1 Grote Kerk Het verhaal van Willem en Anna 23 Tramremise

7 Huis Fluitman Terug in de tijd
1 Grote Kerk Het verhaal van Willem en Anna
Kerkplein 2
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Doorlopend programma
van dans, muziek, toren
beklimmingen, rondleidingen.
Zie website voor actueel
overzicht.
Oorlogen beperken niet alleen iemands bewegings
vrijheid, maar soms zelfs de vrijheid van begraven.
Zo wilde Willem van Oranje in de Grote Kerk van
Breda begraven worden, bij zijn innig geliefde eerste
echtgenote Anna van Egmont en dochtertje Maria.
Toen hij in 1584 in Delft werd doodgeschoten was
Breda in handen van de Spanjaarden en kon zijn laatste
wens niet worden gerespecteerd. Noodgedwongen
werd uitgeweken naar de Nieuwe Kerk in Delft.
Ga mee met rondleiders die de verhalen van de reizen
van de Nassaus kennen. Beklim de toren (vanaf 12 jaar)
of geniet van de muziek van de stadsbeiaardier. Nog
meer meemaken? Verwonder je over de kartonkunst,
bewonder de dansers van Dansnest of loop naar
de Lanterneau voor de bijzondere tentoonstelling
over de reis naar de dood. Dit alles en nog veel meer
in de Grote Kerk op zaterdag.
2 Stadhuis Van heinde en verre
Grote Markt 38
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
10.00 – 16.00 uur
Raadsspel 11.30 en 15.00 uur,
inschrijven via de website
Speurtocht doorlopend.
Velasquez 12.00, 13.00,
14.00, 15.00 en 16.00 uur
Een stadhuis is het kantoor van het stadsbestuur, een
plek voor ceremonies, en de aangewezen plaats om
belangrijke gasten van heinde en verre te ontvangen.
Tot in de negentiende eeuw was het ook de plaats waar
werd rechtgesproken en waar menig lot is bepaald.
Ging de route vanaf hier direct naar de gevangenis,
of ging men de vrijheid tegemoet? Alle functies zijn
nog zichtbaar aan en in het stadhuis.
Tegenwoordig is het stadhuis de plaats waar de
gemeenteraad vergadert, vinden er trouwerijen plaats
en officiële ontvangsten van het college van burge
meesters en wethouders van Breda.
Het is vandaag Internationale Dag van de Democratie.
Kom dus naar het stadhuis en maak kennis met Bredase
raadsleden. Altijd willen weten hoe het er aan toe gaat
tijdens een raadsvergadering? Meldt u aan voor het
democratiespel en speel mee. Voor kinderen is er een
spannende speurtocht.
In de entreehal vertellen stadsgidsen over het belang
van het grote schilderij van Velasquez.
Catharinastraat 10
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Ambachten doorlopend.
Kasteelplein
Catharinastraat 14
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Muziek 12.00, 13.00, 14.00,
15.00 en 16.00 uur
Rondleidingen doorlopend
Catharinastraat 23 - 81
Zaterdag 11.00 - 17.00 uur
Ambachten doorlopend
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Startpunt voor rondlei
dingen kasteel
In de bibliotheek van de KMA (Huis Brecht) is een
tentoonstelling ingericht die aandacht besteedt aan
de reizen van Hendrik III. Hier kunnen liefhebbers
van historische kaarten en atlassen bijzondere
exemplaren uit de KMA-collectie bewonderen.
In de tuin wordt koffie en thee geschonken.
Catharinastraat 14 en 16 waren niet altijd twee huizen.
Na de stadsbrand van 1534 werden ze als één hofhuis
herbouwd, met een binnenhof in renaissancestijl,
compleet met traptorentje en bogen op zuilen, mis
schien wel naar voorbeeld van het Kasteel van Breda.
De splitsing stamt uit 1698. Momenteel huist ‘P.J. van
Aalst, exclusieve tapijten’ in het pand. Deze firma is
bij Koninklijke beschikking Hofleverancier.
Loop mee met de eigenaar en laat u inlichten over
de reizen die zijn tapijten hebben gemaakt. En vooral …
waaraan je dat kunt zien. Voor de muziek moet u op
de binnenplaats zijn.
Het Begijnhof lag van oudsher voor het Kasteel, deels
onder het huidige Kasteelplein. Geen vuiltje aan de
lucht… totdat Hendrik III van Nassau het kasteel van
Breda wilde verbouwen en uitbreiden tot een renais
sancepaleis, geheel volgens de laatste mode. De begijnen
moesten wijken en pakten in 1535 hun koffers. Ze ver
huisden naar de huidige locatie aan de Catharinastraat,
waar ooit een mannenklooster was gevestigd.
Studenten en docenten Zorg en Welzijn van Tessender
landt helpen u om goed voorbereid op reis te gaan.
Wat werd er vroeger meegenomen in de diligence en
wat nemen we tegenwoordig mee?
Catharinastraat 83
Zaterdag 11.00 - 17.00 uur
Ambachten doorlopend
De naamgever van de kapel, de heilige Wendelinus, ligt
begraven in het Zuidduitse Sankt Wendel. De Ierse of
Schotse prins vertrok als pelgrim naar Rome. Hij werd
in Duitsland kluizenaar en veehoeder en zodoende
patroonheilige van de boeren, het vee en het veld.
De Nassaus brachten zijn verering naar Breda en er
is ongetwijfeld een verband met het feit dat Jan van
Nassau deze kapel in 1446 liet inwijden.
Met behulp van digitale technieken is een historische
paardentram van de lijn Breda - Ginneken tot een
miniversie teruggebracht. In die mini-tram kunt u als
een miniversie van uzelf rondlopen. Een samenwerking
tussen Pepper Ghost Experience, Tessenderlandt en
het Radiuscollege is verantwoordelijk voor deze wel
heel speciale reis. Deze tram wil je niet missen!
Kapucijnenhof 38
Zaterdag 11.00 - 17.00 uur
Muziek 12.00, 13.00, 14.00,
15.00 en 16.00 uur
Wie een koets bezat, moest hem ook ergens stallen.
Ook de paarden en de koetsier hadden ruimte nodig.
En een beetje koetshuis diende in je eigen achtertuin
te staan… In Breda kon dat niet overal en er werden
dan ook alternatieven bedacht. Toen de auto de koets
in populariteit versloeg, werden koetsen overbodig
en werden de koetshuizen verbouwd en verkocht als
zelfstandige woonruimte.
Geniet in het koetshuis van ‘paardenmuziek’,
Nederlandstalige country en bluegrass gespeeld
door Blauwgras.
5 De Stadspoort Naar het Stadserf
sint Annastraat 19
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Verhalenverteller elk
half uur
Dit is een spannend stukje stad. De verhalenvertellers
onder de poort weten alle smeuïge details en delen die
graag met u. Neem vooral ook een kijkje in het monument.
6 Lutherse Kerk Vanuit Duitsland
Veemarktstraat 11
De Lutherse gemeente bestond voor een groot deel uit
personen van Duitse afkomst, wellicht meegekomen
met het gevolg van Willem van Oranje. Zijn familie was
immers Luthers en Duits. In 1777 kocht de gemeente dit
pand omdat het oude kerkgebouw aan de Nieuwstraat
niet meer voldeed. Om er een kerk van te maken, was
een omvangrijke verbouwing nodig. In 1786 werd de
Lutherse kerk ingewijd. Het is de enige nog in functie
zijnde schuilkerk in Breda.
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Rondleidingen door
lopend, afgewisseld met
orgelmuziek.
De Lutherse Kerk is een rustpunt in de stad. Loop mee
met een rondleiding, luister naar het orgel of daal af in
de crypte en kom tot rust met een kopje thee of koffie.
Boschstraat 22
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Museum gratis toegankelijk
Zaterdag 11.00 - 17.00 uur
Ambachten doorlopend
Studenten horeca en toerisme van Tessenderlandt en
studenten van de Rooi Pannen Breda bieden u (natuur
lijk gratis) koffie of thee met iets lekkers aan. Kijk ook
even bij ‘Van T-Ford tot Eco-car’. Door samenwerking
tussen Tessenderlandt en het Radiuscollege staan hier
een gerestaureerde Amerikaanse Klassieker en een
High Tech Electrocar. In deskundige uitleg is voorzien.
Tessenderlandt studenten Schilderen/tekenen vertellen
hier over de door henzelf gemaakte schilderijen met
als thema: “Reisbestemmingen wereldsteden”.
Nieuwstraat 21-29
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Ambachten doorlopend
In MOTI gaat de reis naar alle windstreken. De instal
latie BREDA360 neemt u, via verrassende beeldtaal,
mee naar die andere Breda’s in de wereld.
Middeleeuwse hofhuizen kregen dikwijls in de negen
tiende eeuw een facelift. Ook de panden aan de Nieuw
straat maakten dit mee. Eén van de hofhuizen werd
zelfs afgebroken om plaats te maken voor een klooster
met een kapel. Twee eeuwen later staat opnieuw een
grote verandering voor de deur. De panden worden
intern verbonden en aangepast om verder door het
leven te gaan als Brabants eerste vijfsterrenhotel.
Studenten Tessenderlandt ‘bouwen, wonen, interieur
en design’ gunnen u een kijkje achter de schermen van
daadwerkelijk monumentenbeheer. Jongelui op weg
om volwaardig ambachtsman te worden.
17 Archeologisch Centrum en Stadsarchief
Graven in het verleden
De oude Chassékazerne is tegenwoordig een heuse
culturele etalage. Bezoekers kunnen in het museum een
reis door de stadsgeschiedenis maken. De inhoud ervan
en achtergrond informatie erover komt van dichtbij,
want in dezelfde kazerne zijn zowel het Stadsarchief
als de afdeling Archeologie (nu Erfgoed) gevestigd.
parade 10, 14
Alleen toegankelijk tijdens
de rondleidingen. Inschrij
ven via de website.
Opgraving voor kinderen
11.00 – 17.00 uur.
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Rondleiding doorlopend
Heeft u ze ook nog in de klas gehad vroeger… de kwekelingen? Zo heetten destijds de studenten van de Kweekschool, een voorloper van de pedagogische academie
voor het basisonderwijs (PABO). De Kweekschool
zorgde voor het opleiden (kweken - als zodanig opvoe
den) van onderwijzers en onderwijzeressen voor het
lager onderwijs. De term werd tot in de jaren tachtig
van de twintigste eeuw gebruikt. Momenteel huist
scholengemeenschap De Rooi Pannen in het gebouw.
Een deel van het gebouw is inmiddels prachtig geres
taureerd. De eigenaar van het complex is aanwezig
om u te laten zien en horen wat er allemaal bij zo’n
restauratie komt kijken.
Sint Maartensstraat 17
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Rondleidingen doorlopend
Mastbosstraat 12-14
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
10.00 - 16.00 uur
Duik in de Tijd
11.00 - 22.00 uur
TIP: VOLDOENDE PARKEER
GELEGENHEID
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Ambachten doorlopend
Studenten en docenten elektrotechniek van Tessender
landt maken via een kortegolfzender contact met zendamateurs uit de hele wereld om hun reisverhalen te horen.
28 Haagse Markt Van akker tot steen
Haagsemarkt e.o.
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Rondleiding 12.00, 13.00,
14.00, 15.00, 16.00 uur, verza
melen bij Tante Betsie
Verhalenverteller elk half
uur bij de pomp
Deze naam hoort bij noodwoningen uit 1946 en is een
samentrekking van de ontwerper, architect Bernard
Maybeck en het Engelse woord ‘concrete’ (beton).
Deze twee-onder-een-kapwoningen waren gemaakt
van gewapend beton en hout. Ze zouden niet langer
dan tien jaar blijven staan, maar een flink aantal is er
nog steeds, inmiddels gewild vanwege hun karakter,
de lage huur en de ruime kavels grond. In de meeste
steden zijn ze zelfs opgenomen op de monumentenlijst.
Een aantal winkeliers van de Haagsemarkt biedt iets
extra’s aan. Wat dat is kunt u lezen op de flyer die u op
13 september op kunt halen in de meewerkende winkels
op de Haagsemarkt en op de Informatiestands van
de Open Monumentendag.
Benieuwd naar de architectonische details van de
Haagse Markt? Loop mee met de rondleiding door
architect Lukas Ruijs. Meer zin in spannende verhalen?
Loop even naar de pomp.
29 Princeville Er was eens…
Doe mee met Duik in de Tijd, kom kijken naar fototen
toonstelling over de tramremise of laat u meevoeren
door de surround video en audio installatie die Hans
Timmermans speciaal voor de Tramremise maakte. Moeite met kiezen hier of elders in Princenhage? Geen
probleem. De medewerkers op het informatiepunt kunnen
alles vertellen over de mogelijkheden en hoe te kiezen.
Dominee Herman Coolsma (1908-1996) en zijn vrouw
Joos Coolsma-Miedendorp (1910-2011) boden tijdens
de Tweede Wereldoorlog aan verscheidene onderduikers
onderdak. Een joods echtpaar met zoontje verbleef
enkele jaren in de pastorie. Zij leefden in een boven
kamertje aan de achterzijde van het huis. In dezelfde
periode was de grote bovenkamer aan de voorzijde in
gebruik als lazaret (ziekenboeg) voor Duitse soldaten.
Ook veel andere ontheemden vonden tijdens en na de
oorlog een veilig onderkomen bij het domineesgezin.
Een dochter en zoon van het domineesechtpaar
Coolsma zijn voor een dag terug in hun ouderlijk huis.
Het vertellen van hun verhaal laten ze over aan
de vertellers van verhalenboerderij Arcadia. Maar
ze gaan graag in op vragen van belangstellenden.
25 Johanneskerk Tegenover elkaar
Dreef 5
De hervormde gemeente van Princenhage werd in 1648
gesticht. De gemeente kon anderhalve eeuw gebruik
maken van de Sint Martinuskerk aan de Dreef. De katholieken moesten verhuizen naar een schuurkerk. In 1798
waren de rollen omgedraaid. De hervormden moesten
de kerk teruggeven aan de katholieken. Van de schade
loosstelling huurden ze het pand tegenover de Sint
Martinuskerk, Dreef 7. In 1819 werd naast dit pand,
de latere pastorie, de Johanneskerk gebouwd.
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Muziek 12.00, 13.00, 14.00,
15.00, 16.00 uur
Voor of na uw bezoek aan de voormalige pastorie
(Dreef 7) kunt u hier luisteren naar muziek.
Liesboslaan 57
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Muziek 12.00, 13.00, 14.00,
15.00, 16.00 uur
Haagsemarkt 2
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
30 Boerderij Het Peerdeke Bedrijf in beweging
Van boerderij Het Peerdeke is bekend dat het diverse
malen van functie is gewisseld. De vroegste geschie
denis bleef onduidelijk, tot in 2011 archeologisch onder
zoek werd gedaan. Sporen van een verdedigingswerk
uit 1637 (beleg van Breda) kwamen aan het licht, wat de
troepen van Frederik Hendrik hier plaatst. De boerderij
bevindt zich nu in vrediger vaarwater.
Heilaarstraat 235
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Rondleidingen en kleine
wijnproeverij: doorlopend
31 Prot. Laurentiuskerk en Chassémonument
Herdenken
Duivelsbruglaan 1
Beide bouwwerken zijn op een andere manier verbon
den met het thema reizen. Bij de Laurentiuskerk ‘reisde’
het eigendom van het gebouw van de katholieken naar
de protestanten. Het Chassémonument is opgericht
voor de Nederlandse gesneuvelden tijdens het beleg
Antwerpen in 1832. Zij reisden daarheen om te strijden
voor het vaderland, kwamen daarbij om, en zijn enkele
decennia later gerepatrieerd en herbegraven. Tientallen
soldaten liggen er samen met hun generaal Chassé.
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Militaire muziek en
geweerexercitie 11.30,
13.30, 15.30 uur
Kranslegging bij citadel
monument 13.00 uur
Zie de website voor het
actuele programma.
Op zaterdag 13 september wordt er de hele dag uitge
breid eer betoond aan generaal Chassé en zijn man
schappen. Met behulp van verschillende historische
re-enactment groepen - zoals De Bossche Schutterij en
het Reünie Orkest Artillerie Trompetterkorps – is een
afwisselend programma samengesteld. Soldaat-vertel
ler Jan van Bergeijk zorgt voor de historische context.
TIP: er rijdt ieder uur een historische pendelbus naar
dit evenement.
Haagweg 334
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Uit oogpunt van hygiëne moest er iets veranderen aan
het eeuwenlange gebruik om mensen in en rond kerken
te begraven. Vanaf 1829 werd het begraven in de stad
verboden en verplaatst naar buiten de bebouwde kom.
De rooms-katholieken hadden al in 1826 een begraaf
plaats ingericht aan de Haagweg met de naam Zuilen.
In 1829 kocht de protestantse gemeente de naast
gelegen grond. Dit deel heet nu Haagveld.
In het Princenhaags Museum kunt u de net geopende
tentoonstelling over de Dreef bekijken. Op de begraaf
plaats is een - niet begeleide - wandeling uitgezet met
als thema ‘De laatste reis’.
27 Brievenbus en pomp Laat iets van je horen
Haagsemarkt
Altijd te bewonderen.
Geen extra activiteit.
In 1850 werd bij wet vastgesteld dat de Staat het mono
polie bezat op de bezorging van brieven. De postzegel
diende als betaling daarvoor. In twintig Nederlandse
steden werden 67 bussen geplaatst, waarvan twee in
Breda. Na een wijziging in de postwet in 1870 verscheen
de brievenbus met twee inwerpgleuven in het straat
beeld. Een was er voor brieven, de ander voor drukwerk.
Deze brievenbus stamt uit 1884.
Ga mee met rondleiders die de verhalen van de reizen
van de Nassaus kennen. Beklim de toren (vanaf 12 jaar),
verwonder je over de kartonkunst, luister naar
de muziek van Diyet of bezoek de tentoonstelling
over de reis naar de dood. Dit alles en nog veel meer
in de Grote Kerk op zondag.
Voor het volledige programma zie website.
23 Tramremise Princenhage
Vooruitgang op de rails
Voor de beschrijving zie nr 23 bij ZATERDAG.
De tramremise dendert op zijn vesten tijdens deze
Open Monumentendag. Kom kijken naar de speciaal
voor dit weekend gemaakte fototentoonstelling over
de tramremise of laat u onderdompelen in de Budha
building experience.
Mastbosstraat 12-14
(achter gebouw Veolia)
Zondag 11.00 – 16.00 uur
11.00 - 16.00 uur
Voor het volledige programma zie website.
TIP: VOLDOENDE PARKEERGELEGENHEID
wandelroutes
1. Instawalk historische Binnenstad
Begeleide wandeling van 2 uur | Starttijd 13.00 en
14.00 uur | Inschrijven via www.openmonumentendag
breda.nl | Start- en eindpunt: Grote Kerk.
Ga op reis door de historische binnenstad van Breda
met moderne media. Ontdek de leukste plekjes en
leg deze vast met Instagram op je smartphone.
Alle beelden worden verzameld op #omdbreda.
Laat u rondleiden door de eigenaren, luister naar hun
verhaal over de geschiedenis van de boerderij en de
restauratie. Als u na afloop in de voormalige koeienstal
aan de wijn zit, zullen u allerlei oude details opvallen.
2. Historische wandeling Belcrum
Begeleide wandeling van 1,5 uur | Starttijd 11.00, 13.00 en 15.00 uur | Inschrijven via
www.openmonumentendagbreda.nl | Startpunt: taxistandplaats Prinsenkade bij
Spanjaardsgat. Eindpunt: noordzijde Centraal Station Breda.
Ontdek de geschiedenis van de Belcrum aan de hand van de 28 jaar durende reis van
Prins Filips Willem van Oranje naar Spanje en terug. Onderweg deed de Prins vele
reiservaringen en indrukken op. De mooie kastelen en jachtdomeinen die hij had gezien wilde hij bij zijn thuiskomst op het Kasteel van Breda ook hier realiseren. Rond
1614 begon hij aan de inpoldering van de Belcrum om er een jachtterrein aan te leggen.
3. Rioolwandeling
Begeleide wandeling van 1 uur | Starttijd 12.00, 13.00, 14.00 en 15.00 uur | Inschrijven
via www.openmonumentendagbreda.nl | Startpunt volgt na inschrijving.
4. Historische kilometer Binnenstad Breda
Individuele wandeling. Duur 2 uur. Startpunt: Grote Kerk.
In de Historische Kilometer maakt u kennis met het oudste gedeelte van de stad.
Aan de hand van de routebeschrijving maakt u kennis met o.a. het Kasteel van
Breda, het Spanjaardsgat, de Grote Kerk en het Begijnhof. Maar u komt ook langs
nieuwe monumenten zoals het Chassé Theater en de Haven.
FIETSROUTES
1. Reis door de Tijd
Lengte 20 km. Start- en eindpunt: Grote Kerk.
Alternatieve startlocatie: Tramremise, Princenhage.
Start in het centrum in de Middeleeuwen en maak een
reis naar de nieuwste stedenbouwkundige ontwikke
lingen in de stad. Route via Tramremise PrincenhageLiesbosch-De Rith-Heuvel-Binnenstad.
legenda
Leuk voor kinderen
Hip ambacht
Muziek en dans
Tentoonstelling/kunst
Rondleidingen en verhalen
Infomatiepunt
2. Monumentaal Groen Breda
Alle vrijwilligers
Lengte 64 km. Startpunt: Stadsarchief.
De door de Heemkundekring Op de Beek ontworpen fietsroute probeert de cultuur
historische samenhang van het landschap rondom de stad te laten zien en voert
langs buitenplaatsen, bossen, parken, tuinen, houtwallen, beekdalen, bosschages,
oude bomen en zandpaden in de buitengebieden van vooral de voormalige rand
gemeenten van Breda. Aansprekende onderdelen zijn het Cadettenkamp, de Lage
Vuchtpolder, de Spinolaschans, het beemdengebied van de Haagse Beemden en
Prinsenbeek, het Liesbos, de Rith, het beekdal van de Aa of Weerijs, het Mastbos,
het Kasteel Bouvigne, het Markdal en het Ulvenhoutsebos.
En daarnaast
3. Spinolaroute
Colofon
De organisatie van de Open Monumentendagen Breda 2014 is in handen van de gemeente Breda.
Wij bedanken
Alle beheerders en eigenaren van de opengestelde panden.
Aart Bergwerff, Barbara Putters, Blauwgras, Bouwbedrijf Nico de Bont, Breda Promotions, Budha
U kunt op eigen gelegenheid de toren beklimmen
(minimum leeftijd 12 jaar) en de kerk bezichtigen.
Er zijn gastheren en –vrouwen aanwezig om uw
vragen te beantwoorden.
Voor de beschrijving zie nr 1 bij ZATERDAG.
In dit voormalige wegrestaurant klinkt nu muziek.
Elk uur een kort concert.
26 Sint-Martinuskerk Naar de kerk toe
Princenhage is sinds 1261 een zelfstandige parochie.
De patroonheilige is Sint Martinus, ofwel Sint Maarten,
een populaire heilige in de middeleeuwen. De bouw van
de huidige Martinuskerk begon in 1402, nadat een voor
ganger was afgebrand. Het onderste deel van de toren
stamt nog uit die tijd. Volgens onderzoekers stond de kerk
in het veld op een kerkakker, waar kerkwegen heen
liepen. Het dorp is er langzaamaan omheen gegroeid.
1 Grote Kerk Het verhaal van Willem en Anna
kerkplein 2
Villa Palmyral was in 1909 klaar om te betrekken. De
naam zou een verbastering van palmeral kunnen zijn,
het Spaanse woord voor palmplantage. Voor de zeep
productie werd en wordt namelijk palmolie gebruikt.
In de jaren vijftig werd de villa eerst wegrestaurant
Princeville en daarna hotel Princeville. Het hoofdkwar
tier van Princess zat vanaf 2006 in het oude pand pal
hiernaast. In juni 2014 verhuisde het bedrijf naar Tilburg.
Sluit u aan bij een van de mini-rondleidingen. Vanwege
de beperkte omvang van de woning wordt er in kleine
groepjes rondgeleid.
Stoomtrams speelden in de late negentiende eeuw een
grote rol bij de ontsluiting van West-Brabant. Princen
hage heeft veel aan de tramlijnen te danken. Ze zorgden
voor kortere reistijden in het woon-werkverkeer. De tramroutes liepen vaak langs de al bestaande rechte rijks
wegen, zoals de Mastbosstraat. In de Mastbosstraat was
vanaf 1890 de werkplaats gevestigd: de remise van
de Zuid-Nederlandsche Stoomtramweg-Maatschappij
(ZNSM).
vandaag zijn twee zeer verschillende locaties geopend met een doorlopend programma
tussen 11.00-16.00 uur. bijzonder aan deze dag zijn de diverse fiets- en wandelroutes.
De plattegronden van deze routes staan niet in deze folder, wel op de website. U kunt
ze downloaden, of op 13 en 14 september een geprinte versie ophalen bij
GROTE MARKT
EN TRAMREMISE princenhage.
Zondag 11.00 – 16.00 uur
24 Pastorie Johanneskerk Een huis vol onderduikers
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Oudbewoners aanwezig.
Verhalenverteller elk uur.
Princenhage groeide rond de Martinuskerk, die aan
vankelijk eenzaam in een akker stond. De Haagsemarkt
werd het dorpscentrum. Van de zeventiende tot en
met het begin van de twintigste eeuw ging verkeer
van Breda naar het westen via de Haagweg naar
de Haagsemarkt en vanaf daar verder. Ook de stoom
tramlijnen, aangelegd in 1890, volgden deze routes.
In de twintigste eeuw werd het verkeer via nieuwe
wegen om het centrum heen geleid.
Building, Bureau Communique, Cultuurwinkel Breda, Dansnest, De Bossche Schutterij, Geschied
kundige Kring de Oranjeboom, JanWillem Coolsma, Diyet, docenten De Rooi Pannen, docenten Radius
College, docenten Tessenderlandt, Facilitaire Theaterwerkplaats Breda, Frank en Anita Fluitman,
Frans van der Plas, From Silent Glass, Hanos/ISPC, H. de Kroon, Hans Timmermans, Hein van Otterloo,
Hip Ambacht, Imagination Lab, Ineke Lolcama, J. van Bergeijk, Jacqueline Hamelink, Jeroen Wilms,
Joost Halbertsma, Klokkenluidersgilde Breda, Lukas Ruijs, Maas Jacobs, Marbles, Marcel Dalinghaus,
13 Lâle Van Breda naar Yonkers, New York
Boschstraat 57
De betoverende combinatie van woord en geluid.
Een enthousiaste en welingelichte eigenaar die u graag
vertelt over zijn bezit en dit afgewisseld met elk uur
een kort concert.
23 Tramremise Princenhage
Vooruitgang op de rails
20 Princenhaags Museum/ Begraafplaats Laatste reis
In dit huis werd waarschijnlijk Adriaen Cornelissen van
der Donck (ca. 1618-1655) geboren. Hij was advocaat
en landeigenaar in Nieuw-Nederland, de huidige VS.
Vanwege zijn landbezit werd hij Jonker of jonkheer
genoemd. Daarom heet de naar hem vernoemde stad
dan ook Yonkers. Van Breda naar het huidige New York,
weer terug en opnieuw… als dat geen wereldreis is.
En dat in de zeventiende eeuw.
Oorspronkelijk werd het chalet met de naam Villa
de Haghe in ca. 1875 in Zwitserland gebouwd aan het
meer van Neuchatel. In 1905 is het gedemonteerd met
achterlating van diverse onderdelen, zoals de fundering.
Bij de herbouw in Nederland is de architectuur van het
chalet enigszins aangepast. In de villa woonde Jonkheer
Dommer van Poldersveldt (1863 – 1920), burgemeester
van Princenhage van 1904 - 1917.
22 Maycretewoningen Wachtend op wederopbouw
Toe aan wat tijd helemaal voor uzelf? Probeer dan eens
één van de meditatiebijeenkomsten. Niet eng, wel leuk.
De tijdsduur is ongeveer een half uur.
Een dichtworkshop onder leiding van Pien Storm van
Leeuwen en Kees van Meel geeft extra cachet aan uw reis
tussen het centrum en Princenhage. Goed om te weten:
soms is één goedgekozen woord ook al een gedicht.
19 voormalige Kweekschool De reis naar volwassenheid
Dr. Jan IngenHouszplein 2
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Rondleidingen doorlopend
Muziek 12.00, 13.00, 14.00,
15.00, 16.00 uur
Dreef 7
De Sint-Annakerk werd in 1905 ingewijd. Het is een van
de mooiste neogotische kerken van Breda. Sint Anna,
de moeder van Maria, is de beschermvrouw van het
gezin. Al eeuwenlang gaan vrouwen op bedevaart naar
kapellen en kerken met haar naam, in de hoop hun kinderof partnerwens in vervulling te laten gaan. Met name
rond 26 juli, haar feestdag, neemt de aandacht toe.
Haagweg 1
Haagweg 339
Die geschreven bronnen, vondsten en grondsporen,
kunt u nu met eigen ogen achter de schermen zien. Kies
één rondleiding of doe ze alle twee. Kinderen kunnen
ook letterlijk graven in het verleden bij de populaire
‘archeologische opgraving voor kinderen’. Natuurlijk
onder leiding van echte archeologen.
18 Annastede Sint Anneke, geef me een goei manneke
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Dichtworkshop door
lopend
Monument als meditatie
12.00, 13.00, 14.00, 15.00 en
16.00 uur.
21 Villa de Haghe Het Zwitserslevengevoel
Het Museum of the Image (MOTI) is gevestigd in één
van de oudste panden van Breda: het Oudemannenhuis,
in de middeleeuwen gesticht als gasthuis. Armen, oude
ren, zieken en krankzinnigen kregen hier onderdak en
verzorging. Er was ook een gastenverblijf (de Beyerd).
Pelgrims en reizigers konden vertrekken wanneer ze
wilden. Dat gold niet voor ongeveer 600 oud-bewoners,
waarvan archeologen de skeletten vonden in 1985.
16 Hofhuizen Nieuwstraat Onderweg naar morgen
De aanleg van de tuin was het afscheidscadeau van
burgemeester Willem Merkx aan de stad Breda. De
tuin werd in 1984 opengesteld. De burgemeester wilde
graag een plaats van stilte en bezinning achterlaten in
de drukke binnenstad. Wat eens een braakliggend stuk
grond was, werd een oase van rust en groen, voorzien
van een aantal moderne kunstwerken.
Ingangen: Catharinastraat, Sint Annastraat.
Het pand heeft van oudsher wel met dieren te maken,
maar niet met herten. In 1898 ontwierp de Bredase
architect J.A. van Dongen dit pand als koetshuis. Het
hoorde oorspronkelijk bij Hotel de Kroon, dat om de
hoek aan de Boschstraat lag. Dit was een van de oudste
straten van Breda, en ooit één van de drie toegangs
wegen. Het verpauperde hotel werd in de jaren tachtig
van de twintigste eeuw afgebroken.
15 MOTI Het tijdelijke en het eeuwige
11 Koetshuis Kapucijnenhof Rijden in een wagentje
12 Willem Merkxtuin Pas op de plaats
Het pand kreeg in voorgaande eeuwen de bijnaam
de Stadspoort. Het is echter geen poort in de middel
eeuwse stadsmuur. Het is de doorgang naar het Stads
erf, een plein dat aan de achterzijde van het stadhuis
ligt. De huidige gevel van het poortgebouw is in
1839 ontworpen door stadsarchitect A.J.F. Cuypers.
Het staat als een decorstuk voor het oudere gebouw,
dat dateert uit de periode 1558 – 1644.
Zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Ambachten doorlopend
10 Waalse Kerk St. Wendelinus: de reizende heilige
In 1590 heroveren de soldaten van Prins Maurits Breda
op de Spanjaarden dankzij de list met het Turfschip.
Spaansgezinden ontvluchtten de stad. Zo ook de familie
van Brecht, die ongetwijfeld met pijn in het hart moest
constateren dat ze op de verkeerde partij had gegokt.
Huis Brecht en de voormalige HBS (nu: Koningin
Wilhelmina Paviljoen) zijn onderdeel van de KMA.
kasteelplein 10
pasbaan 7
9 Begijnhof Verhuizen in naam van Nassau
Voor de rondleidingen zie onder 4.
Kasteelterrein alleen toe
gankelijk voor rondleidingen
4 WILHELMINAPAVILJOEN en Huis Brecht Vluchten na list
Studenten en docenten Handel en Administratie van
Tessenderlandt laten met behulp van mini-etalages
de geschiedenis van het geldverkeer in Nederland zien,
de reis van ruilmiddel tot identifier. Iedere bezoeker
krijgt een oudhollands reissnoepje. Tegen aloude
handelsgewoontes in, is dat gratis!
8 Huis Van Aalst Hofleverancier
3 Kasteel van Breda Op reis met de keizer
Hendrik II van Nassau-Breda liet het kasteel verbouwen
tot een heus renaissancepaleis. Waar kwam deze
internationale smaak vandaan? Hendrik III was niet de
minste. Hij trok als opperkamerheer acht jaar lang (!)
met Karel V door Europa. In roerige tijden deed hij ook
dienst als militair bevelhebber. Het hoogtepunt van zijn
carrière werd bereikt in 1530 in Bologna. Daar was hij
nauw betrokken bij de zalving van Karel V tot keizer.
Frank en Anita Fluitman streken in 2002 neer in dit
voormalige hofhuis. Na een aantal jaar besloten ze het
hele pand te restaureren. Ze brachten het huis zoveel
mogelijk terug in de staat van 1866. En passant kwamen
drie verborgen deuren, spanbehang uit 1850 én een
oude waterput uit 1735 aan het licht. De elementen
zijn behouden omdat deze deel uitmaken van de
geschiedenis van het huis.
14 Het Hijgend Hert Op muzikale reis
Marcel Hermans, Marjanne Statema, Merel van der Linden, MGB Heesen Holding BV, Mocca d’Or,
Old Fashioned Band, Paté Brulé, Paua Web Solutions, Peter Stokla, Pien Storm van Leeuwen, Reünie
Orkest Artillerie, Sjoerd van Aalst, Stadsarchief Breda, Stadsbeiaardier Paul Maassen, Stadsgidsen
Gilde de Baronie, Stadsherstel Breda, Stalhouderij Gebroeders Joosen, Stichting Cultuurbehoud Breda,
Stichting Electron, Stichting Historische Verzameling KMA, Stichting Veteraan Autobussen, Stichting
Worstenbrood, Studenten De Rooi Pannen, Studenten Radius College, Studenten Tessenderlandt,
Studio Maaike Klijn, S & V entertainment, Tom L’Istelle, Veolia Transport Nederland, Verhalenboerderij
Arcadia, Waalse kerk, Winkeliers Haagsemarkt en omgeving
Lengte 52 km. Startpunt: Breda’s Museum.
In de strijd van de Noordelijke Nederlanden tegen Spanje is Breda regelmatig inzet
geweest van gevechten tussen beide legers. In 1567 werd de stad veroverd door de
Spanjaarden. In 1590 viel de stad weer in handen van de Staatsen dankzij de list met
het turfschip. Onder leiding van Ambrosio Spinola belegerden de Spaanse troepen
in 1624 de stad. Er werden twee linies rond de stad opgeworpen. Na een beleg van
elf maanden nam Spinola in 1625 de stad in. Bij deze route worden de historische
belegeringslinies van Spínola gevolgd. Op deze manier ontdekt u het verhaal van
de ontwikkeling van stad en landschap van Breda ná 1625.
4. Den Ulf
Lengte 12 of 19 km. Startpunt: De Uitdaging, Dorpsstraat 40 in Ulvenhout.
Beleef en ontdek de dorpskernen Ulvenhout en ’t Ginneken en de rijke natuur van
het Markdal. Voor jong en oud met verrassende doe-opdrachten. Deze fietstocht
kan in etappes worden gefietst, onderweg zijn er genoeg mogelijkheden om te
stoppen of de route in te korten.
5. Ontdek Breda Nassaustad
Lengte 40 km. Startpunt: Valkenbergpark.
Een mooie fietsroute in en om Breda langs historische plaatsen van ons koningshuis.
g
Ceresstraat
sb
P
eV
es
t
senla
a
n
Reizen, het heeft
iets avontuurlijks.
De beweging,
het moment van transit,
de staat van flux
Ou
d
A27
Claudius Prins
enlaan
AB
ilh
elm
ina
sin
ge
l
->
t
W
traa
Ha
v
at
Ve
st
de
Ou
n
III Laa
Baronielaan
Hendr
ik
ge
l
sin
ina
elm
ilh
W
t
De negen
straatjes van Breda
Wilhelminapark
Twee dagen
en
Ha
v
en
Ha
v
Ou O Ou Ou
de ude de de
Ve Ve Ve Ve
st st st st
KeizKeizKeizKeiz
ersterstersterstr
raatraatraat aat
John F. Kennedylaan
Ve
st
de
Ou
ge
l
sin
Wilhelm
ina
elm
Gin
Burg. van Sonsbeeckpark
ilh
n
III Laa
Graaf
Hendr
ik
Hei Hei
laar laar
dre dre
ef
ef
IABC IABC
Ha Ha Ha Ha
ve ve ve ve
n n n n
aat
Fatimastr
en
Ha
v
g
t
Z
len uilen
str str
aat aat
Zui
<-
aa
ttn
tr
ns
ke
ke
kene
ne
in
in
in
Gns
G
uw
uw
uw
iene
Nin
NieG
NieG
Nieuw
rdre
ef
Baronielaan
aat
Fatimastr
IABC
IABC
IABC
IABC
t t t
sktenrneaskatternaesakternasatraa
keGnein
Ginn
GinnGeinn
eg
nw
l ige
ei
erh
t All
at
ra
st
w
Hei
laa
at aat
ra
r
st
st
w uw
eu
e
Ni
Ni
at at at at
straasntnraasntnraastra
nna nnA
St. ASt. ASt. St. A
t ktarktarkt
ark aerM
M
te Mte M
ot te
GroGroGr Gro
at
tra
ark
te M
Gro
s
rik
nd
He
eu
Ni
IABC
eg
ew
ns
de
at at at at
ra ra ra ra
st st st st
w w w w
eu ieu ieu ieu
Ni N N N el
el
ng
ng
ssi uissi
Sl
i
Slu
ins
Pr
el el gel el
ing ing in ing
iss iss uiss iss
Slu Slu Sl Slu
Hei He Hei Hei
laarilaar laar laar
dre dre dre dree
ef ef ef f
aat
str
len
Zui
de
de
ka nka
en
e
ins rins
Pr
P
straat
straat
str
str
llem
llem
Wiaat
Wiaat
Willem
Willem
eij
rh
Te
de de de de
ka ka ka ka
en en sen en
ins ins in rins straat
Pr Pr Pr PWi
llem
aat aat
str str
om om
at
ebo ebo
stra
nna
anj anj
Or Or
St. A
e
ad
an
b
->
PRINCENHAGE
eg
CENTRUMHaagweg
BREDA F
w
e
A
llen
ag 20
<->
oor
Hac
d st
18
raa
Haagweg
A
20
t
Sint
CENTRUM BREDA
laarstra
at
an
egwegweg
wegw
rumrum
crumrum
BelcBelcBel Belc
t
t
raa raa
tst tst
ne une
L
Lu
k
en
ins
Pr
Nieuwe
Hei
Nieuwe
Hei
19
de meest uiteenlopende partijen.
Op zes evenementendagen per jaar
Begraafplaats
A
PRINCENHAGE
worden ambachtslieden, kunste
<->
Begraafplaats
PRINCENHAGE
naars, jongeren van vakopleidingen
CENTRUM BREDA
PRINCENHAGE
B
denla
CENTRUM BREDA
eg
CENTRUM BREDA
mw
<->
CENTRUM BREDA
ru
Belc
se b
Etten
Vian
t
aat aat aa aat
str str str str
omoomoomoom
ebojeb jeb jeb
anj an an an
Or Or Or Or
31
aan
C
eg
30
n
se baa
Boerderij
Het Peerdeke
Etten
A16
n
a
a
b
se
Pr. Laurentiuskerk en Chassémonument
Etten
aan
b
e
s
n
Ette
n
se baa
Etten
se b
Etten
e
Het project Hip
ing Ambacht heeft
ms
a
r
T
twee doelen,
die beide aandachtsP
eg
dw combineren.
el
n
punten
Het eerste
g
o
n
si
er
ids streven om kennis
lijkdoel is hhet
e
e
d
r
i
e
jv
Zu
Ni te geven over ‘bedreigde’
door
ambachten. Daarvoor is contact
nodig tussen
n oudere en jongere
aa
ell
dd
beoefenaars
van het vak, en tussen
Mi
eg
w
verschillende opleidingsniveaus.
ag g
a
H we
Het tweede doel is het zichtbaar
ag 18
g
b
Ha we
ag 18
maken van moderne ambachten
g
a
CENTRUM BREDA
H we
b
Jan Ingenhouszplein
ag 18
voor de Dr.
bewoners
en bezoekers
b
Ha
CENTRUM BREDA
18
Dr. Jan Ingenhouszplein
A
van Breda.
b19
AB
<->
Dr. Jan Ingenhouszplein
->
A
<->
ijk 19
Dr. Jan Ingenhouszplein
A
gd
Het succes
van
<-> hetaaproject
19 komt
H
A het verbinden van
met name door
enw
A16
Princeville
A16
aan
C
IAB
l
Faciliteiten tramremise
Parkeergelegenheid, toiletten, horeca.
nek
Haagse Markt
29
Vanaf de Oude Vest rijden gratis
pendelbussen naar Tramremise
Princenhage. De eerste bus vertrekt
om 11.00 uur, de laatste om 20.00 uur.
Laatste terugrit 22.00 uur.
van Breda
ligt dit jaar
de focus op
Informatie
zaterdag
Informatie
zaterdag
Princenhage.
De oude
tramremise
zaterdag
Informatiepunt
Grote Markt en Tram
i Informatie
isivoorInformatie
de eerste en
de Grote
laatsteMarkt
keer en Tram
zaterdag
Informatiepunt
Acade
Informatiepunt
Markt en Tram
Parkeergarage, -Grote
terrein
ibezichtigen.
teP
Informatiepunt
Grote
Markt
en
Tram
- terrein
Acade
Pi Parkeergarage,
Op zaterdag 13 september openen
11.00
22.00 uur –fietsenstalling
Familiespeurtocht
- terrein
Bewaakte
P –Parkeergarage,
Parkeergarage,
terrein
fietsenstalling
P inBewaakte
P en eindpunt
ruim 30 monumenten hun deuren,
Duik
de Tijd. StartBewaakte
fietsenstalling
Station Breda
P Centraal
rijden er historische bussen en een
Tramremise
Princenhage.
Historische
Bewaakte
fietsenstalling
Station Breda Centraal
P Centraal
Station
Breda
VVV-kantoor
paardentram en kunt u genieten
bussen
rijden tussen de
Oude Vest
Station
Breda
VVV-kantoor
P Centraal
van uiteenlopende activiteiten.
en Tramremise
Princenhage.
Monumentale locatie
31 VVV-kantoor
l
e
el
g
Ook kunt u de hele zaterdag mee
Parkeergelegenheid
Monumentaleaanwezig.
locatie
31 VVV-kantoor
ing
sin
ats el
am
r
r
Monumentale
locatie
31
T
p
g
l
doen met de familiespeurtocht gel
De atsin l
Pvervoerlocatie
31 Monumentale
Academiesin
r
e
seiln gel
Historisch
Busroute
zaterdag
Duik in de Tijd in Princenhage.
elp tsing
rainmg
D
T
s
a
l
Acade
s miesingel
r
e
Busroute
zaterdag
d
p
i
g
P zaterdag
l
en hogescholen, amateurs, erfgoed
Paardentram
X
rhe
De atsin
l
Busroute
busroute met
rijrichting (<->)
ge gel
r
<->
ijveAcademiesin
n
p
i
l
N
X
s
vrijwilligers en maatschappelijke
Op zondag 14 september bieden
11.00
–Busroute
17.00 uur met
–zaterdag
Rondritten
tussen
busroute
rijrichting
(<->)
De
id s
<->
Acade
X
A
rhe miesingel
busroute
rijrichting (<->)
Oude
- Tramremise,
iedere 15 mi
<->
jve
organisaties met elkaar in contact
we een uitgebreid activiteiten
Grote
MarktVest
en met
Nassaumonument
X
A
->
busroute
met
rijrichting
(<->)
Ni
Oude Vest - Tramremise, iedere
<->
Soph 15 mi
<->
A
B Valkenberg.
ia
gebracht. Het geheim van de salade
programma op twee grote, aan
Park
Oude Vest->- Tramremise,
15
strami
Viandenlaan, iedere
ieder
uur
<->
at
A
ll
Soph uur
B
e
Oude
Vest
Tramremise,
iedere
mi
Oude Vest->- Viandenlaan, ieder
<->
ia15
zit immers in de dressing…
maar heel verschillendeMlocaties:
straa
idd
<->
B
C
t
Oude
Vest
Viandenlaan,
ieder
uur
Tramremise
Haagsemarkt,
iedere
10
n
Soph
<->
aa
B
ia
stra10
De Grote Kerk in het centrum
C
Historische
stadsbussen
van ieder
Oude
Vest
uur
Park Valkenberg
el
->- Viandenlaan,
ell
Tramremise
- Haagsemarkt,
iedere
at
<->
ing
dd
<->
S
i
3
s
o
C
110
phia10
D
A27
M
Tramremise
- Autobussen
Haagsemarkt,
iedere
m
Princeville, iedere
l
stramin
Park
Valkenberg
van Breda en de Tramremise
Stichting
Veteraan
<->
a10
Tra inge
C
t
D
Tramremise
-- Haagsemarkt,
iedere
3
Tramremise
Princeville, iedere
10 min
P
P
<->
ms el
<->
a
Park
Valkenberg
Tegenwoordig bieden
D
Princenhage.
Daarnaast
zijn
er
Pendelbus
met
historische
autobussen
r
13
1
T gesling
Tramremise
Princeville,
iedere
10
min
3
<->
n
Da
P die dag verschillende rondleidingen
Tramremise
- Princeville,
1013min
halte
Princeville
ssriam l gel
Park
Valkenberg
11.00
- 22.00
uur
– Oude Vestiedere
Ceresstraat
<->
en
tr
eid T negen
a
3
de winkels ijin
hde
ngsi
hs
P
halte Princeville
ver idTssrai m l
sc r
4
13
a
b
en
wandelen
fietsroutes.
Tramremise,
iedere
15
minuten
o
e
N
e
halte
Princeville
Haagsemarkt
B hst
rh
ing
P
a AB
b
->11.00
sc
halte
Princeville
4
straatjesNplaats
ijve eidss aan
13
Haagsemarkt
17.00
uur
–
Oude
Vest
el
9
Bo hstr
g
h
b
l
c
r
n
e
ijk AB halte Haagsemarkt
TramremiseP
ssi
sc
jve
ng 4
dViandenlaan,
i
b
o
s
g
ieder
uur
TIP:
Een
aantal
Bredase
monumenten
Ni heid
c
9Haagsemarkt
B hstr
10
at
-> halte
11
jonge, innoijvveatieve
aa
halte
Tramremise
r
pr
an
c
l
H
c
a
s
4
d
e
l
l
Or
halte
Tramremise
D
N
anjesing
Haagweg
Met behulp dijk dc Catharinastraat
11.00
-10
uur
– Tramremise
is voorzien van een QR-code.
917.00
14- Bo
de nmiesingel
el P 15
11
dAcade
halte
Tramremise
ag 8
Mi ellaaZe zijn
halte
Haagweg
ambachtslieden.
a
9Dr.iedere
10 minuten14
van uw smartphone kunt u hier extraH 7Haagsemarkt,
10
d
e Catharinastraat
11
n
dd
halte
Jan Ingenhouszplein
15 Pasb
12Haagweg
Mi ellaa
d
e8 11.00
halte
Haagweg
10
14
1
.
17.00
uur
–
Tramremise
historische
informatie
vinden
7
11
M15
halte
Dr.
Jan
Ingenhouszplein
Catharinastraat
ddanders
16
Pa- aan
dan misschien
dan
n
i
ark
ef 5
12
M ellaa
2
i
A
end 14sba
halte iedere
Dr.
JanVest
Ingenhouszplein
8
Oude
1
7
d
Princeville,
10
minuten
e
Catharinastraat
d
aP
<->
aPlsas an
halte
JanVest
Ingenhouszplein
Mi
halte12Dr.
Oude
M15
ew
i 2 7Zieg8ff 5de
b
16
de oude ambachtslieden,
aroutes
-> Informatiepunten 1
r
plattegrond
voor
de
k
Pa aeagn
halte
Oude
Vest
Viandenlaan
A
end P
->i
Soph
A
12Oude
sb
2 6 gf 5 halte
iast1ra
a
<->
Vest
a
lse aan
halte Viandenlaan
en
Grote Markt voor Stadhuis at ->
maar net zo bijzonder.
g haltes.
we
P
6
5
2
halte
Viandenlaan
i
g
AB
A
g
g
Tramremise Princenhage,
bose
halte Viandenlaan
->
6
P
Fel Mast->
w
l
Paardentram
route zaterdag
Park
ag Valkenberg
k AB
oor ->
straat 14P(achter gebouwenVeolia)
Zondag
14Naseptember
->
6
Ha
3 agdij AB
d
g
Paardentram
route
zaterdag
ssa
str
e18
Fel
aat
Ha dijk b->
raatroute
Tenslotte nog dit. Een hippe organi
Zaterdag:
11.00 –Paardentram
16.00 uuru–stInformatiepunten
routeen
zaterdag
gw
Paardentram
in- en
len
P 11.00 – 16.00 uur
oor
AB ->
ag jk AB Haa
Paardentram
route
zaterdag
a
13
Paardentram
route
en
in- en (<->)
i
d
<-Grote
H d
->
str
uitstaplocatie
met
rijrichting
satie kan natuurlijk niet zonder app!
Zondag:
11.00
–
16.00
uur
Markt
en
Tramremise
Princen
->
18
P
g
at
Paardentram
route
en in- en (<->)
Dr. Jan Ingenhouszplein
aa ijk b
aa at
->
uitstaplocatie
met
rijrichting
r
H
t
AB
d
Kijk daarvoor op de website.
Paardentram
route
en inhage geopend,
voor uitleg
over
heten (<->)P
PM 16
hs
uitstaplocatie
met rijrichting
<- ->
sc
4 A Haag
Bo
uitstaplocatie
met rijrichting
Dr. Jan Ingenhouszplein
dagprogramma
en printversies
van (<->)
WebsiteMarkend
<->
A
19
a
P
a16
<->
P
als
rke actuele
9 Voor meeraen
ew informatie P
Barbara
A Putters-Op de Beek A
de
routes.
a
n
da16
Ma
<->
P
<->
19
als eg
AB
r
10
k
11
ew
A
e
Voorzitter
Stichting Cultuur
uur – De Grote Kerk P
www.openmonumentendagbreda.nl
a
->
Ma nda16
eg
P 11.00 – 16.00
<->
Seeligkazerne
AB
rke als14
ew
A Breda / Hip Ambacht,
Catharinastraat
behoud
a
en
Tramremise
Princenhage zijn P
nd
->
15
e
g
a
<->
als
AB
Fel
7 8
ePw
Seeligkazerne
len Breda
->
de negen straatjes
van
geopend
en
presenteren een door
Contact
aseg
12
B
P
o
b
o1
AB
Fel
aa
r
<n
len dstra
->
lopend activiteitenprogramma.
[email protected]
5
ait
2
Fel oord
PRINCENHAGE
s
AB
l
tra
enosymbool
Op locaties met dit
P
De oude tramremise (Mastbos
is
076-5294821
(tijdens
kantooruren)
a
<ord
t
Fel
st
AB 6
len aandacht
17Veolia) is voor
PRINCENHAGE
straat 14, achter
op zaterdag 13 september
oor ra->
at
<P
d st
AB
17 keer te bezich
raa
P
de
eerste
en
laatste
voor oude en nieuwe ambachten.
Zaterdag
13
september
<t
P
AB
17
tigen.
Op
deze
locatie
is voldoende
10.00
–
16.00
uur
–
Informatiepunten
<P
P
t
17
a
a
r
P
Chassépark
parkeerruimte.
Grote
Markt
en
Tramremise
geopend
g st
C
r
P
u
la
P
b
udiu
Dillen
s
Seeligkazerne
Chassépark
B
11.00
senla– 16.00 uur – Rondleidingen,
voor uitleg over het dagprogramma Prin
P
an
->
Seeligkazerne
wandel- en fietsroutes. Chassépark
en printversies van de routes.
P
Seeligkazerne
Chassépark
11.00 – 17.00 uur – ruim 30 monu AB
Ma
<rke 16
AB
aSeeligkazerne
nd
Claudius
Op zondag geen pendeldiensten
menten in Breda openen
aal
P hun deuren.AB
<sew
Wilhelm
eg
met historische autobussen.
In elk gebouw is iets te beleven.
<AB
->
Wilhelm
Naast de historische binnenstad AB
Voor het eerst heeft Breda twee
Open Monumentendagen.
In de negen straatjes rondom
het Kasteel van Breda vestigden
zich vroeger de ambachtslieden
die de bewoners voorzagen van
kleding, meubels, sieraden enz.
Maar….beoefenaars van traditio
nele ambachten zijn bijna een
uitstervend ras.
Tegenwoordig bieden de winkels
Bin de negen straatjes plaats aan
<->
jonge, innovatieve ambachtslieden.
Ze zijn dan misschien anders dan
de oude ambachtslieden, maar
net zo bijzonder.
Gin
Brievenbus en pomp
28
Tip: historisch vervoer vanuit
de binnenstad
Na Open Monumentendag 2013
won het voorbeeldproject Hip
Ambacht, de negen straatjes van
Breda (van de Stichting Cultuur
behoud Breda) de Brabantse
Erfgoedprijs 2014. Uiteraard mag
deze succesvolle formule ook dit
jaar niet ontbreken. De scholen
waarmee dit jaar wordt samen
gewerkt zijn: VMBO school
Tessenderlandt, MBO opleiding
Radius College en het centrum
voor ondernemersonderwijs
MBO de Rooi Pannen.
nbosla
Door
eg eg eg eg
ew ew ew ew
ns ns ns ns
de jde jde jde
eij ei ei ei
rh rh rh rh
Te Te Te Te
ALGEMENE INFO
A16
weg weg
rum rum
Belc Belc
Graaf
www.openmonumentendagbreda.nl
HIP AMBACHT
t t at t
raa raa ra raa
tst tst tst tst
ne ne ne ne
Lu Lu Lu Lu
27
Tramremise Princenhage (ook zondag geopend)
IAB
De speurtocht start vanaf de Tram
remise Princenhage aan de Mast
bosstraat 14 (op het Veoliaterrein).
Starten kan tussen 11.00 en 20.30 uur.
eg
Sint-Martinuskerk
Maycretewoningen
Startpunt in Princenhage
t
Johanneskerk
26
Villa de Haghe
Duik in de tijd en ga met ons op
Bvan deze
zoek naar de verloren schat<->
dame. Ontrafel het geheim van het
gevonden voorwerpen depot.
raa
Pastorie Johanneskerk
25
22
Princenhaags Museum en Begraafplaats
A16
tst
24
21
Voormalige Kweekschool
at
at
stra stra
laar laar
Hei Hei
23
20
Annastede
A16
We maken vandaag kennis met een
oude dame die veel verdriet heeft
omdat ze iets kwijt is geraakt wat
nooit meer is gevonden. Maar wat is
ze precies kwijt?
ne
Archeologisch Centrum en Stadsarchief
atraat
atar
atra
rast
ra
st
la
la
eila
eist
eist
Har
Har
Har
Heila
Hofhuizen Nieuwstraat
A16
<-
Lu
Ginneken
Leursebaan
Leursebaan
17
19
C
IAB
C
IAB
C
IAB
C
Leursebaan
Leursebaan
16
18
IAB
31
De tramremise ligt er belabberd bij.
Leursebaa
Hij wordt al njaren niet meer gebruikt.
Maar toch is er nog altijd een man
netje dat de gevonden voorwerpen
beheert. Lang geleden toen de remise
werd gesloten heeft niemand hem
verteld dat hij mocht gaan. Hij neemt
zijn taak zeer serieus. Zo maakt hij
zich kwaad over mensen die hun
spullen niet op komen halen. Soms
vindt hij het moeilijk om afscheid te
atstraat
laar
eira
Heilaar
Hst
at at aat at
tra stra str stra
ars ar ar ar
ila ila eila ila
He He H He
31
31
31
31
31
Leurs
Waar
gaat
ebaanhet dit jaar over?
A16
w
en
ek
ht
nzic
Laa
ht
c
i
ngz
Laa
ht
c
i
z
n
Laa
t
h
c
nzi
Laa
Duik in de tijd en ga
met ons op zoek naar
de verloren schat van
een dame. OntrafelA16het
geheim van het gevonden
voorwerpen depot.
nemen van dingen die lang in het
depot hebben gelegen. Misschien is
het daarom zo vol. Krijgen mensen
hun verloren spulletjes wel mee?
AB
nn
Doele
n
op reis
A16
Gi
n
Claudius Prins
enlaan
Chassépark
raat
laa
A27
Trip van Zoudtlandkazerne
st
lmina
Wilhe
ht
at
at
tra tra
ars laars
il a
i
He He
B
->
an
Station Breda Centraal
VVV-kantoor
AC
BegraafInformatie zaterdag
->
plaats
VVV-kantoor locatie
D
Informatie
zaterdag
31 Monumentale
->
Informatiepunt
Grote Markt en Tramremise
Informatie zaterdag
Doelen
Informatiepunt
Grote Markt en Tramremise31 Monumentale locatieraat
Informatie zaterdag
B
Parkeergarage,
terrein
nst
->
Informatiepunt -Grote
Markt en Tramremise
cke
Busroute zaterdag
uy
Parkeergarage,
terrein
r
t
S
Informatiepunt
Grote Markt en Tramremise
Bewaakte
fietsenstalling
tor
ACD
Parkeergarage,
- terrein
X
oc
BusrouteDmet
zaterdag
busroute
rijrichting (<->)
<->
<->
Bewaakte
fietsenstalling
Parkeergarage,
- terrein
in
Station
Breda
Centraal
e
l
p
Bewaakte fietsenstalling
Ginnekenmarkt
Xel busroute
vA
rijrichting (<->)
Oude Vestmet
- Tramremise,
iedere 15 min
i e
Heu<->
Station
Breda
Centraal
Bewaakte
fietsenstalling
VVV-kantoor
Station Breda Centraal
A
B
31
Tramremise, iedere
15 min
Oude Vest - Viandenlaan,
ieder uur
23
<->
VVV-kantoor
Station Breda Centraal
Monumentale
locatie
VVV-kantoor
B
C
Oude Vest - Viandenlaan,
ieder
uur
Tramremise
- Haagsemarkt,
iedere
10Brink
min
Heuvel
P
<->
Monumentale
VVV-kantoor locatie
Monumentale locatie
C
D
Haagsemarkt,
iedere
10 min
Tramremise - Princeville,
iedere
10 min
<->
Busroute
zaterdag
Monumentale
locatie
D
Tramremise - Princeville, iedere 10 min
Busroute zaterdag
<->
a
busroute
met
rijrichting (<->)
halte Princeville
Busroutes
zaterdag
Locaties zaterdag
Busroute
zaterdag
busroute
met
rijrichting
(<->)
a
1
Grote Kerk (ook zondag geopend)
b
Busroute
zaterdag
halte
Princeville
Oude
Vest
- Tramremise,
iedere
min
Haagsemarkt
Oude
Vest
- Tramremise:
iedere 15
minuten,1511.00
-22.00.
halte Oude
Vest
busroute
met
rijrichting
(<->)
2
Stadhuis
Oude
Vest
Tramremise,
iedere
15
min
Laatste
vertrek
vanaf
Oude Vest(<->)
20.00 uur
bc
busroute
met
rijrichting
icht
Haagsemarkt
Oude
Vest
Viandenlaan,
ieder
uur
halte
Tramremise
nzKasteel
3
van Breda
a
halte
Dr.
Jan
Ingenhouszplein
a
Oude Vest - Tramremise, iedere 15 min
L
Oude
Vest
-- Viandenlaan,
ieder
Oude
Vest
- Viandenlaan:
ieder uur,
11.00 -uur
17.00.
4
Koningin Wilhelmina Paviljoen en Huis Brecht
dc
Oude
Vest
Tramremise,
iedere
15
min
Tramremise
Tramremise
- Haagsemarkt,
iedere
10 min
halte
Haagweg
halte
Haagweg
Oude Vest
Viandenlaan,
ieder
Laatste
vertrek- vanaf
Oude Vest 16.00
uuruur
5
De Stadspoort
Tramremise
Haagsemarkt,
iedere
10
min
d
e
Oude Vest - Viandenlaan,
ieder uur
Haagweg
Tramremise
-- Princeville,
iedere
10 min
halte
Dr.
Jan Ingenhouszplein
6
Lutherse Kerk
halte
Haagsemarkt
Tramremise
Haagsemarkt,
Tramremise Haagsemarkt:
iedere 10 iedere
minuten10 min
Tramremise
Princeville,
iedere
10
min
7
Huis Fluitman
e
Tramremise
- Haagsemarkt, iedere 10 min f halte
11.00
-17.00
halte
Dr.
JanVest
Ingenhouszplein
Oude
Tramremise
Tramremise
- Princeville, iedere 10 min
8
Huis VanLeAalst
ursebaan
halte
Princeville
Tramremise
- Princeville,
min
Tramremise
- Princeville:
iedere 10iedere
minuten1011.00
- 17.00 gf
Oude Vest
9
Begijnhof
halte
Viandenlaan
halte
Princeville
halte
Princeville
halte
10 31Waalse Kerk
halte Haagsemarkt
Princeville
g
halte
Viandenlaan
halte
Haagsemarkt
halte
Viandenlaan
11
Koetshuis Kapucijnenhof
halte
Princeville
halte
halte Tramremise
Haagsemarkt
Paardentram route zaterdag
12 Willem Merkxtuin
halte
Tramremise
halte Haagweg
Haagsemarkt
halte
13 Huis Lâle
halte Tramremise
Paardentram
route
zaterdag
Paardentram route
en
in- en
Paardentramroute
zaterdag
->
halte
Haagweg
14 Het Hijgend Hert
halte Dr.
Tramremise
halte
Jan
Ingenhouszplein
uitstaplocatie
met
rijrichting
(<->)
halte Haagweg
Paardentram
route
en
inen
Paardentramroute
en
inen
15 MOTI
->
halte
Dr.
Jan Ingenhouszplein
halte Oude
Haagweg
halte
uitstaplocatie
met rijrichting (<->)
uitstaplocatie
met rijrichting
halte Dr. JanVest
Ingenhouszplein
halte Oude Vest
zic
aan
L
eg
enw
ilig
rhe
Alle
hte
n
17
traat
innekens
Nieuw G
at
stra
burg
Dillen
at
Bewaakte
fietsenstalling
Station
Breda
Centraal
ht
tra
tersem
Parkeergarage,
- terrein
Bewaakte fietsenstalling
nzic
Laa
s
rik
van Mer
nd
He
Informatiepunt
Markt en Tramremise
Parkeergarage,
-Grote
terrein
Laan
denla
bac
el
raat
ing
ins
Pr
i
Pi
P
gel
in
ers
ime
Boe
Burg. van Sonsbeeckpark
B
Vian
Am
iss
kenst
Ginne
Slu
DUIK IN DE TIJD
<-
22
Informatie zaterdag
Informatiepunt
Grote Markt en Tramremise
eg
Oude Vest - Viandenlaan, ieder uur
Zu
enw
nek
B
<->
eg
Haagweg
Heilaarstr
Oude Vest - Tramremise, iedere 15 min
<->
<->
P
Al tien keer eerder werd op
Open Monumentendag Breda een
familiespeurtocht georganiseerd.
Om dit jaar nog meer speurders
een kans te geven om mee te doen,
is het programma de hele dag! Je
kunt van 11.00 – 22.00 uur meegaan
op avontuur. Nee, het is niet eng.
En ja, het is natuurlijk gratis.
dw
ron
at
A
<->
P
aat
A
<->
e
lijk
ide
tra
busroute met rijrichting (<->)
str
A16
ars
X
A27
Hé jij daar, ga je mee?
il a
He
Busroute zaterdag
<->
b
a
b
ca
b
c
db
c
d
ec
d
e
df
e
f
e
<-
B
f
ee
Dr
Monumentale
locatie
Monumentale
locatie
<->
ACD
za 13|09|14 monumenten – zo 14|09|14 routes
<-
Gin
an
X
X
<->
AX
Informatiepunt
Markt
en Tramremise
Informatiepunt
GroteGrote
Markt en
Tramremise
<->
<->
A
X
<->
BA
Parkeergarage,
- terrein
<->
Parkeergarage,
- terrein
<->
<->
B
A
<->
C
Bewaakte
fietsenstalling
<->
B
Bewaakte
fietsenstalling
<->
<->
C
B
<->
D
Station
Breda
Centraal
<->
C
Station
Breda
Centraal
<->
<->
D
C
<->
VVV-kantoor
<->
VVV-kantoor
D
a
<->
Da
<->
AB
PRINCENHAGE
Sint Maartenstraat
agela
Informatie
zaterdag
Informatie
zaterdag
31
31
31
31
28
25
27
24
26
f
ee
Dr
cenh
Prin
Princenhage
i
i
Pi
Pi
P
P
Doelen
straat
t
Seeligkazerne
21
Informatie zaterdag
ACD
t
Esserstraa
<-
oom
eg
at
D
aat
jeb
w
en
ek
nn
a
rstr
d
osstr
ag
Ha
19
<->
oor
d st
raa
an
Or
Gi
laa
Hei
Liesb
31
A
len
traa
rdre
ef
Hei
laa
IABC
t
at
D
<->
stra
at
ra
st
straa
Heilaarstra
20
c
eg
i
P
Dr. Jan Ingenhouszplein
Begraafplaats
gw
Haa
29
18
<->
at
g
we
Maar wat er niet veranderde…
op reis van noord naar zuid lag en
ligt Breda nog altijd op de route.
14
Met soms zeer verstrekkende
Pa
sb gen. In de Tachtigjarige
P Oorlog
gevol
aa
n
(1568 – 1648) werd de stad afwisse
P
lend Spaans en Staats, wat voor
de inwoners enorm ingrijpend was.
P
In de negentiende eeuw bracht de
ligging tussen noord en zuid juist
laud toen de stad
economischeCbloei
ius P
rinse
ninkomende
laan
het centrum werd van de
en vertrekkende stoomtramlijnen
uit de omgeving. En in de twintigste
P vestigden diverse internatio
eeuw
AB
laarstra
n
Fel
gw
se baa
Etten
Nieuwe
Hei
oslaa
eg
a
Ha
CENTRUM BREDA
Liesb
nna
w
lmina
Wilhe
<->
n
C
Het thema van Open Monumenten
dag 2014 is ‘Op Reis’. De gemeente
Ceresstraat
richt dit jaar de spotlights op
Princenhage. Daarbij is een speciale
rol weggelegd voor de voormalige
el
g
n
i
ats
r
Deze
centrale
positie
heeft
de
stad
tramremise aan de Mastbosstraat.
lp
Oranjesingel
De
vanaf de middeleeuwen, al bijna
De tram vervulde immers een
900 jaar. Natuurlijk veranderden de
sleutelrol in de ontwikkeling van
vervoersmiddelen voor reizigers en
Princenhage tot een villadorp.
goederen door de tijd heen. Schepen
Soph
Bij algemene informatie leest u
moderniseerden,
wegen verbeter
iastra
a
precies wat, waar en hoe laat
den, paard ten wagen verdwenen,
plaatsvindt.
de koets werd populair, de stoom
Nas
trams verschenen, reizen per spoor
sau
stra
at
deed zijn
13intrede en als laatste ver
t
scheen de auto
a in het straatbeeld.
ra
->
B
b
IAB
t
eu
Ni
at
tra
i
Boe
A
<->
CENTRUM BREDA
A16
ark
te M
ars
i
ers
me
Burg. van Sonsbeeckpark
15
Gro
ila
He
<-
l
nge
11
In juli 1857 adverteerden de spoor
wegen met een speciale plezierreis:
->
6
Iedere zondag konden Bredanaars
Selçuk Akinci,
AB
Wethouder Cultuur, Duurzaamheid
voor honderdvierenveertig-en-een->
en Mobiliteit
halve
k cent in de derde klasse naar
j
i
P
gd
aa
reizen. “De Nederland
HAntwerpen
sche reizigers zijn niet gehouden
van paspoorten voorzien te zijn.
Ma
16
Het is slechts noodig dat zij dit
rdoor
ken
a
daa
een of ander stuk bewijzen”. De reis lsew
eg
AB
AB
Speciale rol Princenhage
st
Dus trek je reiskostuum aan, neem
Catharinastraat
proviand mee en wat
duiten voor
7 8
onderweg,
en stap in. Ik wens 12
ieder
1
5
2
i reis.
een een goede
en
Wilhelminapark
an
a
ell
Leursebaan
31
f
dd
Mi
9
10
2014 Intercity RIJDT NAAR
ROTTERDAM IN 27 MINUTEN
h
sc
Bo
St. A
traat
innekens
Nieuw G
nz
e
<-
Laa
ad
j
Ni
AB
icht
l
ge
sin
id s
he
ver
Seeligkazerne
PRINCENHAGE
k
en
ins
Pr
Trip van Zoudtlandkazerne
at
tra
at
tra
Chassépark
l
ge
P
Ook in Breda zelf was en is reizen
->
vanzelfsprekend. Breda is ontstaan
op een knooppunt van rivieren
en er reden paardentrams naar
Park Valkenberg
de dorpen 3
rond Breda. Die paarden
tram rijdt tijdens Open Monumen
tendag door het centrum. Zo krijg
je een beetje
4 gevoel bij hoe dat
vroeger ging.
Wellicht is het de dynamiek van
snel veranderende landschappen en
vluchtige ontmoetingen. De valse
romantiek van noodzakelijke ont
P niet verder
beringen, die veelal
gaan dan vertraging, een gemiste
overstap en doelloos wachten bij
de gate. Het valt in het niet bij
de tegenslagen die Phileas Fogg
moest overwinnen bij zijn reis om
de wereld in 80 dagen
sin
m
Tra
ts
ne
el
P
17
Lu
P
Keiz
ers
<-
ng
raat
kenst
Ginne
AB
ssi
s
oom
19
<->
t
i
Slu
jeb
A
oor
d st
Prin
P
a
sew
eg
len
raa
an
Or
Dr. Jan Ingenhouszplein
aal
dius
Het thema voor 2014 is ‘Op Reis’.
Bijzonder reisdoel dit jaar is Princen
hage. Met een historische bus kun
je er vanuit de binnenstad naartoe.
De oude tramremise staat centraal
want vroeger was de tramverbin
ding met Breda de levensader van
Academiesin
gel daar genieten
het dorp.
Je kunt
van theater en kunst.
Willemstraat
t
18
b
P
breda
1870 Reis per schip naar
Amsterdam duurt 60 uur
Breda, op de grens van zandgrond
en het rivierengebied, daar waar
de Mark en de Aa samenkomen,
had het allemaal. Niet verwonderlijk
dat juist daar een nederzetting met
een haven ontstond waar de over
slag plaats vond van wagens in
schepen. En door de strategische
ligging was het ook nog eens een
uitstekende plek voor tolheffing
en de bouw van een burcht.
duurde dik twee uur. Straks kun je
diezelfde reis maken, maar dan in
nog geen kwart van de tijd.
weg
rum
Belc
rkt
Ma
a
ra
st
Fel
gw
a
Ha
n
Clau
16
end
eg
aa
A16
w
Ma
rk
A
<->
P
Keiz
ers
Ha
ve
n
Pa
12
at
6
14
te
Gro
P
eu
Ni
ijk
15
monumentendagen
1626 Antwerpen ligt op
10,5 uur gaans van Breda
eg
ew
ns
de
5
2
11
stra
i
->
gd
John F. Kennedylaan
h
sc
Bo
Catharinastraat
nna
St. A
7 8
AB
aat
t
aa
open
nale bedrijven hun hoofdkantoren
in de stad, met Nederland én België
binnen handbereik. Ook al kunnen
we niet in een glazen bol kijken,
Breda heeft hoe dan ook een inte
ressante toekomst!
eij
rh
Te
a
ell
1
Reizen, het heeft iets avontuurlijks.
Terwijl het echte avontuur er sinds
de uitvinding van de doorlopende
reisverzekering wel van af is.
Natuurlijk, het is altijd spannend
om op een plek te komen waar je
nooit geweest bent. Met andere
mensen, andere gewoonten, andere
architectuur. Maar dat verklaart
nog niet de magie van het reizen
op zich. De beweging, het moment
van transit, de staat van flux.
ustr
13
4
9
10
a
Ha
Nas
sa
str
an
->
at
Met de trein van Rotterdam naar
Breda passeert u moeiteloos de grote
rivieren. We staan er niet meer bij
stil, maar eeuwenlang speelde het
landschap een bepalende rol bij de
keuze waar mensen gingen wonen.
Hoog en droog, was het devies in
de tijd dat er nog geen dijken beston
den. En liefst op een strategische
plek, allereerst voor de handel,
maar ook om potentiële vijanden
goed in het oog te kunnen houden.
n
t
e
ra a
tst
dd
Mi
d
ka
en
ins
Pr
ne
Lu
id
rhe
jve
Ni
P
l
ge
n
ssi
Park Valkenberg
3
iastra
Backpack inpakken, vastsjorren en
weg. Misschien een tent, sowieso
een Visa World Card en een
paspoort op zak. Reizen, het is zo
makkelijk geworden. Binnen een
dag ben je tegenwoordig aan de
andere kant van de wereld.
oslaa
l
ge
sin
m
Tra
Soph
Oranjesingel
nb
Door
->
el
BREDA CENTRAAL
John
John
JohnJohn
F.an
F. Kenn
Kenn
F. Kenn
F. Kenn
edyla
edyla
edyla
an an
anedyla
Willemstraat
Academiesingel
ing
ats
lpr
De
GOEDE REIS!
Kapit
telwe
g
P
John F. Kennedylaan
weg
rum
Belc
A16
oei
i
ers
me
l
nge
Wilhelm

Download Report