DEKLARACJA ŚRODOWISKOWA ZA ROK 2013 WYDANIE 2 OPOLE, LISTOPAD 2014 SPIS TREŚCI CEL I ZAKRES DEKLARACJI ............................................................................................. 3 PODSTAWOWE INFORMACJE O CEMENTOWNI ODRA S.A.................................................. 3 SŁOWO OD PREZESA...................................................................................................... 4 OŚWIADCZENIE WERYFIKATORA ŚRODOWISKOWEGO ..................................................... 5 LOKALIZACJA ZAKŁADU .................................................................................................. 6 RYS HISTORYCZNY CEMENTOWNI ODRA S.A. .................................................................. 8 ROZWÓJ ZAKŁADU W KONTEKŚCIE OCHRONY ŚRODOWISKA ......................................... 11 W ZGODZIE Z NATURĄ ................................................................................................. 13 ZINTEGROWANY SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ, ŚRODOWISKIEM, BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY .......................................................................... 15 CERTYFIKATY, NAGRODY, WYRÓŻNIENIA ...................................................................... 19 PROCES TECHNOLOGICZNY PRODUKCJI ........................................................................ 21 ASORTYMENTY PRODUKOWANYCH CEMENTÓW............................................................. 25 ODZIAŁYWANIE CEMENTOWNI NA ŚRODOWISKO NATURALNE ZA 2013R ........................ 25 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE ................................................................................ 26 EMISJA DO POWIETRZA ........................................................................................................... 30 GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA ........................................................................................ 31 GOSPODARKA ODPADAMI ........................................................................................................ 32 GOSPODARKA ENERGETYCZNA ............................................................................................... 36 BILANS ODDZIAŁYWANIA CEMENTOWNI ODRA S.A. NA ŚRODOWISKO......................... 38 WSPÓŁDZIAŁANIE ZE SPOŁECZNOŚCIĄ LOKALNĄ........................................................... 40 KONTAKTY ZEWNĘTRZNE ........................................................................................................ 42 A N K I E T A .............................................................................................................................. 47 INFORMACJA KOŃCOWA............................................................................................... 48 Strona 2 z 48 CEL I ZAKRES DEKLARACJI Deklaracja Środowiskowa jest wyrazem troski kierownictwa i personelu Cementowni ODRA S.A. o dobre kontakty z otoczeniem zakładu a także dowodem spełnienia Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 (EMAS) w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie. Podstawowym celem naszej deklaracji środowiskowej jest dostarczenie wszystkim zainteresowanym stronom społeczności lokalnej, firmom współpracującym, dzierżawcom, interesariuszom, administracji państwowej, instytucjom finansowym oraz mediom informacji dotyczącej działalności Cementowni w obszarze jej oddziaływania na środowisko naturalne oraz ciągłe doskonalenie działalności środowiskowej. Deklaracja Środowiskowa swym zakresem obejmuje opis Cementowni, jej działalności, strukturę produktów i usług, w tym opis oddziaływania na środowisko naturalne. W niniejszej deklaracji zawarty jest opis systemu zarządzania środowiskowego organizacji i polityka środowiskowa w ramach „Polityki Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Środowiskiem oraz Bezpieczeństwem i Higieną Pracy”. Deklaracja zawiera opis znaczących i pośrednich aspektów środowiskowych oraz celów i zadań środowiskowych z nimi związanych. Zasadniczą część przedmiotowej Deklaracji stanowi sprawozdawczość dotycząca efektów działalności środowiskowej w odniesieniu do celów i zadań środowiskowych w świetle przepisów prawnych, w obszarze znaczących wpływów na środowisko. PODSTAWOWE INFORMACJE O CEMENTOWNI ODRA S.A. Cementownia ODRA S.A. zgodnie ze swoim statutem produkuje klinkier portlandzki i cementy różnych rodzajów z przeznaczeniem na sprzedaż na rynku krajowym i zagranicznym. Cementownia ODRA S.A. jest prywatną spółką akcyjną z przewaga kapitału zagranicznego i niewielkim udziałem akcjonariatu pracowniczego. Siedzibą spółki jest miasto Opole. Najwyższą władzą spółki jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, które powołuje czteroosobową Radę Nadzorczą. Zarząd spółki powołany przez Radę Nadzorczą jest dwuosobowy a jego członkowie pełnią równocześnie funkcje dyrektorów przedsiębiorstwa. R Rookk bbuuddoow wyy -- 11991111 2 2 PPoow wiieerrzzcchhnniiaa pprroodduukkccyyjjnnaa –– 119922 005599 m m2 ZZaattrruuddnniieenniiee nnaa kkoonniieecc 22001133 rrookkuu:: 227711 oossóóbb K Koodd PPK KD D –– 2233..5511 SSiieeddzziibbaa ffiirrm myy:: C Ceem meennttoow wnniiaa O OD DR RA A SS..A A.. 4455--000055 O Oppoollee U Ull.. B Buuddoow wllaannyycchh 99 TTeell.. ((007777)) 440022 0088 9999 w ww ww w..ooddrraassaa..eeuu PPrreezzeess ZZaarrzząądduu –– D Dyyrreekkttoorr N Naacczzeellnnyy –– C –– Czzłłoonneekk ZZaarrzząądduu –– D Dyyrreekkttoorr PPeełłnnoom mooccnniikk ZZaarrzząądduu ddss.. ZZSSZZ ii EEM MA ASS –– K Kiieerroow wnniikk D Dzziiaałłuu O Occhhrroonnyy ŚŚrrooddoow wiisskkaa –– A Annddrrzzeejj R Ryybbaarrcczzyykk W Woojjcciieecchh PPuuttrraa H Heennrryykk N Nooppaarrlliikk M Maarreekk JJaarrzzęębbsskkii Strona 3 z 48 SŁOWO OD PREZESA Oddajemy dziś do rąk Państwa drugie wydanie Deklaracji Środowiskowej, która powstała po rocznym okresie aplikacji i funkcjonowania w systemie EMAS. Dnia 13.10.2014 r. odebraliśmy na Targach Ekologicznych w Poznaniu, z rąk Głównego Dyrektora Ochrony Środowiska certyfikat potwierdzający pomyślne zakończenie procesu weryfikacji i audytu oraz oficjalne wejście w funkcjonowanie systemu. Przyjmując Deklarację Środowiskową bierzemy na siebie dobrowolnie obowiązki wynikające z Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr.1221/2009, mające na celu postępowania w naszej działalności zgodnie z zasadami ekorozwoju i tworzenie dobrych kontaktów z otaczającym nas światem. Cementownia ODRA S.A. jest zakładem z przeszło stuletnim rodowodem i łączy w sobie tradycje z nowoczesnością, gdzie w starych murach pracują nowoczesne linie technologiczne. Od momentu prywatyzacji i zaangażowania kapitału dokonała się w zakładzie rewolucja technologiczna i techniczna. Wszystkim tym procesom towarzyszyły specjalne programy zmniejszając wpływ zakładu na otoczenie i uwzględniające ochronę środowiska. Wprowadzono także systemy sterowania procesami produkcyjnymi, zarządzanie oparte o technikę cyfrową oraz systemy kontrolowania jakości i ochrony środowiska. Wszystko to dało wymierny efekt w obszarze ekologii i poprawiło wizerunek firmy. Gołym okiem widać jak wygląda obecnie otoczenie zakładu w porównaniu z latami ubiegłymi i jak układają się relacje z służbami nadzoru ekologicznego. Przy pełnym zaangażowaniu produkcyjnym, dotrzymujemy norm polskich i europejskich z zakresu ekologii i staramy się, aby nasza obecność w strukturze miasta była jak najmniej uciążliwa. Cementownia za swój cel przyjęła spełnianie warunków kwalifikujących ją do grona firm europejskiego obszaru gospodarczego. Polityka ta jest konsekwentnie realizowana w poczynaniach firmy a uzyskiwane efekty można uznać za zadowalające. W okresie starania się o certyfikat EMAS w Cementowni zrobiono kolejny krok w obszarze unowocześniania produkcji. Zakończono montaż separatora na młynach cementu, co pozwala na stabilizacje jakości produkowanych wyrobów i zmniejszyło zużycie energii na przemiał. Zbudowano także nową instalację przemiału żużla w młynie misowo-rolowym, która wykorzystuje do suszenie gorące powietrze z chłodnika rusztowego do tej pory wypuszczane do atmosfery. Dzięki tej inwestycji możemy wyłączyć z eksploatacji obecne suszarnie żużla, zaoszczędzając ok. 10 tyś ton węgla rocznie i ograniczyć ilość emitowanych zanieczyszczeń do atmosfery. Rozpoczęto także budowę instalacji do podawania paliw alternatywnych do pieca obrotowego, co także pozwoli na oszczędność węgla i zmniejszy emisję do otoczenia. Przygotowywane są dalsze inwestycje na lata następne, które znów pozwolą na poprawę technologii i będą przyjazne dla otoczenia. Przedkładana przez nas Deklaracja Środowiskowa jest sprawozdaniem z naszej działalności w ostatnim czasie i równocześnie informacją o zamierzeniach naszej firmy na najbliższy okres oraz sposobach postępowania w obszarze informowania społeczeństwa. Chcemy, bowiem prowadzić dialog ze wszystkimi grupami społecznymi zainteresowanymi naszymi poczynaniami wierząc, że przyczyni się on do dalszego rozwoju Cementowni i pozwoli na lepsze uwzględnianie wymogów ekologicznych. Prezes Zarządu Dyrektor Naczelny Cementowni ODRA S.A. Opole, 05.11.2014 Strona 4 z 48 OŚWIADCZENIE WERYFIKATORA ŚRODOWISKOWEGO Strona 5 z 48 LOKALIZACJA ZAKŁADU Zgodnie z pismem Wydziału Urbanistyki Architektury i Budownictwa Urzędu Miasta Opola UAB.S.W.7328-98/04 z dnia 16 sierpnia 2004 r. Sposób korzystania z działek, na których zlokalizowany jest zakład, jest zgodny z zapisem w księgach wieczystych. Cementownia ODRA S.A. położona jest w północnej części miasta Opola pomiędzy rzeką Odrą, ulicą Budowlanych i ulicą Magazynową. Od strony północnej Cementownia graniczy z dzielnicą Zakrzów, w której występuje zabudowa parterowa, a także jedno i dwupiętrowa. Od strony wschodniej poprzez ulicę Budowlanych, a następnie teren kopalni Odra I i II z dzielnicą Chabry i ZWM. Od strony zachodniej, teren Cementowni graniczy z rzeką Odrą a dalej terenami gospodarczo - usługowymi, od strony południowej z centrum miasta Opola, z zabudową wysoką. W pobliżu Cementowni, zlokalizowany jest zakład – Energetyka Cieplna Opolszczyzny S.A. Lokalizację zakładu w terenie pokazano na mapie w skali 1:10 000 - rys.1. Kopalnia „Odra II” Nieczynne wyrobisko po kopalni „Odra I” Rys. 1. Lokalizacja Cementowni ODRA S.A. w terenie. Strona 6 z 48 Strona 7 z 48 RYS HISTORYCZNY CEMENTOWNI ODRA S.A. KALENDARIUM 1899 - na terenie obecnej Cementowni istniała fabryka cementu składająca się z trzech samodzielnych zakładów wyposażonych w piece szybowe. 1911 - wybudowano nowy zakład „Opole-Port” pracujący metodą mokrą, wyposażony w trzy piece obrotowe o wydajności dobowej 250 ton. 1938 - osiągnięto roczną produkcję w granicach 200 tys. ton cementu. 1947 - podjęto decyzję w sprawie odbudowy zniszczonej podczas II Wojny Światowej Cementowni i zainstalowaniu w niej nowych urządzeń technologicznych. 1948-1951 - odbudowa Cementowni ODRA. Była to największa w tym okresie inwestycja przemysłu cementowego w Polsce. W 1951 r. przekazano do eksploatacji 2 piece obrotowe. Kolejne dwa piece obrotowe rozpoczęły pracę w roku 1952. Modernizację zakładu kontynuowano w latach 1954-1956. 1962 - rozpoczęły działalność Opolskie Zakłady Przemysłu Cementowego w skład, których weszła m.in. Cementownia ODRA, a od 1974 r. utworzono Opolski Kombinat CementowoWapienniczy. W latach 60-tych kontynuowano rozbudowę i modernizację zakładu. 1975 - osiągnięto szczytową produkcję cementu w ilości 895 tys. ton. 1992 - Przedsiębiorstwo Państwowe Cementownia ODRA przekształcono w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa - Cementownia ODRA S.A. 1993 - w ramach rządowego programu prywatyzacji przemysłu cementowego pakiet kontrolny akcji nabyła Firma Miebach Projektgesellschaft GmbH z Dortmundu zobowiązując się do modernizacji Cementowni. 1999 - kompleksowa modernizacja Cementowni polegająca m.in. na zmianie metody wypalania klinkieru w piecu obrotowym – z energochłonnej metody „mokrej” na energooszczędną metodę „suchą”. Wydajność zmodernizowanego pieca – 1200 ton klinkieru na dobę – pozwala na utrzymanie poziomu produkcji, mimo wyłączenia z eksploatacji pozostałych trzech pieców obrotowych. W grudniu 1999 r. przebudowaną linię technologiczną razem z towarzyszącymi obiektami przekazano do eksploatacji ciągłej. Dzięki obniżeniu jednostkowego zużycia ciepła na wypalanie klinkieru, emisji gazów i pyłów do atmosfery oraz energii elektrycznej Cementownia stała się zakładem przyjaznym dla środowiska. Ponadto w ramach modernizacji w rejonie miejskiego wysypiska śmieci w Opolu wybudowano kompletny obiekt do segregacji odpadów komunalnych (systemu BRAM). Odzyskane w nim wszelkie odpady palne służą, jako paliwo alternatywne w procesie wypału klinkieru w cementowniach. 2004 - Cementownia uzyskała Certyfikaty potwierdzające wprowadzenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania wg standardów ISO 9001, ISO 14001 oraz PN-N 18001. 2008 - wprowadzenie w Cementowni zintegrowanego systemu zarządzania firmą klasy ERP – Microsoft Dynamics Axapta. Strona 8 z 48 2011 - obchody Jubileuszu 100-lecia istnienia Cementowni ODRA S.A. 2012 - rozpoczęto proces wdrażania EMAS. 2013 - rozpoczęto realizację kosztem około 28 mln zł dwóch inwestycji: budowa instalacji z separatorem młynów cementu nr 1-4; budowa linii suszenia i mielenia żużla wielkopiecowego z wykorzystaniem pionowego młyna rolowo-misowego. 2013 - zakończono proces wdrażania EMAS. W dniu 22.04.2014 - Cementownia ODRA S.A. została wpisana do rejestru krajowego EMAS pod numerem PL 2.16-004-50. 2014 - rozpoczęto realizację kosztem około 8 mln zł instalacji dozowania paliw alternatywnych do pieca obrotowego. CEMENTOWNIA ODRA S.A. – NOWOCZESNY ZAKŁAD Z PONAD 100 LETNIĄ TRADYCJĄ Pierwsze wzmianki historyczne o zakładzie produkującym cement w dzielnicy Zakrzów pochodzą z 1872 roku. W miejscu gdzie w 1911 roku powstała Cementownia „Opole-Port” - poprzedniczka Cementowni ODRA. W kolejnych latach Cementownia ODRA była modernizowana i tak już w 1952 roku produkowała ponad 181 tyś. ton cementu rocznie, a w roku 1954 wyprodukowała blisko 400 tyś. ton cementu. W kolejnych latach produkcja wahała się w przedziale od 600 tyś. do rekordowej produkcji cementu w 1975 roku 895 tyś. ton. Końcówka lat 70-tych to już czas, w którym na tle nowo otwartych w poprzednich latach nowoczesnych cementowni, wyraźnie pogłębiała się różnica technologiczna między zakładami. I tak zakład, który przez szereg lat był w czołówce polskiego przemysłu cementowego pod względem ilości produkowanego cementu jak i technologii, stawał się nieekonomiczny pod względem kosztów jednostkowego zużycia ciepła na wypał klinkieru, w porównaniu do nowo otwartych zakładów. Po roku 1977 produkcja cementu w Polsce systematycznie spadała, co pogłębiało problemy Cementowni ODRA. Recesja na rynku cementu, brak inwestycji, wysokie koszty produkcji przyczyniły się do wydania 1989 roku przez amerykańską firmę ekspertyzy, na zlecenie polskiego rządu, która jednoznacznie stwierdziła, iż Cementownia ODRA nie nadaje się do modernizacji i powinna być zlikwidowana. W 1992 roku pojawia się inwestor, który zauważa duży potencjał w Cementowni ODRA i wyraża chęć modernizacji zakładu. Potencjał Cementowni to złoże zupełne surowca wapiennego, które to nie tylko w Polsce, ale i także na świecie jest rzadkością. Cementownia ODRA posiada w przekroju geologicznym złoża surowca wapiennego, kompletny zestaw surowcowy potrzebny do wypału klinkieru portlandzkiego. Strona 9 z 48 Po przejęciu zakładu w 1993 roku nowy właściciel rozpoczyna szereg inwestycji, od zmiany metody produkcji klinkieru portlandzkiego z metody mokrej na suchą, do wdrożenia najnowszych ówcześnie systemów automatycznie sterujących linią produkcyjną. Te inwestycje obniżają znacząco koszty produkcji klinkieru portlandzkiego, co pozwala Cementowni ODRA na dynamiczny rozwój i kolejne inwestycje. Inwestor nie poprzestaje tylko na modernizacji Cementowni, buduje w 1999 roku w Opolu sortownię odpadów komunalnych, która jest pierwszym tego typu zakładem w Polsce. Produkowane w niej paliwo „BRAM” (Brennstoff aus Mull, czyli części palne z odpadów komunalnych), miało być kolejnym krokiem do obniżenia kosztów produkcji klinkieru. Niestety, ówczesne prawo Polskie, nastawienie społeczeństwa do rzeczy nowych, niesprawdzonych wówczas w naszym kraju powstrzymuje rozruch sortowni do roku 2006. I tak nowy zakład w pełni zautomatyzowany 7 lat stoi nieużywany. Mimo to, inwestor utrzymuje Cementownię cały czas na bardzo wysokim poziomie technicznym, wdraża najnowsze rozwiązania technologiczne pojawiające się na rynku. Przykładem może być system do dynamicznego wywarzania wentylatorów oparty na patencie NASA czy system sterowania zakładem SIMENSA. Ważnym elementem ewolucji Cementowni ODRA na przestrzeni ostatnich 100 lat jest również jakość produktu. Początkowo cement był pakowany jak bardzo dobre wino, w drewniane beczki i był traktowany, jako towar bardzo ekskluzywny. Wzrost produkcji szybko zmienia sposób pakowania na worki papierowe. Strona 10 z 48 Następnie wprowadzane są cementy z dużą zawartością żużla wielkopiecowego. Wprowadzenie w/w dodatku do cementu w latach 60-tych ma przede wszystkim poprawić właściwości fizyczne cementu, czyli zwiększyć trwałość betonów z tych cementów. Jednocześnie polityka produkcji cementów z dużą zawartością żużla wielkopiecowego pozwoliła na uzyskanie rekordowej produkcji blisko 900 tyś. ton cementu w 1975 roku. Od tego czasu Cementownia ODRA do dnia dzisiejszego specjalizuje się w produkcji cementów z dodatkiem żużla wielkopiecowego. Przez co obiekty powstałe na bazie cementów żużlowych charakteryzują się dużą trwałością elementów betonowych. W latach 2003 – 2008 Cementownia ODRA jest liderem nie tylko w Polsce, ale również na świecie w produkcji cementów z dużą zawartością dodatków. Współczynnik zużycia dodatków w tych latach waha się na poziomie 0,35-0,40 ogólnej sprzedaży. Dla porównania współczynnik ten dla przemysłu cementowego w Polsce wynosi około 0,25. Analiza historii stuletniego zakładu pokazuje, że do przetrwania przedsiębiorstwa na przestrzeni 100 lat nie wystarczy dar natury, którym jest złoże zupełne surowca wapiennego. Potrzebni są także ludzie z pasją, tacy jak inwestor, który pomimo opinii ekspertów, iż Cementownia nie nadawała się do modernizacji tylko do zamknięcia, dokonał modernizacji i przyjął odpowiednią politykę jakości, która doprowadziła Cementownia ODRA do stanu dzisiejszego. ROZWÓJ ZAKŁADU W KONTEKŚCIE OCHRONY ŚRODOWISKA EKOLOGIA PRZEDE WSZYSTKIM Obecność dużego zakładu przemysłowego, a takim jest Cementownia ODRA, niemal w sercu miasta, wymusza na nim konieczność jeszcze większej dbałości o środowisko. Stąd zrealizowana w przeddzień obchodów stulecia istnienia firmy wymiana elektrofiltra pieca obrotowego na nowocześniejszy i jeszcze skuteczniejszy filtr workowy. Dzięki niemu tak uciążliwa przed laty dla okolicznych mieszkańców emisja pyłów teraz została niemal całkowicie wyeliminowana. Szacunki mówią o obecności, co najwyżej 1-2 mg pyłów w m3 gazów. Dotychczasowa sprawność elektrofiltra pozwalała na utrzymanie zapylenia na poziomie 50mg pyłu w m 3 gazu. Zmiana technologii produkcji i gruntowna modernizacja Cementowni ODRA przyniosła wymierne efekty. Wskaźniki emisji w kg zanieczyszczenia na 1 Mg wyprodukowanego cementu w latach 1982 – 2008 zmniejszyły się nawet kilkadziesiąt razy. Dla przykładu – ilość pyłu spadła w tym czasie z 4,9 kg/Mg w roku 1982 do 0,1 kg/Mg w latach 2006-2010. Ilość dwutlenku siarki ograniczona została z 1,8 kg/Mg w roku 1988 do zera w latach ostatnich, a tlenku azotu – z 2,3 kg/Mg w roku 1982 do 0,5 kg/Mg. Poprawiła się też znacznie gospodarka wodno-ściekowa: wybudowano przepompownię ścieków sanitarnych powstających w zakładzie, co umożliwiło ich skierowanie do oczyszczalni miejskiej, wyłączono z eksploatacji przestarzałą zakładową oczyszczalnię ścieków na terenie zalewowym nad Odrą. Ograniczono hałas i wibracje: wprowadzono zabezpieczenia akustyczne głównych źródeł hałasu w postaci tłumików, obudów i ekranów akustycznych ograniczając hałas przenikający z zakładu do środowiska; Strona 11 z 48 zakupiono dwie specjalistyczne koparki japońskiej firmy Komatsu, dzięki czemu całkowicie wyeliminowano metodę strzałową wydobycia surowca, eliminując w ten sposób również hałas i drgania parasejsmiczne. Cementownia ODRA nie tylko sama jest bezpieczna dla środowiska, ale też odzyskuje ok. 250 tys. ton rocznie odpadów szkodliwych dla środowiska i wykorzystuje je, jako dodatki do klinkieru i cementu. Jest wśród nich: żużel wielkopiecowy, popioły lotne, rea-gips oraz dodatki żelazonośne. WYBRANE INWESTYCJE I DZIAŁANIA PROEKOLOGICZNE: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 2004 r. - Wymiana filtrów tkaninowych na młynach cementu na filtry nowszej generacji. Instalacja nowoczesnych filtrów poprawiła skuteczność odpylania i pozwoliła na ograniczenie emisji oraz zapewnienie dotrzymania parametrów określonych w decyzjach administracyjnych dot. emisji pyłów do powietrza. 2006 r. – Budowa terminala załadunku cementu luzem. Nowy terminal załadunku cementu luzem pozwala na bezosobową obsługę, znacząco przyspiesza załadunek i zapewnia jego przebieg bez emisji niezorganizowanej pyłów. 2006 r. – Wymiana kompresorów sprężonego powietrza na kompresory nowej generacji. Instalacja kompresorów nowej generacji pozwoliła zmniejszyć zużycie energii i koszty produkcji sprężonego powietrza oraz emisję hałasu do środowiska. 2007 r. – Centralna sterownia. Wprowadzenie centralnej sterowni na bazie systemu PC 7 firmy Siemens pozwoliło na monitorowanie pracy urządzeń całego zakładu z jednego miejsca. Dodatkowym atutem sterowni jest system przewidywania awarii, który znacząco poprawił wydajność i bezpieczeństwo pracy. 2008 r. – Wymiana chłodnika klinkieru na nowy chłodnik firmy IKN. Wymiana chłodnika klinkieru na urządzenie nowszej generacji pozwoliło na właściwe obniżenie temperatury produkowanego klinkieru. Wpłynęło to pozytywnie na dalsze procesy, poprawiło wydajność pracy pieca obrotowego i zapewniło stabilizację procesu wypału. 2009 r. – Rewitalizacja budynków oraz hal produkcyjnych zakładu. Wyremontowanie znacznej części nawierzchni dróg, placów oraz parkingów zakładowych. Remont budynków i hal produkcyjnych oraz nawierzchni pozwolił na poprawę wizerunku zewnętrznego zakładu. 2009 r. – Wymiana elektrofiltra suszarń żużla na nowy filtr tkaninowy o wyższej skuteczności odpylania przyczyniła się do ograniczenia emisji pyłów. Od 2010 r. – Obudowa hali klinkieru oraz żużla. Dzięki obudowie hali klinkieru możliwe było zmniejszenie emisji pyłów na terenie przedsiębiorstwa, powstających w trakcie transportu, załadunku i przeładunku surowców. 2011 r. – Zastąpienie elektrofiltra pieca obrotowego filtrem tkaninowym o wysokiej skuteczności gwarantującej dotrzymanie wielkości emisji, spełniającej wymagania przepisów ogólnoeuropejskich dot. emisji pyłów do powietrza. 2012 r. – Zmiana systemu transportu kamienia wapiennego w kopalni. Dotychczasowy system transportu bazujący na kolei wąskotorowej został zastąpiony systemem obudowanych przenośników taśmowych. Powstał także skład pośredni pozwalający na uśrednienie surowca. Zmniejszeniu uległo zużycie oleju napędowego do transportu kamienia. 2012 r. – Modernizacja filtrów młynów cementu. Zwiększenie powierzchni filtracyjnej poprawiło skuteczność oczyszczania gazów. 2012 r. – Modernizacja rozdzielni wysokiego napięcia. Wymiana urządzeń oraz wprowadzenie nowoczesnego systemu zarządzania energią pozwoliło na ograniczenie zużycia energii elektrycznej. 2013 r. – System zraszania kamienia na przesypach. Instalacja systemu pozwoliła na zmniejszenie zapylenia powstałego podczas pryzmowania kamienia. 2013 r. – Rozpoczęto realizację kosztem około 28 mln zł dwóch inwestycji: budowa instalacji z separatorem młynów cementu nr 1-4 (instalacja w fazie testów); budowa linii suszenia i mielenia żużla wielkopiecowego z wykorzystaniem pionowego młyna rolowo-misowego (instalacja w fazie testów). 2014 r. – Rozpoczęto realizację kosztem około 8 mln zł instalacji dozowania paliw alternatywnych do pieca obrotowego. Strona 12 z 48 W ZGODZIE Z NATURĄ W branży cementowej relacje biznes – natura mają szczególny wymiar. Wszystko, na czym opiera się ten przemysł, pochodzi z przyrody. Zasoby podstawowych składników cementu – margla lub wapienia i gliny – to dary ziemi. Ziemia opolska od wieków obdarza nimi wyjątkowo hojnie - okolice Opola są w margiel i wszystko, co do produkcji cementu niezbędne, wyjątkowo bogate. Stąd wczesny rozkwit przemysłu cementowego na tych ziemiach. Wprawdzie z 9 istniejących przed II wojną światową Cementowni po wojnie zostały jedynie 4, ale w kolejnych latach przybywały następne. Do dziś to jedna z najważniejszych gałęzi regionalnego przemysłu. Wytwarzany na Opolszczyźnie cement stanowi jedną trzecia ogólnej krajowej produkcji. Ze znanych od lat badań wiadomo, że pokłady margla są wyjątkowo duże po północnej i południowej stronie Opola. Cementownia ODRA, jedyny opolski zakład, który przetrwał wiek pełen zawirowań, eksploatuje dziś 18-hektarowy teren. Całe złoże ma mieć powierzchnię ok. 30 ha. To drugie w historii wyrobisko przedsiębiorstwa. Obecnie Cementownia ODRA wykorzystuje w skali roku złoże o wielkości ok. 1 ha. Wydobywa z tej powierzchni średnio 600 tys. ton surowca. Eksploatacja stopniowo powiększanego terenu nie oznacza jednak strat dla środowiska. Przeciwnie - wyrobiska surowców mineralnych oferują bardzo korzystne i zróżnicowane warunki siedliskowe dla wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym także rzadkich i zagrożonych. Bardzo często eksploatowane lub zamknięte kopalnie odkrywkowe, żwirownie, piaskownie czy glinianki są ostoją gatunków istotnych z konserwatorskiego punktu widzenia. Badania florystyczne prowadzone od kilkunastu lat na Śląsku Opolskim potwierdziły występowanie na terenie wyrobisk surowców mineralnych ponad 200 gatunków roślin ustępujących i rzadkich spośród 532 ujętych na czerwonej liście roślin zagrożonych wyginięciem w regionie. Znajdują się wśród nich gatunki krytycznie zagrożone i wiele roślin podlegających prawnej ochronie. Są wśród tych gatunków także takie, które w wyrobiskach mają swoje ostatnie populacje w skali całego Śląska. Jednym z najcenniejszych pod względem bogactwa gatunkowego na Śląsku Opolskim jest nieczynne wyrobisko „Odra I” należące właśnie do Cementownia ODRA. Mimo, że położone w centrum miasta, zadziwia różnorodnością i naturalnością siedlisk. Występuje tu np. jeden z najbardziej zagrożonych storczykowatych regionu - kruszczyk błotny (łac. Epipactis palustris). Na brzegach zbiornika wodnego, na wilgotnej pulpie wapiennej, znalazła też dogodne siedlisko centuria nadobna (Centaurium pulchellum), piękna i niepozorna roślina chroniona. Do innych rarytasów świata roślin w wyrobisku należą choćby ośmiał mniejszy (Cerinthe mionor), lepiężnik biały (Petasites albus) czy występująca w wodzie rdestnica połyskująca (Potamogeton Lucent), coraz rzadziej występująca w zbiornikach wodnych Opolszczyzny. Także wśród zwierząt notuje się na terenie kopalni „Odra I” wiele rzadkich i chronionych gatunków. Najważniejszy z nich to podlegający prawnej ochronie świergotek polny (Anthus campestris). Jest też kilka rzadkich kaczek i innych gatunków związanych z wodami, np. głowienka (Aythya Felina), łabędź niemy (Cygnus olor), perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) czy łyska (Fulica atra). Okalające zbiornik szuwary zamieszkuje m.in. rokitniczka (Acrocephalus schoenobaenus) i trzcinniczek (Acrocephalus scirpaceus). Dużą atrakcją wyrobiska są także nietoperze, które mają tu nawet swoje zimowe siedliska. W niewielkich sztolniach zimują m.in. gacek brunatny (Plecotus auritus) oraz mopek (Barbastellus barbastellus). Kopalnia „Odra I” pełni również rolę ostoi płazów. Żyją tu m.in. ropucha szara (Bufo bufo), żaba trawna (Rana temporaria) i żaba wodna (Rana esculenta). Wyrobisko „Odra I” to również znakomite źródło informacji o geologicznej historii Opolszczyzny. Na podstawie materiałów paleontologicznych znalezionych na jego terenie powstały prace doktorskie, magisterskie i opublikowane zostały artykuły naukowe. Nic dziwnego, skoro wśród znalezionych skamieniałości są np. organizmy bentoniczne, czyli bytujące na dnia zbiorników wodnych: małże, gąbki, ramienionogi, jeżowce, liliowce, mszywioły czy wieloszczety. Znajdowano tu również skamieniałości takie jak głowonogi (amonity, łodziki, belemnity), ryby kostne oraz różnorodne zęby rekinów. Kilka przykładów tych unikalnych znalezisk, świadczących o burzliwych dziejach naszego globu i bogatej historii ukrytej w podkładach opolskiego margla, można zobaczyć na wprost drzwi wejściowych biurowca Cementownia ODRA. Opracowanie naukowe rozdziału „W zgodzie z naturą”: dr Arkadiusz Nowak i dr Elena Jagt-Yazykova (Katedra Biosystematyki Uniwersytetu Opolskiego) Strona 13 z 48 Zdjęcie przedstawia nieczynne wyrobisko po kopalni „Odra I”. Nieczynne wyrobisko po kopalni „Odra I” jest jednym z najcenniejszych obszarów pod względem bogactwa gatunkowego na Śląsku Opolskim. Strona 14 z 48 ZINTEGROWANY SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ, ŚRODOWISKIEM, BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY Polityka Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Środowiskiem i BHP jest poddawana ocenie przez Najwyższe Kierownictwo w ramach Przeglądów Zarządzania. W marcu 2014 roku została potwierdzona, jako adekwatna do wymagań systemowych i celów strategicznych Cementowni. Strona 15 z 48 Cementownia ODRA S.A. posiada certyfikaty systemów: Zarządzania Jakością EN ISO 9001; Zarządzania Środowiskowego EN ISO 14001; Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy PN-N-18001. Strona 16 z 48 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO CEMENTOWNI ODRA S.A. System Zarządzania Środowiskowego jest elementem Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Środowiskowego i BHP, który został zbudowany w oparciu o wymagania normy PN-EN ISO 9001, PN-EN ISO 14001, Rozporządzenia WE nr 1221/2001 (EMAS) oraz normy PN-N-18001. Zintegrowany System Zarzadzania funkcjonuje w Cementowni ODRA na bazie struktury organizacyjnej firmy oraz procesów w niej przebiegających. Obejmuje te działania i czynności, które mają znaczący wpływ zarówno na wyrób jak i na środowisko i bhp. Zintegrowany System Zarządzania Jakością, Środowiskiem i BHP funkcjonuje i jest certyfikowany od 2004 roku w zakresie produkcja i sprzedaż cementu i klinkieru. Celem Systemu Zarządzania Środowiskowego jest ciągłe minimalizowanie niekorzystnego oddziaływania przedsiębiorstwa na środowisko zgodnie ze sformułowaną przez Zarząd Polityką Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Środowiskiem i BHP. ZSZ jest udokumentowany w Księdze Zarządzania – wydanie 7, wrzesień 2013, w procedurach i instrukcjach. Za utrzymanie i doskonalenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania odpowiedzialny jest Pełnomocnik Zarządu ds. Zintegrowanego Systemu Zarządzania i EMAS. System Zarządzania Środowiskowego zapewnia realizację Polityki Środowiskowej i stanowi integralną część ogólnego systemu zarządzania organizacją. Szczególnym nadzorem objęto wszystkie urządzenia do ochrony środowiska, które są utrzymywane w pełnej sprawności technicznej i obsługiwane przez kwalifikowany personel. W systemie Zarządzania Środowiskowego Cementowni ODRA uczestniczą wszyscy pracownicy firmy. Aspekty środowiskowe to elementy mające wpływ na środowisko naturalne związane bezpośrednio i pośrednio z działalnością Cementowni ODRA Aspekty środowiskowe identyfikowane są na bieżąco i okresowo. Spośród nich wyłaniane są aspekty znaczące, które stanowią podstawę do ustanawiania celów i budowania programów środowiskowych. Programy zawierają konkretne zadania, których wykonanie ogranicza nasze oddziaływanie na środowisko. Szczegółowe zasady identyfikacji aspektów są określone w procedurze P.PO.1_Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych. Wymagania i przepisy prawa są analizowane na bieżąco, a same zmiany wprowadzane są, jako wykaz zmian w obowiązującym rejestrze. Na bieżąco podejmowane są działania zapewniające zgodność funkcjonowania zakładu z wymaganiami prawnymi. Szczegółowe zasady identyfikacji, aktualizacji i okresowej oceny zgodności z przepisami prawa są określone w instrukcji I.PO.4_Identyfikacja wymagań prawnych a zapisywane i aktualizowane w załączniku I.PO.4-Z1_Rejestr wymagań prawnych i innych z obszaru ochrony środowiska oraz I.PO.4-Z2_Ocena prawna z obszaru ochrony środowiska. Wymagane kwalifikacje pracowników do wykonywania powierzonych zadań zawarte są w zakresach obowiązków. Zakres szkolenia obowiązkowego nowo zatrudnionych lub zmieniających stanowisko pracy z zakresu ochrony środowiska określa Kierownik komórki organizacyjnej. Niezbędne uprawnienia zawodowe zawarte są w „Matrycy wymaganych kwalifikacji” opracowane zgodnie z wymogami procedury P.NK.1_Zarządzanie personelem. Szczegółowe zasady przepływu informacji wewnątrz i na zewnątrz Cementowni ODRA związane z Zintegrowanym Systemem Zarządzania są określone w procedurze P.DN.2_Komunikacja. Zapytania i informacje do Działu Ochrony Środowiska dotyczące środowiska pochodzące z zewnątrz są rejestrowane w P.DN.2-Z3_Rejestr zapytań zewnętrznych Kierownika Działu PO. Zapytania i informacje do Pełnomocnika Zarządu ZSZ i EMAS dotyczące wszystkich spraw Zintegrowanego Systemu Zarządzania pochodzące z zewnątrz są rejestrowane P.DN.2Z2_Rejestr zapytań zewnętrznych Pełnomocnika ds. ZSZ natomiast zapytania i informacje do Pełnomocnika Zarządu ZSZ i EMAS dotyczące wszystkich spraw Zintegrowanego Systemu Zarządzania pochodzące z Wydziałów/Działów Firmy są rejestrowane P.DN.2-Z1_Rejestr zapytań wewnętrznych Pełnomocnika ds. ZSZ. Dokumentacja Zintegrowanego Systemu Zarządzania jest prowadzona w formie elektronicznej. Procesy auditowe, operacje związane z usuwaniem niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze prowadzone są przy użyciu systemie NND Integrum. System NND Integrum jest systemem wyposażonym w dedykowane moduły takie jak: Audit, Claims, Proces i NND 9000. Wszystkie dokumenty ZSZ są aktualne i dostępne pracownikom realizującym zadania przewidziane Strona 17 z 48 w systemie. Zasady tworzenia, weryfikacji, zatwierdzania, a następnie emisji i rozpowszechniania dokumentów tworzonych w ramach ZSZ zostały określone w dokumencie pt. K.ZSZ.1_KSIĘGA ZARZĄDZANIA lub w przywołanych w niej procedurach i instrukcjach. Zasady nadzoru nad dokumentacją określono procedurze: P.NO.1_Zarządzanie dokumentacją i zapisami i instrukcji: I.ZSZ.1_Dokumenty Zintegrowanego Systemu Zarządzania. Celem procedury P.ZSZ.3_Monitorowanie i sterowanie operacyjne jest określenie zasad prowadzenia regularnego monitorowania i sterowania operacyjnego w zakresie ochrony środowiska i BHP. Celem procedury P.ZSZ.4_Sytuacje awaryjne jest ustalenie zasad identyfikacji sytuacji wypadkowych i awaryjnych oraz sposobu postępowania w przypadku ich zaistnienia. Procedura P.ZSZ.2_Niezgodności oraz działania korygujące i zapobiegawcze reguluje sposób postępowania związany z identyfikacją przyczyn i usunięciem niezgodności oraz określeniem wdrożenia działań korygujących i zapobiegawczych dla eliminacji rzeczywistych i potencjalnych niezgodności. Zapisy z działań korygujących i zapobiegawczych prowadzone są w Module Claims. Celem procedury P.NJ.3_Postępowanie z wyrobem niezgodnym jest określenie działań pozwalających zidentyfikować wyrób niezgodny z wymaganiami a także określenie sposobu nadzoru nad wyrobem niezgodnym, aby uniemożliwić jego niezamierzone użycie. Przedmiotem procedury są zasady postępowania z dostawą surowców i materiałów wykorzystywanych w procesie produkcyjnym, półproduktem, produktem i produktem gotowym niespełniającym określonych wymagań. Tryb postępowania przy zarządzaniu auditami wewnętrznymi oraz auditami dostawcy reguluje procedura P.ZSZ.1_Audity wewnętrzne. Zapisy z audytów wewnętrznych prowadzone są w Module Audit. Procedura P.DN.1_Przegląd zintegrowanego systemu zarządzania reguluje tryb postępowania przy przeglądzie systemu zarządzania przez kierownictwo i doskonaleniu zintegrowanego systemu zarządzania. W dniu 22.04.2014 r. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska umieścił Cementownię ODRA w rejestrze EMAS, pod numerem PL 2.16-004-50. Tym samym Cementownia dołączyła do prestiżowego grona firm i organizacji uprawnionych do posługiwania się logo EMAS, poświadczającym spełnianie najwyższych wymagań w zakresie zarządzania w ochronie środowiska. Strona 18 z 48 Za swoją działalność proekologiczną, gospodarczą i biznesową Cementownia ODRA S.A. uzyskała CERnagród TYFIK ATY, NAG RODY, WYR ÓŻNto: IENIA wiele i wyróżnień, a najważniejsze z nich Złoty Laur Umiejętności i Kompetencji za rok 2009 w kategorii inwestycja zagraniczna w Polsce przyznana przez Kapitułę Laurów Umiejętności i kompetencji w Katowicach Gazela Biznesu 2009 tytuł otrzymany w X edycji rankingu Dziennika „Puls Biznesu” Opolska Nagroda Jakości za rok 2009 przyznana przez Kapitułę Opolskiej Nagrody Jakości Prezesowi Zarządu Cementowni ODRA jako finaliście konkursu „Znakomity Przywódca” Strona 19 z 48 Platynowy Laur Umiejętności i Kompetencji za rok 2010 przyznany dla Prezesa Zarządu Cementowni ODRA Andrzeja Rybarczyka przez Kapitułę Laurów Umiejętności i kompetencji w Katowicach Certyfikat Europejski Standard 2010 Cementownia ODRA została laureatem programu jakościowego EU Standard prowadzonego pod patronatem Dziennika Rzeczpospolita Strona 20 z 48 PROCES TECHNOLOGICZNY PRODUKCJI Do produkcji klinkieru Cementownia ODRA stosuje surowce pochodzące z własnej kopalni odkrywkowej oraz dodatki korygujące. Jako jeden z nielicznych zakładów w Polsce, Cementownia ODRA posiada wyrobisko ze złożem „zupełnym”, co oznacza, że z przekroju ściany uzyskuje się materiał o żądanym składzie mineralnym. Eksploatacja złoża odbywa się metodą odkrywkową z zastosowaniem mechanicznego urabiania złoża. Surowiec jest kruszony kruszarką młotkową przy ścianie i przy użyciu ładowarki załadowywany na kosz zasypowy nad przenośnikiem taśmowym. Następnie systemem przenośników taśmowych transportuje się urobek do miejsca zsypu na wyrobisku ODRA I dalej ładowarką kołową załadowywany jest na kosze zasypowe skąd kolejnymi przenośnikami taśmowymi transportowany jest do czterech zbiorników kamienia o pojemności 240 m3 każdy, zlokalizowanych na terenie Cementowni. Ze zbiorników poprzez układ dozowania jest on dostarczany do młyna surowca susząco-mielącego, gdzie zachodzi proces rozdrabniania z jednoczesnym suszeniem. Kamień wapienny po zmieleniu w młynie, transportem mechanicznym podawany jest do separatora statycznego oraz dynamicznego, gdzie następuje rozdzielenie mączki surowcowej od grysu. Mączka surowcowa wytrącona z gazu w dwóch cyklonach jest podawana do układu homogenizacji. Grys natomiast jest podawany ponownie do młyna. Cały układ jest hermetyczny. Mąka surowcowa jest transportowana hermetycznymi drogami do sześciu zbiorników homogenizacyjnych o pojemności 300 m 3 każdy, gdzie następuje homogenizacja (ujednorodnienie) mąki i korekcja jej składu. Gotowa mączka surowcowa, systemem transportu mechaniczno–pneumatycznego jest podawana do zasobnika wagowego o objętości około 26 m3 i średnicy około 3,0 m. Z zasobnika poprzez śluzę komorową mączka jest podawana na wagę dozującą. Waga dozująca podaje mąkę do podnośnika kubełkowego, który transportuje surowiec do górnej części wymiennika pieca obrotowego. Do wymiennika mączka podawana jest systemem przenośników ślimakowych. Klinkier powstaje w wyniku wypalania surowca w instalacji pieca obrotowego metodą suchą. Układem, w którym produkuje się klinkier jest system piecowy z krótkim piecem obrotowym i zewnętrznym cyklonowym wymiennikiem ciepła. W systemie tym mąka surowcowa i gorące gazy przepływają w przeciwprądzie. Piec zakończony jest czterostopniowym zewnętrznym wymiennikiem ciepła, w którym ciepło gazów odlotowych jest przekazywane przepływającej w przeciwprądzie mące surowcowej. W skład wieży wchodzi szyb wlotowy i cztery stopnie z wymiennikami cyklonowymi. Gorący klinkier opuszcza piec i wpada do chłodnika klinkieru tworząc warstwę na przesuwającym się ruszcie. Pod ruszt podawane jest pięcioma wentylatorami zimne powietrze schładzające klinkier. W wyniku wymiany ciepła powietrze podgrzewane jest i zużywane jako powietrze wtórne do spalania w piecu (około 41,3%), a nadmiar powietrza odprowadzany jest obecnie poprzez cyklony i filtr workowy chłodnika na zewnątrz do atmosfery. Schłodzony klinkier jest kierowany transportem mechanicznym na halę klinkieru. Paliwem technologicznym stosowanym do opalania pieca obrotowego jest węgiel kamienny w postaci pyłu. Pył węglowy wytwarzany w młynie węgla jest wprowadzany do palnika głównego oraz kalcynatora pieca i spalany. Ponadto w procesie wypalania klinkieru w piecu obrotowym planuje się wykorzystywać, jako dodatkowe źródło ciepła, paliwo alternatywne wytworzone na bazie frakcji palnych odpadów innych niż niebezpieczne – kod 191210. Paliwo to będzie wytwarzane przez wytwórców zewnętrznych i dostarczane do Cementowni. Na terenie Cementowni paliwo alternatywne będzie rozładowywane i magazynowane w zamkniętej hali o powierzchni magazynowania ok. 550 m3 lub alternatywnie magazynowane na zewnątrz hali w kontenerach przywożonych bezpośrednio przez dostawców paliwa. W hali paliwa alternatywne będą podawane za pomocą ładowarki kołowej do leja zasypowego z podawaczem (lub poprzez podpięcie kontenera z paliwem alternatywnym do stacji rozładunkowej) i dalej przenośnikiem ślimakowym oraz taśmowym obudowanym transportowane będą do zbiornika zasypowego z wagą. Ze zbiornika zasypowego odpowiednio porcjowane paliwo będzie podawane do rurociągu i pneumatycznie transportowane do palnika głównego, przez który wprowadzane zostanie do pieca obrotowego – od tzw. gorącej strony pieca obrotowego. Klinkier wraz z dodatkami poddawany jest przemiałowi, czego końcowym efektem jest cement. Jednym z dodatków jest żużel wielkopiecowy. Strona 21 z 48 Żużel do Cementowni dostarczany jest koleją oraz transportem samochodowym. Własny system rozładunku transportuje żużel na odpowiednie miejsca składowania. W związku z tym, iż dostarczany do zakładu żużel zawiera ok. 7÷11,5 % wilgoci nim, jako dodatek trafi do przemiału w młynie cementu musi być poddany procesowi osobnego suszenia wraz z mieleniem lub samego suszenia. Do tego celu Cementownia aktualnie dysponuje czteroma suszarniami żużlu opalanymi miałem węglowym na ruszcie przesuwnym. Gazy spalinowe z suszarni są odpylane w odpylaczu tkaninowym. Po zrealizowaniu planowanej inwestycji polegającej na budowie układu susząco-mielącego z zastosowaniem pionowego młyna żużla o wydajności 46 t/h, stanie się on docelowo główną instalacją suszenia żużla. Do celu suszenia żużla w tej instalacji będzie wykorzystywana część strumienia nadmiaru powietrza z chłodnika klinkieru. Tym samym w czasie pracy pionowego młyna żużla, emisja pyłowa z chłodnika klinkieru będzie zmniejszona. Mokry żużel z miejsca składowania będzie transportowany przy pomocy układu przenośników taśmowych do zbiornika o pojemności 50 m3. Ze zbiornika poprzez układ przenośników żużel będzie transportowany do pionowego młyna żużla, do którego kierowane będzie rurociągami gorące powietrze z chłodnika klinkieru. Zapylone powietrze po procesie mielenia w pionowym młynie żużla będzie kierowane rurociągami do filtra (podwójnego) o wydajności 185000 m3/h gwarantującego stężenie zapylenia na wyjściu poniżej 10 mg/m3 skąd emitowane będzie do atmosfery kominem. Po odseparowaniu w filtrze zmielony żużel poprzez układ rynien aeracyjnych i zestaw przenośników będzie kierowany do istniejących dwóch zbiorników suchego żużla. Przewiduje się możliwość alternatywnego kierowania żużla do magazynowania w części silosów cementu starej pakowni, skąd będzie można prowadzić jego załadunek poprzez istniejące wysypy do cystern, celem sprzedaży. Powstające podczas procesu mielenia nadziarno będzie z powrotem zawracane do młyna żużla razem z żużlem wilgotnym. Po uruchomieniu układu susząco-mielącego z zastosowaniem pionowego młyna żużla, dotychczasowa instalacja suszenia żużla, oparta o cztery suszarnie żużla opalane miałem węglowym na ruszcie przesuwnym, będzie instalacją dodatkową. Obecne suszarnie żużla zainstalowane są we wspólnej hali przy składowisku mokrego żużla i paliwa technologicznego (węgla). Suwnicami napełnia się zbiorniki zasypowe żużla dla każdej z suszarń, jak również zbiorniki węgla. Główną częścią każdej suszarni żużla jest pochylony pod kątem 3O obracający się walczak, który połączony jest z komorą gazową paleniska rusztowego. Suszenie następuje we współprądzie z gazami wytworzonymi w wyniku spalania miału węglowego na mechanicznym palenisku. Odpylanie każdej suszarni odbywa się wstępnie w cyklonach umieszczonych przy każdej suszarni, a następnie we wspólnym filtrze workowym, skąd spaliny do atmosfery emitowane są kominem. Wysuszony żużel przy pomocy taśmociągów kierowany jest na zabudowaną halę. Klinkier wraz z dodatkami, przemielany jest na cement w 7 młynach kulowych. Klinkier, gips i dodatki dostarczane są do młynów cementu poprzez układ dozująco–ważący, w ustalonych w technologii proporcjach. Obecnie młyny 1, 2, 3, 4, 5 i 7 pracują w systemie otwartym, a młyn nr 6 pracuje w systemie zamkniętym z separatorem. Młyny cementu 1, 2, 3 i 4, zlokalizowane są w jednej hali, obok składowiska klinkieru w zamkniętej hali. Po zmieleniu w młynach, cement grawitacyjnie spada do wspólnego przenośnika zgrzebłowego, a następnie poprzez podnośnik kubełkowy i sita wibracyjne trafia do pompy typu „Fluks”, która transportuje go do silosów cementu. Docelowo młyny nr 1, 2, 3, 4 będą pracowały w systemie zamkniętym z jednym wspólnym separatorem dynamicznym (układ z separatorem jest obecnie w fazie testów) . Młyn cementu nr 5, zainstalowany jest w hali surowca. Zmielony cement, przenoszony jest przenośnikiem zgrzebłowym i kubełkowym na sita wibracyjne, a następnie poprzez pompę „Fuller” trafia do silosów cementu. Młyny cementu 6 i 7 znajdują się we wspólnej hali przy hali węgla, gipsu, żużlu suchego i klinkieru. Młyn nr 6 wyposażony jest w separator pozwalający na zwiększenie produkcji i uzyskanie cementów wysokich marek. Po zmieleniu, cement z młyna grawitacyjnie spada do przenośnika ślimakowego, a następnie za pośrednictwem kolejnych przenośników trafia do separatora. W separatorze następuje rozdział frakcji. Nadziarno jest zawracane do młyna, a drobna frakcja trafia do cyklonów i dalej transportowana jest do pompy typu „Fuller”, za pośrednictwem, której gotowy cement transportowany jest do silosów cementu. W przypadku młyna 7, cement po zmieleniu grawitacyjnie spada do pompy typu „Cera”, za pomocą, której transportowany jest do silosów cementu. Po zainstalowaniu separatora dynamicznego, cement otrzymany z młynów cementu 1÷4 transportowany będzie poprzez układ transportowy do przenośnika kubełkowego o wydajności 280 Mg/h, z którego poprzez zestaw Strona 22 z 48 rynien aeracyjnych będzie podawany do separatora dynamicznego. Do separatora dynamicznego, poprzez przenośnik kubełkowy o wydajności 100 Mg/h oraz zestaw rynien aeracyjnych, oprócz cementu, dozowany będzie również zmielony suchy żużel. Żużel ten będzie pochodził z dwóch zbiorników tego nosiwa, otrzymanego w wyniku przemiału w pionowym młynie żużlu. W zależności od wyboru i ustawień separatora, dostarczona mieszanina składników będzie rozdzielana na produkt gotowy – cement uzyskujący założone parametry oraz tzw. nadziarno – nieuzyskujące tych parametrów, które będzie kierowane do zbiorników zlokalizowanych przed młynami cementu i ponownie kierowanie do przemiału w młynie cementu. Separacja mieszaniny cementu i żużlu realizowana będzie w strumieniu powietrza (Q=225500 m 3/h) dostarczanego do separatora dynamicznego przez wentylator procesowy. Gotowy produkt, w strudze powietrza odlotowego z separatora, poprzez rurociąg, będzie trafiał do 2 cyklonów separacyjnych, gdzie po wytrąceniu, cement kierowany będzie na przenośnik ślimakowy zbiorczego produktu gotowego. Na ten sam przenośnik, w sposób automatyczny odprowadzany będzie cement, który gromadzi się w dolnej części kolana rurociągu gazów odlotowych odprowadzanych z separatora dynamicznego do cyklonów separacyjnych. Powietrze odlotowe z każdego z 2 cyklonów, kierowane będzie poprzez kanał ssący wentylatora procesowego do separatora, a częściowo do filtra workowego o wydajność 20000 m3/h gwarantującego stężenie zapylenia na wyjściu poniżej 10 mg/m3. Z filtra, przy udziale wentylatora promieniowego o wydajności 20 000 m3/h, powietrze emitowane będzie do atmosfery poprzez komin. Cement wytrącony w filtrze transportowany będzie poprzez przenośnik ślimakowy na przenośnik ślimakowy zbiorczy gotowego produktu. Wydajność ciągu transportu gotowego produktu – 166 Mg/h. Gotowy produkt, transportowany przy pomocy przenośnika ślimakowego, dostarczany będzie do zasypu pompy ślimakowej o wydajności 150-170 Mg/h. W dalszej kolejności transportem pneumatycznym będzie on transportowany do silosów magazynowych. Dla odpylania przesypu na pompę ślimakową i rynien aeracyjnych, przewidziano zainstalowanie filtra workowego o wydajności ~15000 m3/h. Na terenie zakładu znajduje się 21 silosów betonowych o pojemności 21000 Mg na pakowni I (starej) i 4 silosy o pojemności 20 000 Mg na pakowni II (nowej). Odbiór cementu z silosów odbywa się systemem transportu ślimakowego i kubełkowego. Cement z silosów poprzez sito podawany jest do zbiorników nad pakowaczką lub do nowego terminalu do załadunku cementu luzem na auta albo układem podawania na wagony. W Pakowni I znajdują się dwa układy transportu cementu wraz z systemami odpylania (w przeszłości były dwie pakowaczki). W pakowni II, natomiast znajdują się dwie pakowaczki, jedna trzywentylowa i jedna ośmiowentylowa. Aktualnie jest używana tylko pakowaczka ośmiowentylowa. Gotowy cement jest wysyłany do klientów drogą kolejową i transportem samochodowym w cysternach oraz na paletach. Schemat technologiczny linii produkcji Cementowni ODRA przedstawiono na rys. 2. Strona 23 z 48 Strona 24 z 48 ASORTYMENTY PRODUKOWANYCH CEMENTÓW Aktualnie w naszej ofercie handlowej znajdują się następujące rodzaje cementów: Cement portlandzki CEM I w klasie wytrzymałościowej 42,5R o wysokiej wytrzymałości początkowej; Cement portlandzki żużlowy CEM II/B-S w klasie wytrzymałościowej 32,5R i 42,5R o wysokiej wytrzymałości początkowej; Cement hutniczy CEM/III A 32,5 N-LH/HSR/NA charakteryzujący się niskim ciepłem hydratacji LH, wysoką odpornością na siarczany HSR oraz niską zawartością alkaliów NA; Cement hutniczy CEM/III A 32,5 N-LH charakteryzujący się niskim ciepłem hydratacji LH; Cement portlandzki wieloskładnikowy CEM II/B-M (V-LL) w klasie wytrzymałościowej 32,5R; Cement murarski MC 22,5 X w klasie wytrzymałościowej 32,5X; Cement hutniczy CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA charakteryzujący się niskim ciepłem hydratacji LH, wysoką odpornością na siarczany HSR oraz niską zawartością alkaliów NA. Oferowane przez nas wyroby posiadają Certyfikaty Zgodności z wymogami normowymi, wystawiane przez INSTYTUT CERAMIKI I MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH ODDZIAŁ SZKŁA I MATERIAŁÓW BUDOWLANYCH W KRAKOWIE. Nasze wyroby produkujemy w oparciu o własne stabilne złoża surowca, systematycznie doskonalone zaplecze produkcyjne oraz wysoko wykwalifikowaną załogę w harmonii z lokalną społecznością i środowiskiem naturalnym. ODZIAŁYWANIE CEMENTOWNI NA ŚRODOWISKO NATURALNE ZA 2013R BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE ASPEKTY ŚRODOWISKOWE Cementownia zidentyfikowała łącznie 89 aspektów bezpośrednich i pośrednich, z czego 15 aspektów bezpośrednich to aspekty znaczące. Aspekty pośrednie są aspektami nieznaczącymi. „Znaczący bezpośredni aspekt środowiskowy” oznacza aspekt środowiskowy związany z działalnością, produktami i usługami organizacji, nad którymi sprawuje ona bezpośrednią kontrolę zarządczą. Identyfikację i ocenę aspektów środowiskowych przeprowadzono zgodnie z procedurą P.PO.1_Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych oraz instrukcją I.PO.1_Ocena aspektów środowiskowych. Poniższa tabela przedstawia wykaz znaczących bezpośrednich aspektów środowiskowych. 1. Zużycie i eksploatacja surowców naturalnych (wapieni i margli kredowych) 2. Zużycie paliw (węgiel, olej opałowy) 3. Zużycie energii elektrycznej 4. Emisja z magazynowania kamienia wapiennego i dozowania dodatków 5. Ścieki z odwadniania Kopalni ODRA 6. Hałas z urządzeń produkcyjnych i transportowych (głównie: młynów cementu, młyna surowca, młyna węgla, wentylatorów, urządzeń transportujących oraz pozostałych maszyn i urządzeń) 7. Zużycie półproduktów 8. Emisja z pieca obrotowego i urządzeń współpracujących 9. Zużycie paliw napędowych 10. Emisja niezorganizowana z magazynowania materiałów surowcowych i półproduktów 11. Zużyte oleje i smary 12. Emisja z młynów cementu i urządzeń współpracujących oraz silosów cementu 13. Osady z zakładowej oczyszczalni ścieków 14. Odpady zawierające azbest 15. Emisja z młyna węgla i urządzeń współpracujących Strona 25 z 48 CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE STRATEGICZNE CELE ŚRODOWISKOWE ZADANIA Ograniczenie emisji zorganizowanej związanej z produkcją cementu -modernizacja lub wymiana pozostałych filtrów, które jeszcze nie spełniają wymagań BAT. Modernizacja lub wymiana pozostałych filtrów, które jeszcze nie spełniają wymagań BAT. Ograniczenie emisji tlenków azotu z instalacji do wypalania klinkieru metodą suchą. Montaż i eksploatacja instalacji do redukcji NOx metodą SNCR. Zmniejszenie zużycia węgla kamiennego w procesie suszenia żużla, poprzez wykorzystanie gazów odlotowych z chłodnika klinkieru. Budowa pionowego młyna żużla i separatora młynów 1-4 z wykorzystaniem nadmiarowych gorących gazów z chłodnika klinkieru. Zmniejszenie zużycia węgla kamiennego (pyłu węglowego) w procesie wypału klinkieru, poprzez zastosowanie paliw alternatywnych. Budowa instalacji dozowania paliw alternatywnych do pieca obrotowego. Ograniczanie emisji hałasu. Nasadzenia drzew i krzewów oraz pielęgnacja istniejących nasadzeń. MAKSYMALNY WSKAŹNIK PARAMETR WYNIKAJĄCY Z BIEŻĄCY DECYZJI, POZWOLENIA 0,0701 0,0326 0,0331 kg/Mgcementu kg/Mgcementu kg/Mgcementu 1,9298 1,3066 1,0945 kg/Mgklinkieru kg/Mgklinkieru kg/Mgklinkieru Dalsze wykonywanie remontów dróg i placów zakładowych celem umożliwienia mechanicznego ich zamiatania. Strona 26 z 48 TERMIN REALIZACJI UWAGI 2017 -2018 Wszystkie główne urządzenia posiadają filtry spełniające przyszłe wymagania BAT z wyjątkiem odpylacza młyna węgla. Wielkość produkcji cementu, określona w decyzji = 1150000 Mg/r. Produkcja cementu za 2013 r. = 858307 Mg. 2017 – 2018 lub od momentu uruchomienia współspalania paliw alternat Docelowo emisja NOx=450 mg/um3 co odpowiada wskaźnikowi emisji = 1,0945 kg/Mgklinkieru Wielkość produkcji klinkieru określona w decyzji (stan na 2013r.) = 372 300 Mg/r Produkcja klinkieru za 2013r. = 362 013 Mg. I kw. 2014 9 tys. 5-6 tys. 1-2 tys. Mg/rok Mg/r Mg/r 140,4 136,2 97,3 kg/Mgklinkieru kg/Mgklinkieru kg/Mgklinkieru przesunięto na luty 2015 Nie więcej niż: 55 dB - dzień 45 dB - nocą 43,7 dB w dzień Dalsze wykonywanie remontów dróg i placów zakładowych celem umożliwienia mechanicznego ich zamiatania. Kontynuacja zadania Nr 12. Nieokreślany W okresach suchych możliwość wystąpienia zauważalnej emisji niezorganizo wanej pyłów. Utrzymanie osiągnięteg o poziomu. Likwidacja zauważalnej emisji niezorganizo wanej pyłów. Stara linia suszarń żużla pozostanie, jako instalacja rezerwowa. przesunięto na 31.01.2015 2009 - 2014 38,5 dB nocą Zmniejszenie emisji niezorganizowanej pyłów z terenu zakładu występującej przy rozładunku masowym materiałów oraz z terenu Kopalni ODRA z magazynowania surowca. PARAMETR DOCELOWY Realizacja bieżąca Po wprowadzeniu paliw alternatywnych zmniejszenie zużycia szacuje się na ok. 15000 Mg/rok. Wskaźnik zużycia węgla na 1 Mg klinkieru wyniesie ok. 97,3 kg/Mg. Dbanie o nasadzenia drzew i krzewów w obszarze zewnętrznych ogrodzeń w sposób zwiększający ekranowanie hałasu, poprzez prowadzenie dodatkowych nasadzeń drzew oraz krzewów. Poprawa organizacji dostaw i rozładunku materiałów – transport kolejowy oraz modernizacja wywrotnicy kolejowej. 2015 - 2016 Składy uśredniające surowca zostaną zamknięte w wybudowanej hali. Poniższa tabela przedstawia wykaz zadań zrealizowanych i będących w trakcie realizacji. NR ZAD. 1 2 3 4 OPIS ZADANIA CEL ŚRODOWISKOWY ZAKRES OBOWIĄZYWANIA Przebudowa punktu tankowania lokomotyw na terenie Kopalni ODRA. Zmniejszenie zagrożenia zanieczyszczenia gruntu paliwem. Kopalnia ODRA Zainstalowanie mierników zużycia paliwa oraz monitorowanie maszyn o dużym zużyciu paliwa. Zmniejszenie zużycia oleju napędowego. Teren Cementowni ODRA Wyłączenie z eksploatacji kotłowni zakładowych na terenie zakładu i Kopalni ODRA. Zmniejszenie emisji Wydział Głównego pyłów, CO, SO2,CO2 i Energetyka, Kopalnia NOx oraz zaprzestanie ODRA wytwarzania odpadów żużla i popiołów. Około 95% zużycia oleju napędowego Zmniejszenie zużycia stanowi praca maszyn podstawowych olejów napędowych. w procesach urabiania i załadunku surowca oraz jego transportu. W grupie maszyn podstawowych występuje możliwość pewnych oszczędności oleju napędowego. - 6 - Uszczelnienie przekładni znajdujących się na Wydziale, Uszczelnienie czopów nośnych na młynach cementu, Uszczelnienie i regeneracja pompek olejowych na przekładniach i czopach. Zrealizowano 2004 - 2005 Zrealizowano Kopalnia ODRA oszczędne gospodarowanie ww. mediami, niezwłoczne usuwanie wszelkich powstałych nieszczelności układu hydraulicznego wszelkich pracujących maszyn i urządzeń, unikanie możliwości rozlewania czy rozszczelnień pojemników z olejem w pomieszczeniach przeznaczonych do ich przechowywania. Program ma na celu zmniejszenie zużycia oleju na Wydziale Produkcji po przez: Zrealizowano 2004 2004 i nadal W grupie maszyn podstawowych i Zmniejszenie zużycia pomocniczych oraz urządzeń olejów i smarów. przeróbki mechanicznej kamienia oszczędności możemy wymusić przez: - Zrealizowano Kopalnia ODRA - instalację mierników przepływowych, - wyeliminowanie jałowych biegów, pustych kursów itp. - stosowanie dodatków ECO wymuszających pełne spalanie, - regulacja na optymalną pracę silników, - serwisy okresowe silników oraz ich ewentualne remonty. - STATUS WYKONANIA 2004 W grupie maszyn podstawowych oszczędności wymuszamy przez: 5 TERMIN REALIZACJI Zrealizowano 2004 i nadal Zmniejszenie zużycia oleju. Wydział Produkcji Zrealizowano 2005 Strona 27 z 48 7 Hermetyzacja magazynów surowców i Zmniejszenie emisji półproduktów poprzez: niezorganizowanej pyłów. - obudowę istniejącej hali żużla i Wydział Produkcji klinkieru, budowę hali składowiska klinkieru pomiędzy starą pakownią a halą żużlowo – klinkierową. Po zakończeniu procesu uzgodnień budowlanych realizację zadania przewiduje się etapami. 2004 - 2008 - 8 Budowa i wymiana urządzeń filtracyjnych: - - - - 9 Zmniejszenie emisji pyłów. Montaż nowego filtra tkaninowego na silosie nr 6 starej pakowni. Wymiana dwóch wyeksploatowanych filtrów tkaninowych na nasypach cementu nr 3 i 4 na nowe typu PI. Wymiana wyeksploatowanego odpylacza tkaninowego na młynie cementu 1 na nowy typu PI. Wymiana wyeksploatowanego odpylacza tkaninowego na młynie cementu 2 na nowy typu PI. Wymiana wyeksploatowanego odpylacza tkaninowego na młynie cementu 4 na nowy typu PI. Systematyczny demontaż płyt eternitowych (aż do całkowitej eliminacji) z obiektów budowlanych cementowni. Zrealizowano Wydział Produkcji, Wydział Pakowni i Transportu Kolejowego Zrealizowano 2004 - 2009 Eliminacja budowlanych materiałów azbestowych z terenu zakładu. Teren Cementowni ODRA Usunięto ogółem w latach: 2007-2011 = 1085m2 W trakcie realizacji Pozostało do usunięcia: 2019-288m2 2021-1300m2 10 11 Budowa pionowej pneumatycznej suszarni żużla Budowa instalacji dozowania paliw alternatywnych do pieca obrotowego. Zmniejszenie: ilości zużywanego węgla, zmniejszenie emisji pyłów, CO, SO2, CO2 i NOx poprzez budowę pionowej pneumatycznej suszarni żużla. Wydział Produkcji Zmniejszenie: ilości zużywanego węgla, emisji pyłów, emisji CO2 oraz odpadów trafiających na wysypiska poprzez wprowadzenie współspalania paliw alternatywnych. Wydział Produkcji Nie zrealizowano 2007 - 2008 I etap: Uzgodnienia decyzji środowiskowyc h - zakończono I etap: 2009 – 2014 II etap: 2014 - 2015 Strona 28 z 48 Odstąpiono od realizacji z uwagi na zmianę koncepcji. Zastąpiono programem NR 14 II etap: Od października 2014 rozpoczęto budowę instalacji dozowania paliw alternatywnych do pieca obrotowego. Planowane uruchomienie 2015 rok. 12 Modernizacja transportu kamienia wapiennego polegająca na budowie systemu przenośników taśmowych mających zastąpić kolejkę wąskotorową oraz budowa składu buforowego. Zmniejszenie: ilości zużywanego oleju napędowego oraz wytwarzanych odpadów. Kopalnia ODRA I etap: 2011 – 2013 II etap: 2015 - 2016 13 14 Budowa nowego filtra tkaninowego między silosami 2 i 3 nowej pakowni. Zmniejszenie emisji niezorganizowanej pyłów. Wydział Pakowni i Transportu Kolejowego 2011 - 2012 Budowa pionowego młyna żużla i separatora młynów 1-4 z wykorzystaniem nadmiarowych gorących gazów z chłodnika klinkieru. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń gazowych oraz zmniejszenie zużycia węgla kamiennego. Wydział Produkcji I kw. 2014 I etap: Modernizacja transportu kamienia – zrealizowano. II etap: budowa hali w późniejszym terminie. Zrealizowano 31.01.2015 – oddanie inwestycji do eksploatacji W trakcie realizacji. Instalacja w końcowej fazie testów rozruchowych. Zdjęcie przedstawia końcową fazę realizacji zadania Nr 14. Strona 29 z 48 EMISJA DO POWIETRZA Linia do wypalania klinkieru cementowego wyposażona jest w odpylacze tkaninowe pulsacyjne (odpylające piec obrotowy, chłodnik klinkieru, transport klinkieru, transport i podawanie materiału do młyna surowca oraz separator młyna, załadunek mączki surowcowej oraz zbiorniki homogenizacyjne). Młyn węgla nr 2 wyposażony jest w odpylacz tkaninowy, który zmodernizowano wyposażając go w wibracyjny układ regeneracji. Młyn węgla nr 1 (wyposażony w identyczny filtr) stanowił rezerwę względem młyna nr 2, jednak nie pracował w roku 2012 – został wyłączony z eksploatacji i zlikwidowany. Młyny cementu wraz z układami dozowania, odbioru cementu, transportu wraz z silosami do magazynowania cementu, workowania i załadunku cementu luzem odpylane są przez filtry tkaninowe pulsacyjne. Proces produkcji klinkieru i cementu oraz załadunku i ekspedycji cementu jest prowadzony z wykorzystaniem komputerowego, nowoczesnego systemu sterowania firmy Siemens PCS 7, który pozwala utrzymywać jego stabilność oraz zapewnia pełną kontrolę. Stan techniczny filtrów tkaninowych potwierdzany jest poprzez wykonywanie pomiarów okresowych 2 razy w roku na wszystkich pracujących urządzeniach instalacji do produkcji klinkieru oraz na najważniejszych pozostałych urządzeniach. Do prowadzenia pomiarów emisji z instalacji pieca oraz urządzeń współpracujących zakład został zobowiązany poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w pozwoleniu zintegrowanym. Pomiary wykonywane są przez firmy zewnętrzne, posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji. W roku 2013 nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń do atmosfery na żadnym emitorze. Emisja pyłów z zakładu ulega systematycznemu zmniejszeniu. Wzrost zanieczyszczeń gazowych powodowany był wzrostem wielkości produkcji w ostatnich latach. Strona 30 z 48 Wzrost emisji CO2 w 2011, 2012 i 2013 r. związany był ze wzrostem produkcji klinkieru w porównaniu do roku 2010. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA WODA Cementownia ODRA wykorzystuje, jako główne ujęcie wody do celów chłodniczych i gospodarczych wodę powierzchniową ujmowaną z Kopalni ODRA poprzez system odwadniający, który złożony jest z systemu rowów opaskowych odprowadzających grawitacyjnie wody do rząpia wraz z doprowadzeniem wód opadowych i roztopowych z terenu Osiedla Chabrów w Opolu. Ujęcie to służy jednocześnie zapewnieniu utrzymania poziomu wody w Kopalni ODRA na poziomie nie wyższym niż wymagany do zapewnienia bezpiecznej eksploatacji wyrobiska Odra II, w którym pozyskiwany jest surowiec oraz wyrobiska Odra I, w którym znajdują się obiekty transportu, magazynowania i podawania surowca na teren zakładu. Do tych samych celów mogą być wykorzystywane pozostałe dwa ujęcia tj. wody podziemnej ujmowanej za pomocą 10 studni zlokalizowanych na prawym brzegu rzeki Odry - ujęcie infiltracyjne oraz wody powierzchniowej ujmowanej za pomocą ujęcia brzegowego zlokalizowanego na brzegu prawym rz. Odry. Natomiast do celów socjalno-bytowych wykorzystywana jest woda z ujęcia głębinowego – studnia nr 2, zlokalizowanego na terenie zakładu oraz woda z sieci miejskiej. Ilości wody pobieranej z ujęć są określane na podstawie wskazań wodomierzy i rejestrowane dobowo. Wszystkie ujęcia wody są eksploatowane zgodnie z posiadanym pozwoleniem wodnoprawnym w tym zakresie. Strona 31 z 48 ŚCIEKI Ścieki przemysłowe (wody pochłodnicze z urządzeń oraz mycia placów i dróg zakładowych) wraz z wodami opadowymi i roztopowymi odprowadzane są z terenu zakładu poprzez kanalizację i osadnik dwustopniowy betonowo-ziemny, w którym są oczyszczane a następnie wylotem do rzeki Odry. Zakład również zrzuca nadmiar wód kopalnianych z odwodnienia Kopalni ODRA do rzeki Odry poprzez rurociąg kamionkowy, którego wylot zlokalizowany jest na brzegu prawym. Ilość odprowadzanych wód nadmiarowych oraz ścieków przemysłowych jest rejestrowana dobowo na podstawie licznika wody i urządzeń pomiarowych zainstalowanych na wylotach kanałów. Prowadzone rejestry nie wykazują przekroczenia ilości odprowadzanych wód i ścieków. Stan i skład wód oraz ścieków jest okresowo kontrolowany w zakresie ustalonym w pozwoleniu wodnoprawnym. Wykonywane badania przez akredytowane laboratoria potwierdzają dotrzymywanie warunków dot. jakości wód i oczyszczonych ścieków odprowadzanych do rz. Odry. Ścieki komunalne wytworzone na terenie zakładu poprzez kanalizację sanitarną trafiają do przepompowni a następnie rurociągiem przesyłowym tłoczone są poza teren Cementowni do miejskiej kanalizacji sanitarnej i dalej do oczyszczalni miejskiej. Stosowna umowa zawarta z przedsiębiorstwem Wodociągami i Kanalizacją Sp. z o.o. w Opolu reguluje szczegółowo kwestie odbioru wszystkich ścieków komunalnych z zakładu. GOSPODARKA ODPADAMI W Cementowni ODRA występują dwie kategorie odpadów: - - Odpady poprodukcyjne wytwarzane przez podmioty zewnętrzne, które wykorzystywane są w procesie produkcji klinkieru i cementu (poprzez uzupełnienie składu chemicznego mąki piecowej oraz jako składniki cementu popiołowego i cementów wieloskładnikowych) , Odpady wytwarzane przez Cementownię, które są odpowiednio zagospodarowane we własnym zakresie (wykorzystywane w procesie produkcji klinkieru) lub przekazane wykwalifikowanej firmie zewnętrznej (w tym odpady niebezpieczne). Cementownia ODRA prowadzi selektywną zbiórkę wszystkich wytwarzanych odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych powstających w związku z prowadzoną działalnością. Poszczególne odpady gromadzone są w przystosowanych do tego celu miejscach, zabezpieczone przed dostępem osób trzecich, w sposób uniemożliwiający ich negatywne oddziaływanie na środowisko i zdrowie ludzi. Strona 32 z 48 Cementownia ODRA współpracuje w zakresie gospodarczego wykorzystania odpadów, ich unieszkodliwiania oraz transportu jedynie z firmami, które posiadają stosowne pozwolenia na prowadzenie tego rodzaju działalności. Stosowanie się do procedury P.PO.2_Gospodarka odpadami w ramach Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Środowiskiem i BHP, zapewnia odpowiedni nadzór i kontrolę nad wykorzystywanymi i wytwarzanymi w Cementowni ODRA odpadami, ich obrotem i przekształceniem w trakcie usuwania do miejsc ich wykorzystania lub unieszkodliwiania zgodnie z wymaganiami środowiskowymi. Prowadzona jest na bieżąco ewidencja związana z gospodarką odpadami, zbiorcze zestawienie danych przekazywane jest do Urzędu Marszałkowskiego w Opolu. Odpady wykorzystane do produkcji klinkieru i cementu ogółem przedstawione są na poniższym wykresie oraz porównano je z ilościami wynikającymi z aktualnych pozwoleń. Na poniższym wykresie przedstawiono specyfikację odpadów wykorzystanych do produkcji. Pozytywną cechą wykorzystywania odpadów do produkcji jest ich eliminacja ze środowiska. Strona 33 z 48 Poniżej przedstawiono całkowite ilości odpadów wytwarzanych w zakładzie. Powstają one głównie z działalności remontowej urządzeń i obiektów w tym budynków i hal oraz działań inwestycyjnych. Zużycie energii przedstawiono, jako zużycie całkowite energii elektrycznej do produkcji oraz na potrzeby socjalne, energii cieplnej do produkcji oraz na potrzeby CO i CW. OCHRONA PRZED HAŁASEM Produkcja klinkieru i cementu jest procesem, który stanowi źródło hałasu o znaczącym poziomie. Źródłami hałasu są urządzenia technologiczne wykorzystywane w procesie produkcyjnym oraz środki transportowe (samochodowe i kolejowe). Zakład prowadzi badania hałasu przenikającego do środowiska w zakresie i z częstotliwością wynikającą z pozwolenia zintegrowanego. Pomiary wykonuje firma posiadająca akredytację PCA. Nie wykazują one przekroczeń wartości dopuszczalnych. Strona 34 z 48 PALIWA ALTERNATYWNE Do chwili obecnej zakład nie stosował żadnych paliw alternatywnych. Instalacja do ich dozowania nie została jeszcze wybudowana z powodu braku ostatecznych rozstrzygnięć w zakresie decyzji środowiskowej. Dopiero w roku 2014 otrzymano odpowiednie decyzje i rozpoczęto realizację kosztem około 8 mln zł instalacji dozowania paliw alternatywnych do pieca obrotowego. WSKAŹNIKI środowiskowej bieżące wskaźniki eksploatacyjne, wskaźniki efektywności Produkcja cementu ogółem w latach 2010-2013 kształtowała się na następującym poziomie: W roku 2011 zastąpiono elektrofiltr pieca obrotowego filtrem workowym, co m.in. w istotny sposób przyczyniło się do trwałego ograniczenia emisji pyłów o ok. 40 %. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych emitowanych do powietrza w przeliczeniu na 1 Mg wyprodukowanego cementu – wskaźniki emisji. Strona 35 z 48 GOSPODARKA ENERGETYCZNA Zużycie całkowite energii (cieplnej i elektrycznej) na produkcję cementu w latach 2010 – 2013. Energię całkowitą na 1 Mg cementu, jako sumę energii cieplnej (zakupionej z ECO w Opolu jak również pochodzącej ze spalania paliw płynnych i stałych) oraz elektrycznej (całkowitej zakupionej) przedstawiono na poniższym wykresie. Zużycie energii jest ściśle związane z produkcją klinkieru i cementu. Zależy m.in. od rodzajów produkowanego cementu. Cementownia ODRA prowadzi bardzo precyzyjną analizę zużycia energii dla głównych urządzeń oraz poszczególnych faz produkcji. Pobór wody ogółem z ujęć na 1 tonę wyprodukowanego cementu utrzymuje się na podobnym poziomie. Strona 36 z 48 Pobór wody z ujęcia w Kopalni ODRA zapewnia jednocześnie jego odwodnienie celem utrzymania właściwego poziomu umożliwiającego prowadzenie działalności związanej z wydobyciem i transportem surowca. Jest również zależny m.in. od wielkości napływu wód opadowych i roztopowych w danym okresie w tym również z terenu Osiedla Chabry w Opolu – z tej dzielnicy wody opadowe i roztopowe w całości odprowadzane są do wyrobiska Cementowni ODRA. Odpady wykorzystywane do produkcji klinkieru i cementu w przeliczeniu na 1 Mg wyprodukowanego cementu. Prowadzone są działania celem systematycznego podnoszenia tego wskaźnika, lecz jest to również zależne od asortymentu produkowanych cementów. W przypadku tego wskaźnika dąży się do jego zmniejszania. Jego wielkość zależy głównie od zakresu prowadzonych w zakładzie remontów i działań inwestycyjnych. Strona 37 z 48 Poniższy wykres przedstawia sprzedaż cementu, produkcję klinkieru oraz emisję CO 2 od roku 2004 do chwili obecnej (z prognozą na rok 2014). Na przestrzeni 10 lat produkcja klinkieru wzrosła tylko o 38,83 % przy podobnym wzroście emisji CO2, natomiast sprzedaż cementu w tym samym okresie wzrosła o 112,57 %. Cementownia podwajając produkcję i sprzedaż cementu w ostatnim dziesięcioleciu ograniczała produkcję klinkieru a tym samym emisję CO2. BILANS ODDZIAŁYWANIA CEMENTOWNI ODRA S.A. NA ŚRODOWISKO Realizując zadania związane ze zwiększeniem produkcji, jednocześnie wdrażane są technologie i rozwiązania prowadzące do ograniczenia oddziaływania zakładu na środowisko. Zmniejszeniu uległa emisja zanieczyszczeń pyłowych (zorganizowana i niezorganizowana) – zmniejszenie wskaźników emisji. Emisja niezorganizowana jest ograniczana poprzez obudowy hal z magazynami materiałów sypkich oraz przez zainstalowane specjalistyczne systemy zraszające. Zmniejszeniu uległ również wskaźnik zużycia energii całkowitej na Mg wyprodukowanego cementu. Celem dalszej redukcji emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych oraz zużycia energii na Mg cementu, realizowana jest inwestycja polegająca na budowie pionowego młyna żużla susząco-mielącego i separatora młynów cementu nr 1-4, która umożliwi wykorzystanie nadmiarowego ciepła z chłodnika klinkieru do suszenia żużla (aktualnie ciepło to jest odprowadzane do atmosfery). Docelowo realizowane przedsięwzięcie znacząco ograniczy pracę linii istniejących suszarń żużla. Można również stwierdzić, że wszystkie wymagania z obszaru ochrony środowiska zostały spełnione. Wskaźnik bioróżnorodności (powierzchnia zakładu w m2 bez uwzględniania powierzchni wyrobisk do wielkości produkcji cementu) w roku 2013 wynosi 0,224 m2/Mgcementu. Strona 38 z 48 Strona 39 z 48 = 0,1912 Mg/Mgcementu ŻUŻEL = 0,0521 Mg/Mgcementu GIPS ODPADOWY = 0,0533 Mg/Mgcementu POPIOŁY LOTNE PYŁY ŻELAZONOŚNE = 0,0079 Mg/Mgcementu = 0,0006 Mg/Mgcementu INNE SUROWCE ODPADOWE ZA 2013 KAMIEŃ WAPIENNY ZA 2013 = 1,690 Mg/Mgklinkieru WODA OGÓŁEM ZA 2013 = 1,1639 m3/Mgcementu ENERGIA CAŁKOWITA ZA 2013 = 2,027 GJ/Mgcementu ZUŻYCIE CIEPŁA DO PRODUKCJI KLINKIERU ZA 2013 = 3, 563 GJ/Mgklinklieu 0,224 m2 powierzchni zakładu/Mgcementu WSKAŹNIK BIORÓŻNORODNOŚCI ZA 2013: = = = = = = 858 307 Mg 0,033 kg/Mgcementu 1,876 kg/Mgcementu 0,379 Mg/Mgcementu 0,551 kg/Mgcementu 0,033 kg/Mgcementu = 38,5 dB NOC ODPADY NIEBEZPIECZNE = 0,0419 kg/Mgcementu ODPADY POZOSTAŁE = 0,9204 kg/Mgcementu ODPADY 2013 ŚCIEKI SOCJALNE = 0,01895m3/Mgcementu WODY POCHŁODNICZE = 0,38160 m3/Mgcementu ZRZUT WODY = 0,32736 m3/Mgcementu ŚCIEKI 2013 = 43,7 dB DZIEŃ HAŁAS – POMIARY 2012 PYŁY CO CO2 NO2 SO2 EMISJE 2013 PRODUKCJA 2013 BILANS ODDZIAŁYWANIA CEMENTOWNI ODRA S.A. NA ŚRODOWISKO WSPÓŁDZIAŁANIE ZE SPOŁECZNOŚCIĄ LOKALNĄ Darowizna (100 tys. zł) na rzecz Miasta Opola w 2011 r. z okazji obchodów Jubileuszu 100-lecia istnienia Cementowni ODRA Z przekazanych środków wybudowano plac zabaw przy Młodzieżowym Domu Kultury w Opolu Wsparcie remontu Pomnika Bojowników o Polskość Śląska Opolskiego „Opolskiej NIKE” Sponsoring największych klubów piłki nożnej Opolszczyzny: „ODRA OPOLE”, „MKS KLUCZBORK” Sponsoring akademickiego klubu piłki siatkowej mężczyzn „POLITECHNIKA OPOLSKA” Sponsoring regionalnych mediów wypełniających misję społeczną: RADIO OPOLE, RADIO PLUS Sponsoring regionalnych instytucji kulturalnych: Teatr im. J. Kochanowskiego, Galeria Sztuki Współczesnej Strona 40 z 48 Wspieranie renowacji regionalnych zabytków: kompleks sanktuarium Góra Św. Anny, Katedra Opolska, kościół NMP w Opolu Wspieranie szkolnictwa: zakup maszyn i urządzeń badawczych dla Wydziału Budownictwa POLITECHNIKI OPOLSKIEJ, organizacja staży i praktyk dla studentów POLITECHNIKI OPOLSKIEJ i UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO Przekazanie w 2013 r. Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy na aukcję internetową lokomotywy LYD 2. Wylicytowana kwota 30 tys. zł powiększyła środki WOŚP przekazywane na cele charytatywne Wsparcie budowy Hospicjum – Centrum Opieki Paliatywnej w Opolu Współorganizacja „Wigilii dla Samotnych i Bezdomnych w Opolu” Strona 41 z 48 KONTAKTY ZEWNĘTRZNE Cementownia ODRA w ramach swojej działalności oprócz zwykłych kontaktów warunkowanych działaniem w określonym otoczeniu prawnym, ekonomicznym i gospodarczym utrzymuje kontakty zewnętrzne z urzędami, instytucjami kulturalnymi, sportowymi, charytatywnymi, oświatowymi oraz mediami. Od dłuższego czasu w świadomości władz Miasta Opola oraz Województwa, instytucji oświatowych oraz innych, również w świadomości mieszkańców Opola 100-letnia Cementownia ODRA stała się „wizytówką regionu”, którą można i należy się pochwalić przy różnej okazji. W 2012 r. Cementownię ODRA odwiedzili pracownicy Konsulatu Generalnego Niemiec z Wrocławia oraz Konsulatu Niemiec w Opolu. Gościom przewodniczył Konsul Generalny z Wrocławia oraz Konsul z Opola. Po obejrzeniu prezentacji dot. historii zakładu oraz procesu technologicznego produkcji cementu goście zwiedzili Cementownię odwiedzając m.in. centralną sterownię. Wizyta pracowników konsulatów Niemiec w Cementowni ODRA była wyrazem uznania dla osiągnięć modernizacyjnych Cementowni i jej znaczenia na mapie gospodarczej Opolszczyzny, jako zakładu z kapitałem niemieckim, widzianej z perspektywy państwa niemieckiego. W 2013 r. w ramach wizyty przedstawicieli 9 miast partnerskich Opola, przybyłych do Opola na zaproszenie prezydenta Miasta Opola, której celem było poszerzenie kontaktów ekonomicznogospodarczych, na terenie Cementowni odbyło się spotkanie z delegacjami połączone ze zwiedzaniem. Po prezentacji dot. historii zakładu oraz procesu technologicznego produkcji cementu goście w kilku grupach językowych zostali oprowadzeni po zakładzie poznając m.in. centralną sterownię oraz najważniejsze punkty linii produkcyjnej klinkieru i cementu. Wybranie Cementowni na miejsce spotkania przedstawicieli miast partnerskich Opola było wyrazem uznania ze strony władz Miasta Opola i podkreśleniem szczególnego znaczenia Cementowni, jako „wizytówki regionu”. Podstawą działalności Cementowni ODRA w Opolu jest stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju, uwzględniającej czynniki ekonomiczne, ekologiczne i społeczne. Zasada ta ma swoje odzwierciedlenie w misji Cementowni zawartej w Polityce Zintegrowanego Systemu Zarządzania Jakością, Środowiskiem i BHP. W ramach harmonijnego współdziałania ze społecznością lokalną Strona 42 z 48 Cementownia ODRA wspiera inicjatywy władz lokalnych, organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów, których celem jest rozwijanie społeczności lokalnych. Podejmuje też ważne społecznie działania w zakresie wspierania kultury, sportu, zdrowia, nauki i edukacji. Prowadzi też działania na rzecz wspomagania najuboższych i tych, którzy są zagrożeni społeczną marginalizacją. Cementownia wspiera Hospicjum – Centrum Opieki Paliatywnej w Opolu, Ośrodki MONAR na Opolszczyźnie, sponsoruje Teatr EKOSTUDIO i Galerię Sztuki Współczesnej w Opolu, przez wiele lat była sponsorem Konfrontacji Teatralnych organizowanych przez Teatr im. J. Kochanowskiego w Opolu. Cementownia sponsoruje również rozgłośnie radiowe Radio PLUS oraz Radio Opole, wspiera kluby piłki nożnej ODRA OPOLE i MKS Kluczbork, oraz Akademicki Klub Piłki Siatkowej Mężczyzn POLITECHNIKA OPOLSKA-CEMENTOWNIA ODRA, współorganizuje również coroczną Wigilię dla Samotnych i Bezdomnych w Opolu. Ze środków finansowych przekazanych w formie darowizny podczas obchodów Jubileuszu 100-lecia istnienia Cementowni w 2011 r. Miasto Opole wybudowało plac zabaw dla dzieci przy Młodzieżowym Domu Kultury Filii nr 3 w Opolu. W tym samym roku Cementownia wsparła remont Pomnika Bojowników o Polskość Śląska Opolskiego „Opolskiej NIKE”. Cementownia działała na rzecz ochrony zabytków wspierając remonty zabytkowych opolskich świątyń - Opolskiej Katedry i Kościoła NMP w Opolu na wzgórzu uniwersyteckim w Opolu), wspiera finansowo inicjatywy Fundacji Sanktuarium Góra Św. Anny, zajmującej się odnową kompleksu zabytkowego sanktuarium. Niecodziennym przykładem współdziałania Cementowni ze społecznością lokalną był udział w 2011 r. w akcji Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego Województwa Opolskiego – Oddziału Rejonowego Kędzierzyn-Koźle pod nazwą „Przywrócić żeglugę na Odrze”. Zorganizowany w ramach tej akcji spływ morsów rzeką Odrą aż do Szczecina odbył się również dzięki zaangażowaniu finansowemu z Cementowni ODRA. Akcja miała na celu uświadomienie decydentom, że przywrócenie żeglugi na rzece Odrze i wykorzystanie rzeki do celów transportowych i turystycznych połączone z działaniami na rzecz ochrony jej walorów przyrodniczych, przyczyniłoby się do rozwoju gospodarczego i turystycznego Opolszczyzny. Od lat Cementownia ODRA współpracuje z Politechniką Opolską i Uniwersytetem Opolskim, wspiera poprzez zakup maszyn i urządzeń badawczych dla Wydziału Budownictwa PO, udostępnia swoje maszyny i urządzenia do celów badań naukowych, organizuje staże i praktyki dla studentów opolskich uczelni. W 2013 r. na aukcji internetowej WOŚP za przekazaną przez Cementownię na licytację lokomotywę LYD2 uzyskaną kwotę najwyższą w Opolu, która w całości została przekazana na cele charytatywne. Strona 43 z 48 Ważnym czynnikiem współdziałania ze społecznością lokalną są organizowane, co dwa lata Dni Otwarte w Cementowni ODRA, cieszące się dużą popularnością. Uczestniczą w nich dzieci i młodzież, studenci oraz zainteresowani mieszkańcy Opola i pobliskich gmin. Podczas Dnia Otwartego zorganizowanego w Dzień Dziecka 1 czerwca 2013 r. Cementownię odwiedziło ok. 2,5 tys. osób. Zainteresowani mogli poznać urządzenia Cementowni, w tym również służące ochronie środowiska naturalnego, a także zwiedzić nowoczesną centralną sterownię. Strona 44 z 48 Niezależnie od tego Cementownia ODRA otwiera swoje drzwi przez cały rok przyjmując kilkadziesiąt zorganizowanych grup uczniów i studentów ze szkół oraz uczelni wyższych Opolszczyzny. Cementownia ODRA, co roku organizuje spotkania ze swoimi odbiorcami i dostawcami. Na spotkaniach prezentowane są aktualne informacje dot. naszej firmy oraz rozprowadzana jest Deklaracja Środowiskowa. dniu 15.11.2013 roku zorganizowano sympozjum pt. „POLITYKA EKOLOGICZNA W CEMENTOWNI ODRA S.A.”, z udziałem przedstawicieli władz wojewódzkich i lokalnych, różnych W urzędów, instytucji, klubów, uczelni, zakładów pracy i mieszkańców sąsiadujących dzielnic oraz środowisk opiniotwórczych. Głównymi tematami sympozjum były: „Inwestycje i rozwój cementowni”, „Technologia na rzecz ochrony środowiska”, „Energetyka a ochrona środowiska”, „Ochrona środowiska w cementowni” oraz „EMAS - inicjatywa dla ochrony środowiska”. Organizatorzy sympozjum zapewnili możliwość zwiedzenia zakładu. Strona 45 z 48 Strona 46 z 48 ANKIETA Dziękujemy za zainteresowanie naszą deklaracją środowiskową. Aby móc w pełni spełniać Państwa oczekiwania i zapewnić rzetelną i kompleksową informację na temat działalności naszej Firmy i jej wpływu na środowisko naturalne, zwracamy się z prośbą o wypełnienie poniższej ankiety. Państwa uwagi i opinie pozwolą na uzupełnienie i zmiany w następnych wydaniach deklaracji, dzięki którym stanie się ona dokumentem w większym stopniu odpowiadającym Państwa oczekiwaniom. 1. Czy informacje przedstawione w deklaracji są czytelne i przejrzyste?* TAK NIE PANA/PANI UWAGI:……………………………………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Czy informacje przedstawione w deklaracji są wyczerpujące?* TAK NIE PANA/PANI UWAGI:……………………………………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. Czy treści zamieszczone na stronie http://www.odrasa.eu, w ulotkach informacyjnych, deklaracji środowiskowej, spełniają Państwa oczekiwania dotyczące informacji o działalności naszej Firmy?* TAK NIE NIE WIEM PANA/PANI UWAGI:……………………………………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4. Czy deklaracja środowiskowa jest właściwą i przydatną formą komunikacji naszej Firmy z Klientem?* TAK NIE NIE WIEM PANA/PANI UWAGI:……………………………………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. Dodatkowe uwagi dotyczące działalności Cementowni ODRA S.A. w kontekście ochrony środowiska oraz sugestie odnośnie treści i formy Deklaracji. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Ankietę proszę przesłać na adres: Cementownia ODRA S.A., Ul. Budowlanych 9, 45-005 Opole Dział Ochrony Środowiska e-mail: [email protected] tel. (77) 40 20 856 * - prosimy o zaznaczenie preferowanej odpowiedzi Strona 47 z 48 INFORMACJA KOŃCOWA W celu zapewnienia ciągłego dostępu zainteresowanym stronom niniejsza DEKLARACJA dostępna jest w całości na stronie internetowej www.odrasa.eu, oraz w Dziale Ochrony Środowiska (tel. 774020856) lub u Pełnomocnika Zarządu ds. ZSZ i EMAS (tel. 774020895). Strona 48 z 48
© Copyright 2024 ExpyDoc
