Arjuna van der Kooij & Alanna Kaivalya De mythen van de asana’s Het verhaal achter de yogahoudingen Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 3 17-07-14 11:35 Inhoud Woord vooraf • 7 Inleiding • 10 Houdingen van de yogi * 13 Padmasana De lotushouding • 16 Anjali mudra & Namaste mudra • 20 Chakrasana Het wiel • 24 Trikonasana De driehoek • 30 Siddhasana De volmaakte houding • 34 Dhanurasana De boog • 38 Balasana De kindhouding • 41 Dandasana De staf • 44 Houdingen van de goden * 49 Natarajasana De houding van de meester van de dans • 52 Virabhadrasana De krijgers • 56 Hanumanasana, Anjaneyasana & Virasana De spagaat, de diepe hardloper, de zittende held • 62 Halasana De ploeg • 70 Kurmasana De schildpad • 72 Garudasana De adelaar • 76 Simhasana De leeuw • 79 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 4 17-07-14 11:35 Houdingen van de wijzen * 85 Bharadvajasana De zeemeermin of zittende torsie • 88 Koundinyasana De schaar • 93 Vasisthasana De plank • 98 Astavakrasana De achthoek • 102 Vishvamitrasana De aan Vishvamitra gewijde houding • 105 Dieren & aarde * 109 Matsyasana & Matsyendrasana De vis • 112 Chandrasana & Ardha chandrasana De maan & de halve maan • 115 Bhujangasana De cobra • 118 Mayurasana De pauw • 121 Hamsasana De zwaan • 125 Tadasana De berg • 127 Vrikshasana De boom • 129 Gomukhasana De koeienkop • 132 Bakasana De kraanvogel • 135 Savasana Het lijk • 138 Nawoord • 142 Dankwoord • 144 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 5 17-07-14 11:35 Houdin Houdingen van de yogi Padmasana * De lotushouding Anjali mudra & Namaste mudra Chakrasana * Het wiel Trikonasana * De driehoek Siddhasana * De volmaakte houding Dhanurasana * De boog Balasana * De kindhouding Dandasana * De staf 13 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 13 17-07-14 11:35 E envoudig gezegd belichamen yogi’s de wereld. Yogi’s gebruiken hun lichaam als werktuig en nemen bepaalde houdingen aan om het functioneren van de wereld om hen heen te begrijpen. Daardoor cultiveren ze empathie, mededogen en gevoeligheid – kwaliteiten die bijdragen aan een hogere geestesgesteldheid, in de yogaliteratuur bekend als chitta prasadanam. De letterlijke betekenis van het Sanskrietwoord yoga is ‘samenbrengen’ of ‘verbinden’. Je zou de toestand van eenheid waarnaar yoga streeft kunnen beschrijven als een gevoel van onderlinge verbondenheid, waarin we ervaren dat een deel van ons in alles bestaat en vice versa. Om dit beter te begrijpen proberen we door middel van asana’s te lijken op alles wat we in het universum kennen. Er is een verhaal over koning Arthur dat dit illustreert. Als jonge prins dacht Arthur dat het regeren over zijn koninkrijk het plezierigste deel van het koningschap zou worden. Toen de wijze Merlijn dat hoorde, besloot hij Arthur een stevig lesje te leren. Hij veranderde de jongen in verschillende mensen, dieren en objecten uit zijn koninkrijk, zoals een boer, een vis, een boom, water en een steen, zodat prins Arthur kon begrijpen hoe het eigenlijk was om die verschillende wezens en dingen te zíjn. Door dit te ervaren kreeg Arthur het hoognodige vermogen om in andermans schoenen te staan. Hij begon te begrijpen dat het niet de belangrijkste taak van een koning is om te regeren, maar om te dienen. 14 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 14 17-07-14 11:35 Asana’s hebben net zo’n doel. We nemen de vorm van een boom, een vis, een krijger, een schildpad en een wijze aan om hun wezenlijke aard te leren begrijpen. We kunnen de inzichten van de wijze en de stabiliteit van de boom letterlijk voelen, net als de kracht van de krijger en de standvastigheid van de schildpad. Als gevolg daarvan voelen we ons meer verbonden met al het leven om ons heen. Door de asana’s kunnen we voelen dat ons lichaam een microkosmos van het universum is. De yogi is bereid alle vormen van bestaan te belichamen, ook die waar de gewone sterveling voor terugdeinst, zoals slangen, schorpioenen en zelfs de dood. Door yoga leren we de ander of het andere kennen als onszelf én onszelf als de ander of het andere. Door de beoefening kan de afgescheidenheid die uit het ego wordt geboren, oplossen en hetzelfde geldt voor de angst, het cynisme en het isolement waarmee het dagelijks leven soms gepaard gaat. De yogi begint zijn reis met een gevoel van vreugde dat hij de wereld leert kennen. 15 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 15 17-07-14 11:35 Padmasana | De lotushouding De lotushouding is de karakteristieke houding voor zitmeditatie. Yogi’s die nog niet voldoende met asana’s hebben geoefend om soepele heupen te krijgen, kunnen deze houding vaak nog niet doen. Door je voeten op je dijen te kruisen worden je dijbenen tegen de vloer geklemd. Zo zit je gegrond en je rug blijft moeiteloos recht. De lotus is een krachtig symbool voor de yogi en wordt vaak in verband gebracht met de creatieve krachten in ons. Een ander krachtig symbool van creativiteit is de klank om. *** Kosmische soep Voor de aanvang der tijden lag Vishnu behaaglijk te rusten op zijn legerstede – de duizendkoppige slang Ananta. Ananta lag opgerold onder Vishnu en was voor hem een geschikte plek om te luieren, terwijl zijn talrijke koppen de rustende godheid onderdak en schaduw boden. Vishnu en Ananta dreven samen op de kosmische zee van mogelijkheden waarin alle universums na de kosmische vernietiging binnengaan. Toen het moment daar was dat de scheppingscyclus weer van start moest gaan, begon uit Vishnu’s navel een grote lotusbloem te groeien. 16 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 16 17-07-14 11:35 Padmasana De plant groeide precies voor zijn neus op. Toen opende de prachtige lotusbloem zich en zij onthulde de vier gezichten van Brahma, de god van de schepping, die in de bloem was genesteld. Elk gezicht keek in een andere windrichting – naar het noorden, het zuiden, het oosten en het westen. Met elk van zijn vier monden uitte Brahma een van de vier onderdelen van de heilige klank om: ‘a,’ ‘oe,’ ‘mmm’ en stilte. Door deze klank begon de kosmische oceaan te wervelen en te stollen tot het universum zoals we dat nu kennen ontstond. om is het toppunt van mogelijkheden; vanuit deze klank komen alle mogelijkheden naar boven. Volgens een theorie vertegenwoordigen de vier delen van om de cyclus waar alles doorheen moet gaan. Het eerste gedeelte, ‘a’ (als in ‘dam’), vertegenwoordigt schepping of geboorte. Het tweede gedeelte, ‘oe’, staat symbool voor onderhouden of leven. Het derde deel, ‘mmm’, vertegenwoordigt verwoesting of dood. De kosmische drie-eenheid – bestaande uit Brahma, Vishnu en Shiva – heeft de leiding over deze drie delen. Het vierde deel, dat als het belangrijkste wordt beschouwd, is de klank van stilte. Nadat om is geuit, luisteren we. De stilte staat symbool voor het volledige oplossen van de vorige drie delen. In yogatermen zou je dit oplossen kunnen beschrijven als eenheid, als verlichting of eenvoudigweg als yoga. Het is gebruikelijk om yogalessen te beginnen en te eindigen met de klank om. Het is geen toeval dat deze creatieve klank zetelt in de onbevlekte bloem van de lotus, het symbool voor zuiverheid en volmaaktheid. De lotus groeide uit Vishnu’s navel. De navel is ook de plek vanwaaruit we in de buik van de moeder werden gevoed terwijl we uitgroeiden tot een baby en tot degene die we nu zijn. Het symbool van de lotus Overal in India groeit de bekende lotusbloem in kanalen en moerassen – zelfs in de meest vervuilde. Ondanks zijn vorstelijke bloei is de lotus van nederige afkomst. Zijn zaad plant zich in de modder op de bodem van een troebele poel. Hoewel hij ver onder het wateroppervlak ligt, 17 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 17 17-07-14 11:35 zet de lotuswortel zich vast en de uitloper begint naar de zon te zoeken. De zon is het symbool van kennis of ultieme waarheid. Lichtstralen breken wanneer zij door water gaan. Daarom ziet een rietje in een glas water er krom uit. Deze breking maakt het lastiger om de zon van onder het wateroppervlak duidelijk te zien, maar de lotus weet dat hij door het water naar boven moet om de helderste stralen op te vangen. Eenmaal boven water zorgt de bloeiende lotus ervoor dat geen enkel bloemblad het troebele water raakt. Hij opent zijn roze bloemblaadjes en keert zijn gezicht met een eenvoudig gebaar naar de zon, blij om zijn ontdekking. Als je de bloem ziet, zou je niet vermoeden dat die op zo’n troebele plek is ontstaan. De reis van deze heilige bloem weerspiegelt de reis van de yogi. We zijn in de aarde geworteld, geheel in beslag genomen door de eindeloze cyclus van geboorte, dood, ziekte, drama, feestjes, rekeningen, huur van een appartement en familierelaties. De yogi kent deze uiterlijke woelingen als het spel van avidya, de grote vergissing om ons met iets anders dan onze goddelijke natuur te vereenzelvigen. Volgens Patanjali’s Yoga Sutra is avidya (onwetendheid) een van de grootste obstakels op het pad naar zelfverwezenlijking. We definiëren ons door onze naam, onze carrière, familiegeschiedenis, ziekten, verwondingen, leeftijd, ras, religie en alle dingen die ons van elkaar scheiden. We zeggen: ‘Ik ben een vrouw, jij bent een man,’ of: ‘Ik ben Amerikaan en jij Irakees.’ Als we niet oppassen, houden die definities en etiketten ons dieper in het slijk van dualiteit vast en zien we anderen en onszelf niet als deel van een geheel. Dit soort denken is exclusief, terwijl yoga er juist naar streeft alle wezens samen te brengen of op te nemen, hoe ze zich ook definiëren. Soms hebben we het gevoel dat we vastzitten in dit slijk van etiketten en afgescheidenheid, net zoals de lotus vastzit in de modder. 18 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 18 17-07-14 11:35 Padmasana Of we zijn niet in vorm en hebben een bewogen dag, zoals Vishnu op de stormachtige zee. Maar als we dan een wijs woord horen dat de taaie schaal van het kleine lotuszaad openbreekt, begint onze reis. Vanuit het slijk trekken we door het vervormende water van ons beperkte inzicht en groeien we naar het licht van wijsheid dat altijd op ons schijnt. Dat dit licht er altijd is zouden we kunnen weten als we de tijd zouden nemen om het op te merken. De belofte van yoga is dat we door voldoende voeding en vastberadenheid uiteindelijk boven het water uit komen en ons volledige potentieel zullen verwezenlijken. Grote woorden? Zeker. Maar er bloeien aldoor en overal ter wereld lotussen, zonder daar een probleem van te maken. Ze weten dat het hun doel is om te bloeien en dat het de moeite waard is om voortdurend door de vervorming heen te reiken om de ultieme bron van licht te vinden. De worsteling maakt gewoon deel uit van het proces, en het resultaat is zuivere schoonheid. Als de ultieme zithouding neemt padmasana ons mee naar de hogere yogabeoefening van concentratie, meditatie en uiteindelijk verlichting (samadhi). Door in deze houding te zitten zijn we stevig met de aarde en met onze wortels verbonden. Terwijl onze beoefening groeit en ons bewustzijn begint op te stijgen, maken we ons lang in het zitten, net zoals de lotus die door het water heen reikt om in de zon te bloeien. Net als bij de lotus hoeft onze nederige oorsprong ons er niet van weerhouden in zuiverheid te bloeien. 19 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 19 17-07-14 11:35 Anjali mudra & Namaste mudra De anjali mudra en de namaste mudra zijn geen asana’s, maar energiezegels of symbolische gebaren die bij asana’s vaak worden gebruikt. In het begin van de beoefening brengen we onze handen doorgaans in gebedshouding terwijl we om zingen. Degenen die asana’s in de vinyasastijl beoefenen, brengen hun handen in gebedshouding bij het begin en het einde van de zonnegroet, evenals bij krijger i, met hun armen boven hun hoofd. Dit gebaar is een toetssteen van de beoefening. Het heeft zo’n krachtige betekenis dat de oorsprong ervan een nadere beschouwing waard is. *** Patanjali Als de grote beschermende kracht van het universum houdt Vishnu zorgvuldig in de gaten wanneer we hier op aarde een koerscorrectie nodig hebben. Wanneer hij ziet dat er onrust is onder burgers, dat veel mensen ongelukkig zijn of dat zich een unieke gelegenheid tot groei voor het menselijk ras voordoet, verschijnt hij op aarde om ons te helpen. We hebben gezien dat hij zich manifesteerde in grote figuren als koning Ram en Krishna. Op een gegeven moment keek hij naar de aarde en zag hij dat het nodig was om meer samenhang te brengen in het leven van mensen die geïnteresseerd waren in yoga. 20 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 20 17-07-14 11:35 Anjali mudra & Namaste mudra Ongeveer tweeduizend jaar geleden waren er veel verschillende yogascholen. Vishnu lag op zijn slang Ananta op de grote oceaan van mogelijkheden toen hij deze verscheidenheid opmerkte. Hij vond het een goed idee om te proberen iedereen bij elkaar te brengen, dus besloot hij zijn contactmaker Ananta te sturen. De duizendkoppige slang kreeg van hem de opdracht de yogagroepen bijeen te brengen in één grote school. Beneden op aarde leefde een mooie vrouw die het ongeluk had dat ze geen kinderen kon krijgen. Ze was een toegewijd aanbidster van Vishnu en bad elke dag om het wonder van een kind. Terwijl ze bad, hield ze haar handen open om elke zegen die haar ten deel zou kunnen vallen, te ontvangen. Ze wachtte en hoopte en gaf nooit op. Toen ze op een dag op haar knieën zat en met haar handpalmen naar boven naar de hemel reikte, besloot Vishnu dat zijn grote slang deze lieve vrouw te hulp moest komen, en baby Patanjali viel in haar biddende handen. (Pat betekent ‘vallen’ in het Sanskriet, en anjali was het gebaar dat de vrouw met haar handen maakte.) Het was echter geen gewone baby: het jongetje had het bovenlijf van een gewoon mens en zijn onderlijf was een slangenstaart. Blijkbaar had Ananta tijdens zijn val naar de aarde geen tijd gehad om een complete transformatie te ondergaan. Maar wie was de vrouw om een gift van boven in twijfel te trekken? Ze ontving de baby liefdevol en bracht hem groot als haar eigen kind, ondanks zijn slangachtige onderlichaam. Patanjali ontwikkelde zich tot een groot yogameester. Hij hielp de wereld door alle verschillende ideeën over yoga te verenigen in één groot werk, de Yoga Sutra genoemd. Sutra betekent ‘draad’. Deze klassieke tekst bestaat uit korte aforismen die yoga samenbinden tot één grote constructie. Elk zinnetje bevat grote wijsheid, die de yogabeoefening de afgelopen tweeduizend jaar heeft gevoed. Patanjali’s yoga sutra’s schetsen verschillende methoden om te komen tot ultiem geluk of de toestand van eenheid waarnaar yoga streeft. De meest bekende van deze is ashtanga yoga. Het pad van ashtanga yoga behelst yama (beperking), niyama (inachtneming), asana (zit of houding), 21 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 21 17-07-14 11:35 pranayama (ademwerk), pratyahara (naar binnen keren), dharana (concentratie), dhyana (meditatie) en samadhi (verlichting). Het bidden met uitgestrekte handen in de anjali mudra is een symbool voor het onwrikbare geloof dat waar je ook voor bidt, datgene snel zal komen. Inherent aan dit gebaar is de aanwezigheid van vertrouwen, of shraddha. Er is vertrouwen nodig om grote sprongen te kunnen maken (zoals we in het verhaal van Hanuman op p. 63 zullen zien) en grote zegeningen te ontvangen, zoals dat bij Patanjali’s moeder het geval was. Namaste – ik buig voor u Hoewel namaste en anjali over het algemeen onderling inwisselbare namen zijn voor eenzelfde gebaar, is er geen mythe verbonden aan de namaste mudra. Namaste is een variatie op anjali die ons helpt om een evenwicht te vinden in asana’s. Het woord namaste is ook een belangrijk en alomtegenwoordig aspect van de huidige yogabeoefening. We eindigen de les door onze handen in gebedshouding bij elkaar te brengen en de groet ‘namaste’ uit te spreken. Dit geeft het einddoel van yoga weer. Uiteindelijk streeft yoga ernaar alle tegenstellingen samen te brengen en elke illusie van afgescheidenheid op te lossen. Elke keer dat we de inademing met de uitademing verweven, kijken we naar overeenkomsten tussen onszelf en onze partner, of als we de dag langzaam in de nacht zien overgaan zonder dat er een bepaalde onderbreking in zit, kunnen we de eenheid ervaren die overal om ons heen is. Dit proces kun je ook innerlijk ervaren, zoals dat wordt beschreven in een andere klassieke yogatekst, de Hatha Yoga Pradipika. De Hatha Yoga Pradipika spreekt over dualiteit in het lichaam als zon en maan. De zon staat dan voor de rechterkant van het lichaam, en 22 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 22 17-07-14 11:35 Anjali mudra & Namaste mudra de maan voor de linkerkant. We doen asana’s om deze tegenstelling met behulp van verschillende methoden op te heffen en onze energie één te laten worden. Het doel is een gevoel van echt evenwicht in lichaam en geest – een constante stroom van energie, denken en gedrag, die geen voorkeur heeft voor licht of donker, goed of slecht, up of down, lui of energiek. Juist de tegenstelling laat ons zien hoe we evenwicht kunnen vinden, als een pendule die van de ene kant naar de andere slingert en uiteindelijk in het midden tot stilstand komt. En voor een yogi is het midden het hart. Wanneer we asana’s doen, proberen we onze energie in evenwicht te laten komen. Door onze spieren te strekken en diep en gelijkmatig te ademen creëren we de ruimte waarin dat kan gebeuren. Als herinnering aan dit streven naar evenwicht brengen we de handen in gebed voor het hart bijeen. Dit wordt de namaste mudra genoemd. Namaste betekent ‘ik gehoorzaam aan jou’ of ‘ik buig voor jou’. Een poëtischer vertaling is: ‘Het licht in mij eert het licht in jou.’ Wanneer we dit tijdens onze beoefening regelmatig doen, wordt dat voor ons een toetssteen om ons eraan te herinneren waarom we naar onze mat zijn gekomen en wat yoga voor ons betekent. Zowel de anjali mudra als de namaste mudra vertegenwoordigt de crux van yogabeoefening: twee schijnbaar tegengestelde krachten (zoals mannelijk en vrouwelijk, rationeel en emotioneel, zon en maan) worden bijeengebracht. In deze gebaren brengen we de rechter- en de linkerkant van het lichaam bij het hart samen. 23 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 23 17-07-14 11:35 Chakrasana | Het wiel Chakrasana, het wiel, is een diepe, achterwaartse buiging. Je kunt de houding vergelijken met urdhva mukha dhanurasana (opwaartse boog). Het verschil is dat in deze houding de handen zo dicht naar de voeten toe ‘lopen’ dat ze de enkels kunnen vastpakken. Wanneer handen en voeten verbinding maken, lijkt het lichaam op een wiel of een cirkel. Deze cirkel staat symbool voor het verbinden van ons innerlijke energiecircuit, dat begint in het energiecentrum aan de basis van de ruggengraat en eindigt bij het energiecentrum op de kruin. In ashtanga yoga is chakrasana een overgangsbeweging waarmee je van halasana (de ploeg) naar chaturanga dandasana (de vierledige staf ) gaat. In dit geval duidt de naam chakrasana erop dat het lichaam van de ene houding naar de andere draait. *** De architect van het wiel In de yogatraditie staat Vishwakarman bekend als de grote architect van het universum die de aarde, de hemel en de ruimte heeft ontworpen. Vishwakarman had een mooie dochter, Sanjana, wier gezicht zo helder was als tienduizend manen. Op een dag werd Sanjana 24 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 24 17-07-14 11:35 Chakrasana verliefd op Surya, de zonnegod. Ondanks Sanjana’s helderheid scheen Surya nog helderder, waardoor ze niet dicht bij hem kon komen. Toen ze haar vader om hulp vroeg, besloot Vishwakarman zoveel stralen van de zon af te scheren dat zijn dochter gemakkelijk naast haar geliefde kon staan zonder door zijn helderheid verblind te worden. Vishwakarman verzamelde vervolgens alle zonnestralen die op de aarde vielen en creëerde er een enorme draaiende schijf (chakra) mee. Zijn plan werkte en toen Sanjana en Surya dichter naar elkaar toe trokken, werd hun liefde sterker en ze werden onafscheidelijk. Hetzelfde chakra dat Sanjana hielp Surya’s liefde te winnen dient als een geweldig wapen voor Vishnu, die het gebruikt voor zijn rol als beschermer van het universum. Vishnu draait het nonchalant om één vinger en toont zo zijn controle over alles wat draait – de banen van de hemellichamen in het zonnestelsel, maar ook de zeven chakra’s, de draaiende wielen die in ons lichaam aanwezig zijn. De wielen van energie ontdekken In de vijftiende eeuw leefde een groep afvallige yogi’s, bekend als de Nath-yogi’s. Zij waren de eersten die van de chakra’s in ons lichaam een systeem maakten en de betekenis en functie ervan documenteerden. Ze verenigden zich en gingen tal van fysieke yogaoefeningen doen om betere krijgers te worden. Ze merkten dat wanneer ze hun lichaam gebruikten om asana’s, pranayama (ademwerk) en specifieke mudra’s te doen, ze gemakkelijker yogakrachten (de zogenaamde siddhi’s) konden verwerven. Door deze krachten wilde iedereen hen wel hebben als krijgers. Wie zou er in het gevecht nu geen krijgers aan zijn kant willen die zich onzichtbaar konden maken of die de kracht van een olifant hadden? De Nath-yogi’s definieerden en perfectioneerden de vorm van yoga die wij nu als hatha yoga kennen. Hatha yoga is een overkoepelende naam geworden voor alle yogastijlen die gericht zijn op fysieke yogaoefeningen (zoals asana, pranayama en mudra’s) om verlichting te 25 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 25 17-07-14 11:35 bereiken. Een van de grootste Nath-yogi’s uit die tijd, Swatmarama, stelde de resultaten van hun beoefening te boek in de Hatha Yoga Pradipika. In deze klassieke yogatekst wordt diepgaand onderzocht hoe we ons lichaam als werktuig kunnen gebruiken om de geest tot rust te brengen en te concentreren. In de Pradipika krijgen yogi’s uitleg over de zeven chakra’s of energiecentra die in het lichaam werkzaam zijn. Chakra’s kunnen we beschouwen als bewustzijnstoestanden. Naarmate ons bewustzijn toeneemt komen we steeds dichter bij de staat van eenheid waarnaar yoga streeft. De energiecentra worden chakra’s genoemd vanwege hun gelijkenis met draaiende wielen. De draaisnelheid van een centrum is afhankelijk van het energieniveau binnen in dat centrum. Hoe energieker het chakra, hoe sneller het draait. We streven naar precies de juiste hoeveelheid draaiing om ons in evenwicht te voelen, net zoals de aarde om zijn as draait. Wanneer onze energie in evenwicht is, stroomt die natuurlijk en ritmisch en dat geeft ons een gevoel van stabiliteit en harmonie. Energiecentra Wanneer we asana’s doen en beginnen met het activeren of in evenwicht brengen van de energiecentra, voelen we het effect dat elk centrum op ons leven heeft. Een onbalans in een van deze centra kan zich fysiek uiten. We kunnen dan bijvoorbeeld moeite hebben om in staande houdingen ons evenwicht te bewaren, last krijgen van onze spijsvertering of in een gesprek overstuur raken. De chakra’s laten zien wat het lichaam probeert te communiceren. Ze helpen ons problemen aan te pakken die in onze beoefening naar boven komen. Muladhara chakra Het wortelchakra bevindt zich aan de basis van de ruggengraat. Benen en voeten zijn er een verlenging van. Het muladhara chakra staat voor basiszaken als stabiliteit in huis, financiën en de relatie 26 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 26 17-07-14 11:35 Chakrasana met onze ouders. Fysiek regeert het de uitscheidingsorganen. Staande houdingen helpen om het muladhara chakra in evenwicht te brengen: zo leren we ons evenwicht te verbeteren en een stabiele basis te creëren. Svadhisthana chakra Het heiligbeenchakra bevindt zich onder de navel op het heiligbeen en omvat het bekkengebied. Het staat voor onze relaties (in het bijzonder onze seksuele relaties), onze emoties en ons vermogen om te creëren en te verwekken. Het svadhisthana chakra regeert de seksuele organen. Houdingen die de heupen openen helpen het svadhisthana chakra in evenwicht te brengen door emotionele openheid en ontvankelijkheid te creëren. Daardoor kunnen we beter met anderen omgaan en onze creativiteit kanaliseren. Manipura chakra Het chakra van kracht bevindt zich bij de zonnevlecht, dicht bij het midden van de ruggengraat. Het staat voor individualiteit, het ego en de manier waarop we ons in de wereld presenteren. Het manipura chakra beïnvloedt ons gedrag, in het bijzonder in onze carrière en in onze relaties met collega’s. Het regeert de spijsverteringsorganen. Draaiende houdingen helpen het manipura chakra in evenwicht te brengen door het ego uit te wringen, net zoals we een natte spons zouden uitwringen. Anahata chakra Het hartchakra bevindt zich in de borstkas en strekt zich uit tot in de armen en de handen. Het staat voor ons vermogen om mededogen en onvoorwaardelijke liefde aan de wereld te geven. In dit chakra bevindt zich het vermogen om te vergeven, dus hier leren we omgaan met mensen die ons pijn hebben gedaan. Het anahata chakra regeert de adem en ons cardiovasculaire systeem. Achterwaartse buigingen helpen het anahata chakra in evenwicht te brengen door fysiek meer 27 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 27 17-07-14 11:35 openheid in het hart te creëren. Daardoor kunnen we meer mededogen voor anderen voelen. Visuddha chakra Het communicatiechakra bevindt zich in de keel; de oren maken er deel van uit. Het staat voor ons vermogen om te communiceren en te luisteren. Omdat we onze stem kunnen gebruiken om zowel liefde als haat te communiceren, heeft het invloed op het omgaan met mensen die we pijn hebben gedaan. Het visuddha chakra regeert de schildklier en de halswervels. De schouderstand, de ploeg en de vis helpen het visuddha chakra in evenwicht te brengen door druk rond de keel te geven. Daardoor kunnen vergiften beter worden afgevoerd en blokkades beter worden opgeheven. Ajna chakra Het intuïtiechakra bevindt zich bij het derde oog, tussen de wenkbrauwen. Het staat voor ons vermogen om gelijkmoedig naar de wereld te kijken en te zien dat alle wezens iets gemeenschappelijks hebben. We kunnen dat het beste bereiken als we een goede relatie met een hogere macht hebben. Het ajna chakra regeert de hypofyse. Kapalabhati (de vuurademhaling) en de kindhouding helpen het ajna chakra in evenwicht te brengen door er energie naartoe te brengen. Daardoor kunnen we gevoeliger worden voor de onzichtbare aspecten van het leven. Sahasrara chakra Het kroonchakra bevindt zich boven op het hoofd, op de plek waar bij baby’s de schedel nog zacht is. Dit chakra staat voor onze diepe verbinding met een goddelijke bron en onze relatie met die bron. Het sahasrara chakra regeert de epifyse (pijnappelklier). Meditatie en hoofdstanden helpen het sahasrara chakra in evenwicht te brengen 28 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 28 17-07-14 11:35 Chakrasana door ons een stabiele verbinding met de goddelijke bron te geven. (In een hoofdstand verbinden we ons met de godheid van de aarde, en in meditatie met de godheid van boven). Wanneer we leren hoe elk chakra functioneert en waar het zit, begrijpen we beter hoe we moeten oefenen. Als we weten waar we vastzitten, weten we waar we onze aandacht op moeten richten. Hoe meer aandacht we schenken aan wat ons lichaam ons vertelt, hoe meer we energetisch in evenwicht komen. Traditioneel beginnen we met het in evenwicht brengen van de basis en vervolgens werken we naar boven, net als wanneer we iets bouwen. De les van elk chakra geeft ons een stevig platform vanwaaruit we onze energie verder omhoog kunnen brengen naar het volgende draaiende wiel. Wanneer we bijvoorbeeld een geweldig huis bemachtigen en financieel stabiel worden, is dat een goed moment om een relatie aan te gaan of een creatief project te starten. Met een goed gezin naast ons kunnen we ons onderscheiden en een machtige plaats in de wereld bemachtigen. Door middel van dit energiesysteem bouwen we verder aan ons leven, op weg naar ultieme harmonie. Dat kan door ons met yoga te gaan bezighouden en de subtiele lagen van verkeerde identificatie rond onze ziel los te laten. Wanneer we onze handen met onze enkels verbinden in chakrasana en onze ruggengraat openen, kan de energie goed rondom ons lichaam bewegen, net zoals de draaiende schijf moeiteloos op Vishnu’s vinger rust. 29 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 29 17-07-14 11:35 Trikonasana | De driehoek De drie hoeken (tri konas in het Sanskriet) van een driehoek maken deze vorm tot een van de sterkste en meest stabiele vormen die er bestaan. In deze houding maak je drie driehoeken: een met je benen en de vloer, een tweede met je zij, je arm en je voorste been, en een derde tussen je bovenste hand en je voeten. De driehoek staat voor veel heilige drie-eenheden in onze wereld, zoals de drie-eenheid van aarde, ruimte en hemel, of die van geboorte, leven en dood. Trikonasana staat ook symbool voor de drie guna’s (kwaliteiten) waaruit lichaam en geest bestaan. *** De drie guna’s Wanneer we de guna’s begrijpen, begrijpen we beter wat we in yoga doen. Ook kunnen we beter onze weg in de wereld vinden, omdat de guna’s op alles in het universum van invloed zijn. Tamas guna komt uit Shiva tevoorschijn en is de kwaliteit van inertie of onbewust zijn. Deze guna veroorzaakt onverschilligheid en kan een destructieve energie hebben. Rajas guna is van Brahma afkomstig en is de kwaliteit van passie en creativiteit. Deze kwaliteit geeft ons de creatieve energie 30 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 30 17-07-14 11:35 Trikonasana die we nodig hebben om dingen zichtbaar te maken. Sattva guna komt van Vishnu en is de kwaliteit van lichtheid en bewustzijn die nodig is om in harmonie te blijven leven en ons verlichte bewustzijn te behouden. Door samen te komen creëren deze guna’s maya, de wereld van illusie die we door onze zintuigen ervaren. De guna’s kleuren elk aspect van ons bestaan. Wanneer we ons langzaam en lui voelen en we moeilijk uit bed kunnen komen, zijn we onder invloed van tamas guna. Wanneer we heel opgewonden zijn over iets, zelfs zo dat we erdoor afgeleid raken, zijn we onder invloed van rajas guna. En wanneer we de helderheid van yoga voelen, zijn we onder invloed van sattva guna. Voor een beter begrip worden de guna’s in de yogafilosofie met dieren vergeleken. De luiaard komt overeen met tamas, omdat hij zo langzaam beweegt dat er mos op zijn rug groeit. De stier is als rajas guna, omdat hij op de grond stampt en snuift. De koe lijkt op sattva guna vanwege haar vredige aard. Een van de doelen van yoga is om zo veel mogelijk helderheid (sattva) in ons leven te krijgen en onwetendheid (tamas) en opwinding (rajas) te vermijden. Tamas en rajas zijn echter niet inherent slecht. We hebben wat tamas nodig om in slaap te vallen, en we hebben wat rajas nodig om op gang te komen. Pas als een van beide te dominant is, kunnen we ons niet verbeteren en niet verder in harmonie komen. Het doel van yoga is om een toestand van hoger bewustzijn te bereiken. Deze toestand wordt suddha sattva of zuivere goedheid genoemd, en hierin worden alle dualiteiten in absolute harmonie verenigd. Om dit doel te bereiken moet een yogi zelfs sattva guna overstijgen, omdat die de ziel op een subtiele manier nog steeds aan het materiële bestaan bindt. Sattva blijft verbonden met het ego en houdt daarom een onjuist zelfgevoel in stand. Zo is bijvoorbeeld liefdadigheid een sattvische activiteit, maar meestal versterkt die het ego op een subtiele manier. Zo kunnen we misschien een goed gevoel over onszelf krijgen omdat we geld hebben gegeven aan een goed doel. Maar in een suddha-sattvische toestand geven we louter 31 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 31 17-07-14 11:35 omdat we dankbaar zijn voor wat we ontvangen hebben, en begrijpen we volkomen dat er sowieso niets werkelijk van ons is. Alleen wanneer we door de sluier van maya heen breken, worden we helemaal één met onze goddelijke aard. Dus wanneer we trikonasana doen, is het nuttig om te mediteren op de solide basis die we nodig hebben om een sattvisch leven te kunnen leiden en de wereld van maya achter ons te kunnen laten. De oorlog van illusie Een machtige demon, Mahishasura genaamd, had het leven van de goden en godinnen in de hemel grondig in de war gestuurd en dreigde hun ten val te brengen. Het lukte hem om hen voortdurend van hun taken af te leiden en hun aandacht in plaats daarvan op pleziertjes van wereldse en voorbijgaande aard te richten. De goden van de heilige drie-eenheid, Shiva, Brahma en Vishnu, waren bedroefd over Mahishasura’s verdorvenheid. Omdat hij onder hun verantwoordelijkheid viel probeerden de drie goden Mahishasura’s losbandigheid te overwinnen. Ze bundelden hun energie en creëerden de grote godin, Mahamaya (ook bekend als Durga), net zoals de guna’s samenkomen en maya creëren. 32 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 32 17-07-14 11:35 Trikonasana Mahamaya was een vurige vrouwelijke krijger. Samen met haar vertrouwde leeuw stormde ze op de slechte demon af. De sluwe Mahishasura veranderde zich in verschillende schepsels om te proberen hen te verslaan, maar hoewel zijn vorm veranderde, bleef zijn slechte intentie hetzelfde. Het werd een enorm gevecht. Mahamaya’s leeuw haalde uit naar Mahishasura’s borst, waardoor hij zwakker werd. Toen trok Mahamaya een pijl uit haar eindeloze voorraad en schoot die midden in Mahishasura’s vlammende mond. Die schreeuwde het uit en viel op de grond. Meteen ging Mahamaya boven op Mahishasura staan en met haar kromzwaard hakte ze zijn hoofd eraf. Zo eindigde zijn slechte heerschappij. Nadat ze de demon had verslagen, gaf Mahamaya licht en luister aan de hemel en zijn bewoners terug. In het Sanskriet betekenen de woorden maha maya ‘grote illusie’. Mahamaya vecht tegen de voortdurend veranderende illusie. Die laat ons almaar geloven dat wat we in de wereld zien de werkelijkheid is, in plaats van te zien wat erachter verborgen ligt. Onze geest werkt als de slechte demon Mahishasura en probeert ons af te leiden van onze ware aard, maar Mahamaya zorgt ervoor dat we ermee in contact blijven. 33 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 33 17-07-14 11:35 Siddhasana | De volmaakte houding Siddhasana betekent ‘perfecte houding’ of ‘houding van voltooiing’. In deze houding druk je de linkerhiel tegen de lies of het perineum en je legt de rechterenkel over de linkerenkel. Evenals padmasana en sukhasana wordt deze houding aanbevolen voor pranayama en meditatie. Voor pranayama is deze houding nuttig omdat hij de muladhara of het wortelchakra afsluit met de hiel, waardoor je voorkomt dat de levenskracht ontsnapt. De houding wordt siddhasana genoemd omdat men er in yoga van uitgaat dat je perfectie (siddha) kunt bereiken door in deze houding te mediteren. *** Yogakrachten ‘Siddha’ wil zeggen dat een yogi tot in de perfectie yoga heeft geleerd en de guna’s volledig beheerst, zodat zijn of haar lichaam en geest primair zijn samengesteld uit sattva guna, de kwaliteit van de natuur verenigd met lichtheid en bewustzijn. Met deze lichtheid kunnen grote krachten worden verworven: de siddhi’s. Deze siddhi’s worden besproken in het derde hoofdstuk van de Yoga Sutra. Je hebt dan bijvoorbeeld de kracht van een olifant of je kunt van grootte en vorm veranderen en creëren wat je wilt. 34 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 34 17-07-14 11:35 Siddhasana Durvasa Muni was een vermaarde asceet die zulke mystieke krachten had verworven. Mensen waren bang voor hem omdat hij een opvliegend karakter had en de neiging had andere mensen te vervloeken. Durvasa kon wel honderd jaar zonder voedsel en later kon hij dan alles wat hij in die honderd jaar zou hebben gegeten, in één keer opeten. Op een dag kwam Durvasa naar het hof van koning Ambarish, een fervent yogabeoefenaar en volgeling van Vishnu. De koning nodigde hem uit en Durvasa nam de uitnodiging aan. Wel vroeg hij de koning met de avondmaaltijd te wachten tot hij klaar was met baden in de rivier en weer terug was. Nu wilde het toeval dat Durvasa naar het hof van Ambarish was gekomen aan het einde van een vastendag die de koning voor zijn spirituele welzijn had gehouden. Volgens de voorschriften moest de koning zijn vasten voor zonsopgang breken, maar het zou respectloos zijn om iets te eten voordat een gast te eten had gekregen. Toen het moment aanbrak om het vasten te breken en Durvasa nog steeds niet terug was van de rivier, stond de koning voor een dilemma. Hij loste het probleem op door een beetje water te drinken. Dat kun je als voedsel beschouwen, maar dat hoeft niet. Toen Durvasa ontdekte dat de koning wat water had gedronken voordat hij hem te eten had gegeven, werd hij woest. Met zijn mystieke krachten creëerde hij een grote demon, die hij eropuit stuurde om koning Ambarish in een hinderlaag te lokken en te doden. Koning Ambarish beschikte over veel luxe, maar hij was niet gehecht aan zijn rijkdom en koninkrijk, wetend dat niets ervan blijvend was. Vanwege zijn oprechte toewijding werd hij beschermd door een kosmisch wapen, het chakra van Vishnu. Zodra de demon bij koning Ambarish in de buurt kwam, verscheen het afschrikwekkende draaiende wiel en doodde het de demon. Toen ging het chakra verder naar Durvasa, die het tafereel in grote angst 35 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 35 17-07-14 11:35 ontvluchtte. Omdat het hem niet lukte het draaiende, verzengend hete chakra af te schudden, vroeg Durvasa Shiva en Brahma om hulp, maar dat leverde niets op. Ten slotte ging hij naar Vishnu. Die zei: ‘Ik kan niets doen. Alleen als mijn volgeling Ambarish bereid is je te vergeven, kan het chakra zich terugtrekken.’ Durvasa ging terug naar de koning en smeekte om vergeving. De nederige koning vergaf Durvasa graag en riep het draaiende chakra terug. Zo redde hij Durvasa’s leven. Uiteindelijk bleken de mystieke krachten van Durvasa minder krachtig te zijn dan het yogapad dat koning Ambarish zo toegewijd had gevolgd. De kracht van liefde In de yogaliteratuur is er geen gebrek aan verhalen die ons waarschuwen over misbruik van yogakrachten. Zo is er een verhaal over de Boeddha die een yogi tegenkwam. Na jaren van boetedoening en beoefening had een yogi het vermogen ontwikkeld om op water te lopen. De Boeddha glimlachte en zei tegen de yogi: ‘Ik kan mezelf voor een paar centen naar de overkant van de rivier laten roeien. Wat heeft het dan voor nut om jarenlang te proberen mystieke krachten te verwerven?’ Misschien moeten we ons afvragen wat voor perfectie of kracht we eigenlijk willen krijgen door yoga te doen. Misschien voel je je wel aangetrokken tot de siddhi’s, maar als je niet oppast, is de kans groot dat ze het ego versterken en je gemakkelijk afleiden van het hogere doel van yoga: het ego geheel te overstijgen. 36 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 36 17-07-14 11:35 Siddhasana Het echte voordeel van siddhasana is dat je in deze houding de ruimte krijgt om te mediteren op de kracht en de schoonheid van onbaatzuchtig geven en onvoorwaardelijke liefde. Liefde is een zwakheid die zo sterk is dat zij niet gebroken kan worden, en daarom is het de grootste kracht die je je kunt voorstellen. Als de belichaming van het goddelijke zegt Krishna in de Bhagavad Gita tegen zijn vriend Arjuna: ‘Wees mij indachtig. Draag alles in onbaatzuchtige liefde aan mij op. Op deze manier zul je tot me komen, dat beloof ik je, omdat je door mij zielsveel wordt bemind.’ De ware kracht (siddhi) van deze meditatieve houding is dat je dit inzicht ontwikkelt en dus probeert te leven met de intentie om te geven. 37 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 37 17-07-14 11:35 Dhanurasana | De boog Dhanurasana betekent ‘booghouding’. In deze houding buig je het lichaam naar achteren. Romp en benen stellen de boog voor en de armen het koord van de boog. Deze houding heeft alle voordelen van een achterwaartse buiging, zoals het creëren van openheid in de bovenrug en het hart, en daarnaast maakt hij de schouders soepeler. *** De juiste inspanning vinden In dhanurasana is het de uitdaging om de juiste hoeveelheid strekking te vinden. Als bij een echte boog de spanning op het koord te groot is, breekt dat. En als er niet genoeg spanning is, heeft het koord niet voldoende kracht om de pijl af te schieten. Hetzelfde geldt voor snaarinstrumenten. Om de juiste toon te krijgen moet een musicus de snaar op de juiste spanning brengen. Een van de belangrijkste uitdagingen is om in asana’s je evenwicht te vinden met net genoeg intensiteit of lichamelijke spanning. Dit principe kun je ook toepassen op situaties in je dagelijks leven. De vraag is hoe je de juiste hoeveelheid inspanning kunt bepalen wanneer je je in een moeilijke situatie bevindt. 38 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 38 17-07-14 11:35 Dhanurasana Arjuna’s dilemma De grote boogschutter Arjuna stond ooit voor een verschrikkelijke keuze. Er was oorlog ophanden en hij wist dat als hij zou deelnemen aan het gevecht, hij tegen zijn eigen verwanten moest vechten. Dus hij vroeg zijn vriend en leidsman Krishna om raad. Arjuna’s dilemma is onsterfelijk geworden in het belangrijke heilige geschrift uit de yoga: de Bhagavad Gita, het ‘Lied van God’. Dat bestaat uit achttien hoofdstukken die elk een ander aspect van yogafilosofie bevatten. Sinds zijn ontstaan is het een van de heiligste en meest geliefde teksten over yoga geworden. Deze tekst maakt deel uit van het grotere Indiase epos Mahabharata en is een dialoog tussen Arjuna, die staat voor ons ego, en Krishna, die staat voor ons hoger bewustzijn. De tekst is een spirituele verhandeling die praktische yogawijsheid overbrengt. De Gita begint ermee dat Arjuna en Krishna op hun strijdwagen staan en de verzamelde legers overzien. De naderende oorlog is de laatste kans om een koninkrijk dat jaren geleden op een onrechtvaardige manier van Arjuna en zijn broers was gestolen, terug te eisen. Geconfronteerd met het vooruitzicht dat hij moet vechten en waarschijnlijk zijn eigen familieleden en voormalige leraren zal doden, wankelt Arjuna en hij laat zijn boog uit zijn handen glippen. Dan legt hij zijn dilemma aan Krishna voor, die als zijn mentor en zijn wagenmenner functioneert. Het gesprek dat volgt, is vastgelegd in zevenhonderd verzen in het Sanskriet. Krishna begint met tegen Arjuna te zeggen dat hij zijn plicht (bekend als dharma) als krijger moet doen door voor een rechtvaardige zaak te vechten tegen het kwade. Dan onderwijst Krishna Arjuna over de wetenschap van de ziel, of yoga. Hij zegt tegen Arjuna dat die zich geen zorgen hoeft te maken over de doden die tijdens de oorlog zullen vallen, omdat niemand de onsterfelijke ziel kan doden. Vuur kan die niet verbranden en water kan die niet verdrinken. Wanneer het lichaam wordt gedood gaat de ziel over naar een ander lichaam, net zoals we oude kleren verruilen voor nieuwe. 39 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 39 17-07-14 11:35 Ook adviseert Krishna Arjuna om zowel geluk als tegenspoed zonder gehechtheid te aanvaarden, omdat ze komen en gaan als de seizoenen en eigenlijk alleen maar zintuiglijke indrukken zijn. Er volgen nog veel meer diepzinnige lessen over en inzichten in de werkingen van de geest en de krachten van de natuur. De Gita eindigt ermee dat Krishna Arjuna aanraadt zich aan hem over te geven, omdat Krishna de verpersoonlijking is van het goddelijke. Deze overgave is er een vol liefde en steun en heeft niets van doen met het hijsen van een witte vlag om de strijd op te geven. Het onderricht van de Gita is zo duidelijk omdat Arjuna met al zijn twijfels maar al te menselijk is. Het leven stelt ons vaak voor zware uitdagingen, waardoor we het soms willen opgeven in plaats van geschikte actie te ondernemen. In zekere zin zijn we allemaal krijgers en moeten we ons een weg naar verlichting vechten. De Bhagavad Gita plaatst ons leven in een veel bredere context. In plaats van te reageren wanneer moeilijkheden ons ego uitdagen, kunnen we met hulp van de Gita leren het ego te identificeren en het te overstijgen. We kunnen obstakels in het leven gaan beschouwen als gelegenheden voor persoonlijke groei, omdat we begrijpen dat er een groot plan is waar ieder van ons een klein maar wezenlijk deel van uitmaakt. De lastige booghouding geeft ons de kans het advies van de Gita in onze beoefening toe te passen: we moeten onbevreesd zijn, verantwoordelijkheid nemen voor ons leven en niet bezwijken onder moeilijkheden en proberen daar een perfect evenwicht in te bereiken. Tegelijkertijd moeten we ons niet hechten aan de resultaten van ons handelen. 40 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 40 17-07-14 11:35 Balasana | De kindhouding Balasana is de houding van het kind (bala), waarin je lichaam over je gevouwen benen ligt en zo het kind in de moederschoot voorstelt. Het is een rusthouding die we vaak doen na een moeilijke asana of wanneer we wat tijd nodig hebben om lichaam en geest de oefening te laten absorberen. Wanneer we in een onschuldige en ontvankelijke toestand zijn, kunnen we het gemakkelijkst door onze beoefening worden getransformeerd. *** Het kinderspel van Krishna Hoewel Krishna vooral bekend is vanwege zijn rol in de verhalen van de Bhagavad Gita, geven verhalen over zijn kindertijd ons ook mooie inzichten. Na zijn wonderbaarlijke geboorte, waarbij alle tekenen van zijn goddelijkheid aanwezig waren, groeide Krishna op in de idyllische omgeving van de bossen van Vrindavan. Op een dag waren Krishna en zijn broer Balarama op de binnenplaats aan het spelen toen Krishna met zijn hand een schep aarde nam en die opat. Balarama zag dat, rende naar zijn moeder, Yashoda, en zei: ‘Moeder, Krishna eet modder. Straks stikt hij erin!’ Niet verbaasd over de zoveelste schelmenstreek van haar zoon greep Yashoda Krishna vast. 41 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 41 17-07-14 11:35 ‘Heb je modder gegeten?’ vroeg ze. Hoewel Krishna’s gezicht vol modder zat, antwoordde hij: ‘Nee hoor, moeder. Balarama liegt. Ik heb geen modder aangeraakt.’ Natuurlijk geloofde Yashoda hem niet en ze maakte Krishna’s mond open. Maar toen Yashoda in zijn mond keek, zag ze geen modder, maar het hele universum en alle sterrenstelsels. Hoewel de ouders en de vrienden van Krishna zich vaag bewust waren van zijn goddelijkheid, vergaten ze die vanwege zijn kinderlijke charme als peuter. Dit spel van het vergeten van goddelijkheid wordt lila genoemd. De ziel kan daardoor gemakkelijker op het hoogste niveau verbinding hebben met het goddelijke. Door dit vergeten konden Krishna’s vrienden met hem spelen en grapjes met hem maken. Dat had niet gekund als ze zich bewust waren geweest van (en mogelijk geïntimideerd werden door) zijn goddelijkheid. Zo moet ook een president van een land zijn officiële functie vergeten wanneer hij met zijn kleinzoon paardje speelt en hem op zijn rug laat rijden. Dit is een van de paradoxen in de yogafilosofie: eerst moeten we ons bewust worden van onze goddelijke aard, en daarna moeten we hem weer vergeten. Dit is echter een speels type van vergeten waarin we de verbinding met onze ziel niet verliezen. Toen Yashoda in Krishna’s mond keek, zag ze dat die de hele schepping bevatte. Alles is in God, en God is in alles. Er is hier geen dualiteit, alleen maar spel om het spel. Het ego overstijgen door overgave Vaak zijn kinderen de beste leraren. Er wordt gezegd dat yoga tegelijkertijd heel gemakkelijk en heel moeilijk is. Yoga is eenvoudig omdat we alleen maar ophouden ons aan het ego vast te klampen. Maar dat 42 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 42 17-07-14 11:35 Balasana is ook een van de moeilijkste dingen omdat het ego zo listig werkt en omdat we dat ook nog eens voortdurend versterken. Zowel volgens de Yoga Sutra als volgens de Bhagavad Gita ligt het ultieme doel van yoga in onze overgave aan een hogere macht. Yoga wordt gewoonlijk beschouwd als een oefening die ons van het ego bevrijdt, maar tegelijkertijd bindt yoga ons aan het goddelijke door liefde. De kindhouding is daar het symbool van. Juist de kinderlijke overgave aan het goddelijke opent het pad van zegeningen. En alle wijzen uit verleden, heden en toekomst zullen getuigen dat we zegeningen nodig hebben, omdat we allemaal afhankelijk zijn van iets wat groter is dan onszelf. Vaak beseffen we dat niet voldoende en vinden we veel dingen vanzelfsprekend, zoals de grond waarop we staan of de lucht die we inademen. Maar dat kan allemaal op elk moment van ons worden weggenomen. En dan is overgave het enige wat ons rest. In overgave openen we ons echt om te ontvangen en ook om te geven. Balasana nodigt ons uit deze kinderlijke kwaliteit te ontwikkelen. 43 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 43 17-07-14 11:35 Dandasana | De staf Danda betekent ‘stok’ of ‘staf ’. In de zittende versie van dandasana zijn je benen gestrekt en houd je je bovenlichaam rechtop. In chaturanga dandasana (vierledige staf ) is je lichaam recht als een stok en parallel aan de grond, terwijl alleen je handen en voeten de grond raken. *** Krishna draagt de heuvel Govardhan Op een dag besloten de koeherders van Vrindavan onder leiding van Krishna’s vader Nanda een ritueel uit te voeren om Indra te eren. Als heerser over de hemel is Indra degene die de wolken stuurt. Ze redeneerden dat er zonder de wolken geen regen valt. Dan groeit er geen graan en dan is er dus geen voedsel voor het vee. Maar Krishna protesteerde bij zijn vader Nanda: ‘Wij zijn toch geen boeren of handelaren. We zijn koeherders en we leven in het bos. Laten we Indra uit ons hoofd zetten en in plaats daarvan de heuvel Govardhan aanbidden. Dat is onze juiste dharma, onze spirituele plicht.’ Nanda en de andere koeherders waren het daarmee eens en dus gingen ze de heuvel aanbidden en brachten tal van voedseloffers. Indra was heel boos dat hij niet meer werd aanbeden. Hij riep zijn 44 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 44 17-07-14 11:35 Dandasana favoriete wolken bijeen en droeg hun op stortregens en stormen op de heuvel Govardhan te laten neerkomen. Krishna wilde de koeherders en de koeien voor overstroming beschermen en rukte Govardhan met wortel en al uit. Hij hield de heuvel als een paraplu omhoog, waarbij de hele heuvel op een van Krishna’s roze vingers balanceerde, alsof die een staf was. Zo konden de koeherders en het vee onder de heuvel schuilen. De mensen uit Vrindavan stonden versteld en probeerden Krishna te helpen door hun eigen stokken en staven ook onder de heuvel te zetten. Zeven nachten lang goot Indra regen uit over de berg, maar Krishna en de andere koeherders voelden geen druppel. Indra was zo onder de indruk van dit goddelijke vertoon dat hij na de zevende regennacht stopte met zijn tumult. Uiteindelijk ging Indra Krishna steunen en hij eerde hem door zijn olifant opdracht te geven hem met water te overgieten. Het goeroeprincipe De danda of stok is niet alleen een symbool voor steun, het is ook een teken van erkenning van een goede leraar. De danda wordt vergeleken met de geknielde houding waarin een leerling in de yogacultuur zijn respect betuigde aan een leraar. De yogatraditie heeft altijd veel nadruk gelegd op het belang van een leraar die ons kan helpen het onderricht van deze traditie in ons leven in praktijk te brengen. Het verhaal van Bilvamangala Er was eens een man met de naam Bilvamangala. Hij had uitzinnige lustgevoelens voor een prostituee, Chintamani, en ging elke dag naar haar toe. Op een avond raasde er een vreselijke storm door het dorp waar hij woonde. Maar Bilvamangala was zo stapelgek op Chintamani dat hij besloot toch naar haar toe te gaan. Om bij haar te komen moest hij een rivier oversteken die vanwege de zware regenval gezwollen was en gevaarlijk snel stroomde. Bilvamangala was echter niet van zijn plan af te brengen en besloot de rivier over te zwemmen. 45 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 45 17-07-14 11:35 Toen hij halverwege was, was hij zo uitgeput dat hij bijna verdronk, maar hij redde zijn leven door zich stevig aan een houten blok vast te klampen. Eenmaal aangekomen op de andere oever besefte hij dat hij zich niet aan een houtblok had vastgeklampt, maar aan een lijk. Toen Bilvamangala bij Chintamani’s huis aankwam, maakte de storm zoveel lawaai dat ze hem niet op de deur hoorde kloppen. Bilvamangala besloot op het balkon te klimmen door zich aan een touw op te trekken dat eraan hing, maar omdat hij door lustgevoelens verblind werd, merkte hij niet dat het geen touw maar een cobra was. Bilvamangala werd door de cobra gebeten en viel naar beneden. Door het kabaal van de val werd Chintamani wakker en eindelijk deed ze de deur open. Toen Chintamani zag in wat een jammerlijke toestand Bilvamangala verkeerde, voer ze tegen hem uit. ‘Je verlangt zo vurig naar dit lichaam, maar dat is eigenlijk alleen maar een zak vol bloed en botten. Als je ook maar een grammetje van dat verlangen had gehad om goddelijkheid te verwezenlijken, zou je allang zelfverwezenlijking hebben bereikt.’ Plotseling besefte Bilvamangala hoe dwaas hij was geweest en hij erkende Chintamani als zijn eerste goeroe. Hij zwoer om nooit meer misleid te worden door wat hij zag en stak zijn eigen ogen uit. Het verhaal van Bilvamangala laat ons de diepere betekenis zien achter het goeroeprincipe dat zegt dat de goeroe in onszelf en in alle wezens om ons heen altijd werkzaam is. De persoon die ons inspireert op ons pad naar zelfverwezenlijking kan in elke gedaante of vorm naar ons toe komen. Het kan de buurman van hiernaast zijn of zelfs ons eigen kind, zoals we zullen zien bij Prahlad in het verhaal over simhasana op p. 79. 46 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 46 17-07-14 11:35 Dandasana Er is een spiritueel gedicht, de ‘Uddhava Gita’, waarin een zwervende heilige het goeroeprincipe prachtig uitlegt. Hij vertelt dat hij alles wat hij weet heeft geleerd van zijn goeroes, en daar horen bergen, de lucht, spinnen, water, vuur, de zee, kinderen, slangen en nog veel meer bij. Van een boom heeft hij geleerd zich aan anderen te wijden en van zijn eigen lichaam heeft hij geleerd dat materie aldoor verandert. We brengen het streven naar eenheid van yoga voornamelijk in praktijk door middel van onze relaties met anderen. Het gaat erom dat we uit de cocon van het ego komen om onze vrienden en familie en iedereen met wie we in contact komen, deelgenoot te maken van onze liefde. Ook is het belangrijk dat we dankbaar zijn voor de prachtige beoefening en filosofie van yoga. We kunnen er ons leven op een onvoorstelbare manier mee transformeren. In onze beoefening voelen we steeds meer dankbaarheid voor de traditie, voor leraren en voor yogi’s en dat is een natuurlijk proces. De overgave van ons ego aan al onze leraren wordt weerspiegeld in dandasana en herinnert ons aan deze dankbaarheid. 47 Gottmer-Yoga Asana-BW.indd 47 17-07-14 11:35
© Copyright 2024 ExpyDoc