Programmheft - Schlesisches Museum zu Görlitz

Schle
sische
s
N
ACH(T
LESE )
N
16.00 - 22.00
7.
7.
i
Śląsk
ÓR
Z
C
E
WI
CKI
A
R
E
T
I
L
Bekannte Persönlichkeiten lesen an ungewöhnlichen Orten, 21. März 2015, 16.00 - 22.00 Uhr
Znane osobistości czytają literaturę w niezwykłych
miejscach, 21 marca 2015, godz. 16.00 - 22.00
7. Schlesisches Nach(t)lesen
Bekannte Persönlichkeiten lesen
an ungewöhnlichen Orten
21. März 2015, 16 Uhr – 22 Uhr
7. Śląski Wieczór Literacki
Znane osobistości czytają literaturę
w niezwykłych miejscach
21 marca 2015, godz. 16.00 – 22.00
Eintritt: 7 €
Vorverkauf: 5 €
Ermäßigung auf 5€ an der Abendkasse nur für Schüler, Studenten, Arbeitslose und Schwerbehinderte.
Vorverkauf:
Schlesisches Museum zu Görlitz,
Brüderstraße 8,02826 Görlitz, 03581/8791-0,
[email protected]
Tourismusbüro i-vent, Obermarkt 33
03581/421362, [email protected]
Stadtbibliothek Görlitz, Jochmannstraße 2/3
03581/7672752, www.goerlitz.de/stadtbibiothek
Wstęp: 15zł
Przedsprzedaż: 10 zł
Bilety ulgowe w cenie 10zł do nabycia w kasie przed
imprezą. Zniżki dla uczniów, studentów, bezrobotnych
i osób o dużym stopniu niepełnosprawności.
Sprzedaż biletów:
Miejska Biblioteka Publiczna w Zgorzelcu
ul. Bohaterów Getta 1, tel. 075-77-52-557
[email protected]
Miejski Dom Kultury, Parkowa 1
DE
Sehr geehrte Damen und Herren,
wir laden Sie zu einem literarischen abendlichen Spaziergang durch die Altstadt von Görlitz und Zgorzelec ein. Im Programm des „Schlesischen Nach(t)lesens” finden Sie in diesem
Jahr wieder vielfältige Lesungen mit polnischer und deutscher
Literatur über und aus Schlesien, der Region und der Stadt Görlitz – unterschiedliche Genres von Belletristik über Lyrik, humoristische Texte und schlesische Mundart, Kinder- oder Jugendbücher bis hin zu Sachbüchern. Wir möchten gemeinsam mit
Ihnen bekannte und vergessene Texte „nachlesen“ und Neues
entdecken.
Erstmals organisieren gemeinsam mit der Kulturreferentin für
Schlesien die Stadtbibliotheken in Görlitz und Zgorzelec das
„Schlesische Nachtlesen“. Leitmotiv unseres diesjährigen Programms sind die Griechen in Göriltz und Zgorzelec und ihre Spuren in Literatur, Stadt und Kultur.
Wir danken allen mitwirkenden Leserinnen und Lesern, allen
Gastgeber/innen, die ihre Räumlichkeiten zur Verfügung stellen
und allen Helferinnnen und Helfern, die uns bei der Organisation
des Abends unterstützen.
Viel Freude beim 7. Schlesischen Nach(t)lesen wünschen
Annemarie Franke, Danuta Korejke und Ines Thoermer
PL
Szanowni Państwo,
zapraszamy do wzięcia udziału w wieczornym spacerze literackim po starówce w Görlitz i Zgorzelcu. W programie tegorocznego „Śląskiego Wieczoru Literackiego” znajdą
Państwo jak co roku różnorodne spotkania literackie z polską
i niemiecką twórczością o Śląsku, o mieście Görlitz-Zgorzelcu i o naszym regionie. Czekają na Państwa różne rodzaje
literatury – od liryki, przez humoreskę i dialekt śląski, książki
dla dzieci i młodzieży aż do literatury klasycznej. Wspólnie
chcielibyśmy odkryć na nowo zarówno znane jak i zapomniane utwory.
„Śląski Wieczór Literacki” Referent ds. Kultury przy Muzeum
Śląskim po raz pierwszy organizuje wraz z bibliotekami miejskimi z Görlitz i Zgorzelca. Tegorocznym motywem przewodnim jest historia Greków z obu miast.
Dziękujemy wszystkim lektorom, gospodarzom, którzy użyczyli nam swych lokali i wszystkim, którzy pomogli nam przy
organizacji tego wieczoru.
Wiele radości podczas Śląskiego Wieczoru Literackiego
życzą
Annemarie Franke, Danuta Korejke i Ines Thoermer
A
16.00 – 17.30
Begleitprogramm für Familien
Program rodzinny w Zgorzelcu
SchülerInnen der Europaschule Tęcza
Uczniowie Europejskiego Gimnazjum Tęcza
Ingrid Rosin, Hanna Majewska
Waldemar Andryszak, Wolf-Dieter Fiedler
Es singt / muzyka: Nikos Rusketos
Eintritt frei | wstęp wolny
Wer auf dem Weg zum Scultetus-Hof gleich etwas
über die historische Görlitzer Oststadt erfahren will,
möge zum Treffpunkt an der Altstadtbrücke mit Autor
Wolf-Dieter Fiedler um 15.30 Uhr kommen!
Hotherstraße
Erstmals lädt die Stadtbibliothek Zgorzelec im Rahmen
des „Nach(t)lesens“ zu einem stadthistorischen Familiennachmittag mit Literatur und Musik ein. Schülerinnen und Schüler aus der Europaschule „Tecza“ lesen
aus dem Wegweiser durch die Altstadt „Reichenbacher Turm“, den Ingrid Rosin 1996 für Kinder geschrieben hat. Hanna Majewska hat das Buch ins Polnische
übersetzt, das von den Städtischen Kunstsammlungen
Görlitz herausgegeben wurde. Die Autorin erzählt nicht
nur vom Reichenbacher Turm, sondern auch von den
Sagen der Stadt, die für Kinder in Zgorzelec mindestens
so spannend sind wie für Görlitzer Kinder.
ße
nz
Krä
tra
ißs
Ba
rto
m
eo
Sc
ul
te
tu
sa
go
ie
ße
stra
Berg
sk
e
raß
traße
rst
yń
Ufe
Handwerk
lo
sz
Da
rs
Webe
e
raß
t
els
Ne
Ogrodwa
Der Scultetushof im Rabenbergviertel, heute Altenheim
„Jutrzenka“
ist benannt nach dem berühmten Gelehrten
Altstadtbrücke
und Bürgermeister der Stadt, Bartholomäus Scultetus.
A
ga
ru
St
ße
an
DPS
Joh „Jutrzenka“
Scultetus-Hof,
ul. Przechodnia 8
go
skie
eg
nw
ze
üt
h
Sc
ń
szy
eg
Lindenw
Da
traße
Curie-S
Joliot-
e
straß
ruve
aße
Str
en-
üst
-W
nes
Eine kurze Einführung zu Person und Ort geben Waldemar
Andryszak, Zgorzelecer Geschichtslehrer und Reiseleiter,
sowie Wolf-Dieter Fiedler, Autor und Kenner der Geschichte der Görlitzer Ost-Stadt. Nach dem 2. Weltkrieg wurde
das Gebäude zunächst als „Griechisches Altersheim“ für
die Emigranten der späten 40er Jahre genutzt. Ihr Nachfahre, Nikolaos Nikos Rusketos, geboren in Zgorzelec, ist
Ehrengast des Nachmittags.
Der Musiker und Stadtrat singt griechische Lieder, wie sie
auf den Straßen von Zgorzelec in den 50er und 60er Jahre
erklangen.
Po raz pierwszy Miejska Biblioteka w Zgorzelcu w ramach
„Śląskiego Wieczoru Literackiego” zaprasza na historyczny program rodzinny z literaturą i muzyką. W tej części spotkania w DPS „Jutrzenka” dzieci z Europejskiego
Gimnazjum w Zgorzelcu będą czytać książkę pt. „Wieża
Reichenbacher”. Przewodnik dla dzieci. A czynić to będą
w obecności autorki tekstu Ingrid Rosin oraz Hanny Majewskiej, autorki przekładu polskiego.
Wieczór w „Jutrzence” rozpoczną jednak Waldemar Andryszak, zgorzelecki nauczyciel historii i przewodnik sudecki
oraz Wolf-Dieter Fiedler, którzy opowiedzą o historii Dworu
Scultetusa (Scultetushof) oraz o pobycie w nim – wówczas
noszącym miano „Greckiego Domu Starców” – emigrantów z roku 1949. Gościem honorowym będzie urodzony w Zgorzelcu ich potomek, Nikolaos Nikos Rusketos.
Ten znany muzyk oraz działacz społeczny i radny miejski
uświetni spotkanie grecką muzyką, charakterystyczną dla
tamtych dni. Gospodarze zapraszają miłośników literatury,
historii i greckich melodii.
Rosin, Ingrid: Wieża Reichenbacher.
przewodnik dla dzieci
Städtische Kunstsammlungen Görlitz,
1997
Rosin, Ingrid: Der Reichenbacher
Turm. Ein Führer für Kinder mit
Illustrationen von Heike Wadewitz
Städtische Kunstsammlungen Görlitz,
1996
B
18.00: Eröffnung des 7. Schlesischen Nach(t)
lesens im Ständehaus
Otwarcie 7 Śląskiego Wieczoru Literackiego
Gerassimos Alexatos, Berlin
Zdzisław Smektała, Wrocław/Breslau
Musikalische Umrahmung & oprawa muzyczna:
O IATROS
Vor Beginn des literarischen Spaziergangs durch die
Altstadt laden die Veranstalter gemeinsam mit der
Leitung des Alten- und Pflegeheims „Am Stadtpark“
zu Lesung und Musik in den Festsaal des historischen Ständehauses ein.
ße
tra
Büt
tne
rstr
aße
Hotherstraße
gs
itz
Das heutige Altenheim am Stadtpark wurde 1854
als Verwaltungssitz für die Landstände der Preußischen Oberlausitz erbaut. Während des Ersten Weltkrieges soll es als Ort der Beratungen zwischen deutschem
Heeresstab und griechischen Offizieren gedient haben,
als 1916 das 4. Griechische Armeekorps in Görlitz auf
Nikoeigenen Wunsch hin interniert wurde. Etwa 6500 Soldalais
traßverbrachten die nächsten 3 Jahre in der Stadt.
ten
e
Zgorzelec wurde 1948 zum Zufluchtsort griechischer
Flüchtlinge, allerdingsAltstadtbrücke
ganz anderer Herkunft: kommunistische Partisanen und ihre Familien, die im griechie
traß
schen
Bürgerkrieg gekämpft hatten. Zeitweilig lebten
ens
Ros
bis zu 9 000 Griechen in Zgorzelec, bis heute lebt hier
die größte griechische
Gemeinde Polens.
ße
tra
Untermarkt
ißs
Zwei Autoren,
die Gäste dieses Abends sind,
widBa
Ne
rto
lo
men sich diesen ganz unterschiedlichen griechischen
m
eo
Sc
Flüchtlingsgruppen und ihrer Bedeutung für die Städte
ul
e
te
traß
tu
sa
ders
Görlitz und Zgorzelec.
Handwerk
Brü
Gerassimos Alexatos stammt aus Thessaloniki und
kam über sein Studium an der Technischen Universiße
tät nach Berlin. Dort begann
stra er parallel zu seiner beBerg
ruflichen Tätigkeit die Geschichte der deutsch-griechiße
schen
straBeziehungen zu erforschen und entdeckte dabei
beth
Elisa Geschichte der „Görlitzer Griechen“. 2010 erschien
die
aße
Str
in griechischer Spracheüstsein
Buch „Die Griechen von
enW
esGörlitz, 1916-1919“hannund
2014 der Band „Görlitz, den
o
J
31.12.1917…“.Tagebuch
eines griechischen Offiziers“.
Ogrodwa
sk
e
go
ie
raß
S
eg
Lindenw
traße
S
traße
Alten- und Pflegeheim „Am
Stadtpark“ / Dom Stanowy,
Dr. Kahlbaum-Allee 31
g
we
en
tz
ü
ch
Ufers
Bismarckstraße
Curie-S
Joliot-
aße
vestr
Stru
yń
rst
traße
e
aß
sz
Da
Ufe
rs
Webe
ße
tra
els
nz
Krä
e
nstraß
Stadtpark
hlb
ee
-All
aum
B
-Ka
Dr.
e
Schützenstraß
e
adtbrück
An der St
Zdzisław „Blues” Smektała wuchs als Jugendlicher mit
den griechischen Familien der Bürgerkriegsflüchtlinge auf.
Während bei dem Auftakt seine Erinnerungen an das „griechische Zgorzelec“ im Vordergrund stehen, wird Smektala
am späteren Abend im „Przy Jakubie“ aus seinen Büchern
lesen. Smektala ist weit darüber hinaus schriftstellerisch
und kulturell aktiv – in Breslau organisiert er seit Jahren das
„Blues-Festival“, führt eine Galerie und hat eine regelmäßige Feuilleton-Kolumne auf dem offiziellen Portal der Stadt
Wroclaw.
Für griechische Musik sorgt das Ensemble O IATROS mit
Musikern aus Görlitz und Zgorzelec.
Przed rozpoczęciem literackiego spaceru po Starówce organizatorzy razem z dyrekcją Domu Opieki „Am
Stadtpark” zapraszają na spotkanie literacko-muzyczne
w sali balowej Domu Stanowego.
Dzisiejszy Dom Opieki przy Parku Miejskim w Görlitz od
1854 roku był siedzibą gremium ziemiaństwa pruskich Łużyc Górnych. W 1916 roku IV Pułk Armii Greckiej na własne
życzenie został internowany w Görlitz. Około 6500 żołnierzy
spędziło następne 3 lata w niemieckim mieście.
W 1948 roku Zgorzelec stał się azylem dla komunistycznych
partyzantów greckich i ich rodzin, którzy uciekali z Grecji
w wyniku wojny domowej. Do Zgorzelca przybyło wtedy
prawie 9000 osób. Do dzisiaj w Zgorzelcu żyją potomkowie
emigrantów. Dwaj pisarze, honorowi goście wieczoru, opowiedzą o tych zupełnie odmiennych greckich wątkach i ich
znaczeniu dla miast Görlitz i Zgorzelca.
Gerassimos Alexatos pochodzi z Thessalonik i przybył na
studia do Berlina. Tam zaczął równolegle zajmować się badaniem historii stosunków grecko-niemieckich i odkrył przy
okazji Greków z Görlitz. W 2011 roku ukazały się w języku
greckim jego dwie książki „Grecy z Görlitz, 1916-1919” oraz
„Görlitz, dnia 31.12.1917... Dziennik oficera greckiego”.
Zdzisław „Blues” Smektała dorastał pośród rodzin greckich
uchodźców wojennych, którzy po 1948 roku przybywali do
Zgorzelca. Jego wspomnienia o „greckim Zgorzelcu” będą
tematem spotkania, a następnie w godzinach wieczornych
„przy Jakubie” będzie można usłyszeć fragmenty jego
książek. Zdzisław Smektała jest dziennikarzem, pisarzem,
felietonistą, aktorem i showmanem. Od lat organizuje Międzynarodowy Festiwal Blues Brothers Day oraz wydaje czasopismo „Jazz dla mas”.
Görlitzko-zgorzelecki zespół O IATROS zadba o muzyczną
oprawę wieczoru.
Mit Dank für die Unterstützung
Parallele Lesungen zu jeder halben und vollen Stunde
von 20.00-22.00 Uhr (letzte Lesung um 22.00 Uhr)
Równoległe prezentacje w podanych miejscach będą
powtarzać się co pół godziny między godz. 20.00 – 22.00
1
Frank Reimann – vts Veranstaltungsmanagement
Sylwia Makowska – Stadtverwaltung Zgorzelec
DE PL
Nele, eine junge Deutsche aus einer Familie mit polnischen Wurzeln ist auf dem Weg zum Grab ihres Großvaters. Ihr geliebter, eigensinniger „Djadjo“ war im niederschlesischen Dorf ein geachteter Mann und der Letzte
seiner Generation. Einer jener Menschen, die nach dem
Krieg in ehemals deutschem Gebiet gezwungenermaßen eine neue Heimat finden mussten. Die Schrecken
der Vertreibung aus Galizien reisten mit in das zugewiesene Gebiet, das keine Heimat war und lange nicht
werden sollte.
Nele fährt in die polnische Gegenwart und möchte der
Vergangenheit begegnen. In wunderschönen Bildern
beschwört die Autorin dabei das Leben dreier Kriegsund Nachkriegsgenerationen herauf. Augenzwinkernd,
aber ohne jeden Spott werden die längst verloren geglaubten Geister aus früheren Zeiten zum Leben erweckt. Die Macht der Fantasie wirkt mit unheimlicher
Kraft auf die Menschen, die in unsicheren Zeiten aus
ihrer Bahn geworfen wurden.
In diesem ergreifenden und mehrfach preisgekrönten
Debütroman beschreibt Sabrina Janesch deutsch-polnische Geschichte - fern jeder Rührseligkeit mit klarem
Blick auf eigene Identität und Familienbindungen weit
über Zeiten und Grenzen hinaus.
Niko
z
Hotherstraße
ße
tra
gs
Bo
Das Buch ist bisher nicht auf Polnisch erschienen. Auszüge liegen übersetzt vor und werden beim „Nach(t)lesen“ vorgetragen.
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
rstr
ße
r-Stra
e
Ros
Büt
tne
lle
e
raß
nst
go
e
raß
-St
ie
ße
stra
beth
Elisa
sk
ße
tra
ns
ne
n
No
ße
stra
Berg
yń
Halle / Hol, Neißstraße 24
aße
t
ark
sz
str
traße
kt
lo
Da
Handwerk
r
Ufe
Brü
rto
ße
tr
ders
Ba
tra
els
rs
Webe
aße
1
nz
Lang
ße
tra
ißs
Ne
Krä
Untermarkt
ße
enstra
m
eo
Sc
ul
te
tu
sa
Biblisches Haus, 2014
Nele, młoda Niemka z polskimi korzeniami, podróżuje do
grobu swojego dziadka. Jej ukochany acz uparty „Djadjo”
był na dolnośląskiej wsi poważanym człowiekiem, ostatnim
przedstawicielem swojego pokolenia. Pokolenia ludzi, którzy po wojnie zmuszeni byli opuścić poniemieckie tereny i
szukać nowej ojczyzny.
Groza wysiedleń dotarła z Galicji do przydzielonych obszarów, które nie były i długo jeszcze nie stały się ojczyzną.
Nele jedzie do polskiej teraźniejszości, ale chce spotkać
przeszłość. Za pomocą cudownych obrazów autorka opisuje życie trzech wojennych i powojennych generacji. Z
przymrużeniem oka, ale bez drwiny, przywołuje zapomniane duchy z minionych czasów. Siła fantazji z nadzwyczajną
mocą wpływa na ludzi, którzy w niepewnych czasach zostali zepchnięci ze swojej drogi.
W tym wzruszającym i wielokrotnie nagradzanym debiucie
Sabrina Janesch przedstawia niemiecko-polską historię –
daleką od sentymentalizmu, z jasnym spojrzeniem na tożsamość i pochodzenie, ale daleko od czasów i granic.
Książka nie doczekała się do tej pory polskiego przekładu.
Wybrane fragmenty zostaną przedstawione podczas Śląskiego Wieczoru Literackiego.
Sabrina Janesch: Katzenberge
Aufbau Verlag, Berlin, 2010
ISBN 9783351033194
2
Dr. Christian Düker,
Senckenberg Museum für Naturkunde Görlitz |
Muzeum Przyrodnicze Senckenberg w Görlitz
DE
Als Dieter Hildebrandt im November 2013 starb, wurde
an seine schlesische Herkunft oft erinnert. Der 1927 in
Bunzlau/Boleslawiec geborene Kabarettist war bekannter als für seine Herkunft für seinen Humor und die Kabarettsendung „Scheibenwischer“.
In einem seiner Texte amüsiert er sich über die „informierten Journalisten“ einer westdeutschen Lokalzeitung, die in einer Kurzvorstellung seiner Person von 20
Zeilen gleich fünf Fehler einbauen. Zwei davon lauten
„Dieter Hildebrandt ist ein echter Berliner“ und „Er erblickte 1927 in Bunzlau (heute Tschechoslowakei)…“
die Welt.
ße
tra
gs
Bo
Hotherstraße
Christian Düker liest aus autobiographischen Texten
des Autors im Nordhof des Schlesischen Museums. Wie
macht man in der Oberpfalz in Bayern als schlesische
Flüchtlingsfamilie 1945 Mohkliessla? Hildebrandt kann
auch über diese schweren Zeiten mit Humor schreiben,
so dass beim Lesen ein Auge weint und eines lacht.
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
traße
tne
rstr
r-S
-Kelle
en
Ros
Büt
Hugo
ße
stra
rto
go
ie
sk
n
han
aße
Str
en-
üst
W
es-
yń
e
raß
b
Elisa
sz
rst
traße
st
en
nn
ße
stra
Berg
Schlesisches Museum / Muzeum
e
Śląskie,raßSchönhof,
Brüderstraße
8
e
traß
eths
Da
Ufe
Handwerk
t
No
lo
e
raß
2
ark
erm
Ob
rs
Webe
Obe
e
aß
erstr
d
Brü
rkt
rma
Ba
t
els
straße
Langen
ße
tra
ißs
Ne
nz
Krä
Untermarkt
m
Evelin Mühle, 2014
Kiedy Dieter Hildebrandt zmarł w listopadzie 2013 roku,
bardzo często wspominano jego śląskie korzenie. Ten urodzony w 1927 roku w Bolesławcu, wtedy Bunzlau, kabareciarz był w Niemczech mniej znany ze swojego pochodzenia, niż z humoru i audycji satyrycznych „Scheibenwischer”
(„Wycieraczka”).
W jednym z jego tekstów naigrawa się z „bardzo poinformowanych dziennikarzy” jednej z zachodnich gazet lokalnych, którzy w jego krótkiej biografii, liczącej niespełna 20
linijek, potrafili popełnić aż pięć błędów, jak „Dieter Hildebrandt jest prawdziwym berlińczykiem” czy „Urodził się w
Bunzlau/Bolesławcu (dzisiaj Czechosłowacja)”.
Christian Dükler czyta autobiograficzne teksty pisarza w
patio Muzeum Śląskiego (Nordhof). Jak śląska rodzina
uchodźców z 1945 roku w bawarskim Palatynacie robi kluski makowe? Hildebrandt potrafił pisać z humorem także
o tych trudnych czasach, doprowadzając czytelników do
płaczu. Oczywiście ze śmiechu.
Dieter Hildebrandt / Bernd Schroeder:
Ich musste immer lachen
Kiepenheuer & Witsch, Köln, 2006
ISBN 9783462037302
Harald Twupack
Verein der Freunde und Förderer des Schlesischen
Museums – Landesmuseum Schlesien e.V. |
Stowarzyszenie Przyjaciół i Protektorów Muzeum
Śląskiego – Muzeum Krajowego
Andrzej Paczos
Geograph und Bergführer im Riesengebirge |
geograf i przewodnik po Karkonoszach
2
DE PL
In der Dauerausstellung des Schlesischen Museums ist
der Berggeist „Rübezahl“ überall präsent – ob als geschnitztes Kunstwerk, Kinderzeichnung, auf Postkarten aus dem Riesengebirge oder als Kinderspielzeug.
Letzteres Exponat zählt zu den anrührenden Beispielen,
was Menschen auf die Flucht mitgenommen haben. Die
14jährige Elvira aus Sagan durfte nur ein Spielzeug mitnehmen und da entschied sie sich für eine kleine Rübezahlfigur aus Holz.
In der Literatur hat die sagenumwobene Gestalt des
Riesengebirges ebenso vielfältige Darstellungen erfahren. Carl Hauptmanns „Rübezahlbuch“ zählt zu den
Klassikern. In neun Erzählungen wechseln sich märchenhafte, philosophische, gesellschaftliche und historische Motive mit dem Berggeist in der Hauptrolle ab. In
Jelenia Góra/Hirschberg wurde kürzlich eine neue polnische Ausgabe vorgestellt, die seit der ersten Übersetzung 2000 bereits die dritte Neuauflage darstellt.
ße
tra
gs
Bo
Hotherstraße
Kaum ein Geist hat seinen eigenen Namen in drei Sprachen, Rübezahl auf Deutsch, Krkonoš auf Tschechisch
und gleich drei Bezeichnungen auf Polnisch: Liczyrzepa, Karkonosz oder Rzepiór.
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
traße
tne
rstr
r-S
-Kelle
en
Ros
Büt
Hugo
ße
stra
rto
go
ie
sk
n
han
aße
Str
en-
üst
W
es-
yń
e
raß
b
Elisa
sz
rst
traße
st
en
nn
ße
stra
Berg
Schlesisches Museum / Muzeum
e
Śląskie,raßSchönhof,
Brüderstraße
8
e
traß
eths
Da
Ufe
Handwerk
t
No
lo
e
raß
2
ark
erm
Ob
rs
Webe
Obe
e
aß
erstr
d
Brü
rkt
rma
Ba
t
els
straße
Langen
ße
tra
ißs
Ne
nz
Krä
Untermarkt
m
Przy Jakubie, 2014
W pomieszczeniach wystawy stałej Muzeum Śląskiego Liczyrzepa, Duch Gór, jest wszędzie obecny – czy to jako
rzeźba, dzięcięcy obrazek, jako turystyczna pamiątka z
Karkonoszy czy dziecięca zabawka. Ostatni eksponat jest
wzruszającym przykładem na to, co, zmuszony do ucieczki
człowiek, zabierał. Czternastoletnia Elvira z Żagania mogła
uratować tylko jedną zabawkę, a była to właśnie drewniana
figurka Liczyrzepy.
W literaturze legendarny Duch Karkonoszy pojawia się pod
wieloma postaciami. „Księga Ducha Gór” Carla Hauptmanna zalicza się do klasyki swego gatunku. W dziewięciu
opowiadaniach z przygodami Ducha Gór przeplatają się
baśniowe, filozoficzne, społeczne i historyczne motywy.
W Jeleniej Górze niedawno ukazało się najnowsze polskie
wydanie, które od pierwszego tłumaczenia w 2000 roku
jest już trzecim nakładem książki.
Chyba żaden inny duch nie ma swoich imion aż w trzech
językach: Rübezahl po niemiecku, Krkonoš po czesku i aż
trzy po polsku: Liczyrzepa, Karkonosz i Rzepiór.
Carl Hauptmann:
Rübezahl-Buch
Bergstadtverlag Korn,
Würzburg, 2001
ISBN 387057125X
Carl Hauptmann:
Księga Ducha Gór
Ad Rem, Jelenia Góra,
2015
ISBN 9788389863881
3
Siegfried Hoche,
Ratsarchivar
DE
Die griechischen Soldaten des IV Armeecorps hatten
während ihrer Internierung in Görlitz von 1916-1919 einen Sonderstatus. Das Lager in der Görlitzer Oststadt,
das vorher Kriegsgefangene aus vielen Ländern Europas aufgenommen hatte, erhielt jetzt „exterritorialen
Status” und unterlag ausschließlich griechischer Kontrolle. Die Soldaten erhielten weiterhin ihren Sold, der
in Reichsmark ausgezahlt wurde. Eine Lagerzeitung in
griechischer Sprache, hochwertig gedruckt durch einen
Görlitzer Verlag, versorgte die Soldaten und Offiziere
mit Informationen von der Front und aus dem Heimatland. Die Zeitung „Nea Toy” – Neuer Tag - veröffentlichte auch Kleinanzeigen. Görlitzer Geschäfte warben
für sich, aber auch verdeckte Partnerschaftsanzeigen
sind zu finden. „Junge alleinstehende Dame vermietet
möbliertes Zimmer”. Über das griechische Leben in der
Stadt berichtete auch die Görlitzer Presse, wohlwollend
und im Geiste der Kriegspropaganda. Schließlich waren
die Görlitzer Griechen Gäste des Kaisers.
Bo
Hotherstraße
Siegfried Hoche stellt einige Beispiele vor und zeigt die
Schätze der archivierten alten Zeitungen und Illustrierten.
e
ß
ra
t
gs
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
tne
rstr
-Kelle
e
raß
nst
e
Ros
Büt
Hugo
aße
Altstadtbrücke
ße
r-Stra
rst
e
raß
traße
kt
Ob
Handwerk
Ufe
Brü
e
raß
tra
ders
ar
erm
t
els
ße
rs
Webe
Grüner Graben
3
Lang
ße
tra
ißs
Ne
nz
Krä
Untermarkt
ße
enstra
rkt
ma
ber
aß
str
en
nn
No
ße
stra
O
Ratsarchiv
/ Archiwum Miejskie,
Untermarkt 6-8
e
e
traß
Berg
s
beth
Elisa
n
aße
Str
en-
üst
-W
nes
Greccy żołnierze IV Korpusu Armii Greckiej w czasie internowania w latach 1916-1919 posiadali w Görlitz szczególny status. Obóz w rejonie dzisiejszego osiedla centralnego
i parku im. Ignacego Paderewskiego, który wcześniej był
obozem dla jeńców wojennych z wielu krajów Europy, posiadał wtedy eksterytorialny charakter i podlegał kontroli
oficerów greckich. Żołnierze otrzymywali żołd wypłacany w
markach. Gazeta obozowa, publikowana po grecku przez
görlitzkie wydawnictwo, dostarczała internowanym Grekom informacji z frontu i z ojczyzny. Gazeta „Nea Toy” publikowała również drobne ogłoszenia. Reklamowały się w
niej tutejsze sklepy, ale można było również znaleźć ogłoszenia towarzyskie: „Młoda samotna dama wynajmie umeblowany pokój”. O greckim życiu w mieście pisała görlitzka
prasa, życzliwie i w duchu propagandy wojennej. Przecież
Grecy byli traktowani jak goście cesarza.
Siegfried Hoche przywołuje te wspomnienia i pokazuje perełki ze zarchiwizowanych gazet.
4
Margrit Kempgen – Stiftung Ev. Schlesien in
Görlitz | Fundacja na rzecz Śląska Ewangelickiego w Görlitz
Angelika Kasperska – Griechin aus Zgorzelec |
Greczynka ze Zgorzelca
Krystyna Adler – Künstlerin aus Zgorzelec |
plastyczka ze Zgorzelca
DE PL
Weniger die griechische Kultur, als vielmehr die Finanzkrise Griechenlands beschäftigt zur Zeit Politik und
Medien. Das diesjährige „Nachtlesen“ spürt den griechischen Einflüssen in der Görlitzer Kulturgeschichte
nach. Aus diesem Anlass laden wir Sie zu einer Zeitreise in das antike Griechenland und einer gemeinsamen Wiederentdeckung der griechischen Sagenwelt in
den Theatersaal im Obergeschoß des Restaurants Vino
e Cultura ein. Die Leserinnen rufen Mythen und Fabeln
über die olympischen Götter und Heroen in Erinnerung,
die manch einer zuletzt auf der Schulbank gelesen hat.
Die Rolle der „Europa“ in der griechischen Mythologie,
der Zeus-Stier, die Entführung und der fremde Erdteil –
wie hing das alles zusammen?
ße
tra
gs
Bo
Hotherstraße
Die deutschsprachigen Vorlagen dieses Abends stammen aus dem Werk von Gustav Schwab (1792-1850).
Der Dichter, der selbst Gymnasiallehrer war, verfasste
sein Werk vor allem für die höhere Schulbildung, jedoch
wurde es schnell zu einem Klassiker der deutschen Literatur und erfährt bis heute Neuauflagen. Jan Parandowski (1895-1978) war polnischer Schriftsteller, Essayist
und vor allem Literatur- und Kulturwissenschaftler aus
Lemberg. In Polen gehört Parandowskis Darstellung der
antiken Sagen - „Mitologia“ von 1924 - zur Schullektüre
und zum Kanon der klassischen Literatur.
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
rstr
ße
r-Stra
e
Ros
Büt
tne
-Kelle
Hugo
e
raß
nst
go
ie
sk
e
raß
-St
yń
ße
stra
beth
Elisa
sz
aße
ße
tra
ns
ne
n
No
ße
stra
Berg
Da
str
r
Ufe
t
ark
Vino e Cultura, Untermarkt 2
erm
Ob
Handwerk
traße
Obe
lo
ße
Brü
rkt
rma
rto
tra
els
tr
ders
rs
Webe
4
aße
Ba
nz
Lang
ße
tra
ißs
Ne
Krä
Untermarkt
ße
enstra
m
eo
Sabine Euler und / i Beata Zygmuntowicz, 2014
Media zajmują się dzisiaj bardziej kryzysem w Grecji aniżeli grecką kulturą. Mottem tegorocznego Wieczoru Literackiego są motywy greckie w Görlitz i Zgorzelcu. Dlatego
też Margrit Kempgen, Angelika Kasperska i Krystyna Adler
przeniosą Państwa w podróż do starożytnej Grecji. Historia i Kultura antycznej Grecji miała duży wpływ na rozwój
cywilizacji europejskiej. Szczególną częścią kultury antyku
jest mitologia. Gospodynie wieczoru przypomną Państwu
mity o olimpijskich bóstwach i herosach, przedstawią fantastyczny i fascynujący świat bogów i wyruszą na poszukiwanie antycznych skarbów. Stawią czoła Zeusowi, pokażą,
czym jest syzyfowa praca i otworzą puszkę Pandory. A to
wszystko odbędzie się w Teatrze na pierwszym piętrze w
restauracji Vino e Cultura.
Dodatkowo w sąsiednim pomieszczeniu będzie można zobaczyć wystawę poświęconą dziełom Jakuba Böhme.
Niemieckojęzyczne mity pochodzą z książki Gustava
Schwaba (1792-1850), który w latach 1838-1840 wydał
w trzech tomach „Najpiękniejsze mity klasycznego Antyku”. Pisarz, który sam był nauczycielem w gimnazjum,
opublikował swoje dzieło przede wszystkim dla uczniów
i studentów, jednakże bardzo szybko stał się klasykiem
niemieckiej literatury i do dzisiaj jest wydawany na nowo.
Jan Parandowski (1895-1978), polski pisarz i eseista, był
znawcą oraz popularyzatorem literatury i kultury antycznej.
W Polsce jego „Mitologia” jest popularną lekturą szkolną i
należy do kanonu literatury klasycznej.
Gustav Schwab: Sagen des
klassischen Altertums.
Insel-Verlag, Frankfurt am
Main und Leipzig, 2001
ISBN 3458344926
Jan Parandowski: Mitologia.
Wierzenia i podania Greków i
Rzymian. Wydawnictwo Puls,
Cieszyn
ISBN 0907587852
Hotherst
Bo
tra
gs
Parallele Lesungen zu jeder halben und vollen Stunde
von 20.00 – 22.00 Uhr an den Orten 1-11
Nik(A)
16.00 Uhr Begleitprogramm
für Familien
olai
nitz
stra
ße
18.00 Uhr Eröffnung imLuStändehaus (B)
tne
rstr
aße
ße
e
Straß
eller-
e
traß
ens
Ros
Büt
-K
Hugo
9
8
2
rkt
rma
Obe
5
Handwe
t
ark
erm
Ob
1
aße
10
e
traß
ders
Brü
4
rstr
Webe
Grüner Graben
6
7
N
3
e
nstraß
Lange
ße
tra
s
eiß
Krä
Untermarkt
e
nn
No
e
e
traß
eths
aß
tr
ns
b
Elisa
Przejazd
busami do
starówki /
Transfer zum
Obermarkt
2. Schlesisches Museum / Muzeum Śląskie,
Schönhof, Brüderstraße 8
PosRatsarchiv / Archiwum Miejskie, Untermarkt 6-8
3.
t
pla
tz
4. Vino e Cultura, Untermarkt 2
5. Cafe Kränzel, Kränzelstraße 15
6. Galerie Alena, Langenstraße 12
Schützenstraße
7. Bei Bohne, Obermarkt 26
8. Alte Synagoge / Stara Synagoga, Langenstraße 24
9. Schneiderei Neumann, Langenstraße 18
10. Sicherheitstechnik Bullmann, Obermarkt 21
11. Przy Jakubie, ul. Nowomiejska
traße
Curie-S
Bismarckstraße
1. Halle / Hol, Neißstraße 24
Joliot-
raße
vest
Stru
Altstadtbrücke
11
än
Ba
raß
lst
ze
rto
lo
e
s
Da
eo
Sc
ul
te
tu
sa
A
go
e
raß
kie
ńs
rst
zy
Ufe
erk
m
Ogrodwa
traße
Równoległe prezentacje w podanych miejscach będą
powtarzać się co pół godziny między godz. 20.00 – 22.00
16.00 Uhr Program rodzinny (A)
18.00 Uhr otwarcie w Domu Stanowym (B)
e
traß
s
Berg
ga
ru
St
-W
nes
an
Joh
ße
tra
n-S
e
üst
szy
eg
ńsk
nw
e
tz
hü
Sc
Da
eg
Lindenw
Ufers
traße
Stadtpark
lee
-Al
aum
hlb
-Ka
Dr.
B
e
tadtbrück
An der S
A. DPS „Jutrzenka“ / Scultetus-Hof, ul. Przechodnia 8
B. Alten- und Pflegeheim „Am Stadtpark“ / Dom Stanowy,
Dr. Kahlbaum-Allee 31
5
Sebastian Ripprich – Vorsitzender des Fördervereins des Augustum-Annen-Gymnasiums
unterstützt durch Schüler/innen des Gymnasiums
Przewodniczący Stowarzyszenia Augustum-Annen-Gymnasium wspierany przez uczniów
DE
Ungeachtet der Frage, woran man einen Autor als
„schlesisch“ festmacht, darf man Gerhart Hauptmann
zweifellos zu den bedeutendsten Autoren Schlesiens
zählen, wenn nicht sogar als DEN bedeutendsten. Daran ändert auch nichts die Tatsache, dass nur ein Teil
seines literarischen Gesamtwerks von schlesischen
Stoffen, Schauplätzen und Figuren geprägt ist. Dieser
Teil lässt sich vor allem in seinen frühen Dramen in markanter Weise finden und begründet Hauptmanns Erfolg
bereits in jungen Jahren auch weit über Schlesiens
Grenzen hinaus.
Einige seiner schlesisch akzentuierten Dramen setzen
diesen Erfolg heute noch auf deutschen Bühnen unverändert fort, am deutlichsten ablesbar vermutlich an den
Aufführungszahlen von „Die Weber“ und „Vor Sonnenaufgang“.
ße
tra
gs
Bo
Hotherstraße
Sebastian Ripprich widmet sich zwei in Vergessenheit
geratener Stücke aus Hauptmanns „Schlesien-Fundus“.
Mit der Lese-Hilfe von Schülern des Augustum-Annen-Gymnasiums werden „Hanneles Himmelfahrt“
sowie „Und Pippa tanzt“ für das Nachtlesen von ihrer
mehr als 100-jährigen Staubschicht befreit. Garantiert
unangetastet bleiben die noch immer erfrischend wirkenden Mundart-Dialoge. Die Bestätigung dieser Aussage setzt allerdings voraus, den Schülern gelingt deren
authentische Wiedergabe und sie treffen auf schlesisch
geschulte Hörer-Ohren. „Und wenn ni, so könn´ mer´s
halt
o´ ni ändern!“
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
ße
tr
ens
rstr
r-Stra
Ros
Büt
tne
-Kelle
Hugo
aße
go
ie
sk
e
raß
-St
yń
ße
stra
beth
Elisa
sz
e
raß
ße
tra
ns
ne
n
No
ße
stra
Berg
Da
rst
Ufe
t
ark
Cafe Kränzel, Kränzelstraße 15
erm
lo
e
Handwerk
traße
rkt
Ob
rto
raß
B
rma
Ba
lst
rs
Webe
aße
rstr
rüde
Obe
5
ze
La
ße
tra
ißs
Ne
n
Krä
Untermarkt
raße
ngenst
m
eo
Sc
u
Agnieszka Bormann und / i Maria Schulz, 2014
Nie zważając na wytyczne, według których można uznać
pisarza za „śląskiego”, Gerharta Hauptmanna należy nazwać jednym z najważniejszych śląskich autorów, jeśli nie
tym najważniejszym. Nie zmienia tego także fakt, że tylko
część z jego utworów dotyczy historii, kultury czy geografii tego regionu. Tę śląską część można znaleźć przede
wszystkim we wczesnych dramatach pisarza. Ich kunszt
wyjaśnia sukces Hauptmanna już we wczesnych latach
twórczości także poza granicami Śląska. Niektóre z jego
dramatów, w których widoczne są śląskie akcenty, do dzisiaj z powodzeniem grane są na scenach niemieckich teatrów. Najlepiej widać to na przykładzie licznych wystawień
takich sztuk jak „Przed wschodem słońca” czy „Tkacze”.
Śląski Wieczór Literacki jest okazją do przypomnienia
dwóch zapomnianych śląskich sztuk Hauptmanna. Z pomocą uczniów Augustum-Annen-Gymnasium z ponad stuletniej warstwy kurzu zostaną uwolnione „Wniebowstąpienie Hanusi” oraz „A Pipa Tańczy!”.
Dzisiaj w domu pisarza „Wiesenstein” w Jagniątkowie znajduje się muzeum poświęcone życiu i twórczości noblisty.
Gerhart Hauptmann:
Und Pippa tanzt!
Ullstein Tb, Berlin, 1996
ISBN 3548239439
Gerhart Hauptmann:
Hanneles Himmelfahrt:
Traumdichtung In Zwei Teilen
Nabu Press, Berlin, 2011
ISBN 1271171007
6
Andreas von Iwicki – Journalist und Übersetzer
Andrzej Iwicki - Dziennikarz i tłumacz
DE PL
Zbigniew Herbert (1924-1998) ist einer der ganz großen
polnischen Dichter des 20. Jahrhunderts. Die Kultur des
Altertums, griechische und römische Antike sind in seiner Lyrik wichtige Bezugsgrößen. „An Marc Aurel“ oder
„Die Heimkehr des Prokonsuls“ sind dafür Beispiele. Zu
seinen berühmtesten Texten gehört „Des Herrn Cogito
Vermächtnis“ (Przeslanie Pana Cogito) von 1974. Das
Poemat wurde zu einem Credo der Opposition gegen
das kommunistische Regime im östlichen Europa. Es ist
zugleich eine Antwort auf die Kulturrevolution im Westen, deren Auswirkungen der Autor als Gastdozent in
Los Angeles 1970/71 erlebte. Der „Herr Ich denke“ (Herr
Cogito) reflektiert wie ein Alter Ego des Autors seine
Umwelt als klassisch gebildeter Zeitgenosse, der sich
seiner Geschichte nicht entledigen kann.
Bo
Hotherstraße
Andreas von Iwicki, der nach jahrzehntelanger beruflicher Tätigkeit für die polnische Redaktion des Radio
Free Europe und der Deutschen Welle seit kurzem mit
seiner Familie in Görlitz lebt, schätzt die Stadt für ihre
deutsch-polnische Grenzlage, selbst ein Grenzgänger
zwischen den Kulturen. Er wird an diesem Abend seine
persönliche Auswahl aus dem Werk Herberts in polnischer und deutscher Sprache vortragen.
e
ß
ra
t
gs
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
rstr
e
Straß
en
Ros
Büt
tne
r-
-Kelle
Hugo
e
ß
stra
aße
str
r
Ufe
Handwerk
t
ark
erm
ße
Obe
rkt
rma
e
traß
ders
Brü
e
rstraß
Webe
Grüner Graben
6
tra
els
Langen
ße
tra
ißs
Ne
nz
Krä
Untermarkt
straße
Ob
Galerie Alena,
Langenstraße 12
ße
tra
ns
ne
n
No
ße
stra
Berg
ße
stra
beth
Elisa
e
raß
-St
ten
Dr. Hans-Wilhelm Pietz und / i Ks. Cesary Królewicz, 2014
Zbigniew Herbert (1924-1998) jest jednym z największych
polskich poetów XX wieku. Odniesienia do kultury greckiego i rzymskiego antyku pojawiają się w jego twórczości
nadzwyczaj często, a historia starożytna jest dla niego jednym z najważniejszych źródeł inspiracji. Wiersze „Do Marka Aurelego” czy „Powrót prokonsula” są tego najlepszym
przykładem. Do jego najwybitniejszych dzieł należy zaliczyć
„Przesłanie Pana Cogito” z 1974 roku, które stało się credo
opozycji w Polsce i innych krajach zniewolonych. Jest też
odpowiedzią na rewolucję kulturalną na Zachodzie, której
przejawów poeta doświadczył jako wykładowca w Los Angeles w latach 1970-1971. „Pan Myślę” wyróżniał się solidnym klasycznym wykształceniem, którego młodzieży w
Stanach wyraźnie brakowało.
Andreas von Iwicki, który po latach współpracy z polską redakcją Radia Wolna Europa i Deutsche Welle od niedawna
mieszka w Görlitz, ceni sobie miasto za jego położenie na
granicy polsko-niemieckiej. Sam łączy w sobie obie kultury.
Tego wieczoru przedstawi własny wybór wierszy Herberta
w języku polskim i niemieckim.
Zbigniew Hebert:
Gewitter Epilog: Gedichte
Suhrkamp Verlag,
Frankfurt am Main, 2000
ISBN 3518410873
Zbigniew Herbert:
Pan Cogito
Wydawnictwo Dolnośląskie,
Wrocław,1993
ISBN 8370233155
7
Team des / Zespół
Meetingpoint Music Messiaen e.V.
Gastgeber des Abends sind / gospodarzami
wieczoru są Magdalena Zielińska und Alexandra
Grochowski, Anna Caban und Joel Bonenberger,
Aleksandra Obrzut und Luise Maidowski.
DE PL
Es liest sich wie ein Krimi, Filip Springers historische Reportage über das Verschwinden der Stadt Kupferberg
„Miedzianka“ am Landeshuter Kamm zwischen Jelenia
Góra/Hirschberg und Kamienna Góra/Landeshut.
Mehr als zwei Jahre suchte der Warschauer Reporter
durch Gespräche mit Zeitzeugen und Aktenrecherche
Antwort auf die Frage, wie es möglich ist, dass eine
Stadt mit 700-jähriger Tradition von der Oberfläche verschwindet. War es die Folge des rücksichtslosen Uranabbaus durch die Russen in den Jahren 1948-52 oder
wurden die Erzählungen über die Bergbauschäden nur
durch die Parteiführung erfunden, um die Sprengung
der Stadt Anfang der 1970er Jahre zu rechtfertigen und
das Geheimnis der Vergangenheit zu vertuschen?
Springer erzählt auch die Geschichte des Ortes vor
1945 und spricht mit den früheren deutschen Bewohnern. Wie ein Archäologe spürt er den Schichten der
Vorgeschichte des Verschwindens nach.
ße
tra
gs
Bo
Hotherstraße
„Miedzianka“ wurde für viele wichtige polnische Buchpreise, darunter den NIKE-Literaturpreis 2012 nominiert. Leider liegt bisher keine deutsche Ausgabe vor.
Niko
Auszüge wurden
für
die Lesung
z
lais ins Deutsche übersetzt.
Lunit
tr
aße
aße
Altstadtbrücke
ße
ens
rstr
r-Stra
Ros
Büt
tne
-Kelle
Hugo
e
traß
str
r
Ufe
Handwerk
aße
traße
kt
mar
r
Obe
rs
Webe
Grüner Graben
Brü
e
traß
ders
7
ße
tra
els
straße
Langen
ße
tra
ißs
Ne
nz
Krä
Untermarkt
rkt
ma
er
Ob
Bei Bohne, Obermarkt
26
e
aß
str
en
n
on
N
ße
stra
Berg
ße
stra
beth
Elisa
ne
han
ße
tra
n-S
ste
ü
s-W
Ines Thoermer. 2014
Niczym kryminał czyta się historyczne reportaże Filipa
Springera o znikaniu Miedzianki, miasta położonego koło
Rudaw Janowickich między Jelenią Górą i Kamienną Górą.
Warszawski reporter ponad dwa lata szukał w rozmowach,
gazetach i aktach odpowiedzi na pytanie, dlaczego miasto
z siedemsetletnią tradycja zniknęło z powierzchni ziemi.
Czy powodem było bezwzględne wydobycie uranu przez
Rosjan w latach 1948-52, czy też opowieści o szkodach
górniczych zostały wymyślone przez władzę jako pretekst
do wyburzenia miasta i ukrycia tajemnicy z przeszłości?
Springer opowiada także o historii Miedzianki przed 1945
rokiem i rozmawia z pochodzącymi stamtąd Niemcami.
Niczym archeolog bada warstwy historii zniknięcia miasta.
„Miedzianka” była nominowana do wielu nagród literackich, między innymi do Literackiej Nagrody NIKE 2012.
Niestety do tej pory nie doczekała się niemieckiego przekładu. Prezentowane fragmenty zostały przetłumaczone
specjalnie na tegoroczny Wieczór Literacki.
Filip Springer:
Miedzianka. Historia znikania.
Wołowiec: Czarne, 2011
ISBN 9788375362879
8
Prof. Dr. Rolf Karbaum – Oberbürgermeister a.D. |
były prezydent miasta Görlitz
Veronika Jantas – Stadtverwaltung Görlitz | urząd
miasta Görlitz
DE PL
Alfred Döblin (1878-1957) erinnerte sich in seinem autobiografischen Bericht „Schicksalsreise“ (1949) Jahre
später an den Anlass seines Besuches in Polen 1924.
Unter dem Eindruck der pogromartigen Ausschreitungen gegen osteuropäische Juden in den Straßen des
Berliner Scheunenviertels Anfang der 1920er Jahre beschäftigte sich der Berliner Autor mit der Religion seiner
Eltern und seiner Herkunft. Plötzlich war ihm bewusst
geworden, dass die Assimilierung der deutschen Juden
vor Antisemitismus nicht schützte.
„Ich fragte also: Wo gibt es Juden? Man sagte mir: In
Polen. Ich bin darauf nach Polen gefahren.“
ße
tra
gs
Bo
Hotherstraße
In keinem Land Europas lebten damals so viele Juden
wie in Polen, sie machten etwa zehn Prozent der Bevölkerung aus, in manchen Städten sogar gut ein Drittel.
Warschau war nach New York die Stadt mit den meisten
jüdischen Einwohnern. In Polen hatte sich ein überaus
reichhaltiges jüdisches Leben entwickelt, aufgefächert
in unzählige geistige, religiöse und kulturelle Richtungen. Den nachhaltigsten Eindruck hinterließ bei Döblin
die hier nie abgerissene Verbindung zwischen Leben
und Glauben, welche die Juden zusammenhält.
Beim Lesen entsteht mit Beklemmung das Bewusstsein, dass viele der Menschen, denen er unterwegs begegnete – die Passanten, Gläubigen, Schüler, Kaufleute,
Niko
z
lais später in deutschen
Künstler – vermutlich
Lunit wenige Jahre
traß
e
Konzentrationslagern ums Leben gekommen sind.
aße
Altstadtbrücke
rstr
ße
r-Stra
e
Ros
Büt
tne
-Kelle
Hugo
e
raß
nst
e
raß
t
els
U
Handwerk
traße
kt
ar
erm
Ob
e
traß
ders
Brü
rs
Webe
Grüner Graben
8
nz
Lang
ße
tra
ißs
Ne
Krä
Untermarkt
ße
enstra
rkt
ma
r
Alte Synagoge O/beStara
Synagoga,
Langenstraße 24
ße
tra
ns
ne
n
No
ße
stra
Berg
ße
stra
beth
Elisa
an
Joh
aße
Str
en-
üst
-W
nes
Dr. Jasper von Richthofen, 2014
Alfred Döblin (1878-1957) w autobiograficznej książce
„Schicksalsreise” („Podróż w przeznaczenie”) wspomina,
po wielu latach, swój pobyt w Polsce w 1924 roku.
Zaszokowany narastającą wrogością wobec Żydów, jaką
można było spotkać na ulicach Berlina na początku lat
dwudziestych w dzielnicach, gdzie mieszkali Żydzi z Europy Wschodniej, pisarz żydowskiego pochodzenia zajmował się religią swoich rodziców i swoimi korzeniami. Później
przekonał się, że asymilacja niemieckich Żydów nie chroni
przed antysemityzmem.
„Pytam więc: Gdzie są Żydzi? Odpowiedziano mi: W Polsce. Pojechałem zatem do Polski.”
W żadnym europejskim kraju nie żyło wtedy tak wielu Żydów, co w Polsce. Stanowili oni ponad 10% społeczeństwa, a w niektórych miastach nawet jedną trzecią.
Warszawa, zaraz po Nowym Jorku, była miastem, gdzie
mieszkało najwięcej Żydów. W Polsce bardzo rozwinęła się
kultura i religia żydowska. Największe wrażenie wywarła na
Döblinie nierozerwalność codziennego życia i wiary Żydów.
Podczas czytania tych wspomnień ma się niepokojącą świadomość, że wielu ludzi, których autor spotkał na
swojej drodze – wielu przechodniów, wierzących, uczniów,
kupców, artystów – kilka lat później najprawdopodobniej
zginęło w niemieckich obozach zagłady.
Alfred Döblin:
Reise in Polen
Deutscher Taschenbuchverlag, München, 2006
ISBN 3423128194
Alfred Döblin:
Podróż po Polsce
Wydawnictwo Literackie,
Kraków, 2000
ISBN 8308030076
9
Gabi Kretschmer – Gemeindereferentin
der katholischen Pfarrei Heiliger Wenzel und
Stadträtin | Radna miejska, pracownik świecki
parafii Św. Wacława w Görlitz
Dr. Magdalena Maruck – Redakteurin und
Germanistin | Redaktorka i germanistka
DE PL
Beim „Schlesischen Nach(t)lesen“ 2014 haben die
Veranstalter bereits einen Jugendroman von Else Ury
(1877–1943) aus der Vergessenheit geholt, der seine
Schauplätze im Riesengebirge hat. Gabi Kretschmer
stellte Auszüge aus „Hänschen Tunichtgut“ vor. Wer
Gefallen gefunden hat, konnte nur schwerlich an das
Buch heran kommen, weder über Bibliotheken noch
den antiquarischen Vertrieb ist es leicht zu bekommen.
Dieser Not haben jetzt Magdalena Maruck und der
Neisse-Verlag in Dresden abgeholfen und eine weitere
schlesische Erzählung der Berliner Erfolgsautorin der
„Nesthäckchen“-Serie neu herausgegeben.
„Das Rosenhäusel“ schrieb Ury als Erzählung aus dem
Riesengebirge für die reifere Jugend im Jahr 1930. Es
ist die Geschichte des musikalisch begabten Mädchens
Bärbel, das in ärmlichen Verhältnissen in einem rosenumrankten Haus in Krummhübel, dem heutigen Karpacz, im Riesengebirge aufwächst und von einer Zukunft als Sängerin träumt. Sie wird von ihrem Vater und
dem Dorfschullehrer gefördert, kommt nach Breslau an
die Musikschule und wird eine gefeierte Opernsängerin.
Doch dann trifft sie ein Schicksalsschlag.
Eine Geschichte im charakteristischen Stil der „Nesthäkchen“-Autorin, mit dem breiten schlesischen Dialekt
und zahlreichen Schilderungen des unverwechselbar
schönen Riesengebirges.
Bo
Hotherstraße
Else Ury bewohnte in Krummhübel eine Ferienvilla.
Mit ihrer in Millionenauflage erschienenen „Nesthäkchen“-Reihe wurde sie berühmt. Als Jüdin wurde Else
Ury 1933 von den Nationalsozialisten aus dem Schriftstellerverband ausgeschlossen und mit Schreibverbot
belegt. Am 12. Januar 1943 wurde sie in das KonzenNiko
trationslager Auschwitz
deportiert
und dort ermordet.
z
lais
Lunit
tr
e
ß
ra
t
gs
aße
aße
Altstadtbrücke
e
traß
tne
rstr
ens
Ros
Büt
Schneiderei Neumann,
ße
r-Stra
-Kelle
Langenstraße
18
Hugo
raß
lst
rst
Ufe
e
raß
rkt
ma
er
Ob
e
rm
Obe
Handwerk
traße
arkt
e
traß
ders
Brü
rs
Webe
Grüner Graben
9
ze
straße
Langen
ße
tra
ißs
Ne
n
Krä
Untermarkt
ße
stra
Berg
Magdalena Maruck und Gast / i gość, 2014
Przy okazji „Śląskiego Wieczoru Literackiego 2014” organizatorzy odkurzyli powieść Else Ury (1877-1943), której akcja rozgrywa się w Karkonoszach. Gabi Kretschmer
przedstawiała fragmenty „Hänschen Tunichtgut“ („Jaś Nicpoń”). Słuchacze, którzy zauroczyli się tą książką, natrafili
na problemy z odszukaniem jej w bibliotekach czy antykwariatach. Tym trudnościom wyszli naprzeciw Magdalena Maruck i wydawnictwo Neisse-Verlag z Drezna, dzięki
którym możemy cieszyć się nowym wydaniem kolejnego
śląskiego opowiadania autorki popularnej serii „Beniaminek” z Berlina.
„Opowiadanie z Karkonoszy dla dojrzałej młodzieży” (Das
Rosenhäusel. Erzählung aus dem Riesengebirge für die
reifere Jugend ) powstało w 1930 roku. To historia uzdolnionej muzycznie dziewczyny o imieniu Basia, która dorastała w otoczonym różami domu w karkonoskim Krummhübel, dzisiejszym Karpaczu, gdzie marzyła o karierze
śpiewaczki. Wspierana przez swojego ojca i wiejskiego
nauczyciela przybyła do Wrocławia, gdzie ukończywszy
szkołę muzyczną stała się znakomitą śpiewaczką operową.
Przez nieszczęśliwe zrządzenie losu Barbara musiała wrócić do domu, jednak znalazła tu nowe szczęście. To historia w charakterystycznym stylu autorki „Beniaminka”, która równocześnie pokazuje jedyny w swoim rodzaju obraz
życia w Karkonoszach i na Śląsku na początku XX wieku,
z barwnym dialektem śląskim i pejzażami cudownych gór.
Else Ury miała w Karpaczu willę letniskową. Dzięki „Beniaminkowi” stała się popularną autorką. Jako Żydówka w
1933 roku została wykluczona przez nazistów ze stowarzyszenia pisarzy i otrzymała zakaz publikowania. 12 stycznia
1943 roku została deportowana do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie została zamordowana.
Else Ury:
Das Rosenhäusel
Neisse-Verlag, Dresden, 2014
ISBN 9783862761289
10
Marianne Scholz-Paul
Bekennendes Schlesisches Tippelweib
Śląska przekupka z przekonania
DE
Beim Gespräch mit Marianne Scholz-Paul merkt man
sofort, das ist eine Schlesierin!
In diesem Jahr trägt sie ein Programm mit Geschichten
von Barbara Bartos-Höppner und Gedichten von Joseph von Eichendorff vor. Die Geschichten über Land
und Leute aus der Heimat, über Leben, Traditionen und
Bräuche liebt sie seit ihrer Begegnung mit der Autorin
vor vielen Jahren. Barbara Bartos-Höppner, geboren
1923 in Eckersdorf/Bożejowice in Schlesien, arbeitete
als junge Frau im elterlichen Hotel in Reichenbach (O/L),
bevor sie nach dem Krieg in den Westen ging. Bekannt
wurde sie durch Jugendbücher mit historischen Stoffen
und besonders ihre Schnüpperle-Kinderbücher.
Hotherstraße
rstr
aße
ße
tra
gs
Bo
Lassen Sie sich überraschen, welche Gedichte des großen Lyrikers und Schriftstellers der Romanitk, Joseph
Niko
von Eichendorff, Marianne
Scholz-Paul
in ihrer persönliz
lais
Lunit
traß
e
chen Interpretation zu Gehör bringt.
Ein „Schlesisches Nach(t)lesen“ ohne Marianne ScholzPaul ist seit 2007 undenkbar, sie war jedes Mal dabei
Altstadtbrücke
und garantiert, dass neben deutscher
und polnischer
e
ß
ße
tra
r-Straschlesische Mundart
ens
Sprache auch
die
erklingt.
elle
Ros
ugo-K
Büt
tne
H
Ufe
raß
rst
rkt
ma
er
Ob
ße
stra
Berg
N
e
aß
str
en
n
on
ße
stra
beth
Elisa
Sicherheitstechnik Bullmann,
Obermarkt 21
ra
st
en
Lu
is
aße
vestr
Stru
ße
tra
n-S
ste
ü
s-W
e
ann
Joh
B
Curie-S
Joliot-
ße
e
raß
lst
Handwerk
traße
kt
mar
r
Obe
e
traß
ders
Brü
rs
Webe
Grüner Graben
10
e
nz
straße
Langen
ße
tra
ißs
Ne
Krä
Untermarkt
eg
Marianne Scholz-Paul, 2014
Wystarczy chwila rozmowy z Marianne Scholz-Paul by się
przekonać, że to prawdziwa Ślązaczka!
Podczas tegorocznej edycji Śląskiego Wieczoru Literackiego zaprezentuje ona dorobek literacki dwojga twórców.
Pierwszą postacią jest Barbara Bartos-Höppner (19232006), której opowiadania o śląskiej ojczyźnie, życiu jej
mieszkańców, ich tradycjach i zwyczajach pani Marianne
uwielbia, odkąd miała przed laty okazję poznać ich autorkę.
Barbara Bartos-Höppner urodziła się w Bożejowicach pod
Bolesławcem. Jako młoda dziewczyna pracowała w hotelu
prowadzonym przez rodziców w Reichenbach na Górnych
Łużycach, a następnie po wojnie wyjechała na Zachód.
Sławę przyniosły jej książki dla dzieci i młodzieży oparte na
wątkach historycznych.
Będą Pańswto zaskoczeni, jakie wiersze wielkiego poety
Romantyzmu, Josepha von Eichendorffa, Marianne ScholzPaul przedstawi we własnej interpretacji.
Trudno sobie wyobrazić Śląski Wieczór Literacki bez „Śląskiej Przekupki”. Od pierwszej edycji w 2007 roku jest stałym gościem programu. To ona zapewnia, że oprócz języka
niemieckiego i polskiego zabrzmi również niemiecki dialekt
dolnośląski.
Achtung – abweichende Uhrzeit!
Das Programm beginnt hier erst um 20.30 Uhr!
Uwaga – w tym miejscu
czytanie rozpoczyna się dopiero o godz. 20.30!
11
Zdzisław Smektała
Klaus-Dieter Tietz
DE PL
Der 1951 in Zgorzelec geborene Zdzislaw Smektala ist
Journalist, Schriftsteller, Showman, Schauspieler. Seit
den siebziger Jahren lebt er in Breslau/Wroclaw.
In seinem Roman „Das gierige Leben des Musikanten“ („Chciwy żywot grajka”) geht es um Karriere und
Absturz des begabten Gitarristen Janis Angelopoulos,
Sohn griechischer politischer Emigranten, die in Zgorzelec ein zweites Zuhause gefunden haben.
Hotherstraße
ße
Niko
z
lais
Lunit
traß
e
aße
Altstadtbrücke
rstr
aße
e
Büt
tne
Ros
11
e
raß
nst
Ba
rto
ß
tra
els
nz
ngen
ße
tra
ißs
Ne
Krä
Untermarkt
straße
e
go
ie
sk
ße
yń
ße
stra
beth
Elisa
aße
e
aß
str
sz
r
Ufe
aße
s
Berg
Da
Handwerk
Przy Jakubie
wejscie od ul. Nowomiejskiej
Eingang von der ul. Nowomiejskatraße
d
Brü
str
rstr
Webe
e
aß
erstr
lo
m
eo
Sc
ul
te
tu
sa
Ogrodwa
tra
gs
Bo
Klaus-Dieter Tietz, Görlitzer Arzt und Musiker, der zur
Zeit den Roman übersetzt, wird aus seinem noch nicht
veröffentlichten Manuskript lesen. Smektala hat das
Thema weiter verfolgt und dank eines Stipendiums
konnte er 1983 ein Jahr in Athen verbringen. In seinem
Roman „Die Flechte“ („Liszaj“) erzählt er die Geschichte eines Griechen aus Zgorzelec, der in seine verlorene
Heimat, Athen, zurück kehrt, aber dort weder als Grieche noch als Pole ernst genommen wird.
Olga Tokarczuk und / i Grzegorz Zygadło, 2014
Urodzony w 1951 roku w Zgorzelcu Zdzisław Smektała jest
dziennikarzem, pisarzem, showmanem, aktorem. Od lat
70. mieszka we Wrocławiu.
Prezentowane tego wieczoru powieści jego autorstwa w
barwny sposób przedstawiają losy greckich emigrantów,
dla których Polska stała się nową ojczyzną. W „Chciwym
żywocie grajka” obserwujemy rozwój i upadek kariery młodego muzyka ze Zgorzelca, Janisa Angelopoulosa, syna
greckich emigrantów politycznych.
Klaus-Dieter Tietz, który jako miłośnik kultury greckiej sam
przetłumaczył prezentowany tekst, przedstawi fragmenty
swojego jeszcze nie opublikowanego manuskryptu. Smektała, zainteresowany tematami emigrantów greckich, uzyskał stypendium, dzięki któremu w 1983 roku wyjechał do
Aten. W swojej kolejnej powieści „Liszaj” opowiada historię
reemigranta, który wyjeżdża do Aten - utraconej ojczyzny,
jednak tam nie czuje się w pełni ani Polakiem, ani Grekiem.
Zdzisław Smektała:
Chciwy żywot grajka.
Czytelnik, Warszawa, 1986
ISBN 8307012317
Zdzisław Smektała:
Liszaj
Państwowy Instytut
Wydawniczy, Warszawa,
1988
ISBN 8306016033
Weitere Programmhinweise
KAFKA IN DREI AKTEN
19:15 Uhr
„Kreuzbäckerei 1488“,
Weberstraße 6, 02829 Görlitz
Klassischer Literatur auf neuen Pfaden begegnen - unter diesem Motto widmen sich [semper]Mirandus gemeinsam mit Philipp Restetzki einer Auswahl von Kurzgeschichten aus der Feder Franz Kafkas. Fernab von
Vaterkomplexen werden die stimmungsvollen Texte in
ein musikalisches Gewand gehüllt und so ein frischer
Zugang zu einem der vielfältigsten Schriftsteller des
20. Jahrhunderts geboten.
In drei Akten werden die Zuhörer in die Welt Kafkas
entführt und können dort ihren ganz eigenen Assoziationen freien Lauf lassen.
RINGELNATZ & andere Maritimitäten
– ein Hafenkneipenabend!
gesungen & gespielt von
*Oh alter Knaben Herrlichkeit*
Die beiden Musikeclowns Thomas Lautenknecht und
Jan de Weber von der Mimenbühne Dresden singen
und spielen einen Abend lang Ringelnatzgedichte um
den Seeman Kuttel Dadeldu, leichte Mädchen & den
Leichtmatrosen Hein, erzählen von Klingeltönen, morschen Fäden & sontigem
Seemannsgarn.
21.03., 20:00 Uhr
Camillo Kultur.Kneipe,
Handwerk 13
VVK 12,00 / AK 15,00
Vormerken!
KUNST ZUR KRIEGSZEIT 1914 - 1918
Künstler aus Schlesien zwischen Hurrapatriotismus und Friedenssehnsucht
Ab 11. Mai 2015 stellt das Schlesische Museum zu
Görlitz Kunst zum Ersten Weltkrieg vor. Kriegsbegeisterung, aber auch Ängste und schreckliche Erfahrungen und nicht zuletzt der Wunsch nach Frieden
spiegeln sich in den Kunstwerken. Mit einem Überblick über die Vielfalt der Kunstproduktion – gezeigt
werden rund 200 Werke von 26 Künstlern – will die
Ausstellung Denkanstöße zu einem damals wie heute
aktuellen Thema vermitteln.
Schlesisches Museum zu Görlitz
11.5. - 31.10.2015
Sztuka czasu wojny 1914 - 1918
Artyści ze Śląska między hurrapatriotyzmem i
pragnieniem pokoju
Od 11 maja 2015 roku w Muzeum Śląskim w Görlitz
będzie można podziwiać „Sztukę czasu wojny”. W
prezentowanych dziełach można dostrzec odbicie
wojennego zapału, ale też strachu, zatrważających
przeżyć oraz pragnienia pokoju. Ze spojrzeniem na
różnorodność artystyczną (zostanie przedstawionych
około 200 dzieł autorstwa 26 artystów) wystawa ma
za zadanie dać impuls do myślenia o tym ciągle aktualnym temacie.
Muzeum Śląskie w Görlitz
11.5. - 31.10.2015
Impressum: Hrsg./Red. Annemarie Franke, Kulturreferentin für Schlesien beim Schlesischen Museum zu Görlitz / Referent ds. Kultury przy Muzeum Śląskim z Görlitz
Gestaltung/Grafika: Jördis Heizmann
Fotos/Zdjęcia @ Annemarie Franke und
Krzysztof Sawicki (Schlesisches Nachtlesen 2014)
Übersetzung/Tłumaczenie: Karolina Żaboklicka
Ungewöhnliche Orte laden zu einem Literaturvergnügen der besonderen Art ein. In den
Schwesterstädten Görlitz und Zgorzelec werden
bekannte Persönlichkeiten Texte von deutschen und
polnischen, auswärtigen und einheimischen Autoren
über die Stadt und die Region vortragen.
Sie können einen literarischen Spaziergang unternehmen. Jeweils zur vollen und halben Stunde werden die
5-10 minütigen Vorführungen wiederholt.
DE
Niezwykłe miejsca zapraszają na niezwykłą
ucztę literacką. W bliźniaczych miastach Görlitz
i Zgorzelcu znane osoby zaprezentują teksty o
mieście i regionie autorstwa polskich i niemieckich
pisarzy.
Zapraszamy na literacki spacer po mieście. Prezentacje trwające od 5 do 10 minut będą powtarzać się co
pół godziny.
PL
Stadtbibliothek
Görlitz
Miejska Biblioteka
Publiczna w Zgorzelcu

Download Report