass 500 MD in verschillende uitvoeringen leverbaar. Ingangen in het midden of
achteraan en een grote keus aan aandrijflijnen maken
een breed scala van toepassingen mogelijk. De Euro
VI-basismotor presteert uitstekend. De OM 936 reageert
met zijn vermogen van 260 kW in de heuvels van het
Burgenland net zo vlot als op de nabijgelegen alpenpaswegen en laat daarbij uitstekende verbruikswaarden zien.
Korte reizen zijn de trend
Korte reizen zijn een trend in de reisbranche. Een op de
vijf Duitsers ging in 2013 meerdere keren op vakantie.
Veel vakantiegangers verkorten de zomervakantie om in
In het hogere
reissegment
zijn de
praktische
pluspunten
van de
nieuwe
Setra
ComfortClass 500 MD
snel duidelijk.
de herfst en lente nog een paar dagen of een weekend
weg te kunnen. Liever wat vaker ontspannen dan wekenlang op het strand liggen, zo luidt het devies. Het aanbod
aan korte vakanties en weekendarrangementen is dan
ook groter dan ooit tevoren. Ook in het Burgenland, waar
de busreiziger van een gevarieerd landschap met
weelderige, groene weiden, grote vlaktes en glooiende
heuvels geniet. De uitlopers van de Alpen in het noorden
bieden bescherming tegen slecht weer uit het westen
en eindigen in de Pannonische vlakte, die zich naar het
oosten tot in Roemenië en naar het zuiden tot in Servië
uitstrekt. Er staat een zacht briesje, dat ook in de zomer
aangename verkoeling biedt. De blik van de reiziger
dwaalt over bossen, heuveltoppen, kastelen en meren.
Een diep gevoel van rust zorgt snel voor ontspanning.
Maar er is ook van alles te doen voor de actieve vakantieganger: wandelen, paardrijden, fietsen, golfen, surfen,
zeilen en meer dan 340 vogelsoorten spotten.
Het Burgenland: natuur, cultuur, sport en plezier
Een van de populairste daguitstapjes in het Burgenland is
Sonnentherme Lutzmannsburg, dat op ongeveer 50 km
afstand van slot Forchtenstein ligt. Binnen kan het hele
gezin naar hartenlust zwemmen en rond de thermen ligt
een 45 km lang netwerk van paden voor een sportieve
tocht op inline-skates of een rit met een elektrische
Segway. Wie het hogerop zoekt, maakt een wandeling
over de Alpannonia-route, die prachtige vergezichten
biedt. Een beetje beweging komt zeker van pas, want de
weilanden, meren, wijngaarden en boomgaarden van het
Burgenland zorgen voor een royaal culinair aanbod. Als er
ham van het wolzwijn, runderfilets uit het Zickental, vis uit
de Neusiedler See, zongerijpte abrikozen en natuurlijk 
40 | Setra Travel in Style
Setra Service & Diensten | 41
Nieuws uit de
Nieuw: de S 416 LE business, ook als model in de Setra Shop verkrijgbaar
P Het instapmodel van
de Setra reisbussen was
nog nooit zo rendabel en
flexibel.
voortreffelijke wijnen zoals de Blaufränkischer of Blauer
Zwiegelt op tafel staan, komt iedereen aan zijn trekken.
De trend om in de buurt op vakantie te gaan staat niet op
zichzelf. Ook in andere branches trekken klanten bewust
een kleinere cirkel om het centrum van hun bestaan.
De maatschappij hecht steeds meer waarde aan lokaal
geproduceerde levensmiddelen, bouwmaterialen en
meubels. Dit komt het milieu, het klimaat, de natuurlijke
hulpbronnen en de lokale economie ten goede. Consumenten die de voorkeur geven aan regionale producenten
en aanbieders, versterken het vertrouwen, de identiteit
en de kwaliteit van leven in een streek. Dit komt nergens
zo duidelijk naar voren als bij een vakantie dicht bij huis.
Omdat verre reizen decennialang in de mode waren,
liggen er nu veel onbekende bestemmingen om de hoek.
Ook tijdens een korte reis mag
het rijcomfort niet ontbreken
Voor wie ’s avonds vanuit het westen in de richting van de
Neusiedler See rijdt en via de Pandorfer Platte naar het
vlakke land van de Seewinkel met zijn wijngaarden gaat,
verandert het Burgenland in een streek die talloze
breedtegraden zuidelijker lijkt te liggen. Dankzij de vele
zonne-uren genieten de bezoekers van het merengebied
van een milde herfst. Het gladde wateroppervlak weer-
spiegelt de laatste wolken van de dag en het adembenemende spel van de ondergaande zon. Achter de rietkraag
deinen de zeilboten zachtjes op de afnemende wind.
Daar is hij weer, die betoverende rust. Voor de volgende
dag lijkt alles mogelijk. Misschien iets heel anders dan
vandaag? Het Burgenland met zijn vele facetten biedt
ontspanning en opwinding voor elke smaak.
De nieuwe Setra S 515 MD en S 516 MD passen
uitstekend bij de tijdgeest waarin de focus op lokale en
regionale attracties in de omgeving is gericht. Vooral
wanneer de streek zich net als het Burgenland als een
kleurrijk panorama in de natuur presenteert. Omdat het
reisaanbod nog nooit eerder zo uitgebreid was, moet de
bus een overtuigende meerwaarde aan de passagiers
bieden. Met name mensen die weinig vakantiedagen
hebben, willen zich vanaf het begin tot het eind van
de reis kunnen ontspannen. Daarbij hoort natuurlijk
ook de busrit tussen twee attracties. De nieuwe middendekkers zijn functionele reisbussen voor bestemmingen
dichtbij met veel pluspunten van het hogere Setra
ComfortClass 500 HD-segment. Hierdoor zijn ze ideaal
voor de korte en middellange afstand. Van pendeldienst
tot langeafstandsbus en comfortabele korte reis:
het instapmodel van de Setra reisbussen was nog nooit
zo rendabel en flexibel.

Setra Shop
recies op tijd voor de wereldpremière van de Setra MultiClass S 416 LE business op de beurs ‚IAA Nutzfahrzeuge 2014‘
in Hannover is de nieuwe Low Entry streekbus van Setra nu ook als
model in schaal 1:87 verkrijgbaar. Fans en verzamelaars van Setra
mogen zich verheugen op een realistische mini-uitvoering van de
lijnbus. De eerste oplage van het model is uitgevoerd in de mooie
nachtgouden metallic lak, waarin de bus op de IAA is gepresenteerd.
Het busmodel van fabrikant AWM is in een Setra-vensterdoos
verpakt. Het is vanaf nu online verkrijgbaar in de Setra Shop.
Art.nr. 1579 voor € 14,85 excl. verzendkosten
Naast busmodellen en kwaliteitskleding in Setra-look biedt de
Setra Shop ook een grote keus aan handige accessoires. Nieuw
is de exclusieve sleutelhanger ‚Heritage‘ met de beroemde ‚K‘ van
Kässbohrer, die de drager als echte fan van het merk identificeert.
Het dubbelzijdige reliëf geeft het ‚K‘-logo een elegante, driedimensionale look. De ‚K‘ is op een Setra-rode achtergrond geplaatst, net als
op het stuur van onze reisbussen. De sleutelhanger van vernikkeld
messing is met de hand gepolijst en heeft een diameter van circa
De Setra-sleutelhanger
‚Heritage‘ met elegant logo in reliëf
38 mm. Aan de 30 mm grote splitring kunnen gemakkelijk meerdere
sleutels worden bevestigd.
Art.nr. 687 voor € 14,90 excl. verzendkosten
U kunt de twee artikelen net als allerlei andere mooie Setra producten
via internet bestellen op https://shop.setra.de

Welkom bij de Setra familie
42 | Setra Ontmoetingsplaatsen
Setra Ontmoetingsplaatsen | 43
D e oldtimercollectie van Setra is net zo oud als sommige
van de tentoonstellingsstukken. Al in het begin van de
jaren ’70 wordt in Ulm uitgekeken naar uitzonderlijk goed
onderhouden exemplaren. Het erfgoed van het merk wordt voor de
volgende generaties tastbaar gemaakt door de presentatie van de
belangrijkste historische modellen. Af en toe helpt het toeval een
handje bij de zoektocht naar prachtige exemplaren die in goede staat
verkeren. Zo deed Otto Kässbohrer hoogstpersoonlijk een vondst
tijdens zijn vakantie in Lindau aan de Bodensee. Zoals gewoonlijk
benutte de legendarische constructeur de fijnste weken van het jaar
ook om Setra klanten te bezoeken. Een van hen, busondernemer
Fritz Moser, was hem al eind jaren ’60 opgevallen vanwege de
uitstekende staat waarin hij zijn Setra S 10 hield, die hij ‚de lieve
Augustijn‘ noemde. Moser gebruikte de bus alleen voor zomerritten
en stalde hem ’s winters in een verwarmde hal. Toen Moser in 1975
vlak voor zijn pensioen en de beëindiging van zijn bedrijf stond, stelde
Kässbohrer voor om de Setra S 10 terug te nemen. Dankzij Mosers
regelmatige onderhoud kon het voertuig in vrijwel originele staat aan
Otto Kässbohrer worden overgedragen. „Van de sierlijsten, stoelen,
vloer en chauffeursplaats tot en met de algehele technische staat; na
meer dan 600.000 kilometer hebben wij destijds een onberispelijke
bus teruggekregen“, zegt Peter Halder, nu hoofdvertegenwoordiger
van Setra en toen de medewerker die verantwoordelijk was voor de
overdracht.
Otto Kässbohrer (links) en busondernemer Fritz Moser (rechts)
in 1975 voor ‚de lieve Augustijn‘, een Setra S 10
Setra erfgoed – oldtimercollectie – de Setra S 10:
20 jaar lang zat alleen de directeur achter het stuur van de S 10
Fritz Moser, busondernemer in de zomer en handelaar in stookolie in
de winter, besloot om zijn 20 jaar oude S 10 met de bijzondere naam
aan Setra terug te verkopen. De terugreis van Lindau naar Ulm kende
echter een startprobleem dat veel over de passie van Fritz Moser
zegt. „Hij vertrouwde me niet helemaal toen ik zijn ‚lieve Augustijn‘
kwam ophalen“, vertelt Halder. Omdat Moser zijn bus nog nooit aan
een andere chauffeur had toevertrouwd, wilde hij zich op deze dag in
april 1975 eerst van de rijvaardigheid van Peter Halder overtuigen. Hij
nam plaats op de gidsstoel en droeg zijn echtgenote op om de bus op
weg van Lindau naar Schwaben in haar auto te volgen. Na een aantal
kilometers bleek de jonge Setra chauffeur voor de test van Moser
Otto Kässbohrer en
geslaagd en stapte deze over in de kever van zijn vrouw. „Ik begreep
het wel. Tenslotte had hij zijn bus al die jaren minutieus onderhouden“,
herinnert Peter Halder zich.
Superieure kwaliteit sinds de introductie in 1953
De uitzonderlijke verschijning van de bus van Moser paste uitstekend
bij de superieure kwaliteit van de in 1953 geïntroduceerde S 10, die
de vervoerssector en klanten meteen wist te overtuigen. Met tien
rijen stoelen en de toen nog toegestane zitplaatsen in de middengang
bood de bus plaats aan maximaal 52 passagiers. Het 9,85 meter
lange voertuig werd aangedreven door een Henschel-dieselmotor met
zes cilinders en een vermogen van 125 pk. Bovendien werd de pas
gepatenteerde, pneumatisch bediende naar buiten draaiende deur
van Kässbohrer in de S 10 voor het eerst toegepast in een lijnbus.
Als tweede bustype van Setra met een zelfdragende constructie werd
hij de verkoophit van de jaren ’50. Ook de nalatenschap van de serie
10, die vanaf 1959 volgens het efficiënte modulesysteem werd
geproduceerd, mag niet worden onderschat. De dagproductie kon
tot vier voertuigen per dag worden opgevoerd. Tachtig procent van
de onderdelen van de typen S 9, S 10, S 11, S 12, S 14 en S 15 was
hetzelfde. De staats- en particuliere busondernemingen konden hun
voorraad reserveonderdelen daardoor aanzienlijk beperken. De hele
Europese bussector profiteert nu nog van het baanbrekende werk van
Otto Kässbohrer.
Met ‚de lieve Augustijn‘ over de Duitse alpenwegen
Toen busondernemer Moser zijn S 10 bestelde, liet hij zich de kans
niet ontnemen er zijn persoonlijke stempel op te drukken. Voor de
voorruit bestelde hij een ‚dakje‘ (officiële Setra beschrijving: ‚zonnescherm bij de voorste dakkoepel‘). Aan de zijkant monteerde hij
het opschrift ‚Der liebe Augustin‘, dat hij op een tweedehands
Mercedes-Benz bus had gevonden. De bijzondere naam verwijst
overigens naar een geheime minnaar van de abdis van Konstanz,
Friederike von Bretzenheim. Fritz Moser gebruikte zijn S 10 voornamelijk voor dagtochten in de regio Lindau en voor excursies over de
Duitse alpenwegen. ‚De lieve Augustijn‘ is als veteraan van de Setra
oldtimercollectie ook nu nog regelmatig onderweg naar feesten,
beurzen en tentoonstellingen, waar hij als indrukwekkend bewijs van
de lange levensduur van Setra bussen voor enthousiasme zorgt en
herinneringen aan de tijd van het ‚wirtschaftswunder‘ oproept.

‚de lieve Augustijn‘
De S10 was een verkoophit die de busbouwwereld op zijn kop zette. Het exemplaar uit de Setra
collectie, bouwjaar 1955, vertelt hierover een bijzonder verhaal: Otto Kässbohrer zelf geeft in 1975
de aanzet tot terugkoop van de bus om het erfgoed van het merk te bewaren.
„Van de sierlijsten, stoelen,
vloer en chauffeursplaats tot
en met de algehele technische
staat; na meer dan 600.000
kilometer hebben wij destijds
een onberispelijke bus
teruggekregen.“
Het perfect onderhouden interieur van de Setra S 10 in de niet-gerestaureerde,
originele staat
44 | Setra Service & Diensten
Setra Service & Diensten | 45
Service für Ihren Mercedes-Benz Omnibus
mogelijk worden gebruikt“, zegt Damien Muller, chef
Nog meer flexibiliteit bij de levering van onderdelen:
OMNIplus BusPort Hoerdt in de Franse Elzas heeft de
besteltijden verruimd en het onderdelenmanagement
Nieuwe service bij OMNIplus BusPort Hoerdt:
Expresslevering
van onderdelen
gestroomlijnd. Klanten besparen hierdoor veel tijd
en geld.
A „We krijgen
het onderdeel de
volgende
ochtend
binnen
en kunnen
het nog
dezelfde dag
monteren.“
ls het even echt tegen zit, komt het op de juiste
partner aan. Bijvoorbeeld wanneer er snel een
origineel onderdeel nodig is voor de reparatie
van een bus. In dit soort situaties staat niemand dichter
bij de klant dan de busspecialisten van OMNIplus met
hun 24-uursverzending door heel Europa. Service- en
logistieke experts werken altijd onder tijdsdruk. Daarom
heeft OMNIplus BusPort Hoerdt bij Straatsburg sinds
februari zijn supply chain verder verbeterd. Belangrijke
onderdelen worden nu per express service verzonden,
wat ruimere besteltijden biedt. Vroeger moesten
bestellingen om 13.00 uur binnen zijn, maar nu is het
mogelijk om tot 17.00 uur per telefoon, fax of e-mail te
bestellen. De onderdelen kunnen dan al de volgende
ochtend bij de werkplaats van de klant worden afgeleverd.
Partnerbedrijf Night Star Express haalt de onderdelen
’s nachts met Sprinters op bij het Logistiek OnderdelenCenter in Neu-Ulm. Vervolgens worden ze tussen 4.00 en
6.00 uur ’s morgens in ontvangst genomen in Hoerdt.
Hier worden ze onmiddellijk klaargemaakt voor doorverzending, zodat de bestelling even later tussen 8.00 uur
en 10.00 uur bij de klant is. Het onderdeel kan dan direct
worden gemonteerd. In het gunstigste geval is de
reparatie nog dezelfde dag klaar en kan de bus weer snel
de weg op.
Express service verkort de stilstandtijden
„We hebben tot nu toe alleen maar goede ervaringen
opgedaan met deze geoptimaliseerde supply chain, zowel
met onze vervoerders en onze interne logistiek als met
onze klanten“, zegt Didier Vogt, directeur van OMNIplus
BusPort Hoerdt bij Straatsburg, de eerste vestiging in
Frankrijk die deze service biedt. Zijn klanten bevestigen
dit: „Door de levering in de ochtend kunnen we meteen
met de reparatie beginnen en kan de bus weer zo snel
werkplaats bij Compagnie des Transports du Bas-Rhin.
De dochteronderneming van het Straatsburger transportbedrijf maakt in de grensregio gebruik van 123 Setra
bussen. De kortere stilstandtijden leveren volgens
Damien Muller economisch voordeel op. Ook zijn collega
Taoufik Mazouzi van touroperator LK Kunegel uit Colmar
is zeer tevreden over de nieuwe service. „Het komt bij
reparaties regelmatig voor dat we een bepaald onderdeel
niet in huis hebben. Dat we nu tot 17.00 uur kunnen
bestellen, levert ons een enorme tijd- en kostenbesparing
op. We krijgen het onderdeel de volgende ochtend binnen
en kunnen het nog dezelfde dag monteren.“
Flexibiliteit begint in het OMNIplus
Logistiek OnderdelenCenter
Het OMNIplus Logistiek OnderdelenCenter in Neu-Ulm
vormt de ruggengraat van een zeer flexibele supply chain.
Uitlaten, remvoeringen, cilinders: er liggen hier meer dan
130.000 originele onderdelen met een beschikbaarheid
van bijna 100 procent. Gangbare onderdelen worden
zelfs 15 jaar lang op voorraad gehouden. En dat in een
kwaliteit die altijd overeenstemt met de laatste stand van
de techniek. Aangezien er alleen met standaardonderdelen
wordt gewerkt, kan men op nauwe toleranties, precieze
pasvormen en een hoge materiaalveiligheid rekenen.
Het Logistiek OnderdelenCenter vormt met zijn op de
specifieke eisen van het busbedrijf toegesneden
intelligente magazijnbeheer en de meer dan 200 speciaal
opgeleide medewerkers een uitstekend georganiseerde
back-up voor elke Setra klant. Off- en online. Want de
OMNIplus OnlineShops bieden alle voordelen van een
professioneel online-winkelsysteem.
Op www.omniplus.com/nl/shops/ kan op onderdeelnummer en -naam worden gezocht en is de beschikbaarheid bij een servicesteunpunt online controleerbaar.
Verder is het mogelijk om actieprijzen, ruildelen,
gereviseerde onderdelen, persoonlijke kortingen en nog
veel meer te tonen. Naast de expresslevering met een
levertijd van slechts 15 uur blijft verder natuurlijk alles bij
het oude: de standaardlevering van gewone magazijnvoorraadaanvullingen en volumineuze onderdelen per
expediteur is nog steeds mogelijk als economisch
alternatief wanneer er geen haast is.

46 | Setra Ontmoetingsplaatsen
Setra Ontmoetingsplaatsen | 47
Setra-erfgoed – historische tentoonstelling in het Kässbohrer Haus:
De wieg van het merk
Setra
In het Kässbohrer Haus in Ulm is een nieuwe
tentoonstelling ingericht over de geschiedenis
in 1922 betekende een keerpunt in de geschiedenis van
Kässbohrer.
Vanaf dat moment stonden de zoons Karl en Otto aan
het roer van het familiebedrijf. Terwijl Karl voor de
bedrijfsvoertuigen en aanhangers verantwoordelijk was,
nam Otto de zaken rond personenauto’s en bussen voor
zijn rekening. Aan hem is het tweede deel van de
tentoonstelling gewijd: de Otto Kässbohrer kamer. Hier
zien bezoekers aan de hand van tentoonstellingsstukken
en foto’s hoe de bus zich sinds 1920 heeft ontwikkeld.
In de eerste decennia gebruikte Kässbohrer de chassis
van verschillende vrachtwagenfabrikanten als basis voor
zijn bussen. Maar het gebrek aan onderstellen tijdens
de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog dwong
hem een nieuw concept te ontwikkelen. In 1951 kwam
de eerste bus met een zelfdragende carrosserie op de
markt. Dit markeerde de geboorte van Setra. De Setra S 8
zette met zijn lichte en stevige ontwerp de busbouwwereld
op zijn kop. De S 8 is in de tentoonstelling als model te
zien, net als andere legendarische Setra bussen zoals de
Golden Eagle, een streekbus voor de VS, de eerste gelede
bus uit 1953 en de 12 m lange Setra S 14 uit 1961. Deze
modellen zijn overigens de originele ‚meterbussen‘, die
Otto Kässbohrer gebruikte om zijn voertuigen aan klanten
te presenteren.
In het Kässbohrer Haus is de geest van het merk Setra
overal voelbaar voor de bezoekers. Naast de tentoonstelling beschikt het gerenoveerde vakwerkhuis op de
bovenverdieping over een moderne ruimte voor
presentaties, workshops en congressen. Hier vinden
zowel evenementen met klanten als interne meetings
en workshops van EvoBus plaats.
Het Kässbohrer Haus is in principe niet openbaar
toegankelijk, maar dient als ontmoetingsplaats voor
klanten en medewerkers. Uw Setra verkoper informeert
u graag over de bezoekmogelijkheden. 
van de ondernemersfamilie Kässbohrer en het
ontstaan van het merk Setra.
Het Kässbohrer Haus wordt ook voor evenementen
zoals meetings, congressen en persconferenties
gebruikt
Het Kässbohrer Haus, vroeger ook wel het ‚Haus zur Weinrebe‘ genoemd,
ligt midden in het historisch centrum van Ulm aan de ‚Saumarkt‘
H et Kässbohrer Haus, ook wel het ‚Haus zur
Weinrebe‘ genoemd, ligt midden in het
historisch centrum van Ulm. Het werd al in
1480 als woonhuis gebouwd, toen de munster van Ulm
nog in de steigers stond. Het is het stamhuis van Karl
Kässbohrer, de oprichter van het latere bedrijf Kässbohrer
Fahrzeugwerke. Het Kässbohrer Haus doet nu al bijna
20 jaar dienst als ontmoetingsplaats voor klanten, gasten
en medewerkers van EvoBus. Bovendien is hier de
Setra-tentoonstelling ondergebracht, die de ontwikkeling
en geschiedenis van de familie Kässbohrer en van het
merk Setra laat zien. De historische tentoonstelling
bevindt zich op de begane grond van het huis.
Bedrijfsoprichter Karl Kässbohrer, destijds nog met
een ‚ß‘ geschreven, en zijn zoon Otto Kässbohrer nemen hier een
belangrijke plaats in.
De Karl Kässbohrer kamer is aan de lange familiegeschiedenis en aan
het ontstaan van de Kässbohrer-fabrieken gewijd. Karl Kässbohrer,
die in 1864 als derde zoon van een scheepsbouwer werd geboren,
leerde het beroep van wagenmaker en richtte in 1893 zijn eigen
bedrijf op. In het midden van de tentoonstellingsruimte staat een
handwagen van Kässbohrer uit die tijd. Al snel stond Kässbohrer
bekend om zijn uitstekende koetsen. Vanaf 1907 bouwde hij ook
carrosserieën voor vrachtwagens. De eerste bus, de ‚Wiblinger Auto‘,
die Kässbohrer in 1911 voor de lijn Ulm - Wiblingen bouwde, vormde
een mijlpaal in de bedrijfsgeschiedenis. Kässbohrer richtte zich vanaf
dat moment op de bouw van carrosserieën voor gemotoriseerde
bedrijfsvoertuigen. Het plotselinge overlijden van de bedrijfsoprichter
In het
Kässbohrer
Haus is de
geest van het
merk Setra
overal voelbaar
voor de
bezoekers.
48 | Setra Fascinatie & techniek
Setra Fascinatie & techniek | 49
Setra geeft een
teken
Wat is voor Setra medewerkers een
typisch teken van ‚Excellence‘?
Het busmerk Setra gaat
„Dat een gloednieuwe Setra
ComfortClass 500 zonder
problemen een wereldreis van
52.000 km maakt.“
„De klant het veilige gevoel
geven, dat de chauffeur en
passagiers in een Setra
uitstekend worden beschermd.“
Dr. Jens Holger Heinemann,
directeur Marketing Communicatie
Setra
Manfred Bachus,
testmedewerker Werkplaats Neu-Ulm
reclame maken met de slogan
‚The Sign of Excellence.‘
Deze vervangt de huidige
slogan ‚Best in Class‘.
We vertellen u alles over de
achtergrond hiervan en
hebben medewerkers
van Setra gevraagd, wat het
begrip ‚Excellence‘ voor hen
persoonlijk betekent.
H et zijn maar een paar woorden. En toch vormen ze naast het logo het
belangrijkste element in de opbouw van een merk. Een goede slogan
vat de voordelen en het imago van een merk duidelijk herkenbaar
samen. Want wie zich van de concurrentie wil onderscheiden, heeft meer nodig
dan een goed product alleen: het moet de klant direct duidelijk worden waarin het
verschil met het aanbod van de concurrentie ligt. Een effectieve slogan is dus een
belangrijke factor in de merkcommunicatie.
Kerstin Hess,
constructeur Speciale Klantenwensen
Till Oberwörder,
directeur Marketing, Verkoop en
Aftersales EvoBus GmbH
„‚Excellence‘, hoe moet je een
Setra TopClasss 500 anders in
één woord beschrijven?“
Een slogan? Wat zegt dat?
De nieuwe slogan ‚The Sign of Excellence.‘ geeft in een paar woorden de feitelijke
en emotionele meerwaarde van het merk Setra weer. Door inzet van kennis
en passie ontstaan bussen die de klanten op basis van hun design en comfort
aanspreken. Men begrijpt meteen waar het bij Setra om gaat: het busmerk te
zijn dat aan de hoogste verwachtingen voldoet.
„De eigen productie, zodat we
voor elke bus de optimale stoel
in alle gewenste varianten
kunnen fabriceren.“
„Dat we voor de tweede keer
op rij de Red Dot Design Award
voor een model van de Setra
500-serie krijgen.“
Waar de nieuwe slogan ‚The Sign of Excellence.‘ voor staat
Setra is een busspecialist en kent de markt en de behoeften van de klant als geen
ander. Dit komt tot uiting in het kwalitatief hoogwaardig voertuigaanbod op maat,
waarmee busondernemers zich kunnen onderscheiden en hun persoonlijke
bedrijfsmodel op een economisch verantwoorde manier kunnen realiseren. De
nieuwe slogan ‚The Sign of Excellence.‘ richt zich daarom bewust op de aantrekkingskracht van het merk en maakt perfectie, esthetiek en comfort tot de centrale
merkwaarden. Zo wordt de buitengewone klasse van Setra bussen onder woorden
gebracht op een manier die aan de hoge verwachtingen van onze klanten aansluit.
Prestatiebelofte voor de klanten
Met de nieuwe slogan doet Setra zijn klanten ook een prestatiebelofte. De klant
krijgt producten die in elk opzicht en tot in de kleinste details uniek en excellent
zijn. Het Setra logo staat symbool voor deze ‚Excellence‘ en positioneert het merk
als zodanig in de markt.
Bij de invoering van een nieuwe slogan gaat het echter niet alleen om de externe
zichtbaarheid. Het is net zo belangrijk om ‚Excellence‘ intern na te streven, als
mentaliteit en als motto bij de dagelijkse werkzaamheden. Lees hier hoe de
medewerkers ‚Excellence‘ in hun dagelijkse omgang met het merk beleven en
interpreteren.

„Een teken van ‚Excellence‘ is
voor mij dat Setra ongeveer
20.000 speciale klantenwensen
per jaar mogelijk maakt.“
Gabi Stefan,
voertuiginrichter, gemachtigde
kwalificeringen
Mathias Lenz,
directie Design Setra en
Mercedes-Benz bussen
Roland Junginger,
chef Chassis en Aandrijving
„Bijvoorbeeld wanneer een
cilinderinhoud met ruim 3 liter
wordt teruggebracht tot 12,8
liter, terwijl het vermogen tot
375 kW stijgt.“
Jürgen Föhr,
regiomanager west/zuidwest Verkoop
Setra Duitsland
„Dat ‚The Sign of Excellence.‘ de
meerwaarde precies samenvat,
blijkt steeds weer uit de
stralende gezichten van onze
klanten als ze hun nieuwe
Setra voor het eerst zien bij de
aflevering in het KlantenCentrum in Neu-Ulm.“

Actie OMNIplus koppelingsset 2014 pdf

Dagje Thialf met de R.IJ.C.

Hotel harmony ghent reviews.pdf

Princehof Glipperweg 57, 2104 AH HEEMSTEDE Aanvang Café

BUSPENDEL De buspendel naar Kroatië wordt

http://www.eurotoll.fr La Belgique : http://www.viapass.be/fr/ http

Openbaar vervoer

TomTom Link200

Euro 5b en - Federauto

Tips Caen 30-03-15 Koers 1 1 10 - CELLO ALTO 2 12

A5 flyer_Bus_in_Barendrecht.indd