Kek 1.main story

MOKUNA XLVI
NokaHopenaoKeawemauhili
I
ka höÿea ÿana o Kamehameha i kahi e waiho ana ke kino make o
Kïwalaÿö, ua ÿike akula ÿo ia i ka ÿehaÿeha e hekau ana i luna o
Keÿeaumoku ma këlä kü ÿana i ka ihe, a ÿike pü akula nö hoÿi i ke
kino make o kona hoahänau aliÿi, a he aliÿi kiÿekiÿe loa hoÿi ma ka
hänau ÿana. Ua kauoha aÿela ÿo ia e hoÿihoÿi koke ÿia aku ke kino o
Kïwalaÿö no Näpoÿopoÿo, a e mälama ÿia hoÿi me ka ÿihi lani, a hiki i
ka manawa e lilo aku ai ka mälama ÿana ma lalo o kekahi mea küpono.
Ia manawa nö hoÿi i huli iho aku ai ÿo Kamehameha me kona koa
kaulana Kekühaupiÿo no Näpoÿopoÿo, a no ka noho hoÿi o ka ÿaha
kükä o nä aliÿi kiÿekiÿe ma ka ÿaoÿao o Kamehameha.
Ua kiÿi pü ÿia akula ke Aliÿi Wahine kiÿekiÿe Liliha Kekuÿiapoÿiwa
me käna kaikamahine kapu aliÿi kiÿekiÿe, ÿo ia hoÿi ÿo Keöpüolani, ke
aliÿi wahine piÿo nona ke kapu ÿenaÿena, a hoÿihoÿi ÿia maila i
Näpoÿopoÿo, a e komo pü hoÿi i loko o ke kanikau aloha no ke Aliÿi
ÿAi Moku Kïwalaÿö i make ma ke kahua kaua o ka mäÿewaÿewa. I
waena o nä aliÿi i hopu pio ÿia e ka ÿaoÿao o Kamehameha, ua paÿa pü
maila ÿo Keawemauhili me käna wahine, me Ululani, a me kä läua
kaikamahine ÿuÿuku, ÿo ia ÿo Kapiÿolani, a ua lawe ÿia aÿela ÿo
Keawemauhili a hoÿopaÿa ÿia ma kekahi wahi i kapa ÿia ÿo Piele ma
Näpoÿopoÿo.
I ka hoÿi ÿana mai nö o Kamehameha me Kekühaupiÿo no
Näpoÿopoÿo, a waiho akula i ke Aliÿi Keÿeaumoku e waiho ana i ka
ÿehaÿeha, ua kamaÿilio koke ihola nö ÿo Kaÿahumanu i kona manaÿo
noi iä Kamehameha näna e mälama ke kino o ke aliÿi kiÿekiÿe, ÿoiai,
he mea pili nö hoÿi ÿo ia ma ka hänau ÿana i këia ÿai moku o Hawaiÿi,
ÿoiai, ÿo kona makuahine kekahi o nä mea pili loa aku i ka makuahine
o Kïwalaÿö, a ÿo ke kaikuahine hoÿi o ka Möÿï Kahekili o Maui.
I ka manawa i noÿonoÿo ÿia ai ka mea näna e mälama ke kino
make o ke Aliÿi Kiÿekiÿe Kïwalaÿö, ua höÿea akula ÿo Kaÿahumanu i
mua o ke Aliÿi Kamehameha a me nä aliÿi pü hoÿi e ÿäkoakoa ana ma
Näpoÿopoÿo, a noi akula me ka wiwo ÿole i mua o nä aliÿi e häÿawi ÿia
mai näna e mälama ke kino make o ke aliÿi. Ua ÿölelo ÿia he 16 wale
nö makahiki o Kaÿahumanu ia manawa äna i noi ai i ke kino o
199
Kïwalaÿö, akä, ua wiwo ÿole naÿe käna mau ÿölelo i mua o nä aliÿi a e
wehewehe pü ana hoÿi i kona kuleana mälama i ka iwi o ke Aliÿi
Kïwalaÿö. Ua ÿölelo pü ÿia nö hoÿi ÿo ka mua loa këia o ko Kamehameha
ÿike ÿana i këia aliÿi wahine puÿuwai kila o Hawaiÿi nei, a e kü ana
hoÿi me ka makamaka hou o kona mau helehelena i mua o ke alo o
Kamehameha me nä aliÿi e noho kükä ana. Ua ÿölelo ÿia nö e ka poÿe
paÿa moÿolelo o ka naÿi aupuni kaulana o Hawaiÿi, ua hele koke akula
ka manaÿo hoÿohihi o Kamehameha iä Kaÿahumanu.
I ka ÿike ÿana hoÿi o ka wahine a Kïwalaÿö me käna kaikamahine
ÿöpio Keöpüolani i ka manaÿo häÿawi o ke Aliÿi Kamehameha i ke
kino o kona hoahänau ma lalo o ka mälama ÿana a ke Aliÿi Wahine
Kaÿahumanu, ua hoÿopau aÿela läua i ka manaÿo päonioni aku i këia
aliÿi wahine ÿöpio, ÿoiai, ua ÿike ÿiÿo ihola nö hoÿi läua he kuleana ÿiÿo
nö ko Kaÿahumanu i ke kino o ka Möÿï ÿAi Moku Kïwalaÿö. Ua huli
aÿela läua a noi akula iä Kamehameha e hoÿokuÿu ÿia mai läua e hoÿi
no Kawaihae a e noho ai hoÿi i loko o këia mau lä kanikau no kä läua
mea aloha i hala ma këlä ÿaoÿao o ka make. Ua kauoha koke ÿia aÿela,
ÿo Kamanawa kekahi o nä mähoe kapu a Kekaulike, kekahi o nä möÿï
o Maui, e hoÿihoÿi i nä aliÿi wähine kiÿekiÿe no kahi a läua i makemake
ai, a me ka häÿawi pü aku o Kamehameha i ke kauoha i këia makua
käne ona e hana aku i nä hana a pau e maikaÿi ai ka noho ÿana o nä
aliÿi wähine ma këlä wahi ÿo Kawaihae. Ua hoÿokö ÿia akula këia
kauoha a ke Aliÿi Kamehameha e Kamanawa, a ma nä waÿa i hoÿihoÿi
ÿia aku ai ÿo Liliha Kekuÿiapoÿiwa me Keöpüolani no Kawaihae.
Hala akula ia mau aliÿi, a laila, e hoÿi aÿe hoÿi käkou no ke Aliÿi
Keawemauhili a me käna wahine Ululani, a he mea pono nö hoÿi e
kamaÿilio iki käkou no këia aliÿi kiÿekiÿe o Hilo, a ÿo kekahi nö hoÿi o
nä aliÿi ÿöpükeÿemoa loa iä Kamehameha. Ua paÿa ihola këia Aliÿi
Kiÿekiÿe Keawemauhili, a he mea pono nö hoÿi e wehewehe iki aÿe
käkou i kekahi mau mea pili i ke külana o këia aliÿi o nä Hilo.
He keiki ÿo Keawemauhili na Kalaninuiÿïamamao, ke keiki a Keawe,
ka möÿï o Hawaiÿi, a e ö nei hoÿi ka inoa o këia mokupuni, “ ÿO
Hawaiÿi nui o Keawe.” ÿO ka inoa o kona makuahine ÿo ia nö ÿo
Kekaulikeikawëkiuokalani, a he moÿopuna nö hoÿi ÿo ia na Keawe, a
he mau aliÿi kapu kiÿekiÿe loa këia mau mäkua o Keawemauhili, a ma
muli o ka hihipeÿa a me ka hilikau o ke kapu ÿihiÿihi o këia mau welo
aliÿi, ÿo ia ke kumu i kapa ÿia ai ka inoa o këlä makua käne aliÿi kapu o
200
Kapiÿolani, ÿo Keawemauhili, ÿo ia hoÿi he kapu hilikau, a he kapu ia
puÿu hoÿi, a i manamana ai ke kapu aliÿi o këia aliÿi kiÿekiÿe o Hilo. I ka
manawa e noho aupuni ana ÿo Alapaÿi Nui, ÿo këia kekahi o nä aliÿi
kapu loa o kona aloaliÿi, a ÿo ia nö paha ke kumu i lilo ai ÿo ia i aliÿi
nene kapu o kona kapu aliÿi, a ua mau nö këlä noho ÿai ÿäina iä Hilo.
Ma muli o këia külana koko kiÿekiÿe loa o këia Aliÿi Keawemauhili,
ua nänä ÿole aÿela ÿo Kamehameha i nä hana hoÿopöÿino a këia aliÿi
kiÿekiÿe iä ia, a ua kähea aÿela ÿo ia i ka ÿaha kükä aliÿi, a i kapa ÿia
hoÿi ia ÿaha kükä he “ ÿAhaÿula.” ÿO kahi i mälama ÿia ai këia ÿaha
kükä o nä aliÿi kiÿekiÿe, a i komo pü aku nö naÿe ÿo Kekühaupiÿo i loko
o këlä ÿaha a nä aliÿi kiÿekiÿe, ua mälama ÿia nö ia ma ka Heiau ÿo
Hikiau. Ua waiho ÿia ka mälama ÿia ÿana o ke aliÿi piÿo ma ka lima o
Kanuha a ÿo ia hoÿi ka ilämuku o ke ola me ka make.
Ma mua iki iho o ka noho ÿana o ka ÿaha kükä ÿAhaÿula a nä aliÿi,
ua hoÿouna mua akula ÿo Kamehameha iä Kanuha e hele e ÿike iä
Keÿeaumoku ma Keÿei, ÿoiai, aia ka make me ke ola iä Keÿeaumoku. I
nä aliÿi e hui ÿäkoakoa ana, ua komo maila ÿo Kanuha, a ia manawa i
kau aku ai ka maka o nä aliÿi a pau i loko o këia ÿaha kükä i luna o
Kanuha, ka ilämuku o ke ola me ka make, a ÿike koke akula nö läkou
i ka häliÿi mai o ke ÿano kaumaha o kona mau helehelena, a
hoÿomanaÿo koke ihola nö läkou ÿaÿole e ola ana ÿo Keawemauhili.
Ua kü koke maila nö ÿo Kanuha i luna i waena o nä aliÿi a kamaÿilio
maila i këia mau ÿölelo ÿano walohia,
“ ÿAuhea mai ÿoukou e nä aliÿi, nani ia ua noÿonoÿo iho aku nei
käkou no ka mea pili i ke Aliÿi Kiÿekiÿe Kapu Keawemauhili, a ua
waiho ÿia aku ke ola me ka make i ka makua käne o ia nei (Kuhi aÿela
kona lima iä Kamehameha), ÿo ia hoÿi ÿo Keÿeaumoku, a ÿo ka pane i
loaÿa mai iaÿu mai ka waha ponoÿï mai o ka makua käne aliÿi o ia nei:
ÿAÿole e ola ÿo Keawemauhili, akä, e make nö a i loaÿa nö ka ukali o
ke Aliÿi koko kiÿekiÿe Kïwalaÿö i make akula, no laila, he make wale
nö ka hopena o Keawemauhili.”
I ka hoÿöki ÿana aÿe o Kanuha i käna mau ÿölelo, ua heleleÿi maila
kona mau waimaka, a na kona mau waimaka hoÿi i heleleÿi, ua heleleÿi
pü akula nö hoÿi ka waimaka a pau o nä aliÿi e noho hoÿopuni ana i
këlä ÿaha kükä, a ÿo Kamehameha pü nö hoÿi kekahi i heleleÿi kona
mau waimaka, ÿoiai, ua hoÿomanaÿo aÿela ÿo ia i kona hoahänau
Keaweokahikona, ke keiki ponoÿï hoÿi a Keawemauhili, a ÿo ke
201
kaikunäne hoÿi ÿo Kapiÿolani Nui, a ÿo ke aliÿi ÿöpio puÿuwai wiwo
ÿole i hakakä aku ai ma kona ÿaoÿao, a e hakakä ana nö hoÿi i nä koa
o kona makua käne ponoÿï. He aha lä auaneÿi käna e pane aku ai i ka
mea pili i këia make o ko läua makua käne?
Ma hope iho o ka noho hämau ÿana o nä aliÿi ma këlä ÿaha kükä,
ua kamaÿilio hou maila ÿo Kanuha i këia mau ÿölelo i mua o nä aliÿi e
noho aku ana i këia mau ÿölelo,
“ ÿAuhea mai ÿoukou e nä aliÿi, ke makemake nei nö wau e höÿike
aku iä ÿoukou i koÿu manaÿo ponoÿï. He menemene loa wau i ke kau
aku o koÿu lima ma luna o këia aliÿi koko kiÿekiÿe, a ÿo ka moÿopuna
hoÿi a Keawe, ke aliÿi ÿai moku kaulana o ko käkou mokupuni nei.”
“ ÿAÿole naÿe oÿu mana e höÿole i ka leo kauoha a ke keiki a ke aliÿi
e paÿa mai nei, a he aha lä kona manaÿo no këia make o këia aliÿi
koko kiÿekiÿe loa?”
Ma muli o këia mau ÿölelo a Kanuha me ke kau ÿana o kona
maka ma luna o Kamehameha, ÿoiai ÿo ke Aliÿi Kamehameha ka
mea mana nui loa ia manawa a aia ka mana aupuni ma kona lima,
a inä nö e kauoha mai ÿo Kamehameha e hoÿokö ÿole aku ÿo ia i
këlä manaÿo o Keÿeaumoku, a laila, e hoÿokö aku ana nö ÿo Kanuha
ia kauoha. Ua noho hou ihola ka ÿaha kükä a nä aliÿi a kükäkükä
hou no këia mau ÿölelo hope a Kanuha, a ia manawa i hoÿoholo
iho ai läkou me ka ÿäpono pü o Kamehameha, e waiho ÿia ke ola
me ka make o Keawemauhili ma ka lima o Kanuha, ka ilämuku
nui a me kona mau känaka kökua ma lalo aku ona. Ua hiki nö
naÿe ke hoÿomaopopo ÿia aku ka manaÿo o Kamehameha he
makemake nö ÿo ia e ola ÿo Keawemauhili, a e huikala ana hoÿi i
käna mau hana ÿino iä ia a me käna mau ÿölelo ÿano ÿawaÿawa nö
hoÿi no Kamehameha.
Hoÿokuÿu ÿia aÿela ka ÿaha kükä a nä aliÿi, a iho maila ÿo
Kamehameha mai ka heiau mai Hikiau, a e noho kiaÿi aku ana nö ÿo
Keaweokahikona ma ka puka o ka heiau a e kali ana hoÿi no ka lono
pili i ke ola me ka make o kona makua käne. ÿO nä helehelena o
Keaweokahikona a Kamehameha i ÿike mai ai, ÿaÿole loa he ÿano
pïhoihoi i luna o kona mau maka, a me he ala ua piha nö ÿo ia i ka
manaÿolana no ke ola o ko läua makua käne, a ÿo ia ola hoÿopakele,
aia nö ia i ka lima o ke Aliÿi Kamehameha, kona hoahänau aliÿi.
202
Me nä maka aloha ÿo Kamehameha i nänä aku ai i kona hoahänau
o ka piko hoÿokahi, a kamaÿilio akula me ka leo ÿano walohia a i piha
naÿe hoÿi i ka manaÿolana no ke ola o ko läua makua käne,
“E ke Aliÿi, e kü mai hoÿi i luna,” ÿoiai e noho ana ÿo
Keaweokahikona i këlä manawa ma luna o kekahi paepae pöhaku o
waho loa o ka Heiau ÿo Hikiau. A kü ÿo Keaweokahikona i mua o
kona hoahänau aliÿi Kamehameha, a laila, kamaÿilio akula ÿo
Kamehameha i këia mau ÿölelo ÿano walohia iä Keaweokahikona:
203

Download Report