Cod. Sal. XIV,42 Nr. 2 Bartolus de Saxoferrato: Commentaria in

Cod. Sal. XIV,42 Nr. 2
Bartolus de Saxoferrato: Commentaria in
Corpus Iuris Civilis
Papier ∙ Frankreich? ∙ um 1450
4 Einzelpapierblätter: 40 × 29,5
2 Einzelblattfragment: 40 × 14,5 u. 40 × 8,4; mit eingerissenen Ecken und Ränder (vom Restaurator
mit Papier hinterlegt), Ränder vom braunen Einband, Abklatsch- und Abdruckspuren; Wz. Ochsenkopf mit Augen und Nasenlöchern, darüber einkonturiger Stern, ohne weitere Beizeichen, ähnlich Piccard, WZK, Nr. 75.328 (Chambery 1447).
Schriftraum (Liniengerüst durch Bleistiftlinien vorgegeben): 27,5 × 21, 60 Zeilen, 2 Spalten (Abstand zwischen
den Kolumnen 3,4); gotische Minuskel (Bastarda) mit kalligraphischem Charakter; Auszeichnungsschrift im
Anschluss an eine Initiale oder Paragraphenzeichen, erstreckt sich über 2 Linien; rote Initialen mit Schaftaussparungen und Punktverdickungen (nicht regelmäßig ausgeführt – manchmal Leerräume ohne Ausführung, dort
dann nur kleine Buchstaben als Anweisung für den Rubrikator), rote Paragraphenzeichen im fortlaufenden
Text; Lagenzählung oben rechts; Bleistiftvermerke.
Herkunft: Ehemals Falzverstärkungen zu den Deckeln von Heidelberg UB, I 804–2 fol. Gross RES, I 829 Gross
RES und I 862 fol. Gross RES (Digestum vetus Digestorum seu Pandestarum Imperatoris Justiniani, Lyon
1527); Besitzvermerk: Monasterii Petrihusiani, vgl. Cod. Sal. XIV,42 Nr. 1.
Inhalt: Ausschnitte aus Bartolus a Saxoferrato in secundam infortiati partem, vgl. Edition Lyon 1581 mit Abweichungen (Heidelberg UB, T 2139) Ad libros XXXI–XXXII Digest., I. 43va–44ra; II. 45vb–46ra, 49vb–50rb; III.
52rb–52va; IV. 52vb–53ra; V. 53rb–53va; VI. 53vb–54va. Ein großer Ausschnitt, der in der Edition mehrere Seiten
einnimmt, fehlt im vorliegenden Fragment (II, 2rb). Bartolus (gest. 1357) ist einer der wichtigsten Kommentatoren des römischen Rechts, vgl. Susanne Lepsius, in: Handwörterbuch zur deutschen Rechtsgeschichte Bd. 1, 2.
Aufl. Berlin 2008, Sp. 450-453; dies., Bartolus de Saxoferrato, in: Compendium auctorum Latinorum Medii Aevi
II.1, Florenz 2004, S. 101–156 mit ausführlichen Editions- und Literaturhinweisen (S. 103).
I
(1ra) [Cum existimaret … hoc est iniquium] op[positum?] quia ista iniquitas tollatur ut
l[ex] si debitor ad l[egem] falcidiam … in hereditate Meuij. Sequitur … >Ad te Peto<.
Disiunctio inter personas inter quas cadit affectio ordinata … cadit affectio ordinate ibi
secus. Sequitur et vicos. >Vicos<. valet legatum licet non fuerit adiecta qualitas quam testor
… (1rb) >Qui solidum < iusta causa in parte non tollit moram … >Cum post [mortem]<
legatario debetor extimacio [!] rei ipsius vel partis … >Eciam res< res publica propter
moram tenetur … tutor nomine tutorio Tex hic dicit quia (1va) condempnabitur res publica
uel pupillus …>Predium<. Ultissimo de familia predium alienare prohibitus … >Creditor<. Predio alienato non revocatur … >Que fidei commissum<. Qui per ignoranciam …
Sequitur l[ex] legatum Bartholus de Saxoferrato (1vb) >Legatum< dominium transit in
legatarium recta via …. >Si quis testamento< legata relicta a scriptis venientibus ab intestato non … >Debitor<. Quando superuenit causa tendens ad eundem effectum licet …
quando causus superueniens tendit ad eundem [effectum cum dispositione ita loquitur
hic…].
Cod. Sal. XIV,42 Nr. 2
II
(2ra) >Lucius<. Plures coniuncti admittuntur in viriles … >Impuberem<. … (2rb) >Ciuibus<. … >Filiam< …>Quisquis<. Confessio debiti facta a testore non probat debitum sed
fidei commissum (expungiert) … Et ista vera nisi … tempore confessionis vel intervenisse
nuncium … Quero utrum …istorum uerborum (2va) primum testamentum sit cassum licet
… >Si tibi<. Non potest peti legatum nisi caveatur de non implendo … >[S]i res<. Nota tre
(?) ibi acte acte [!] de precio …>[M statt N]utu< … (2vb) …>Fidei commissum<. …
>Columpnis<. [S]i quis in principio<. …Contraria non obstant quia loquuntur aliis casibus
…secundum illam quia potior habetur ultima [voluntas verum est si ipsum …].
III
(3ra) et contra quos … >Quociens< Hoc est notabilis casus … >Si edes< … Spaltenwechsel
…>[S]i Cui <… >[S]extiliam< …>[S]extiliam<… >[U]xori< … >Uxori< … (3va) … >Cum
Ceyus< … …>[N]omen< …>Filio< … (3rb) … >Uni< … >Pater filio< … …>[P]atronus<
… qua potest prestari defuncto quare dic quod
IV
(4rb) … [>Sempronio<] …de mente legis non [est certum] … est alia racio (4va) statim
dicam Si [vero] … totum in se ideo [vero ponitur].
V
(5rb) [>Cum quis decedens< … contra me actione personali] hunc? Non est probatum.
Quid dicimus breviter …>Quidam testament< … >Syam< … >Pater< …>Ruptura< [!]
… in dubio presumitur (5va) presumitur [!] ut minister … >Codicillis< … male dicerent
quia tunc demum posset induci [fidei commissum].
VI
(6ra) >Ticia<. … >Ex his<. … >[P]ater< … (Spaltenwechsel) … >Duobus< … >Filiam< …
>Fundum< … >Julius Agripa< [!] … (6va) >Quindecim< … >Tusculanus< … (Spaltenwechsel) >Mater< [?!] … >Ex parte<. Verba …[trahunt ad … ].
 Dr. Andrea Fleischer, Universitätsbibliothek Heidelberg 2015
Unter der Verwendung der Vorarbeiten von Dr. Armin Schlechter
2