Ka Makau Ho okalakupua

Ka Makau
Hoÿokalakupua
1
2
I ke au kahiko e noho ana he makua käne me käna keiki
ÿo Kinoulu ka inoa. Ua noho läua ma Kekaha i ka
mokupuni ÿo Hawaiÿi a he lawaiÿa kä läua hana.
He holo läua i ka moana i nä lä a pau ma luna o ka waÿa e
kükaula ai. ÿO ke kükaula kekahi ÿano lawaiÿa ÿana me ke aho
a me ka makau.
I ka hiki ÿana o Kinoulu me kona makua käne i ke koÿa iÿa,
ÿo ia hoÿi kahi e noho ai ka iÿa, he kükaula kä läua hana.
Kiÿi mau ÿia nä pöhaku nunui küpono e Kinoulu a waiho ÿia
i luna o ka waÿa. Ua hoÿomäkaukau mua ÿia e ka makua käne o
Kinoulu nä aho lawaiÿa me ka makau.
He mali ÿia ka makau i ka maunu, ÿo ia hoÿi he ÿäpana iÿa
paha. Maikaÿi ka iÿa ÿöpelu no ka hana maunu.
ÿÖwili ÿia aÿe ke aho lawaiÿa me ka makau me ka maunu pü
ma luna o kekahi pöhaku a hïkiÿi ÿia ke kïpukaholo.
A kiloi ÿia aku i ke kai.
3
Na ka pöhaku nö e lawe i ka makau me ka maunu i lalo o
ke kai a manaÿo ka makua käne ua lawa ka iho ÿana i lalo. Ua
maÿa nö hoÿi ÿo ia i ka huki aÿe i ke aho me ke kïpukaholo a
hemo ka pöhaku. A ma hope, na ka pöhaku e kakaÿa i lalo.
A laila, na ka iÿa e holo mai e ÿai i ka maunu. Hauÿoli ÿo
Kinoulu ke ÿike kona lima i ke konikoni o ke aho no ka mea ua
ÿike ÿo ia ke ÿaki nei ka iÿa.
I ka iÿa e kiwikiwi ana ma ke aho, ÿo ia kä Kinoulu manawa
e hoÿomaka ai e huki no ka mea hoÿi ua paÿa ka iÿa. He mea
leÿaleÿa loa nö iä Kinoulu ka huki ÿana mai i ka iÿa i luna.
ÿO ka iÿa e loaÿa mai, he kähala, he uku, he ÿöpakapaka, a he
nui hou aku.
I kekahi lä, iä Kinoulu mä e kükaula ana i ka moana, ÿike
akula läua i ka holo mai o ka ÿauwaÿa.
Nïnau ÿo Kinoulu, “E aha ana këlä poÿe?” A pane mai ka
makua käne, “E hï aku ana këlä poÿe. ÿO ka ÿauwaÿa këlä o ke
aliÿi.”
Ua ÿike ÿo Kinoulu he lawaiÿa ÿokoÿa këlä ÿo ka hï aku. Nui
ka poÿe hoe o luna o ka waÿa a he mau känaka me ka mökoi
ÿohe nui e lawaiÿa ana i ke aku.
“Pehea ke ÿano o ka hï aku e loaÿa nei ke aku iä läkou e
Päpä?” i nïnau ai ÿo Kinoulu.
“He pä i hana ÿia me ka iwi püpü. Hinuhinu a hulali këia
pä i ke kai. Näna e hoÿolale i ka iÿa e ÿai. Noÿonoÿo ÿo ia he iÿa
liÿiliÿi hinuhinu ia e like me ka nehu a i kona ÿai ÿana e paÿa ana
i ka makau i hoÿopaÿa ÿia i këia pä.”
Noÿonoÿo ihola ÿo Kinoulu, ua makemake nö ÿo ia e hï aku e
like me läkou.
4
I ka hoÿi ÿana i uka, ua hele ÿo Kinoulu i nä känaka lawaiÿa o
ke aliÿi a noi akula, “I ka holo hou ÿana o ka ÿauwaÿa o ke aliÿi i
ka hï aku, ÿo wau pü kekahi.”
Nänä ÿia maila ÿo Kinoulu a ÿakaÿaka ÿia, “ ÿO ÿoe kä hoÿi! He
wahi hüpë kole! E hele pëlä!”
Ua kaumaha ÿo Kinoulu i ka hoÿi ÿana i ka hale. ÿÖlelo maila
ka makua käne iä ia, “Ua ÿike au iä ÿoe i ka hele ma kahi o nä
känaka lawaiÿa o ke aliÿi. He aha käu i mahaÿoi aku nei?”
“E kala mai e Päpä. He makemake wale nö koÿu e holo pü
me läkou i ka hï aku.”
“Pëlä iho, pëlä iho,” wahi a ka makua käne i pane ai.
I kekahi lä, iä Kinoulu e ÿohi ana i nä pöhaku no ka holo i ke
kükaula ÿana, ÿike ÿo ia i nä känaka lawaiÿa o ke aliÿi e
hoÿomäkaukau ana no ka holo i ka hï aku a kuko iho ÿo ia e
holo i ka lawaiÿa aku. Külou naÿe ke poÿo o Kinoulu i lalo i ka
ÿike ÿaÿohe ona makemake ÿia e hele pü me läkou.
5
ÿIke maila ka makua käne ona a ÿölelo mai, “ ÿAuhea ÿoe e ke
keiki. Ke kau nui nei kou manaÿo i këia mea ÿo ka lawaiÿa aku
ÿoi ÿöpiopio loa ÿoe a ÿike ÿole i ke ÿano o ia lawaiÿa ÿana. Ke
hoÿokö nö naÿe ÿoe i kaÿu e kauoha aku ai iä ÿoe, e lanakila ÿoe
ma këia mea ÿo ka lawaiÿa aku. E pepehi ÿoe iaÿu a make, a e
kiÿi ÿoe i ka iwipoÿi o koÿu kuli. E waiho ÿoe i këia iwi i loko o
ke käheka kai a ulu ka limu a laila e kä ÿoe i makau näu.”
“Auë e kuÿu makua käne! He aha kaÿu mea e pepehi ai iä
ÿoe? ÿO ÿoe kuÿu makua käne!”
“ ÿAe. Akä ua kahiko au. Ua nui koÿu mau lä. E ola ÿoe i këia
mua aku ma o ka lawaiÿa aku ke hoÿokö ÿoe i kaÿu e haÿi nei iä
ÿoe. A eia kekahi, mai hoÿoluhi ÿoe iä ÿoe iho i ka holo i waho o
ka moana no ka lawaiÿa ÿana i ke aku me këia makau äu e
hana ana. He makau hoÿokalakupua ana këia. Holo nö a ka
poÿina nalu a ua lawa ÿoe ma laila. E unuhi ÿoe i ka makau mai
loko mai o ka hökeo a hoÿolewa wale mai ma ka ÿaoÿao o ka
hökeo ma kona aho. Na ke aku nö e lele mai i luna o kou waÿa.
A piha, a laila e hoÿihoÿi nö ÿoe i ka makau i loko o ka hökeo.”
No laila hoÿokö nö ÿo Kinoulu i kä kona makua käne i haÿi ai
iä ia. I kekahi lä, iä ia i hoÿi mai ai mai ka lawaiÿa ÿana i ka
poÿina nalu, höÿea mai ke kükini o ke aliÿi i mua ona me ka
nïnau, “Ua ÿike ke aliÿi iä ÿoe i nä lä a pau e holo ana i ka poÿina
nalu e lawaiÿa ai. He aha lä käu lawaiÿa i laila? He poÿopaÿa
paha ka iÿa?”
“ ÿAÿole. He aku ka iÿa.”
Hoÿi aku ke kükini e hahaÿi i ke aliÿi i kä Kinoulu i pane ai.
Kähähä ke aliÿi. “Pehea lä e loaÿa nei ke aku i ka poÿina nalu?
Aia ke aku i ka hohonu loa! Kä! E hoÿi ÿoe i këlä wahi keiki a e
haÿi aku e hoÿokükü käkou me ia no ka ÿike ÿana ÿo wai ke
poÿokela o ka lawaiÿa aku ma Kekaha nei.”
No laila, i ka lohe ÿana o Kinoulu i ka hoÿohoa a ke aliÿi, ÿae
aku ÿo ia e hoÿokükü me nä känaka lawaiÿa o ke aliÿi.
6
I ke ao ÿana aÿe, holo ka ÿauwaÿa hï aku o ke aliÿi i waho o ka
moana. Nänä maila ka poÿe o kahakai iä Kinoulu me ka ÿölelo,
“Auë! Lohi maoli ÿoe! Ua hala aku ka ÿauwaÿa o ke aliÿi i ka
lawaiÿa. Aia nö ÿoe i ka ÿäina nei!”
“Pëlä iho! Mai hopohopo. Aia koÿu wahi lawaiÿa i waho nei
nö i ka poÿina nalu. ÿAÿohe oÿu luhi i ka hoe i waho loa o ka
moana.”
I ka hiki ÿana o Kinoulu i ka poÿina nalu hoÿomaka ÿo ia e
kähea, iä ia nö e käpapa ana i ka ÿaoÿao o ka waÿa a koÿele
akula, “Koÿele, koÿele, kani ka waÿa. Waÿa o ka lawaiÿa. Eia
kuÿu makau ë!”
Unuhi aÿela ÿo Kinoulu i käna makau mai loko mai o ka
hökeo a hoÿomaka ke aku e lele i luna o ka waÿa. Hele ka waÿa
a piha i ke aku a laila hoÿihoÿi ÿia ka makau iwipoÿi i loko o ka
hökeo a hoÿi akula ÿo Kinoulu no ka ÿäina.
7
Iä ia nö a pae, holo maila ka poÿe o uka a hoÿöho aÿela,
“Kähähä! I ka poÿina nalu nö a hoÿi mai. He aku ka iÿa a ua
pihaÿü ka waÿa i ka iÿa. Pehea kä hoÿi?”
Kaena akula ÿo Kinoulu, “ ÿO ka ÿike ia a ka loea lawaiÿa
aku.”
Ua hele a ÿaneÿane ahiahi a e pae mai ana ka ÿauwaÿa o ke
aliÿi. I ka hele ÿana o ka poÿe e nänä i kä läkou loaÿa, hoÿöho
aÿela, “He hapalua wale nö kä läkou nei i ka loaÿa a Kinoulu.
Ua ÿoi aku ka nui o ka iÿa a Kinoulu. ÿO ia nö ka mea i lanakila
ma luna o ko ke aliÿi poÿe lawaiÿa!”
Mai ia manawa mai ua lilo ÿo Kinoulu ÿo ia ke poÿo lawaiÿa
ma luna o ka poÿe lawaiÿa a pau o Kekaha a ua nui kona mau
waÿa a me kona poÿe kökua lawaiÿa.
A no ka makau hoÿokalakupua, ua hünä loa ÿia e Kinoulu a
hiki i ka wä pono e kiÿi hou ÿia ai no ka hoÿohana hou ÿana aku.
Pïpï holo kaÿao.
8
Nä Huaÿölelo Hou
ke aho kikino He ÿano kaula e hoÿohana ÿia, ke lawaiÿa ÿoe me ka
makau.
ka iwipoÿi kikino Ka iwi o ke kuli; aia këia ma ke alo o kou wäwae a
he ÿano puÿu ia.
ka uku kikino He iÿa e noho ana ma ke kai hohonu; ÿano ÿähinahina
ÿo luna o kona kino a ÿähiehie ÿo lalo o kona kino; uliuli ikaika ÿo
luna o ke poÿo.
ka unuhi hamani Ka kiÿi ÿana i kekahi mea mai loko mai o ka ipu, ka
hökelo a mea like paha.
ka hahaÿi hamani Ka haÿi.
ka hï hamani Ka lawaiÿa ÿana ma ka huki ÿana i ka makau i loko o ke
kai.
ka hïkiÿi hamani Ka näkiÿi.
ka hinuhinu ÿaÿano Ka hulali, ka ÿölinolino; ka hopena o ka pä ÿana
o ka lä i ka iwi püpü.
ka hökeo kikino He ipu löÿihi i hiki ke hoÿokomo ÿia nä pono lawaiÿa i
loko.
ka hoÿöho hamani Ke kähea leo nui, ka ÿuä.
ka hoÿokö hamani Ka hana aku i ka mea i hoÿolälä ÿia e hana.
ka hoÿolale hamani Ka höÿeuÿeu, ka höÿeleu ÿana i kekahi e hana i
kou makemake.
ka hulali ÿaÿano Ka hinuhinu, ka ÿölinolino.
ka hünä hamani Ka hoÿonalo ÿana i kekahi mea.
ka hüpë kole kikino Ka hüpë kulu mai ka ihu mai a ÿulaÿula mai ka
pukaihu o ke keiki.
ke kä hamani Ka hana ÿia ÿana o ka makau me ka ÿäpana iwi mai.
ke kaena hamani Ka höÿoio ma ka ÿölelo ÿana.
ke kauoha hamani Ka haÿi ÿana aku i kekahi e hana i kou makemake.
ke kähala kikino He iÿa löÿihi me ke kino wïwï e noho ana ma ke kai
hohonu; he kahakaha melemele ko kona kualä a hiki i kona pewa.
ke käpapa hamani Ke kïkë ÿana me ka hoe ma ka ÿaoÿao o ka waÿa.
ke kïpukaholo kikino He hïpuÿu e hemo wale ana ke huki ÿia.
9
ke kiwikiwi hehele Ka piÿo ÿana o ke aho ma muli o ka huki ÿia ÿana e
ka iÿa.
ke konikoni hehele Ka ÿoniÿoni iki ÿana o kekahi mea liÿiliÿi e like me
ke kaula a i ÿole ÿo ka ÿili.
ke koÿa iÿa kikino Kahi e noho ai a e lawaiÿa ÿia ai ka iÿa; ua loaÿa ia
wahi i ka lawaiÿa ma ka nänä ÿana i uka ma kekahi mau mea ma
ka ÿäina.
ke koÿele hehele Ke kani a ka hoe e kïkë ana ma ka ÿaoÿao o ka waÿa;
ke kani a ka läÿau e hili ÿia ana i luna o kekahi läÿau hou aÿe.
ke kükaula hamani Ka lawaiÿa ÿana i ke kai hohonu me ka makau a
me ke aho.
ke kükini kikino Ke kanaka holo näna e holo i ÿelele a i ÿole i mea
lawe ukana i kahi mamao.
ke kuko hamani He ÿiÿini nui ma ka ÿaoÿao maikaÿi a i ÿole ma ka ÿaoÿao
maikaÿi ÿole.
ka lälau hamani Ke kiÿi ÿana aku o ka lima.
ka loea ÿaÿano Ka mäkaukau a me ke akamai ma kekahi hana e like
hoÿi me ka lawaiÿa ÿana, ke kükulu hale ÿana a mea like paha.
ka makau iwipoÿi kikino He makau i hana ÿia me ka iwi o ke kuli o ke
kanaka a he mea e loaÿa ai ka iÿa mai loko mai o ke kai.
ka makau hoÿokalakupua kikino He makau kupaianaha; ua hiki i
këia ÿano makau ke hana i nä hana i hiki ÿole i nä makau ÿë aÿe ke
hana, ÿo ia hoÿi ka hoÿolale ÿana i nä iÿa he nui e holo mai.
ka maunu kikino He mea ÿai i hoÿopaÿa ÿia i ka makau i mea e ÿai mai
ai ka iÿa a paÿa iä ÿoe.
ka mali hamani Ka näkiÿi ÿana i ka maunu i ka makau.
ka mökoi kikino Ka läÿau löÿihi i näkiÿi ÿia ai ke aho no ka lawaiÿa hï
aku a i ÿole no ke kä mäkoi.
ka nehu kikino He iÿa liÿiliÿi këia i kiloi ÿia i loko o ke kai i holo mai ke
aku.
ka pae hehele Ka hiki aku o ka waÿa i kahakai.
ka pihaÿü ÿaÿano Ka hopena o ke komo ÿana o ka poÿe he nui i loko o
kekahi lumi liÿiliÿi; nui ÿino nä mea a ÿaÿole nö i loaÿa ka lumi no ka
neÿe ÿana.
ka poÿina nalu kikino Kahi a ka nalu e poÿi ai.
ka poÿokela ÿaÿano Ka mea maikaÿi loa, ka mea ÿoi.
10
ka pökaÿa lipine kikino He lipine i mälama ÿia ma ka ÿöwili ÿia ÿana
ma luna o ka mea poepoe i kapa ÿia he pökaÿa.
ka ÿauwaÿa kikino He mau waÿa holo pü.
ke ÿaki hamani Ka nali ÿana o ka iÿa i ka maunu.
ka ÿaneÿane ÿaÿano Ke kokoke.
ka ÿöpakapaka kikino He iÿa e noho ana i ke kai hohonu i ÿano like
me ka uku.
ka ÿöwili hamani Ka wili ÿana i ke kaula ma luna o kekahi mea no
kona hoÿopaÿa pono ÿia ÿana e like hoÿi me ka hana ÿana i ka lei wili.
11
12

Download Report