Gottmer-Yoga Asana-BW.indd

Arjuna van der Kooij
& Alanna Kaivalya
De mythen
van de asana’s
Het verhaal
achter de yogahoudingen
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 3
17-07-14 11:35
Inhoud
Woord vooraf • 7
Inleiding • 10
Houdingen van de yogi * 13
Padmasana De lotushouding • 16
Anjali mudra & Namaste mudra • 20
Chakrasana Het wiel • 24
Trikonasana De driehoek • 30
Siddhasana De volmaakte
houding • 34
Dhanurasana De boog • 38
Balasana De kindhouding • 41
Dandasana De staf • 44
Houdingen van de goden * 49
Natarajasana De houding
van de meester van de dans • 52
Virabhadrasana De krijgers • 56
Hanumanasana, Anjaneyasana
& Virasana De spagaat, de diepe
hardloper, de zittende held • 62
Halasana De ploeg • 70
Kurmasana De schildpad • 72
Garudasana De adelaar • 76
Simhasana De leeuw • 79
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 4
17-07-14 11:35
Houdingen van de wijzen * 85
Bharadvajasana De zeemeermin
of zittende torsie • 88
Koundinyasana De schaar • 93
Vasisthasana De plank • 98
Astavakrasana De achthoek • 102
Vishvamitrasana De aan Vishvamitra gewijde houding • 105
Dieren & aarde * 109
Matsyasana & Matsyendrasana
De vis • 112
Chandrasana & Ardha chandrasana
De maan & de halve maan • 115
Bhujangasana De cobra • 118
Mayurasana De pauw • 121
Hamsasana De zwaan • 125
Tadasana De berg • 127
Vrikshasana De boom • 129
Gomukhasana De koeienkop • 132
Bakasana De kraanvogel • 135
Savasana Het lijk • 138
Nawoord • 142
Dankwoord • 144
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 5
17-07-14 11:35
Houdin
Houdingen
van de yogi
Padmasana * De lotushouding
Anjali mudra & Namaste mudra
Chakrasana * Het wiel
Trikonasana * De driehoek
Siddhasana * De volmaakte houding
Dhanurasana * De boog
Balasana * De kindhouding
Dandasana * De staf
13
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 13
17-07-14 11:35
E
envoudig gezegd belichamen yogi’s de wereld. Yogi’s
gebruiken hun lichaam als werktuig en nemen bepaalde
houdingen aan om het functioneren van de wereld om hen
heen te begrijpen. Daardoor cultiveren ze empathie, mededogen en
gevoeligheid – kwaliteiten die bijdragen aan een hogere geestesgesteldheid, in de yogaliteratuur bekend als chitta prasadanam.
De letterlijke betekenis van het Sanskrietwoord yoga is ‘samenbrengen’ of ‘verbinden’. Je zou de toestand van eenheid waarnaar yoga
streeft kunnen beschrijven als een gevoel van onderlinge verbondenheid, waarin we ervaren dat een deel van ons in alles bestaat en vice
versa. Om dit beter te begrijpen proberen we door middel van asana’s
te lijken op alles wat we in het universum kennen. Er is een verhaal
over koning Arthur dat dit illustreert. Als jonge prins dacht Arthur dat
het regeren over zijn koninkrijk het plezierigste deel van het koningschap zou worden. Toen de wijze Merlijn dat hoorde, besloot hij Arthur
een stevig lesje te leren. Hij veranderde de jongen in verschillende
mensen, dieren en objecten uit zijn koninkrijk, zoals een boer, een vis,
een boom, water en een steen, zodat prins Arthur kon begrijpen hoe
het eigenlijk was om die verschillende wezens en dingen te zíjn. Door
dit te ervaren kreeg Arthur het hoognodige vermogen om in andermans schoenen te staan. Hij begon te begrijpen dat het niet de
belangrijkste taak van een koning is om te regeren, maar om te
dienen.
14
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 14
17-07-14 11:35
Asana’s hebben net zo’n doel. We nemen de vorm van een boom,
een vis, een krijger, een schildpad en een wijze aan om hun wezenlijke
aard te leren begrijpen. We kunnen de inzichten van de wijze en de
stabiliteit van de boom letterlijk voelen, net als de kracht van de krijger
en de standvastigheid van de schildpad. Als gevolg daarvan voelen we
ons meer verbonden met al het leven om ons heen. Door de asana’s
kunnen we voelen dat ons lichaam een microkosmos van het universum is.
De yogi is bereid alle vormen van bestaan te belichamen, ook
die waar de gewone sterveling voor terugdeinst, zoals slangen, schorpioenen en zelfs de dood. Door yoga leren we de ander of het andere
kennen als onszelf én onszelf als de ander of het andere. Door de
beoefening kan de afgescheidenheid die uit het ego wordt geboren,
oplossen en hetzelfde geldt voor de angst, het cynisme en het isolement waarmee het dagelijks leven soms gepaard gaat. De yogi begint
zijn reis met een gevoel van vreugde dat hij de wereld leert kennen.
15
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 15
17-07-14 11:35
Padmasana | De lotushouding
De lotushouding is de karakteristieke houding voor zitmeditatie.
Yogi’s die nog niet voldoende met asana’s hebben geoefend om
soepele heupen te krijgen, kunnen deze houding vaak nog niet doen.
Door je voeten op je dijen te kruisen worden je dijbenen tegen de vloer
geklemd. Zo zit je gegrond en je rug blijft moeiteloos recht. De lotus
is een krachtig symbool voor de yogi en wordt vaak in verband
gebracht met de creatieve krachten in ons. Een ander krachtig symbool
van creativiteit is de klank om.
***
Kosmische soep
Voor de aanvang der tijden lag Vishnu behaaglijk te rusten op zijn
legerstede – de duizendkoppige slang Ananta. Ananta lag opgerold
onder Vishnu en was voor hem een geschikte plek om te luieren,
terwijl zijn talrijke koppen de rustende godheid onderdak en schaduw
boden. Vishnu en Ananta dreven samen op de kosmische zee van
mogelijkheden waarin alle universums na de kosmische vernietiging
binnengaan. Toen het moment daar was dat de scheppingscyclus weer
van start moest gaan, begon uit Vishnu’s navel een grote lotusbloem
te groeien.
16
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 16
17-07-14 11:35
Padmasana
De plant groeide precies voor zijn neus op. Toen opende de prachtige lotusbloem zich en zij onthulde de vier gezichten van Brahma, de
god van de schepping, die in de bloem was genesteld. Elk gezicht keek
in een andere windrichting – naar het noorden, het zuiden, het oosten
en het westen. Met elk van zijn vier monden uitte Brahma een van de
vier onderdelen van de heilige klank om: ‘a,’ ‘oe,’ ‘mmm’ en stilte. Door
deze klank begon de kosmische oceaan te wervelen en te stollen tot het
universum zoals we dat nu kennen ontstond.
om is het toppunt van mogelijkheden; vanuit deze klank komen alle
mogelijkheden naar boven. Volgens een theorie vertegenwoordigen
de vier delen van om de cyclus waar alles doorheen moet gaan. Het
eerste gedeelte, ‘a’ (als in ‘dam’), vertegenwoordigt schepping of
geboorte. Het tweede gedeelte, ‘oe’, staat symbool voor onderhouden
of leven. Het derde deel, ‘mmm’, vertegenwoordigt verwoesting of
dood. De kosmische drie-eenheid – bestaande uit Brahma, Vishnu en
Shiva – heeft de leiding over deze drie delen.
Het vierde deel, dat als het belangrijkste wordt beschouwd, is de
klank van stilte. Nadat om is geuit, luisteren we. De stilte staat symbool
voor het volledige oplossen van de vorige drie delen. In yogatermen
zou je dit oplossen kunnen beschrijven als eenheid, als verlichting of
eenvoudigweg als yoga. Het is gebruikelijk om yogalessen te beginnen
en te eindigen met de klank om.
Het is geen toeval dat deze creatieve klank zetelt in de onbevlekte
bloem van de lotus, het symbool voor zuiverheid en volmaaktheid. De
lotus groeide uit Vishnu’s navel. De navel is ook de plek vanwaaruit we
in de buik van de moeder werden gevoed terwijl we uitgroeiden tot
een baby en tot degene die we nu zijn.
Het symbool van de lotus
Overal in India groeit de bekende lotusbloem in kanalen en moerassen
– zelfs in de meest vervuilde. Ondanks zijn vorstelijke bloei is de lotus
van nederige afkomst. Zijn zaad plant zich in de modder op de bodem
van een troebele poel. Hoewel hij ver onder het wateroppervlak ligt,
17
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 17
17-07-14 11:35
zet de lotuswortel zich vast en de uitloper begint naar de zon te zoeken. De zon is het symbool van kennis of ultieme waarheid.
Lichtstralen breken wanneer zij door water gaan. Daarom ziet een
rietje in een glas water er krom uit. Deze breking maakt het lastiger
om de zon van onder het wateroppervlak duidelijk te zien, maar de
lotus weet dat hij door het water naar boven moet om de helderste
stralen op te vangen. Eenmaal boven water zorgt de bloeiende lotus
ervoor dat geen enkel bloemblad het troebele water raakt. Hij opent
zijn roze bloemblaadjes en keert zijn gezicht met een eenvoudig gebaar
naar de zon, blij om zijn ontdekking. Als je de bloem ziet, zou je niet
vermoeden dat die op zo’n troebele plek is ontstaan.
De reis van deze heilige bloem weerspiegelt de reis van de yogi.
We zijn in de aarde geworteld, geheel in beslag genomen door de
eindeloze cyclus van geboorte, dood, ziekte, drama, feestjes, rekeningen, huur van een appartement en familierelaties. De yogi kent
deze uiterlijke woelingen als het spel van avidya, de grote vergissing
om ons met iets anders dan onze goddelijke natuur te vereenzelvigen.
Volgens Patanjali’s Yoga Sutra is avidya (onwetendheid) een van de
grootste obstakels op het pad naar zelfverwezenlijking. We definiëren
ons door onze naam, onze carrière, familiegeschiedenis, ziekten,
verwondingen, leeftijd, ras, religie en alle dingen die ons van elkaar
scheiden. We zeggen: ‘Ik ben een vrouw, jij bent een man,’ of: ‘Ik ben
Amerikaan en jij Irakees.’ Als we niet oppassen, houden die definities
en etiketten ons dieper in het slijk van dualiteit vast en zien we anderen en onszelf niet als deel van een geheel. Dit soort denken is exclusief, terwijl yoga er juist naar streeft alle wezens samen te brengen
of op te nemen, hoe ze zich ook definiëren.
Soms hebben we het gevoel dat we vastzitten in dit slijk van
etiketten en afgescheidenheid, net zoals de lotus vastzit in de modder.
18
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 18
17-07-14 11:35
Padmasana
Of we zijn niet in vorm en hebben een bewogen dag, zoals Vishnu
op de stormachtige zee. Maar als we dan een wijs woord horen dat
de taaie schaal van het kleine lotuszaad openbreekt, begint onze reis.
Vanuit het slijk trekken we door het vervormende water van ons
beperkte inzicht en groeien we naar het licht van wijsheid dat altijd op
ons schijnt. Dat dit licht er altijd is zouden we kunnen weten als we
de tijd zouden nemen om het op te merken. De belofte van yoga is dat
we door voldoende voeding en vastberadenheid uiteindelijk boven het
water uit komen en ons volledige potentieel zullen verwezenlijken.
Grote woorden? Zeker. Maar er bloeien aldoor en overal ter wereld
lotussen, zonder daar een probleem van te maken. Ze weten dat het
hun doel is om te bloeien en dat het de moeite waard is om voortdurend door de vervorming heen te reiken om de ultieme bron van licht
te vinden. De worsteling maakt gewoon deel uit van het proces, en het
resultaat is zuivere schoonheid.
Als de ultieme zithouding neemt padmasana ons mee naar de
hogere yogabeoefening van concentratie, meditatie en uiteindelijk
verlichting (samadhi). Door in deze houding te zitten zijn we stevig met
de aarde en met onze wortels verbonden. Terwijl onze beoefening
groeit en ons bewustzijn begint op te stijgen, maken we ons lang in
het zitten, net zoals de lotus die door het water heen reikt om in de zon
te bloeien. Net als bij de lotus hoeft onze nederige oorsprong ons er
niet van weerhouden in zuiverheid te bloeien.
19
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 19
17-07-14 11:35
Anjali mudra & Namaste mudra
De anjali mudra en de namaste mudra zijn geen asana’s, maar energiezegels of symbolische gebaren die bij asana’s vaak worden gebruikt.
In het begin van de beoefening brengen we onze handen doorgaans
in gebedshouding terwijl we om zingen. Degenen die asana’s in de
vinyasastijl beoefenen, brengen hun handen in gebedshouding bij
het begin en het einde van de zonnegroet, evenals bij krijger i,
met hun armen boven hun hoofd. Dit gebaar is een toetssteen
van de beoefening. Het heeft zo’n krachtige betekenis dat de
oorsprong ervan een nadere beschouwing waard is.
***
Patanjali
Als de grote beschermende kracht van het universum houdt Vishnu
zorgvuldig in de gaten wanneer we hier op aarde een koerscorrectie
nodig hebben. Wanneer hij ziet dat er onrust is onder burgers, dat veel
mensen ongelukkig zijn of dat zich een unieke gelegenheid tot groei
voor het menselijk ras voordoet, verschijnt hij op aarde om ons te
helpen. We hebben gezien dat hij zich manifesteerde in grote figuren
als koning Ram en Krishna. Op een gegeven moment keek hij naar de
aarde en zag hij dat het nodig was om meer samenhang te brengen
in het leven van mensen die geïnteresseerd waren in yoga.
20
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 20
17-07-14 11:35
Anjali mudra & Namaste mudra
Ongeveer tweeduizend jaar geleden waren er veel verschillende
yogascholen. Vishnu lag op zijn slang Ananta op de grote oceaan van
mogelijkheden toen hij deze verscheidenheid opmerkte. Hij vond het
een goed idee om te proberen iedereen bij elkaar te brengen, dus
besloot hij zijn contactmaker Ananta te sturen. De duizendkoppige
slang kreeg van hem de opdracht de yogagroepen bijeen te brengen
in één grote school.
Beneden op aarde leefde een mooie vrouw die het ongeluk had
dat ze geen kinderen kon krijgen. Ze was een toegewijd aanbidster van
Vishnu en bad elke dag om het wonder van een kind. Terwijl ze bad,
hield ze haar handen open om elke zegen die haar ten deel zou
kunnen vallen, te ontvangen. Ze wachtte en hoopte en gaf nooit op.
Toen ze op een dag op haar knieën zat en met haar handpalmen
naar boven naar de hemel reikte, besloot Vishnu dat zijn grote slang
deze lieve vrouw te hulp moest komen, en baby Patanjali viel in haar
biddende handen. (Pat betekent ‘vallen’ in het Sanskriet, en anjali was
het gebaar dat de vrouw met haar handen maakte.) Het was echter
geen gewone baby: het jongetje had het bovenlijf van een gewoon
mens en zijn onderlijf was een slangenstaart. Blijkbaar had Ananta
tijdens zijn val naar de aarde geen tijd gehad om een complete transformatie te ondergaan. Maar wie was de vrouw om een gift van boven
in twijfel te trekken? Ze ontving de baby liefdevol en bracht hem groot
als haar eigen kind, ondanks zijn slangachtige onderlichaam.
Patanjali ontwikkelde zich tot een groot yogameester. Hij hielp de
wereld door alle verschillende ideeën over yoga te verenigen in één
groot werk, de Yoga Sutra genoemd. Sutra betekent ‘draad’. Deze
klassieke tekst bestaat uit korte aforismen die yoga samenbinden tot
één grote constructie. Elk zinnetje bevat grote wijsheid, die de yogabeoefening de afgelopen tweeduizend jaar heeft gevoed. Patanjali’s
yoga sutra’s schetsen verschillende methoden om te komen tot ultiem
geluk of de toestand van eenheid waarnaar yoga streeft. De meest
bekende van deze is ashtanga yoga. Het pad van ashtanga yoga behelst
yama (beperking), niyama (inachtneming), asana (zit of houding),
21
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 21
17-07-14 11:35
pranayama (ademwerk), pratyahara (naar binnen keren), dharana
(concentratie), dhyana (meditatie) en samadhi (verlichting).
Het bidden met uitgestrekte handen in de anjali mudra is een
symbool voor het onwrikbare geloof dat waar je ook voor bidt, datgene
snel zal komen. Inherent aan dit gebaar is de aanwezigheid van vertrouwen, of shraddha. Er is vertrouwen nodig om grote sprongen te
kunnen maken (zoals we in het verhaal van Hanuman op p. 63 zullen
zien) en grote zegeningen te ontvangen, zoals dat bij Patanjali’s
moeder het geval was.
Namaste – ik buig voor u
Hoewel namaste en anjali over het algemeen onderling inwisselbare
namen zijn voor eenzelfde gebaar, is er geen mythe verbonden aan de
namaste mudra. Namaste is een variatie op anjali die ons helpt om
een evenwicht te vinden in asana’s. Het woord namaste is ook een
belangrijk en alomtegenwoordig aspect van de huidige yogabeoefening. We eindigen de les door onze handen in gebedshouding bij
elkaar te brengen en de groet ‘namaste’ uit te spreken. Dit geeft het
einddoel van yoga weer.
Uiteindelijk streeft yoga ernaar alle tegenstellingen samen te
brengen en elke illusie van afgescheidenheid op te lossen. Elke keer
dat we de inademing met de uitademing verweven, kijken we naar
overeenkomsten tussen onszelf en onze partner, of als we de dag
langzaam in de nacht zien overgaan zonder dat er een bepaalde
onderbreking in zit, kunnen we de eenheid ervaren die overal om
ons heen is. Dit proces kun je ook innerlijk ervaren, zoals dat wordt
beschreven in een andere klassieke yogatekst, de Hatha Yoga Pradipika.
De Hatha Yoga Pradipika spreekt over dualiteit in het lichaam als zon
en maan. De zon staat dan voor de rechterkant van het lichaam, en
22
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 22
17-07-14 11:35
Anjali mudra & Namaste mudra
de maan voor de linkerkant. We doen asana’s om deze tegenstelling
met behulp van verschillende methoden op te heffen en onze energie
één te laten worden. Het doel is een gevoel van echt evenwicht in
lichaam en geest – een constante stroom van energie, denken en
gedrag, die geen voorkeur heeft voor licht of donker, goed of slecht,
up of down, lui of energiek. Juist de tegenstelling laat ons zien hoe
we evenwicht kunnen vinden, als een pendule die van de ene kant naar
de andere slingert en uiteindelijk in het midden tot stilstand komt.
En voor een yogi is het midden het hart.
Wanneer we asana’s doen, proberen we onze energie in evenwicht
te laten komen. Door onze spieren te strekken en diep en gelijkmatig
te ademen creëren we de ruimte waarin dat kan gebeuren. Als herinnering aan dit streven naar evenwicht brengen we de handen in gebed
voor het hart bijeen. Dit wordt de namaste mudra genoemd. Namaste
betekent ‘ik gehoorzaam aan jou’ of ‘ik buig voor jou’. Een poëtischer
vertaling is: ‘Het licht in mij eert het licht in jou.’ Wanneer we dit
tijdens onze beoefening regelmatig doen, wordt dat voor ons een
toetssteen om ons eraan te herinneren waarom we naar onze mat zijn
gekomen en wat yoga voor ons betekent. Zowel de anjali mudra als
de namaste mudra vertegenwoordigt de crux van yogabeoefening:
twee schijnbaar tegengestelde krachten (zoals mannelijk en vrouwelijk,
rationeel en emotioneel, zon en maan) worden bijeengebracht. In
deze gebaren brengen we de rechter- en de linkerkant van het lichaam
bij het hart samen.
23
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 23
17-07-14 11:35
Chakrasana | Het wiel
Chakrasana, het wiel, is een diepe, achterwaartse buiging. Je kunt de
houding vergelijken met urdhva mukha dhanurasana (opwaartse boog).
Het verschil is dat in deze houding de handen zo dicht naar de voeten
toe ‘lopen’ dat ze de enkels kunnen vastpakken. Wanneer handen en
voeten verbinding maken, lijkt het lichaam op een wiel of een cirkel.
Deze cirkel staat symbool voor het verbinden van ons innerlijke
energiecircuit, dat begint in het energiecentrum aan de basis van de
ruggengraat en eindigt bij het energiecentrum op de kruin.
In ashtanga yoga is chakrasana een overgangsbeweging waarmee je
van halasana (de ploeg) naar chaturanga dandasana (de vierledige staf )
gaat. In dit geval duidt de naam chakrasana erop dat het lichaam van
de ene houding naar de andere draait.
***
De architect van het wiel
In de yogatraditie staat Vishwakarman bekend als de grote architect
van het universum die de aarde, de hemel en de ruimte heeft ontworpen. Vishwakarman had een mooie dochter, Sanjana, wier gezicht
zo helder was als tienduizend manen. Op een dag werd Sanjana
24
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 24
17-07-14 11:35
Chakrasana
verliefd op Surya, de zonnegod. Ondanks Sanjana’s helderheid scheen
Surya nog helderder, waardoor ze niet dicht bij hem kon komen. Toen
ze haar vader om hulp vroeg, besloot Vishwakarman zoveel stralen van
de zon af te scheren dat zijn dochter gemakkelijk naast haar geliefde
kon staan zonder door zijn helderheid verblind te worden. Vishwakarman verzamelde vervolgens alle zonnestralen die op de aarde vielen en
creëerde er een enorme draaiende schijf (chakra) mee. Zijn plan werkte
en toen Sanjana en Surya dichter naar elkaar toe trokken, werd hun
liefde sterker en ze werden onafscheidelijk.
Hetzelfde chakra dat Sanjana hielp Surya’s liefde te winnen dient
als een geweldig wapen voor Vishnu, die het gebruikt voor zijn rol als
beschermer van het universum. Vishnu draait het nonchalant om één
vinger en toont zo zijn controle over alles wat draait – de banen van
de hemellichamen in het zonnestelsel, maar ook de zeven chakra’s, de
draaiende wielen die in ons lichaam aanwezig zijn.
De wielen van energie ontdekken
In de vijftiende eeuw leefde een groep afvallige yogi’s, bekend als de
Nath-yogi’s. Zij waren de eersten die van de chakra’s in ons lichaam
een systeem maakten en de betekenis en functie ervan documenteerden. Ze verenigden zich en gingen tal van fysieke yogaoefeningen
doen om betere krijgers te worden. Ze merkten dat wanneer ze hun
lichaam gebruikten om asana’s, pranayama (ademwerk) en specifieke
mudra’s te doen, ze gemakkelijker yogakrachten (de zogenaamde
siddhi’s) konden verwerven. Door deze krachten wilde iedereen hen
wel hebben als krijgers. Wie zou er in het gevecht nu geen krijgers aan
zijn kant willen die zich onzichtbaar konden maken of die de kracht
van een olifant hadden?
De Nath-yogi’s definieerden en perfectioneerden de vorm van yoga
die wij nu als hatha yoga kennen. Hatha yoga is een overkoepelende
naam geworden voor alle yogastijlen die gericht zijn op fysieke yogaoefeningen (zoals asana, pranayama en mudra’s) om verlichting te
25
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 25
17-07-14 11:35
bereiken. Een van de grootste Nath-yogi’s uit die tijd, Swatmarama,
stelde de resultaten van hun beoefening te boek in de Hatha Yoga
Pradipika. In deze klassieke yogatekst wordt diepgaand onderzocht hoe
we ons lichaam als werktuig kunnen gebruiken om de geest tot rust te
brengen en te concentreren.
In de Pradipika krijgen yogi’s uitleg over de zeven chakra’s of
energiecentra die in het lichaam werkzaam zijn. Chakra’s kunnen we
beschouwen als bewustzijnstoestanden. Naarmate ons bewustzijn
toeneemt komen we steeds dichter bij de staat van eenheid waarnaar
yoga streeft.
De energiecentra worden chakra’s genoemd vanwege hun gelijkenis
met draaiende wielen. De draaisnelheid van een centrum is afhankelijk
van het energieniveau binnen in dat centrum. Hoe energieker het
chakra, hoe sneller het draait. We streven naar precies de juiste hoeveelheid draaiing om ons in evenwicht te voelen, net zoals de aarde
om zijn as draait. Wanneer onze energie in evenwicht is, stroomt die
natuurlijk en ritmisch en dat geeft ons een gevoel van stabiliteit en
harmonie.
Energiecentra
Wanneer we asana’s doen en beginnen met het activeren of in evenwicht brengen van de energiecentra, voelen we het effect dat elk
centrum op ons leven heeft. Een onbalans in een van deze centra kan
zich fysiek uiten. We kunnen dan bijvoorbeeld moeite hebben om in
staande houdingen ons evenwicht te bewaren, last krijgen van onze
spijsvertering of in een gesprek overstuur raken. De chakra’s laten zien
wat het lichaam probeert te communiceren. Ze helpen ons problemen
aan te pakken die in onze beoefening naar boven komen.
Muladhara chakra
Het wortelchakra bevindt zich aan de basis van de ruggengraat.
Benen en voeten zijn er een verlenging van. Het muladhara chakra
staat voor basiszaken als stabiliteit in huis, financiën en de relatie
26
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 26
17-07-14 11:35
Chakrasana
met onze ouders. Fysiek regeert het de uitscheidingsorganen. Staande
houdingen helpen om het muladhara chakra in evenwicht te brengen:
zo leren we ons evenwicht te verbeteren en een stabiele basis te
creëren.
Svadhisthana chakra
Het heiligbeenchakra bevindt zich onder de navel op het heiligbeen en
omvat het bekkengebied. Het staat voor onze relaties (in het bijzonder
onze seksuele relaties), onze emoties en ons vermogen om te creëren
en te verwekken. Het svadhisthana chakra regeert de seksuele organen.
Houdingen die de heupen openen helpen het svadhisthana chakra in
evenwicht te brengen door emotionele openheid en ontvankelijkheid
te creëren. Daardoor kunnen we beter met anderen omgaan en onze
creativiteit kanaliseren.
Manipura chakra
Het chakra van kracht bevindt zich bij de zonnevlecht, dicht bij het
midden van de ruggengraat. Het staat voor individualiteit, het ego en
de manier waarop we ons in de wereld presenteren. Het manipura
chakra beïnvloedt ons gedrag, in het bijzonder in onze carrière en
in onze relaties met collega’s. Het regeert de spijsverteringsorganen.
Draaiende houdingen helpen het manipura chakra in evenwicht te
brengen door het ego uit te wringen, net zoals we een natte spons
zouden uitwringen.
Anahata chakra
Het hartchakra bevindt zich in de borstkas en strekt zich uit tot in de
armen en de handen. Het staat voor ons vermogen om mededogen en
onvoorwaardelijke liefde aan de wereld te geven. In dit chakra bevindt
zich het vermogen om te vergeven, dus hier leren we omgaan met
mensen die ons pijn hebben gedaan. Het anahata chakra regeert de
adem en ons cardiovasculaire systeem. Achterwaartse buigingen
helpen het anahata chakra in evenwicht te brengen door fysiek meer
27
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 27
17-07-14 11:35
openheid in het hart te creëren. Daardoor kunnen we meer mededogen voor anderen voelen.
Visuddha chakra
Het communicatiechakra bevindt zich in de keel; de oren maken er
deel van uit. Het staat voor ons vermogen om te communiceren en te
luisteren. Omdat we onze stem kunnen gebruiken om zowel liefde als
haat te communiceren, heeft het invloed op het omgaan met mensen
die we pijn hebben gedaan. Het visuddha chakra regeert de schildklier
en de halswervels. De schouderstand, de ploeg en de vis helpen het
visuddha chakra in evenwicht te brengen door druk rond de keel te
geven. Daardoor kunnen vergiften beter worden afgevoerd en blokkades beter worden opgeheven.
Ajna chakra
Het intuïtiechakra bevindt zich bij het derde oog, tussen de wenkbrauwen. Het staat voor ons vermogen om gelijkmoedig naar de
wereld te kijken en te zien dat alle wezens iets gemeenschappelijks
hebben. We kunnen dat het beste bereiken als we een goede relatie
met een hogere macht hebben. Het ajna chakra regeert de hypofyse.
Kapalabhati (de vuurademhaling) en de kindhouding helpen het ajna
chakra in evenwicht te brengen door er energie naartoe te brengen.
Daardoor kunnen we gevoeliger worden voor de onzichtbare aspecten
van het leven.
Sahasrara chakra
Het kroonchakra bevindt zich boven op het hoofd, op de plek waar
bij baby’s de schedel nog zacht is. Dit chakra staat voor onze diepe
verbinding met een goddelijke bron en onze relatie met die bron.
Het sahasrara chakra regeert de epifyse (pijnappelklier). Meditatie en
hoofdstanden helpen het sahasrara chakra in evenwicht te brengen
28
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 28
17-07-14 11:35
Chakrasana
door ons een stabiele verbinding met de goddelijke bron te geven.
(In een hoofdstand verbinden we ons met de godheid van de aarde,
en in meditatie met de godheid van boven).
Wanneer we leren hoe elk chakra functioneert en waar het zit, begrijpen we beter hoe we moeten oefenen. Als we weten waar we vastzitten,
weten we waar we onze aandacht op moeten richten. Hoe meer aandacht we schenken aan wat ons lichaam ons vertelt, hoe meer we
energetisch in evenwicht komen.
Traditioneel beginnen we met het in evenwicht brengen van de
basis en vervolgens werken we naar boven, net als wanneer we iets
bouwen. De les van elk chakra geeft ons een stevig platform vanwaaruit
we onze energie verder omhoog kunnen brengen naar het volgende
draaiende wiel. Wanneer we bijvoorbeeld een geweldig huis bemachtigen en financieel stabiel worden, is dat een goed moment om een
relatie aan te gaan of een creatief project te starten. Met een goed
gezin naast ons kunnen we ons onderscheiden en een machtige plaats
in de wereld bemachtigen.
Door middel van dit energiesysteem bouwen we verder aan ons
leven, op weg naar ultieme harmonie. Dat kan door ons met yoga te
gaan bezighouden en de subtiele lagen van verkeerde identificatie
rond onze ziel los te laten. Wanneer we onze handen met onze enkels
verbinden in chakrasana en onze ruggengraat openen, kan de energie
goed rondom ons lichaam bewegen, net zoals de draaiende schijf
moeiteloos op Vishnu’s vinger rust.
29
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 29
17-07-14 11:35
Trikonasana | De driehoek
De drie hoeken (tri konas in het Sanskriet) van een driehoek maken
deze vorm tot een van de sterkste en meest stabiele vormen die er
bestaan. In deze houding maak je drie driehoeken:
een met je benen en de vloer, een tweede met je zij, je arm
en je voorste been, en een derde tussen je bovenste hand en je voeten.
De driehoek staat voor veel heilige drie-eenheden in onze wereld,
zoals de drie-eenheid van aarde, ruimte en hemel, of die van geboorte,
leven en dood. Trikonasana staat ook symbool voor de drie guna’s
(kwaliteiten) waaruit lichaam en geest bestaan.
***
De drie guna’s
Wanneer we de guna’s begrijpen, begrijpen we beter wat we in yoga
doen. Ook kunnen we beter onze weg in de wereld vinden, omdat de
guna’s op alles in het universum van invloed zijn. Tamas guna komt
uit Shiva tevoorschijn en is de kwaliteit van inertie of onbewust zijn.
Deze guna veroorzaakt onverschilligheid en kan een destructieve
energie hebben. Rajas guna is van Brahma afkomstig en is de kwaliteit
van passie en creativiteit. Deze kwaliteit geeft ons de creatieve energie
30
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 30
17-07-14 11:35
Trikonasana
die we nodig hebben om dingen zichtbaar te maken. Sattva guna komt
van Vishnu en is de kwaliteit van lichtheid en bewustzijn die nodig is
om in harmonie te blijven leven en ons verlichte bewustzijn te behouden. Door samen te komen creëren deze guna’s maya, de wereld van
illusie die we door onze zintuigen ervaren.
De guna’s kleuren elk aspect van ons bestaan. Wanneer we ons
langzaam en lui voelen en we moeilijk uit bed kunnen komen, zijn we
onder invloed van tamas guna. Wanneer we heel opgewonden zijn
over iets, zelfs zo dat we erdoor afgeleid raken, zijn we onder invloed
van rajas guna. En wanneer we de helderheid van yoga voelen, zijn
we onder invloed van sattva guna. Voor een beter begrip worden de
guna’s in de yogafilosofie met dieren vergeleken. De luiaard komt
overeen met tamas, omdat hij zo langzaam beweegt dat er mos op zijn
rug groeit. De stier is als rajas guna, omdat hij op de grond stampt
en snuift. De koe lijkt op sattva guna vanwege haar vredige aard.
Een van de doelen van yoga is om zo veel mogelijk helderheid
(sattva) in ons leven te krijgen en onwetendheid (tamas) en opwinding
(rajas) te vermijden. Tamas en rajas zijn echter niet inherent slecht.
We hebben wat tamas nodig om in slaap te vallen, en we hebben wat
rajas nodig om op gang te komen. Pas als een van beide te dominant
is, kunnen we ons niet verbeteren en niet verder in harmonie komen.
Het doel van yoga is om een toestand van hoger bewustzijn te
bereiken. Deze toestand wordt suddha sattva of zuivere goedheid
genoemd, en hierin worden alle dualiteiten in absolute harmonie
verenigd. Om dit doel te bereiken moet een yogi zelfs sattva guna
overstijgen, omdat die de ziel op een subtiele manier nog steeds aan
het materiële bestaan bindt. Sattva blijft verbonden met het ego en
houdt daarom een onjuist zelfgevoel in stand. Zo is bijvoorbeeld
liefdadigheid een sattvische activiteit, maar meestal versterkt die
het ego op een subtiele manier. Zo kunnen we misschien een goed
gevoel over onszelf krijgen omdat we geld hebben gegeven aan een
goed doel. Maar in een suddha-sattvische toestand geven we louter
31
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 31
17-07-14 11:35
omdat we dankbaar zijn voor wat we ontvangen hebben, en begrijpen
we volkomen dat er sowieso niets werkelijk van ons is.
Alleen wanneer we door de sluier van maya heen breken, worden
we helemaal één met onze goddelijke aard. Dus wanneer we trikonasana doen, is het nuttig om te mediteren op de solide basis die we nodig
hebben om een sattvisch leven te kunnen leiden en de wereld van
maya achter ons te kunnen laten.
De oorlog van illusie
Een machtige demon, Mahishasura genaamd, had het leven van de
goden en godinnen in de hemel grondig in de war gestuurd en
dreigde hun ten val te brengen. Het lukte hem om hen voortdurend
van hun taken af te leiden en hun aandacht in plaats daarvan op
pleziertjes van wereldse en voorbijgaande aard te richten. De goden
van de heilige drie-eenheid, Shiva, Brahma en Vishnu, waren bedroefd
over Mahishasura’s verdorvenheid. Omdat hij onder hun verantwoordelijkheid viel probeerden de drie goden Mahishasura’s losbandigheid
te overwinnen. Ze bundelden hun energie en creëerden de grote
godin, Mahamaya (ook bekend als Durga), net zoals de guna’s samenkomen en maya creëren.
32
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 32
17-07-14 11:35
Trikonasana
Mahamaya was een vurige vrouwelijke krijger. Samen met haar
vertrouwde leeuw stormde ze op de slechte demon af. De sluwe
Mahishasura veranderde zich in verschillende schepsels om te proberen hen te verslaan, maar hoewel zijn vorm veranderde, bleef zijn
slechte intentie hetzelfde. Het werd een enorm gevecht. Mahamaya’s
leeuw haalde uit naar Mahishasura’s borst, waardoor hij zwakker werd.
Toen trok Mahamaya een pijl uit haar eindeloze voorraad en schoot die
midden in Mahishasura’s vlammende mond. Die schreeuwde het uit
en viel op de grond. Meteen ging Mahamaya boven op Mahishasura
staan en met haar kromzwaard hakte ze zijn hoofd eraf. Zo eindigde
zijn slechte heerschappij. Nadat ze de demon had verslagen, gaf
Mahamaya licht en luister aan de hemel en zijn bewoners terug.
In het Sanskriet betekenen de woorden maha maya ‘grote illusie’.
Mahamaya vecht tegen de voortdurend veranderende illusie. Die laat
ons almaar geloven dat wat we in de wereld zien de werkelijkheid is, in
plaats van te zien wat erachter verborgen ligt. Onze geest werkt als de
slechte demon Mahishasura en probeert ons af te leiden van onze ware
aard, maar Mahamaya zorgt ervoor dat we ermee in contact blijven.
33
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 33
17-07-14 11:35
Siddhasana | De volmaakte houding
Siddhasana betekent ‘perfecte houding’ of ‘houding van voltooiing’.
In deze houding druk je de linkerhiel tegen de lies of het perineum
en je legt de rechterenkel over de linkerenkel. Evenals padmasana
en sukhasana wordt deze houding aanbevolen voor pranayama
en meditatie. Voor pranayama is deze houding nuttig omdat hij
de muladhara of het wortelchakra afsluit met de hiel, waardoor je
voorkomt dat de levenskracht ontsnapt. De houding wordt siddhasana
genoemd omdat men er in yoga van uitgaat dat je perfectie (siddha)
kunt bereiken door in deze houding te mediteren.
***
Yogakrachten
‘Siddha’ wil zeggen dat een yogi tot in de perfectie yoga heeft geleerd
en de guna’s volledig beheerst, zodat zijn of haar lichaam en geest
primair zijn samengesteld uit sattva guna, de kwaliteit van de natuur
verenigd met lichtheid en bewustzijn. Met deze lichtheid kunnen grote
krachten worden verworven: de siddhi’s. Deze siddhi’s worden besproken in het derde hoofdstuk van de Yoga Sutra. Je hebt dan bijvoorbeeld
de kracht van een olifant of je kunt van grootte en vorm veranderen
en creëren wat je wilt.
34
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 34
17-07-14 11:35
Siddhasana
Durvasa Muni was een vermaarde asceet die zulke mystieke krachten
had verworven. Mensen waren bang voor hem omdat hij een opvliegend karakter had en de neiging had andere mensen te vervloeken.
Durvasa kon wel honderd jaar zonder voedsel en later kon hij dan alles
wat hij in die honderd jaar zou hebben gegeten, in één keer opeten.
Op een dag kwam Durvasa naar het hof van koning Ambarish, een
fervent yogabeoefenaar en volgeling van Vishnu. De koning nodigde
hem uit en Durvasa nam de uitnodiging aan. Wel vroeg hij de koning
met de avondmaaltijd te wachten tot hij klaar was met baden in de
rivier en weer terug was. Nu wilde het toeval dat Durvasa naar het hof
van Ambarish was gekomen aan het einde van een vastendag die de
koning voor zijn spirituele welzijn had gehouden. Volgens de voorschriften moest de koning zijn vasten voor zonsopgang breken, maar
het zou respectloos zijn om iets te eten voordat een gast te eten had
gekregen. Toen het moment aanbrak om het vasten te breken en
Durvasa nog steeds niet terug was van de rivier, stond de koning voor
een dilemma. Hij loste het probleem op door een beetje water te
drinken. Dat kun je als voedsel beschouwen, maar dat hoeft niet.
Toen Durvasa ontdekte dat de koning wat water had gedronken
voordat hij hem te eten had gegeven, werd hij woest. Met zijn mystieke
krachten creëerde hij een grote demon, die hij eropuit stuurde om
koning Ambarish in een hinderlaag te lokken en te doden. Koning
Ambarish beschikte over veel luxe, maar hij was niet gehecht aan zijn
rijkdom en koninkrijk, wetend dat niets ervan blijvend was. Vanwege
zijn oprechte toewijding werd hij beschermd door een kosmisch
wapen, het chakra van Vishnu.
Zodra de demon bij koning Ambarish in de buurt kwam, verscheen
het afschrikwekkende draaiende wiel en doodde het de demon. Toen
ging het chakra verder naar Durvasa, die het tafereel in grote angst
35
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 35
17-07-14 11:35
ontvluchtte. Omdat het hem niet lukte het draaiende, verzengend hete
chakra af te schudden, vroeg Durvasa Shiva en Brahma om hulp, maar
dat leverde niets op. Ten slotte ging hij naar Vishnu. Die zei: ‘Ik kan
niets doen. Alleen als mijn volgeling Ambarish bereid is je te vergeven,
kan het chakra zich terugtrekken.’ Durvasa ging terug naar de koning
en smeekte om vergeving. De nederige koning vergaf Durvasa graag
en riep het draaiende chakra terug. Zo redde hij Durvasa’s leven.
Uiteindelijk bleken de mystieke krachten van Durvasa minder krachtig
te zijn dan het yogapad dat koning Ambarish zo toegewijd had
gevolgd.
De kracht van liefde
In de yogaliteratuur is er geen gebrek aan verhalen die ons waarschuwen over misbruik van yogakrachten. Zo is er een verhaal over de
Boeddha die een yogi tegenkwam. Na jaren van boetedoening en
beoefening had een yogi het vermogen ontwikkeld om op water te
lopen. De Boeddha glimlachte en zei tegen de yogi: ‘Ik kan mezelf voor
een paar centen naar de overkant van de rivier laten roeien. Wat heeft
het dan voor nut om jarenlang te proberen mystieke krachten te
verwerven?’
Misschien moeten we ons afvragen wat voor perfectie of kracht we
eigenlijk willen krijgen door yoga te doen. Misschien voel je je wel
aangetrokken tot de siddhi’s, maar als je niet oppast, is de kans groot
dat ze het ego versterken en je gemakkelijk afleiden van het hogere
doel van yoga: het ego geheel te overstijgen.
36
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 36
17-07-14 11:35
Siddhasana
Het echte voordeel van siddhasana is dat je in deze houding de
ruimte krijgt om te mediteren op de kracht en de schoonheid van
onbaatzuchtig geven en onvoorwaardelijke liefde. Liefde is een zwakheid die zo sterk is dat zij niet gebroken kan worden, en daarom is het
de grootste kracht die je je kunt voorstellen. Als de belichaming van het
goddelijke zegt Krishna in de Bhagavad Gita tegen zijn vriend Arjuna:
‘Wees mij indachtig. Draag alles in onbaatzuchtige liefde aan mij op.
Op deze manier zul je tot me komen, dat beloof ik je, omdat je door
mij zielsveel wordt bemind.’ De ware kracht (siddhi) van deze meditatieve houding is dat je dit inzicht ontwikkelt en dus probeert te leven
met de intentie om te geven.
37
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 37
17-07-14 11:35
Dhanurasana | De boog
Dhanurasana betekent ‘booghouding’. In deze houding buig je
het lichaam naar achteren. Romp en benen stellen de boog voor
en de armen het koord van de boog. Deze houding heeft alle voordelen
van een achterwaartse buiging, zoals het creëren van openheid
in de bovenrug en het hart, en daarnaast maakt hij
de schouders soepeler.
***
De juiste inspanning vinden
In dhanurasana is het de uitdaging om de juiste hoeveelheid strekking
te vinden. Als bij een echte boog de spanning op het koord te groot is,
breekt dat. En als er niet genoeg spanning is, heeft het koord niet voldoende kracht om de pijl af te schieten. Hetzelfde geldt voor snaarinstrumenten. Om de juiste toon te krijgen moet een musicus de
snaar op de juiste spanning brengen. Een van de belangrijkste uitdagingen is om in asana’s je evenwicht te vinden met net genoeg
intensiteit of lichamelijke spanning. Dit principe kun je ook toepassen
op situaties in je dagelijks leven. De vraag is hoe je de juiste hoeveelheid inspanning kunt bepalen wanneer je je in een moeilijke situatie
bevindt.
38
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 38
17-07-14 11:35
Dhanurasana
Arjuna’s dilemma
De grote boogschutter Arjuna stond ooit voor een verschrikkelijke
keuze. Er was oorlog ophanden en hij wist dat als hij zou deelnemen
aan het gevecht, hij tegen zijn eigen verwanten moest vechten. Dus
hij vroeg zijn vriend en leidsman Krishna om raad. Arjuna’s dilemma is
onsterfelijk geworden in het belangrijke heilige geschrift uit de yoga:
de Bhagavad Gita, het ‘Lied van God’. Dat bestaat uit achttien hoofdstukken die elk een ander aspect van yogafilosofie bevatten. Sinds zijn
ontstaan is het een van de heiligste en meest geliefde teksten over
yoga geworden. Deze tekst maakt deel uit van het grotere Indiase epos
Mahabharata en is een dialoog tussen Arjuna, die staat voor ons ego,
en Krishna, die staat voor ons hoger bewustzijn. De tekst is een
spirituele verhandeling die praktische yogawijsheid overbrengt.
De Gita begint ermee dat Arjuna en Krishna op hun strijdwagen
staan en de verzamelde legers overzien. De naderende oorlog is de
laatste kans om een koninkrijk dat jaren geleden op een onrechtvaardige manier van Arjuna en zijn broers was gestolen, terug te eisen.
Geconfronteerd met het vooruitzicht dat hij moet vechten en waarschijnlijk zijn eigen familieleden en voormalige leraren zal doden,
wankelt Arjuna en hij laat zijn boog uit zijn handen glippen. Dan legt
hij zijn dilemma aan Krishna voor, die als zijn mentor en zijn wagenmenner functioneert. Het gesprek dat volgt, is vastgelegd in zevenhonderd verzen in het Sanskriet.
Krishna begint met tegen Arjuna te zeggen dat hij zijn plicht
(bekend als dharma) als krijger moet doen door voor een rechtvaardige
zaak te vechten tegen het kwade. Dan onderwijst Krishna Arjuna over
de wetenschap van de ziel, of yoga. Hij zegt tegen Arjuna dat die zich
geen zorgen hoeft te maken over de doden die tijdens de oorlog zullen
vallen, omdat niemand de onsterfelijke ziel kan doden. Vuur kan die
niet verbranden en water kan die niet verdrinken. Wanneer het lichaam
wordt gedood gaat de ziel over naar een ander lichaam, net zoals we
oude kleren verruilen voor nieuwe.
39
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 39
17-07-14 11:35
Ook adviseert Krishna Arjuna om zowel geluk als tegenspoed
zonder gehechtheid te aanvaarden, omdat ze komen en gaan als
de seizoenen en eigenlijk alleen maar zintuiglijke indrukken zijn.
Er volgen nog veel meer diepzinnige lessen over en inzichten in de
werkingen van de geest en de krachten van de natuur. De Gita eindigt
ermee dat Krishna Arjuna aanraadt zich aan hem over te geven, omdat
Krishna de verpersoonlijking is van het goddelijke. Deze overgave is
er een vol liefde en steun en heeft niets van doen met het hijsen van
een witte vlag om de strijd op te geven.
Het onderricht van de Gita is zo duidelijk omdat Arjuna met al zijn
twijfels maar al te menselijk is. Het leven stelt ons vaak voor zware
uitdagingen, waardoor we het soms willen opgeven in plaats van
geschikte actie te ondernemen. In zekere zin zijn we allemaal krijgers
en moeten we ons een weg naar verlichting vechten.
De Bhagavad Gita plaatst ons leven in een veel bredere context.
In plaats van te reageren wanneer moeilijkheden ons ego uitdagen,
kunnen we met hulp van de Gita leren het ego te identificeren en het
te overstijgen. We kunnen obstakels in het leven gaan beschouwen als
gelegenheden voor persoonlijke groei, omdat we begrijpen dat er een
groot plan is waar ieder van ons een klein maar wezenlijk deel van
uitmaakt. De lastige booghouding geeft ons de kans het advies van de
Gita in onze beoefening toe te passen: we moeten onbevreesd zijn,
verantwoordelijkheid nemen voor ons leven en niet bezwijken onder
moeilijkheden en proberen daar
een perfect evenwicht in te bereiken. Tegelijkertijd moeten we ons niet
hechten aan de resultaten van ons handelen.
40
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 40
17-07-14 11:35
Balasana | De kindhouding
Balasana is de houding van het kind (bala), waarin je lichaam over
je gevouwen benen ligt en zo het kind in de moederschoot voorstelt.
Het is een rusthouding die we vaak doen na een moeilijke asana
of wanneer we wat tijd nodig hebben om lichaam en geest de oefening
te laten absorberen. Wanneer we in een onschuldige en ontvankelijke
toestand zijn, kunnen we het gemakkelijkst door onze beoefening
worden getransformeerd.
***
Het kinderspel van Krishna
Hoewel Krishna vooral bekend is vanwege zijn rol in de verhalen van
de Bhagavad Gita, geven verhalen over zijn kindertijd ons ook mooie
inzichten. Na zijn wonderbaarlijke geboorte, waarbij alle tekenen van
zijn goddelijkheid aanwezig waren, groeide Krishna op in de idyllische
omgeving van de bossen van Vrindavan. Op een dag waren Krishna en
zijn broer Balarama op de binnenplaats aan het spelen toen Krishna
met zijn hand een schep aarde nam en die opat. Balarama zag dat,
rende naar zijn moeder, Yashoda, en zei: ‘Moeder, Krishna eet modder.
Straks stikt hij erin!’ Niet verbaasd over de zoveelste schelmenstreek
van haar zoon greep Yashoda Krishna vast.
41
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 41
17-07-14 11:35
‘Heb je modder gegeten?’ vroeg ze. Hoewel Krishna’s gezicht vol
modder zat, antwoordde hij: ‘Nee hoor, moeder. Balarama liegt. Ik heb
geen modder aangeraakt.’ Natuurlijk geloofde Yashoda hem niet en ze
maakte Krishna’s mond open. Maar toen Yashoda in zijn mond keek,
zag ze geen modder, maar het hele universum en alle sterrenstelsels.
Hoewel de ouders en de vrienden van Krishna zich vaag bewust
waren van zijn goddelijkheid, vergaten ze die vanwege zijn kinderlijke
charme als peuter. Dit spel van het vergeten van goddelijkheid wordt
lila genoemd. De ziel kan daardoor gemakkelijker op het hoogste
niveau verbinding hebben met het goddelijke. Door dit vergeten
konden Krishna’s vrienden met hem spelen en grapjes met hem
maken. Dat had niet gekund als ze zich bewust waren geweest van
(en mogelijk geïntimideerd werden door) zijn goddelijkheid. Zo moet
ook een president van een land zijn officiële functie vergeten wanneer
hij met zijn kleinzoon paardje speelt en hem op zijn rug laat rijden.
Dit is een van de paradoxen in de yogafilosofie: eerst moeten we ons
bewust worden van onze goddelijke aard, en daarna moeten we hem
weer vergeten. Dit is echter een speels type van vergeten waarin we
de verbinding met onze ziel niet verliezen. Toen Yashoda in Krishna’s
mond keek, zag ze dat die de hele schepping bevatte. Alles is in God,
en God is in alles. Er is hier geen dualiteit, alleen maar spel om het
spel.
Het ego overstijgen door overgave
Vaak zijn kinderen de beste leraren. Er wordt gezegd dat yoga tegelijkertijd heel gemakkelijk en heel moeilijk is. Yoga is eenvoudig omdat
we alleen maar ophouden ons aan het ego vast te klampen. Maar dat
42
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 42
17-07-14 11:35
Balasana
is ook een van de moeilijkste dingen omdat het ego zo listig werkt
en omdat we dat ook nog eens voortdurend versterken.
Zowel volgens de Yoga Sutra als volgens de Bhagavad Gita ligt het
ultieme doel van yoga in onze overgave aan een hogere macht. Yoga
wordt gewoonlijk beschouwd als een oefening die ons van het ego
bevrijdt, maar tegelijkertijd bindt yoga ons aan het goddelijke door
liefde. De kindhouding is daar het symbool van. Juist de kinderlijke
overgave aan het goddelijke opent het pad van zegeningen. En alle
wijzen uit verleden, heden en toekomst zullen getuigen dat we zegeningen nodig hebben, omdat we allemaal afhankelijk zijn van iets wat
groter is dan onszelf. Vaak beseffen we dat niet voldoende en vinden
we veel dingen vanzelfsprekend, zoals de grond waarop we staan of
de lucht die we inademen. Maar dat kan allemaal op elk moment van
ons worden weggenomen. En dan is overgave het enige wat ons rest.
In overgave openen we ons echt om te ontvangen en ook om te geven.
Balasana nodigt ons uit deze kinderlijke kwaliteit te ontwikkelen.
43
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 43
17-07-14 11:35
Dandasana | De staf
Danda betekent ‘stok’ of ‘staf ’. In de zittende versie van dandasana
zijn je benen gestrekt en houd je je bovenlichaam rechtop.
In chaturanga dandasana (vierledige staf ) is je lichaam recht als
een stok en parallel aan de grond, terwijl alleen je handen
en voeten de grond raken.
***
Krishna draagt de heuvel Govardhan
Op een dag besloten de koeherders van Vrindavan onder leiding
van Krishna’s vader Nanda een ritueel uit te voeren om Indra te eren.
Als heerser over de hemel is Indra degene die de wolken stuurt. Ze
redeneerden dat er zonder de wolken geen regen valt. Dan groeit er
geen graan en dan is er dus geen voedsel voor het vee.
Maar Krishna protesteerde bij zijn vader Nanda: ‘Wij zijn toch geen
boeren of handelaren. We zijn koeherders en we leven in het bos.
Laten we Indra uit ons hoofd zetten en in plaats daarvan de heuvel
Govardhan aanbidden. Dat is onze juiste dharma, onze spirituele
plicht.’ Nanda en de andere koeherders waren het daarmee eens en
dus gingen ze de heuvel aanbidden en brachten tal van voedseloffers.
Indra was heel boos dat hij niet meer werd aanbeden. Hij riep zijn
44
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 44
17-07-14 11:35
Dandasana
favoriete wolken bijeen en droeg hun op stortregens en stormen op
de heuvel Govardhan te laten neerkomen. Krishna wilde de koeherders
en de koeien voor overstroming beschermen en rukte Govardhan met
wortel en al uit. Hij hield de heuvel als een paraplu omhoog, waarbij
de hele heuvel op een van Krishna’s roze vingers balanceerde, alsof
die een staf was. Zo konden de koeherders en het vee onder de heuvel
schuilen. De mensen uit Vrindavan stonden versteld en probeerden
Krishna te helpen door hun eigen stokken en staven ook onder de
heuvel te zetten.
Zeven nachten lang goot Indra regen uit over de berg, maar
Krishna en de andere koeherders voelden geen druppel. Indra was
zo onder de indruk van dit goddelijke vertoon dat hij na de zevende
regennacht stopte met zijn tumult. Uiteindelijk ging Indra Krishna
steunen en hij eerde hem door zijn olifant opdracht te geven hem
met water te overgieten.
Het goeroeprincipe
De danda of stok is niet alleen een symbool voor steun, het is ook een
teken van erkenning van een goede leraar. De danda wordt vergeleken
met de geknielde houding waarin een leerling in de yogacultuur zijn
respect betuigde aan een leraar. De yogatraditie heeft altijd veel nadruk
gelegd op het belang van een leraar die ons kan helpen het onderricht
van deze traditie in ons leven in praktijk te brengen.
Het verhaal van Bilvamangala
Er was eens een man met de naam Bilvamangala. Hij had uitzinnige
lustgevoelens voor een prostituee, Chintamani, en ging elke dag naar
haar toe. Op een avond raasde er een vreselijke storm door het dorp
waar hij woonde. Maar Bilvamangala was zo stapelgek op Chintamani
dat hij besloot toch naar haar toe te gaan. Om bij haar te komen moest
hij een rivier oversteken die vanwege de zware regenval gezwollen
was en gevaarlijk snel stroomde. Bilvamangala was echter niet van
zijn plan af te brengen en besloot de rivier over te zwemmen.
45
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 45
17-07-14 11:35
Toen hij halverwege was, was hij zo uitgeput dat hij bijna verdronk,
maar hij redde zijn leven door zich stevig aan een houten blok vast te
klampen. Eenmaal aangekomen op de andere oever besefte hij dat
hij zich niet aan een houtblok had vastgeklampt, maar aan een lijk.
Toen Bilvamangala bij Chintamani’s huis aankwam, maakte de
storm zoveel lawaai dat ze hem niet op de deur hoorde kloppen.
Bilvamangala besloot op het balkon te klimmen door zich aan een
touw op te trekken dat eraan hing, maar omdat hij door lustgevoelens
verblind werd, merkte hij niet dat het geen touw maar een cobra was.
Bilvamangala werd door de cobra gebeten en viel naar beneden. Door
het kabaal van de val werd Chintamani wakker en eindelijk deed ze
de deur open.
Toen Chintamani zag in wat een jammerlijke toestand Bilvamangala
verkeerde, voer ze tegen hem uit. ‘Je verlangt zo vurig naar dit lichaam,
maar dat is eigenlijk alleen maar een zak vol bloed en botten. Als je ook
maar een grammetje van dat verlangen had gehad om goddelijkheid
te verwezenlijken, zou je allang zelfverwezenlijking hebben bereikt.’
Plotseling besefte Bilvamangala hoe dwaas hij was geweest en hij
erkende Chintamani als zijn eerste goeroe. Hij zwoer om nooit meer
misleid te worden door wat hij zag en stak zijn eigen ogen uit.
Het verhaal van Bilvamangala laat ons de diepere betekenis zien achter
het goeroeprincipe dat zegt dat de goeroe in onszelf en in alle wezens
om ons heen altijd werkzaam is. De persoon die ons inspireert op ons
pad naar zelfverwezenlijking kan in elke gedaante of vorm naar ons toe
komen. Het kan de buurman van hiernaast zijn of zelfs ons eigen kind,
zoals we zullen zien bij Prahlad in het verhaal over simhasana op p. 79.
46
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 46
17-07-14 11:35
Dandasana
Er is een spiritueel gedicht, de ‘Uddhava Gita’, waarin een zwervende heilige het goeroeprincipe prachtig uitlegt. Hij vertelt dat hij alles
wat hij weet heeft geleerd van zijn goeroes, en daar horen bergen, de
lucht, spinnen, water, vuur, de zee, kinderen, slangen en nog veel meer
bij. Van een boom heeft hij geleerd zich aan anderen te wijden en van
zijn eigen lichaam heeft hij geleerd dat materie aldoor verandert.
We brengen het streven naar eenheid van yoga voornamelijk in
praktijk door middel van onze relaties met anderen. Het gaat erom dat
we uit de cocon van het ego komen om onze vrienden en familie en
iedereen met wie we in contact komen, deelgenoot te maken van onze
liefde. Ook is het belangrijk dat we dankbaar zijn voor de prachtige
beoefening en filosofie van yoga. We kunnen er ons leven op een
onvoorstelbare manier mee transformeren. In onze beoefening voelen
we steeds meer dankbaarheid voor de traditie, voor leraren en voor
yogi’s en dat is een natuurlijk proces. De overgave van ons ego aan al
onze leraren wordt weerspiegeld in dandasana en herinnert ons aan
deze dankbaarheid.
47
Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 47
17-07-14 11:35

Download Report