1ste bach Rechten Personen en Familierecht Boek - Contexten - ProfSwennen Q R05 uickprinter Koningstraat 13 2000 Antwerpen www.quickprinter.be 9.00 EUR Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be Online samenvattingen kopen via : www.quickprintershop.be L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS 20132014 Personen- en familierecht SAMENVATTING L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS UNIVERSITEIT ANTWERPEN – 1E BACH RECHTEN L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 1 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS Woord vooraf Deze samenvatting kwam tot stand door verschillende eerstejaars. NIET ALLE CONTEXTEN ZIJN SAMENGEVAT WEGENS EEN GEBREK AAN TIJD, daarvoor verwijzen we naar het boek. Wat doorstreept is, moet je niet kennen. Klopt dit niet, gelieve dan iets te melden aan de editors. De titels komen grotendeels overeen, maar de nummering is niet per se hetzelfde. Dit vormt uiteraard geen belemmering bij het degelijk studeren van de samenvatting. De editors kunnen niet worden aansprakelijk gesteld voor eventuele fouten in de samenvatting. Het gebruik ervan is op eigen risico. Hopelijk slagen jullie er allemaal mee voor dit vak, Lyssa, Julie, Kylie, Chloë en Jean-Marc P.S. Deze samenvatting is zo opgemaakt dat je hem recto-verso kunt drukken. Jullie zijn vrij om hem ook langs een kant te drukken, uiteraard. PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 A L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 B L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS Inhoudsopgave Woord vooraf ......................................................................................................................................... a Hoofdstuk 1. Wat is personen- en familierecht..................................................................................... 1 Afdeling 1. Waar gaat het over? ........................................................................................................ 1 §1. In een notendop ....................................................................................................................... a Context 1. Liefde maakt blind ..................................................................................................... 3 Context 2. Besnijdenis om religieuze redenen ........................................................................... 3 Context 3. Is een zuster een partner?......................................................................................... 5 Context 4. De familie als voorwerp van regelgeving .................................................................. 6 §2. Samenhang tussen personen- en familierecht ......................................................................... 7 §3. Samenhang met andere rechtstakken ..................................................................................... 7 §4. Samenhang met andere wetenschappen ................................................................................. 7 Afdeling 2. Bronnen van het personen- en familierecht.................................................................... 7 §1. Wetgeving ................................................................................................................................. 7 §2. Rechtspraak .............................................................................................................................. 8 §3. Rechtsleer ................................................................................................................................. 9 Context 5. Evoluties .................................................................................................................... 9 Hoofdstuk 2. Personen ........................................................................................................................ 11 Afdeling 1. Waar gaat het over ........................................................................................................ 11 Afdeling 2. Het begrip persoon ........................................................................................................ 11 Afdeling 3. Vanaf wanneer is iemand persoon? .............................................................................. 12 Context 6. Het menselijke leven voor de geboorte .................................................................. 13 Afdeling 4. Tot wanneer is iemand persoon .................................................................................... 15 §1. Tot aan zijn overlijden ............................................................................................................ 15 Context 7. Het menselijke leven na de dood ............................................................................ 16 §2. Tot aan de gerechtelijke verklaring van overlijden van vermisten (art. 126-135 B.W.) ........ 17 §3. Tot aan het ‘alsof-overlijden’ van de afwezige (art. 112-125 B.W.)....................................... 17 a. Vermoeden van afwezigheid ................................................................................................ 18 b. Algemeen .............................................................................................................................. 18 c. Verklaring van de afwezigheid: ‘alsof-overlijden’ ................................................................. 19 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 I L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS Hoofdstuk 3. Belgen en vreemdelingen – de nationaliteit .................................................................. 21 Afdeling 1. Waar gaat het over? ...................................................................................................... 21 Context 8. “Sire, er zijn geen Belgen” ....................................................................................... 23 Afdeling 2. Kenmerken van het Belgische nationaliteitsrecht ......................................................... 23 Afdeling 3. De algemene bepalingen van het WBN ......................................................................... 24 Afdeling 4. Verwerving van de Belgische nationaliteit .................................................................... 25 §1. Toekenning van de Belgische nationaliteit ............................................................................. 25 a. Op grond van ius sanguinis (afstamming): ........................................................................... 25 b. Op grond van ius soli (geboorte in België) ........................................................................... 26 §2. Verkrijging van de Belgische nationaliteit .............................................................................. 27 a. Nationaliteitsverklaring:........................................................................................................ 27 b. Naturalisatie .......................................................................................................................... 29 Afdeling 5. Het verlies van de Belgische nationaliteit ...................................................................... 29 §1. Vrijwillige afstand ................................................................................................................... 30 §2. Automatisch ............................................................................................................................ 30 §3. Op grond van vervallenverklaring .......................................................................................... 30 Hoofdstuk 4. Onbekwamen en onder bewind gestelden .................................................................... 33 Afdeling 1. Waar gaat het over? ...................................................................................................... 33 Afdeling 2. Onbekwaamheid ............................................................................................................ 33 Afdeling 3. Bewind ........................................................................................................................... 36 Hoofdstuk 5. Geesteszieken: dwangopname en behandeling ............................................................ 39 Afdeling 1. Waar gaat het over ........................................................................................................ 39 Afdeling 2. Exclusief karakter van de wet: ....................................................................................... 40 Afdeling 3. Materiële toepassingsvoorwaarden .............................................................................. 41 Afdeling 4. Maatregelen:.................................................................................................................. 43 §1. Behandeling in een ziekenhuis ............................................................................................... 43 §2. Verpleging in een gezin........................................................................................................... 44 Afdeling 5. De bekwaamheid van de opgenomen geesteszieke...................................................... 44 Hoofdstuk 6. Identiteit ......................................................................................................................... 45 Afdeling 1. De feitelijke identiteit: de persoonlijkheidsrechten ...................................................... 45 §1. Waar gaat het over? ............................................................................................................... 45 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 II L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS §2. Kenmerken.............................................................................................................................. 46 §3. Overzicht ................................................................................................................................. 48 Afdeling 2. De juridische identiteit ................................................................................................... 52 §1. De staat van de personen ....................................................................................................... 52 a. Waar gaat het over?.............................................................................................................. 52 Context 9. Bedenkingen bij de staat van de persoon ............................................................... 55 §2. De vorderingen van staat ....................................................................................................... 55 a. Situering ................................................................................................................................ 55 b. Het bezit van staat ................................................................................................................ 58 Context 10. Bezit van staat als kind .......................................................................................... 58 Afdeling 3. De identificatie van de persoon ..................................................................................... 59 §1. Waar gaat het over? ............................................................................................................... 59 §2. Namen .................................................................................................................................... 60 Context 11. What’s my name?.................................................................................................. 64 §3. Woonplaats en verblijfplaats .................................................................................................. 65 §4. Geslacht .................................................................................................................................. 66 Context 12. m/v? ...................................................................................................................... 67 Hoofdstuk 7. Echtgenoten ................................................................................................................... 74 Afdeling 1. Waar gaat het over? ...................................................................................................... 74 Afdeling 2. Aangaan ......................................................................................................................... 74 §1. Grondvoorwaarden .................................................................................................................... 74 a. Leven ..................................................................................................................................... 74 b. Geslacht ................................................................................................................................ 74 c. Toestemming:........................................................................................................................ 75 Context 13. Fort Europa ............................................................................................................ 76 d. Bekwaamheid........................................................................................................................ 77 e. Twee personen...................................................................................................................... 78 f. Monogamie ............................................................................................................................ 78 g. Incestverbod.......................................................................................................................... 79 Context 14. The more the merrier? .......................................................................................... 79 Context 15. Een recht op incest? .............................................................................................. 79 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 III L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS §2. Vormvoorwaarden en preventieve controle .......................................................................... 80 §3. Nietigheid van het huwelijk .................................................................................................... 81 §4. Bewijs ...................................................................................................................................... 82 Afdeling 3. Inhoud ............................................................................................................................ 82 §1. Algemeen ................................................................................................................................ 82 §2. Persoonsrechtelijke inhoud van het huwelijk ........................................................................ 84 §3. Vermogensrechtelijke inhoud van het huwelijk ..................................................................... 85 a. De bescherming van de voornaamste gezinswoning ........................................................... 85 b. op de voornaamste gezinswoning rust een zakelijk recht (art. 215, §1 B.W.) ..................... 86 c. de voornaamste gezinswoning wordt gehuurd .................................................................... 86 d. Hulp- en bijdrageplicht ......................................................................................................... 86 e. De hoofdelijke gehoudenheid ............................................................................................... 88 §4. Dringende maatregelen .......................................................................................................... 88 §5. Nietigverklaring van handelingen ........................................................................................... 90 §6. De feitelijke scheiding ............................................................................................................. 90 Afdeling 4. Ontbinding ..................................................................................................................... 91 §1. Ontbinding door overlijden .................................................................................................... 91 §2. Ontbinding door echtscheiding. Inleiding. ............................................................................. 92 Context 17. De pot en de ketel ................................................................................................. 92 §3. De echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk (EOO) .......... 92 Context 18. Curieuzeneuzemosterdpot .................................................................................... 93 Context 19. Wangedrag als wijzigingsgrond? ........................................................................... 98 §4. Echtscheiding door onderlinge toestemming ........................................................................ 99 Hoofdstuk 8. Wettelijke samenwoners ............................................................................................. 102 Afdeling 1. Waar gaat het over? .................................................................................................... 102 Context 20. De wettelijke samenwoning afschaffen? ............................................................ 102 Afdeling 2. Aangaan ....................................................................................................................... 102 §1. Grondvoorwaarden .............................................................................................................. 102 §2. Vormvoorwaarden................................................................................................................ 103 Afdeling 3. Inhoud .......................................................................................................................... 103 Afdeling 4. Ontbinding ................................................................................................................... 104 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 IV L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS §1. Gronden en procedure ......................................................................................................... 104 §2. Gevolgen ............................................................................................................................... 104 Hoofdstuk 9. Feitelijke samenwoners ............................................................................................... 105 Afdeling 1. Waar gaat het over? .................................................................................................... 105 Afdeling 2. Aangaan ....................................................................................................................... 105 Afdeling 3. Inhoud .......................................................................................................................... 105 Afdeling 4. Ontbinding ................................................................................................................... 105 Context 21. Naar een dwingende relatiebescherming? ......................................................... 106 Hoofdstuk 10. Ouders ........................................................................................................................ 107 Afdeling 1. Wie van de drie? .......................................................................................................... 107 §1. Juridisch ouderschap ............................................................................................................ 107 §2. Biologisch ouderschap .......................................................................................................... 108 Context 22. Het recht op kennis van de ontstaansgeschiedenis en op erkenning van de familiebanden van een kind.................................................................................................... 108 §3. Sociaal ouderschap ............................................................................................................... 108 Context 23. Nieuw samengestelde gezinnen ......................................................................... 109 §4. Het recht om (geen) ouder te worden ................................................................................. 109 Afdeling 2. De (oorspronkelijke of declaratieve) afstamming ....................................................... 110 §1. Historiek van het afstammingsrecht .................................................................................... 110 §2. Uitgangspunten in het afstammingsrecht ............................................................................ 110 a. Titel van de afstamming:..................................................................................................... 111 b. Inhoudelijke uitgangspunten: ............................................................................................. 112 Context 24. De nieuwe mens .................................................................................................. 112 c. Procedurele uitgangspunten: .............................................................................................. 116 Context 25. Schijnerkenningen en gedwongen erkenningen: Fort Europa revisited ............. 117 Context 26. Zwijgen is toestemmen? ..................................................................................... 117 §3. De automatisch gevestigde afstamming .............................................................................. 118 a. Vestiging: ............................................................................................................................. 118 b. Betwisting ........................................................................................................................... 119 §4. De erkenning......................................................................................................................... 120 a. Vestiging .............................................................................................................................. 120 b. Betwisting ........................................................................................................................... 122 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 V L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS §5. Gerechtelijke vestiging ......................................................................................................... 122 a. Vestiging: ............................................................................................................................. 122 b. Betwisting: .......................................................................................................................... 124 Afdeling 3. De adoptie .................................................................................................................... 124 §1. Waar gaat het over? ............................................................................................................. 124 a. Soorten ................................................................................................................................ 124 b. Regelgeving op 3 niveaus.................................................................................................... 125 §2. Historiek ................................................................................................................................ 125 §3. Grondvoorwaarden voor de adoptie .................................................................................... 125 a. Berusten op wettige redenen ............................................................................................. 125 Context 27. Schijnadopties en gedwongen adopties ............................................................. 126 b. Afweging van belangen ....................................................................................................... 126 c. De burgerlijke staat van de adoptant en de geadopteerde ................................................ 126 d. Geen adoptie tussen verwanten en aanverwanten: .......................................................... 127 e. Leeftijd en leeftijdsverschil ................................................................................................. 127 f. Adoptiebekwaamheid en geschiktheid ............................................................................... 128 g. Leven ...................................................................................................................... ............. 128 h. Opeenvolgende adopties .................................................................................................... 128 i. Toestemmingen ................................................................................................................... 129 §4. Inhoud van de adoptie .......................................................................................................... 130 a. Gemeenschappelijke inhoud van de gewone en volle adoptie .......................................... 130 b. Bijzondere inhoud van de gewone adoptie ........................................................................ 131 c. Bijzonder inhoud van de volle adoptie ............................................................................... 132 §5. Einde van de adoptie ............................................................................................................ 132 Hoofdstuk 11. Opvoeders .................................................................................................................. 134 Afdeling 1. Gezag............................................................................................................................ 134 §1. Ouderlijk gezag ..................................................................................................................... 134 a. Situering en evoluties. Het Kinderrechtenverdrag ............................................................. 134 b. Inhoud van het gezag: ......................................................................................................... 134 c. Titularissen van het gezag ................................................................................................... 136 d. Uitoefening van het gezag .................................................................................................. 136 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 VI L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS §2. Andere gezagsvormen .......................................................................................................... 137 a. Voogdij ................................................................................................................................ 137 b. Pleegvoogdij ........................................................................................................................ 138 c. Pleegzorg ............................................................................................................................. 138 d. Overdracht van de materiële bewaring .............................................................................. 138 e. Geestesziekenwet ............................................................................................................... 138 f. Feitelijk gezag....................................................................................................................... 138 §3. Contact.................................................................................................................................. 138 a. De contactgerechtigden ...................................................................................................... 138 Context 28. De rechtspositie van de verwekker van een kind ............................................... 139 b. De uitoefening van het recht .............................................................................................. 139 §4. Handhaving van gezag en contact ........................................................................................ 139 Afdeling 2. Levensonderhoud ........................................................................................................ 140 §1. De ouderlijke onderhoudsplicht ........................................................................................... 140 Context 29. Onwaardige kinderen .......................................................................................... 141 Context 30. Hocus pocus? ....................................................................................................... 141 §2. Andere onderhoudsvormen ................................................................................................. 143 a. Overzicht ............................................................................................................................. 143 b. De vordering tot uitkering voor levensonderhoud tegen de vermoedelijke verwekker: .. 143 Afdeling 3. Overheidstoezicht ........................................................................................................ 144 §1. Burgerlijk recht ..................................................................................................................... 145 §2. Maatregelen over de ouders ................................................................................................ 145 a. Voogdij over sociale uitkeringen:........................................................................................ 145 b. Ouderstage:......................................................................................................................... 145 c. Opvoedingsbijstand:............................................................................................................ 146 d. Ontzetting van het ouderlijk gezag : ................................................................................... 146 §3. MOF: Maatregelen over minderjarigen wegens een als misdrijf omschreven feit.............. 146 §4. GAS: Gemeentelijke administratieve sancties en administratief stadionverbod ................ 147 §5. IJ: Integrale Jeugdhulp .......................................................................................................... 147 a. Vrijwillige jeugdhulpverlening: ........................................................................................... 147 b. Gerechtelijke jeugdhulpverlening:...................................................................................... 148 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 VII L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS Hoofdstuk 12. Minderjarigen ............................................................................................................. 149 Afdeling 1. Inleiding........................................................................................................................ 149 Afdeling 2. Niet-ontvoogde minderjarigen .................................................................................... 149 §1. De onbekwaamheid .............................................................................................................. 149 a. Onbekwaamheid en wilsonbekwaamheid: ......................................................................... 149 b. Uitzonderlijke bekwaamheid van de niet-ontvoogde minderjarige................................... 150 c. Inspraak: .............................................................................................................................. 150 §2. Het bewind ........................................................................................................................... 150 a. Inleiding ............................................................................................................................... 150 b. Ouderlijk bewind ................................................................................................................. 150 c. Voogdij................................................................................................................................. 152 Afdeling 3. Ontvoogde minderjarigen ............................................................................................ 155 Hoofdstuk 13. Verwanten en aanverwanten: het sociale netwerk ................................................... 157 Afdeling 1. Wie? ............................................................................................................................. 157 §1. Verwanten ............................................................................................................................ 157 a. Verwantschapssystemen: ................................................................................................... 157 b. Verwantschapslijnen en graden: ........................................................................................ 157 c. Grondslag van de verwantschap: ........................................................................................ 158 §2. Aanverwanten ...................................................................................................................... 158 a. Huwelijk + verwantschap: ................................................................................................... 158 b. Aanverwantschapslijnen en graden: .................................................................................. 158 c. Einde van de aanverwantschap........................................................................................... 159 §3. Het sociale netwerk .............................................................................................................. 159 Afdeling 2. Wat? ............................................................................................................................. 159 §1. Huwelijksbeletselen .............................................................................................................. 159 a. Verwanten:.......................................................................................................................... 159 b. Aanverwanten:.................................................................................................................... 159 §2. Verbod tot tweezijdige vaststelling van de afstamming ...................................................... 159 a. Verwanten ........................................................................................................................... 159 b. Aanverwanten ..................................................................................................................... 160 §3. Familiale rechten en plichten ............................................................................................... 160 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 VIII L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS a. Verwanten ........................................................................................................................... 160 b. Aanverwantschap ............................................................................................................... 160 Hoofdstuk 14. Meerderjarige beschermde personen ....................................................................... 162 Afdeling 1. Waar gaat het over? .................................................................................................... 162 Afdeling 2. Toepassingsgebied ....................................................................................................... 163 §1. Meerderjarigen ..................................................................................................................... 163 §2. Gezondheidstoestand ........................................................................................................... 163 §3. Verkwisting ........................................................................................................................... 163 Afdeling 3. Buitengerechtelijke bescherming ................................................................................ 164 §1. (On)geldigheid van rechtshandelingen ................................................................................ 164 a. Bij leven: .............................................................................................................................. 164 b. Na overlijden ....................................................................................................................... 165 §2. Informeel bewind ................................................................................................................. 165 a. Situering. ............................................................................................................................. 165 b. Voorzorgsvolmacht (buitengerechtelijke bescherming sensu stricto): .............................. 166 c. Informeel bewind binnen huwelijk of wettelijke samenwoning: ....................................... 168 Afdeling 4. Rechterlijke bescherming ............................................................................................ 168 §1. De onbekwaamheid .............................................................................................................. 169 a. Bepaling van de onbekwaamheid ....................................................................................... 169 b. Sanctionering ...................................................................................................................... 171 c. Aanvang en einde ................................................................................................................ 171 §2. Het bewind ........................................................................................................................... 171 a. Situering .............................................................................................................................. 171 b. Organisatie .......................................................................................................................... 171 c. Werking: art.497 e.v. B.W. .................................................................................................. 174 d. Informatie en verslag: ......................................................................................................... 176 e. Controle en aansprakelijkheid ............................................................................................ 177 f. Aanvang en einde ................................................................................................................ 178 g. Bewind uitgeoefend door de ouders: ................................................................................. 179 §3. Gemeenschappelijke bepalingen ......................................................................................... 179 a. Publiciteitsmaatregelen: ..................................................................................................... 179 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 IX L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS b. Administratief dossier ......................................................................................................... 180 c. Betekeningen en kennisgevingen ....................................................................................... 180 Afdeling 5. Oude regelingen (overgangsrecht) .............................................................................. 181 §1. Inleiding ................................................................................................................................ 181 §2. Gerechtelijke onbekwaamverklaring.................................................................................... 181 a. De onbekwaamheid ............................................................................................................ 181 b. Het bewind .......................................................................................................................... 181 §3. Toevoeging van een gerechtelijk raadsman ......................................................................... 181 a. De onbekwaamheid ............................................................................................................ 181 b. Het bewind .......................................................................................................................... 181 §4. Verklaring in staat van verlengde minderjarigheid .............................................................. 181 a. De onbekwaamheid ............................................................................................................ 181 b. Het bewind .......................................................................................................................... 181 §5. Voorlopig bewind ................................................................................................................. 181 a. De onbekwaamheid ............................................................................................................ 181 b. Het bewind .......................................................................................................................... 181 §6. Internering ............................................................................................................................ 181 Hoofdstuk 15. Onderhoudsplichtigen ................................................................................................ 182 Afdeling 1. Waar gaat het over? .................................................................................................... 182 Afdeling 2. Beginselen .................................................................................................................... 182 §1. Kenmerken van de onderhoudsrelatie ................................................................................. 182 a. Pluraliteit van onderhoudsplichtigen of – gerechtigde ...................................................... 183 b. Verhaal ................................................................................................................................ 184 c. Verjaring .............................................................................................................................. 184 d. Handhavingsrecht ............................................................................................................... 184 §2. Levensonderhoud bij leven .................................................................................................. 184 PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 X L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS Hoofdstuk 1. Wat is personen- en familierecht Afdeling 1. Waar gaat het over? §1. In een notendop Algemene blik: personen- en familierecht is de rechtstak die de persoonlijke levensloop volgt van mensen, vanaf hun geboorte( en ervoor) tot hun overlijden (en erna) - Personenrecht: regelt binnen die levensloop het statuut van de persoon als zodanig en zijn plaats in de samenleving in het algemeen Familierecht: regelt de plaats van personen binnen 3 soorten persoonlijke verhoudingen = familierechtelijke betrekkingen Staat vs. contract: statuut als persoon, plaats binnen samenleving + plaats binnen familierechtelijke betrekkingen = staat van personen De regels van de staat van personen wordt doorgaans geplaatst tegenover de regels over het contract De principiële vrijheid op grond van de privaatautonomie in het contractenrecht zou niet of niet geheel gelden in het p&f, 2 gevolgen: x x gevolg beperking privaatautonomie = overheid mag of moet zelfs systematisch regels van openbare orde of andere bepalingen van dwingend recht uitvaardigen. p&f = burgerlijk recht, maar publiekrechtelijk van aard. Dit komt door de publiekrechtelijke functies van het p&f: - wetgever bepaalt met personenrecht wie mag deelnemen aan de polis om mee de natie te vormen (art. 33, lid 1 Gw.) - binnen maatschappelijke orde zijn gezinnen en families in diverse takken bij publiekrecht letterlijk en figuurlijk het middenveld. Regels van de overheid houden ook rekening met groeperingen v individuen op niveau van het gezin en de familie bv. In het fiscaal recht. Zolang families publiekrechtelijke functies vervullen, heeft de overheid er alle belang bij om op grond van zijn police power dwingende regels uit te vaardigen over de werking van gezinnen en families. Die regels betreffen het aangaan, de inhoud en de beëindiging van familierechtelijke betrekkingen. - Aanpassingen van het familierecht hebben rechtstreekse weerslag op de functionering van de samenleving in andere domeinen waar solidariteit speelt - parens patriae-doctrine (vadertje staat)Æ overheidstussenkomst (‘zoals een ouder over het volk’): bescherming van onzelfstandige burgers, die voor hun belang zelf niet kunnen opkomen. Vooral het kind is een zwakke partij (art. 22, lid 4 Gw.) Gevolg aard en context familierechtelijke betrekkingen = wederzijdse prestaties kunnen niet in algemene contractuele termen van economische gelijkwaardigheid worden beoordeeld DUS familie = VZW bv. art. 213 B.W. waarbij waarde v wederzijdse plichten tot samenwoning, PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 1 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS getrouwheid, hulp en bijstand tussen echtgenoten onmogelijk kan worden bepaald en zeker niet verrekend. Buiten het huwelijk enkel pretium stupri (vergoeding van seksuele handelingen) ongeoorloofd. Het recht voorziet in verdelende en herstellende rechtvaardigheid tussen echtgenoten via huwelijks(vermogens)recht en via alimentatievorderingen. Bv. - juridisch is er geen gelijkwaardige behandeling v kinderen naargelang zij v hun ouders hetzij langdurige opleiding (art. 203 B.W.) Tijd door te babysitten op kleinkinderen (art. 375bis B.W.) Kapitaal voor aankoop v/e woning krijgen (art. 843 B.W.) Economisch zouden deze prestaties wel gelijkwaardig zijn Personenrecht: regelt wie in welke mate mag deelnemen aan het (burgerlijk) rechtsverkeer. x - Algemeen personenrecht = van toepassing op alle personen - Bijzonder personenrecht = betreft slechts bepaalde categorieën van personen Wetgever moet definiëren wie persoon is. In de regel valt het juridische persoonsbegrip (natuurlijke personen) samen met het biologische en is elke mens rechtspersoon van aan zijn geboorte (art. 555 B.W.), tot aan zijn overlijden (art. 77 B.W.). MAAR grijze zones! x x Niet alle personen mogen in gelijke mate deelnemen aan de Belgische polis. Onderscheid tussen staatsburgers (art. 7 B.W.), en vreemdelingen. - Primaire hoedanigheid van burger van de EU dan pas Belgisch burgerschap. Het belang van de juridische nationaliteit neemt af ten voordele van de feitelijke burgerschap Binnen categorie van de Belgen creëert wetgever subcategorieën a.d.h.v. persoonlijke kenmerken van elkeen (leeftijd, gezondheidstoestand en bepaalde morele opvattingen). Leden van een bepaalde categorie krijgen op grond v die kenmerken beperkingen opgelegd om deel te nemen ah rechtsverkeer bv minderjarige, meerderjarige beschermde persoon en geesteszieke De genoemde persoonlijke kenmerken zijn elementen van staat die iemands staat als enkeling bepalen Familierecht: familierechtelijke betrekkingen maken voorwerp uit van het familierecht. Persoonlijke verhoudingen die in aanmerking komen = verhoudingen van staat die de staat van personen binnen de familie bepalen Begrip ‘familie’ is moeilijker af te bakenen dan begrip ‘personen’. Geen titel ‘familie’ in B.W. Uit context afleiden waarover het gaat. Complicatie: PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 2 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS o in het Frans ‘famille’ vertaald als ‘gezin’ en niet als ‘familie’ + ‘gezin’ o in het Frans is ‘ménage’ en niet als ‘famille’ + ‘ménage’ soms als ‘huishouden’ en niet als ‘gezin’ vertaald o onduidelijk of sommige betrekkingen nu familiaal zijn of niet, bv. wettelijke samenwoning Voorwerp familierecht = 3 functies ‘Liberté, égalité, fraternité’ - liberté = staat voor liberaal- democratische gedachte van zelfvoorziening égalité = verdedigt sociaaldemocratische gedachte v gelijke toegang tot Staatssolidariteit fraternité = familie is middenveld van solidariteit zoals christendemocratie dat voorstaat Functie 1: Partners De organisatie v solidariteit tussen partners. Traditioneel enkel over huwelijk, daarnaast vorm van geregistreerd partnerschap (wettelijke samenwoning) en ook veel mensen in partnerrelatie, zonder te huwen of wettelijke samenwoning. KEdydϭ͘>/&D<d>/E vb. overheidstussenkomst = bescherming van de zwakke partner in de relatie Het is erg omstreden in welke mate de overheid mag tussenkomen. Tijdens huwelijk worden opofferingen in natura verrekend als bijdrage in de lasten van het huwelijk (art. 221 B.W.) met mogelijke kapitaalsopbouw als beloning, ook hier vele vragen rond waar nog geen antwoord op is. Functie 2: Ouders en kinderen Organisatie opvoeding v onvolwassenen, in het raam v familierechtelijke betrekking tussen ouders en kinderen. Tot de volwassenwording is kind onzelfstandig en mag hij niet deelnemen a/h rechtsverkeer. KEdydϮ͘^E/:E/^KDZ>/'/hZEE x Mogen ouders besluiten tot de religieuze besnijdenis v hun kind? Ouders kunnen zich beroepen op eerbiediging v gezins-en familieleven (family privacy), hebben als ouder het recht om hun levensbeschouwelijke opvatting aan hun kinderen door te geven MAAR kind mag niet onderworpen worden aan gevaarlijke praktijken of aan lichamelijke of psychologische schade. Onbehagen, schaamte, ongemak v/h kind volstaan niet voor overheidstussenkomst. Ouders kunnen eerbiediging v hun lidmaatschap van een religieuze groep aanvoeren als collectief persoonlijkheidsrecht, waarin overheid hen moet tegemoetkomen x Is het kind slecht LV van de gezagsuitoefening door de ouders (art. 372 B.W.) PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 3 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS Gebied waar overheid op grond van parens patriae-doctrine zou kunnen tussenkomen ten behoeve van het kind, wegens risico’s v/d besnijdenis Kind zou zelf kunnen beroepen op zijn persoonlijkheidsrechten m.b.t. zijn fysieke, psychische en morele identiteit, maar is in de regel onbekwaam om deze rechten uit te oefenen toch moet aan zijn wilsbekwame mening passend belang worden gehecht (art. 12, lid 1 Kinderrechtenverdrag) x Is er voorts aanleiding om de besnijdenis van vrouwen anders te benaderen dan de besnijdenis van jongens? Art. 409 Sw. verbiedt enkel verminking van genitaliën van een persoon van het vrouwelijke geslacht Duitse rechtbank verbood besnijdenis om religieuze redenen, maar Duitse wetgever maakte deze toch mogelijk voor zover kind niet (medisch) in gevaar zou komen. Voor het kind 6 maanden oud is, mag besnijdenis worden uitgevoerd door religieus bevoegde persoon die geen arts is bv. rabbijn. x Is de toelating v/d medisch niet aangewezen besnijdenis een nodige tegemoetkoming aan een religieuze minderheid? Betwist + onduidelijkheid vanaf wanneer het zelfbeschikkingsrecht van het kind zou mogen meespelen (vanaf meerderjarigheid of al eerder?) Het begrip gezin: samenlevingsverband tussen partners en hun onvolwassen kinderen = kerngezin/famille nucléaire/noyau familial/nuclear family. Soms ook ruimer opgevat als elk huishouden van samenwonend paar, alsook elk paar of elke alleenstaande die samenwoont met familieleden die economisch afhankelijk zijn bv ook meerderjarige kinderen Huishouden = groep van personen die samenleven en hun samenleving gezamenlijk ‘besturen’ qua nutsvoorzieningen, inkopen, … Gezin = huishouden tussen familieleden Functie 3: uitgebreide familie Rond kerngezin heb je uitgebreide familie = famille/(extended) family = ruimere groep van personen die de immateriële of materiële verzorging v elkaar opneemt bij gebreke v partner (1e functie) of ouders (2e functie). Deze groep bestaat uit bloedverwanten (afstamming) en aanverwanten (afstamming en huwelijk) Ook beroep gedaan op sociale netwerk van een persoon Solidariteit binnen uitgebreide familie heeft in de 1e plaats betrekking op de verzorging van onzelfstandige meerderjarigen + financiële solidariteit Het rechtsbegrip familie: groep van familieleden samenstelling = PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 4 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS - personen van wie men afstamt, die van hem afstammen of met wie hij de gemeenschappelijke stamouder heeft zonder rechtstreekse afstamming = bloedverwanten partner bloedverwanten v partner en partners v bloedverwanten Horizontaal familierecht = solidariteit op basis van het bestaan van een partnerrelatie (geen afstamming) Verticaal familierecht = solidariteit over generaties heen + solidariteit tussen leden v eenzelfde generatie omdat zij gemeenschappelijke voorouders hebben bv broers, zussen, neven, nichten Kruispunten tussen verticaal en horizontaal geregeld in het familierecht, bv. aanverwantschap die ontstaat door combinatie verwantschap en partnerrelatie, incestverbod KEdydϯ͘/^Eh^dZEWZdEZ͍ Wetgever hecht belang aan duidelijke afbakening tussen horizontaal en verticaal en aan de organisatie van kruispunten o is zo omdat er een kwalitatief verschil zou bestaan tussen verticale en horizontale familieverhoudingen EHRM heeft verschil proberen te verduidelijken tussen levenslange gemeenschap tussen 2 bejaarde zusters enerzijds en de levensgemeenschap gegrond op partnerrelatie anderzijds. Grondslag verhouding zusters is bloedverwantschap daardoor vormden ze al heel hun leven een levensgemeenschap waarin zij elkaar wederzijds steunen. Levenslange gemeenschap is niet gebaseerd op een overeenkomst die hen strekt tot wet! Levensgemeenschap o.b.v. partnerrelatie, onderscheidend element met de 2 zusters is de grondslag daarvoor. In partnerrelatie wordt voor openbaar ambtenaar een overeenkomst aangegaan die een geheel van rechten en plichten met zich brengt. Partners nemen die verplichten uitdrukkelijk en doelbewust op. Wezenskenmerk = bloedverwanten mogen dergelijk engagement niet aangaan o discussie Bv Waarom mogen bloedverwanten met elkaar geen ‘formal relationship recognised by law’ aangaan waarmee ze rechten en plichten op zich nemen? Zusters mogen naar Belgisch recht niet huwen, wel geregistreerd partnerschap (wettelijke samenwoning) Familie- en gezinsleven: begrippen gezin en familie NIET verwarren met gezins- en familieleven (family life/vie familiale) in de zin van art. 8 EVRM!! Gezins- en familieleven kan ook bestaan met personen die van de juridische familie of van het juridische gezin in de zin van het B.W. geen deel uitmaken Onder familie-en gezinsleven worden beschermd: beleving v zowel familierechtelijke als feitelijke betrekkingen die met familiebetrekkingen voldoende vergelijkbaar zijn, in ons recht onder andere PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 5 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS noemers beschermd bv ‘bezit v staat’ (art. 331nonies B.W.) of ‘bijzonder affectieve band’ (art. 375bis B.W.) Modulatie: muziekterm, wijst op wijziging v toonsoort WELNU wetgever benadert nieuwsoortige familievormen met de klassieke toon van het ‘traditionele’ huwelijke en het ‘traditionele’ ouderschap, deze volstaan niet meer Empirisch familierecht: nood aan modulatie is voor regelgever ‘onzichtbaar’ . Realiteit van private levensgemeenschappen wordt gemeten met instrumenten die uitgaan v/d traditionele gezinsvormen + gezinsbeleid = politiek beleid (veeleer aangestuurd door politieke opvattingen (belangengroepen) dan door empirische vaststellingen) o in België ! Fact finding voornamelijk op niveau Gemeenschappen, beleid moet evidence based zijn Samenhangend familierecht: burgerlijk recht en delen van het fiscaal en sociaalzekerheidsrecht = Federale bevoegdheden. - Bijstand aan personen = Gemeenschapsbevoegdheid Bepaalde fiscale bevoegdheden = Gewestelijke materie +provinciale en gemeentelijke bevoegdheden Huidige bevoegdheidsregeling p&f niet goed geregeld Recht over families: familie en gezin worden nergens in ons recht als rechtspersonen behandeld behalve huwelijksvermogensstelsel (tss echtgenoten) Begrippen gezin en familie zijn noemers om leden ervan als individuen rechten en plichten toe te kennen in verhouding tot elkaar en tot andere deelnemers ah rechtsverkeer Er zou een zuiver familie- en gezinsrecht moeten komen waarbij rechter/wetgever zich tot het gezin/familie als geheel kan richten (men gaat langzaam die kant op) KEdydϰ͘&D/>/>^sKKZtZWsEZ'>'s/E' Veel aandacht naar familie als entiteit om intra-familiaal geweld te bestrijden. Maatregel = tijdelijk huisverbod in geval v huiselijk geweld. Procureur des Konings kan dit voor 10 dagen opleggen aan een meerderjarige wiens aanwezigheid een ernstig en onmiddellijk gevaar oplevert voor de veiligheid v andere personen die dezelfde verblijfplaats betrekken. Tijdelijk huisverbod = verbod om die verblijfplaats nog te betreden, perimeterverbod en verbod om andere personen te contacteren op enige wijze. Overtreding is strafbaar. Verbod kan verlengt worden door vrederechter met periode v 3 maand, maar miskenning v dat verbod is niet strafbaar. Er is voorzien in doorkoppeling naar dringende en voorlopige maatregelen (art. 223 & 1479 B.W. en art. 1253ter/5 Ger. W.) PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 6 L. LODEWYCKX EN J. GUESSOU (ED.), K. GEERTS, C. DE KONINCK, J. GOYVAERTS In andere gebieden bestaat zo’n benadering v/d familie als entiteit nog niet, maar toch liggen er aantal bloeiende werven klaar voor de overheid: (voorbeelden) x x Bestrijding v schijn- en gedwongen familierechtelijke betrekkingen, die nog niet op gelijke voet gebeurt in huwelijk en wettelijke samenwoning in het horizontale familierecht en afstamming en adoptie in het verticale familierecht Gebrek aan uniforme benadering van het belang van het kind bij relatieontbinding tussen ouders, de vestiging v afstamming en adoptie, het ouderschap waar ook verschillende benadering bestaat bij gezag enerzijds en levensonderhoud anderzijds en mogelijke rechterlijke tussenkomst bij een en ander Vooruitgang: Invoering familie- en jeugdrechtbank! Narratives: gelijkenissen tussen narratieve benadering v Natie en burgerschap enerzijds en die v/d familie anderzijds. Narratieve benadering = laat toe om in het heden toekomst te geven aan een gedeeld verleden waarop we verder bouwen Huidige narratives laten minder toe dan vroeger om te definiëren wie ‘bij ons hoort’, met wie we ons verbonden voelen en solidair zijn o ‘bloed en bodem’ volstaat niet meer o zowel in Natie als in de familie zijn er immigranten v vreemd bloed en cultuur: bv. stiefverwanten. Het vreemde boezemt ons angst in o we proberen zowel in de Natie als in de familie te assimileren door bv verplichting v inburgering resp. tot conformering ah traditionele ‘vocabularium’. Stiefverwanten krijgen bv dezelfde familierechtelijke labels als verwanten. Het vreemde is nodig om binnen een groep te kunnen vernieuwen en te overleven daarom incestverbod! o dwingt ons tot allianties met anderen + nood aan modulatie §2. Samenhang tussen personen- en familierecht §3. Samenhang met andere rechtstakken §4. Samenhang met andere wetenschappen Afdeling 2. Bronnen van het personen- en familierecht §1. Wetgeving Federaal = burgerlijkrecht i.v.m. p&f is federale bevoegdheid Meeste wetgeving i.v.m. p&f = art. 7-515, 1123-1125, 1304-1315, 1475-1479 B.W. Bij invoering Ger. W. was de bedoeling om de rechtspleging rond materiële p&f daarin te regelen. Wetgever heeft zich niet aan die belofte gehouden o heel wat rechtspleging ook opgenomen in PERSONEN- EN FAMILIERECHT 2013-2014 7
© Copyright 2025 ExpyDoc
