IOM International Organization for Migration
OIM Organisation Internationale pour les Migrations
OIM Organizacion Internacional para las Migraciones
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TRUPAVE
TË MBROJTJES TË KOSOVËS
Për t'i shërbyer popullit të Kosovës, në pajtim me
synimin drejt një shoqërie të lirë dhe demokratike
NJË FORCË MULTIETNIKE E SHËRBIMEVE EMERGJENTE
Prishtinë 2004
MIRËNJOHJE
HYRJE
MIRËNJOHJE
Ky është një historik i shkurtër i Programit të Trajnimit të Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës (T-TMK) në kuadër të Organizatës Ndërkombëtare për Migrim (IOM). Në të
janë theksuar kontributet e rëndësishme dhe të shumanshme të Programit të
Trajnimit të TMK-së në zhvillimin e trupave të Mbrojtjes të Kosovës, si dhe në
rindërtimin dhe në stabilizimin e Kosovës. Puna e Programit të Trajnimit të TMK-së
nuk do të jetësohej pa mbështetjen e pakursyer të donatorëve të vet kryesorë, siç
janë Shtetet e Bashkuara, por edhe pa kontributin e Britanisë së Madhe, Këshillit të
Evropës dhe të Bashkimit Evropian.
Ky publikim është bërë i mundshëm me mbështetjen që e ka ofruar Departamenti i
Shtetit të Shteteve të Bashkuara, sipas kushteve të marrëveshjes për grantin nr: SLM-AQM-02-H-0222. Mendimet që janë shprehur në këtë libër janë mendime të
autorit (autorëve) dhe nuk i pasqyrojnë pikëpamjet e Departamentit të Shtetit të
Shteteve të Bashkuara.
Ky raport është përpiluar me kontributin dhe me ndihmën e shumë individëve që
veprojnë në kuadër të Programit të Trajnimit të TMK-së të IOM-it. Fillimisht janë bërë
hulumtime, pastaj ky publikim është shkruar dhe redaktuar nga Ann Guthmiller, kurse
Driton Abdullahu dhe Fetih Simnica e kanë bërë disenjimin dhe realizimin e tij.
Shaban Çarreti është udhëheqës i ekipit të përkthyesve i përbërë nga: Afërdita
Gashi, Januz Krasniqi, Fatlume Tërnava, Lindita Rizvanolli, Adnan Gjota, Arsim
Osmani; ky ekip e ka përkthyer tekstin nga gjuha angleze në gjuhën shqipe, ndërsa
lekturën e ka bërë Rushit Rushiti. Shaban Çarreti dhe Januz Krasniqi kanë qenë
përgjegjës për shtypjen dhe për botimin e librit.
Për të dhënat që i kanë ofruar dhe për kritikat konstruktive, falënderime të veçanta u
shprehim këtyre individëve :
D
D
D
D
D
D
Dwight Thomas - Zëvendësmenaxher i Programit
John Lipsomb - Udhëheqës i Trajnimi Kolektiv
Jeremy Haslem - Menaxher i projektit të Trust Fund-it të IOM-it
Bill Reed - Udhëheqës i administratës dhe i logjistikës
Bob Rodrigus - Shef i Ekipit të lartë këshillëdhënës të menaxhimit
Don Ferry - Udhëheqës i TRADOK-u dhe i Akademisë së Mbrojtjes
Për më shumë hollësi lidhur me stafin e Programit të trajnimit të TMK-së, shih shtojcën në të cilën gjendet skema organizative.
IOM Kosovë
Ismail Qemali 18
Arbëri, Prishtinë
Kosovë
+ 381 38 249 042
www.iom.ipko.org
2
ose
Zyra Qendrore e IOM-it Gjenevë
P.O. Box 71
CH - 1211 Gjenevë 19
Zvicër
+ 41 22 717 9111
www.iom.int
HYRJE
Samuel R. Berger
" … Kosova
tani është duke bërë
përpjekje të mëdha për
t'u ringjallur dhe nuk po lufton
më me vdekjen. Njerëzit e saj përsëri
kanë të ardhshme. Ne kemi mundësi të kalojmë
nga suksesi në fushëbetejë, - në një fitore të qëndrueshme që arrihet me përmbushjen e pikësynimeve, për të cilat kemi luftuar, në Kosovë
dhe në Evropën Juglindore në tërësi.
Meqë e kemi fituar luftën, ne nuk
guxojmë ta humbim
paqen…"
I nderuari Samuel R. Berger,
Asistent i Presidentit të Shteteve
të Bashkuara të Amerikës
për Çështje të Sigurisë Kombëtare,
për sfidat në Kosovë.
Instituti i SHBA-ve për Paqe,
Washington, DC,
30 shtator, 1999.
3
PARATHËNIE
HYRJE
"NËSE NUK DINI KU JENI
NISUR, ÇDO RRUGË
JU SHPIE ATJE"
Proverb kinez
Donald L.Guthmiller
Organizata Ndërkombëtare për Migrim (IOM) dhe Trupat e
Mbrojtjes të Kosovës (TMK) synuan ta fitojnë mirëbesimin e
ndërsjellë dhe bashkëpunimin e vullnetshëm të anëtarëve të saj
me bindje se, si partnerë trajnimi, TMK-ja do t'i zhvillojë aftësitë si
organizatë për t'u shërbyer denjësisht njerëzve dhe territorit të
Kosovës, pa i flijuar interesat e veta në pavarësinë e rajonit.
TMK-ja i pranoi që të dyja: nevojën dhe rëndësinë e aftësisë për
shërbim në raste emergjente dhe interesat e saj për zhvillimin e
organizatës dhe të stafit të saj. Vizioni, për të cilin u pajtuan partnerët, mbështetet në bindjen se trajnimi i përqendruar dhe i standardizuar shpie në vetëbesim të plotë.
Në këtë libër përvijohet strategjia të cilën IOM-i dhe TMK-ja e
shfrytëzuan kur filluan ta realizonin vizionin e tyre dhe është dëshmi që tregon se çka mund të arrihet me përpjekje të vazhdueshme,
me punë të palodhshme dhe me angazhim të përkushtuar. Për ta
vlerësuar efektshmërinë e këtij programi mjafton vetëm t'i shikojmë
rezultatet e arritura nga pjesëtarët e TMK-së në Kosovë dhe jashtë
saj. Rruga deri në pavarësi mund të jetë e gjatë, por rruga për
aftësim të efektshëm për reagim në raste emergjente është e
shënuar qartë dhe në të ka shumë pak pasiguri.
DONALD L. GUTHMILLER
Menaxher i programit
Programi për trajnimin e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
Organizata Ndërkombëtare për Migrim
4
PARATHËNIE
HYRJE
"Na takon neve të gjallëve t'i përkushtohemi punës së pakryer të atyre, lufta e të cilëve na solli deri këtu. Neve më shumë
na takon t'i përkushtohemi detyrës së madhe që është para
nesh, në mënyrë që nga ata që vdiqën me nder, ta marrim
pietetin e lartë për çështjen për të cilën ata e dhanë edhe
dëshminë e fundit të devotshmërisë; që ne ta kemi në mendje se vdekja e tyre nuk ka qenë e kotë; që ky komb, me ndihmën e Zotit, do të jetë vatër e lindjes së një lirie të re, ku
njerëzit do të udhëheqin për njerëzit, dhe se ky komb nuk do
të zhduket nga faqja e dheut".
Agim Çeku,
Gjenerallejtënant
Abraham Lincoln, Adresa e Gettysburg-ut, (1863)
Ish-kryetar i Shteteve të Bashkuara të Amerikës (1860-1865)
Nga përvoja e di se janë dy mënyra për të mësuar: nga frika dhe nga
dashuria.
Në duart e ekipit të IOM-it nuk ka pasur shkop, kur erdhi në Kosovë për
ta trajnuar TMK-në. Po ashtu, nuk kishte mbetur shumë frikë në burrat e
Kosovës që kishin luftuar dhe që ishin të gatshëm të kalonin në paqe për
t'i kontribuar rindërtimit të shoqërisë së shkatërruar nga lufta.
Ekipi i IOM-it punoi me entuziazëm dhe duke qenë i lidhur ngushtë me
TMK-në. Anëtarët e këtij ekipi gjithmonë besuan në aftësitë dhe në
angazhimin tonë. Ata kanë qenë mësues dhe këshilltarë tanë. Por, ata
njëherit u bënë edhe partnerë dhe miq tanë.
TMK-ja e çmoi këtë miqësi. Falë kësaj miqësie, edhe përkundër vështirësive, pjesëtarët e saj krijuan shkathtësi që kurrë më parë nuk i kishin
pasur. Trajnuesit e tyre i mësuan si të bëhen profesionistë dhe të mburren me këtë profesionalizëm, si brenda ashtu edhe jashtë vendit.
Si Komandant i TMK-së, dëshiroj t'ia shpreh mirënjohjen time të thellë
Sektorit të trajnimit të TMK-së në kuadër të IOM-it - për ndihmën e tyre.
Nën udhëheqjen e tij, ne jemi zhvilluar si individë të aftë profesionalisht,
por edhe si organizatë e përkushtuar me standarde të larta të performansës, - si organizatë që populli i Kosovës mund ta admirojë dhe t'i besojë.
GJENERALLEJTËNANT AGIM ÇEKU
KOMANDANT I TMK-SË
5
PARATHËNIE
HYRJE
Andrew Cumming,
Gjeneralmajor
Kontributi i Organizatës Ndërkombëtare për Migrim (IOM) në krijimin dhe në zhvillimin e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës (TMK)
ka qenë tepër i madh. Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
(T-TMK) i përbërë nga një ekip trajnuesish profesionistë shumë të
aftë dhe të përkushtuar, e ka angazhuar TMK-në, e ka bërë partner dhe bashkë me të kanë zhvilluar shumë aktivitete të trajnimit,
këshillimit dhe të menaxhimit, për t'ia mundësuar TMK-së të
zhvillohet në shumë drejtime. Meqë TMK-ja përbëhet nga pjesëtarë të rajoneve të ndryshme të Kosovës, kjo ka pasur gjasa të
ishte sfidë e madhe, por tashmë është tejkaluar me mjeshtri dhe
me sukses të madh.
Ky libër ngërthen në vete të dhëna historike lidhur me misionin
më meritor dhe më emocionues, mision të cilit IOM-i i është
qasur me vendosmëri, entuziazëm dhe me imagjinatë. Kjo ishte
një punë shumë e madhe, kurse menaxherit të programit i është
dashur të kalojë nëpër një "kurs" diplomacie, sepse ka pasur të
bëjë me shumë aktorë, me ç'rast të gjithë, në një mënyrë a në
tjetrën, kanë dashur të ndërhyjnë në udhëheqjen dhe në kahjen
që do ta merrte TMK-ja. Përveç kësaj, në këtë libër sukseset dhe
dobësitë e pashmangshme të operacionit analizohen me sinqeritet që flet mjaft për IOM-in dhe për përkushtimin e kësaj organizate për t'i mësuar mësimet dhe për të ecur më tutje kur është
momenti i duhur.
ANDREW CUMMING
Gjeneralmajor (ushtria britanike)
Koordinator i UNMIK-ut për TMK-në
6
PARATHËNIE
HYRJE
Giuseppe E. Gay
Gjeneralmajor
Angazhimi i Organizatës Ndërkombëtare për Migrim (IOM) ka
shënuar një hap të qartë dhe të rëndësishëm për zhvillimin dhe për
avancimin e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës (TMK). Programi i
IOM-it për trajnimin e TMK-së (TMK-T), që është përqendruar në
çështje të mbrojtjes civile, ka shënuar sukses të madh në trasimin
e rrugës për ngritjen e standardit të TMK-së në procesin transitor
për krijimin e një organizate emergjente civile. Këto rezultate të
jashtëzakonshme janë arritur falë aftësive udhëheqëse të menaxherit të këtij programi, z. Don Guthmiller, si dhe profesionalizmit
dhe përkushtimit të të gjithë pjesëtarëve të IOM-it.
Ky libër flet për katër vjetët e vështirësive dhe të gatishmërisë për
ta përmbushur me vendosmëri misionin, që kishte të bënte me sfidat e domosdoshme, por që ka arritur rezultate të rëndësishme.
Kjo sfidë kërkonte punë jashtëzakonisht të vështirë për t'i arritur
këto rezultate dhe për të treguar suksese, por, njëherit, edhe për t'i
evituar dobësitë. Ky libër është përmbledhje e të gjitha këtyre
gjërave. Për t'i vazhduar këto suksese dhe me qëllim që TMK-së t'i
mundësohet t'i arrijë standardet e kërkuara nga bashkësia
ndërkombëtare, është qenësore të ketë qasje bashkëpunimi ndërmjet të gjithë pjesëmarrësve. Për më tepër, ky libër mëton që të
gjithë pjesëmarrësve dhe dëshmitarëve të këtij procesi, t'u japë
dëshmi për këtë mision interesant dhe të rëndësishëm, që është
udhëhequr me ndershmëri dhe me devotshmëri. Ky libër, në
mënyrë të qartë dhe të kuptueshme, shpjegon si janë arritur këto
rezultate të rëndësishme.
Giuseppe E. Gay
Gjeneralmajor (A IT)
Insp. gjen. i DCOM & TMK
KFOR
7
HYRJE
PËRMBAJTJA
Hyrje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1
Mirënjohje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2
Deklarata e Samuel Berger-it për Kosovën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
Parathënie I (Don Guthmiller, Menaxher i Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së) . . . . . . . . .4
Parathënie II (Gjenerallejtënant Agim Çeku, Komandant i TMK-së) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Parathënie III (Gjeneralmajor Andrew Cumming, Koordinator i UNMIK-ut për TMK-në) . . . . . . . .6
Parathënie IV (Gjeneralmajor Giuseppe E. Gay, KFOR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Përmbajtja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Glosar i akronimeve dhe i përkufizimeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
Parathënie: Ann Guthmiller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
"Një alternativë civile: Vlerësim i Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së,"
Anna Di Lellio, Dr. sc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24
Mesazhi i Departamentit të Shtetit Amerikan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
Letra e PSSP, - Harri Holkeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Deklarata e Kryeministrit, - Bajram Rexhepi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
Harta e Kosovës me kufijtë e zonave të mbrojtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Vështrim i përmbajtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Faza I (Shkurt - shtator 2000) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
I. Vënia e themeleve: Organizimi dhe bashkërendimi fillestar institucional . . . . . . . . . . . . . . .51
II. Faza përgatitore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
III. Orientimi dhe trajnimi themelor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
IV. Ndryshimet organizative brenda Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
V. Trajnimi i specializuar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
VI. Trajnimi i specializuar në nivel të avancuar jashtë vendit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
VII. Fondi i Mirëbesimit i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
VIII. Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
Faza II (Tetor 2000 - maj 2001) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
I. Vështrim i përgjithshëm i Fazës II të Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . .65
II. Ndryshimet që ndikuan në Programin e trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
III. Përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara në katër fushat kryesore të Programit . . . . . . . . . .66
IV. Një vështrim i hollësishëm i nismave të mëdha në Fazën II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68
V. Trajnimi individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
VI. Shkolla e Mbrojtjes Civile dhe Marrëveshja EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha e
Këshillit të Evropës . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
VII. Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72
VIII. Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
IX. Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
X. Ndryshimet në TMK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
XI. Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Faza III (Qershor 2001 - maj 2002) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
I. Vështrim i përgjithshëm i Fazës III të Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . .83
II. Ndryshimet që ndikuan në Programin e trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
8
HYRJE
III.
IV.
V.
VI.
VII.
VIII.
IX.
X.
XI.
XII.
XIII.
XIV.
Përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara në katër fushat kryesore të Programit . . . . . . . . . .85
Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88
Menaxhimi i trajnimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Programi i zhvillimit profesional . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Akademia e Mbrojtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Qendra Simulative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Trajnimi individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
Ndryshimet në TMK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Faza IV (Qershor 2002 - maj 2003) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
I. Vështrim i përgjithshëm i Fazës IV të Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . .113
II. Ndryshimet që ndikuan në Programin e trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114
III. Përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara në katër fushat kryesore të Programit . . . . . . . . .115
IV. Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
V. Menaxhimi i trajnimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
VI. Trajnimi individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120
VII. Trajnimi i institucionalizuar individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120
VIII. Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
IX. Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134
X. Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
XI. Ndryshimet në TMK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
XII. Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Faza V (Qershor 2003- prill 2004) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
I. Vështrim i përgjithshëm i Fazës V të Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . .145
II. Ndryshimet që ndikuan në Programin e trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
III. Përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara në katër fushat kryesore të Programit . . . . . . . . .147
IV. Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148
V. Menaxhimi i trajnimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
VI. Trajnimi i institucionalizuar individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
VII. Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
VIII. Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
IX. Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
X. Përfundim: Vizionet që shfaqen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
Opinione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
Lista me emrat e të gjithë anëtarëve të stafit ndërkombëtar dhe të atij vendor të
Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Shtojca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
9
HYRJE
GLOSAR I AKRONIMEVE DHE I PËRKUFIZIMEVE
AAR
After Action Review
APV
Analiza pas veprimit
AoR
Area of responsibility
FP
Fusha e përgjegjësisë
CAC
Central Alarm Center
QKA
Qendra kryesore e alarmimit
CDF
Community Development Fund
FZHK
Fondi për zhvillimin e komunitetit
CIS
Communications/Information System
SKI
Sistemi i komunkimeve/informimit
CoE
Council of Europe
KE
Këshilli i Evropës
COMKFOR
Commander of the Kosovo Forces
(KFOR)
KOMKFOR Komandanti i Forcave për Kosovë
COMKPC
Commander of the KPC
KOMTMK
Komandanti i TMK-së
CPDG
Civil Protection Development Group
GZHMC
Grupi për zhvillimin e mbrojtjes civile
CPX
Command Post Exercise
UP
Ushtrimet në postëkomandë
CTC
Collective Training Center
QTK
Qendra e trajnimit kolektiv
DEM
Department of Emergency Management DME
Departamenti i menaxhimit të emergjencës
DPC
Displaced Persons Camp
KPZH
Kampi i personave të zhvendosur
EOC
Emergency Operations Center
QOE
Qendra operative emergjente
FTX
Field Training Exercise
UTF
Ushtrimi i trajnimit fushor
GRRC
Guard and Rapid Reaction Command
KGRSH
Komanda e gardës për reagim të shpejtë
GRRG
Guard and Rapid Reaction Group
NJGRSH
Njësiti i gardës për reagim të shpejtë
HEP
Humanitarian Evacuation Program
PHE
Programi humanitar për evakuim
HQ
Headquarters
SHP
Shtabi i Përgjithshëm
KNKK
Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq
SHIKR
Shërbimi për informim, këshillim dhe referim
ICRC
ICRS
International Committee for the Red
Cross
Information, Counseling and Referral
Service
IET
Initial Entry Training
TFPR
Trajnimi fillestar për pjesëtarë të rinj
IOM
International Organization for Migration
ONM
Organizata Ndërkombëtare për Migrim
KFOR
Kosovo Force
KLA
Kosovo Liberations Army
UÇK
Ushtria Çlrimitare e Kosovës
KPC
Kosovo Protection Corps
TMK
Trupat e Mbrojtjes të Kosovës
KPCC
UNMIK KPC Coordinator
KTMK
Koordinatori i UNMIK-ut për TMK-në
KPCT
Kosovo Protection Corps Training
Program
KPS
Kosovo Police Service
SHPK
Shërbimi Policor i Kosovës
LTP
Leader Training Program
PTU
Programi i trajnimit të udhëheqjes
MAPEX
Map exercise
MAT
Management Advisory Team
EKM
Ekipi këshillëdhënës i menaxhimit
OBC
Officer Basic Course
KTHO
Kursi themelor për oficerë
PD
Professional Development
ZHP
Zhvillimi profesional
PLDC
Primary Leadership Development
Course
KFAU
Kursi fillestar për avancimin e udhëheqjes
PZ
Protection Zone
ZM
Zona mbrojtëse
QTB
Quarterly Training Briefing
BPTT
Brifingu për periudhën tremujore të trajnimit
10
Shih përkufizimet
Programi i trajnimit të TMK-së
Ushtrimi në hartë
HYRJE
RRU
Rapid Reaction Unit
RTG
Regional Training Group (aslo known
GRT
as Regional Task Group)
Grupi rajonal i trajnimit (po ashtu i njohur si
grupi rajonal i detyrës)
SAR
Search and rescue
Kërkim-shpëtimi
SMAT
Senior Management Advisory Trainer
TLKM
(aslo referred to as Senior MAT)
Trajnues i lartë këshillëdhës i menaxhimit
(po ashtu i referuar edhe si EKM i lartë)
SRSG
Special for the Secretary General of
the United Nations
PSSPKB
Përfaqësues Special i Sekretarit të
Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara
STX
Staff Training Exercise
UTS
Ushtrimi i trajnimit të stafit
TAC
Training Advisor Counselors
KT
Këshilltarët e trajnimit
TASC
Training Aids Support Center
QMT
Qendra mbështetëse e trajnimit
TMP
Training Management Plans
PMT
Planet e menaxhimit të trajnimit
TRADOC
Training and Doctrine Command
KTD
Komanda e Trajnimit dhe e Doktrinës
UNDP
UNHCR
UNMIK
USAID
USOP
NJRSH
KSH
United Nations Development
Program
United Nations High Commissioner
for Refugees
United Nations Mission in Kosovo
United States Agency for
International Development
United States Office in Prishtinë
PKBZH
KLKBR
ASHBAZHN
ZSHBAP
Njësiti për reagim të shpejtë
Programi i Kombeve të Bashkuara për
Zhvillim
Komisioneri i lartë i Kombeve të Bashkuara
për refugjatë
Shih përkufizimet
Agjencia e SHBA-ve për zhvillim ndërkombëtar
Zyra e SHBA-ve në Prishtinë
Emrat e departamenteve të TMK-së:
G1
G2
G3
G4
G5
G6
G7
G8
. . . . . . . . . . .Personeli
. . . . . . . . . . .Siguria
. . . . . . . . . . .Operativa
. . . . . . . . . . .Logjistika
. . . . . . . . . . .Informimi publik
. . . . . . . . . . .Komunikimet
. . . . . . . . . . .Trajnimi
. . . . . . . . . . .Financat
PËRKUFIZIMET
KFOR- Forca shumëkombëshe për ruajtjen e paqes, që përbëhet nga 30 kombe nën
komandën e NATO-së dhe që kujdeset për një mjedis të sigurt në Kosovë.
Kuinti: Pesë shtetet e NATO-së që ndihmojnë administrimin e Kosovës (SHBA-të,
Gjermania, Franca, Italia dhe Britania e Madhe).
Orët e trajnimit krahasuar me numrin e orëve të mbajtura të trajnimit duke e llogaritur
numrin e pjesëmarrësve: Trajnimi në kuadër të programit të trajnimit të TMK-së matet
në dy mënyra. Sipas njërës matet numri i orëve që i zhvillon instruktori (orët e trajnimit), kurse sipas tjetrës shumëzohet numri i orëve të mësimdhënies me numrin e
studentëve (numri i orëve të trajnimit duke e llogaritur numrin e pjesëmarrësve).
UNMIK- Autoriteti i Përkohshëm i Administratës Civile për Territorin e Kosovës nën
udhëheqjen e PSSP-së.
11
PARATHËNIE:
Nga: Ann Guthmiller
"Organizata Ndërkombëtare për Migrim, IOM, thotë se shumë ish-ushtarë të Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës, UÇK, kanë shprehur interesim për t'iu bashkëngjitur Trupave të Mbrojtjes të Kosovës, - një grupi civil, të formuar me qëllim të rindërtimit të Kosovës. Lisa Schlein raporton se IOM-i me
seli në Gjenevë, është i ngarkuar t'i regjistrojë dhe t'i ndihmojë të gjithë ish-ushtarët e UÇK-së, që
t'i rikthehen jetës civile pas luftimeve në fillim të këtij viti… IOM-i thotë se zyrat e tij anekënd
Kosovës janë vërshuar nga ish-ushtarët e UÇK-së, ngase regjistrimi kishte filluar kohë më parë, javën e shkuar. Në IOM thuhet, po ashtu, se këta ish-ushtarë kishin ardhur për të mësuar nëse do
të mund të inkuadroheshin në Trupat e Mbrojtjes të Kosovës, ose të përfitonin nga ndonjëri prej
disa programeve të dedikuara për t'u ndihmuar atyre të gjejnë punë ose ta rifillojnë jetën civile…
Trupat e Mbrojtjes të Kosovës, në radhë të parë, do të kenë detyra civile. Veç kësaj, ata do të
thirren, për shembull, në raste fatkeqësish të natyrës, si trupa të shpejta që do të ballafaqoheshin
dhe do t'ia dilnin në krye me këto fatkeqësi. Pjesëtarët e këtyre trupave do të trajnohen edhe për
zjarrfikës. Nga ta, për shembull, do të kërkohet që, muajt e ardhshëm, kur pritet të bjerë borë në
Kosovë, të përkujdesen që rrugët e komunikacionit në tërë territorin e Kosovës të jenë të
kalueshme".
- Burimi: Zëri i Amerikës, 29 shtator 1999 10:45 sipas kohës së Lindjes
RRETHANAT SOCIO-POLITIKE: MJEDISI KOSOVAR
Shpeshherë thuhet se historinë e shkruajnë fitimtarët, pra ata që dominojnë dhe që kanë fuqi
socio-ekonomike dhe politike. Faktet nuk janë faktorë që mjegullohen nga trendet e politizuara të interpretimit, por kuptimi dhe rëndësia e tyre; kjo është e qartë, posaçërisht kur flitet
për Kosovën. Është fakt se territori i Kosovës ishte pjesë e Mbretërisë Mesjetare të Serbisë.
Po ashtu, është fakt se serbët e humbën kontrollin mbi këtë territor në vitin 1455. Një autor e
përshkruan rëndësinë e kësaj ngjarjeje me fjalët: "Për serbët, Kosova nuk është vetëm një
copë toke …, por është vendi, ku ata e humbën perandorinë e tyre tokësore, duke u mundur
nga turqit otomanë, në Betejën e Kosovës, më 1389".1
Por, pse të flasim për ngjarjet që kanë ndodhur para 600 vjetëve? Që nga fillimi i shekullit XIX
e deri te një përfytyrim i gjallë i epokës së Sllobodan Millosheviqit, Kosova është portretizuar
si zemër e lashtë e tokave serbe dhe si bazë e rëndësishme e shumë kishave ortodokse
serbe. Kohë pas kohe, ky imazh është shfrytëzuar për t'i justifikuar deklaratat se Serbia ka të
drejtë shekullore mbi këtë territor. Kjo pikëpamje duket se e injoron faktin se popullsia e
Kosovës gjithmonë përbëhej nga shumica shqiptare. Për shqiptarët, pohimet e serbëve nuk
janë më të vlefshme se ato që do të mund të bëheshin nga turqit, e që kanë të bëjnë me kontrollin otoman mbi tokën. Shqiptarët gjithmonë kanë luftuar për ta pasur të drejtën e vetëvendosjes. Versioni i tyre për të kaluarën, ende nuk është plotësisht i njohur, meqë koha e tyre si
fitimtarë, ka ardhur ngadalë.
Më në fund, Serbia u hakmor, kur në vitin 1912 mundi sunduesit otomanë dhe e aneksoi
Kosovën. Deri në vitin 1915, shqiptarët etnikë jetuan nën regjimin ushtarak, me metoda të
ashpra të kontrollit; përfaqësuesit e rezistencës shqiptare, të njohur si kaçakë, iu kundërvunë
regjimit, por ishin shumë më të pakët në numër dhe të pajisur shumë dobët. Këto "fakte" mund
të interpretohen si fillim i demonstrimit të dominimit serb dhe të rebelimit shqiptar, por e vërteta e një pohimi të tillë mbetet të vlerësohet nga vështruesi. Në Luftën e Parë Botërore, një
1. Ivo Banak. "Post-komunizmi si post-jugosllavizëm: Kundërrevolucionet jugosllave të viteve 1989-90" në
shkrimin: Evropa Lindore në Revolucion, Publikimet e Universitetit Cornell, New York, 1992. fq. 174.
12
Parathënie
HYRJE
Parathënie
HYRJE
numër tejet i madh shqiptarësh të Kosovës luftuan në anën e Austro-Hungarisë dhe, kur u
mundën serbët, u shpërblyen për këtë. Në vitin 1916, shqiptarët e Kosovës mbanin pozita në
qeveri dhe ishin të lirë ta përdornin dhe ta mësonin gjuhën e vet në të gjitha situatat. Se kjo
ishte një arritje, madje edhe një privilegj, tregon shkalla e represionit, të cilit i ishin nënshtruar
më parë shqiptarët.
Pas rënies së Austro-Hungarisë, në vitin 1918, u rivendos sundimi i Serbisë në Kosovë, në
kuadër të shtetit të sapoformuar të Jugosllavisë. Ndalimi i përdorimit të gjuhës shqipe, privimi
nga liria dhe diskriminimi ekonomik e ai politik, pasuan së shpejti, siç pasoi edhe vala e re e
rezistencës shqiptare. Në vitin 1941, Fuqitë e Boshtit hynë me forcë në Kosovë; Të dyja partitë, si partia naziste, ashtu edhe ajo komuniste, pa sukses tentuan ta fitonin lojalitetin e popullatës shqiptare në Kosovë, duke shfrytëzuar parulla të rreme për pavarësinë nga Serbia.
Kontestet lidhur me statusin "e drejtë" të Kosovës nuk reshtën as gjatë epokës së Mareshalit
Tito. Në vitin 1946, Kushtetuta që e përcaktonte Jugosllavinë si federatë të gjashtë republikave, e emëroi Kosovën si "krahinë autonome", por brenda kufijve të Serbisë dhe nën kontroll të saj. Gjatë dekadave pasuese, janë bërë përpjekje për ta ndrydhur identitetin kombëtar,
etnik dhe atë religjioz dhe për t'i zëvendësuar ato me lojalitetin ndaj partisë komuniste dhe
shtetit të ri të unifikuar të Ballkanit. Prapëseprapë, në Kosovë kishte diskriminim në baza
etnike; serbët dominonin dhe kishin pozita kyçe në jetën politike dhe në atë ekonomike.
Kushtetuta jugosllave e vitit 1974 konsiderohej si "zenit i interesave kombëtare shqiptare",
meqë, përfundimisht ia dha Kosovës statusin e barabartë me gjashtë republikat e tjera, sa i
përket vendimmarrjes në fushën e ekonomisë, "përfaqësimin e saj të drejtpërdrejtë në organet
qendrore të federatës jugosllave…dhe të drejtën për ta shpallur kushtetutën e vet".2
Kosova ishte një krahinë autonome, kurse popullata shqiptare ishte shumicë dhe gëzonte
barazi dhe status socio-ekonomik dhe politik, që më parë i ishin mohuar. Ardhja e Sllobodan
Millosheviqit në pushtet në Serbi, në vitin 1987, u dha zjarr tendosjeve dhe grindjeve ndërmjet dy grupeve dominuese etnike në Kosovë dhe na e kthen kujtesën te Beteja e Kosovës. Disa
muaj para 600-vjetorit të disfatës së Serbisë, Millosheviqi kishte bërë ndryshime në kushtetutë,
që i dhanë "Serbisë kontroll mbi policinë, gjyqësinë dhe mbi mbrojtjen civile të Kosovës, si dhe
në çështje të tjera, si: politika sociale e ekonomike…dhe caktimi i gjuhës zyrtare".3 Duke u
mbështetur në këtë "përligjje ligjore", janë ndërmarrë masa të shpejta, që thellësisht e margjinalizuan dhe e nënshtruan popullatën shqiptare në Kosovë, pra pjesëtarët e saj detyroheshin
me forcë ta përdornin gjuhën serbe në të gjitha veprimtaritë publike dhe zyrtare, pastaj i humbnin vendet e punës në institucionet shtetërore dhe në bizneset e kontrolluara nga shteti dhe
në mënyrë arbitrare keqtrajtoheshin dhe burgoseshin nga policia. Si shprehje e rezistencës
dhe si mjet i mbijetesës, u krijua struktura paralele e institucioneve politike, ekonomike dhe e
atyre arsimore.
Fillimisht, nën udhëheqjen e Ibrahim Rugovës, qeveria paralele (nën hije) e Kosovës ishte
përkrahëse e rezistencës paqësore ndaj represionit serb. Por, kjo gjendje shpejt ndryshoi dhe
filluan të dalin në skenë një numër forcash paramilitare mbrojtëse dhe agresive, me udhëheqës, taktika dhe me qëllime të ndryshme përfundimtare. Formimi dhe zhvillimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) doli nga ky proces i ndërlikuar konfliktesh dhe kompromisesh, ende
i paqartë. "Zhvillimi dramatik i UÇK-së që nga vera e vitit 1998, mendohej të ishte rrjedhim i
eskalimit të sulmeve të Millosheviqit në fshatrat e Kosovës, që akuzoheshin për strehimin e
grupeve guerile të UÇK-së. Kjo situatë, sipas organizatave të KB-së për ndihmë, bëri që,
50,000 deri 60,000 kosovarë t'i lëshojnë vatrat e tyre në fillim të qershorit të vitit 1998".4 Pjesa
2. Noel Malcolm. Kosova-një histori e shkurtër, Macmillan, Londër, 1998. fq. 327.
3. Po aty, fq. 343. Po ashtu, shih Misha Glenny: Rënia e Jugosllavisë, Penguin Books, New York, 1993, fq. 66-70
4. Andreas Heinemann-Gruder dhe Wolf Christian-Paes, Kush kë e nxit: Mobilizimi dhe çmobilizimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Inform. 20, QNBSh, 2001, fq. 16.
13
e parë e luftës në Kosovë filloi në shkurt të vitit 1998 dhe vazhdoi deri në tetor të po këtij viti.
Kjo luftë luhatej ndërmjet disfatave të forcave serbe nga ofensivat e UÇK-së dhe riokupimit,
nga ana e serbëve, të territoreve që paraprakisht i kontrollonin forcat shqiptare. Pas dështimit të negociatave të NATO-s për armëpushim, tensionimi vazhdonte të përshkallëzohej, duke
e sjellë përfundimisht ndërhyrjen e NATO-s me sulme ajrore, më 24 mars të vitit 1999.
Dokumenti që e shënoi përfundimin e konfliktit - Rezoluta 1244 e 10 qershorit të vitit 1999 e
Kombeve të Bashkuara, parashikoi që "UÇK-ja dhe grupet e tjera të armatosura shqiptare në
Kosovë, duhej t'i ndërpritnin menjëherë të gjitha aksionet ofenzive dhe t'u binden kërkesave
për çmilitarizim". Ditët e tensionuara të negociatave të ndërlikuara, përfundimisht rezultuan
me marrëveshjen e nënshkruar më 20 qershor 1999, me të cilën u specifikuan kushtet dhe
rrethanat në bazë të të cilave do të çmilitarizohej Ushtria Çlirimtare e Kosovës (UÇK). Më 14
korrik të vitit 1999, Misioni i Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK-u) dhe Forcat e
NATO-s në Kosovë (KFOR-i) i përcaktuan masat që do t'i përcillnin riintegrimin dhe çmilitarizimin e pjesëtarëve të UÇK-së. Organizata Ndërkombëtare për Migirim (IOM) u emërua nga
UNMIK-u dhe KFOR-i për të vepruar si qendër e implementimit të programit të çmobilizimit
dhe të riintegrimit.
Pas përfundimit të konfliktit, popullata e Kosovës u ballafaqua me një periudhë dramatike të
ndryshimeve dhe të sfidave që priteshin në muajt e ardhshëm. Familjet e zhvendosura ktheheshin në shtëpitë e veta; autoritetet dhe institucionet tradicionale po rithemeloheshin dhe
duhej t'i përshtateshin rrethanave të reja; sistemet e ndihmës sociale duhej të themeloheshin
në atë mënyrë që t'i bënin ballë përpjekjeve të mëdha, të nevojshme për t'u përgatitur për dimrin që afrohej dhe për periudhën pas tij. Në këto kushte të brishta socio-ekonomike, ishte e
nevojshme një strategji gjithëpërfshirëse dhe e koordinuar e menaxhuesve të lartë të IOM-it.
IOM-i tashmë ishte i pranishëm në rajon edhe para se t'i bëhej kërkesa për aksion të mëtejmë nga UNMIK-u dhe KFOR-i. Për t'iu përgjigjur ekzodit masiv të refugjatëve kosovarë, IOMit i është bërë thirrje për t'ua ofruar shërbimet e veta refugjatëve dhe komuniteteve mikpritëse
në Maqedoni dhe në Shqipëri. Duke qenë të udhëhequr nga Programi i Evakuimit Humanitar
(HEP), më shumë se 60,000 refugjatëve u është ofruar ndihmë, me evakuim të përhershëm
ose me rivendosje në shtetet jofqinje, nën kujdesin e IOM-it. Pas përfundimit të luftimeve,
IOM-i u bë i pranishëm në tërë Kosovën, duke ofruar shërbime për kthim të organizuar nga
shtetet fqinje dhe nga ato jofqinje, në bashkëpunim me Komisariatin e Lartë të Kombeve të
Bashkuara për Refugjatë (UNHCR).
PSSP i Kosovës, z. Bernard Kushner u dëshiron mirëseardhje
refugjatëve të parë, që po ktheheshin nga shtetet evropiane
14
Parathënie
HYRJE
Parathënie
HYRJE
PSE PIKËRISHT IOM-I? NJË PËRMBLEDHJE E SHKURTËR E PËRVOJËS
PARAPRAKE TË IOM-IT DHE E PARIMEVE UDHËZUESE TË TIJ
Organizata Ndërkombëtare për Migrim (IOM) është një agjenci e pavarur ndërqeveritare me
qendër në Gjenevë, Zvicër. Falë autorizimeve të saj të gjera për çështje të migrimit, IOM-i përpiqet t'i plotësojë nevojat e mërgimtarëve dhe të qeverive lidhur me çështjet humanitare dhe
me ato të zhvillimit, duke përfshirë këtu edhe përpjekjet për rehabilitim pas konfliktit. Duke
bashkëpunuar ngushtë me Kombet e Bashkuara dhe me partnerë të tjerë të bashkësisë
ndërkombëtare, që nga themelimi i tij më 1951, IOM-i u ka ofruar ndihmë më shumë se nëntë
milionë refugjatëve dhe mërgimtarëve.
Përvoja e përgjithshme e IOM-it në lëmin e ndihmës për riintegrimin e ish-luftëtarëve në
shtetet e tjera, si: Angola, Guatemala, Haiti, Timori Lindor, Mozambiku, Filipinet etj, ka dëshmuar se nismat fitimprurëse, të implementuara shpejt dhe gjerësisht në një rajon të caktuar,
në masë të madhe, i kontribuojnë stabilizimit të një numri të madh njerëzish në zonat që më
parë kanë qenë në luftë. Ndërhyrjet e tilla, komuniteteve të dërmuara dhe ish-luftëtarëve të
risistemuar u kanë ofruar mundësi për të investuar në ardhmëninë e tyre, e jo për t'u futur sërish në ndonjë konflikt të armatosur, si mundësi e vetme. Përderisa ka faktorë të shumtë dhe
të ndryshëm që njerëzit i shtyejnë të bëhen akterë të dhunës, arritja e papritur dhe e shpejtë
e një numri të madh mundësish të tjera, në masë të madhe, i kontribuojnë krijimit të stabilitetit
në një rajon. "Riintegrimi i ish-luftëtarëve në jetën civile dhe rivendosja e monopolit të pushtetit
shtetëror, janë qenësore për ta parandaluar rikthimin e tyre në përpjekje të dhunshme të realizimit të interesave".5 Nevoja për aftësim profesional në rrethana pas konfliktit, mund të
shndërrohet në mundësi për trajnim dhe për punësim të luftëtarëve të çmilitarizuar dhe të popullatës civile në përgjithësi dhe njëherit mund ta ulë nivelin e dëshpërimit dhe të mospajtimit
përbrenda atij segmenti të shoqërisë, pjesëtarët e të cilit më së shumti kanë gjasë t'i rrokin
armët përsëri. Puna e IOM-it në zhvillimin e TMK-së është një shembull konkret i besimit që
luftëtarët e çmobilizuar dhe civilët e dalë nga lufta mund të transformohen në një organizatë
të shërbimeve emergjente që punon në dobi të popullatës dhe t'i shërbejë asaj.
Siç u përmend në pjesën e mësipërme, UNMIK-u dhe KFOR-i morën parasysh vlerat dhe përvojën paraprake të IOM-it, kur vendosën ta emërojnë atë si qendër që do ta hartonte dhe do
ta implementonte programin e riintegrimit të ish-luftëtarëve të çmilitarizuar. Programi i parë i
IOM-it, i hartuar për këtë qëllim, quhej Shërbimi i informimit, këshillimit dhe i referimit (ICRS)
dhe mbështetej në programet e ngjashme të çmilitarizimit, çmobilizimit dhe të riintegrimit, që
më parë, janë zbatuar nga IOM-i në
pjesë të tjera të Botës. Programi filloi
më 1 gusht të vitit 1999 me shqyrtimin,
regjistrimin dhe me portretizimin e ishluftëtarëve të UÇK-së.
Programi ICRS i IOM-it u planifikua për
t'u ofruar ndihmë luftëtarëve të çmilitarizuar gjatë riintegrimit të tyre në jetën
civile. Kjo duhej të arrihej nëpërmjet
sigurimit të informacioneve me kohë,
të sakta dhe të paanshme, në nivele të
ndryshme, përkitazi me mundësitë e
disponueshme për riintegrim, duke
Regjistrimi i ish-pjesëtarëve të UÇK-së nga IOM-i
5. Po aty, fq.2
6. Po aty, fq.4.
15
përfshirë këtu rekomandimet për punësim, trajnimet dhe mundësitë e tjera fitimprurëse. Këto
shërbime u kombinuan me një vistër të gjerë aktivitetesh për zhvillimin e aftësive dhe u kushtoheshin komunave të Kosovës, duke filluar nga ndërtimi i infrastrukturës dhe menaxhimi i
shëndetësisë deri tek iniciativat e përsosjes së teknologjisë informative, me qëllim të zgjerimit të kompetencave të tyre dhe të mbështetjes së punëve të vazhdueshme të rindërtimit dhe
të zhvillimit ekonomik, në zonat e dëmtuara rëndë nga lufta.
KRIJIMI DHE ZHVILLIMI I TRUPAVE TË MBROJTJES TË KOSOVËS
Me Rregulloren 1999/8 të Kombeve të Bashkuara, në janar të vitit 2000, zyrtarisht u themeluan Trupat e Mbrojtjes të Kosovës (TMK) dhe, së bashku me Deklaratën e Parimeve, të publikuar nga UNMIK-u në shtator të vitit 1999, e pasqyruan marrëveshjen ndërkombëtare për
krijimin e një organizate të re. UNMIK-u përzgjodhi IOM-in si agjenci të koordinimit dhe
përgjegjëse për zhvillimin e aftësive të TMK-së që t'i kryente detyrat nga lëmi i mbrojtjes civile
dhe nga ai i shërbimit emergjent, të specifikuara gjerësisht nga Rregullorja në fjalë. Angazhimi
i IOM-it me TMK-në gjatë katër viteve të shkuara ka qenë një proces evolutiv, me dimensione
të reja dhe me një shkallë të rritur të bashkëpunimit. TMK-ja është paramenduar të jetë një
organizatë civile vendore shumetnike, me shumë disiplina dhe e uniformuar për shërbime
emergjente. Hapi i parë në krijimin e saj qe çmobilizimi dhe regjistrimi i pjesëtarëve të UÇKsë. Nga 23 korriku deri më 30 nëntor të vitit 1999, IOM-i i regjistroi 25,723 luftëtarë të demobilizuar të ish-UÇK-së, me qëllim të riintegrimit të tyre në jetën civile, nëpërmjet programit të
ICRS-së. Njëra prej mundësive për punësim, që u ofrohej kandidatëve të ICRS-së, ishte
TMK-ja.
Komuniteti ndërkombëtar planifikoi që TMK-ja t'i kishte 3,000 pjesëtarë të rregullt dhe 2,000
rezervistë të zgjedhur paraprakisht, që do të angazhoheshin sipas nevojës. Anëtarësimi në
organizatën që zinte fill, ishte i hapur për të gjithë individët e kualifikuar, ndërsa UNMIK-u vendosi që dhjetë për qind e vendeve të punës të rezervoheshin për kandidatët civilë, duke pasur
Miratimi i Rezolutës 1244
16
Parathënie
HYRJE
Parathënie
HYRJE
kujdes edhe në përfshirjen e pjesëtarëve të minoriteteve. Për kandidatët e interesuar u organizua një konkurs garimi, që u realizua nga IOM-i dhe që u mbikëqyr nga UNMIK-u dhe
KFOR-i.
Administrimin e testit për rekrutim në TMK, që kishte për qëllim t'i shoshiste dhe t'i vlerësonte
pjesëtarët potencialë, UNMIK-u dhe KFOR-i ia besuan programit ICRS të IOM-it. Për t'u siguruar se TMK-ja do të themelohej pa vonesë të tepruar, testimi i kandidatëve filloi në javën e
dytë të nëntorit të vitit 1999 dhe u planifikua që procesi i përzgjedhjes të përfundonte deri në
fund të janarit 2000. Para përfundimit të këtij afati, më 2 janar të vitit 2000, IOM-i ia dha komisionit të përbashkët (të përbërë nga përfaqësuesit e UNMIK-ut, KFOR-it dhe të TMK-së),
emrat e 13,739 personave të kualifikuar që, më tutje, ta bënte përzgjedhjen përfundimtare të
pjesëtarëve të TMK-së. Zyrtarisht TMK-ja u themelua më 21 janar të vitit 2000. Meqë tashmë ishte kryer procedura e anëtarësimit në TMK, UNMIK-u dhe KFOR-i kërkuan nga IOM-i
ta hartonte dhe ta koordinonte një program trajnimi
për Trupat e sapoformuara.
Rregullorja 1999/8 dhe
Deklarata e Parimeve e
UNMIK-ut ishin të një
rëndësie jetike për identifikimin dhe për përcaktimin
e pikësynimeve, ngjarjeve të
rëndësishme dhe të rezultateve që priteshin nga
Programi i IOM-it për trajnimin e Trupave të Mbrojtjes
të Kosovës, që punën e filloi
në shkurt të vitit 2000. Në
bazë të këtyre dokumenteve, TMK-ja u ngarkua
me këto detyra:
Nga 1 maji deri më 3 shtator të vitit 2000 janë mbajtur trajnime të
tjera intensive për kuadro të mesme udhëheqëse
D Të reagojë ndaj fatkeqësive që e godasin popullsinë dhe territorin e Kosovës;
D Të zhvillojë operacione të kërkim-shpëtimit;
D Të ndihmojë në rindërtimin e infrastrukturës dhe të komuniteteve të Kosovës;
D T'u ofrojë, sipas nevojës, ndihmë UNMIK-ut dhe KFOR-it dhe
D Të kryejë detyra zyrtare.
Pas planifikimeve dhe konsultimeve gjithëpërfshirëse, Programi i IOM-it për trajnimin e TMKsë e zhvilloi një strategji, nëpërmjet së cilës TMK-ja do të autorizohej t'i përmbushte detyrat
e përmendura në mënyra të shumta dhe të ndryshme. Aktivitetet dhe aksionet e shumta ndahen në tri kategori të ndryshme, por që e plotësojnë njëra-tjetrën, si:
D Trajnimi (duke përfshirë dislokimet brenda Kosovës dhe jashtë saj);
D Nismat për ndihmë humanitare/ndihmë popullatës dhe
D Angazhimet në situatat e vërteta.
17
Për secilën prej këtyre kategorive, pjesëtarët e TMK-së, veç e veç, duhej t'i zhvillonin
shkathtësitë dhe pikëpamjet e nevojshme për t'i kryer detyrat e veta, derisa udhëheqjes dhe
organeve të TMK-së u nevojiteshin strukturimi dhe doktrinat përkatëse, për t'i rritur sa më
shumë aftësitë e pjesëtarëve të saj. Programi i trajnimit të TMK-së duhej të realizohej ndaras
nga programet e trajnimit që përpiloheshin dhe implementoheshin nga programi ICRS i IOMit. Pritej që sinergjia (rezultatet e shtuara), si rezultat i përpjekjeve të IOM-it për menaxhim të
këtyre dy programeve komplementare (ICRS dhe trajnimi i TMK-së), - të kishte efekte afatgjata dhe dobiprurëse për tërë Kosovën. Evolucioni i Programit të trajnimit të TMK-së, që nga
fillimi i tij, gjithmonë është konsideruar si një 'punë në rritje', që mundëson përshtatjen e nevojave, dëshirave dhe të kërkesave të organizatës, së cilës i shërben, pra TMK-së. Sot, pas më
se katër vjet angazhimi të IOM-it me TMK-në, është arritur shumë. Edhe pse procesi i transformimit të TMK-së nuk ka përfunduar në tërësi, dëshmitë e konfirmojnë pohimin se, deri më
tash, ai ka qenë i suksesshëm.
FUSHËVEPRIMI I PROGRAMIT TË TRAJNIMIT TË TMK-së:
I.
TRAJNIMI NË KOSOVË DHE JASHTË SAJ
Pikësynim i gjithmbarshëm i Programit të trajnimit të TMK-së ishte që TMK-ja të përgatitej për
të vepruar me efektshmëri, si një organizatë kompetente për ndihmë në raste fatkeqësish/për
shërbime emergjente përbrenda Kosovës. Programi i trajnimit të TMK-së u nda në pesë faza
dhe secila prej tyre u formësua dhe i zgjeroi instruksionet në themelet e fazës paraprake, duke
ua trasuar kështu rrugën trajnimeve gjithnjë e më të specializuara në lëmin e mbrojtjes civile.
Objektiv i Fazës I (shkurt - shtator 2000) ishte që pjesëtarët e TMK-së të angazhoheshin në
mënyrë konstruktive në aktivitetetet që i ngritin në një nivel më të lartë përgjegjësinë personale, bindjen ndaj urdhrave, por edhe shkathtësitë themelore individuale dhe ato organizative.
Trajnimi orientues dhe ai themelor u organizuan me qëllim që pjesëtarët e TMK-së t'i njihnin
përgjegjësitë dhe strukturën e miratuar të Trupave; ata, po ashtu, vijuan trajnime në lëmin e të drejtatve të njeriut, të punëve administrative, të
menaxhimit të resurseve dhe të njohurive elementare të zjarrfikjes.
Në atë kohë, filloi një bashkëpunim i mirëfilltë ndërmjet
Marrëveshjes EUR-OPA për Rreziqe të Mëdha të Këshillit
të Evropës dhe Programit të trajnimit të TMK-së,
ndërsa vlerësimi i Këshillit të Evropës për rreziqet në
Kosovë, do të shërbente si burim i vlefshëm për vitet
që do të vinin.
Pikësynime të Fazës II (tetor 2000 - maj 2001) ishin
konsolidimi i kontrollit dhe i resurseve në ShP të TMKsë, si dhe krijimi i harmonisë dhe i bashkëpunimit ndërmjet udhëheqësve kryesorë të TMK-së dhe autoriteteve
rajonale. Ky pikësynim i dytë u plotësua nga Fondi i
Mirëbesimit i IOM-it që në këtë periudhë e filloi implementimin e
projektit të tij dhe përfitoi nga bashkëpunimi i mirëfilltë ndërmjet
TMK-së, UNMIK-ut, KFOR-it dhe udhëheqësve komunalë. Këshilli i
Evropës dhe Programi i trajnimit të TMK-së i vunë në jetë Kursin hyrës
dhe atë kryesor të Shkollës së Mbrojtjes Civile. Dy aktivitete të trajnimit
kolektiv: ushtrimi në postin e komandimit dhe ushtrimi i zhvilluar me hartë, bënë që të zhvilloheshin aftësitë e pjesëtarëve të TMK-së për të vepruar si njësite të efektshme dhe për t'i
bashkërenduar përpjekjet me rast të reagimit ndaj fatkeqësive të simuluara. Veç kësaj, në këtë
18
Parathënie
HYRJE
Parathënie
HYRJE
fazë, pjesëtarët e TMK-së u dërguan në Universitetin Indiana të Shteteve të Bashkuara të
Amerikës, për të vijuar kurse të gjuhës angleze, ndërsa në Qendrën Marshall në Garmish të
Gjermanisë u dërguan për ta vijuar një trajnim të specializuar, në kuadër të Programit për
studimin e çështjeve ndërkombëtare dhe të atyre të sigurisë.
Faza III (qershor 2001 - maj 2002) kishte për qëllim ta ruante unitetin e komandimit në TMK,
duke e demonstruar shtimin e gatishmërisë së udhëheqësve të TMK-së dhe të komandantëve
rajonalë, për t'iu përgjigjur organeve civile. Ky objektiv, në mënyrë dramatike dhe të papritur,
u vu në sprovë më 24 prill të vitit 2002, kur komunën e Gjilanit e goditi tërmeti me fuqi 5.6
shkallë të Rihterit. Administratorët komunalë, OJQ-të bashkëpunuese dhe departamentet e
shërbimeve relevante e kërkuan dhe e lavdëruan reagimin dhe ndihmën e TMK-së në atë rast
emergjent. Suksesi i tyre, jo vetëm në ofrimin e shërbimeve të ndihmës, por edhe në veprimin në pajtim me autoritetet komunale, dëshmoi se udhëheqësit dhe pjesëtarët e TMK-së i
kishin përvetësuar pikësynimet e tri fazave të para të Programit të trajnimit të TMK-së. Veç
kësaj, implementimi i Sistemit të menaxhimit të trajnimit shënoi një përparim të dukshëm, pasi
që pjesëtarët e TMK-së u bënë më të aftë t'i vlerësonin dhe t'i planifikonin trajnimet tremujore
dhe ato vjetore. Në ndërkohë, u zhvilluan edhe dy aktivitete të tjera të rëndësishme të trajnimit kolektiv, duke e ngritur kështu shkallën e gatishmërisë së pjesëtarëve të TMK-së për të
reaguar në rast emergjencash të vërteta. Një arritje tjetër e rëndësishme e fazës III ishte publikimi i Doracakut të Shkollës së Mbrojtjes Civile, në dy gjuhë - angleze dhe shqipe. Libri prej
më se 1000 faqesh qe njëri prej produkteve më të rëndësishme që rezultoi nga bashkëpunimi i mirëfilltë disavjeçar ndërmjet Programit të trajnimit të TMK-së dhe Marrëveshjes
EUR/OPA për Rreziqe të Mëdha dhe ishte publikimi i parë i këtij lloji në Kosovë.
Faza IV (qershor 2002 - maj 2003) e vuri theksin në trajnimin e institucionalizuar individual,
duke i përqendruar resurset në zhvillimin dhe në zgjerimin e TRADOK-ut dhe të komponentëve të tij: Akademisë së Mbrojtjes, Qendrës Simulative, dy qendrave të trajnimit themelor dhe
Qendrës së trajnimit kolektiv. Gjatë kësaj periudhe u zhvillua ushtrimi më i rëndësishëm, në
kuadër të trajnimit kolektiv, - Shqiponja 5, që dukshëm i demonstroi aftësitë e rritura të TMKsë për t'i bashkërenduar dhe për të ofruar shërbime emergjente me rastin e reagimit ndaj
emergjencave të llojeve të ndryshme, duke filluar nga tërmetet dhe vërshimet, e deri te zjarret dhe fatkeqësitë në komunikacion. Të diplomuarit në Shkollën e Mbrojtjes Civile udhëtuan
në Turqi për të marrë pjesë në një trajnim për reagim në rast tërmeti, ndërsa njësitet e TMKsë për reagim të shpejtë nga dy Zona të Mbrojtjes, u dislokuan në Afrikë të Jugut për ta vijuar
një trajnim. Pos kësaj, pjesëtarët e TMK-së morën pjesë në Garën botërore të nxjerrjes së viktimave në Pragë dhe në Garën e nxjerrjes së viktimave, të mbajtur në ujdhesat e Britanisë së
Madhe. Në të dyja këto gara, grupet e TMK-së iu kundërvunë ekipeve të vendeve më të zhvilluara të Botës dhe u radhitën në mesin e gjysmës së pjesëmarrësve më të suksesshëm.
Faza V (qershor 2003 - prill 2004) e Programit të trajnimit të TMK-së përqendrohet në dy
objektiva kryesorë: në vazhdimin e dislokimit të TMK-së në qendra të trajnimit jashtë vendit
dhe në pjesëmarrjen në gara të ofrimit të shërbimeve emergjente, si dhe në avancimin e procesit të rritjes së aftësive, që TMK-në e përgatitin për të vepruar me efektshmëri si një organizatë kompetente e reagimit dhe e ndihmës në rast fatkeqësish në Kosovë, duke synuar
pavarësimin e vet përfundimtar nga bashkësia ndërkombëtare. Pas katër dislokimeve të
rëndësishme në Republikën Çeke, Programi i trajnimit të TMK-së arriti ta përmbushte pikësynimin e tij: që njësitet e reagimit të shpejtë nga të gjitha ZM-të dhe NjGRSh-ja të fitonin përvojë të trajnimit jashtë vendit. Rrita dhe zhvillimi i mundësive të Akademisë së Mbrojtjes për trajnime, morën hov edhe më të madh pas realizimit të Kursit themelor të zhvillimit të udhëheqjes, Kursit të trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj dhe të Kursit themelor për oficerë.
Deri në mars të vitit 2004, për pjesëtarët e TMK-së janë organizuar gjithsej 16,753 orë trajnimi, përkatësisht 5,507,379 orë, duke e llogaritur numrin e pjesëmarrësve në to. Strategjia e
19
HYRJE
D I përqendruar në objektiv,
D I standardizuar dhe
D I pavarur
Koncepti "I përqendruar në objektiv" ka të bëjë me pikësynimet e trajnimit, që i specifikojnë
qartas njohuritë dhe shkathtësitë e nevojshme për individët dhe për grupet e angazhuara në
mbrojtjen civile, derisa standardizimi përkujdeset që në të gjitha njësitet dhe në të gjitha zonat
të organizohet trajnim i njëjtë. Për më tepër, ky nocion flet për preokupimin që trajnimi për
ofrimin e shërbimeve emergjente t'i plotësojë standardet ndërkombëtare. Pavarësimi arrihet
nëpërmjet doracakëve dhe doktrinave të hartuara në gjuhën shqipe. Këto materiale ia mundësojnë TMK-së që në të ardhshmen t'i përsëritë, t'i vazhdojë dhe të mbështetet në trajnimet
paraprake. Këto tri parime janë personifikuar në Komandën e Trajnimit dhe të Doktrinës
(TRADOK) dhe në komponentët e saj. TRADOK-u rrënjësisht i zgjeroi kapacitetet e TMK-së
për t'u dalë ballë përgjegjësive të saj të tashme dhe atyre të ardhshme.
II. NISMAT PËR NDIHMË HUMANITARE/NDIHMË POPULLATËS:
FONDI I MIRËBESIMIT I IOM-it
Krahas trajnimit, pjesëtarët e TMK-së e kanë jetësuar përvojën e tyre praktike, duke i
mbështetur nismat për ndihmë humanitare dhe për ndihmë popullatës. Gjatë katër viteve të
kaluara, Projekti Trust Fund (Fondi i Mirëbesimit) i IOM-it ka pasur për qëllim që pjesëtarët e
TMK-së t'i angazhojë efektivisht në trajnime pa shkëputje nga puna, duke marrë pjesë në projekte punuese të komunitetit dhe në ato humanitare. TMK-ja u ka ndihmuar të gjitha komunave të Kosovës, duke punuar në lëmenjtë, si: instalimet hidrosanitare, hedhja e mbeturinave,
rindërtimi i godinave, fushatat me rastin e Ditës Botërore të Pastrimit, rehabilitimi i shkollave
dhe i shtëpive dhe ripyllëzimi. Një rast që e ilustron këtë është ndërtimi i shtatë stacioneve të
reja të zjarrfikjes anekënd Kosovës
nga ana e TMK-së. Kjo nismë, jo
vetëm që e shtoi shumë sigurinë
publike, por edhe ofroi mundësi për
plotësimin e nevojave urgjente për
punësimin e pjesëtarëve të shërbimit të zjarrfikjes të Kosovës.
Ndërtimi i një qendre të zjarrfikjes në komunën e Lypjanit
(shkurt 2003)
20
Që nga fillimi i punëve të Projektit
të Fondit të Mirëbesimit, stafi i
IOM-it e ka ndihmuar dhe e ka
këshilluar TMK-në lidhur me fazat
e planifikimit dhe të realizimit të të
gjitha projekteve, si dhe e ka luajtur
rolin e ndërmjetësit në kërkimin
dhe në organizimin e projekteve të
përbashkëta me agjencitë dhe me
donatorët e jashtëm. Për më
shumë, IOM-i ka ofruar këshilla
Parathënie
gjithmbarshme me të cilën janë udhëhequr hartimi dhe implementimi i programit të trajnimit,
mund të përmblidhet me tri fjalë; programi i trajnimit ishte përpiluar me qëllim që të jetë:
HYRJE
Parathënie
dhe udhëzime profesionale në vendin e ngjarjes dhe i ka mbështetur trajnimet pa shkëputje
nga puna, atëherë kur ka pasur nevojë.
Me përjashtim të ndërhyrjeve të Projektit të Fondit të Mirëbesimit, shfrytëzimi racional i kësaj
fuqie punëtore vazhdon të jetë i penguar për shkak se mungojnë mjetet e gatshme financiare
për blerjen e materialeve dhe të veglave më të domosdoshme, si dhe për shkak të mungesës
së këshillave dhe të përvojës profesionale që do ta mbështetnin realizimin e projekteve të
ngjashme. Duke i realizuar projektet e punës, TMK-ja po e përmbush njërin prej obligimeve
më të rëndsishme, në kuadër të mandatit të saj të mbrojtjes civile: të kontribuojë në rindërtimin e infrastrukturës dhe në zhvillimin e komuniteteve anembanë Kosovës.
Që nga shtatori i vitit 2000, TMK-ja ka qenë pjesëmarrëse kryesore në gjithsej 136 projekte të
veçanta humanitare dhe të rindërtimit, kushtuar zhvillimit të komuniteteve që rezultoi me
investimin e më se 1.9 milionë eurosh nga Fondi i Mirëbesimit i IOM-it dhe me 46,000 ditë
pune, duke e llogaritur numrin e punëtorëve nga pjesëtarët e tanishëm dhe të mëhershëm të
TMK-së. Një përfitim tjetër nga kjo punë është ekspozimi publik i pjesëtarëve të TMK-së; kosovarët e panë drejtpërsëdrejti angazhimin e tyre dhe kontributin që ata ia japin shoqërisë dhe
kështu iu dha mundësia që ta kuptonin më mirë rolin e ri të TMK-së në mbrojtjen civile.
Me t'u rritur kapaciteti organizativ i TMK-së dhe me t'u zhvilluar shkathtësitë individuale të personelit të saj, programi shënonte ecje përpara, duke ia mundësuar TMK-së të ndërmerrte projekte shumë më ambicioze të ndërtimtarisë. Që nga viti 2002, programi i miratoi aktivitetet
thelbësore vjetore, duke e ruajtur mundësinë për të zgjedhur dhe për të zbatuar projekte me
ndikim të madh/projekte të realizueshme shpejt, si reagim ndaj situatave dhe nevojave të
ndryshueshme të Kosovës. Në fillim të vitit 2002, Fondi i përvetësoi aktivitetet qenësore të
ndihmës që duhej dhënë Shërbimit të Zjarrfikjes dhe të Shpëtimit të Kosovës - që, në veçanti, rezultoi me ndërtimin e Qendrës së alarmimit dhe të koordinimit, si dhe të një nënreparti të
zjarrfikjes në Prishtinë dhe të pesë stacioneve të tjera të zjarrfikjes në komunat e tjera. Fondi
i Mirëbesimit dha ndihma financiare për sigurimin e të gjitha materialeve dhe ofroi përvojën e
tij për ta mbajtur trajnimin pa shkëputje nga puna për pjesëtarët e TMK-së. UNMIK-u i financoi blerjen e aparateve të zjarrfikjes dhe të pajisjeve të specializuara, si dhe trajnimin e stafit.
Përveç këtij aktiviteti thelbësor, Fondi i Mirëbesimit vazhdoi ta mbështeste TMK-në në implementimin e projekteve të tjera me ndikim të madh/projekteve me buxhet të ulët, duke kërkuar
bashkëpunim nga donatorët e tjerë, sa herë që ka qenë e mundshme.
Në vitin 2003, aktiviteti i Fondit të Mirëbesimit u ndërtua mbi themele të suksesit të formulës
së zhvilluar gjatë viteve të fundit dhe vazhdoi evoluimin e tij, si reagim ndaj ndryshimit të situatës dhe të nevojave në Kosovë. Si rezultat i kësaj, Fondi i Mirëbesimit ndërmori një nismë
të re, - ofrimin e ndihmës për programet e ndryshme të kthimit të grupeve etnike dhe
plotësimin e nevojave të komuniteteve minoritare anekënd Kosovës. Me bashkëpunim dhe
me përkrahje të Koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në dhe të Zyrës së UNMIK-ut për Kthim
dhe Komunitete, TMK-ja filloi ta merrte një rol gjithnjë e më të spikatur në mbështetjen e projekteve të ndërtimit në komunitete, gjë që e inkurajon tolerancën e një shoqërie shumetnike.
III. ANGAZHIMET NË SITUATA TË VËRTETA
TMK-ja ka vënë dhe është në kontakt të drejtpërdrejtë me organizatat e tjera të shërbimit publik, si: Departamenti i Kosovës për menaxhim të emergjencave, sektori i zjarrfikjes, i shërbimeve komunale dhe ai i pylltarisë, si dhe me organizatat më të mëdha humanitare ndërkombëtare. Kjo i rriti aftësitë e TMK-së për t'i koordinuar reagimet e saj në raste emergjencash me
ofruesit e tjerë të shërbimeve emergjente. Duke e bërë këtë, TMK-ja e demonstroi angazhimin
21
e saj për plotësimin e nevojave të qytetarëve dhe për bashkëpunimin me organizatat e tjera,
duke i rritur, në masë të madhe, mundësitë e përgjithshme për reagim në rast emergjencash
në Kosovë.
TMK-së i është shprehur mirënjohje në raste të shumta për kontributin e çmueshëm dhe për
reagimin e shpejtë të pjesëtarëve të saj në raste të vërteta emergjente; njësitet e TMK-së për
reagim të shpejtë dhe ato të kërkim-shpëtimit janë testuar në raste të ndryshme krizash të
vërteta anekënd Kosovës. Pjesëtarët e TMK-së ishin pjesëmarrësit kryesorë në disa ngjarje
serioze, si: aksidenti industrial në Mitrovicë, tërmeti në Gjilan, zjarri në termocentralin në
Kastriot dhe aksidentet e shumta, të rënda të trafikut. Gjithnjë e më shpesh, çfarëdo lloj
emergjence që ndodhte, udhëheqësit komunalë u drejtoheshin për ndihmë njësiteve të TMKsë të rajonit përkatës. Ndërhyrjet emergjente të TMK-së, zakonisht përfshijnë shuarjen e zjarreve (në shtëpi, fusha/ferma dhe objekte biznesesh), pastrimin e karburanteve të derdhura
nga konteinerët, largimin e materieve të rrezikshme, sigurimin e transprotit mjekësor
emergjent (veçanërisht me rastin e aksidenteve me automjete), si dhe pastrimin e rrugëve
nga bora ose nga drunjtë e rrëzuar. Këto aktivitete, jo vetëm që janë shërbime të vlefshme
publike, por e shprehin gatishmëërinë e TMK-së për t'iu përgjigjur autoriteteve dhe për të
punuar në të mirë të popullatës.
SKICA E PJESËS TJETËR TË LIBRIT
Para kësaj pjese hyrëse janë parathëniet e z. Don Guthmiller, menaxher i Programit të trajnimit të TMK-së për më shumë se tri vjet e gjysmë, të gjenerallejtënant Agim Çekut,
Komandant i TMK-së që nga themelimi i saj, të gjeneralit Andrew Cumming, të Koordinatorit
të UNMIK-ut për TMK-në (prej korrikut 2002 deri në janar të vitit 2004) dhe të gjeneralmajorit
Guiseppe Gay, Zëvendëskomandant KFOR-it dhe Inspektor i përgjithshëm i TMK-së. Pjesa
tjetër përbëhet nga analiza e kontributit të Programit të trajnimit të TMK-së kushtuar aftësimit të TMK-së për t'i mbrojtur popullin dhe territorin e Kosovës dhe për t'i respektuar parimet e
demokracisë dhe sundimin e ligjit, me qëllim të sigurimit të një mjedisi të sigurt. E shkruar nga
dr.sc. Anna Di Leillo, kjo pjesë ofron një vështrim më të gjerë të arritjes së pjekurisë dhe të
zhvillimit të TMK-së, si dhe një vlerësim të perceptimeve publike për ndryshimin e rolit dhe
për kontributin e saj dhënë stabilitetit të përgjithshëm të Kosovës. Në këtë drejtim, ajo jep
dëshmi për arritjet dhe për mangësitë në TMK, duke i shqyrtuar arsyet që qëndrojnë prapa
këtyre. Tërë kjo ka për qëllim qartësimin e pyetjes së madhe se a mund të shërbejë Programi
i trajnimit të TMK-së si model që mund të zbatohet në situata të ngjashme, në vendet që kanë
dalë nga lufta.
Të gjitha shkrimet dhe interpretimet në këtë tekst, lënë të kuptojnë se Programi i trajnimit të
TMK-së do të përfundonte në prill të vitit 2004, duke e bërë këtë libër një raport special përfundimtar dhe një vështrim historik. Departamenti i Shtetit Amerikan, donatori kryesor i
Programit, nuk ishte më në gjendje të vazhdonte me ndihma të mëdha financiare, siç kishte
vepruar katër vitet e fundit. Kjo shpjegohet në mesazhin e dërguar nga ky Departament që në
libër zë vend pas "Analizës". Por, ngjarjet e shkurtit dhe të fillimit të marsit, e kanë ndryshuar
përmbajtjen dhe orientimin e tekstit; në vend që të shikojë nga e kaluara, përkatësisht në arritjet e asaj kohe, libri e përfshin edhe një vështrim drejt trajnimeve të reja të ardhshme të TMKsë. Pjesa e fundit e Fazës V i përshkruan ngjarjet që i hapin rrugë garancive që e mbështetin
vazhdimin e punës së Programit dhe që, në mënyrë të efektshme, e parandalojnë inicimin e
mbylljes dhe të përfundimit të angazhimit të tij në trajnime. Letra e PSSP-së, - Harri Holkeri,
e konfirmon angazhimin e UNMIK-ut dhe të Qeverisë së Kosovës për t'i plotësuar mungesat
financiare, ndërsa, pas mesazhit të Departamentit të Shtetit Amerikan, është dhënë letra
përkrahëse, që Kryeministri i Kosovës, Bajram Rexhepi ia ka dërguar këtij Programi.
22
Parathënie
HYRJE
Parathënie
HYRJE
Pjesa më e madhe e librit përmban shpjegime shumë më të hollësishme të historisë dhe të
zhvillimit të Programit të trajnimit të TMK-së; pesë kapitujt pasues ofrojnë informacione të
veçanta dhe të hollësishme për aspektet dhe për komponentet e ndryshme të të pesë fazave
të Programit dhe përshkruajnë mënyrën si përputhen ato me strategjinë e përgjithshme të
Programit të trajnimit të TMK-së. Kjo strategji mbështetet në katër shtylla: në menaxhimin e
trajnimit, trajnimin individual, trajnimin kolektiv dhe në ndihmën humanitare/ndihmën popullatës. Gjatë rrjedhës së librit do të shtjellohen gjerësisht zhvillimi dhe implementimi i këtyre
katër shtyllave; secili kapitull fillon me një vështrim të përgjithshëm të objektivave kryesorë të
fazës përkatëse dhe ofron një përmbledhje të arritjeve më të rëndësishme gjatë asaj periudhe. Për më shumë informacione, në tekst më pastaj jepet një shqyrtim i hollësishëm i punës
së Programit të trajnimit të TMK-së, duke i spikatur arritjet më të rëndësishme dhe duke i analizuar shkaqet e pengesave e të mangësive të shprehura.
Pas këtij kapitulli është një pjesë e emëruar "Opinione" që përmban mendime dhe ide për
TMK-në, për rolin e saj në rindërtimin dhe në stabilizimin e Kosovës, për kontributin e
Programit të trajnimit të TMK-së dhe për shumë çështje të rëndësishme. Opinionet janë marrë
nga burime të shumta; ato janë përgjigje të pyetjeve të parashtruara në një pyetësor të IOMit, që u është shpërndarë pjesëtarëve të TMK-së në ShP dhe në Zonat Mbrojtëse të TMK-së,
partive kryesore politike dhe individëve të dalluar të Kosovës, stafit të IOM-it dhe shumë personaliteteve të ndryshme kombëtare dhe të atyre ndërkombëtare.
Në tërësi, ky libër ofron një vistër perceptimesh të punës dhe të arritjeve të Programit të trajnimit të TMK-së, si dhe të ndikimit të tij në zhvillimin e TMK-së në një organizatë profesionale e të disiplinuar për shërbime emergjente, të trajnuar dhe të pajisur për t'i dhënë ndihmë
popullit të Kosovës.
23
"Një alternativë civile. Vlerësim i Programit të IOM-it për
trajnimin e TMK-së"
Nga Anna Di Lellio, Dr. sc.
I.
PËRMBLEDHJE
Trupat e Mbrojtjes të Kosovës (TMK) janë themeluar zyrtarisht në janar të vitit 2000, si aspekt
kryesor i çmilitarizimit, çmobilizimit dhe i riintegrimit të mijëra luftëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare
të Kosovës (UÇK). Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së e filloi punën në shkurt të vitit
2000, duke e pasur si pikësynim ndërtimin e TMK-së si një organizatë të qëndrueshme dhe
të efektshme të mbrojtjes civile, që u përgjigjet autoriteteve civile.
Informacionet plotësuese për Programin e trajnimit të TMK-së janë dhënë më pjesën hyrëse,
me një përshkrim të shkurtër të qëllimit dhe të implementimit të tij. Në kapitujt vijues do të
bëhet një prezantim i hollësishëm i rezultateve të drejtpërdrejta të Programit në fjalë. Atë që
do ta lexoni në vijim paraqet një vlerësim të transformimit të UÇK-së në TMK dhe një përgjigje të hollësishme në pyetjet:
1. A ka arritur t'i përmbushë objektivat e tij kryesorë Programi i IOM-it për trajnimin e
TMK-së?
2. Sa ka kontribuar për një mjedis stabil dhe të sigurt në Kosovë themelimi dhe zhvillimi i
TMK-së, nëpërmjet riintegrimit të luftëtarëve të çmobilizuar të UÇK-së?
3. Duke e pasur parasysh se nuk ka plane të riintegrimit, sepse kushtet nga një mjedis
në tjetrin ndryshojnë dukshëm, atëherë çka mund të mësohet nga përvoja e TMK-së,
që do të mund të zbatohej tjetërkund?
Për t'iu përgjigjur këtyre pyetjeve, është e nevojshme të vlerësohen implementimi i Programit
dhe ndikimet e tij.
Implementimi i Programit
Katër vjet pas themelimit të saj, TMK-ja ka shënuar rezultate të konsiderueshme të ndërhyrjeve në raste emergjente civile dhe ka krijuar imazh pozitiv publik, si organizatë profesioniste
e mbrojtjes civile. Sipas çfarëdo standardi të arsyeshëm, Programi i IOM-it për trajnimin e
TMK-së e ka arritur pikësynimin e tij.
Nëse vlerësohet në bazë të aspekteve kyçe të programeve të riintegrimit, mund të thuhet se
Programi i trajnimit të TMK-së ishte i planifikuar dhe i realizuar mirë.
D Programi e zhvilloi ndjenjën se TMK-ja i takon Kosovës dhe ofroi kushte që TMK-ja të
bëhej e pavarur.
D Programi demonstroi fleksibilitet në pikësynimin e tij fillestar dhe aftësi për t'iu përshtatur ndryshimeve.
D Programi ofroi trajnim të cilësisë së lartë dhe të vazhdueshëm, nëpërmjet punës së
stafit të shkathtë dhe të përkushtuar të IOM-it.
24
Analizë
HYRJE
HYRJE
Analizë
D Programi e inkurajoi pajtimin, nëpërmjet punëve të rindërtimit në komunitetet
minoritare.
D Programi e mundësoi koordinimin e punëve me agjencitë homologe, falë konsultimeve
të gjera, por organizimi i trajnimit dhe rritja e aftësive gjithnjë u bënë në mënyrë të
centralizuar.
Ndikimi i Programit
Programi i trajnimit të TMK-së pati një ndikim të rëndësishëm në ruajtjen e një mjedisi stabil
dhe të sigurt në Kosovë.
D Duke filluar punën me efektshmëri dhe menjëherë pas çmilitarizimit dhe çmobilizimit
të UÇK-së, Programi e angazhoi TMK-në në të gjitha sferat dhe i kontribuoi rritjes së
stabilitetit të vendit.
D Në fazën fillestare të Programit, kur konfliktet ndëretinke ende ndizeshin në shtetet
fqinje, ekipi i IOM-it, në masë të madhe, i kontribuoi çmobilizimit të suksesshëm të
UÇK-së, nëpërmjet një programi gjithëpërfshirës, të mbëshetur në trajnime, në
këshilla për menaxhim dhe në dislokime jashtë vendit.
D Programi i dha TMK-së mjete për t'u bërë organizatë e pavarur për raste emergjente
civile dhe për të ofruar shërbime përkatëse në tërë territorin e Kosovës. Çështje kritike
është se TMK-ja, në një afat më të gjatë, synon të bëhet ushtri e Kosovës. Kjo aspiratë është në kundërshtim me mandatin zyrtar të misionit të saj dhe, përkundër faktit
që ky është një faktor ndërlikues, nuk e pengon krijimin e një organizate të shërbimeve emergjente, falë mbështetjes së fuqishme që udhëheqja e TMK-së ia jep
Programit të IOM-it.
Mësimet që duhet të nxirren nga Programi i IOM-it
për trajnimin e TMK-së
Edhe pse Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së është përpiluar në rrethana unike, ai ofron
ide të dobishme për rastet e tjera të riintegrimit.
Në radhë të parë, ai e verifikon rëndësinë e disa veçorive të përgjithshme të programeve të
suksesshme të riintegrimit, si: fleksibiliteti i qëlilimit dhe i implementimit të programit, theksi në
profesionalizëm dhe në përkushtim, si dhe zhvillimi i ndjenjës se TMK-ja i takon Kosovës.
Metodologjia
Ky vlerësim i Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së e shfrytëzon metodologjinë kualitative. Hulumtimin e ka bërë vetëm një individ. Metodologjia e hulumtimit është mbështetur në
"trekëndëzim"; me fjalë të tjera, pohimet e tij rrjedhin nga konvergjenca e burimeve të shumëfishta të të dhënave, duke përfshirë: intervistat me stafin e IOM-it dhe me oficerët e TMK-së,
si dhe me udhëheqësit ndërkombëtarë dhe me ata vendorë; shkrimet për paraqitjen e TMKsë në media në gjuhën shqipe, serbe dhe në gjuhë të tjera; vrojtimet e hulumtuesit; burimet
kryesore të të dhënave nga IOM-i, UNMIK-u dhe nga KFOR-i; rezultatet e anketës së zhvilluar nga Qendra për Studime Humanistike "Gani Bobi", të financuar nga IOM-i. Për më
shumë informacione lidhur me metodologjinë dhe me rezultatet e hulumtimeve të Qendrës
"Gani Bobi" (shih Shtojcën).
25
Ç'është më e rëndësishmja, Programi i trajnimit të TMK-së e ilustron mënyrën se si krijimi i
lidhjeve të drejtpërdrejta ndërmjet trajnimit, rrijtes së aftësive dhe angazhimit, mund t'i kontribuojë suksesit të një programi të riintegrimit, qoftë edhe në rrethana të një paqartësie dhe
pasigurie të madhe politike. Përbërësit e nevojshëm të një suksesi të këtillë janë organizimi i
centralizuar i programit dhe mbështetja e fuqishme e udhëheqjes vendore.
Në veçanti, Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së është dëshmi e një eksperimenti unik që
lidh riintegrimin e luftëtarëve të çmobilizuar me krijimin e një organizate të dobishme
shoqërore, siç është organizata për raste emergjente civile. Ky eksperiment mund të shërbejë si model për shoqëritë e tjera që, pas konfliktit, kanë nevojë urgjente për rindërtim të strukturave dhe për krijim të besimit.
II. IMPLEMENTIMI I PROGRAMIT
TMK-ja sot
Çdo të enjte në mëngjes në Gjilan, Komandanti i ZM 6 të TMK-së, Imri Ilazi, i tubon komandantët e të gjitha brigadave dhe njësiteve në një sallë të madhe të një ndërtese që më parë
ishte fabrikë; në agjendë është menaxhimi i projekteve dhe i trajnimit në atë zonë. Ilazi e ka
një buzëqeshje në fytyrë dhe një pamje të qetë, por nuk ka asgjë relaksuese në pyetjet që ai
ua parashtron komandantëve lidhur me përparimin e tyre. Ai i krahason përgjgjet e tyre me
një tabelë, në të cilën janë detajizuar: objektivat, orët e punës dhe oraret, por, njëkohësisht,
ushtron trysni në ata oficerë, që atë javë nuk kanë treguar ndonjë rezultat.
Imri Ilazi, Komandant i Zonës së Gjashtë të
Mbrojtjes të TMK-së
Në një të enjte plot me aktivitete, Zona e
Gjashtë e Mbrojtjes diskuton për përfundimin e një projekti të rëndësishëm dhe
për fillimin e tri projekteve të reja.1 Një stacion i zjarrfikjes duhet të përurohet në një
fshat të afërt, në të cilin ende jeton një
numër i madh i popullatës serbe, në prani
të brigadës që e kishte ndërtuar. TMK-ja
ofroi fuqi punëtore dhe shkathtësi profesionale për punët e inxhinierisë, ndërsa
IOM-i i siguroi mjetet e nevojshme financiare. Komandanti kërkon nga të gjithë
pjesëtarët të jenë të pranishëm dhe të
duken sa më bukur me uniforma të pastra
dhe të hekurosura.
Planifikohen gjithnjë e më shumë punë, me mbështetje të IOM-it. Artana, një fshat malor,
kryebashkiake e të cilit është një grua e kombësisë serbe, me kënaqësi do të pranonte që
TMK-ja edhe aty ta ndërtonte një stacion të zjarrfikjes. Uji nuk arrin lehtë deri te shkollat e
fshatit; TMK-ja është ajo që do të përkujdeset për rregullimin e sistemit të ujësjellësit.
Podgora, e banuar me serbë dhe e administruar nga komuna e Vitisë, i klasifikuar si vend me
përparësi nga Zyra e KB-së për Kthim, ka nevojë për ujësjellës, prandaj TMK-ja ka ofruar
punën e saj për ndërtimin e tij. "A e keni vlerësuar buxhetin për këtë projekt?", e pyet z. Ilazi
inxhinierin e ndërtimtarisë nga komuna e Vitisë. Marcel Ferrere, major i Gardës Kombëtare të
Pensilvanisë dhe Inspektor i KFOR-it për Zonën 6, e parasheh mundësinë që një eskavator
1 Takimi javor i ZM 6-shit, Gjilan, 2 tetor 2003.
26
Analizë
HYRJE
Analizë
HYRJE
mund të mos jetë i mjaftueshëm për tri projektet e reja. Myfail Kqiku, këshilltar i IOM-it për ZM
6, pas një konsultimi të shkurtër me z. Ilazi dhe duke i bërë llogaritjet e nevojshme, e bind atë
për kohën që do të duhet t'i shfrytëzonte pajisjet e rënda, për secilin projekt. Koha do të jetë
pak më e gjatë, por puna do të kryhet.
Në murin e sallës për konferenca, një afishe me planin e trajnimeve të ardhshme 90-ditore ua
bën me dije të gjithëve detyrat që i presin. Më parë, orarin e trajnimeve e përpilonte këshillëdhënësi i IOM-it, kurse tash këtë punë e kryen vetë oficeri i trajnimit të TMK-së. Para lufte, Imri
Ilazi ishte arsimtar i edukatës fizike, i detyruar të emigrojë në Gjermani. Si shumë nga
bashkëpunëtorët e tij, ai nuk kishte përvojë përkatëse për menaxhim të ndonjë organizate, e
lëre më të një organizate për raste emergjente civile. Në të vërtetë, vetëm një vit përpara,
mbledhja e përshkruar më lart, nuk do të ishte zhvilluar në atë mënyrë.
Përvetësimi i mënyrës së menaxhimit dhe krijimi i entuziazmit për ta rindërtuar infrastrukturën
në komunitetet minoritare ka kërkuar kohë, mund dhe vendosmëri të atyre njerëzve që, katër
vjet më parë kishin luftuar në radhët e UÇK-së kundër regjimit të Beogradit, të udhëhequr nga
Millosheviqi, kurse sot ëndërrojnë të jenë forcë e ardhme mbrojtëse e një Kosove të pavarur,
- në mënyrë që ata të fillonin të punonin me zell në të mirë të fqinjëve të tyre serbë. Për këtë
nevojitej që ekipi i IOM-it për trajnimin e TMK-së, ta implementonte programin e këshillimit,
trajnimit dhe të ndihmës financiare.
Është e qartë se TMK-ja ende nuk është shndërruar në një shërbim emergjent plotësisht të
pavaruar; ajo ende varet nga ekspertët ndërkombëtarë, që i organizojnë trajnimet dhe japin
këshilla. TMK-së i mungojnë pajisjet dhe infrastruktura. Rekrutimi i pjesëtarëve nga
minoritetet po shënon përparim, por numri i tyre ende nuk e ka arritur vlerën prej 10% të numrit të përgjithshëm të pjesëtarëve të Trupave. Duke qenë e drejtuar nga një ish-oficer i respektuar i Ushtrisë jugosllave, gjenerallejtënant Agim Çeku, udhëheqja e TMK-së, marrë në tërësi,
duhet t'i përosë aftësitë e saj, për t'ia dalë mbanë me menaxhimin e afërsisht 3,000 pjesëtarëve me shkathësi nivelesh të ndryshme.2
Sidoqoftë, TMK-ja duket dhe është një organizatë civile që i kryen shërbimet e menaxhimit të
emergjencës. Si e tillë, ajo është identifikuar pa vështirësi në bisedat me fokus-grupet, të
zhvilluara me qytatarët shqiptarë të Kosovës, në vise të ndryshme të saj. Ata që janë të njoftuar më për së afërmi me organizimin e TMK-së, i dinë mirë angazhimet e saj dhe shërbimet
që ia ofron popullatës vendore. Imazhe pjesëtarësh të TMK-së, të përfshirë në punët e ndërtimit, zjarrfikjes dhe të meremetimit të rrugëve, janë shfaqur rregullisht në televizionin publik
gjatë kohës së lajmeve dhe në një program javor, që të dielave i kushtohet TMK-së dhe që i
vërteton/përforcon mendimet e njerëzve me informacione nga dora e parë.3
Por, kjo nuk është vetëm çështje imazhesh. Edhe pse e themeluar rishtazi, deri në fund të vitit
2003, TMK-ja ka shënuar rezultate të lakmueshme, duke përfshirë këtu më se 100 ndërhyrje
në emergjenca civile.4 Aktivitetet e ndihmës pas tërmetit në Gjilan, menaxhimi i situatës me
rastin e zjarrit që e përfshiu termocentralin Kosova B, puna e vazhdueshme në çminim, si dhe
shërbimet publike shëndetësore, të ofruara nga Batalioni i Mjekësisë në zonat rurale, janë
aspekte që meritojnë të përmenden, falë profesionalizmit dhe vetëmohimit të pjesëtarëve të
TMK-së. Fakti që TMK-ja është në rrugë të mirë për t'i përmbushur standardet e përcaktuara
për Kosovën nga KB-ja, është edhe një dëshmi më shumë për përparimin e deritanishëm.
2 Komente nga një sërë intervistash me Koordinatorin për TMK-në, gjeneralmajorin Andrew Cumming
në periudhën 2002-2003.
3 "Gani Bobi", TMK-ja dhe e ardhmja e saj. Pikëpamjet dhe mendimet e qytetarëve të Kosovës, shtator-tetor 2003.
4 Shih Raportin e Departamentit të Operativës të TMK-së lidhur me operacionet dhe me ndërhyrjet
në situata të vërteta gjatë periudhës 2000-2003, tetor 2003.
27
HYRJE
Nëse vlerësohet në bazë të aspekteve kyçe të programeve të riintegrimit, mund të thuhet se
Programi i trajnimit të TMK-së ishte mjaft i suksesshëm.5
Ndjenja se TMK-ja i takon Kosovës
Dihet fare mirë se kjo ndjenjë i rrit gjasët për sukses. Programi i trajnimit të TMK-së ka
bashkëpunuar ngushtë me pjesëtarët e TMK-së në të gjitha nivelet dhe i ka përfshirë ata
nëpërmjet trajnimeve dhe këshillimeve përbrenda organizatës dhe nëpërmjet "trajnimit të trajnuesve". Meqë organizata e TMK-së ende nuk është në gjendje të jetë e pavarur, kjo linjë
veprimi e ka zhvilluar një bashkëpunim të shkallës së lartë dhe ndjenjën se TMK-ja i takon
Kosovës. Në Shkollën e Mbrojtjes Civile, ish-studentët e saj tani japin mësim në disa lëndë
elementare. Në mënyrë mjaft domethënëse dhe në kontrast të plotë me festimet e viteve të
kaluara të një stili më ushtarak, në vitin 2003, Dita e Flamurit, u kremtua në hapësirat e
Akademisë së Mbrojtjes, me ç'rast kadetët e TMK-së, nën mbikëqyrjen e përbashkët të
instruktorëve të IOM-it dhe të atyre të TMK-së, i demonstruan shkathtësitë e veta.
Fleksibiliteti
Projekti i Programit të trajnimit të TMK-së, që nga fillimi tregoi një shkallë të lartë fleksibiliteti,
që u shpreh në fazat e ndryshme të realizimit të tij, por edhe nëpërmjet komponentëve të
shumëfishtë të trajnimit, ndihmës humanitare, dislokimeve jashtë vendit, ndërtimit të institucioneve dhe bashkëpunimit me ndërkombëtarët. Veç kësaj, ekipi i IOM-it ka qenë në gjendje
të kuptojë kur gjërat nuk zhvilloheshin ashtu siç duhej dhe ka pasur mundësi që programin ta
ndryshojë dhe ta përshtatë sipas rrethanave. Shembulli më i mirë është krijimi i konceptit të
Ekipeve Këshillëdhënëse të Menaxhimit (EKM). Që nga fillimi i realizimit të Programit, kur u
bë e qartë se vetëm trajnimi nuk do të jetë i mjaftueshëm për t'i zhvilluar shkathësitë e caktuara, këshilltarët e IOM-it i ofruan përkrahje të nevojshme shtesë menaxhimit të dobët të organizatës dhe organizuan këshillime të përditshme pa shkëputje nga puna.
Cilësia e trajnimit
Trajnimi i ofruar nga Programi përkatës për TMK-në dhe për orët mësimore, të zhvilluara në
kuadër të Shkollës së Mbrojtjes Civile, e kanë sjellë TMK-në më afër standardeve evropiane.
Faktet dëshmojnë se TMK-së i janë ofruar instruksione të cilësisë më të lartë, jo vetëm në
Kosovë, por ndoshta edhe në rajon. Organizatat e tjera të shërbimeve në raste emergjente
civile, filluan t'i trajnonin pjesëtarët e tyre në Akademinë e Mbrojtjes. Instruktorët e Kolegjit të
Mbrojtjes Civile në Ankara të Turqisë, para pak kohësh e vizituan TMK-në për t'i vrojtuar dhe
për t'i mësuar teknikat e nxjerrjes së viktimave nga automjetet. Së fundi, raportet e inspektimit të ushtrimeve fushore dhe të gatishmërisë së TMK-së, të përpiluara nga kontingjentet e
KFOR-it që vijnë nga shtetet e ndryshme, shënuan një shkallë të kënaqshme të profesionalizmit individual.6
Stafi i IOM-it
Stafi i IOM-it është trajnuar mirë dhe ka përvojë të pasur nga puna paraprake në vendet e tyre
amë dhe në Ballkan. Afërsisht gjysma e këtij ekipi ka punuar në Kosovë katër vitet e fundit
5 Shih Kornizën për çarmatim, çmobilizim dhe për riintegrim të ish-luftëtarëve në situata krizash,
Raport nga seminari i Akademisë Ndërkombëtare për Paqe, dhjetor 2002.
6 Raporti pas veprimit lidhur me ushtrimin e ZM 5-shit, 26 gusht 2003; Raportet e BShK të KFOR-it, nëntor
2003; Inspektorati i ZM 6, nr. i protokollit 10/415, 26 nëntor 2003.
28
Analizë
Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
Analizë
HYRJE
dhe i është bashkëngjitur Programit të trajnimit të TMK-së, duke e formuar një grup qendror
që e nisi punën prej fillimit të veprimit të këtij Programi. Ky staf ka siguruar një vazhdimësi të
punës, duke i pasur parasysh mjedisin dhe rrethanat e ndryshueshme. Dallim nga qëndrueshmëria e pranisë së IOM-it, për shembull, bënin orientimet e shpejta nga KFOR-i si organizatë tjetër e vetme që, të paktën, pjesërisht ishte e angazhuar me trajnimin e TMK-së.
Mbikëqyrjet e KFOR-it zgjatin më së shumti gjashtë muaj, ndërsa kohëzgjatja e shërbimit të
Komandantit të Forcave është një vit dhe me ardhjen e vet sjell një stil të fuqishëm personal
të udhëheqjes. Kjo, në një mënyrë, krijon probleme serioze për qëndrueshmërinë e udhëheqjes së një politike të caktuar.
Bashkërendimi
Bashkërendimi i punëve me UNMIK-un dhe me KFOR-in është dëshmuar si shumë i vlefshëm, veçanërisht në fillim të punës së Programit të trajnimit të TMK-së. Sinergjia (rezultatet
e shtuara si fryt i përpjekjeve të përbashkëta) me ICRS-në e IOM-it (Shërbimi i informimit,
këshillimit dhe i referimit), po ashtu, luajti një rol të rëndësishëm në këtë fazë të parë
vendimtare. Nuk pati vonesa në realizimin e regjistrimit të mijëra luftëtarëve të çmobilizuar të
UÇK-së. Brenda pesë muajsh, regjistrimi u krye në tërësi. Për më pak se dy muaj, IOM-i ia
doli ta përpilonte listën e parë të kandidatëve që u kualifikuan për anëtarësim në TMK-në e
sapoformuar. Në fillim të qershorit të vitit 2000, Sekretari i Përgjithshëm i KB-së, z. Kofi
Annan, zyrtarisht e shpalli transformimin e UÇK-së në TMK, si një ndër arritjet e UNMIK-ut.7
Pastaj, IOM-i vazhdoi të vepronte duke u konsultuar me UNMIK-un dhe me KFOR-in dhe
bashkëpunonte me organizatat e mbrojtjes civile jashtë Kosovës, ndërkaq ky partneritet i vlefshëm ndihmoi që, mes të tjerash, të përgatitej planprogrami i trajnimit i Shkollës së Mbrojtjes
Civile. IOM-i bashkëpunoi edhe me Marrëveshjen EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha të Këshillit
të Evropës, për ta planifikuar mbajtjen e mësimit në Shkollën e Mbrojtjes Civile dhe për të siguruar kështu standarde të larta të trajnimit.
Pajtimi
IOM-i u përpoq ta kombinonte riintegrimin dhe pajtimin nëpërmjet punëve ndërtimore në
komunitetet minoritare. Programi i trajnimit të TMK-së ka ndërmarrë disa nisma, edhe pse të
kufizuara, në komunitetet serbe, në të cilat imazhi i TMK-së është jashtëzakonisht negativ për
disa arsye: për shkak të lidhjes së saj me kryengritjen e shqiptarëve; të portretizimit ideologjik
të saj (TMK-së) nga mediat serbe para dhe pas rënies së Millosheviqit dhe si rezultat i presionit nga udhëheqja politike serbe për ta ndërprerë bashkëpunimin me institucionet kosovare.8
7 Shih citatet e fjalës së Annanit në Komisionin e Pavarur Ndërkombëtar për Kosovën, Raporti për
Kosovën, Botim i Univerisitetit Oxford, 2000, faqe 107. Për caktimin e afateve kohore dhe të
bashkërendimit të punëve, është i përshtatshëm krahasimi me Timorin Lindor: shih publikimin e Grupit
për Konflikte, Siguri dhe Zhvillim, Kolegji King - Londër, Vështirim i operacioneve paqësore: Një rast
për ndryshim. Timori Lindor, mars 2003, paragrafët 54-57.
8 Shih shkrimin e Jelena Bjelica-s, "Prezantimi dhe paraqitja e TMK-së në mediat e shkruara serbe",
shtator 2003, një hulumtim me fokus në periudhën pas rënies së Millosheviqit dhe në fundin e nënkuptuar të regjimit të tij autoritar. Ky hulumtim tregon se asnjë akuzë për aktivitetin kriminal dhe terrorist të
TMK-së nuk është mbështetur me ndonjë dëshmi. Me mjaft shqetësim, liria e fjalimeve urrejtëse dhe e
raportimit të bazuar në spekulime, e shprehin një vazhdimësi të qartë të praktikave të mëparshme,
ndërsa arsyet për këtë qëndrojnë në pasimin e ideologjisë antishqiptare të Millosheviqit, ose thjesht,
në mungesën e profesionalizmit ndër gazetarë, të kombinuar me faktin se mediat, sidomos ato
shtetërore, asnjëherë nuk janë liruar nga të metat. Për presion politik mbi serbët e Kosovës shih dokumentin e Misionit të OSBE-së në Kosovë, Institucionet paralele në Kosovë, tetor 2003.
29
Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së ia ka arritur t'i përmbushë objektivat e tij, përkundër
disa faktorëve që paraqitnin pengesa. Bashkërendimi dhe planifikimi i paharmonizuar, si dhe
mungesa e mjeteve financiare, si çështje që janë jashtë kontrollit të Programit, pa dyshim,
paraqitnin probleme serioze për zhvillimin e TMK-së.
Bashkërendimi dhe planifikimi i paharmonizuar
Ndonëse IOM-i ka qenë i angazhuar në shumë detyra në të cilat është kërkuar bashkëpunim
i madh, planifikimi dhe bashkërendimi i nivelit më të lartë kanë ndodhur më vonë. Në atë kohë
ende mungonte planifikimi i gjerë, që do ta ngjallte ndjenjën se TMK-ja i takonte Kosovës.
TMK-ja është kompetencë e rezervuar e PSSP-së dhe nën mbikëqyrje të KFOR-it. UNMIK-u,
që nuk ishte i autorizuar ta mbikëqyrte çmobilizimin dhe riintegrimin, luajti rolin e ushtruesit të
kontrolleve jo të rregullta, deri në themelimin e Zyrës së Koordinatorit të UNMIK-ut për TMKnë, në fund të vitit 2002.9 KFOR-i, misioni i të cilit ka ndryshuar më shpejt se ai i KB-së, po
ashtu, ka bërë ndryshime drastike në politikën ndaj TMK-së. Në vitin 2003, nga bashkëpunimi i drejtpërdrejtë me TMK-në, kaloi vetëm në rolin e inspektimit dhe të kontrollit, duke hequr
kështu dorë nga angazhimet që i kishte marrë përsipër në kohën e çmobilizimit.10
Institucionet kosovare kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë të përjashtuara nga çdo mundësi për
ta mbikëqyrë TMK-në. Në Grupin e zhvillimit të mbrojtjes civile, të formuar rishtazi, - një komision i përbërë nga zyrtarë të lartë ndërkombëtarë civilë dhe ushtarakë, nuk është përfaqësuar
asnjë institucion kosovar.11
Mungesa e një strategjie të harmonizuar, që do t'i përfshinte zhvillimin ekonomik, drejtësinë
dhe pajtimin në nivel të Kosovës, është një problem tjetër që duhet të nxirret në pah.
Përpjekjet për pajtim, duke ia dhënë ish-luftëtarëve udhëheqjen e projekteve humanitare, do
të ishin dëshmuar shumë të dobishme, po të kishin qenë pjesë e një strategjie më të mirë dhe
më të gjerë. Në disa raste, TMK-ja ka hasur më shumë pengesa tek aktorët ndërkombëtarë,
se sa te komunitetet rivale etnike. Në rastin e fshatit Novake, për shembull, komuniteti serb e
hodhi poshtë vendimin e KFOR-it, me të cilin kundërshtohej angazhimi i xhenierëve të TMKsë dhe i dha përparësi rindërtimit e jo brengosjeve për çështje të sigurisë që kishin të bënin
me ndërtimin e një gypi të ujësjellësit.12
Mungesa e mjeteve financiare
Mjetet e pamjaftueshme financiare janë problem që e ka ngadalësuar zhvillimin e TMK-së, që
nga themelimi i saj e deri më sot. Në një vlerësim gjithëpërfshirës të sigurisë në Ballkan, të
publikuar në vitin 2001, Grupi Ndërkombëtar i Krizave, me ironi shtoi se për një transformim
të shpejtë të luftëtarëve të UÇK-së në "zjarrfikës dhe në personel shembullor të autoambulancave", do të duhej t'i kushtohej më shumë kujdes financimit të duhur të TMK-së.13
9 Përkitazi me papërshtatshmërinë e funksioneve të mbikëqyrjes dhe të planifikimit të UNMIK-ut, shih
publikimin e Grupit për Konflikte, Siguri dhe Zhvillim (GKSZh), Kolegji King - Londër, Vështirim i
operacioneve paqësore: Një rast për ndryshim. Kosovë, mars 2003, paragrafi 100. Për emërimin e
Koordinatorit të TMK-së, shih Mandatin e Koordinatorit të TMK-së, 1 prill 2003.
10 Përshkrimi i përgjegjësive dhe i rolit të KFOR-it në ndërtimin e TMK-së është dhënë në
Memorandumin për marrëveshjen ndërmjet Komandantit të KFOR-it dhe PSSP-së lidhur me Trupat e
Mbrojtjes të Kosovës që, po ashtu, u nënshkrua në vitin 1999.
11 Shih mandatin dhe përbërjen e GKSZh-së, 13 shkurt 2003.
12 Bisedat me z. Jeremy Haslam, menaxher i Fondit të Mirëbesimit të IOM-it, shtator 2003.
13 Grupi Ndërkombëtar i Krizave (GNK), Pas Millosheviqit. Një plan i përshtatshëm për paqe të qën-
drueshme në Balllkan, 2001: fq. 92-93.
30
Analizë
HYRJE
Analizë
HYRJE
Deri në fund të vitit 2003, Programi i trajnimit të TMK-së mund të mbështetej vetëm në ndihmën e Qeverisë së ShBA-ve. Donacione të tjera për plotësimin e nevojave të infrastrukturës
dhe për sigurimin e pajisjeve nuk kishte në dispozicion. Të njëjtat raporte të KFOR-it, me të
cilat verifikohen aftësitë profesionale individuale të pjesëtarëve të TMK-së, tregojnë se, me
përjashtim të disa problemeve specifike në komandim dhe në kontroll, mungesa e një performance edhe më cilësore të pjesëtarëve të TMK-së, shpeshherë është pasojë e mungesës
së pajisjeve.14
III. VLERËSIMI PAS IMPLEMENTIMIT
Për ta vlerësuar me realizëm suksesin e përgjithshëm të Programit të trajnimit të TMK-së në
punët e riintegrimit, duhet ta shqyrtojmë ndikimin e tij në pikësynimin e çmobilizimit të luftëtarëve të UÇK-së e, me këtë, edhe faktorët e shumtë që nuk janë nën kontroll të drejtpërdrejtë
të Programit.
Menjëherë pas përfundimit të fushatës së bombardimeve të NATO-s, u shfaq një nevojë e
përgjithshme, por urgjente: me tërheqjen e forcave jugosllave, monopoli legjitim i kontrollit të
dhunës duhej t'i kthehej misionit të NATO-s. Kjo do të thotë se e vetmja forcë e armatosur në
terren - UÇK-ja, duhej të çmilitarizohej dhe të çmobilizohej.
Mënyra e zgjedhur për ta përmbushur këtë pikësynim ishte që luftëtarëve të UÇK-së t'u jepej
përparësi në procesin e përzgjedhjes për forcat e sapofromuara policore të Kosovës (ShPK),
derisa një pjesë e madhe e udhëheqjes dhe e rangjeve të UÇK-së do të duhej të zbatoheshin
në TMK. TMK-ja ishte themeluar si një organizatë e shërbimeve emergjente, por aspiratat e
saj për t'u bërë ushtri, vazhduan të jenë të pranishme gjatë negociatave të tensionuara ndërmjet udhëheqësve të NATO-s dhe komandantëve të UÇK-së; ndërsa ky themelim u zyrtarizua
me marrëveshje dhe u pranua publikisht nga udhëheqja e UÇK-së.15
Këto paqartësi, që e përcillnin themelimin e TMK-së, u pasqyruan në formën që e mori në
emërtimin e saj, që e përmban fjalën "mbrojtje" (në gjuhën angleze ka dy kuptime),16 por edhe
në përdorimin e rangjeve dhe të simboleve ushtarake, të ngjashme me ato të UÇK-së. Në atë
kohë, ky ishte një kompromis i pranueshëm, që i mundësoi udhëheqjes së UÇK-së t'i bindte
ushtarët e thjeshtë të saj që ta pranonin çmilitarizimin dhe ky ishte një pikësynim i arritur pas
një debati të brendshëm intensiv, e jo një rezultat i presupozuar.17
Sa i përket bashkësisë ndërkombëtare, pikësynimet e marrëveshjes ishin:
1. Të shmangej mundësia që luftëtarët të shndërroheshin në forca "Talibane të
Kosovës", potencialisht të rrezikshme për aleatët e tyre të mëparshëm;18
14 Shih fusnotën 6
15 Marrëveshja e çmiltarizimit dhe e transformimit të UÇK-së, qershor 1999, posaçërisht 25 (b):
"Ushtria e Kosovës, sipas modelit të Gardës Kombëtare të ShBA-ve", do të duhej të formohej "kur të
vijë koha." Përveç deklaratave publike, të bëra në atë kohë nga Komandanti i TMK-së, Agim Çeku
dhe të regjistruara nga mediat, shih shkrimin e James Pettifer: Një koncept për një realitet të ri.
Dialogu me Hashim Thaçin, 2001, fq. 37; Bardh Hamzaj, Një rrëfim për luftën dhe për lirinë (Dialogu
me komandantin Ramush Haradinaj), Zëri 2000, fq. 168.
16 Trupat e Mbrojtjes të Kosovës.
17 Shih shkrimin e Safet Zejnullahut: Lufta për Kosovën (Flet komandant Remi) Zëri, 2001, fq. 117:
"Nuk është ky objektivi që e kemi dëshiruar, por ai që ka qenë i mundshëm". Po ashtu, Madeleine
Albright, Zonja Sekretare. Kujtime, Miramax.
18 Ky preokupim është theksuar në Raportin për Kosovën, fq. 119.
31
HYRJE
3. Të mundësohej riintegrimi afatgjatë i ish-luftëtarëve në jetën civile, nëpërmjet krijimit
të një organizate për raste civile emergjente.
Derisa dy pikësynimet e para ishin të qarta që nga fillimi, i treti u transformua sipas kushteve
dhe implementimit të marrëveshjes dhe u bë një "armëpushim" afatmesëm, deri në përcaktimin e statusit politik të Kosovës.
Gjatë këtij "armëpushimi", janë harmonizuar interpretimet e kundërta të kompromisit të arritur me krijimin e TMK-së, që buronin nga mospajtimet rrënjësore lidhur me konfliktin në
Kosovë dhe me dinamikën e tij.
Ka kritikë që, në rastin më të mirë, konsiderojnë se ky kompromis ishte i padobishëm, nuk
ishte i lidhur sa duhet me çështjet serioze politike dhe ishte mosrespektim i plotë i ligjeve
ndërkombëtare.19 Për autoritetet serbe, UÇK-së-ja ishte dhe gjithmonë do të jetë një sfidues
jolegjitim i sovranitetit të Serbisë mbi Kosovën. Kështu, ajo e barazon UÇK-në me terrorizmin
dhe krimin dhe kjo është arsye e mjaftueshme për ta refuzuar tërë idenë e TMK-së.20 Për kritikët e tjerë, mohimi i rolit strategjik të UÇK-së gjatë fushatës së NATO-s e bën të pavend
çfarëdo roli të UÇK-së pas konfliktit.
Ka edhe kritika të kundërta, që e pasqyrojnë një mendim të gjerë në mesin e opinionit shqiptar në Kosovë, sipas të cilave, çmilitarizimi i UÇK-së vlerësohet negativisht. Pavarësisht nga
orientimi i tyre politik, pjesëmarrësit në fokus-grupe, në vise të ndryshme të Kosovës, thonë
se themelimi i TMK-së ishte një "tradhëti", "manipulim", "poshtërim" dhe një "gabim". Ata e
shohin TMK-në si një margjinalizim të luftëtarëve të lirisë - një imponim dhe, në rastin më të
mirë, si një zgjidhje të përkohshme, meqë fati i tyre është ta krijojnë një ushtri të Kosovës.21
Ky nuk është rast për të hyrë në diskutime të hollësishme të këtyre këndvështrimeve
kundërthënëse. Do të jetë e mjaftueshme të thuhet se burimet e informuara dhe intervistat me
protagonistët e asaj historie ofrojnë dëshmi bindëse për faktin se NATO-ja e konsideron UÇKnë si aleat të saj në vitin 1999, si dhe për mendimin e njëjtë të UÇK-së për këtë. Drejtuesi i
tanishëm i Qendrës Simulative të TMK-së, një ish-arsimtar i artit figurativ, ishte zgjedhur nga
UÇK-ja për ta zënë vendin e punës si lexues hartash, për t'ia përcjellë koordinatat e caqeve
komandantëve në bazë që, pastaj, këto informacione t’ua dërgonin autoriteteve ushtarake të
NATO-s. Nuk është plotësisht e sigurt se si (sa) i ka shfrytëzuar udhëheqja e NATO-s këto
informacione, por kjo nuk i ndryshon marrëdhëniet e krijuara të NATO-s me UÇK-në në atë
kohë e as mendimin e saj për të.22
19 Carlotta Gall, "Rusia e sulmon marrëveshjen për Forcën e re të Kosovës", International Herald
Tribune, shtator 23, 1999; Fabio Mini, Lufta pas luftës, Einaudi, 2003, fq. 228; Andreas HeinemannGruder dhe Wolf Christian-Paes, Kush kë e nxit: Mobilizimi dhe çmobilizimi i Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës, Inform. 20, QNBSh, 2001.
20 Shih shkrimet e Republikës së Serbisë, Terrorizmi shqiptar dhe krimi i organizuar në Kosovë e
Metohi, Beograd, shtator 2003. Ky publikim e ka shprehur qartazi lidhjen e UÇK-së dhe të TMK-së
me të gjitha format e krimit të organizuar në Kosovë.
21 TMK-ja dhe e ardhmja e saj, 2003.
22 Benjamin Lambeth, Lufta ajrore e NATO-s për Kosovën: Një vlerësim strategjik dhe operacional,
Korporata Rand, 2001, fq. 53- 54; Daalder Ivo dhe Michael O'Hanlon, Fitorja me forcë: Lufta e NATOs për ta shpëtuar Kosovën, Instituti Brookings, 2000, fq. 152-153. Tim Judah, Kosova. Lufta dhe hakmarrja, Botimet e Universitetit Yale, 2000, fq. 266-267 për dyshimin e komandantëve të NATO-s gjatë
shfrytëzimit të informacioneve që vinin nga terreni, nga frika e ndërhyrjes së shërbimit të zbulimit të
Serbisë. Albright i përkujton ShBA-të, e madje diskuton për armatimin e UÇK-së, por pastaj vendos të
mos e bëjë këtë, nga brengosja se kjo do ta përçante Aleancën, fq. 411.
32
Analizë
2. Të balancoheshin kërcënimet e atypëratyshme për sigurinë;
Analizë
HYRJE
Si përfundim, kur vlerësohet ndikimi i Programit të trajnimit të TMK-së në objektivat e çmobilizimit të UÇK-së dhe të riintegrimit të pjesëtarëve të saj në jetën civile nëpërmjet themelimit
të TMK-së, duhet të merren parasysh faktorë të shumtë, ndër të cilët edhe dinamikën e konfliktit në Kosovë. Këta faktorë nuk janë e as që do të jenë nën kontroll të drejtpërdrejtë të IOMit.
Objektivi i parë: Të shmanget mundësia e krijimit të forcave
"Talibane të Kosovës"
UÇK-ja do të mund të paraqiste kërcënim për praninë e ndërkombëtarëve në Kosovë, ardhja
e të cilëve shkaktoi tërheqjen e forcave serbe, por, njëkohësisht, koincidoi edhe me themelimin e administratës së udhëhequr nga Kombet e Bashkuara dhe e tërë kjo situatë ishte larg
nga pikësynimi për pavarësinë e Kosovës.
Programi ICRS i IOM-it filloi punën me një proces gjithëpërfshirës të regjistrimit dhe menjëherë i angazhoi të gjithë ata që pohonin se kishin qenë luftëtarë në bërthamën e UÇK-së,
por edhe ata jashtë saj.23 Duke e përfshirë UÇK-në në procesin e çmobilizimit të luftëtarëve,
që njiheshin si kryengritës, IOM-i e shmagu mundësinë e krijimit të grupeve margjinale dhe të
pakënaqura, që do të mund të paraqitnin kërcënim serioz për praninë e ndërkombëtarëve në
Kosovë, siç ka qenë rasti në situata të tjera pas konfliktit.
Koha, po ashtu, ishte një faktor shumë i rëndësishëm. Menjëherë pas përfundimit të luftës,
kur u mor vendimi për çmilitarizimin e UÇK-së, situata e sigurisë së brendshme në Kosovë
ishte shumë e tensionuar. Njerëzit që identifikoheshin nëpërmjet bartjes së uniformës së
UÇK-së, kryenin një sërë aktesh të dhunshme dhe kriminale. Raportet e të drejtave të njeriut, që evidentonin të dhëna për një dhunë të tillë, e pranuan edhe këtë fakt: nuk kishte dëshmi që këto akte do t'ia veshnin një strategjie të orkestruar nga udhëheqja e UÇK-së. Kjo e fundit, gjithmonë e ka mohuar çdo përfshirje të saj në këtë veprimtari dhe theksonte se KFOR-i
është përgjegjës për çfarëdo mungese të sigurisë në Kosovën e pasluftës. Por, të njëjtat
raporte mohimet e UÇK-së i quanin të pasinqerta. Autoritetet për zbatimin e ligjit, të përcaktuara nga UÇK-ja në verë të vitit 1999, edhe pse nuk përfshiheshin në hakmarrje kolektive, të
paktën, nuk shprehnin gatishmëri për t'i mbrojtur minoritetet nga reprezaliet dhe nuk ishin në
gjendje t'u ofronin siguri shqiptarëve nga drejtësia politike as nga ajo jashtëgjyqësore.24
Në këto rrethana, ishte i rëndësishëm përfundimi i shpejtë i çmobilizimit të UÇK-së. Mijëra
armë ishin hedhur dhe kjo i kontribuonte përmirësimit të situatës së sigurisë së brendshme.25
Këta grumbuj të mëdhenj armësh që u zbuluan më pas, nuk ishin aq shumë shprehje e dështimit të çmobilizimit, sa ishin pasqyrim i një dukurie shumë më serioze: pra i ndjenjës së
23 Ka mospajtime lidhur me numrin, por për qartësim, shih shkrimet e Anna Khakee dhe Nicolas
Florquin, Kosova dhe armët: Një vlerësim themelor për armët e brezit dhe për ato të lehta në Kosovë,
UNDP dhe hulumtimi për armët e brezit, 2003, fq. 13: vlerësimi prej 20,000 luftëtarësh të UÇK-së
është i arsyeshëm, duke e pasur parasysh se evidencat e KFOR-it flasin për nja 20,000 sosh në vitin
1999.
24 Human Rights Watch, Nën urdhër. Krimet e luftës në Kosovë, 2001, në veçanti kapit.17; OSBE:
Kosova-si është parë dhe si është folur për të, Pjesa II. Një raport për zbulimet e Misionit të OSBE-së
në lëmin e të drejtave të njeriut, qershor-tetor 1999 (një fjalë përmbyllëse, fq. xii); GNK, Çka ndodhi
me UÇK-në? mars 2000, fq. 16-18.
25 Për efektet pozitive të çmobilizimit, madje edhe në masë të kufizuar, shih shkrimet e Eric
Chevallier, OKB-ja në Kosovë: Mësimet nga Misioni i parë i KB-ve në Kosovë, Dokumente të herëpashershme nr. 35, Instituti për studime të sigurisë, maj 2002: fq. 31.
33
HYRJE
Po ashtu, ishte me rëndësi fakti se Programi i IOM-it për trajnimn e TMK-së menjëherë i
angazhoi oficerët e lartë të TMK-së dhe përpjekjet e tyre i përqendroi në gjetjen e mënyrës
së strukturimit të një organizate të mbrojtjes civile. Menjëherë pas kësaj, të gjithë pjesëtarët
e TMK-së u përfshinë në kurse të trajnimit dhe në projekte të rindërtimit. Zhvillimi i shpejtë i
fushtatave të informimit publik kishte për qëllim që shoqëria kosovare të njihej me detyrat
civile të TMK-së, ndërsa ish-luftëtarët të fillonin të identifikoheshin nëpërmjet roleve të tyre të
reja.
Objektivi i dytë: Balancimi i kërcënimeve të
atypëratyshme për sigurinë
Fakti se a i ka pakësuar themelimi i TMK-së kërcënimet e atypëratyshme për sigurinë e
brendshme ose rreziqet nga aktiviteti i gueriljes jashtë kufijve, është një çështje tjetër që
duhet diskutuar. Disa studime flasin për një lidhje çuditërisht të madhe ndërmjet pjesëtarëve
të TMK-së dhe luftëtarëve shqiptarë etnikë të Maqedonisë dhe të Serbisë së Jugut, si një
dëshmi e qartë e dështimit të çmobilizimit, edhe pse shifrat e përmendura janë të bazuara
vetëm në spekulime. Raportet e cituara nuk përmendin asnjë burim informacionesh dhe nuk
mbështeten në burime që do të dëshmonin se pjesëtarët e TMK-së janë pjesëmarrës në konflikt dhe, si të tilla, këto raporte janë të dyshimta.27 Realiteti është se nuk ka shpjegime të sigurta për numrin e pjesëtarëve të TMK-së që ishin mobilizuar si guerilë dhe që kishin luftuar
në shtetet fqinje, përveç atyre që janë identifikuar qartazi dhe që janë larguar, sipas rregullit,
nga organizata.28
Një pyetje hipotetike është ajo se sa do të ishte më i madh angazhimi i ish-luftëtarëve të UÇKsë në kryengritjet e tjera të shqiptarëve etnikë, po të mos kishte ekzistuar TMK-ja, - duke i
pasur parasysh rrethanat politike shumë eksplozive në vitet pas konfliktit. Sugjerimet e
pavarura për sigurinë në rajon, që u bënë në atë kohë, e theksojnë faktin se vetë ekzistenca
26 Fushata e fundit e UNDP-së për amnisti të armëmbajtjes pa leje, që përfundoi më 1 tetor të vitit
2003, pati si rezultat dorëzimin e vetëm 155 copë armësh tek autoritetet, - nga shifra e afërsisht gjysmë milioni armësh që aktualisht mendohet se janë në Kosovë.
27 Raporti Një shqyrtim i operacioneve paqësore thotë: "besohet se ndërmjet 10 dhe 20% të pjesëtarëve të TMK-së [ndërmjet 500 e 1000 vetave] - duke e përfshirë edhe zëvendëskomandantin, kanë
luftuar në Maqedoni në vitin 2001", por nuk citohet burimi i informacioneve të tilla (paragrafi 103).
Duke i cituar Forcat e armatosura jugosllave, Heinemann-Gruder shkruan se, në të njëjtin vit, rreth
60 pjesëtarë të TMK-së e kanë kaluar kufirin dhe i kanë shqetësuar civilët në Serbinë Jugore, fq. 35.
I njëjti burim e mbështet përshkrimin e natyrës kriminale të UÇK-së vetëm në web-faqet serbe të
internetit. Akuzat e bëra në web-faqen maqedonase të internetit: www.realitymacedonia.org.mk, që
flasin për një prani të forcave talibane në UÇK dhe në TMK, janë shumë të pasakta. Por,
prapëseprapë ato përsëriten me të madhe nga mediat evropiane, pa i cekur burimet e as pa ofruar
dëshmi, (një shembull i tillë është Elisabetta Burba, "Luftëtarët e krimit", Panorama, /12/2002) dhe
ideologët kundër NATO-s, si: Noam Chomsky, Hegjemonia ose mbijetesa: Misioni i Amerikës për
dominim në botë, Henry Holt, 2003.
28 Më i spikaturi ndërt ta , Gëzim Ostreni, u largua nga Komandanti i TMK-së, gjenerallejtënant Agim
Çeku. Në vitin 2001, Ostreni, i lindur në Maqedoni, luftoi për Ushtrinë Çlirimtare Kombëtare, - një
grup luftëtarësh guerilë që iu kundërvunë Qeverisë maqedonase, derisa ishte me detyrë të Shefit të
Shtabit të TMK-së. Tash, ai është anëtar i Parlamentit të Maqedonisë. Sa i përket trazirarave në
rajon, gjatë të së njëjtës periudhë, 22 pjesëtarë të TMK-së u suspenduan, pas vendimit të nënshkruar nga Presidenti George W. Bush, duke i futur ata në listën e zezë, si kërcënim për sigurinë e
ShBA-ve.
34
Analizë
fuqishme të pasigurisë në Kosovë, madje edhe nën mbrojtjen e NATO-s, që më vonë u konfirmua nëpërmjet mungesës së suksesit të fushatave të amnisitisë.26
HYRJE
Analizë
e një organizate si TMK-ja, me strukturë, me plan ditor të punës dhe me një kod të disiplinës,
do të kontribuonte të mbahej nën kontroll një numër i madh përkrahësish potencialë.29
Dëshmitë e mbështetin këtë ide. Gjatë vitit 2001, një angazhim më i drejtpërdrejtë i KFOR-it
në trajnime, i kontribuoi mbikëqyrjes së TMK-së dhe rritjes së aftësive të pjesëtarëve të saj,
duke i kufizuar mospjesëmarrjen në trajnime dhe shkarjet e mundshme të sigurisë. Ç'është
më me rëndësi, Programi i shumanshëm i trajnimit të TMK-së, i mbështetur në trajnimin,
dhënien e këshillave për menaxhim dhe në dislokimet jashtë vendit, e mbajti të angazhuar një
numër të madh pjesëtarësh të TMK-së. Një vështrim më për së afërmi, në rritjen e aktiviteteve
të trajnimit, duke përfshirë këtu edhe themelimin e Shkollës së Mbrojtjes Civile, por edhe një
numër të madh projektesh humanitare, në të cilat TMK-ja ishte prijatare, e jep një pasqyrë më
të qartë të zhvillimit të TMK-së. Ky zhvillim ia ngriti imazhin kësaj organizate në publik dhe i
përmbushi aspiratat e pjesëtarëve të thjeshtë për t'u ndjerë dhe për t'u dukur si profesionistë.
Kështu, derisa pyetja e parashtrurar më lart nuk ka përgjigje të vërtetë, ajo lë mundësi të kuptohet se, faktorë të tjerë si, dinamika e konflikteve në rajon dhe dështimet e NATO-s në çështjet e sigurisë, lejuan lëvizje të pakontrolluara të individëve të tjerë në zonat e konfliktit, përveç
pjesëtarëve të TMK-së.30 Dihet fare mirë se programet e çmobilizimit dhe të riintegrimit në një
vend, gjithmonë dështojnë, nëse në fqinjësi të atij vendi vazhdon lufta. Në të vërtetë, pas marrëveshjes së vitit 2001, të arritur në Ohër, nuk është regjistruar ndonjë aktivitet tjetër jashtë
kufirit. Me këtë rast u gjet edhe një zgjidhje politike për kryengritjen e shqiptarëve në
Maqedoni dhe shpejt u përmirësua situata jostabile e sigurisë në rajon. I ngjashëm ishte edhe
çmobilizimi i luftëtarëve në Serbinë Jugore, kur, në pranverë të vitit 2001, qeveria e Beogradit
e implementoi një plan për t'i dhënë fund diskriminimit të shqiptarëve, ndërsa NATO-ja gradualisht ua mundësoi forcave serbe t'i rimarrin zonat e çmilitarizuara.
Objektivi i tretë: Riintegrimi si "armëpushim" afatmesëm
KB-ja kishte kërkuar nga Kosova të përcaktonte se çfarë lloj shoqërie do të synonte të bëhej
deri në vitin 2005. TMK-ja i ka pranuar Standardet për Kosovën, që është një lloj plani dhe
trasimi i rrugës drejt ndërtimit të një shoqërie demokratike, në të cilën do të mbizotërojë sundimi i ligjit, në pajtim me standardet evropiane. TMK-ja e ka pranuar direktivën e KB-së për t'u
zhvilluar si organizatë civile shumetnike. Sidoqoftë, ajo asnjëherë nuk ka hequr dorë nga ideja
për t'u bërë ushtri e ardhshme e Kosovës së pavarur.
Kështu, shtrohet pyetja kritike: A e pengon realizimin e suksesshëm të Programit të trajnimit
të TMK-së fakti se synimet afatgjata të saj janë në kundërshtim me misionin e miratuar zyrtarisht? Përgjigjja në këtë pyetje është pozitive vetëm nëse objektivi i Programit është qartësisht i përcaktuar si riintegrim afatgjatë në jetën civile. Siç u shpjegua më herët, ky objektiv ka
ndryshuar të paktën pjesërisht dhe është shndërruar në "armëpushim" afatmesëm, në pritje
të shtetësisë së Kosovës. Në këtë rast, raportet ndërmjet aspiratave të pjesëtarëve të TMKsë për t'u bërë ushtri dhe suksesit të Programit të trajnimit të TMK-së, bëhen më të ndërlikuara, prandaj e tillë bëhet edhe përgjigjja në pyetjen e parashtruar më lart.
Në radhë të parë, kultura e kombinuar përbrenda organizatës nuk ka paraqitur pengesë për
realizimin e Programit të trajnimit të TMK-së. Përkundrazi, sipas të gjithë treguesve, ky fakt,
në një mënyrë interesante, mund të ketë ndihmuar.
29 Pas Millosheviqit, fq. 190.
30 Një vështrim i paqes, "Forcat e NATO-s në tokë kishin për qëllim mbrojtjen e Kosovës nga ushtria
jugosllave, por jo edhe ushtrimin e kontrollit të kufirit", paragrafët 63-66.
35
Në intervistat dhe në bisedat joformale me pjesëtarët e TMK-së, të gjithë ata e theksuan faktin se, edhe pse janë duke punuar në kuadër të mandatit të kufizuar për emergjencë civile, të
ardhshmen e tyre e shohin ndryshe. Posaçërisht udhëheqja e TMK-së kurrë nuk e ka konsideruar atë si vend për punësim në sektorin civil. Stafi qendror dhe kuadrot e mesme
udhëheqëse janë grupe pjesëtarësh me moshë mjaft të re, të shkolluar, me përvojë ushtarake
dhe ndër luftëtarët e parë të UÇK-së. Pjesëtarët e thjeshtë, edhe pse me gradë më të ulët në
UÇK, kanë qenë më shpesh në radhët e para të frontit. Kujtimet e tyre të përbashkëta për
vuajtjet dhe për rebelimin, janë shumë të rëndësishme nga pikëpamja psikologjike. Ato u japin
një intensitet të veçantë marrëdhënieve të tyre31, ndërsa vetë atyre një krenari të madhe, që
ua mudëson t'i përballojnë kushtet shumë të vështira të jetesës, veçanërisht pagat e ulëta dhe
varësinë nga ndihma materiale e familjes për të mbijetuar. Pasi që e dinë se e ardhmja e tyre
varet nga statusi i ardhshëm politik i Kosovës, pjesëtarët e TMK-së janë të përkushtuar për të
arritur standarde të larta të nevojshme të disiplinës dhe të profesionalizmit, pavarësisht se sa
të përkohshme janë në mendjet e tyre detyrat e emergjencës civile.
Për shkak të pasigurisë që e përcjell të ardhmen, zhvillimi i një organizate profesionale civile,
siç është TMK-ja, në masë të madhe i ka kontribuar zbutjes së pakënaqësive, jo vetëm të
pjesëtarëve të saj, por edhe të popullsisë së Kosovës, në përgjithësi.
Aspiratat e TMK-së për t'u bërë një forcë mbrojtëse, në të vërtetë, janë në përputhje me kontekstin më të gjerë politik. Mendimet që janë marrë gjatë intervistave me opinionin publik dhe
gjatë bisedave të hollësishme me shqiptarët e Kosovës, nxjerrin në pah se transformimi i
TMK-së në ushtri është një përfundim i pashmangshëm dhe një ëndërr që mbahet fuqishëm.
Në mendjet e tyre, ky proces instinktivisht lidhet me trajnimin më voluminoz dhe më cilësor
ushtarak, në pajtim me standardet e NATO-s. Dikush do të mund të përfitonte shumë nga
grindjet politike ndërmjet partive, rivaliteti i të cilave daton që nga lindja e UÇK-së, por që ka
mbetur edhe në strukturën e TMK-së; mirëpo, për këtë çështje ekziston një marrëveshje edhe
në nivel të udhëheqjes politike vendore.32
Arsyeja është se kosovarët, ndjenja e sigurisë e të cilëve është shumë e brishtë, pavarësisht
nga përkatësia e tyre etnike, janë të prirur që më shumë të mbështeten në strukturat vendore
të mbrojtjes, sesa në të huajat. Për shqiparët e Kosovës, TMK-ja është personifikim "natyror"
i një force mbrojtëse, që në fokus-grupe (të të anketuarve) shprehin besim të thellë në organizatën dhe në Komandantin e saj, - gjenerallejtënant Agim Çekun.
Ky vlerësim pozitiv është plot mirënjohje për profesionalizmin e TMK-së. Disiplina e lartë dhe
përmbushja e rregullt e detyrave janë përmendur si tipare të TMK-së, falë të cilave ajo dallohet si organizatë, me të cilën mund të krenohemi dhe është shprehje e "identitetit kombëtar".33 Duke u bërë më profesioniste, TMK-ja, jo vetëm që ka krijuar imazh pozitiv publik, por
e ka ruajtur ndjenjën e fuqishme të krenarisë edhe atëherë kur është angazhuar vetëm në
aktivitetet civile.
31 ICRS, Profilet socio-ekonomike dhe demografike të TMK-së, Vëllimet I-V, janar 2000. Në veçanti,
dy të tretat e udhëheqësve kryesorë, në vitin 2000 kanë qenë nën moshën 40-vjeçare, gjysma e tyre
ka pasur përvojë ushtarake para luftës, gjysma tjetër ka qenë me diplomë universitare, ndërsa 78% e
tyre me arsimim të lartë; kuadrot e mesme udhëheqëse janë edhe më të rinj për nga mosha dhe një
e treta e tyre ka dipomë universitare.
32 Është i njohur mirë mendimi i ish-komandantëve të UÇK-së që kanë filluar të merren me politikë.
Në mënyrë kuptimplotë, para pak kohësh, Kryetari i Kosovës, Ibrahim Rugova tha se "Në të
ardhmen, TMK-ja do të jetë forcë mbrojtëse e Kosovës", shih shkrimin e Faik Hotit, "Në fazën tjetër,
TMK-ja do të jetë një forcë mbrojtëse e Kosovës, thotë Rugova," Zëri, 9 korrik, 2003
33 TMK-ja dhe e ardhmja e saj, fq. 7
36
Analizë
HYRJE
Analizë
HYRJE
Roli që e ka luajtur Programi i trajnimit të TMK-së në këtë aspekt, ka qenë dyfish i rëndësishëm. Në rend të parë, ai e ka përmirësuar profilin e TMK-së. Mirëpo, ai kontribuoi edhe
në krijimin e imazhit të një organizate që "punon me zell për popullatën" dhe ky rol në tërësi
është pranuar nga të gjithë të anketuarit në fokus-grupe, me ç'rast IOM-i është identifikuar
si organizatë prijatare në fushën e ndihmës humanitare.
Kështu, Programi i trajnimit të TMK-së, në mënyrë të tërthortë, ka kontribuar që TMK-ja, në
një periudhë afatmesme ta bënte një kompromis unik ndërmjet aspirateve politike dhe
realitetit politik. Problemi është se sa do të zgjatë kjo.
Fundi i periudhës afatmesme?
Meqë ka interpretime të kundërta për themelimin e TMK-së, mendime të kundërta ka edhe
për atë se çka është TMK-ja sot dhe çfarë do të jetë zhvillimi i saj në të ardhmen.
Qëllimi i këtij raporti është ta nxjerrë në pah faktin se dallimet e paharmonizuara janë bërë
pengesë kryesore e suksesit të mëtejmë të procesit të riintegrimit.
Në mesin e bashkësisë ndërkombëtare ekziston mendimi se UÇK-ja dhe TMK-ja, si pasardhëse e saj, kanë lidhje të përbashkëta me organizatat dhe me aktivitetet ilegale.34 Në prill
të vitit 2003, një sulm i dështuar terrorist në një urë hekurudhore në pjesën veriore të
Kosovës, pati për pasojë vdekjen e njërit prej aktorëve - oficer i TMK-së dhe i ringjalli
dyshimet e bashkësisë ndërkombëtare për një përfshirje institucionale të TMK-së në
dhunën politike nacionaliste.
Ne nuk do të duhej ta nënvlerësonim ndikimin që këto dyshime, të shndërruara në fajësim
kolektiv të TMK-së, kanë pasur në procesin e riintegrimit. Këto rrethana, pa dyshim, e kanë
dobësuar mbështetjen ndërkombëtare, ndërsa ndihma financiare, që edhe ashtu ishte e
pakët, shteroi fare. Po ashtu, duke bërë që transformi i TMK-së në një strukturë të "mbrojtjes kombëtare" të duket i papranueshëm,35 bashkësia ndërkombëtare, seriozisht mund ta
dobësojë vendosmërinë e pjesëtarëve të TMK-së për t'i kryer detyrat e veta dhe ta ngadalësojë zhvillimin e organizatës.
Komandanti i TMK-së fuqimisht i mohon deklaratat se TMK-ja, në mënyrë institucionale,
është e lidhur me ekstremizmin dhe me krimin. Ai duket të jetë i gatshëm t'i hetojë rastet e
individëve të korruptuar, duke insistuar me këtë rast që të shmanget politizimi i reformës së
TMK-së.36 Opinioni publik i shqiptarëve të Kosovës, po ashtu, mendon se pjesëtarët e
TMK-së, të përfshirë në aktivitete terroriste, janë "molla të prishura" dhe si të tilla edhe
duhet të identifikohen. Mospërfillja e këtyre distancimeve esenciale, thonë ata, do të ishte
e barabartë me kriminalizimin e TMK-së.37
Këto këndvështrime mbështeten në faktin se nuk ka dëshmi konkrete për lidhjet institucionale ndërmjet TMK-së dhe ndonjë grupi gueril ose organizate kriminale. Sidoqoftë, TMKja nuk ka qenë në gjendje të sigurojë ndonjë argument bindës në mbrojtje të saj, duke
treguar kështu se ende është prapa standardeve të sundimit të ligjit. Për shembull, udhëhe34 Ata që diskutojnë për këtë çështje, e kanë bërë shprehi ta citojnë një raport të dokumentuar mirë,
por të vjetëruar të GNK-së: Çka ndodhi me UÇK-në?, mars 2000, por ata e bëjnë këtë në mënyrë
selektive dhe jashtë kontekstit.
35 Shih F. Mini
36 Intervista me Çekun
37 Fokus-grupet
37
qja e TMK-së, aktpaditë për krime të luftës, të ngritura ndaj ish-luftëtarëve të UÇK-së dhe
pjesëtarëve të TMK-së, prej të cilëve më të dalluarit ishin Daut Haradinaj, Sali Veseli e
Rrustem Mustafa, i ka gjykuar si akuza të padrejta. Në përgjithësi, TMK-ja mendon se çdo
krahasim ndërmjet krimeve të kryera nga forcat serbe në Kosovë dhe luftës së zhvilluar nga
UÇK-ja, që ata e konsiderojnë "një luftë të drejtë", - është i padrejtë dhe i pabazë.38 Për ta
garantuar një riintegrim të vërtetë, forcimi i arsimimit me temë nga të drejtat e njeriut do të
ishte një rrugë e nevojshme, që do të duhej të ndiqej. Programi i trajnimi të TMK-së, duke u
përqendruar në krijimin e shkathësive profesionale dhe organizative, e ka nënvlerësuar
rëndësinë e mësimeve të tilla.
Duket se paqartësitë që janë në TMK, tani mund të bëhen pengesa kryesore në rrugën drejt
një riintegrimi të suksesshëm.39 Gjatë katër vjetëve të fundit, në opinion kanë qarkulluar ide,
si publike ashtu edhe private, për ta lëkundur nga vendi gjendjen e "status-quo"-së, por, asnjë
zgjidhje nuk duket të jetë e mundshme para definimit të statusit politik të Kosovës. Tash për
tash, KB-ja e ka refuzuar kërkesën e autoriteteve serbe për ta shpërndarë TMK-në. Po ashtu,
nuk ka shprehur gatishmëri as për ta pranuar sugjerimin e KFOR-it për ndryshim të emrit dhe
të strukturës së TMK-së, në përpjekje për ta eliminuar çdo aludim me karakteristikat
ushtarake. Në vitin 2002, një studim i Institutit të ShBA-ve për paqe, sugjeroi që TMK-ja të
ndahej në dy pjesë: njëra të ishte organizatë për raste emergjente civile, kurse pjesa tjetër të
merrej me mbrojtjen e Kosovës. Në atë kohë, ky propozim mbeti i heshtur. As propozimi i
gjeneral Çekut për t'u rritur roli mbrojtës i TMK-së dhe për të filluar planifikimi i një këshilli të
mbrojtjes, asnjëherë nuk e ka tërhequr vëmendjen.
Është mjaft e qartë se ndryshimi i "status-quo-së" së TMK-së do të shkaktonte një paqartësi
edhe më të madhe, duke e pasur parasysh statusin ende të padefinuar të Kosovës. Njëra
çështje lidhet me tjetrën.
Mësimet që duhet të nxirren nga Programi i IOM-it për
trajnimin e TMK-së
Rasti me TMK-në do të mund të dukej më i lehtë se të tjerat, sepse IOM-i në Kosovë nuk
është dashur të ballafaqohej me probleme të shumta, të cilat u sjellin dëm shumë programeve
të tjera të çmobilizimit dhe të riintegrimit. Nuk ka pasur nevojë për ndërtimin e lagjeve të
banimit, nuk ka pasur grupe me nevoja të posaçme, si fëmijët - ushtarë, grupe kryengritëse
kundërshtare, nuk ka pasur probleme të mëdha në identifikimin e atyre që vërtet kanë qenë
luftëtarë, nuk ka pasur rreziqe për shëndet ose epidemi, ndërsa bërthama e fortë e familjes
ka qenë një lloj kompensimi, për mungesë të infrastrukturës dhe të zhvillimit ekonomik.40
Nga ana tjetër, nuk duhet të nënvlerësohen as faktorët e tjerë, që edhe më shumë e ndërlikojnë situatën, si p.sh.: statusi i paqartë politik i Kosovës dhe paqartësitë që e përcjellin definimin e statusit afatgjatë të TMK-së.
38 Komunikatat për shtyp dhe diskutimet në Akademi për krimet e luftës të UÇK-së
39 James Pettifer, TMK-ja në transicion, Akademia e Mbrojtjes e Britanisë së Madhe, korrik 2003 dhe
Janus Bugajski, "Kosovës i duhet një forcë mbrojtëse e vendit," Koha Ditore, 16 qershor 2002.
40 Për një listë të plotë, shih publikimin e Bankës Botërore: Studimi i rasteve në periudhën e transi-
cionit nga lufta në paqe, Dokumenti nr. 331, Washington DC, 1996 dhe një publikim tjetër i Bankës
Botërore: Çmobilizimi dhe riintegrimi i personelit ushtarak në Afrikë: Fakte nga studimet e shtatë
rasteve, Raporti IDP-130, Washington DC, 1993. Shih rastin e Haitit, ku një program i përpiluar dhe i
implementuar mirë, nuk ia doli të angazhonte më shumë se 6% të atyre që e vijuan trajnimin, Jonathan Dworken, Jonathan Moore dhe Adam Siegel, Programi i çmobilizimit dhe i Riintegrimit për
Haiti. Vlerësim për USAID-in, mars 1997, Instituti për Hulumtime Publike, Korporata CAN.
38
Analizë
HYRJE
HYRJE
Analizë
Duke e pasur këtë në mendje, nga Programi i trajnimit të TMK-së duhet të nxirren mësime të
veçanta, që do të mund të ishin të dobishme në situata të tjera.
Për fund, mund të thuhet se Programi i trajnimit të TMK-së është rezultat i suksesshëm i një
programi unik, që riintegrimin e luftëtarëve të çmobilizuar e lidh me krijimin e një organizate
emergjente civile. Programi mund të shërbejë si një model për shoqëritë e tjera që, pas konfliktit, kanë nevojë urgjente për rindërtim të strukturave dhe për krijim të besimit. Nevojat e tilla
janë plotësuar në Kosovë, ku programi, në masë të madhe, i ka kontribuar rritjes së sigurisë
dhe stabilizimit të popullsisë.
D Fleksibiliteti, angazhimi dhe ndjenja se TMK-ja i takon Kosovës, janë faktorë esencialë. Arritjet e Programit të trajnimit të TMK-së e konfirmojnë rëndësinë e disa karakteristikave të përgjithshme të riintegrimit të suksesshëm, si: fleksibiliteti gjatë planifikimit dhe implementimit të tij, vënia e theksit në profesionalizëm dhe në përkushtim,
si dhe ndjenja e vendorëve se TMK-ja u takon atyre.
D Krijimi i kushteve për një bashkërendim të centralizuar. Derisa bashkërendimi i
përgjithshëm është shumë i rëndësishëm për çdo program të riintegrimit, realiteti i
shoqërive pas konfliktit, shpeshherë karakterizohet me institucione të dobëta vendore
dhe me autoritete të dyfishta ndërkombëtare. Modeli i trajnimit të TMK-së ka treguar
se nëpërmjet trajnimit të centralizuar dhe rritjes së aftësive në një organizatë, problemet e bashkërendimit mund të sillen në minimum.
D Formimi i lidhjeve të drejtpërdrejta ndërmjet trajnimit, krijimit të aftësive dhe punësimit.
Rrethanat që i shoqërojnë gati në të gjitha rastet e çmobilizimit dhe të riintegrimit, janë:
ekonomia e pazhvilluar, mungesa e infrastrukturës dhe shkalla e lartë e papunësisë.
Meqë, në rrethana të tilla, gjithmonë ka mjaft për t'u bërë për një organizatë të mbrojtjes civile, TMK-ja u angazhua si në trajnime, ashtu edhe me ndërhyrje në situata të
vërteta. Duke e bërë këtë, ajo e fitoi respektin dhe besimin e shoqërisë.
D Angazhimi i stafit udhëheqës. Angazhimi i udhëheqjes në procesin e planifikimit dhe
të ndërtimit të strukturës së TMK-së, në fillim, dhe mbështetja e të gjitha aspekteve të
programit, më pastaj, janë komponente të domosdoshme të suksesit. Meqë udhëheqja
e TMK-së beson në një partneritet të fuqishëm me bashkësinë ndërkombëtare, pjesëtarët e saj me përkushtim punojnë drejt arritjes së standardeve më të larta të disiplinës
dhe të profesionalizmit, pavarësisht sa janë të përkohshme në mendjet e tyre detyrat e
emergjencës civile.
39
HYRJE
Deklarata e Departamentit të Shtetit Amerikan
Trupat e Mbrojtjes të Kosovës (TMK) kanë qenë një sukses në Kosovën e
pasluftës. Krijimi i tyre u ka mundësuar mijëra ish-luftëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), të kalojnë në një organizatë të re civile. Roli i TMKsë është saktësuar qartas në Kornizën Kushtetuese dhe në Rregulloren e
UNMIK-ut 1999/8: Kjo është një organizatë civile e ngarkuar me detyra të
veçanta që kanë të bëjnë me reagimin në rast emergjencash civile dhe me
rindërtime humanitare. Është më se e qartë se Kosovës i nevojitet një organizatë si TMK-ja. Meqë Kosova është një rajon me predispozita për t'u goditur
nga fatkeqësitë, si p.sh. tërmetet dhe aksidentet industriale, gatishmëria
emergjente do të jetë faktor shumë i rëndësishëm, pavarësisht nga statusi i
ardhshëm i Kosovës. Pa dyshim, që nga viti 1999, TMK-ja ka kontribuar në stabilizimin dhe në rindërtimin e Kosovës.
Departamenti i Shtetit i ShBA-ve ka qenë i kënaqur me punën e Programit të
trajnimit të TMK-së. Ky program ka dhënë rezultate të dëshmuara mirë dhe nuk
ka asnjë dyshim që TMK-ja është një organizatë më e aftë sesa që ishte katër
vjet më parë. Programi i trajnimit të TMK-së e ka shpënë përpara realizimin e
objektivave të politikës së jashtme të ShBA-ve dhe ka ndihmuar që të stabilizohet Kosova e pasluftës.
Unë personalisht kam parë se Programi i trajnimit të TMK-së zgjerohej dhe
zhvillohej, që nga fillimi i punëve të tij, në fillim të vitit 2000. Fillimisht, ky
Program në agjendën e tij kishte një sërë trajnimesh të përkohshme, të organizuara nxitimthi, për t'i angazhuar luftëtarët e demobilizuar të UÇK-së. Por, me
kalimin e viteve, Programi i trajnimit të TMK-së ka evoluar në një regjim trajnimesh gjithëpërfshirëse për të gjitha nivelet e organizatës. Falë këtyre trajnimeve, janë zhvilluar aftësitë e TMK-së për t'u ballafaquar me emergjenca komplekse dhe është përmirësuar disiplina e pjesëtarëve të saj. Departamenti i
Shtetit i ShBA-ve shprehu mirënjohje të veçantë për reagimin e TMK-së, në prill
të vitit 2002, me rastin e tërmetit në Gjilan, si dhe në vitin 2003, kur rrufeja e
goditi termocentralin në Kastriot.
Stafi profesionist ndërkombëtar i Programit të trajnimit të TMK-së meriton lëvdata të mëdha për këto arritje. Anëtarët e stafit të IOM-it kanë fituar besim dhe
kanë zhvilluar kolegjialitet të vërtetë me TMK-në. Menaxheri i Programit, z. Don
Guthmiller i ka sjellë këtij programi largpamësi dhe kreatitivitet. Unë i kam parë
Donin dhe shumë anëtarë të tjerë të stafit të trajnimit të TMK-së duke bërë punë
mbresëlënëse, në kushte shumë të vështira. Dëshmi e arritjeve të tyre është
respekti i lartë që trajnuesit e IOM-it e gëzojnë te pjesëtarët e TMK-së.
Ky program, që nga fillimi i vitit 2000, ka përfshirë pjesën më të madhe të
mjeteve financiare të Qeverisë së ShBA-ve për ndihmë, që arrijnë shumën prej
më se 25 milionë dollarësh amerikanë. Ndonjëherë kemi marrë kritika, se po
shpenzojmë kaq shumë në një program, nga i cili përfitojnë më pak se 5,000
veta, pra, një grup relativisht i vogël qytetarësh të Kosovës. Por ne e kemi konsideruar këtë financim si një investim të vlefshëm në paqen dhe në stabilitetin
e Kosovës së pasluftës. Pikësynim yni ishte të kujdeseshim për transformimin
40
HYRJE
e ish-luftëtarëve të UÇK-së në një organizatë të disiplinuar që do të mund të jepte
kontribut të mirëfilltë në Kosovë. Ky transformim, në masë të madhe, është realizuar.
Për fat të keq, Qeveria e ShBA-ve nuk do të jetë më në gjendje ta vazhdojë këtë
shkallë të lartë të financimit të Programit të trajnimit të TMK-së, pas pranverës
së vitit 2004. Kjo nuk ndikon në vlerësimin tonë të cilësisë së këtij Programi. Në
të vërtetë, në fillim të vitit 2004, Shtetet e Bashkuara kanë bërë përjekje të konsiderueshme për të ndikuar në Kombet e Bashkuara dhe në shtetet e tjera për
të kontribuar me donacione për vazhdimin e punës së Programit të IOM-it. Në
janar të vitit 2004, Departamenti i Shtetit Amerikan u ka dërguar nga një mesazh
diplomatik të gjitha kryeqyteteve të shteteve anëtare të NATO-s, duke kërkuar
nga to të japin donacione për Programin e IOM-it dhe për nevojat e tjera të TMKsë. Ne besojmë se Programi i IOM-it do të mbetet një mjet i rëndësishëm që
TMK-së do t'i ndihmojë në përmbushjen e standardeve të përcaktuara nga
bashkësia ndërkombëtare.
Departamenti i Shtetit Amerikan pret që rritja dhe zhvillimi i TMK-së në të
ardhshmen, të jenë në harmoni me atë që është paraparë në dokumentin e
Standardeve për Kosovën që Këshilli i Sigurimit i KB-së e ka miratuar në dhjetor të vitit 2003. Sipas këtij dokumenti, nga TMK-ja kërkohet që të pajtohet në
tërësi me mandatin e saj civil, t'i përfaqësojë më shumë pjesëtarët e të gjitha
komuniteteve të saj dhe të veprojë "me përgjegjësi, në mënyrë transparente, të
disiplinuar dhe profesionale". Me ndihmën e vazhdueshme të IOM-it, unë besoj
se TMK-ja do të jetë në gjendje t'i përmbushë standardet e larta që i kemi përcaktuar për të.
Joshua Black, zyrtar i Sektorit për Kosovë
(Ish zyrtar politik i Zyrës Amerikane në Prishtinë)
Melissa Janis
Zyrtare e punëve të jashtme
Zyra e Koordinatorit të Ndihmës Amerikane për Evropë dhe Evroazi
41
HYRJE
12 shkurt 2004
I nderuari z. Ponziani,
Kjo shkresë ka të bëjë me financimin e programeve për trajnimin e Trupave të
Mbrojtjes të Kosovës, në të cilat është i angazhuar IOM-i
UNMIK-u është shumë mirënjohës për kontributin e çmueshëm që ka dhënë
IOM-i në mbështetjen e aktiviteteve të tij lidhur me TMK-në. Unë e kam të qartë
se IOM-it i nevojitet një garancë se do t'i vihen në dispozicion fonde, nëpërmjet
të të cilave do të mund ta vazhdonte ndihmën e tij në këtë drejtim.
Kohëve të fundit, kam kërkuar nga Kryeministri ta garantojë përkrahjen e
Qeverisë përkitazi me sigurimin e mjeteve buxhetore që do t'i plotësonin fondet
e donatorëve për kërkesat e TMK-së. Kam kënaqësinë t'ju informoj se
Kryeministri tashmë na ka informuar se Qeveria është pajtuar për ndarjen e
fondeve të nevojshme, si çështje prioritare dhe se po ndërmerren masa administrative për ta vënë në fuqi këtë zotim.
Unë besoj se kjo do të jetë garancë e mjaftueshme, në mënyrë që IOM-i t'i vazhdojë aktivitetet e veta për trajnimin e TMK-së, për realizimin e të cilave UNMIKu do të sigurojë fonde të nevojshme, pasi të përfundojnë procedurat administrative.
Sinqerisht juaji
Harri Holkeri
Përfaqësues Special i Sekretarit të Përgjithshëm
42
HYRJE
9 mars 2004
Erërat e ndryshimeve, në fund të viteve 90, i sollën liri dhe demokraci popullit
të Kosovës. Çmimi i lirisë dhe i demokracisë, gjithmonë është i lartë. As Kosova
nuk paraqiste përjashtim në këtë drejtim, prandaj, liria erdhi si rrjedhojë e luftës
së guximshme të zhvilluar nga ushtarët e lirisë të ish-Ushtrisë Çlirimtare të
Kosovës (UÇK) dhe nga ndërhyrja e drejtë ushtarake e NATO-s.
Trupat e Mbrojtjes të Kosovës (TMK) që, zyrtarisht u formuan më 21 janar
2000, shënuan transformimin e ish-UÇK-së në organizatë civile që kishte për
detyrë të reagonte në raste emergjente dhe të ofronte shërbime në aspektin e
rindërtimit të Kosovës.
Nga Organizata Ndërkombëtare për Migrim (IOM) është kërkuar t'i mbështeste
UNMIK-un dhe KFOR-in në procesin e regjistrimit dhe të testimit të kandidatëve
për anëtarësim në TMK. IOM-it, gjithashtu, i është besuar mandati për ta implementuar programin e trajnimit të pjesëtarëve që konkurronin për anëtarësim në
TMK, për t'i marrë aftësitë e nevojshme për punën e tyre në aspektin e ndihmës civile, duke i përfshirë këtu edukatën qytetare dhe të drejtat e njeriut,
kërkim-shpëtimin, operacionet e ndihmës së parë dhe ato emergjente, por
edhe trajnimin në aspektin e aftësive administrative, organizimin e seminareve
lidhur me vendimmarrjen, logjistikën dhe me fushat e tjera, siç janë: informimi,
komunikimi dhe marrëdhëniet publike.
Si kryeministër i Kosovës, pa asnjë hamendje, mund të konkludoj se TMK-ja
sot është organizatë moderne civile, e gatshme t'i kryejë detyrat e veta në çdo
kohë, në përputhje me mandatin e specifikuar në Kornizën kushtetuese .
Pjesën më të madhe të suksesit të arritur deri më sot, TMK-ja e ka arritur falë
IOM-it, prandaj Qeveria e Kosovës i është shumë mirënjohëse për tërë ndihmën që e ka ofruar kjo organizatë.
Megjithatë, për t'i përmbushur detyrat e veta, TMK-ja ka nevojë për mbështetje dhe për trajnim të mëtutjeshëm. IOM-i mbetet i përkushtuar për ta vazhduar
ofrimin e ndihmës TMK-së. Në këtë drejtim, si kryeministër i Qeverisë së
Kosovës, jam përkushtuar ta përkrah TMK-në për t'i përmbushur standardet
bashkëkohore, duke i siguruar fondet e nevojshme për t'i financuar projektet e
TMK-së, të planifikuara për vitin 2004. Kemi kënaqësinë që IOM-i do t'i implementojë projektet e TMK-së për vitet që po vijnë. Detyrat e kryera deri më tash
nga IOM-i shërbejnë si themel i shëndoshë për përpjekjet tona të përbashkëta
e të sukseshme.
Mbetem me besim dhe me shpresë të plotë se TMK-ja, në bashkëpunim me
IOM-in,do t'i arrijë synimet e popullit të Kosovës dhe të komunitetit ndërkombëtar. Për këtë arsye, pres që TMK-ja të bëhet më profesionale, më moderne dhe
më e aftë për t'i përmbushur detyrimet ndaj popullit të Kosovës dhe ndaj vendit. Për t'i arritur këto qëllime, mbështetja e qeverisë që e udhëheq unë, sigurisht se nuk do të mungojë.
Bajram Rexhepi
Kryeministër i Kosovës
43
HYRJE
HARTA E KOSOVËS ME KUFIJTË E
ZONAVE TË MBROJTJES
KOMANDANTËT E TMK-së
ZM 1
ZM 2
ZM 3
ZM 4
ZM 5
ZM 6
KGRSh
44
Gjeneral
Gjeneral
Gjeneral
Gjeneral
Gjeneral
Gjeneral
Gjeneral
brigade
brigade
brigade
brigade
brigade
brigade
brigade
BASHKIM JASHARI
SELIM KRASNIQI
NAZMI BRAHIMAJ
ZYMER HALIMI
RRAHMAN RAMA
IMRI ILAZI
NUREDIN LUSHTAKU
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
Vështrim i përmbajtjes
Shkurt 2000
Shtator 2000
Tetor 2000
Maj 2001
Qershor 2001
Maj 2002
Qershor 2002
Maj 2003
Qershor 2003
Prill 2004
FA Z A
I
FA Z A
II
FA Z A
III
FA Z A
IV
FA Z A
V
O P I N I O N E
L I S TA
E
S H T O J C A
S TA F I T
1
2
3
4
5
6
7
8
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
FAZA I
Shkurt - shtator 2000
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
FAZA I
I.
VËNIA E THEMELEVE: ORGANIZIMI DHE
BASHKËRENDIMI FILLESTAR INSTITUCIONAL . . .
51
FAZA PËRGATITORE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
53
III. ORIENTIMI DHE TRAJNIMI THEMELOR . . . . . . .
55
II.
IV.
NDRYSHIMET ORGANIZATIVE BRENDA
PROGRAMIT TË TRAJNIMIT TË TMK-së . . . . . . .
57
V.
TRAJNIMI I SPECIALIZUAR . . . . . . . . . . . . . . . .
57
VI.
TRAJNIMI I SPECIALIZUAR NË NIVEL TË
AVANCUAR JASHTË VENDIT . . . . . . . . . . . . . . . .
58
VII. FONDI I MIRËBESIMIT I IOM-it (TRUST FUND-i)
58
VIII. PËRFUNDIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
FAZA I
Shkurt - shtator 2000
Objektivat kryesorë të fazës I:
I.
1.
Angazhimi i pjesëtarëve të TMK-së në mënyrë konstruktive në
aktivitetetet që i ngritin në një nivel më të lartë përgjegjësinë personale,
bindjen ndaj urdhrave, por edhe shkathtësitë themelore
individuale dhe ato organizative
2.
Organizimi i trajnimeve të nevojshme për një trupë të mbrojtjes civile dhe
3.
Trajnimi i trajnuesve nga radhët e TMK-së për një periudhë 8-muajshe,
për të qenë të aftë t'i udhëzojnë pjesëtarët e vet në mënyrë të pavarur.
VËNIA E THEMELEVE: ORGANIZIMI DHE BASHKËRENDIMI FILLESTAR
INSTITUCIONAL
IOM-i është themeluar nga UNMIK-u për të shërbyer si agjenci bashkërenduese që do të organizonte trajnime për TMK-në e sapoformuar dhe për ta shndërruar atë në një organizatë të mbrojtjes
civile, të aftë dhe të gatshme për t'i përmbushur detyrat që dalin nga përgjegjësitë e përcaktuara
me Rregulloren 1999/8 të UNMIK-ut dhe nga Deklarata e Parimeve. Në bazë të këtyre dokumenteve, TMK-ja u ngarkua me këto detyra:
D
D
D
D
D
D
D
Të reagojë ndaj fatkeqësive që i godasin popullsinë dhe territorin e Kosovës;
Të zhvillojë operacione të kërkim-shpëtimit;
T’i kontribuojë rindërtimit të infrastrukturës dhe t’i ofrojë ndihmë komuniteteve të Kosovës;
Të ofrojë mundësi për ndihmë humanitare në zonat e izoluara;
Të ndihmojë në çminim;
T'u ofrojë, sipas nevojës, ndihmë UNMIK-ut dhe KFOR-it dhe
Të kryejë detyra zyrtare.
Për t'i rritur në një shkallë të lartë bashkërendimin dhe bashkëpunimin, u formua një Grup i specializuar punues, i përbërë nga përfaqësues të IOM-it, KFOR-it, UNMIK-ut dhe të TMK-së. Në këtë fazë
fillestare, Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm, (PSSP), z. Bernard Kouchner, do të
ishte përgjegjës për politikën, financimin dhe për bashkadministrimin e aktiviteteve të Trupave,
ndërsa, sipas nenit 4 të Deklaratës së Parimeve, Komandanti i KFOR-it do të duhej ta ushtronte
mbikëqyrjen e përditshme të TMK-së dhe, së bashku me UNMIK-un, të merrej me të gjitha çështjet disiplinore, administrative dhe me ato të personelit. Në nivel rajonal, ky kontroll do të ishte
kompetencë e Administratorit të UNMIK-ut dhe e komandantëve të Brigadave shumëkombëshe të
KFOR-it.
TMK-ja, e udhëhequr nga Komandanti i saj, gjenerallejtënant Agim Çeku, e themeloi Shtabin e
Përgithshëm të Trupave, me seli në Prishtinë. Implementimi i nenit 5 të Deklaratës së Parimeve
rezultoi me formimin e gjashtë shtabeve rajonale dhe të njësiteve operative speciale (të njohura si
Grupe rajonale të trajnimit ose si zona të mbrojtjes), të vendosura anekënd Kosovës. Për të qenë
kjo më e qartë, grupet e sipërpërmendura, më pas, gjatë ristrukturimit të TMK-së, janë riemërtuar
51
FAZA I
si zona të mbrojtjes (ZM) (shih Fazën III). Në kuadër të TMK-së u përfshinë edhe: Njësiti i Gardës
dhe i Reagimit të Shpejtë (NjGRSh), shtatë njësite qendrore të mbështetjes, siç janë: Njësiti i komunikimeve, i xhenios, i mbrojtjes kimike dhe të mjedisit, i kërkim-shpëtimit nga ajri, njësiti i mjekësisë,
i transportit dhe i furnizimit, si dhe ai i mirëmbajtjes. Ndryshimet në këtë strukturë mund t'i miratonte
vetëm PSSP-ja. Rregullorja 1999/8 e parashihte që TMK-ja t'i kishte më së shumti 3,000 pjesëtarë
aktivë dhe deri në 2,000 rezervisë; ndërsa, Deklarata e Parimeve lejoi punësimin e 100 anëtarëve
shtesë të personelit vendor.
Neni 6 i Deklaratës së Parimeve kërkonte nga TMK-ja t'i ruante marrëdhëniet dhe ndërlidhjen me
departamentet e tjera të shërbimeve publike dhe me organizatat më të rëndësishme humanitare.
Prandaj, për ta sistemuar TMK-në në kuadër të strukturës administrative civile të Kosovës, UNMIK-u
i bashkërendoi punët me organizata të tjera të shërbimeve publike, siç janë: departamenti civil i zjarrfikjes, i policisë, i energjetikës, i ujërave dhe ai i pylltarisë. Integrimi i plotë i TMK-së në administrimin civil, do të ishte me rëndësi qenësore që, në një të ardhshme, TMK-ja të bëhej pjesë e organeve
qeverisëse.
Derisa IOM-i u emërua si organizatë kryesore bashkërenduese për trajnimin e TMK-së, të gjitha
aktivitetet duhej të organizoheshin nën kujdesin e UNMIK-ut dhe në kuadër të kornizës së përcaktuar nga Grupi i specializuar punues. Krahas nismave për trajnim, partnerët vendosën ta
angazhonin TMK-në në planifikimin dhe në implementimin e projekteve humanitare dhe të atyre të
infrastrukturës, duke e përmbushur kështu kërkesën e parashturar për ndihmë në rindërtimin e
infrastrukturës dhe në ofrimin e ndihmës të komuniteteve të Kosovës.
52
FAZA I
Sipas planit fillestar, UNMIK-u do ta udhëheqte angazhimin e IOM-it dhe të KFOR-it në aktivitetet e
TMK-së, duke mbajtur çdo javë takime të komisioneve qendrore dhe rajonale, që i kushtoheshin
rritjes së aftësive të TMK-së. Në këto takime, përfaqësues të Grupit punues duhej të bashkëpunonin dhe të diskutonin përkitazi me gatishmërinë emergjente të TMK-së dhe me përfshirjen e saj në
projekte për ndihmë popullatës. Edhe Brigadat shumëkombëshe të KFOR-it, duhej t'i mbështetnin
administratorët rajonalë të UNMIK-ut, duke e luajtur një rol "konkret" në implementimin e projekteve
të TMK-së, nëpërmjet konkretizimit të përvojës dhe sigurimit të pajisjeve të specializuara për TMKnë, sa herë të paraqitej nevoja. Paralelisht me këtë, IOM-i e ndërmerrte iniciativën e vet, me të njëjtat qëllime, të njohur si Fondi i Mirëbesimit (Trust Fondi) i IOM-it, që më me hollësi do të përshkruhet
në Pjesën VII.
Një partner tjetër i rëndësishëm në krijimin dhe në zhvillimin e trajnimeve të TMK-së në lëmenj të
mbrojtjes civile, ishte Marrëveshja EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha e Këshillit të Evropës (KE). Për
herë të parë, Këshilli i Evropës u angazhua në trajnimin e TMK-së në fillim të vitit 2000, pas pranimit të ftesës së PSSP-së që ta bëjnë një vlerësim të rrezikshmërisë në Kosovë dhe që, në
bashkëpunim me IOM-in, të marrin pjesë në procesin e trajnimit të TMK-së. Gjatë muajve mars dhe
prill të vitit 2000, ekspertë të Marrëveshjes EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha, në kuadër të Këshillit
të Evropës, analizuan rreziqet që e kërcënonin Kosovën, duke përfshirë këtu rreziqet shëndetësore,
natyrore dhe ato teknologjike, që janë tipike për vendin dhe e përpiluan një raport që, në masë të
madhe, është përdorur për t'i përcaktuar nevojat e trajnimit të TMK-së.
II. FAZA PËRGATITORE
Pas përfundimit të procesit të përzgjedhjes së anëtarëve të TMK-së nga ana e komisionit të përbashkët, të përbërë nga përfaqësues të KFOR-it dhe të TMK-së, IOM-i e analizoi përgatitjen arsimore dhe profesionale të secilit pjesëtar të TMK-së, me përqendrim të veçantë në kuadrot e mesme
udhëheqëse dhe në ato të larta (shih grafikun më poshtë). Rezultatet e kësaj analize dhanë një
pasqyrë laryshie shumë të madhe të përgatitjeve arsimore dhe profesionale, si dhe të punëve të
kryera paraprakisht. Duke i shfrytëzuar të dhënat e disponueshme nga baza e të dhënave e IOMit, pastaj duke i vlerësuar aftësitë e demonstruara në testet e përzgjedhjes dhe duke i zhvilluar intervistat shtesë, janë identifikuar dhe janë përcaktuar nevojat e trajnimit të pjesëtarëve të sapozgjedhur të TMK-së.
Çdo organizatë synon të përfitojë maksimalisht nga talentët e veçantë, si dhe nga potenciali dhe
cilësitë pozitive të anëtarëve të stafit të saj. Si rezultat i kësaj, për TMK-në kishte rëndësi jashtëzakonisht të madhe fakti që të gjithë pjesëtarët e saj (posaçërisht ata në pozita udhëheqëse), të jenë
të përgatitur mirë për punën që do
ta kryejnë në organizatë, në
Shkalla e arsimimit të pjesëtarëve të TMK-së
(Aktivë dhe rezervë)
mënyrë që ta shfrytëzojnë sa më
mirë kombinimin e aftësive të tyre.
Fakulteti i
John Wood, një anëtar profesionMë e ulët se
përfunduar
shkolla e mesme
ist i stafit të KB-së nga Britania e
7%
22%
Shkolla
Madhe, ishte menaxheri i parë i
Shkolla
profesionale e
Programit (në periudhën shkurt profesionale e pa
përfunduar
përfunduar
maj 2000) dhe synonte ta përpi22%
2%
lonte një program që do t'i plotësonte nevojat e trajnimit dhe ato
Shkolla e lartë e
Fakulteti i
organizative të TMK-së. Plani, që
përfunduar
papërfunduar
ai e përfytyroi, përbëhej nga kom14%
33%
pontetët e trajnimit të centralizuar
dhe të atij të decentralizuar, që
53
FAZA I
ishin të ndarë në instruksione elementare dhe në aso të specializuara, që duhej të kombinoheshin
me punën praktike në projektet humanitare. Pikësynim i kësaj ishte që, pas 8 muaj udhëzimesh për
trajnuesit e ardhshëm të TMK-së, të krijoheshin aftësi për trajnim dhe për vetëplotësim të nevojave
të saj.
Për këtë qëllim, në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së, u themeluan Ekipet këshillëdhënëse
të menaxhimit (EKM), që kishin për qëllim përmirësimin dhe shtimin e shërbimeve ditore të
këshillëdhënies për stafin e ri menaxhues të TMK-së, nëpërmjet demonstrimit të profesionalizmit
dhe të shkathtësive të menaxhimit. Këto ekipe i bashkërenduan ngushtë punët me zyrat rajonale të
IOM-it, me administratorët rajonalë të UNMIK-ut dhe me Brigadat shumëkombëshe të KFOR-it,
meqë, në mes të tjerash, ato kishin për detyrë që, nëpërmjet një planifikimi paraprak dhe në pajtim
me kriteret dhe me përparësitë e përcaktuara, t'i kontribuonin realizimit më të organizuar të projekteve humanitare.
Si rrjedhim i kësaj, EKM-të dislokoheshin në shtabet e njësitve qendrore dhe në ato rajonale, si dhe
në Njësitin e Gardës dhe të Reagimit të Shpejtë (NjGRSh). EMK-ja për secilin shtab rajonal dhe për
NjGRSh-në, përbëhej nga dy këshillëdhënës dhe dy ndihmës të trajnimit. EKM-të vepronin si një
organ i brendshëm vital i këshillimit, që e mbështeste bashkërendimin e të gjitha aktiviteteve që
ndërlidheshin mes veti. Për këto funksione u përzgjodhën ekspertë lëmenjsh të ndryshëm, me
aftësi drejtuese, si në sektorët publikë, ashtu edhe në ata privatë. Fillimisht, në ShP të TMK-së u
themelua një Ekip i lartë këshillëdhënës i menaxhimit (ELKM), duke u përqendruar kryesisht në
dhënien e ndihmës Departamentit të logjistikës (J4) dhe atij të financave (J8) të TMK-së. Bob
Rodrigus u bë Shef i ELKM-së dhe do të duhej të shërbente në këtë detyrë deri në përfundim të
Programit të trajnimit të TMK-së.
Nëpërmjet rrjetit të zyrave të IOM-it anekënd Kosovës, Programi i trajnimit të TMK-së vazhdoi pastaj, me identifikimin e hapësirave dhe të instruktorëve të trajnimit. Stafi i Programit gjeti kosovarë të
shkathtë, trajnues në mërgim dhe ekspertë ndërkombëtarë, që do të jepnin
instruksione në lëmenjtë, si: administrimi i përgjithshëm, buxheti dhe financat, kontabiliteti, menaxhimi i personelit dhe gjuhët e huaja. Ky proces i
përzgjedhjes është kryer duke kontaktuar organizata ndërkombëtare dhe
vendore, si dhe agjenci të mbrojtjes civile në shtete të ndryshme të Evropës.
Programi i trajnimit të TMK-së e zgjodhi Organizatën franceze të trajnimit Ndihma Pedagogjike Ndërkombëtare (API), si bartës kryesor të trajnimit.
Në mungesë të vendit përkatës, me kapacitete dhe me resurse të nevojshme për trajnim të centralizuar, instruksionet janë dhënë në objekte dhe në lokacione të ndryshme. TMK-ja e kishte
"Akademinë e udhëheqjes", por kjo kishte vetëm disa mësonjëtore të pajisura dobët dhe hapësirë
të vogël për zyra në pjesën përdhese të ndërtesës së Fakultetit Teknik të Universitetit të Prishtinës.
Trajnimi i decentralizuar zhvillohej në qendrat e trajnimit, të caktuara në secilën zonë të mbrojtjes.
Stafi i IOM-it dhe ai i TMK-së janë angazhuar në realizimin e trajnimit në shtabe dhe në zyrat
rajonale, duke qenë të ndihmuar nga Sektori i logjistikës.
IOM-i e mori përsipër rregullimin e qendrave të zgjedhura për trajnimin e TMK-së, në çdo zonë të
mbrojtjes, sepse, në shumë raste, u konstatua se këto ishin të papërshtatshme, për shkak të gjendjes së tyre të keqe. Për këtë arsye, IOM-i ka bërë një listë kërkesash për infrastrukturë dhe për
material, për çdo vend trajnimi, ka blerë gjeneratorë, tavolina pune, karrige, material e pajisje të
ndërtimit dhe i ka renovuar mësonjëtoret, duke e mundësuar kështu fillimin me kohë të kurseve të
trajnimit.
Në bashkërendim të ngushtë të punëve me UNMIK-un dhe me KFOR-in, si dhe me organizatat e
huaja të mbrojtjes civile, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së e përpiloi një plan trajnimi, në kuadër
54
FAZA I
të të cilit parashihej hartimi i doracakëve të trajnimit dhe përkthimi i tyre në gjuhën shqipe.
Komponentët e trajnimit u elaboruan më tutje, në pajtim me nevojat e veçanta të pjesëtarëve të
TMK-së në të gjitha nivelet.
Llojet e veçanta të trajnimit të nevojshëm fillestar, dallonin ndërmjet veti në masë të madhe, meqë
ato duhej të përfshinin një vistër të gjerë temash, duke filluar nga parimet e administrimit, llogarimbajtjes/kontabilitetit dhe të riparimit të automjeteve deri te kërkim-shpëtimi, zjarrfikja, largimi i mbeturinave të rrezikshme dhe operacionet emergjente. Trajnimi teorik dhe ai praktik u zhvilluan në
formë ligjëratash, seminaresh dhe trajnimesh në terren, duke i shfrytëzuar, me këtë rast, mjetet
përkatëse dhe sfondin e kufizuar të pajisjeve të specializuara në dispozicion.
Për më tepër, fushat për të cilat është vlerësuar se është i nevojshëm trajnimi, kërkonin shkallë të
ndryshme të intensitetit dhe të shtrirjes së trajnimit, varësisht nga roli i ardhshëm i pjesëtarëve që
do të trajnoheshin në to. Për shembull, njohuritë e specializuara në çështje të financave ose të
administrimit të personelit, u dëshmuan si të nevojshme për krerët e departamenteve përkatëse,
kurse të kuptuarit e përgjithshëm të këtyre lëmenjve do të ishte i mjaftueshëm për oficerët e lartë
që do të përfitonin shumë më tepër po të përqendroheshin në çështje parimore, më madhore, që
kanë të bëjnë me menaxhimin fiskal dhe me atë operativ. Prandaj, modulet dhe kërkesat e kurseve është dashur të përpilohen dhe të parashtrohen në pajtim me këtë që u tha më lart.
Kjo metodë krijoi mundësi që menaxherët dhe pjesëtarët e tjerë të marrin pjesë së bashku në disa
prej aktiviteteve të njëjta të trajnimit, me ç'rast u përsos puna ekipore dhe u rritën shkathtësitë e
udhëheqjes dhe ato të komunikimit të ndërsjellë të oficerëve të lartë. Derisa pjesëtarët e TMK-së
me gradë më të ulët, ishin më të përqendruar në intervenimet që kishin të bënin me aktivitetet e tyre
të përditshme, ata, po ashtu, u stimuluan duke iu ofruar mundësi për t'i përforcuar njohuritë e veta
lidhur me rolin dhe me përgjegjësitë e tyre në TMK, - nëpërmjet materialit të kurseve dhe
ndërveprimit me mbikëqyrësit e vet.
III. ORIENTIMI DHE TRAJNIMI THEMELOR
Pas përfundimit të fazës
përgatitore, Programi i trajnimit të TMK-së e përqendroi vëmendjen në detyrën
e re - njohjen e pjesëtarëve
të thjeshtë të TMK-së, në
përgjithësi dhe të udhëheqësve, në veçanti, me rolet
dhe me përgjegjësitë e tyre
të reja. Kjo është bërë
nëpërmjet një sesioni orientues, me ç'rast u diskutua
për Deklaratën e Parimeve
të UNMIK-ut dhe lidhjen e
saj me strukturën dhe me
misionin e TMK-së. Theks i
veçantë ishte vënë në
punën ekipore, por edhe në
përgjegjësitë
individuale
dhe në kërkesat për
studime.
Kursi treditor për 47 oficerë të lartë të TMK-së, i mbajtur në lokalet
e Universitetit të Prishtinës (shkurt 2000)
55
FAZA I
Gjatë Fazës I, nga pjesëtarët e TMK-së u kërkua ta vijonin
trajnimin në këta lëmenj të rëndësishëm:
1. Të drejtat qytetare dhe ato të njeriut
2. Menaxhimi i operacioneve emergjente
3. Menaxhimi i resurseve
4. Planifikimi strategjik (oficerët e lartë)
5. Udhëheqja e ekipit
6. Zjarrfikja
Është me rëndësi të thuhet se, gjatë Fazës I, UNMIK-u, KFOR-i dhe TMK-ja ende nuk e kishin përcaktuar se kush do të bëhej përfundimisht pjesëtar i rregullt i TMK-së, e kush do të klasifikohej si
rezervist. Si rezultat i kësaj, të gjithë pjesëtarëve të thjeshtë, ose afërsisht 4,500 vetave, u është
ofruar mundësia e vijimit të kurseve të para hyrëse dhe e atyre të shkathtësive themelore/të nivelit
fillestar, meqë nuk kishte mënyrë tjetër për ta ndarë kompenentin e ardhshëm aktiv nga pjesëtarët
rezervë.
Më 21-23 shkurt të vitit 2000, në lokalet e Universitetit të Prishtinës, u mbajt një kurs treditor hyrës
për udhëheqjen e TMK-së. Ky ishte një sesion i përgjithshëm orientues për 47 oficerë të lartë, që u
informuan shkurtimisht për parimet dhe për organizimin e TMK-së (të përcaktuara nga UNMIK-u
dhe KFOR-i), si dhe për programin e trajnimit dhe për kërkesat e projekteve humanitare, që duhej
të realizoheshin nga ana e zonave të mbrojtjes të TMK-së. Kurse të ngjashme hyrëse për 524
kuadro të mesme udhëheqëse, u organizuan më vonë në gjashtë zonat e mbrojtjes dhe në Shtabin
e Përgjithshëm.
Pas kursit hyrës, oficerët e lartë u ndanë në dy grupe dhe e vlerësuan rrezikshmërinë në kuadër të
fushës së tyre të përgjegjësisë, nën mbikëqyrje të ekspertëve ndërkombëtarë, që kryesisht vinin
nga Marrëveshja EUR-OPA për Rreziqe të Mëdha e Këshillit të Evropës. Kjo u bë për t'u caktuar
radha e përparësive dhe e nevojave të trajnimit, por edhe për t'u vlerësuar struktura e TMK-së, në
përputhje me gjasët e shfaqjes së rreziqeve dhe me seriozitetin e pasojave të mundshme. Ky
ushtrim i rëndësishëm "i vërtetë", po ashtu, mundësoi që TMK-ja t'i kuptojë më mirë rolet dhe
përgjegjësitë e veta, si organizatë e mbrojtjes civile/shërbimeve emergjente.
Nga 12 marsi deri më 30 prill të vitit 2000, janë mbajtur kurse fillestare për afërsisht 4,500 pjesëtarë të TMK-së, në të gjashtë zonat e mbrojtjes dhe në njësitet qendrore. Trajnimi ishte organizuar
në tetë sesione të njëpasnjëshme me nga 60 pjesëtarë, të ndarë në grupe më të vogla me nga 2530 veta, ku secili grup, në një vend të caktuar, e ka vijuar një sesion 5-ditor të trajnimit. Për ta sjellë në minimum numrin e trajnuesve të nevojshëm, është zbatuar një "sistem rrëshqitës", në mënyrë
që të njëjtat ekipe të trajnimit, të mund të qarkullonin nëpër vendet e trajnimit. Pjesëtarët e TMK-së
që nuk morën pjesë në ndonjë sesion të trajnimit, u angazhuan në projekte humanitare, për rehabilitimin e infrastrukturës së komunitetit, kurse ata që nuk u përzgjodhën për trajnim të avancuar
(qoftë në Kosovë, ose jashtë saj) e vijuan një trajnim të vazhdueshëm deri në muajin shtator të vitit
2000.
Këto trajnime, së bashku me kurset e ndihmës së parë, kërkim-shpëtimit dhe të menaxhimit të
financave e të buxhetit, dhanë shifrën prej 342,058 orësh të trajnimit, duke e llogaritur numrin e
pejsëmarrësve në to. (Për shpjegim të asaj që paraqet ora e trajnimit, duke e llogaritur numrin e
pjesëmarrësve, shih Glosarin e akronimeve dhe të përkufizimeve, faqe 11).
56
FAZA I
Kurset me temë nga të drejtat e njeriut (me disa aspekte të zgjidhjes së konflikteve), ishin pjesë përbërëse e të gjitha planprogrameve mësimore dhe ato i vijuan të gjithë pjesëtarët, jo vetëm oficerët
e lartë, edhe pse mësimet që u kushtoheshin këtyre të fundit, vinin një theks më të madh në këtë
fushë. Gjatë kurseve të trajnimit, instruktorët i shtjelluan rolin dhe detyrat e një organizate të shërbimeve emergjente dhe e theksuan rëndësinë e demonstrimit të gatishmërisë dhe të angazhimit të
TMK-së për t'i dhënë ndihmë popullatës vendore.
IV. NDRYSHIMET ORGANIZATIVE BRENDA PROGRAMIT TË
TRAJNIMIT TË TMK-së
Pas punës katërmujore, John Wood-in e zëvendësoi Don Guthmiller, që edhe sot e kësaj dite e
ushtron detyrën e menaxherit të Programit të trajnimit të TMK-së. Don Guthmiller parashikoi se
pikësynimet e planit të parë të Programit të trajnimit të TMK-së, për ta transformuar TMK-në në një
organizatë bashkëkohore, të pavarur të shërbimit emergjent, në një periudhë 8-muajshe, - nuk ishin
të realizueshme. Gjatë konsultimeve me UNMIK-un, KFOR-in dhe me TMK-në, u konstatua se trajnimi në çështje të mbrojtjes civile, si i vetëm, nuk do t'ia arrinte ta përmbushte qëllimin e krijimit të
aftësive të qëndrueshme dhe afatgjata të pjesëtarëve të TMK-së. Pjesës më të madhe të udhëheqjes së TMK-së vazhdonin t'i mungonin përvoja dhe shkathtësitë e domosdoshme të menaxhimit,
për ta ruajtur vazhdimësinë e punës së organizatës gjatë fazës kritike kalimtare. Në këtë aspekt,
menaxheri i Programit i hyri punës së ndërlikuar të ristrukturimit të strategjisë dhe të metodologjisë
së zbatuar nga Programi i trajnimit të TMK-së. Kështu, nga mesi i Fazës I, u bë një ndryshim i
rëndësishëm në planin e gjithmbarshëm të programit, që pati ndikim shumë të madh në shtrirjen
dhe në lëmenjtë që ishin në qendër të vëmendjes të fazave të mëvonshme.
V.
TRAJNIMI I SPECIALIZUAR
Nga 1 maji deri më 3 shtator të vitit 2000, pjesëtarët e përzgjedhur të TMK-së me gradë më të ulët vijuan një trajnim të
specializuar në nivele më të avancuara në ofrim të ndihmës
së parë, në kërkim-shpëtim, në reagim të shpejtë në raste
katastrofash industriale dhe në zjarrfikje, që u plotësua me
trajnime jashtë vendit.
Për kuadrot e larta dhe për ato të mesme të menaxhimit u
organizua një trajnim intensiv, duke u bazuar në fushëveprimet
e specializuara dhe në vendet e tyre të punës në TMK, me
ç'rast u përfshinë tema, si: administrimi i personelit/menaxhimi
i resurseve njerëzore, sistemet informative kompjuterike, buxheti/financat, informimi publik dhe gjuhët e huaja. Vëmendje e
veçantë iu kushtua pajtueshmërisë me rregulloret e UNMIK-ut,
të procedurave të llogarive financiare dhe të personelit, në
bazë të të cilave do të duhej të vepronte TMK-ja.
Disa aktivitete të caktuara, që kërkojnë shfrytëzim të pajiseve
dhe të objekteve të veçanta, u zhvilluan jashtë vendit, në
institucionet përkatëse, që ishin caktuar dhe që i ishin vënë
TMK-së në dispozicion nga shtetet përkatëse donatore, si
pjesë e kontributeve të tyre "në natyrë".
Kursi i kërkim-shpëtimit në Gjilan
57
FAZA I
Kurset për oficerët e informimit publik u mbajtën me qëllim të aftësimit të pjesëtarëve të
TMK-së për komunikim me media, Prishtinë (gusht 2000)
VI. TRAJNIMI I SPECIALIZUAR NË NIVEL TË AVANCUAR JASHTË VENDIT
Një numër shtetesh kanë shfaqur interesim, jo vetëm për të siguruar trajnues, por edhe për t'ia ofruar në shfrytëzim Programit të trajnimit të TMK-së objektet e veta të trajnimit. Ofertat e tilla u konfirmuan dhe u përpilua lista përkatëse, duke e marrë parasysh përputhshmërinë e moduleve dhe të
planprogrameve të ndryshme të trajnimit, meqë u konstatua se metodologjitë e shteteve ndryshojnë mes veti. Me disa qeveri të huaja u zhvilluan negociata lidhur me "trajnimin e trajnuesve". Pas
përfundimit të fazës së trajnimit në vend, pjesëtarë të përzgjedhur të TMK-së u dërguan jashtë vendit, për vizita studimi një ose dyjavore në organizata të ndryshme të specializuara, për të marrë
instruksione të cilësisë së lartë. Rezultat i këtyre punëve ishte trajnimi i 20 pjesëtarëve të TMK-së
në Austri, në lëmin e zjarrfikjes, i 6 udhëheqësve të lartë dhe kuadro të mesme drejtuese të TMK-së
në lëmin e menaxhimit të mbrojtjes civile, ndërsa, në Ukrainë, 15 kuadro të mesme drejtuese dhe
pjesëtarë të tjerë të TMK-së mësuan për teknikat e monitorimit të radioaktivitetit pas aksidentit.
Kur i organizonin kurset e avancuara të përvetësimit të gjuhëve të huaja, institucionet e jashtme të
trajnimit duhej t'i merrnin parasysh dallimet në nivelin e aftësive të pjesëmarrësve në këto kurse.
Për t'i balancuar dallimet në fjalë, IOM-i, së bashku me pjesëtarët e TMK-së që aftësoheshin, dërgonte edhe përkthyes. Aq më shumë, trajnuesit e Programit të trajnimit të TMK-së i shoqëronin grupet
e pjesëmarrësve për t'i mbikëqyrur dhe për t'i përmbledhur ushtrimet e simuluara dhe për ta siguruar qëndrueshmërinë e nevojshme të këtyre shkathtësive në të ardhshmen, pas kthimit në Kosovë.
VII. FONDI I MIRËBESIMIT I IOM-it (TRUST FUND-i)
Krahas nismës së UNMIK-ut dhe të TMK-së lidhur me projektet e zhvillimit të komunitetit, në korrik
të vitit 2000 filloi të zbatohej edhe nisma e IOM-it, e njohur me emrin Fondi i Mirëbesimit i IOM-it.
Që nga korriku deri në shtator të vitit 2000, për pjesëtarët e TMK-së u organizuan trajnime
gjithëpërfshirëse lidhur me klasifikimin e projekteve, përpilimin e propozimeve për to dhe me krijimin
58
FAZA I
e shkathësive të tjera qenësore, para fillimit të implementimit të suksesshëm dhe konkret të tyre.
Fondi i Mirëbesimit i IOM-it u sponsorizua nga Departamenti i Shtetit i ShBA-ve dhe vepronte
ndaras, edhe pse në koordinim me projektet e sipërpërmendura humanitare, të sponsorizuara nga
UNMIK-u.
Pas kësaj faze fillestare të trajnimit, pikësynim madhor i Fondit të Mirëbesimit të IOM-it ishte të shtohej sa më shumë angazhimi i pjesëtarëve të TMK-së në projekte humanitare dhe civile, duke e
avancuar kështu rritjen e mundësive të TMK-së për të planifikuar, por edhe për t'i bashkërenduar
dhe menaxhuar punët e shumta/aktivitetet e trajnimit. Natyra e projekteve punuese ishte e tillë që
do ta rriste imazhin e TMK-së në mesin e popullatës, duke i qartësuar me këtë rast të gjitha keqkuptimet përkitazi me rolin e saj si organizatë civile për ndihmë humanitare dhe në raste fatkeqësish.
Bashkëpunimi i vazhdueshëm dhe i ngushtë me autoritetet komunale, me OJQ-të dhe me komunitetet vendore ishte gjithnjë e më në nivel dhe mundësonte një qasje të koordinuar në caktimin e
përparësive në punë.
Llojet e projekteve të planifikuara mund të klasfikohen në këto
kategori të gjera:
D Rindërtimi i shtëpive
D Punët në lëmin e ndërtimtarisë
D Rehabilitimi i shkollave
D Meremetimi i objekteve të komunitetit
D Riparimi i objekteve publike shëndetësore
Me implementimin e plotë të programeve të Fondit të Mirëbesimit, pjesëtarët e TMK-së do të fitonin
praktikë dhe përvojë në punët e ndërtimtarisë, falë natyrës së pjesëmarrjes së tyre në projektet e
Fondit, ndërsa stafi i zonave do të angazhohej aktivisht në detyrat e veta profesionale të
bashkërendimit të punëve të personelit, operacioneve, logjistikës, komunikimeve, trajnimit dhe të
administrimit.
Tashmë, nga fundi i vitit 2000, natyra dhe intensiteti i rindërtimit në Kosovë dëshmoi se shkathtësitë
që do të fitoheshin gjatë realizimit të projekteve të Fondit, do të ishin shumë të kërkuara në të
ardhshmen. Kështu, nëpërmjet pjesëmarrjes në punët e Fondit të Mirëbesimit, TMK-ja jo vetëm që
e rriti kapacitetin e përgjithshëm organizativ, por edhe i pajisi pjesëtarët e saj me shkathtësi të
dobishme për punësim në të ardhshmen, jashtë TMK-së.
VIII. PËRFUNDIM
Faza I përkoi me një periudhë trazirash në Kosovë. Shkatërrimet e mëdha nga lufta, njerëzit e
zhvendosur që ktheheshin nëpër shtëpi, inflacioni dhe vështirësitë ekonomike ishin faktorë që i kontribuonin klimës së një paqartësie dhe pasigurie. Prandaj, ende nuk ishte e qartë çfarë roli do të
duhej të luante TMK-ja e sapoformuar në ato rrethana. A do të bëhej TMK-ja një forcë destabilizimi, ose do t'i kontribuonte rindërtimit të Kosovës?
Për t'iu përgjigjur drejt kësaj pyetjeje, bashkësia ndërkombëtare iu drejtua IOM-it me kërkesë që ta
përpilonte një program të trajnimit që do ta shndërronte TMK-në në një organizatë të shërbimeve
emergjente. Kjo ishte një detyrë e vështirë, duke e pasur parasysh situatën e përgjithshme dhe
59
FAZA I
mungesën e përvojës ose të punës së mëparshme, që do të shërbente si model për sajimin e programit për Kosovë. Kështu, Programi i trajnimit të TMK-së duhej të fillonte nga themeli: përcaktimi
i objektivave, vlerësimi i shkallës së shkathtësive dhe i nevojave ekzistuese të pjesëtarëve të TMKsë, përpilimi i planprogrameve dhe i materialeve mësimore, si dhe gjetja e objekteve dhe e instruktorëve të trajnimit. Pikësynim i parë i Programit të trajnimit të TMK-së ishte të zhvillohej një kurs 8mujor i "trajnimit të trajnuesve", që si rezultat do të kishte aftësimin e TMK-së për ta realizuar në
mënyrë të pavarur programin e ardhshëm të instruksioneve në lëmin e mbrojtjes civile.
Që në fillim të implementimit të këtij plani, shtrirja dhe ndërlikushmëria e detyrave që iu besuan
IOM-it u bënë shumë më të qarta. Menaxheri i ri i Programit të trajnimit parashikoi se periudha 8mujore nuk do të ishte e mjaftueshme që të arrihej qëllimi - pavarësimi i TMK-së. Aq më tepër, ishte
më se e qartë se trajnimi, si i vetëm, nuk do të mund ta shndërronte TMK-në në një organizatë të
efektshme dhe profesionale të shërbimeve emergjente. Kësisoj, Programi i trajnimit të TMK-së hyri
në fazën e tij të dytë, me ç'rast u përpilua një plan gjithëpërfshirës që tregoi se Programi ishte mjaft
fleksibil dhe pragmatik, sa të bëhej e qartë se duhej t'u përshtatej sfidave që vinin nga anë të
ndryshme.
60
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
FAZA II
Tetor 2000 - maj 2001
FAZA II
I.
Vështrim i përgjithshëm i fazës së dytë të
Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . .
65
Ndryshimet që ndikuan në Programin e
trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
65
III. Përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara në
katër fushat kryesore të programit . . . . . . . . .
66
IV.
Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . . .
68
V.
Trajnimi individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
VI.
Shkolla e Mbrojtjes Civile dhe Marrëveshja
EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha e
Këshillit të Evropës . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
71
VII. Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
72
VIII. Ndihmat humanitare - Fondi i Mirëbesimit i
IOM-it (Trust Fund) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
IX.
Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
X.
Ndryshimet në TMK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
XI.
Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
II.
FAZA II
Tetor 2000 - maj 2001
Objektivat kryesorë të fazës II:
1. Konsolidimi i kontrollit dhe i resurseve në Shtabin e
Përgjithshëm të TMK-së dhe
2. Krijimi i harmonisë dhe i bashkëpunimit ndërmjet udhëheqësve
kryesorë të TMK-së dhe autoriteteve rajonale.
I.
VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM I FAZËS SË DYTË TË PROGRAMIT TË
TRAJNIMIT TË TMK-së
Qëllimi kryesor i programit të TMK-së në fazën II ishte të rritej niveli i shkathtësive individuale dhe
i atyre kolektive, me theks të veçantë në menaxhimin e nivelit të mesëm dhe të lartit të TMK-së. Për
këtë qëllim, programi i ka planifikuar tri aktivitete të trajnimit kolektiv për t'i rritur shtrirjen dhe ndërlikueshmërinë, të parapara për testimin e kapacitetit të TMK-së për të punuar bashkë si grupe dhe
si njësite. Trajnimi individual i implementuar në fazën II dhe i paraparë për ta ndihmuar TMK-në të
ndërtojë një mbrojtje civile përkatëse, të krijojë aftësi në aspektin e menaxhimit, t'i përmirësojë
aftësitë gjuhësore, është mbajtur në Kosovë dhe jashtë saj, si: në Austri, Belgjikë, Francë,
Gjermani, Hungari dhe në Shtetet e Bashkuara. Njëkohësisht në trajnimin e TMK-së mori pjesë
aktive edhe KFOR-i, duke ofruar instruksione për ta mbështetur dhe për t'i zgjeruar shkathtësitë
themelore që ishin zhvilluar gjatë fazës I të mbi 80% të pjesëtarëve të TMK-së.
Objektivat e Programit të trajnimit të TMK-së - për fazën II ishin:
D Të vazhdohet trajnimi i 3.052 pjesëtarëve të TMK-së për t'u aftësuar në fushën e mbrojtjes civile
dhe në shërbimet emergjente;
D Të krijohet një kulturë te pjesëtarët e TMK-së në aspektin organizativ dhe në atë të udhëheqjes
lidhur me operacionet e shërbimit emergjent nëpërmjet trajnimeve të rregullta dhe të atyre pa
shkëputje nga puna;
D Të rritet dhe të zgjerohet përvoja e TMK-së me organizatat ndërkombëtare duke i dërguar
pjesëtarët e TMK-së jashtë vendit dhe duke i sjellë instruktorët nga organizatat e ndryshme të
Evropës;
D Të projektohen dhe të implementohen projektet humanitare si pjesë e nismës së Programit të
Fondit të Mirëbesimit të IOM-it, duke u mbështetur në shkathtësië dhe në punën e pjesëtarëve
të thjeshtë të TMK-së dhe;
D Të vazhdohet informimi i komunitetit ndërkombëtar dhe i popullatës vendore lidhur me rolin e
TMK-së në aspektin e mbrojtjes civile dhe të shërbimeve emergjente.
II. NDRYSHIMET QË NDIKUAN NË PROGRAMIN E TRAJNIMIT TË TMK-së
Derisa ofruesit e shërbimeve vazhduan të kontraktohen brenda Kosovës dhe jashtë saj, stafi i trajnimit të TMK-së në kuadër të IOM-it, gjithnjë e më tepër, vazhdoi të kryente trajnime individuale, të
jepte udhëzime dhe këshillime pa shkëputje nga puna, por edhe projektoi dhe implementoi ushtrime
kolektive. Ekipet e larta këshillëdhënëse të menaxhimit (ELKM-të) u zgjeruan dukshëm në SHP të
TMK-së për t'i ofruar ndihmë në vendin e ngjarjes stafit të SHP të TMK-së dhe për t'u dhënë direktiva EKM-ve në nivel të zonës. ELKM-të, gjithashtu, u ofruan trajnime dhe seminare të organizuara
menaxherëve të mesëm dhe atyre të lartë të TMK-së.
EKM-të e vendosura nëpër shtabet rajonale vazhduan të veprojnë si trup këshilldhënës pa shkëputje nga puna, duke e ndërtuar kapacitetin brenda strukturës së menaxhimit dhe duke e mbështetur
65
FAZA II
implementimin e projekteve humanitare, të hartuara në bashkërendim të ngushtë me Programin e
Fondit të Mirëbesimit të IOM-it. Përveç kësaj, EKM-të e ndihmuan implementimin e lehtë të trajnimit të strukturuar, duke u ndihmuar ofruesve të shërbimeve të trajnimit në aspektin e nevojave të
veçanta që paraqiteshin.
III. PËRMBLEDHJE E AKTIVITETEVE TË ZHVILLUARA NË KATËR
FUSHAT KRYESORE TË PROGRAMIT
Në fazën II aktivitetet janë kryer në katër fusha të ndryshme: menaxhimin e trajnimit, trajnimin individual që përfshiu Shkollën e Mbrojtjes Civile, trajnimin kolektiv dhe në projektet humanitare të
implementuara nëpërmjet Fondit të Mirëbesimit (Trust Fund-it).
Përfaqësuesit e IOM-it dhe ata të TMK-së gjatë bisedave për themelimin
e Shkollës së Mbrojtjes Civile
Menaxhimi i trajnimit
Stafi i Programit të trajnimit të TMK-së, nëpërmjet këshillimit dhe udhëzimit në secilën nga gjashtë
zonat si dhe në nivel shtabi, u ka ndihmuar pjesëtarëve të TMK-së t'i mësojnë dhe t'i kryejnë detyrat
e veta.. Në SHP të TMK-së, ELKM-të e ndihmuan stafin t'i zhvillojë një linjë veprimi dhe procedurat
standarde të veprimit (PSV-të) në fushat e tyre të funksionimit, t'i përmirësojë proceset e vendimmarrjes dhe e lehtësuan bashkërendimin ndërmjet zonave të TMK-së, KFOR-it dhe UNMIK-ut. Në
nivel zonash, EKM-të ndihmuan në implementimin e procedurave të reja mbështetëse dhe në
mbledhjen e informacioneve të rëndësishme për SHP të TMK-së.
Trajnimi individual
TMK-së i është ofruar një varg i gjerë trajnimesh nga stafi i trajnimit të TMK-së dhe nga ofruesit e
shërbimeve në vende të ndryshme të Kosovës dhe jashtë saj. Trajnimet kishin të bënin me këto
fusha: administratë, arsimim civil, të drejtat e njeriut, ndihma e parë, kërkim-shpëtim, mbrojtja e mjedisit, rreziqet industriale, procedurat e vendimmarrjes dhe operacionet emergjente.
66
FAZA II
Në bashkëpunim të ngushtë me Këshillin e Evropës (KE), - Marrëveshja EUR-OPA për Rreziqet e
Mëdha, TMK-ja u ofroi 200 pjesëtarëve të zgjedhur kursin trejavësh në fushën e reagimit emergjent
në formë teorike dhe praktike, në Shkollën e sapothemeluar të Mbrojtjes Civile. 86 studentët më të
mirë u regjistruan në kursin kryesor, të mbajtur në pranverën e vitit 2001, me ç'rast 45 prej tyre
diplomuan në po të njëjtin vit.
Hapja e Shkollës së Mbrojtjes Civile në lokalet e Universitetit të Prishtinës (2 tetor 2000)
Trajnimi kolektiv
Në fazën II stafi i Programit të trajnimit të TMK-së i projektoi dhe i kreu dy trajnime kolektive për
TMK-në. Ushtrimet në Shtabin e Komandimit dhe Ushtrimet me harta u mbajtën në janar dhe në
maj të vitit 2001. Pas çdo ushtrimi u kryen analizat pas veprimit (APV-të). Trajnimi u përqendrua në
procedurat e stafit, analizat e situatës, komunikime dhe në vendimmarrje. Në këtë trajnim morën
pjesë gjithsej 386 pjesëtarë të stafit të TMK-së në nivel zonash dhe të SHP të TMK-së. Kjo shënoi
aktivitetin e parë të trajnimit kolektiv që nga themelimi i TMK-së. Trajnimi tjetër gjatë fazës II përfshiu trajnimin e Qendrës Operative Emergjente (QOE) dhe i përgatiti pjesëtarët e TMK-së të marrin pjesë në ushtrimet e ardhshme të vërteta. Ushtrimi kulminant - ushtrimi fushor, ishte caktuar të
mbahej në shtator të vitit 2001, por u shtye deri në fazën III.
Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it
Mandati i Mbrojtjes Civile të TMK-së kërkoi që kjo e fundit të kontribuojë në rindërtimin e infrastrukturës dhe në ofrimin e ndihmës komuniteteve anembanë Kosovës. Projektet e Fondit të Mirëbesimit
të IOM-it ofruan një mekanizëm për TMK-në për ta përmbushur këtë obligim. Pjesëmarrja e TMKsë në projekte humanitare dhe në ato që kishin të bënin me punën civile në kuadër të Fondit të
Mirëbesimit të IOM-it, paraqiti mundësi për t'u aftësuar dhe për të fituar përvoja praktike, kryesisht
në fushën e punëve të ndërtimtarisë. Trajnimi pa shkëputje nga puna u mbajt kur u vërejtën
mangësi në aspektin e eskpertizës dhe të aftësive. Në fazën II, Jeremy Haslam u bë menaxheri i
parë i projektit "Fondi i Mirëbesimit" dhe mbeti në këtë post aq sa edhe zgjati programi. Me këtë
67
FAZA II
udhëheqësi, aktiviteti i këtij projekti u zhvendos nga trajnimi fillestar në atë të implementimit, me
projekte të shumta të vogla që realizoheshin shpejt dhe që kryheshin në komuna të ndryshme. Kjo
pati për rrjedhojë dy efekte të njëkohësishme pozitive; 1) ngritjen e vetëdijësimit publik lidhur me
rolin humanitar dhe të mbrojtjes civile të TMK-së dhe 2) përfshirjen aktive të sa më shumë pjesëtarëve të personelit të nënnjësiteve të TMK-së në aktivitetin konstruktiv, me të cilët përmirësoheshin
kushtet e jetesës së popullatës anembanë Kosovës. Kategoritë e projekteve u zhvilluan varësisht
nga nevojat e vërteta të komuniteteve vendore/të fshatrave, meqë kushtet ndryshonin shumë nga
rajoni në rajon.
NJË VËSHTRIM I HOLLËSISHËM I
NISMAVE TË MËDHA NË FAZËN II
IV. TRAJNIMI PA SHKËPUTJE NGA PUNA
ELKM-të dhe EKM-të kanë ofruar trajnim pa shkëputje nga puna çdo ditë për t'i ndihmuar pjesëtarët
e TMK-së në fushat e tyre të funksionimit. Qëllimi i tyre i përbashkët ishte t'u mundësohej oficerëve
të mesëm dhe atyre të lartë të TMK-së t'i kryenin sa më mirë detyrat e veta dhe t'u ndihmohej në
procesin e themelimit të rregullave dhe të PSO-ve në kuadër të departamenteve të TMK-së.
ELKM-të u ofruan ndihmë këtyre departamenteve të SHP të TMK-së:
D Departamentit të personelit
D Departamentit të operacioneve
D Departamentit të logjistikës
D Departamentit të informimit publik
D Departamentit të komunikimeve
D Departamentit të trajnimit
D Departamentit të financave
Departamenti i personelit -J 1
ELKM-të që merreshin me personelin punuan me udhëheqësit e departamenteve të TMK-së për t'i
zhvilluar dhe sistemuar proceset dhe procedurat e personelit. Departamenti filloi t'i identifikojë
ndryshimet e nevojshme për të vepruar sipas kërkesave të KFOR-it dhe të UNMIK-ut, t'i përpilojë
procedurat e menaxhimit dhe të administrimit të personelit, ndarjes së mjeteve financiare, siç janë
mjetet e lejuara shtesë, si dhe t'i kuptojë më shumë rolin dhe përgjegjësinë e Departamentit të
Personelit, por dhe përgjegjësitë në kuadër të një organizate bashkëkohore të nivelit perëndimor.
Departamenti i operacioneve -J 3
ELKM-ja për operacione ka dhënë udhëzime lidhur me metodat dhe me teknikat e trajnimit dhe,
bashkë me oficerët e Departamentit të Operacioneve në kuadër të TMK-së, i ka publikuar detyrat
dhe përgjegjësitë e çdo pjesëtari të Qendrës së sapoformuar operative emergjente. ELKM-të
punuan për t'i zhvilluar aftësitë operacionale dhe PSV-të për të reaguar në situata emergjente në
mënyrë të bashkërenduar dhe me kohë.
Departamenti i logjistikës - J 4
Katër pjesëtarë të TMK-së i janë bashkëngjitur IOM-it dhe kanë punuar nën mbikëqyrjen e EKLMsë së logjistikës në lëmin e trajnimit pa shkëputje nga puna. Njëri nga projektet e tyre ishte të hartohej "Doracaku i TMK-së për logjistikë" që do t'i përfshinte çështjet lidhur me furnizimin, mirëmbajtjen, transportin dhe me infrastrukturën. IOM-i, gjithashtu, ka mbajtur seminare të rregullta me oficerët e logjistikës për t'i trajtuar mangësitë e logjistikës në organizatë, siç janë: mungesa e
68
FAZA II
përgjegjësisë, në hierarkinë vertikale dhe në atë horizontale, mungesa e udhëzimeve të qarta të
logjistikës dhe ajo e bashkërendimit të mjaftueshëm ndërmjet njësiteve të rajoneve të ndryshme.
Departamenti i informimit publik - J 5
Zyrtari i Informimit Publik në kuadër të IOM-it, që nga fillimi i Fazës II, i ka ofruar Deprtamentit të
informimit të TMK-së një numër të madh trajnimesh. Nëpërmjet trajnimit synohej aftësimi i TMK-së
për ta drejtuar zyrën e vet të shtypit dhe për t'i shfrytëzuar mjetet e informimit dhe të komunikimit,
në mënyrë që popullatën ta njoftojnë sa më mirë. Duke ofruar informacione të sakta dhe me kohë,
qëllimi ishte të shfrytëzoheshin mediat për ta shtuar besimin në TMK dhe kredibilitetin e saj në
bashkësinë ndërkombëtare dhe në popullatën e Kosovës.
Departamenti i komunikimeve - J 6
ELKM-ja e komunikimit ka punuar me KFOR-in, me oficerin e TMK-së për komunikim dhe me
Departamentin e komunikimit për t'i zhvilluar dhe implementuar procedurat strandarde të komunikimit. Kjo ka përfshirë krijimin e lidhjeve të komunikimit, radioprocedurat, duke e përdorur radiosistemin Thompson që është dhuruar nga francezët dhe duke e zhvilluar modelin për zgjerime të
ardhshme.
Departamenti i trajnimit - J 7
ELKM-ja për trajnimin dhe zhvillimin e stafit e ka njoftuar dhe e ka trajnuar atë lidhur me planet e
menaxhimit të trajnimit që përbëheshin nga udhëzimet vjetore të komandantit të TMK-së lidhur me
trajnimin dhe planet, nga lajmet dhe nga njoftimet e reja të Shtabit të Përgjithshëm, nga komentet
e nivelit vartës lidhur me arritjet dhe me të metat. ELKM-të, gjithashtu, e kanë ndihmuar
Departamentin e trajnimit të TMK-së, për t'i zhvilluar PSV-të e planifikimit, implementimit, vlerësimit dhe të raportimit lidhur me trajnimin.
Departamenti i financave - J 8
ELKM-ja e financave ka punuar me stafin në Departamentin e financave të TMK-së për ta planifikuar një buxhet vjetor dhe për t'i zbatuar procedurat e shpenzimeve të organizatës. Në
bashkëpunim me UNMIK-un, ELKM-ja e ka ndihmuar dhe e ka kryer trajnimin lidhur me raportimin
e shpenzimeve buxhetore dhe me zhvillimin e procedurave dhe të sistemeve të sasive të vogla të
parave të gatshme për TMK-në në nivel të SHP-së dhe të zonave.
V.
TRAJNIMI INDIVIDUAL
Programi i trajnimit të TMK-së e ka ndihmuar dhe e ka mundësuar trajnimin në Kosovë dhe jashtë
saj me qëllim të avancimit të aftësive individuale. Ky trajnim inividual, praktik dhe i orientuar për kryerjen e detyrës ka pasur për qëllim, po ashtu, t'i mbështetë pjesëtarët e TMK-së në kryerjen e
detyrave të veta kolektive në rastet e emergjencave civile. Përvojat e mësimit jashtë vendit kanë
kontribuar jo vetëm në ngritjen e aftësive të individëve në shkallë më të lartë, por njëherit ua kanë
mundësuar t'i shohin dhe t'i përjetojnë edhe kulturat e tjera dhe t'i vizitojnë organizatat e tjera të
shërbimit emergjent.
Trajnimi individual i fazës II i ka përfshirë këto fusha:
D Njohuritë themelore për zjarrfikje
D Ndihma e parë
D Të drejtat e njeriut
D Gjuhët e huaja
D Komunikimi me media
69
FAZA II
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
Sistemi i informimit me kompjuterë
Shqyrtimi i strukturës organizative
Proceset e vendimmarrjes
Njohuritë e avancuara për zjarrfikje
Menaxhimi i operacioneve emergjente
Kërkim-shpëtimi
Menaxhimi i resurseve njerëzore dhe i personelit
Teknikat e monitorimit të radioaktivitetit pas aksidentit
Procedurat e mirëmbajtjes së pajisjeve
Financat
Mbrojtja e mjedisit
Menaxhimi i logjistikës
Në fazën II, KFOR-i ka mbajtur shumicën e trajnimeve mbështetëse të shkathtësive individuale të
nivelit I në nivel zonash. Angazhimi i KFOR-it në trajnim u dëshmua si mjet i efektshëm i avancimit të përgjegjësisë dhe i stabilitietit brenda TMK-së, duke ofruar mbështetje dhe duke e prezantuar
zhvillimin e shkathtësive të reja. Trajnimet e udhëhequra nga KFOR-i përfshinin një sërë lëmenjsh,
duke filluar nga leximi i hartave dhe trajnimi fizik deri te njohuritë themelore për zjarrfikje, pastaj
zhvillimi i operacioneve me pajisje të rënda dhe procedurat e mirëmbajtjes. Gjersa evidencimi i të
gjitha trajnimeve të ofruara nga KFOR-i ka qenë arritje e madhe, Programi i trajnimit të TMK-së
planifikoi t'i përdorte informacionet e mbledhura në planifikimin e tyre sistematik të fazës III të trajnimit.
Nga fundi i fazës II, TMK-ja ka mbajtur gjithsej 1,336,796 orë duke e llogaritur numrin e pjesëmarrësve, prej të cilave 12,779 janë mbajtur jashtë Kosovës. Programi i trajnimit të TMK-së mundësoi
dërgimin e 91 pjesëtarëve të TMK-së jashtë vendit për të studiuar në disa lëmenj duke i përfshirë
këtu: gjuhën angleze, rreziqet industriale dhe zjarrfikjen. Trajnimi jashtë vendit, që u mbajt në fazën
II, ishte një shpërblim për pjesëtarët e TMK-së që morën pjesë dhe që treguan aftësi për t'i përmbushur me sukses standardet ndërkombëtare të trajnimit. Kontaktet që u vunë dhe udhëzimet që
u morën për kurse plotësuese në të ardhmen, do të dëshmoheshin shumë të dobishme në fazat e
ardhshme të programit. Trajnimet jashtë vendit, që mund të dallohen për suksesin e veçantë, ishin:
kursi 7-javësh në Universitetin Indiana të Shteteve të Bashkuara, trajnimi 6-javësh i zjarrfikjes në
Austri (duke u mbështetur në përvojën pozitive nga trajnimi i mëparshëm) dhe Kursi i udhëheqësve,
i mbajtur në Qendrën Marshall të Gjermanisë.
Për stafin e Programit të trajnimit të TMK-së, organizimi i trajnimeve jashtë vendit ka qenë një proces intensiv i punës për shkak të shumë sfidave që janë hasur. Ato kanë përfshirë bashkërendimin
e kurseve në vendet me disponim të mirë politik ndaj TMK-së si organizatë emergjente dhe barrierat administrative që janë paraqitur lidhur me dërgimin e pjesëtarëve jashtë vendit, që nuk kishin
dokumente përkatëse të udhëtimit, të
njohura ndërkombëtarisht. Megjithatë,
Programi i trajnimit të TMK-së i shihte
këto si pengesa të vogla në krahasim me
njohuritë që i kishin marrë pjesëtarët e
TMK-së. Programi i trajnimit të TMK-së e
ka çmuar trajnimin jashtë vendit për disa
arsye: 1) Shkathtësitë e nivelit II dhe III
janë zhvilluar në vende të zgjedhura, në
hapësira të mira dhe me pajisje më të
sofistikuara; 2) ekspozimi më i madh i ka
shtuar kontaktet e TMK-së në nivel profesional dhe bëri që të fitohet besimi në
70
FAZA II
të si organizatë e mbrojtjes civile dhe 3) përvoja u mundësoi pjesëtarëve të TMK-së të marrin njohuri më të gjera lidhur me kulturat e ndryshme.
VI SHKOLLA E MBROJTJES CIVILE DHE MARRËVESHJA EUR-OPA
PËR RREZIQET E MËDHA E KËSHILLIT TË EVROPËS
Në fazën II, filloi të realizohej ideja e krijimit të një institucioni në të cilin do të mund të mbështetej
trajnimi i mbrojtjes civile. Ky ishte rezultat i përpjekjeve të përbashkëta të IOM-it, TMK-së dhe të
Marrëveshjes EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha të Këshillit të Evropës dhe të UNMIK-ut.
Marrëveshja EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha u krijua me Rezolutën 87 të datës 2 mars 1987 nga
Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës. Marrëveshja e krijoi një program të përshtatshëm për
bashkëpunim ndërmjet Evropës Lindore, pjesës jugore të Mesdheut dhe Evropës Përendimore në
lëmin e fatkeqësive natyrore dhe të atyre teknologjike. Marrëveshja bëri që të themelohen mbi 20
qendra të specializuara evro-mesdhetare, duke ofruar programe evropiane të informimit, trajnimit,
hulumtimit dhe të ekspertizës.
Ceremonia e diplomimit në Shkollën e Mbrojtjes Civile, në Teatrin Kombëtar,
Prishtinë (qershor 2001)
Këshilli i Evropës së pari u angazhua në trajnimin e TMK-së në fillim të vitit 2000, kurse raporti i
vlerësimit të rrezikut në Kosovë, që u përpilua nga ky këshill në po këtë vit, që kishte të bënte me
rreziqet natyrore dhe me ato teknologjike/të shkaktuara nga njeriu, që kanë gjasë më të mëdha për
t'u shfaqur dhe që mund të kenë pasoja më të rënda, u përdor shpeshherë për t'i identifikuar nevojat e trajnimit të TMK-së.
Universiteti i Prishtinës ofroi klasa dhe zyra në hapësirat e Fakultetit Teknik për ta lehtësuar mbajtjen e kurseve të Shkollës së Mbrojtjes Civile. Në nëntor të vitit 2000, 200 pjesëtarë të TMK-së e
vijuan kursin fillestar trejavësh. Nga marsi deri në qershor të vitit 2001, Këshilli i Evropës mbajti
kurse themelore të trajnimit në lëmin e mbrojtjes civile për 86 studentët më të mirë, të zgjedhur nga
Komisioni i provimit. Orët në kursin themelor e përfshinin metodën "trajno trajnuesin" në këto fusha:
D Menaxhimi i rrezikut dhe i emergjencës
D Rreziqet aktuale
D Aspektet mjekësore
71
FAZA II
D
D
D
D
D
D
D
D
D
Rreziqet e natyrës
Rreziqet teknologjike dhe efektet e tyre
Aspektet pedagogjike (shkenca e mësimdhënies)
Rregulloret e TMK-së
Rreziqet natyrore dhe efektet e tyre
Menaxhimi i aksidenteve kimike
Epidemiologjia dhe veprimet sanitare
Informimi dhe arsimimi
Organizimi i ndihmës
Përpjekjet e tjera të Programit të trajnimit të TMK-së gjatë fazës II, duke e përfshirë edhe
bashkëpunimin me Marrëveshjen EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha, kishin të bënin me organizimin
e disa seminareve. Në përpjekjet për ta ndërtuar një bazë për të qenë të suksesshëm në fushën e
mbrojtjes civile në Kosovë dhe për ta siguruar bashkërendimin ndërmjet pjesëmarrësve të
ndryshëm, Programi i trajnimit të TMK-së ka organizuar shumë seminare me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të IOM-it, Këshillit të Evropës, Departamentit të UNMIK-ut për Siguri Civile dhe
Gatishmëri Emergjente, Departamentit të UNMIK-ut për Shëndetësi, Administratës rajonale të
UNMIK-ut, KFOR-it dhe policisë së UNMIK-ut, Shërbimit të Zjarrfikjes dhe të Shpëtimit në kuadër
të UNMIK-ut dhe të TMK-së. Seminari me temën "Parandalimi dhe planifikimi i rasteve emergjente
në Kosovë", i mbajtur në Universitetin e Prishtinës më 10 -11 nëntor 2000, e çoi më tutje debatin
lidhur me nevojat e një sistemi gjithëpërfshirës dhe të bashkërenduar për reagim emergjent dhe për
masa të parandalimit të rrezikut në Kosovë dhe ndikoi në përpilimin e projektit të quajtur
"Rregulloret për Shërbimet Emergjente në Kosovë". Në këtë rregullore janë përshkruar rolet dhe
përgjegjësitë e të gjitha organizatave të shërbimeve emergjente në Kosovë dhe mekanizmat e
ndërveprimit dhe të bashkërendimit të tyre gjatë reagimit në rastet e fatkeqësive të natyrës dhe të
atyre të shkaktuara nga njeriu.
Programi i trajnimit të TMK-së ka bërë përpjekje të mëdha për ta insitucionalizuar Shkollën e
Mbrojtjes Civile nëpërmjet bashkërendimit me Këshillin e Evropës, Universitetin e Prishtinës, TMKnë dhe me UNMIK-un për ta siguruar një lokacion të përhershëm për këtë shkollë. Objektiv i
Programit të trajnimit të TMK-së ishte zgjerimi i kompetencave të TMK-së ndaj procesit të trajnimit
dhe forcimi i kapacitetit të brendshëm të saj, por edhe ofrimi i mundësive arsimore edhe për personelin tjetër të shërbimeve emergjente në Kosovë. Këto përpjekje dhanë rezultate të mëdha në
fazën e mëvonshme të programit.
VII. TRAJNIMI KOLEKTIV
Një pjesë e rëndësishme e planit të fazës II ishte implementimi i dy ngjarjeve të trajnimit kolektiv. Ato
ushtrime kishin për qëllim zhvillimin e individëve dhe nga ta të formoheshin njësite të efektshme,
duke u mbështetur në aftësitë e marra nga trajnimi i mëparshëm individual. Grupet dhe njësitet janë
formuar duke u caktuar detyra dhe duke u ofruar pajisje që ishin në dispozicion, demonstrime dhe
zbatime praktike të ushtrimeve. Qëllimi ishte t'i mundësohej TMK-së të zhvillohej si një organizatë e
efektshme dhe e shkathtë, si dhe të shfrytëzoheshin kapacitetet e resurseve të saj. Stafi i Trajnimit
të TMK-së në kuadër të IOM-it dhe SHP i TMK-së i kanë planifikuar, përgatitur dhe i kanë kryer dy
trajnime kolektive që kanë mëtuar të përfundoheshin me ushtrime fushore të TMK-së.
Para implementimit të vërtetë të ushtrimeve, ELKM-të e kanë trajnuar stafin e Qendrave Operative
Emergjente (QOE) në nivel rajonal dhe në nivel të Shtabeve Qendrore lidhur me rregullat themelore
dhe me procedurat e ndërlikuara. Trajnimi kishte të bënte me: procedurat e alarmimit, urdhrat dhe
operacionet e paralajmërimit, raportet dhe formularët, leximin e hartave, analizat pas veprimit, procedurat e shqyrtimeve të menjëhershme të ngjarjeve të sapokryera, dislokimin e postkomandës në
72
FAZA II
vendin e incidentit dhe detyrat e përgjegjësitë individuale të stafit të saj. Kryerja e një kursi të
ushtrimeve të aksionit dhe e miniushtrimeve e plotësuan përgatitjen teorike.
Marrëdhëniet ndërmjet IOM-it dhe Marrëveshjes EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha u zhvilluan më tej
gjatë fazës II, që çoi drejt pjesëmarrjes së TMK-së në aktivitetet e Këshillit të Evropës që kishin të
bënin me trajnimin kolektiv. Gjatë përgatitjeve për ushtrime fushore, personeli i Qendrës Operative
Emergjente udhëtoi në Francë për ta vëzhguar implementimin e dy ushtrimeve të reagimit në rast
fatkeqësie të organizuara nga Këshilli i Evropës. Ushtrimi i parë përfshiu një skenar ndërmjet
Spanjës dhe Portugalisë, kurse i dyti kishte të bënte me një skenar për një vërshim në Francë.
Shumë vende anëtare të Këshillit të Evropës morën pjesë në stërvitje për t'i përsëritur ushtrimet e
reagimit në rast fatkeqësie.
Gjatë fazës II, nëpërmjet Fondit të Mirëbesimit, IOM-i i ka ndihmuar TMK-së duke i ofruar material
ndërtimor për t'i kryer riparimet kryesore të infrastrukturës për t'i sistemuar tetë QOE-të brenda SHP
të TMK-së, SHP-së së Gardës së Kosovës dhe në gjashtë shtabet e zonave të mbrojtjes. Programi
i trajnimit të TMK-së, gjithashtu, i ka siguruar pajisjet dhe materialet e nevojshme duke i përfshirë
edhe kompjuterët, hartat, televizorët dhe videoaparatet, si dhe pajisjet e lëvizshme për dislokime në
raste emergjente. Stafi i TMK-së është trajnuar për përdorimin e pajisjeve.
Oficerët e lartë të TMK-së kanë marrë pjesë në seminare, me ç'rast është diskutuar për strukturën
e TMK-së dhe për ndryshimet që do të mund të ishin të përshtatshme, duke u mbështetur në
vlerësimin paraprak të rrezikut në Kosovë. Përfaqësuesit e SHP të TMK-së, shefat e departamenteve dhe stafi kanë marrë pjesë, gjithashtu, në trajnimin e udhëhequr nga IOM-i lidhur
me modelet e procesit të vendimmarrjes, të
miratuar nga komandanti i TMK-së. Seminari
dhe ushtrimet që pasuan, u udhëhoqën nga
Dwight Thomas, kurse në ushtrimin
"Shqiponja 2" atë e shoqëroi John Lipscomb.
Të dy këta shërbyen si kryesues të trajnimit
kolektiv për 5 ushtrimet e zhvilluara me emërtimin "Shqiponja".
Stafi i TMK-së ka marrë pjesë në aktivitetin e
parë të trajnimit kolektiv në ushtrimin e Pikës
së Komandimit të quajtur "Shqiponja 1", në
janar të vitit 2001. Ushtrimi treditësh u
Ushtrimi në postin e komandimit - “Shqiponja 1”
përqendrua në situata të ofrimit të ndihmës në
rast fatkeqësie, që kishin për qëllim vlerësimin e aftësive dhe të gatishmërisë së departamenteve
për t'u angazhuar në ushtrimet e ndihmës në rast fatkeqësie
dhe për t'i identifikuar fushat në të cilat punon stafi, që kërkonin
përmirësime. Objektivat e trajnimit për ushtrimin “Shqiponja 1”
përfshinin: vlerësimin e procedurave të stafit, analizat e tij,
komunikimin dhe vendimmarrjen.
Gjatë përgatitjes së aktivitetit të ardhshëm të trajnimit kolektiv,
ushtrimi me harta i emërtuar "Shqiponja 2", të gjithë komandantët dhe stafet e zonave të mbrojtjes, të Gardës dhe të
njësiteve qendrore u trajnuan nën udhëheqjen e IOM-it në
lëmin e procesit të rëndësishëm të vendimmarrjes dhe lidhur
me operacionet emergjente. Në kuadër të seminarit u përfshi
edhe shetitja nëpër terrenin ku duhej të mbahej ushtrimi. Pasi
përfundoi trajnimi dhe pasi hynë në funksion qendrat operative
emergjente, TMK-ja ishte në gjendje t'i bashkërendojë punët
dhe të komunikojë me të gjitha njësitet e veta vartëse.
Gjenerallejtënant Çeku merr pjesë në
ushtrimin “Shqiponja 2”
73
FAZA II
SHP-ja e TMK-së, Zonat e Mbrojtjes, Garda e Kosovës dhe Njësitet Qendrore morën pjesë në
ushtrimin me harta "Shqiponja 2", prej 2 deri më 4 maj. Ishte një ushtrim treditësh që i përforcoi
mësimet e marra gjatë ushtrimit në postin e komandimit. Gjithashtu, njësitet patën rast ta shohin një
situatë reale të ndihmës në rast fatkeqësie, që kishte për qëllim testimin e aftësive të tyre për
angazhim në planifikimin e ndihmës emergjente dhe për t'i identifikuar fushat që kërkonin punë shtesë. Gjatë ushtrimit ka pasur mjaft kohë për analiza gjatë dhe pas veprimit.
Pika kulminante e trajnimit kolektiv të fazës II ishte ushtrimi i vërtetë fushor që u mbajt në rrethinën
e Klinës. Ushtrimi ishte miratuar nga komandanti i KFOR-it, por u shty me kërkesë të administratorit rajonal të UNMIK-ut.
VIII. NDIHMAT HUMANITARE - FONDI I MIRËBESIMIT I IOM-it
Fondi i Mirëbesimit në kuadër të IOM-it, nga faza I e trajnimit që kishte të bënte vetëm me trajnime,
kaloi në fazën II që kishte të bënte me implementimin e projekteve. Këto projekte i mundësuan
TMK-së të japë kontribut mjaft të madh për shoqërinë nëpërmjet punës humanitare dhe asaj civile.
Llojet e projekteve që u ndërmorën ishin të këtyre kategorive: riparimi i shtëpive, punët e ndërtimtarisë, meremetimi i shkollave dhe përmirësimi i hapësirave të komunitetit dhe kujdesi mjekësor.
Gjatë fazës II, TMK-ja u angazhua në 84 projekte. Si ilustrim i arritjeve të saj gjatë kësaj periudhe
mund të përmenden: ndërtimi i katër urave rrugore, 18 km rrugë të meremetuara për komunitetet
rurale, rindërtimi i 77 shtëpive dhe ndihma në meremetimin e 15 shkollave anembanë Kosovës.
Projektet e realizuara nga ana e TMK-së u bënë gjithnjë e më të mëdha, meqë njësitet fitonin
vetëbesim në aftësitë e veta. Trajnimi pa shkëputje nga puna u përgatit në mënyrë përkatëse.
Të gjitha projektet e Fondit të Mirëbesimit në kuadër të IOM-it kërkonin bashkërendim dhe
bashkëpunim të mirë me autoritetet rajonale dhe me ato komunale të UNMIK-ut, OJQ-të relevante
dhe me KFOR-in dhe, në përgjithësi, u realizuan me sukses. Ç'është e vërteta, në disa raste, TMKja ka marrë nismën për organizimin e këtij bashkëpunimi. Perceptimi i përgjithshëm i popullatës dhe
i OJQ-ve të tjera lidhur me rolin e TMK-së në shoqëri ndryshonte për të mirë, gjersa aktivitetet e
tyre humanitare dhe ato të orientuara nga komuniteti shtoheshin gjithnjë e më shumë.
Ja një rast: Dita e pastrimit në Kosovë, ngajrje e organizuar nga UNMIK-u dhe KFOR-i në fillim të
pranverës së vitit 2000, filloi të bëhej traditë e TMK-së dhe ka qenë shumë e mirëseardhur dhe e
çmuar nga pjesa më e madhe e shoqërisë. Në mars të vitit 2001, më shumë se katër ditë radhazi,
më shumë se 2,400 pjesëtarë të TMKsë morën pjesë në pastrimin e
qyteteve dhe të fshatrave të komunave të ndryshme. Mijëra kosovarë të
tjerë iu bashkëngjitën kësaj nisme.
Megjithë këto arritje pozitive, TMK-ja u
ballafaqua me disa sfida të mëdha për
shkak të rrethanave të ndërlikuara në
Kosovë. Me aq shumë pjesëmarrës të
përfshirë në implementimin e projekteve, bashkërendimi dhe marrëveshja
ndërmjet UNMIK-ut, IOM-it dhe TMKsë kërkonte përpjekje të vazhdueshme.
Pjesëtarë të TMK-së dhe studentë u ndihmojnë qytetarëve të
Prishtinës në Ditën e pastrimit në Kosovë
74
FAZA II
Për shkak të mungesës së mekanizmave rregullativë për t'i përcaktuar rolet dhe përgjegjësitë e të
gjitha organizatave të shërbimit emergjent në Kosovë, që vepronin në atë kohë, përpjekjet për ta
qartësuar këtë çështje të diskutueshme kërkonin debate ndërmjet të gjitha palëve të interesuara.
Programi i trajnimit të TMK-së e ka trajnuar TMK-në ta përmbushë mandatin, por paqartësitë rreth
këtij mandati krijuan disa ndërlikime. Projekti i lartpërmendur "Rregulloret për shërbimet emergjente
në Kosovë" filloi ta krijojë një bazë për t'i adresuar disa nga keqinterpretimet lidhur me funksionet e
secilës organizatë të mbrojtjes civile brenda Kosovës dhe e nxiti bashkëpunimin ndërmjet tyre.
IX. SUKSESET DHE SFIDAT
Në fazat I dhe II, iu ofrua trajnim pothuaj tërë TMK-së, duke ua mundësuar pjesëtarëve të saj ta luajnë rolin e një organizate të shërbimit emergjent dhe duke i ngritur kështu aftësitë e udhëheqësve
të TMK-së për ta drejtuar organizatën e tyre. Implementimi i trajnimeve mbështetëse të ofurara nga
KFOR-i, i trajnimeve individuale dhe i atyre kolektive të ofruara nga IOM-i, trajnimet individuale të kontraktuara dhe të organizuara nga organizata "Ndihma Pedagogjike Ndërkombëtare" (API) dhe nga
ofruesit e tjerë të shërbimeve, si dhe trajnimi dhe mbikëqyrja pa shkëputje nga puna nga stafi i
Programit të trajnimit të TMK-së, patën për rrjedhojë programin e realizuar me sukses që do të shërbente si pikëmbështetje për trajnimet e ardhshme. Mbajtja e gjithsej 1,336,796 orë trajnimi, duke e
llogaritur numrin e pjesëmarrësve prej 5,052 pjesëtarësh të organizatës del përafërsisht nga 1 orë
trajnim në një ditë pune për një pjesëtar të TMK-së. Statistikat, gjithashtu, tregojnë se që nga fillimi i
Programit të trajnimit të TMK-së nga shkurti i vitit 2000 deri më 31 maj të vitit 2001, secili nga 5,052
pjesëtarët e TMK-së ka marrë
pjesë mesatarisht në 4.3 aktivitete
Ndarja e orëve të trajnimit sipas kategorisë së trajnimit
të ndryshme trajnimi.
Trajnimi pa
Trajnimi që i është ofruar TMK-së
Shkolla e
shkëputje
Mbrojtjes
e ka ndihmuar krijimin e shkathtënga puna
Civile
sive individuale dhe angazhimin e
10%
3%
pjesëtarëve në fushën e mbrojtjes
civile. Programi i trajnimi të TMKTrajnimi
Trajnimi
së ka implementuar një vistër të
kolektiv
individual
gjerë trajnimesh për t'i zhvilluar
1%
86%
kompetencat e ndryshme të
pjesëtarëve të TMK-së dhe u ka
ofruar shumë mundësi për të
mësuar. Nëpërmjet trajnimit pa
shkëputje nga puna, udhëheqja e TMK-së është përgatitur më mirë t'i drejtojë departamentet
përkatëse. EKM-të e Programit të trajnimit të TMK-së kanë punuar krah për krah me homologët e
vet të secilit departament, duke ua përcjellë njohuritë, këshillat dhe duke ua përmirësuar shprehitë
e punës. Projektrregulloret dhe PSV-të ishin zhvilluar dhe implementuar në shumicën e departamenteve, duke i përfshirë edhe logjistikën dhe financat. Menaxherët e lartë dhe të mesmit morën
pjesë me sukses në dy ushtrime të trajnimit kolektiv dhe e mësuan vlerën e trajni-mit të zbatuar.
Kurset fillestare dhe ato kryesore të Shkollës së Mbrojtjes Civile kontribuan në zhvillimin e ekspertizës së mbrojtjes civile të trajnuesve të ardhshëm të TMK-së, me ç'rast edhe nxorën në dritë publikime të nevojshme për ta mbështetur pavarësinë e vet.
Transformimi i TMK-së në organizatë të shërbimit emergjent ishte një detyrë e vështirë dhe varej nga
një sërë faktorësh, disa prej të cilëve ishin në kuadër të shtrirjes së Programit të trajnimit të TMKsë, kurse të tjerët dilnin nga raportet e TMK-së me UNMIK-un dhe me KFOR-in, si dhe nga faktorët
e tjerë që rezultuan nga zhvillimet e mëdha politike në Ballkan. TMK-ja e pranoi me kënaqësi trajn75
FAZA II
imin e ofruar nga stafi i Programit të trajnimit të TMK-së dhe ai i KFOR-it. Një sfidë tjetër me të cilën
u ballafaqua programi ishin përpjekjet për ta ruajtur imazhin institucional, posaçërisht kur është fjala
për raportet me KFOR-in. Duke i marrë parasysh ndërrimet e shpeshta që janë bërë në KFOR
(pjesëtarët e KFOR-it ndërrohen çdo gjashtë muaj), paraqitej nevoja e mbështetjes dhe e
bashkëpunimit të vazhdueshëm të oficerëve të rinj të TMK-së. Shkalla e lartë e ndërrimeve,
gjithashtu, i ndërlikoi përpjekjet për t'i dokumentuar llojet dhe shtrirjet e trajnimeve mbështetëse që
i ofroheshin TMK-së nga ana e KFOR-it.
Implementimi i PSV-ve të TMK-së mori më shumë kohë sesa që pritej. Për shembull: vështirësitë e
implementimit të procedurës për projektimin e buxhetit të TMK-së për vitin e ardhshëm fiskal, dëshmuan se trajnimet dhe stërvitjet praktike nga stafi i Programit të trajnimit të TMK-së ishin të nevojshme në nivel të zonave të mbrojtjes para se të aftësohej TMK-ja t'i identifikojë dhe t'i parashikojë
nevojat e tanishme dhe ato të ardhshme. Programi i trajnimit të TMK-së ka luftuar për t’i ruajtur standardin operativ dhe atë të trajnimit, por ka pasur raste kur ELKM-të e kanë kuptuar se po e kryejnë
punën që kërkohet nga stafi i TMK-së për t'i përmbushur afatet e UNMIK-ut dhe të KFOR-it, në vend
se t’i këshillonin si ta kryenin detyrën ashtu siç ishte planifikuar në fillim. Pa dyshim, kjo situatë jo
edhe aq e mirë u desh të ndryshonte, përndryshe procesi i pavarësimit të TMK-së nuk do të shkonte
përpara.
Pjesëmarrja në trajnim
Pjesëmarrja në ushtrimet e trajnimit kolektiv përcillej me entuziazëm, me angazhimin e udhëheqjes
së TMK-së në përgatitjen dhe në implementimin e ushtrimeve. Shumë këshilltarë të KFOR-it kanë
treguar se ishin të mahnitur me etjen e TMK-së për të mësuar, posaçërisht me zonat e mbrojtjes
dhe me SHP-të qendrore të TMK-së gjatë ushtrimeve me harta. Rezultatet e trajnimit kolektiv të
fazës II do të shërbenin si mjet i matjes së të arriturave në aktivitetet e ardhshme të trajnimit kolektiv.
Trajnimi për nxjerrjen e viktimave
(tetor 2000)
Në trajnimin individual të TMK-së kanë marrë pjesë shumë pjesëtarë, diku nga 80 deri 85%. Në krahasim me fazën I, të dhënat e KFOR-it lidhur me abstenimin dhe me mungesën e bashkëpunimit
të TMK-së treguan rënie të dukshme në fazën II të Programit të trajnimit të TMK-së.
76
FAZA II
Pjesëtarët e TMK-së, që morën pjesë në trajnime përtej oqeanit, janë shprehur pozitivisht për përvojat e veta. Këto trajnime jo vetëm që kontribuan në aftësimin e tyre, por, njëherit, u dhanë atyre
një ndjenjë zotësie dhe krenarie. Në formularët e vlerësimit, të plotësuar nga pjesëmarrësit e kursit të gjuhës angleze, të mbajtur në maj-qershor të vitit 2001, në Universitetin Indiana në SHBA,
thuhet:
"Kam mësuar për kulturën e punës dhe të disiplinës; si të respektohet
puna dhe si të sillemi me studentë".
"Takuam shumë njerëz dhe e mësuam më mirë gjuhën angleze;
ne e pamë Amerikën dhe mësuam më shumë për të".
"Jam shumë e kënaqur me rezultatet që i kam arritur, sepse në fillim nga niveli 2
u avancova në nivelin 3, kurse nga fundi i kalova edhe nivelet 4 dhe 5".
X. NDRYSHIMET NË TMK
Departamenti i trajnimit në kuadër të SHP të TMK-së (J 7) filloi planifikimin e aktiviteteve individuale
dhe të atyre kolektive, duke i vlerësuar sukseset që janë arritur në trajnimet e mbajtura dhe duke
mbajtur të dhëna lidhur me rezultatet e trajnimit.
Gatishmëria e njësiteve të reagimit të shpejtë u vu në praktikë për t'ia mundësuar TMK-së të reagojë më shpejt në raste fatkeqësie. Deri në këtë kohë njësitet e reagimit të shpejtë kanë ekzistuar
kryesisht vetëm në letër. TMK-ja ka qenë e përgatitur për ta përmbushur këtë pjesë të misionit të
vet, sipas mandatit që i është dhënë nga UNMIK-u dhe, më në fund, ishte në gjendje t'i shndërrojë
përpjekjet në kapacitet që mund të demonstrohej. Asaj i mungonin vetëm pajisjet e nevojshme për
t'u bërë plotësisht operacionale.
Informimi publik
Janë dhënë udhëzime përkatëse që do t'u ofronin mundësi oficerëve të informimit publik dhe atyre
për marrëdhiene me media për t'u trajnuar nga ofruesit e tjerë të shërbimeve dhe nga institucionet
anembanë Kosovës. Oficerët për media dhe informim publik të TMK-së u bënë shumë më të vetëdijshëm lidhur me rëndësinë e mediave dhe me shpërndarjen e informacioneve, siç është dëshmuar
edhe në punën e tyre të përditshme dhe gjatë kryerjes së detyrave në trajnimet që janë bërë në
këtë fushë.
77
FAZA II
X. PËRFUNDIM
Gjatë fazës II, pjesëtarët e TMK-së vijuan trajnime të specializuara që u përqendruan në krijimin e
kapacitetit në nivel administrativ dhe në atë të menaxhimit dhe në udhëzime teknike që lidhen me
detyrat e organizatës së shërbimit emergjent. Përfshirja e KFOR-it në ofrimin e trajnimeve për ruajtjen e shkathtësive për pjesëtarët e thjeshtë i mundësoi IOM-it të përqendrohej në zhvillimin e
shkathtësive individuale dhe të atyre kolektive të menaxherëve të zgjedhur, - të mesëm dhe të lartë
të TMK-së. Struktura organizative e TMK-së u shqyrtua, pastaj u analizuan detyrat qenësore të
misionit të TMK-së dhe u implementua zhvillimi i rregullave dhe i PSV-ve për departamentin e logjistikës, administratës, operacioneve, trajnimit dhe atë të financave.
Për t’i shtuar komptencat e TMK-së në procesin e trajnimit, falë mbështetjes së drejtpërdrejtë të
Marrëveshjes EUR-OPA për Rreziqet e Mëdha dhe bashkëpunimit ndërmjet Këshillit të Evropës, si
dhe Programit të trajnimit të TMK-së në kuadër të IOM-it, Shkolla e Mbrojtjes Civile nuk ishte më
vetëm një koncept për t'u bërë institucion. Rezultatet afatgjata të parashikuara nga kjo nismë e përfshinin aftësinë e shtuar të TMK-së për ta vazhduar programin e vet në të ardhmen.
Nëpërmjet projekteve të Fondit të Mirëbesimit, IOM-i vazhdoi ta mbështetë trajnimin pa shkëputje
nga puna të pjesëtarëve të thjeshtë të TMK-së, me qëllim të krijimit të kapacitetit të TMK-së për t'i
planifikuar, bashkërenduar dhe për t'i menaxhuar aktivitetet e shumta të infrastrukturës civile dhe të
asaj humanitare. Menaxhmenti i këtyre projekteve kërkoi bashkëpunim brenda dhe ndërmjet TMKsë dhe organizatave joqeveritare, si dhe komuniteteve vendore.
Ushtrimet e trajnimit kolektiv, të organizuara nga Programi i trajnimit të TMK-së, ua mundësuan
udhëheqësve të TMK-së t'i testonin kapacitetet e veta organizative për të punuar bashkë si grupe
dhe si njësite. Niveli i angazhimit dhe i entuziazmit të menaxherëve të TMK-së, që morën pjesë në
përgatitjen dhe në implementimin e këtyre ushtrimeve, ishte një demonstrim i fuqishëm i efektshmërisë së aktiviteteve të trajnimit kolektiv.
78
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
FAZA III
Qershor 2001- maj 2002
FAZA III
I.
Një vështrim i shkurtër i Fazës III të
Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . .83
II.
Ndryshimet në Programin e
trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
III. Përmbledhje e zhvillimeve të katër fushave
kryesore të programit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
IV.
Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . . . .88
V.
Menaxhimi i trajnimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90
VI.
Programi i zhvillimit profesional . . . . . . . . . . . .91
VII. Akademia e Mbrojtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
VIII. Qendra Simulative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
IX.
Trajnimi individual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
X.
Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Shqiponja 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Shqiponja 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Kushtrimet pa paralajmërim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
Trajnimi për tërmete, i mbajtur në Republikën e Turqisë . . . . . . .99
XI.
Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i
IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
XII. Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
XIII. Ndryshimet në TMK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
XIV. Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
82
FAZA III
Qershor 2001 - maj 2002
Objektivat kryesorë të Fazës III:
I.
1.
Të ruhet harmonia e komandimit në TMK, duke e demonstruar shtimin e
gatishmërisë së udhëheqësve të TMK-së dhe të komandantëve
rajonalë, për t'iu përgjigjur organeve lokale civile
2.
Të avancohet edhe më tej aftësia e brendshme trajnuese e TMK-së
në përpjekje për ta arritur pavarësinë e vet.
NJË VËSHTRIM I SHKURTËR I FAZËS III TË PROGRAMIT TË
TRAJNIMIT TË TMK-SË
Pas 27 muajve të ekzistimit të saj, TMK-ja zhvilloi një qasje shumëdimensionale, që, gjithnjë e më
shumë, atë do ta angazhonte nëpërmjet programeve të përgjithshme të trajnimit, ku do të përfshiheshin trajnimi individual, kolektiv dhe ai pa shkëputje nga puna, krahas projekteve
humanitare/ndihmëse për popullatën. Të gjithë këta komponentë kanë kontribuar në strategjinë e
përgjithshme për transformimin e TMK-së në një organizatë të specializuar civile për të reaguar në
raste emergjente, që do t'i përmbushte standardet e pranuara ndërkombëtare. Gjithsej 2,465,382
orë trajnimi, duke llogaritur numrin e pjesëmarrësve dhe 2,786 orë trajnimi, që janë mbajtur në fund
të Fazës III, është një mënyrë impresionuese e vlerësimit të ndikimit që programi ka pasur në zhvillimin e TMK-së.
Në Fazën III, qëllimi kryesor i Programit të trajnimit të TMK-së ishte që njohuritë e reja të bazoheshin në të mëparshmet, me një përqendrim të madh në zhvillimin e aftësive vetëtrajnuese të
TMK-së (me fjalë të tjera, një theks i veçantë në "trajnimin e trajnuesve"). Elementi kryesor i
strategjisë që është përdorur për ta arritur këtë qëllim ishte zhvillimi i mëtejmë i qendrës së përsosjes së të mësuarit në Akademinë e Udhëheqjes.
Një tjetër pikë e rëndësishme e Fazës III ishte zhvillimi i marrëdhënieve të bashkëpunimit ndërmjet
TMK-së dhe Kolegjit të Mbrojtes Civile të Republikës së Turqisë. Në muajt e fundit të Fazës III, u
realizua plani që Njësitet e Reagimit të Shpejtë (NJRSH) të TMK-së të udhëtojnë për në Turqi, për
t'u trajnuar për tërmete. Në fillim të Fazës IV, Njësiti i parë i Reagimit të Shpejtë ka qenë në trajnim nga 15 deri më 22 qershor të vitit 2002.
Përveç kërkimit të objektivave më të gjerë të përhershëm, qëllimet e tjera specifike të Programit të
trajnimit të TMK-së në Fazën III, ishin:
D Shtimi i aftësive të TMK-së për t'i udhëhequr vetë programet e trajnimit nëpërmjet paraqitjes dhe
implementimit të sistemit të menaxhimit të trajnimit, zhvillimit të objektivave vjetorë të trajnimit dhe
nëpërmjet kalendarit vjetor të trajnimit, duke identifikuar se kush duhet të trajnohet dhe në cilat
fusha, duke e përgatitur buxhetin dhe duke i vlerësuar resurset për ta mbështetur trajnimin, si dhe
duke i zhvilluar standardet dhe kriteret e vlerësimit të kryerjes së detyrave.
D Organizimi i kurseve të trajnimit të institucionalizuar në Akademinë e Udhëheqjes.
II.
NDRYSHIMET NË PROGRAMIN E TRAJNIMIT TË TMK-së
Në Fazën III, numri i përgjithshëm i të të punësuarve në Programin e trajnimit të TMK-së arriti në
102: 31 ndërkombëtarë dhe 71 punëtorë vendorë. Kjo gjë mundësoi që të punohet më shumë për
kryerjen e detyrave, veçanërisht në fushën e menaxhimit të trajnimit dhe në krijimin e qasjes sistematike të të mësuarit nëpërmjet vendosjes së sistemit të zhvillimit profesional.
Në këtë aspekt, është me rëndësi t'i përkujtojmë disa nga rregullat e udhëheqjes që së pari janë
83
FAZA III
përmendur në hyrje. Puna e Programit të trajnimit të TMKsë mund të ndahet në katër pjesë: menaxhimi i trajnimit,
trajnimi individual, trajnimi kolektiv dhe ndihma humanitare. Në çdo fazë, janë bërë ndryshime specifike në
përmbajtje për secilën pjesë, siç janë bërë pikat e rëndësishme dhe sasia e mjeteve të lejuara nga menaxheri i
programit. Faza III shënon një ndryshim të rëndësishëm
në përqendrimin dhe në substancën e menaxhimit të trajnimit. Më herët, kjo pjesë ka pasur të bëjë kryesisht me
trajnimin pa shkëputje nga puna, i caktuar nga ELKM-të
dhe nga EKM-të. Puna e tyre intensive, e përditshme dhe
e drejtpërdrejtë ka pasur ndikim të madh në aftësitë e
Ceremonia e nënshkrimit të librit në
hotelin "Grand", në Prishtinë
pjesëtarëve të TMK-së për t'i shtuar dhe për t'i zbatuar
shkathtësitë kryesore të fituara në trajnimet paraprake. Duke pasur parasysh sukseset e tyre në
Fazën III, fushëveprimi dhe puna që janë përfshirë në menaxhimin e trajnimit, janë zgjeruar dhe
thelluar në masë të madhe, që do të diskutohen në hollësi në paragrafët e ardhshëm. Në pjesën e
trajnimit individual, Faza III është karakterizuar me zgjerimin dhe me institucionalizimin, kryesisht,
të Akademisë së Udhëheqjes dhe të themelimit të Qendrës Simulative.
Një tjetër pikë e rëndësishme e Programit të trajnimit të TMK-së në Fazën III, ishte botimi i mijëra
faqeve të doktrinës, të materialit të trajnimit dhe të
procedurave. Në mbështetje të institucioneve të
reja të trajnimit, dy ekipet e përkthyesve të IOM-it
me më tepër se 12 veta, në kuadër të Programit të
trajnimit të TMK-së, të udhëhequra nga Shaban
Çarreti, punonin pa u lodhur, duke i përkthyer të
gjitha materialet e kursit që i nevojiteshin
Akademisë së Mbrojtjes dhe doracakët e rinj të
operimit dhe doktrinën e logjistikës. Për më tepër,
në bashkëpunim me Këshillin e Evropës (CoE), në
Fazën II, është përpiluar, përkthyer, shtypur dhe Ekipi i përkthyesve në Zyrën kryesore të Programit
është lidhur Doracaku i Shkollës së Mbrojtjes
të trajnimit të TMK-së
Civile, Vëllimi I dhe II, me përafërsisht 1.000 faqe,
që pastaj, në një solemnitet të veçantë, u është shpërndarë TMK-së, KE-së, Marrëveshjes EUROPA për Rreziqet e Mëdha, Departamentit të Menaxhimit Emergjent në kuadër të UNMIK-ut,
Universitetit të Prishtinës, si dhe shefit të misionit të SHBA-ve në Prishtinë, atij britanik dhe atij turk.
Rëndësia e këtij doracaku mund të vlerësohet lart: ishte libri i parë i këtij lloji në gjuhën shqipe dhe
u bë standard i sigurt i menaxhimit të emergjencave në tërë Kosovën. Si dëshmi historike, ky libër
i është dhuruar edhe Bibliotekës Kombëtare të Kosovës.
Një ndryshim i rëndësishëm në Fazën III, që ka ndikuar në IOM, por që nuk është inicuar nga i njëjti,
ishte ristrukturimi organizativ i TMK-së, me urdhër të UNMIK-ut, në pajtim me nenin 5 të Rregullores
1999/8. Ky ristrukturim pati disa pasoja, që do të elaborohen në pjesën XII "Ndryshimet në TMK".
Por, njëra nga pasojat teknike të këtij ndryshimi do të shënohet që tani; duke e zbatuar ristrukturimin e UNMIK-ut, GRT-të e TMK-së u riemërtuan në Zona mbrojtëse (ZM), Njësiti i Gardës për
Reagim të Shpejtë (NjGRSh) u shndërrua në Komandën e Gardës dhe të Reagimit të Shpejtë
(KGRSh), kurse Akademia e Udhëheqjes u shndërrua në Akademi të Mbrojtjes*1, që u vu nën kontrollin dhe nën mbikëqyrjen e organizatës së riformuar, të quajtur Komanda e Trajnimit dhe e
Doktrinës (TRADOC).
1. Vërejtje: Në këtë përshkrim historik të Fazës III, GRT-të dhe Akademia e Udhëheqjes tashti na referohen si ZM,
përkatësisht si Akademi e Mbrojtjes, por, në të vërtetë, ndryshimi i emrave nuk ka hyrë në fuqi deri në muajin e fundit të fazës së trajnimit, në maj të vitit 2002.
84
FAZA III
Një tjetër ndryshim në marrëdhëniet e UNMIK-ut me TMK-në ishte caktimi i koordinatorit të TMKsë në kuadër të Zyrës së PSSP-së. Koordinatori në fjalë do të duhej të vepronte si personi kryesor
që do të ofronte "këshilla për politikën e TMK-së dhe për çështjet praktike që kanë të bëjnë me
aspekte ushtarake dhe disiplinore, por edhe si person kontaktues i UNMIK-ut për bashkërendimin
e çështjeve të TMK-së me KFOR-in"2. Koordinatori i parë për TMK-në, Ian McNeil, është caktuar
në prill të vitit 2001, kurse vlerësimin e tij të parë e ka bërë në dhjetor të të njëjtit vit. Mirëpo, Zyra
e koordinatorit të TMK-së nuk është vendosur dhe nuk ka funksionuar plotësisht deri në shtator
2002. Gjatë kësaj periudhe, Departamenti i Mbrojtjes Civile (DMC) në kuadër të Shtyllës II të
UNMIK-ut, ishte përgjegjës për mbikëqyrjen e TMK-së, derisa "kontakti i përditshëm lidhur me zhvillimin e TMK-së iu besua Komisionit të Përbashkët Implementues (KPI) në kuadër të KFOR-it."3 Ky
komision e inicoi implementimin e planit të ristrukturimit të TMK-së.
III. PËRMBLEDHJE E ZHVILLIMEVE TË KATËR FUSHAVE KRYESORE
TË PROGRAMIT
Menaxhimi i trajnimit
Trajnimi pa shkëputje nga puna, që është implementuar në Fazën III, përfshin departamentet e
zgjedhura në kuadër të TMK-së, me theks të veçantë për trajnimin, financat, personelin, operacionet dhe për logjistikën. Në program ishte përfshirë së paku nga një punëtor ndërkombëtar i IOMit në secilin ekip të lartë këshillëdhënës të menaxhimit, për të ofruar udhëzime të përditshme dhe
trajnime ose takime pune për shefat e departamenteve, si dhe për t'iu dhënë instruksione EKM-ve
në nivel zonash. ELKM-të i kanë mbajtur disa kurse trajnimi për stafin e SHP të TMK-së, duke përfshirë kurset për zhvillimin e planeve të misionit, për menaxhimin e logjistikës, për menaxhimin e
buxhetit dhe të parave të gatshme, për menaxhimin e operacioneve emergjente, si dhe për trajnimin kolektiv.
EKM-të janë përpjekur që të kenë takime individuale dhe sesione trajnimi pa shkëputje nga puna
me komandantët dhe me pjesëtarët e stafit të të gjitha departamenteve, duke përfshirë edhe personelin që ka punuar në implementimin e projekteve humanitare (Fondi i Mirëbesimit). Kjo mënyrë
e këshillimit, e udhëheqjes dhe e drejtimit ka rezultuar në ngritjen e aftësisë së TMK-së dhe të
gatishmërisë për t'i kryer detyrat e veta dhe për të reaguar në raste emergjencash. Një shembull i
rëndësishëm ishte përmirësimi deri diku i menaxhimit ditor të TMK-së për personelin e saj dhe për
mjetet e logjistikës. Njësoj e rëndësishme ishte ajo që nëpërmjet kontakteve të shpeshta me
udhëheqësit e lartë të ZM-ve, EKM-të ia dolën t'i shtojnë besimin e tyre, sigurinë dhe gatishmërinë
për bashkëpunim. Partneriteti i vërtetë ndërmjet TMK-së dhe IOM-it është zhvilluar duke demonstruar respekt dhe bashkëpunim të ndërsjellë.
Pavarësisht nga të gjitha këto arritje, përparimi më i madh në këtë fushë të programit ishte paraqitja e iniciativave të reja të menaxhimit të trajnimit, që ia tejkalonin fushëveprimit dhe përmbajtjes së
trajnimeve paraprake pa shkëputje nga puna. Ky program i ri i menaxhimit të trajnimit ishte një hap
i rëndësishëm drejt arritjes së synimeve më të mëdha, që TMK-ja të jetë në gjendje t'i përcaktojë
vetë kërkesat dhe nevojat e trajnimit. Përshkrimi i tyre i hollësishëm është dhënë në pjesën V.
2. Vendosja e Zyrës së koordinatorit për TMK-në, 1 prill 2003.
3. Shih Planin e vitit 2004 për Trupat e Mbrojtjes të Kosovës të Zyrës së koordinatorit për TMK-në,
nëntor 2003, fq. 6.
85
FAZA III
Trajnimi individual
Pjesa e trajnimit, po ashtu, ka pësuar ndryshime të rëndësishme në Fazën III, që kanë vepruar drejt
qëllimit të njëjtë: ta bëjnë TMK-në të aftë duke e shtuar të drejtën e saj në procesin e trajnimit.
Strategjia për t'i arritur këto qëllime përqendrohet në zgjerimin e Akademisë së Mbrojtjes. Hapi i
parë ishte praktik dhe kërkonte rehabilitimin fizik të hapësirës së pamjaftueshme paraprake të
Akademisë së Mbrojtjes, krahas hapësirës shumë më të madhe që tashmë ia ka mundësuar
Universiteti i Prishtinës. Ky projekt ambicioz, po ashtu, përfshinte krijimin e Qendrës së mjeteve
ndihmëse të trajnimit, bibliotekën e Akademisë dhe Qendrën Simulative. Edhe pse procesi i riparimit të ndërtesës vazhdonte, kurset filluan në hapësira të reja.
Në tetor të vitit 2001, filloi kursi dyjavor i trajnimit për instruktorë (KTI). Ky kurs i metodologjisë së
mësimdhënies ishte hapi i parë për formimin e bërthamës së grupit prej 38 instruktorësh të kualifikuar, për të dhënë mësim në Akademinë e Mbrojtjes. Pas këtij kursi, në dhjetor është mbajtur kursi
njëjavor i trajnimit të grupeve të vogla për instruktorë. Ky grup i instruktorëve të trajnuar, që përfshinte të diplomuarit në kurset e Shkollës së Mbrojtjes Civile, duhej të shërbenin si kuadro instruktorësh për të gjitha trajnimet e ardhme që do të mbaheshin në Akademi.
Stafi i IOM-it, po ashtu, ka mbajtur kurse të zjarrfikjes, për t'i ripërtëritur shkathtësitë e të diplomuarve të mëhershëm në Shkollën e Mbrojtjes Civile. Programi i trajnimit të TMK-së e kuptoi nevojën e trajnimeve ripërtëritëse, por, po ashtu, e shihte si mjet për mbajtjen në nivel të lartë të interesimit për temat e caktuara në kuadër të njësiteve të TMK-së, për t'u përgatitur për dërgime të mëvonshme jashtë shtetit.
Në Fazën III, mundësitë e trajnimit individual në Kosovë përfshinin kursin për mirëmbajtjen e pajisjeve, që mbahej nga instruktorët francezë, si dhe kursin e gjuhës angleze, që e mbanin ofruesit e
caktuar me kontratë. Trajnimi individual jashtë shtetit përfshinte: kursin e gjuhës angleze në
Universitetin Indiana të SHBA-ve, trajnimin për financa në Francë, si dhe dy kurse për ndërtimin e
demokracisë, në qendrën "Marshall" të Gjermanisë, ku morën pjesë 3 oficerë të lartë të TMK-së.
William Reed-i, shef i administratës dhe i logjistikës për Programin e trajnimit të TMK-së, ishte
përgjegjës për organizimin e këtyre trajnimeve. Siç është përmendur më lart, ky ishte një proces i
vështirë duke pasur parasysh ndërlikueshmërinë e sigurimit të dokumentacionit të nevojshëm për
udhëtim dhe të autorizimeve që pjesëtarët e TMK-së të udhëtonin jashtë vendit.
Trajnimi kolektiv
Menaxherët e nivelit të lartë dhe të atij të mesëm të TMK-së kanë vijuar seminare, takime pune dhe
trajnime pa shkëputje nga puna, me ç'rast i kanë zgjeruar aftësitë e tyre për planifikimin dhe për
implementimin e ushtrimeve të trajnimit kolektiv, duke i ngritur kështu aftësitë e tyre për të reaguar
në raste emergjente. TMK-ja, e ndihmuar nga IOM-i dhe KFOR-i, ka marrë pjesë në disa ushtrime
gjatë Fazës III, duke përfshirë Ushtrimin fushor të stafit (UFS), i quajtur "Shqiponja 3", kurse pas
Shqiponja 3
86
Shqiponja 4
FAZA III
disa muajsh është mbajtur ushtrimi "Shqiponja 4", mandej Ushtrimi fushor (UF), që pati sukses të
veçantë. IOM-i, po ashtu, i ka udhëhequr disa kushtrime "pa paralajmërim", për ta provuar shpejtësinë e reagimit të TMK-së në rast incidenti. Ushtrimi "Shqiponja 4" ishte demonstrimi i parë në
shkallë më të gjerë i shtimit të aftësive të pjesëtarëve të TMK-së, që nga themelimi i saj dhe është
vlerësuar pozitivisht nga mbikëqyrësit ndërkombëtarë të IOM-it, UNMIK-ut dhe të KFOR-it.
Gjatë Fazës III, Departamenti i Operacioneve dhe ai i Trajnimit i TMK-së, në mënyrë kuptimplote i
kanë zhvilluar cilësitë e tyre për t'i planifikuar dhe për t'i bashkërenduar rrjedhat e ushtrimeve të trajnimit kolektiv, duke kontribuar në mënyrë aktive për rishikimin e përparimit, për udhëheqjen e udhëtimit në terren, si dhe për mbikëqyrjen e kryerjes së ushtrimeve. Ata kanë marrë pjesë aktivisht në
rishikimet pas kryerjes së veprimeve dhe, për disa pjesë të tyre, shkurtimisht i kanë njoftuar njësitet
pjesëmarrëse.
Duke shërbyer si bashkërendues ndërmjet UNMIK-ut dhe TMK-së, IOM-i ka ndihmuar krijimin e
ndërlidhjeve ndërmjet agjencive komunale të shërbimeve emergjente dhe TMK-së. Për herë të
parë, në prill të vitit 2002, ushtrimet e kombinuara janë planifikuar në dy rajone, duke filluar me
ushtrimet fushore në nivel zonash mbrojtëse.
Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it
Nga fundi i Fazës III, Fondi i Mirëbesimit i IOM-it i ka bashkërenduar afërsisht 118 projekte në
kuadër të këtyre 7 kategorive: infrastruktura, ambienti, kujdesi publik shëndetësor, rindërtimi i
shtëpive, riparimi i shkollave, inxhinieria dhe kontributi për komunitete. Përqindja e shpenzime sipas
kategorive, e paraqitur në Tabelën 1, tregon se më shumë se gjysma e mjeteve të Fondit të
Mirëbesimit janë shpenzuar në projektet për ndërtim dhe riparim të objekRindërtimi i
teve shkollore. Iniciativat e
shtëpive
Infrastruktura
inxhinierisë së punëve
Kujdesi
11%
15%
botore kanë përfshirë
shëndetësor
nevojën
urgjente
të
publik
Projektet në
riparimit të rrugëve, urave
5%
bashkësi
dhe të sistemeve të
Kontributi për
6%
furnizimit me ujë. Fondi i
mjedisin
Mirëbesimit ka financuar
7%
dhe ka implementuar 21
Detyrat e
projekte në vendet e largëObjektet për
inxhinierisë së
arsimim
ta rurale, duke ndërtuar
punëve botore
27%
29%
kështu 5 ura dhe duke
rehabilituar mbi 20 km
rrugë.
Furnizimi me ujë jocilësor
Diagrami 1: Shpenzimet e Fondit të Mirëbesimit varësisht nga
është konsideruar si njëri
kategoria e projektit
nga rreziqet kryesore të
shëndetit publik në Kosovë. Mungesa e burimeve të sigurta dhe të pastra të ujit ka goditur mbi 50%
të popullatës. Jeta e 1.200 banorëve të fshatrave me burime jo të sigurta uji, është përmirësuar dukshëm me projektin e Fondit të Mirëbesimit, me ç'rast janë vendosur gypat e rinj dhe rrjeti i shpërndarjes së ujit.
Gjithsej 31 projekte (duke llogaritur mbi 9,200 orë pune) janë implementuar për riparimin e
shkollave në fund të Fazës III, duke filluar që nga përmirësimi i kushteve sanitare dhe ndërrimi i
dyerve dhe dritareve, deri te rrafshimi i mureve të brendshme dhe riparimi i fushave të sportit.
87
FAZA III
Nëpërmjet implementimit të këtyre projekteve, TMK-ja ka fituar aftësi të çmuara dhe paraqitje pozitive publike. Hollësi për iniciativa të veçanta mund të gjenden në Pjesën XI.
Projekti i Fondit të Mirëbesimit i IOM-it për
rindërtimin e shtëpive dhe TMK-ja
Për më tepër, si pjesë e përpjekjeve të
Programit të trajnimit të TMK-së për ta zhvilluar Akademinë e Mbrojtjes, janë kryer disa projekte të Fondit të Mirëbesimit, me qëllim të
ngritjes së aftësisë së Akademisë për ta kryer
misionin e saj. Për shembull: rregullimi i sallës
së ushtrimeve, riparimi i dushave dhe i lavanderisë, si dhe ndërrimi i dritareve të dëmtuara
në sallat e mësimit. Në mbështetje të
Akademisë së Mbrojtjes, Fondi i Mirëbesimit
ka bërë riparime në QMT, duke e ndërtuar
katin e dytë të deposë dhe shtyllën për tharjen
e zorrëve të zjarrfikjes.
NJË VËSHTRIM NGA AFËR I INICIATIVAVE KRYESORE TË PROGRAMIT TË
TRAJNIMIT NË FAZËN III
IV. TRAJNIMI PA SHKËPUTJE NGA PUNA
Në vazhdim po japim një vështrim të hollësishëm të punëve të kryera nga ELKM-të në departamente të ndryshme të SHP të TMK-së.
Operativa - J-3
Trajnimi pa shkëputje nga puna në Departamentin e operativës është përqendruar në përgatitjet e
nevojshme për Njësitet e Reagimit të Shpejtë të TMK-së, me të cilat kishte të bënte Programi i trajnimit të TMK-së, për t'i vijuar trajnimet e ardhshme të avancuara individuale dhe ato kolektive për
shërbime emergjente. Stafi i IOM-it ka punuar që të sigurojë mbështetje nga administratorët rajonalë të UNMIK-ut, organet komunale dhe nga zyrtarët komunalë për implementimin e ushtrimeve
dhe të planeve operative në të ardhmen. Ata kanë vërejtur se ka një bashkëpunim të mirë ndërmjet TMK-së dhe organeve komunale, në, së paku, katër nga gjashtë ZM-të.
Detyra e dytë kryesore operative ka qenë të shqyrtohen dhe të vlerësohen gatishmëritë dhe kushtet
e Njësiteve të Reagimit të Shpejtë në të gjitha ZM-të dhe KGRSh. Qëllimi i vlerësimit ka qenë ta
përcaktojë nivelin e shëndetit dhe përgatitjen fizike të pjesëtarëve të NJRSH-ve, sipas standardeve
të pranuara ndërkombëtare dhe që ky vlerësim të shërbejë si mjet i përzgjedhjes së pjesëtarëve për
trajnimet e ardhme.
Riorganizimi/Modernizimi i Njësiteve të Reagimit të Shpejtë
Në gjysmën e dytë të Fazës III, ELKM-të e IOM-it janë përgatitur për ta udhëhequr programin e trajnimit për stafin e SHP të TMK-së, për ta zhvilluar planin për riorganizimin dhe modernizimin e
NJRSH-ve, për t'u përgatitur dhe për ta dëshmuar veten për të marrë pjesë në situatat aktuale
emergjente.
88
FAZA III
ELKM-të e kanë zbatuar procesin sistematik për t'u siguruar se njësitet janë plotësuar me personel, me pajisje dhe se janë trajnuar për një spektër të gjerë detyrash që parashihet t'i kryejnë. Kjo
kërkonte raportin e zhvillimit të misionit dhe detyrat e hollësishme të mbështetjes së tij për NJRSHtë dhe për njësitet vartëse; si dhe verifikimin se struktura e njësitit, pajisjet, logjistika dhe mjetet
materiale do ta mbështetin misionin.
Stafi i IOM-it pati planifikuar ta trajnojë stafin e TMK-së në qershor dhe në korrik, në fillim të Fazës
IV, kurse programi për NJRSH-të parashihej të fillonte në vjeshtën e vitit 2002.
Logjistika - J-4
ELKM-ja e Logjistikës ka punuar në drejtim të arritjes së bashkëpunimit më të ngushtë me
Ispektoratin, me qëllim të krijimit të listës së rregullt të "Inspektimit/auditimit", për t'i përmbushur
kërkesat e UNMIK-ut. Është përgatitur doracaku, duke i caktuar procedurat e logjistikës së TMKsë, kurse janë bërë përpjekje të konsiderueshme për ta ngritur përgjegjësinë ndaj pronës dhe
menaxhimin e resurseve.
Informimi publik - J-5
Oficerët e informimit të TMK-së, me seli në SHP të TMK-së, kanë përfituar nga trajnimet javore pa
shkëputje nga puna, të mbajtura nga Zyra e Informimit Publik e IOM-it. Ky trajnim është përqendruar në atë si të funksionojë zyra dhe si të shfrytëzohen informacionet dhe mjetet e komunikimit, për
t'i plasuar në opinion dhe për ta shtuar besimin dhe kredibilitetin te komuniteti ndërkombëtar dhe te
popullata vendore. Trajnimi pa shkëputje nga puna, po ashtu, ka përfshirë ngjarjet publike dhe
takimet javore me UNMIK-un dhe me KFOR-in, me ç'rast janë përpunuar strategjitë e mediave.
Zyra e Informimit Publik e IOM-it, në bashkëpunim me të njëjtën zyrë të KFOR-it, ka organizuar kurs
treditor, në të cilin kanë marrë pjesë 12 oficerë të informimit nga të gjitha ZM-të.
Financat - J-8
Gjatë Fazës III, komponenti kryesor i IOM-it në trajnimin pa shkëputje nga puna për Departamentin
e Financave ka synuar të merret me detyrat më të përsosura të menaxhimit të financave dhe me
shtimin e aftësive themelore për kryerjen e aktivitetit ditor. Stafi i TMK-së me sukses i ka mësuar
shumicën e funksioneve të brendshme të departamentit në fjalë, por stafi i Programit të trajnimit të
TMK-së i ka vërejtur disa probleme, që kryesisht kanë qenë jashtë SHP-së dhe që ende ishte
vështirë për t'i zgjidhur për shkak të mungesës së përvojës ose të iniciativave.
ELKM-të e financave e patën theksuar nevojën e qasjes më të madhe praktike me qëllim të planifikimit të buxhetit vjetor dhe, si rezultat i kësaj, stafi i Departamentit të Financave i TMK-së i ka bërë
disa punë të rëndësishme planifikuese/përgatitore gjatë së njëjtës kohë të vitit 2001. Mirëpo,
veprimet financiare kanë qenë seriozisht të penguara për shkak të mungesës së buxhetit për
njësitet vartëse të secilës ZM dhe për ato qendrore. ELKM-të e financave, në bashkëpunim me
Zyrën e koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në, janë marrë me këtë problem gjatë vitit 2002.
Përveç planifikimit të buxhetit, kujdes më i madh i është kushtuar identifikimit dhe reduktimit të
shpenzimeve të paarsyeshme. Kjo, kryesisht, është përqendruar në mbikëqyrjen, analizimin dhe në
reduktimin e shpenzimeve të shërbimeve komunale.
Në nivel të ZM-ve, EKM-të vëmendjen e tyre e kanë përqendruar, kryesisht, në menaxhimin e pagesave me para të gatshme dhe në planifikimin e buxhetit. Oficerët e financave i kanë fituar aftësitë
themelore, kurse procesi e ka arritur shkallën e stabilitetit.
89
FAZA III
V.
MENAXHIMI I TRAJNIMIT
Synimi kryesor në Fazën III ka qenë zgjerimi i aftësive të Departamentit të Trajnimit (J-7) që t'i
koordinojë dhe t'i menaxhojë programet e trajnimit të TMK-së. Përparim i rëndësishëm drejt realizimit të këtij objektivi është arritur nëpërmjet implementimit të sistemit të menaxhimit të trajnimit në
SHP të TMK-së dhe në nivel të ZM-ve/njësiteve qendrore. Sistemi është bazuar në përpilimin e një
sërë detyrash themelore individuale dhe kolektive, që një organizatë duhet të jetë në gjendje t'i
kryejë me qëllim të përmbushjes së misionit të saj dhe të vërtitet rreth sistemit tremujor
katërhapësh:
Hapi 1:
Nevoja për vlerësim të trajnimit.
Hapi 2:
Sigurimi i udhëzuesve të trajnimit vjetor dhe i kalendarit të aktiviteteve,
duke u bazuar në këto vlerësime.
Hapi 3:
Zhvillimi i udhëzuesve të trajnimit tremujor dhe i planeve nga ana e
komandantit të SHP të TMK-së/NJRSH/njësiteve qendrore, bashkë
me njoftimin që i jepet komandantit të TMK-së për miratim.
Hapi 4:
Të kryhet dhe të vlerësohet trajnimi.
Pjesëmarrja e IOM-it në të udhëhequrit e TMK-së nëpërmjet këtij procesi, përfshinte organizimin e
seminareve për t'u ndihmuar SHP të TMK-së dhe njësiteve vartëse t'i identifikojnë detyrat e tyre
përkatëse kolektive. Kjo është bërë në shtator bashkë me njoftimet për sistemet e reja të trajnimit,
për ta marrë miratimin e komandantit të TMK-së dhe konsensusin e partnerëve të trajnimit (UNMIKu dhe KFOR-i). Më vonë pasoi përpilimi i udhëzimeve të trajnimit tremujor dhe të atij vjetor, si dhe
përpilimi i kalendarit; kjo u arrit nëpërmjet takimeve të punës me stafin e TMK-së. Kjo është përcjellë me miratimin e komandantit të TMK-së dhe me publikimin/shpërndarjen e të dyja dokumenteve
njësiteve vartëse.
Një sërë takimesh pune janë mbajtur në tetor dhe në nëntor, në secilën ZM dhe KGRSH, për t'u
ndihmuar njësiteve në përpilimin e planeve të trajnimit të parë tremujor, në përputhje me udhëzimet
e komandantit dhe me njoftimet e kërkuara për këto plane. Trajnimi i çdoditshëm dhe ndihma që
EKM-të u ofronin homologëve të tyre të ZM-ve dhe të njësiteve qendrore ishin vendimtare në arritjen e implementimit të suksesshëm të sistemit. Njoftime të shkurtra janë mbajtur me të gjitha njësitet
që kulmuan me prezantim të suksesshëm të njoftimeve në tremujorin e parë të trajnimit në
Prishtinë, më 5 dhjetor 2001.
Në brifingun e parë, të organizuar lidhur me trajnimin tremujor të TMK-së, diskutimi u përqendrua
në planet e trajnimit të ZM-ve dhe të njësiteve qendrore për tremujorin e parë të vitit 2002 (janarmars) dhe në udhëzimet e paraqitura dhe të përmirësuara të komandantit të TMK-së për trajnimin
vjetor për vitin 2002, si dhe në udhëzimet e mëvonshme, më të detajizuara, të tremujorit të parë.
Meqë trajnimi për vitin kalendarik 2002 nisi në janar, EKM-të i lehtësuan bashkërendimin dhe zbatimin e trajnimit:
D
Duke punuar ngushtë me oficerët e trajnimit dhe me personelin tjetër kyç të stafit, EKM-të
e mundësuan dhe morën pjesë në udhëheqjen e takimeve të trajnimit të cilësisë së lartë, si në nivel
të ZM-ve ashtu edhe të njësiteve qendrore, duke e theksuar nevojën për bashkërendim me kohë
dhe për ndarjen e efektshme të mjeteve.
D
EKM-të aktivisht i kanë kurajuar inspektimin dhe vlerësimin e trajnimit të mbajtur dhe kanë
ndihmuar që homologët e tyre në ZM dhe në njësitet qendrore të mund të përgjigjen;
D
EKM-të, po ashtu, vlerësimet e tyre i kanë përfshirë në raportet javore për ELKM-të në
Prishtinë, që pastaj i janë komunikuar Departamentit të Trajnimit në kuadër të SHP të TMK-së.
90
FAZA III
Procesi i përpilimit të udhëzimeve të trajnimit të komandantit të TMK-së për tremujorin e dytë (prillqershor) ka filluar në fund të janarit të vitit 2002. IOM-i ka punuar ngushtë me përfaqësuesit e
KFOR-it dhe të UNMIK-ut për të siguruar të dhëna për planin e trajnimit të TMK-së. Shumë orë i
janë kushtuar përpilimit dhe përpunimit të këtyre udhëzimeve nga ana e trajnerëve të ELKM-ve të
IOM-it, me miratimin dhe me nënshkrimin e komandantit të TMK-së, më 8 shkurt 2002.
Me publikimin e udhëzimeve të tremujorit të dytë të trajnimit, EKM-të e kanë vënë theksin në pjesën
e mbetur të muajit shkurt, për t'u ndihmuar homologëve të tyre në ZM dhe në njësitet qendrore në
zhvillimin e planeve të trajnimit për tremujorin e dytë. Edhe këtë herë, shumë orë pune janë shpenzuar duke i trajnuar komandantët dhe oficerët e stafit nëpërmjet procesit të të kuptuarit të udhëzimeve të ofruara nga komandanti i TMK-së dhe vlerësimit të trajnimit, duke kulmuar, kështu, me
planet e trajnimit profesional dhe të atij real për tremujorin e dytë.
Brifingu për tremujorin e dytë të trajnimit është mbajtur në Prishtinë, më 12 mars 2002.
Komandantët e ZM-ve ia kanë paraqitur komandantit të TMK-së brifingjet që përqendroheshin në
planet e trajnimit të njësiteve për tremujorin e dytë të vitit 2002 (prill-qershor). Brifingjet e trajnimit
dhe planet themelore të trajnimit janë zhvilluar si përgjigje ndaj udhëzimeve të komandantit të TMKsë, të ofruara më 8 shkurt. Brifingjet e trajnimeve tremujore kanë paraqitur një hap tutje të njohurive
të TMK-së për procesin e menaxhimit të trajnimit lidhur me bashkërendimin dhe me ndarjen e
mjeteve, me një progres të rëndësishëm të shënuar qysh në brifingun e tremujorit të parë të trajnimit, të mbajtur më 5 dhjetor 2001. Megjithatë, në kritikën e tij në përfundim të brifingut, komandanti i TMK-së tregoi se disa komandantë edhe më tej nuk janë të aftë për t'i kuptuar detyrat e tyre,
duke përfshirë edhe procesin e menaxhimit dhe bëri thirrje për shtimin e përpjekjeve për të arritur
rezultate më të mira në të ardhmen. Ai, po ashtu, nxori në pah dëshminë për mbështetjen e
jashtëzakonshme të IOM-it lidhur me raportet dhe kërkoi nga komandantët dhe nga stafi i tij që personalisht të angazhohen më shumë në procesin e menaxhimit të trajnimit.
Që nga fillimi i prillit dhe gjatë tërë tremujorit, EKM-të janë përqendruar në zbatimin e trajnimeve
cilësore, duke i udhëzuar dhe duke i trajnuar homologët e tyre të TMK-së për mënyrat e përshtatshme të vlerësimit të trajnimit dhe duke prezantuar listën standarde të kontrollit të trajnimit. EKMtë, po ashtu, kanë vazhduar ligjëratat dhe trajnimin e homologëve të stafit të tyre për t'i udhëhequr
takimet produktive të trajnimit dhe procesin e përpilimit të planeve dhe të qëllimeve të efektshme
afatshkurtra të trajnimit. Ishte vlerësim i IOM-it se është bërë një përparim i rëndësishëm i njësiteve
të TMK-së për t'i kuptuar dhe për t'i zbatuar këto çështje.
Në dy javët e fundit të prillit dhe në fillim të majit, IOM-i ka punuar ngushtë me përfaqësuesit e
KFOR-it dhe të UNMIK-ut, duke ofruar rekomandime për J-7-shin e TMK-së, për t'i hartuar
udhëzimet e komandantit të TMK-së për tremujorin e tretë (korrik-shtator)4. IOM-i dhe Departamenti
i trajnimit të TMK-së kanë bërë përpjekje të mëdha për t'i hartuar dhe për t'i përpunuar udhëzimet
e komandantit të TMK-së, që i ka nënshkruar dhe i ka miratuar më 10 maj 2002. Në pjesën tjetër
të majit, EKM-të i përqendruan përpjekjet e tyre në përgatitjen e komandantëve dhe të homologëve
të tyre për t'i zhvilluar planet e tremujorit të tretë dhe raportet që kishin të bënin me të, për komandantin e TMK-së, të caktuar për 11 qershor 2002.
VI. PROGRAMI I ZHVILLIMIT PROFESIONAL
Programi i zhvillimit profesional, i implementuar në fund të Fazës III, ishte fillimi i dhënies së instruksioneve të veçanta për oficerët e TMK-së, me ç'rast u krijua sistemi për të siguruar mësim të rregullt për stafin e SHP të TMK-së, për komandantët dhe për oficerët e stafit të ZM-ve, KGRSH-ve, si
dhe për njësitet qendrore.
4. Për t'i rishikuar udhëzimet e trajnimit të TMK-së për tremujorin e tretë (korrik-shtatot) 2000, shih Shtojcën, pjesa e
tetë.
91
FAZA III
ELKM-të në Operativë, në bashkëpunim me shefin e Shtabit të TMK-së, e menaxhuan programin,
i përgatitën materialet për mësimdhënie dhe i bashkërenduan orarin dhe temat e ligjëratave. Shefi
i Shtabit të TMK-së dhe shefat e shtabeve të ZM-ve, KGRSH-ve dhe të njësiteve qendrore i caktuan kandiadatët për ta vijuar trajnimin e zhvillimit profesional. Vetëm shefat e shtabeve kanë qenë të
autorizuar ta lirojnë personelin e TMK-së nga ky trajnim. Edhe pse ELKM-të ishin instruktorët kryesorë të programit, oficerët e Shtabit të TMK-së morën pjesë në përgatitjet dhe në prezantimin e
materialeve, sa herë që kishin mundësi.
Të gjitha materialet për mësimdhënie kanë qenë të lidhura me publikimet doktrinare të TMK-së dhe
kanë pasur objektiva të qartë të të mësuarit. Diskutimet dhe prezantimet në grupe të vogla janë përdorur si mënyrë e vlerësimit të të mësuarit. Testet me shkrim dhe pyetësorët pas ndjekjes së
mësimit nuk kanë qenë të kërkuara ose të dëshiruara. Ushtrimet praktike, në grupe të vogla, janë
kurajuar përsëri. Kur ka qenë e mundshme, "të mësuarit në ekip" është përdorur gjatë mësimit nga
ELKM-të dhe nga homologët e stafit.
Më 22 maj 2002 është mbajtur ligjërata ("Si të përgatitet dhe të prezantohet trajnimi për kryerjen e
detyrave"), kurse më 29 maj ("Detyrat dhe përgjegjësitë e zyrës së logjistikës/J-4"). Programi ka
vazhduar gjatë Fazës III.
VII. AKADEMIA E MBROJTJES
Që në fazën e parë të Programit të trajnimit të TMK-së, është kuptuar dhe është diskutuar nevoja
për një lokacion institucional të trajnimit, për përpilimin e materialeve të mësimdhënies dhe për ruajtjen e pajisjeve. Në fazat paraprake, trajnimi është mbajtur në ambientet që i plotësonin kërkesat
themelore të atypëratyshme, por ndihej nevoja të gjendej një zgjidhje afatgjatë në mënyrë që TMKja të jetë në gjendje t'i arrijë qëllimet e veta. Në Fazën II, bashkëpunimi ndërmjet IOM-it, TMK-së dhe
Universitetit të Prishtinës rezultoi me hapin e parë të
rëndësishëm: krijimi i Shkollës së Mbrojtjes Civile. Në
Fazën III, negociatat ndërmjet partnerëve bënë që
Universiteti i Prishtinës të pajtohet t'i japë TMK-së më
shumë hapësirë në njërën ndërtesë të Fakultetit Teknik
(Në të njëjtën ndërtesë ka qenë e vendosur Akademia
e Udhëheqjes e TMK-së, e cila më shumë ekzistonte
në letër sesa në realitet, duke mos pasur as mjete as
staf, as lokale, ku do të mund të mbaheshin trajnime).
IOM-i dhe TMK-ja u pajtuan për t'i riparuar zyrat dhe
klasët e dëmtuara.
Kështu, në Fazën III, thekset e veçanta dhe mjetet shtesë u drejtuan në zhvillimin e institucionit të përherAkademia e Udhëheqjes
shëm të trajnimit, që u quajt Akademi e Mbrojtjes. Stafi
i lartë i Programit të trajnimit të TMK-së e përcaktoi planin për riparim dhe për ndërtim gjithëpërfshirës, që ishte i nevojshëm për ta riparuar objektin e dëmtuar. Ata u përcaktuan në bazë të vizionit për Akademinë e Mbrojtjes si një institucion që do të mund të ishte në gjendje të ofrojë kurse të
vazhdueshme të tipit konviktor për krijimin e aftësive për udhëheqje, menaxhim dhe për mbrojtje
civile, si dhe kurse të përditshme jokonviktore dhe të sigurojë ekipe mobile të trajnimit, që do të
mund të shkonin në njësite në tërë Kosovën, për ta ndihmuar trajnimin ripërtëritës për tema të caktuara. Përveç kësaj, Akademia do të duhej të shërbente si vend ku do të themelohej Komanda e
Trajnimit dhe e Doktrinës së TMK-së (TRADOK). Gjatë verës së vitit 2001, shumë punë të rëndësishme janë kryer për ta riparuar dhe, në shumë raste, për ta rindërtuar infrastrukturën e ndërtesës.
Don Ferry ishte përgjegjës për menaxhimin dhe mbikëqyrjen e të gjitha këtyre punëve, derisa ishte
92
FAZA III
shef i KTD-së nga Programi i trajnimit të TMK-së, që mbeti në këtë pozitë gjatë tërë kohëzgjatjes
së programit.
Qendra mbështetëse e trajnimit në Akademinë e Mbrojtjes
Një nga projektet e Fondit të Mirëbesimit të TMK-së, që synonte ngritjen e aftësive të Akademisë
për t'i kryer detyrat e veta, ishte krijimi i Qendrës mbështetëse (QM). Kjo qendër ishte dedikuar dhe
ndërtuar për ruajtjen e pajisjeve të specializuara
trajnuese të zjarrfikjes, të pajisjeve për kërkimshpëtim në bjeshkë, të pajisjeve për nxjerrjen e viktimave nga automjetet, si dhe të gjërave me vlerë
që janë të nevojshme për trajnim të efektshëm, siç
janë: kompjuterët "laptop", projektorët digjitalë,
busullat, radiomarrësit GPS dhe gjëra të tjera. Këto
pajisje i ka përdorur stafi i Akademisë për trajnime
brenda dhe jashtë saj. Pajisjet, po ashtu, ishin në
dispozicion të ZM-ve dhe të njësiteve qendrore, në
bazë të miratimit dhe sipas përparësive. Stafi
mbështetës, përgjegjës për mbajtjen e QM-së, ka
mbajtur trajnim specializues për riparimin dhe për
mirëmbajtjen e tyre, si dhe trajnim të përgjithshëm
për menaxhimin e inventarit, për procedurat e kontrollit të hyrje/daljeve dhe për aftësime të tjera të
domosdoshme për t'i përdorur pajisjet. Qendra
mbështetëse e TMK-së ishte ide e re si teknikë e
trajnimit në ambient ku resurset janë të kufizuara.
Qendra mbështetëse e trajnimit
Kurset në Akademinë e Mbrojtjes
Në tetor 2001, trajnimi në Akademi filloi me stafin e Programit të trajnimit të TMK-së që e mbajtën
Kursin e parë për trajnim të instruktorëve, kurse më vonë, në dhjetor, u mbajt Kursi për instruktorë
të grupeve të vogla. Trajnerët e TMK-së, të ndimuar nga stafi i IOM-it, e mbajtën Kursin e dytë për
instruktorë të grupeve të vogla, në shkurt të vitit 2002. Këto kurse njëjavore janë bazuar në aftësitë
e zhvilluara gjatë Kursit të parë të trajnimit për instruktorë. Dyzet e shtatë pjesëtarë të TMK-së u
diplomuan dhe e formuan grupin e instruktorëve të kualifikuar për Akademinë e Mbrojtjes.
Nënshkrimi i Doracakut për Përgatitje Fizike të TMK-së, nga ana e komandantit të TMK-së, mundësoi fillimin e programit të trajnimit fizik të stafit të Akademisë. Me shpërndarjen e këtij doracaku
njësiteve të TMK-së, në tërë organizatën u iniciua programi standard i përgatitjes fizike.
Duke u bazuar në udhëzimet e strategjisë së trajnimit gjithëpërfshirës, stafi i Programit të trajnimit
të TMK-së në Akademinë e Mbrojtjes filloi mbajtjen e kurseve shtesë, me theks të veçantë në trajnimin e mbikëqyrësve të nivelit të parë, i quajtur Kursi Fillestar i Zhvillimit të Udhëheqësve
(KFZHU), kurse më vonë vazhdoi me Kursin Themelor për Oficerë (KTHO). Kurset e tjera të mbrojtjes civile që janë zhvilluar në Fazën III, përfshijnë: procedurat e komandës dhe të kontrollit, rregullat standarde të zjarrfikjes themelore, tërmetet dhe rreziqet e tjera të natyrës dhe ato artificiale, si
dhe planin e trajnimit për nxjerrjen e viktimave nga automjetet.
93
FAZA III
VIII. QENDRA SIMULATIVE
Qendra Simulative është themeluar në gjysmën e dytë të Fazës III, për t'i shtuar dhe për t'i kompletuar resurset e Akademisë së Mbrojtjes. IOM-i e ka hartuar planin dhe e ka ndërtuar Qendrën në
kuadër të kompleksit të TRADOK-ut. Janë shfrytëzuar mjetet financiare të Fondit të Mirëbesimit për
riparimin e ambientit, kurse IOM-i ka pranuar punëtorë të rinj vendorë dhe ndërkombëtarë, duke
përfshirë edhe rezervistët e TMK-së, për të punuar në qendër dhe për t'i trajnuar pjesëtarët e TMKsë.
Qendra Simulative është parashikuar të jetë shërbim teknik, i pajisur me plane reale të reagimit dhe
me mjete praktike për koordinimin e reagimit ndërmjet agjencive në fatkeqësi të simuluara. Qendra
Simulative ishte e para e këtij lloji në Kosovë dhe, njëherit, ishte mjet i optimalizimit të mundësive
të trajnimit në rrethana me resurse të kufizuara, meqë simulimet janë të lira, fleksibile,
ndërvepruese dhe e drejtojnë mirë ngjarjen. Simulimet me kompjuter paraqesin: tokën, ajrin dhe
ujin, motin e ndryshueshëm, dukshmërinë dhe kushtet e tjera relevante, me ç'rast krijojnë pengesa/sfida reale që mund të ndodhin në situata emergjente.
Pamjet dhe simulimet punohen me kompjuterë (nga kabineti i paraqitur në të majtë) dhe
paraqiten në ekrane në zyrën kryesore (shih foton në të djathtë)
Analiza e hollësishme pas veprimit u mundëson menaxherëve dhe pjesëmarrësve t'i analizojnë
potencialin dhe dobësitë e individëve dhe ato të ekipit. Veçoritë specifike të APV-së së Qendrës
Simulative, përfshijnë: aftësinë për t'u "kthyer prapa" në ndonjë moment paraprak gjatë kohës së
veprimit emergjent, për ta ndërprerë simulimin kurdo që dëshironi dhe për ta filluar ose rifilluar
veprimin në secilën pikë.
Qëllimi i Qendrës Simulative ishte të ofrojë trajnim për aksionet e gatishmërisë emergjente dhe të
ndihmës në rast fatkeqësie, ushtrime për planifikim dhe për vlerësim, standardizim të raporteve, si
dhe PVS-të dhe procedurat e planit të veprimit. Përparësitë e tjera të Qendrës Simulative përfshijnë mundësinë:
D
Për t'i zhvilluar dhe për të bërë eksperimente me strategjitë alternative për shfrytëzimin e
kufizuar të pronës (p.sh.: paratë, koha, fuqia punëtore, karburantet, etj.), si dhe me planet dhe procedurat e ndryshme të vlerësimit të shëndetit dhe të viktimës;
D Për t'i përsëritur situatat e fundit emergjente, duke ua mundësuar kështu pjesëmarrësve të
mësojnë nga gabimet dhe nga sukseset paraprake të të tjerëve.
I vetmi kufizim i simulimeve si mjete trajnimi ishte se nuk mund ta bënin testimin e gatishmërisë ose
të efektshmërisë aktuale të pajisjeve dhe as që mund t'i paraqitnin të gjitha ndryshoret e rrethanave
fizike që do të ishin të rëndësishme për kontrollin e një rasti emergjent.
94
FAZA III
Kjo qendër u ka ofruar njësiteve të TMK-së ambient me shumë strese, duke përfshirë këtu nivele
të ndryshme të intensitetit të gatishmërisë emergjente, si dhe ndihmën në rast fatkeqësie dhe gjatë
operacioneve të QOE-së.
Qendra Simulative i ka përmbushur objektivat për të cilat ishte dedikuar, siç janë:
D
Ua ka mundësuar njësiteve t'i
udhëheqin ushrimet/trajnimet individuale
dhe ato kolektive;
D
TMK-së i ka siguruar mjete planifikimi dhe vlerësimi për t'i kontrolluar njësitet
para kryerjes së ushtrimit fushor;
D
Ka ofruar ambient trajnimi për planifikim të ndihmës në rast të fatkeqësisë
eventuale;
D
Ka siguruar platformë për
trajnime/ushtrime të përbashkëta dhe të
kombinuara ndërmjet organizatave të tjera
lokale, rajonale dhe të atyre ndërkombëtare
të shërbimeve emergjente.
Harta në tabelën me rërë e përdorur gjatë zbatimit praktik
të ushtrimit në Qendrën Simulative
IX. TRAJNIMI INDIVIDUAL
Gjatë Fazës III, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së dhe ofruesit e shërbimeve të kontraktuara i
kanë mbajtur kurset e trajnimit individual, në Kosovë dhe jashtë saj. Gjatë Fazës III, në trajnimet
jashtë vendit në ShBA, Gjermani dhe në Francë, morën pjesë gjithsej 113 pjesëtarë të TMK-së.
Stafi i Programit të trajnimit të TMK-së ka punuar bashkë me 6 pjesëtarë të TMK-së, të trajnuar në
Austri, në lëmin e zjarrfikjes, për t'i testuar pajisjet e TMK-së për zjarrfikje. Nëpërmjet këtij procesi
janë identifikuar nevojat e trajnimit për pajisje dhe për mirëmbajtje.
Qeveria zvicerane kontraktoi një këshilltar për ta mbajtur trajnimin në lëmin e të drejtave të njeriut
për të gjithë pjesëtarët e TMK-së. Këshilltari ka mbajtur një kurs pesëditor në Prishtinë dhe pati
planifikuar të mbante edhe kurse vijuese më vonë gjatë vitit 2002.
Programi i trajnimit të TMK-së lidhi kontratë me shkollën e gjuhëve të huaja "Cambridge School",
në Prishtinë, për të mbajtur kurse të gjuhës angleze për 320 pjesëtarë të TMK-së, nga tetori 2001
deri në mars 2002. Grupi i dytë dhe i tretë i pjesëtarëve të TMK-së, gjithsej 52, duke përfshirë këtu
edhe dy serbë, kanë udhëtuar në Universitetin Indiana të SHBA-së, për të marrë pjesë në kursin
intensiv dymujor të gjuhës angleze. Në fund të Fazës III, IOM-i pati dërguar gjithsej 70 pjesëtarë të
TMK-së për ta mësuar gjuhën angleze në Universitetin Indiana. IOM-i filloi të punonte me TMK-në
për ta themeluar Qendrën për mësimin e gjuhëve në Akademinë e Mbrojtjes, me qëllim që t'u ndihmojë pjesëtarëve të TMK-së që të jenë në gjendje ta mbajnë vetë kursin e gjuhës angleze dhe ta
kapitalizojnë atë që e kanë mësuar në Universitetin Indiana.
Dymbëdhjetë pjesëtarë të TMK-së kanë marrë pjesë në kurset e organizuara në qendrën "Marshall"
të Gjermanisë, në kohëzgjatje prej dy javësh, respektivisht 3-4 muaj. Pjesëtarët e TMK-së kanë
marrë pjesë në këto kurse:
95
FAZA III
D Programi për ekzekutiv - kurs 15-javor për çështje ndërkombëtare dhe të sigurisë (2 pjesëtarë
të TMK-së);
D Seminari për ekzekutiv të lartë - kurs dyjavor për çështje të sigurisë, që është përqendruar në
zgjidhjen praktike të problemeve në menaxhimin e mbrojtjes në demokraci dhe të çështjeve të
sigurisë ndërkombëtare (4 pjesëtarë të TMK-së;
D Kursi për ndërtimin e demokracisë - pilot program njëmujor, i dedikuar veçanërisht për pjesë-
tarë të TMK-së dhe për ata të Shërbimit Policor të Kosovës (SHPK), duke ofruar instruksione për
gjuhën angleze dhe për konceptet themelore civile (4 pjesëtarë të TMK-së);
D Kursi për udhëheqësit e shekullit 21 - kurs 9-javor për menaxherë të ulët, që përfshiu vizitën
njëjavore në Komandën Rajonale të NATO-s (2 pjesëtarë të TMK-së).
Gjatë Fazës III, Qeveria franceze ka ofruar disa kurse për gjithsej 47 pjesëtarë të TMK-së. Ishin 15
pjesëtarë të TMK-së që kanë marrë pjesë në kursin e mirëmbajtjes së automjeteve, 17 sish në
kursin e menaxhimit të resurseve njerëzore, kurse 15 të tjerë në kursin e financave, që u organizuan në Francë, në kohëzgjatje prej dy javësh.
Dy pjesëtarë të TMK-së, kolonel Mustafë Gashi, komandant i Qendrës së sapoformuar Simulative
dhe kolonel Ramë Arifaj (J-7), shef i Departamentit të Trajnimit në kuadër të SHP të TMK-së, kanë
udhëtuar në Bosnjë, me stafin e Programit të trajnimit të TMK-së, për ta vizituar Qendrën Simulative
dhe Akademinë e saj. Ky ishte një rast interesant për t'i vrojtuar objektet e rregulluara mirë të një
shteti tjetër më të zhvilluar, ndërsa programet e trajnimit kanë ndihmuar në ndërtimin e vetëbesimit, që strategjia e trajnimit e TMK-së të jetë në rrugë të mbarë.
X. TRAJNIMI KOLEKTIV
Gjatë Fazës III, oficerët e lartë dhe ata të mesëm kanë marrë pjesë në takime pune, seminare dhe
në trajnime pa shkëputje nga puna, që e kanë shtuar kapacitetin e tyre për t'i zhvilluar dhe për t'i
implementuar ushtrimet e trajnimit kolektiv. Me kërkesë të komandantit të TMK-së, IOM-i mori përsipër rol më të madh të stërvitjes dhe të këshillimit, për t'ia mundësuar stafit të Qendrës së trajnimit kolektiv (QTK), në Nashec të Prizrenit, në ZM-2, për t'u përfshirë më shumë në planifikimin,
bashkërendimin dhe në udhëheqjen e ushtrimeve të trajnimeve të ardhshme kolektive. IOM-i i ka
angazhuar komandantin e ZM-së dhe atë të NJGRSH-së, si dhe stafin për planifikimin dhe organizimin e ushtrimeve të tyre përkatëse fushore, kurse e ka zvogëluar më tepër rolin aktiv të IOM-it se
gjatë udhëheqjes së ushtrimeve aktuale.
TMK-ja, me ndihmën e IOM-it dhe të KFOR-it, ka marrë pjesë në disa ushtrime gjatë Fazës III, duke
përfshirë ushtrimet fushore, ushtrimet fushore të stafit dhe shumë kushtrime "pa paralajmërim", që
synonin testimin e shpejtësisë së reagimit të TMK-së në rast incidenti.
SHQIPONJA 3
Dy ushtrimet kryesore të Fazës III kanë filluar me ushtrimin fushor të stafit "Shqiponja 3", i mbajtur
më 24-25 shtator 2001. Ky ushtrim është hartuar në bazë të përvojave dhe të mësimeve paraprake
të fituara nga ushtrimi i postëkomandës ("Shqiponja 1") dhe nga ushtrimi me harta ("Shqiponja 2"),
që janë zhvilluar në Fazën II. Këto ngjarje u dhanë rast IOM-it dhe KFOR-it t'i vrojtojnë dhe t'i vlerësojnë gatishmërinë dhe aftësinë e Qendrës Emergjente Operative të TMK-së në situata të
emergjencave të simuluara. Ushtrimet "Shqiponja 1-4", në esencë kanë përdorur të njëjtin skenar
të fatkeqësisë, që përbëhet nga imitimi i rrëzimit të aeroplanit me përafërsisht 70-75 udhëtarë dhe
me ekuipazh. Secili ushtrim në mënyrë progresive është zhvilluar në kompleksitet dhe kërkonte më
shumë aksione të shpejta dhe ekzekutive nga SHP i TMK-së dhe nga njësitet pjesëmarrëse.
96
FAZA III
Në ushtrimin fushor "Shqiponja 3" kanë
marrë pjesë më shumë njësite se në dy
të parat, duke përfshirë: SHP të TMKsë, të gjitha ZM-të, Komandën e
Gardës dhe të Reagimit të Shpejtë,
Njësitin Emergjent të Mjekësisë,
Njësitin e Xhenios, Njësitin Kimik dhe
atë të Ambientit, si dhe Njësitin e
Sinjaleve dhe të Komunikimit. Për t'u
përgatitur për këtë ushtrim, njësitet
kanë mbajtur mësime shtesë për
vendimmarrjen dhe për procedurat e
Qendrës
Operative
Emergjente.
Fillimisht ushtrimi “Shqiponja 3” ishte
planifikuar të jetë ushtrim fushor, por
,për shkak të shqetësimeve të administratorit rajonal të UNMIK-ut, ai u shty
dhe u zëvendësua me ushtrimin e trajnimit të stafit.
Ushtrimi i trajnimit të stafit "Shqiponja 3": secila tendë ishte një
vend ku testoheshin aftësi të ndryshme (shtator 2001)
Objektivat e ushtrimit "Shqiponja 3" kanë qenë:
1.
T'i vlerësojë procedurat e stafit, të zhvilluara nga TMK-ja, për ta kontrolluar
një rast emergjent.
2.
Ta vlerësojë stafin e TMK-së pasi ta analizojë situatën dhe t'i vlerësojë njësitet
dhe mjetet e nevojshme të TMK-së.
3.
T'i vlerësojë komunikimet ndërmjet SHP të TMK-së, njësiteve dhe vendit të incidentit.
4.
Ta vrojtojë stafin që e udhëheq procesin e vendimmarrjes, gjatë reagimit në
rastet emergjente.
5.
Ta vrojtojë dislokimin e njësiteve dhe të personelit të TMK-së.
6.
Ta vlerësojë mënyrën si i përballon TMK-ja operacionet në vendin e incidentit..
Ushtrimi "Shqiponja 3" ka filluar me një kushtrim "pa paralajmërim", në orën 05:15, më 25 shtator,
me ç'rast korrieri i ka raportuar QOE-së së TMK-së për rrëzimin e një aeroplani. Ushtrimi është
vënë në skenë në afërsi të Klinës (ZM1) dhe ishte paraparë të zgjaste 36 orë, që nga kushtrimi i
parë deri te kthimi përfundimtar në detyrë të rregullt. Secili njësit pjesëmarrës ka kaluar nëpër pikat
e vendngjarjes, në të cilat është dashur të reagojnë në situata të ndryshme, duke i testuar kështu
aftësitë e tyre të llojllojshme.
SHQIPONJA 4
Sukseset dhe dobësitë që janë shënuar në analizën pas veprimit të ushtrimit "Shqiponja 3", i kanë
shërbyer TMK-së që të përgatitet më mirë për ushtrimin vijues "Shqiponja 4", që është mbajtur nga
29 tetori deri më 1 nëntor, në një ambient të simuluar fushor, por të vërtetë, për trajnime më të ndërlikuara. Ky ishte ushtrimi më i madh fushor, duke e zbatuar kështu trajnimin e parë kolektiv, në të
cilin ishin përfshirë të gjitha njësitet e TMK-së. Edhe ky ushtrim nisi në të njëjtën mënyrë, si ai i
mëparshmi, p.sh., me njoftimin se është rrëzuar aeroplani në afërsi të Klinës. SHP i TMK-së e dha
kushtrimin në orën 06:10 të mëngjesit, me ç'rast stafi komandues qëndronte në gatishmëri të lartë;
ata i thirrën të gjitha njësitet dhe tërë personelin që të reagojnë në këtë rast emergjent. Aksioni i
97
FAZA III
parë që u bë ishte dislokimi i ekipit të kërkim-shpëtimit për ta gjetur vendin e saktë të aeroplanit, në
bazë të raporteve të policisë dhe të fshatarëve. Më pas, ekipi i kërkim-shpëtimit menjëherë bëri
thirrje për ndihmë të duhur mjekësore për personat e "aksidentuar". Me të konstatuar vendin e
fatkeqësisë, komandanti i incidentit (në atë kohë komandant i Zonës I, gjeneral brigade Shaban
Shala), dha urdhër për vendosjen e postëkomandës së incidentit dhe krijimin e disa pikave të kontrollit të komunikacionit në atë rajon. Personeli mjekësor mbërriti për t'i trajtuar dhe për t'i evakuuar
të aksidentuarit e simuluar dhe njerëzit e plagosur. Me qëllim të krijimit të pengesave reale për TMKnë për t'i kapërcyer gjatë përpjekjeve për t'i shpëtuar viktimat e simuluara, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së kishte përgatitur një zjarr të vogël në kaçube, në terrenin ku ishte rrëzuar aeroplani. Prandaj, Komandandi në vendin e incidentit u detyrua ta thërriste njësitin e zjarrfikësve të
TMK-së për ta kontrolluar zjarrin (shih foto 2).
Skenari u bë edhe më i ndërlikuar kur kryetari i fshatit të afërt Dollc i raportoi komandantit të incidentit për krizën e mundshme në fabrikën (e simuluar) e ngjyrave në atë fshat. Ai i tha komandantit se nuk kishte mundur ta gjente pronarin e fabrikës dhe se fuçitë me kimikate ishin derdhur
gjithkah (shih foto 3). Në vendin e ngjarjes u dërgua MKAB-ja, që të merret me materialet e rrezikshme që u zbuluan aty. I brengosur për popullatën e fshatit, kryetari i fshatit kërkoi nga TMK-ja t'i
evakuonte ata dhe t'ua siguronte atyre darkën, strehimin për atë natë dhe shujtën e mëngjesit.
TMK-ja me sukses i neutralizoi kimikatet e simuluara, organizoi evakuimin dhe mori masa të duhura për fshatarët. (Shënim: Kryetari i fshatit dhe fshatarët aktualisht ishin pjesëtarë të TMK-së, vijues
të Shkollës së Mbrojtjes Civile).
1
2
3
4
Pamje nga Ushtrimi i trajnimit fushor"Shqiponja 4"
Disa përgatitje të rëndësishme janë bërë në ushtrimin "Shqiponja 4", veçanërisht për zjarret e vogla
në kaçube dhe për ato në ndërtesa. Para se të ndizej zjarri, ishte bërë kontrolli i të gjitha pajisjeve
dhe ishin marrë masa sigurie, që e përforcuan rëndësinë e mirëmbajtjes së pajisjeve. Zjarri në
98
FAZA III
ndërtesë (në fabrikën e ngjyrave) pjesëtarëve të TMK-së ua dha rastin që për herë të parë t'i përdornin disa nga pajisjet e Shkollës së Mbrojtjes Civile, sidomos aparatet për frymëmarrje (shih foto
4). Përgatitjet e domosdoshme për ushtrimin "Shqiponja 4", kanë kontribuar në zhvillimin e aftësive
të pjesëtarëve dhe në plotësimin e mësimeve që janë nxënë në ushtrimet aktuale.
Ushtrimi është vlerësuar i suksesshëm nga vëzhguesit e UNMIK-ut dhe nga ata të KFOR-it dhe se
është demonstruar një formë relativisht e lartë e gatishmërisë së TMK-së. Po ashtu, ushtrimi zgjoi
kureshtjen për fushat që duhej të përmirësoheshin, siç janë shpejtësia e reagimit dhe që varshmëria
nga urdhrat me shkrim të jetë sa më e pakët.
Ky ushtrim tërhoqi vëmendjen e mediave lokale, në titujt e të cilave shkruante:
"Tash e tutje, TMK-jja është më e aftë", "Botaa sot"
"TMK-jja po bëhet gjithnjë e më e aftë", "Kohaa ditore"
"TMK-jja - e gatshme për çdo vështirësi", "Rilindjja"
KUSHTRIMET PA PARALAJMËRIM
IOM-i organizoi kushtrimin "pa paralajmërim", më 10 tetor 2001, në orën 5:00 të mëngjesit, për SHP
të TMK-së. Objektivi i kushtrimit ishte testimi i aftësive të TMK-së për të reaguar shpejt dhe me
gatishmëri për të punuar në QOE. Që kushtrimi të konsiderohej i suksesshëm, brenda një ore që
nga marrja e paralajmërimit, 80% e stafit të TMK-së është dashur të jetë i pranishëm në Qendrën
e Operacioneve Emergjente. Rezultatet ishin të kënaqshme, i pranishëm ishte personeli i
mjaftueshëm i TMK-së për të punuar në dhomën e planifikimit dhe të hartave.
Përpjekjet e vazhdueshme kanë qenë të orientuara në krijimin e lidhjeve ndërmjet agjencive komunale të shërbimeve emergjente dhe TMK-së, për t'i zhvilluar procedurat dhe pikat e kontaktit, për t'i
ndihmuar njëri-tjetrit në veprimet e ndihmës. Të dyja ushtrimet janë zhvilluar pasi që janë inicuar
nga Qendra komanduese rajonale në Mitrovicë (ZM-4) dhe nga ajo në Prizren (ZM-1). Të gjitha
palët që kanë marrë pjesë në këtë proces kanë mësuar shumë dhe i kanë kuptuar nevojat për
ushtrimet e ardhshme të kombinuara.
TRAJNIMI PËR TËRMETE, I MBAJTUR NË REPUBLIKËN E TURQISË
Si pjesë e strategjisë së Programit të trajnimit të TMK-së për vazhdimin e zhvillimit të Akademisë
së Mbrojtjes, për shfrytëzimin e aftësive të të diplomuarve në Shkollën e Mbrojtjes Civile, për përforcimin e programit të trajnimit kolektiv me gjithnjë e më shumë ushtrime sfiduese dhe me
mbështetje të interesave të TMK-së në misionin e saj të mbrojtjes civile, stafi i Programit të trajnim-
Gjeneral Çeku takohet me Drejtorin e përgjithshëm të Mbrojtjes Civile të Republikës së Turqisë dhe me
personalitete të tjera të shquara nga Akademia e Mbrojtjes Civile në Ankara (prill 2002)
99
FAZA III
it të TMK-së (të udhëhequr nga Geoffry Ellerson dhe Zeynal Hajiyev) ka planifikuar dhe ka
koordinuar një ushtrim në Turqi, që kishte të bënte me tërmetin. Konsullata turke në Prishtinë, në
dhjetor të vitit 2001, e informoi komandantin e përgjithshëm të TMK-së se koncepti i trajnimit të
TMK-së në Turqi është mirëpritur dhe, kështu, ka rezultuar me fillimin e planifikimit dhe të koordinimit të projektit kryesor të IOM-it, për t'i realizuar përpjekjet e ardhshme të bashkëpunimit.
Gjenerallejtënant Agim Çeku udhëtoi për në Turqi, në fillim të prillit 2002, për ta vizituar Kolexhin
turk të Mbrojtjes Civile dhe organizatat e ngjashme, por edhe për ta konfirmuar marrëveshjen e
ndërsjellë lidhur me programin.
Prej 15-22 qershor 2002, personeli i Programit të trajnimit të TMK-së e ka udhëhequr dërgimin e
pjesëtarëve të TRADOK-ut dhe të Shkollës së Mbrojtjes Civile në Kolegjin e Mbrojtjes Civile në
Ankara, që është konsideruar si sukses shumë i madh. Trajnerët e Programit të trajnimit të TMK-së
e kanë mbajtur kursin përgatitor për instruktorët e TMK-së, nga data 29 prill deri më 8 maj 2002.
Përveç kësaj, me rastin e dislokimit, Trajnerët e Programit të trajnimit të TMK-së kanë mbajtur
kursin për udhëheqës grupi në lëmin e menaxhimit të fatkeqësisë në rast tërmeti, prej 13-18 maj
2002. Rezultatet pozitive të kësaj nisme të suksesshme hapën rrugë për dislokimin tjetër të njësitit
të TMK-së nga ZM-1 në Republikën e Turqisë, për të marrë pjesë në trajnimin për tërmete, në fillim të Fazës IV.
XI. NDIHMA HUMANITARE - FONDI I MIRËBESIMIT I IOM-it
Projekti i Fondit të Mirëbesimit i IOM-it synonte ndërtimin e kapacitetit të TMK-së për t'i planifikuar,
bashkërenduar dhe për t'i menaxhuar projektet e ndryshme të rehabilitimit dhe të riparimit të infrastrukturës. Implementimi i suksesshëm i këtyre aktiviteteve humanitare kërkonte bashkëpunim
ndërmjet TMK-së, UNMIK-ut, organizatave joqeveritare dhe udhëheqësve lokalë të komunitetit.
Kështu, trajnimi pa shkëputje nga puna, që ishte rezultat i projekteve të Fondit të Mirëbesimit, kishte
forma të ndryshme që vareshin nga roli specifik i pjesëtarit të TMK-së në këtë proces. Zhvillimi i
aftësive rangohej që nga procedurat administrative, logjistike dhe ato operacionale, deri te teknikat
e kërkuara për profesione të ndryshme (p.sh. zdrukthëtaria, elektrika, etj). Pjesëtarët e TMK-së, po ashtu, i
mësuan teknikat e lehta të negociimit, kompromisit dhe
të marrëdhënieve publike, me ç'rast patën bashkërendim
me udhëheqësit e fshatit/komunitetit, me përfaqësuesit e
OJQ-ve dhe me padronët e tjerë, që ishin pjesë thelbësore e implementimit të projektit. Menaxheri i projektit të
Fondit të Mirëbesimit i ka përmendur përmirësimet e
dukshme në aftësitë e tyre të ndërlidhjes me Fazën III,
që në vitet vijuese vetëm sa janë shtuar edhe më shumë.
Siç është thënë në përmbledhje, projektet e Fondit të
Mirëbesimit janë bashkërenduar dhe financuar në
kuadër të shtatë kategorive: infrastruktura, ambienti, kujdesi shëndetësor publik, rindërtimi i
shtëpive, objektet shkollore, ndërtimtaria e ulët dhe projektet e vetë komunitetit.
Përgatitja e terrenit për projektin e
ujësjellësit në Dragash
Implementimi i efektshëm i projekteve të Fondit të Mirëbesimit gjatë Fazës III është penguar nga
pështjellimi dhe pasiguria, që e kanë përcjellë ristrukturimin e TMK-së bashkë me aktivizimin e rezervistëve të saj. Situata u ndërlikua edhe më tepër me politikën e pushimit vjetor në TMK, që
mundësoi shtimin e mungesave në muajt korrik dhe gusht. Rezultat i kësaj ishte se shumë projekte kanë zgjatur më shumë sesa ishte planifikuar.
Sidoqoftë, në fund të Fazës III, TMK-ja i ka realizuar 30,000 ditë pune, duke llogaritur këtu numrin
e pjesëmarrësve dhe është zotuar t'i realizojë edhe 10,000 të tjera. Ndër arritjet e rëndësishme përfshihen:
100
FAZA III
D
Zgjerimi i rrjetit të ujësjellësit (në rajonin e Sharrit - ZM 2): Në bashkëpunim me USAIDin, CDF-në dhe me banorët e Zymit, pjesëtarët e TMK-së e ndërtuan sistemin e ujësjellësit, të gjatë
13 km., për popullatën që më parë ishte furnizuar me ujë nga puset e fshatit, që me të madhe i
kishte munguar, sidomos gjatë muajve të verës. Duke punuar në kushte jashtëzakonisht të rënda,
përkushtimi i personelit të TMK-së rezultoi me një arritje të rëndësishme teknike, që dukshëm e ka
përmirësuar jetën e 1.200 zymjanëve.
D
Ndërtimi i Qendrës për Aftësim Profesional (në Gjilan - ZM 6): Në bashkëpunim me
Ministrinë e Punëve të Jashtme të Danimarkës, personeli i TMK-së ka vijuar kursin për aftësim profesional, kurse aftësitë e veta i përdori për të punuar në ndërtimin e Qendrës për aftësim profesional. Kur u ndërtua objekti, Qeveria daneze i siguroi mjetet financiare për blerjen e pajisjeve dhe për
personel. Kurset janë të hapura për tërë popullatën e rajonit të Gjilanit.
D
Ndërtimi i repartit të zjarrfikësve (në Lypjan - KGRSH): Një vlerësim i UNMIK-ut mbi
rrezikun ka nxjerrë në pah nevojën urgjente për një repart lokal të zjarrfikjes në Lypjan. Pasi që
TMK-ja e ndërtoi objektin, DME-ja e UNMIK-ut i pajisi dhe i trajnoi zjarrfikësit e rekrutuar. Lypjani
është një komunitet i përzier, shoqëri tolerante, ku jetojnë shqiptarët dhe serbët; ndihma e TMK-së
në këtë mjedis ishte hap pozitiv drejt ndërtimit të shoqërisë shumetnike dhe tolerante, ku shërbimet
emergjente ofrohen njësoj për të gjitha grupet etnike. Suksesi i këtij projekti ishte paraardhës i iniciativave të Fondit të ardhshëm të Mirëbesimit në Fazën IV, që u përqendrua në përmirësimin
gjithëpërfshirës të shërbimit të zjarrfikjes dhe të shpëtimit në Kosovë.
D
Mbjellja e drurëve dhe ripyllëzimi (në të gjitha zonat): Ky projekt është inicuar nga ZM
3, si përpjekje e përbashkët e TMK-së dhe e Autoritetit Pyjor të Kosovës (APK), në kuadër të
Ministrisë së Bujqësisë, Pylltarisë dhe të Zhvillimit Rural. Pjesëtarët e TMK-së e bënë punën dhe i
siguruan: farën, plehun, pesticidet dhe dherishten, për t'i mbjellë 850,000 fidane. Ky kultivim i parë
ishte një sukses që bëri jehonë. Si rezultat i kësaj, të gjitha zonat e TMK-së e kryen mbjelljen e
fidaneve, që filloi në tetor të vitit 2002, kurse përfundoi në pranverë të vitit 2003 (Faza IV). Rezultati
përfundimtar i këtij projekti ishte përafërsisht 250,000 fidane të mbjella, në 125 hektarë. Nxënësit
dhe vullnetarët u kanë ndihmuar TMK-së dhe APK-së në punët e ripyllëzimit.
Përveç kësaj, në Fazën III, Fondi i Mirëbesimit i ka përfunduar projektet e veta të përbashkëta me OJQ-në Shoqata
Bamirëse Skoceze (SCKA/EDA) dhe me Agjencinë
Evropiane për Rindërtim (AER), që rezultoi në programin
kryesor të rindërtimit të shtëpive në Komunën e Skënderajt
(ZM 1). Pjesëtarët lokalë të TMK-së ndërtuan themelet e 33
shtëpive. Duke u bazuar në suksesin e kësaj nisme, një
projekt i ngjashëm është realizuar me një tjetër partner
implementues të AER-it, OJQ-në "Të Gjitha Kishat
Bashkë/Federata Botërore Luteriane" (ACT/LWF), në
rajonin e Mitrovicës (ZM 4). Përpjekjet e përbashkëta të
Aktivitetet e kultivimit të drunjve
IOM-it, ACT/LWF-së dhe të pjesëtarëve të TMK-së, mundësuan rindërtimin e 9 shtëpive në një fshat të largët. Kështu, në fund të Fazës III, 89 familje kanë
përfituar ndihma për rindërtim shtëpish, falë sigurimit të pajisjeve nga Fondi i Mirëbesimit i IOM-it
dhe angazhimit të pjesëtarëve të TMK-së, që kanë bërë mbi 7,800 orë pune.
101
FAZA III
XII. SUKSESET DHE SFIDAT
ANGAZHIMI NË SITUATA TË VËRTETA: TËRMETI NË GJILAN
Të gjitha aspektet e Programit të trajnimit të TMK-së janë udhëhequr nga këndvështrimi kur rasti i
papritur emergjent do t'i sfidonte aftësitë e TMK-së në fushën e mbrojtjes civile. Ky moment ndodhi më 24 prill 2002, kur qytetin e Gjilanit me rrethinë e goditi një tërmet që zgjati 7-10 sekonda, me
fuqi 5.6 shkallë të Rihterit. Epiqendra e tërmetit ishte dy kilometra në jugperëndim të qytetit. Goditjet
deri në 4.2 shkallë të Rihterit ndodhën edhe ditëve të tjera, por që ishin më të rralla dhe më të dobëta. Dëmet u kufizuan kryesisht në qytetin e Gjilanit
dhe në fshatrat përreth. Një person pati humbur
jetën, kurse tre të tjerë morën plagë serioze nga
shembja e gërmadhave gjatë goditjes së parë.
Afërsisht 160 persona janë trajtuar për plagët e
marra nga tërmeti. Dëmet materiale ishin të konsiderueshme, afërsisht 80% e ndërtesave janë
dëmtuar. Megjithëse pak ndërtesa janë shkatërruar,
mbi 6,000 sosh kanë pasur nevojë për riparim,
kurse 900 të tjera janë konsideruar si të pariparueshme.
Reagimi i TMK-së në orët e para pas tërmetit u bë
me kohë, me maturi dhe në mënyrë profesionale;
me ç’rast u paraqitën vetëm disa probleme të vogla,
por që edhe ato u korrigjuan menjëherë, kur ishte e mundshme. TMK-ja tregoi se i ka zhvilluar procedurat e stafit për t'u ballafaquar me rastet emergjente; pjesëtarët e saj e analizuan rastin
emergjent dhe i vlerësuan mjetet e TMK-së dhe kërkesat e njësitit; e mundësoi komunikimin ndërmjet SHP të TMK-së dhe njësiteve të angazhuara në vendngjarje, pastaj vazhdoi punën në procesin
e vendimmarrjes dhe në lëvizjen e njësiteve të TMK-së në zonën e veprimit.
Ndërtesa të dëmtuara gjatë tërmetit në Gjilan
Bashkërendimi ndërmjet SHP të TMK-së dhe zonave kaloi
rrjedhshëm, ashtu sikur edhe në vendin e menaxhimit të
krizës. Kryebashkiaku i Gjilanit, Lutfi Haziri, gjeneral brigade
i Zonës së 6-të të Mbrojtjes, Imri Ilazi dhe këshilltari i tij nga
IOM-i, Don Calavera, bashkërisht bënë një punë të mirë.
KFOR-i dhe organizatat e tjera ndërkombëtare bashkë me
udhëheqësit lokalë ofruan ndihmë të konsiderueshme dhe
kriza u vu nën kontroll të plotë. Duhet të theksohet se personi
që e mori rolin e "komandantit të incidentit" ishte kryebashkiaku, kurse komandanti i Zonës 6 të Mbrojtjes shërbeu si oficer i operativës. Pjesëtarët e stafit të IOM-it në vendngjarje
nuk panë asgjë tjetër përveç bashkëpunimit të plotë ndërmjet tyre. Ky ishte një demonstrim i
jashtëzakonshëm i gatishmërisë së shtuar të udhëheqësve të TMK-së për t'iu përgjigjur dhe për t'i
zbatuar urdhrat e organeve civile komunale, që ishte edhe
njëri nga synimet e Fazës III të Programit të trajnimit të
TMK-së.
Pjesëtarët e TMK-së me të shpejtë u ndihmuan qytetarëve
t'i braktisin shtëpitë e tyre, e mbajtën rregullin në komunikacion dhe ua ofruan ndihmën e parë njerëzve që më së
shumti kishin nevojë. Më 3 maj, mbi 150 pjesëtarë të ZM 6,
me ndihmën e ZM 2 dhe të ZM 4, të njësitit qendror të
mjekësisë nga Prishtina dhe të KGRSH-së, i ngrehën 361
102
FAZA III
tenda, në 20 pika grumbullimi, në Gjilan dhe në zonat
përreth, ku u strehuan mbi 10,000 qytetarë.
Tendat e lartpërmendura i ka dhuruar, kryesisht, TMK-ja.
Përveç kësaj, pjesëtarët e TMK-së me efektshmëri dhe
në mënyrë të drejtë i shpërndanë gjërat e tjera
themelore, siç janë: cisternat e ujit, batanijet, takëmet e
kuzhinës, kupolat e plastikës, mbulesat për to, pakot
higjienike, dyshekët, ujin dhe ushqimin, që ishin dhuruar
nga organizata të ndryshme, sidomos nga UNHCR-i dhe
nga organizata "Mjekët pa Kufij", por dhe nga firmat private. Besimi i kryebashkiakut të Gjilanit ndaj TMK-së për ndarjen e këtyre gjërave u dëshmua kur
urdhëroi që të gjitha pajisjet dhe furnizimet të dorëzoheshin në depon e TMK-së. Komandanti i
Zonës 6 të Mbrojtjes siguroi që fshatrat serbe, siç janë Budriga e Epërme dhe fshatrat e tjera, të
kenë marrë ndihma, njësoj si ato të banuara me shqiptarë.
Më 30 prill 2002, në një komunikatë për shtyp të UNMIK-ut (UNMIK/PR/724) që paraqet vlerësimin
e PSSP-së, Michael Steiner, për TMK-në thuhet: "Ai e përmendi me kënaqësi bashkëpunimin e mirë
ndërmjet shërbimeve lokale emergjente dhe të atyre ndërkombëtare pas tërmetit. Veçanërisht, tha
ai, Trupat e Mbrojtjes të Kosovës (TMK) me besnikëri e
kanë kryer punën për të cilën janë krijuar dhe janë trajnuar, për të vepruar si organizatë civile për reagim të
shpejtë".
TMK-ja ka marrë lëvdata nga komandanti i KFOR-it, gjenerallejtënant Marcel Valentin dhe nga PSSP-ja, Michael
Steiner, për ndihmën që e ka dhënë.
Gjatë dhe pas rastit emergjent, TMK-ja ka reaguar në
mënyrë jashtëzakonisht profesionale, pavarësisht nga
pengesat në sistemin e tyre të komunikimit dhe nga
mungesa e disa prej pajisjeve kyçe. Me veprimet e saj,
TMK-ja ka fituar një imazh pozitiv te mediat vendore dhe që e shton shkallën e besimit dhe të sigurisë te populli i Kosovës për të.
XIII. NDRYSHIMET NË TMK
Ristrukturimi i TMK-së
Më 7 maj 2002, PSSP-ja, Michael Steiner, mbështeti strukturën e re të TMK-së dhe e caktoi komandantin e KFOR-it, gjenerallejtënant Marcel Valentinin, ta mbikëqyrë implementimin e saj, si kryesues i Komisionit të Përbashkët Implementues (KPI). KPI-në e përbënin stafi i KFOR-it dhe ai i
Zyrës së koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në, që kanë punuar me komandantin e TMK-së, gjenerallejtënant Agim Çekun dhe me Shtabin e TMK-së, për ta disenjuar dhe për ta implementuar procesin që do të duhej të kryhej në pjesën e dytë të vitit 2002. Dy qëllimet e ristrukturimit ishin përcaktimi dhe aktivizimi i komponentës rezervë të TMK-së dhe implementimi i rezultateve të shqyrtimit të infrastrukturës, të kryer nga UNMIK-u. Nga gjithsej 5,052 pjesëtarë të TMK-së, 2,000 sish janë
caktuar të jenë rezervistë. Për secilën komandë, zonë dhe njësit, duhej të caktohej numri i rezervistëve, kurse pozitat e mbetura aktive duhej të përshtateshin në përputhje me rrethanat.
Ristrukturimi, po ashtu, rezultoi me riemërimin e disa institucioneve kyçe të TMK-së, siç u tha më
lart. Diagrami dhe hollësitë e tjera të strukturës së re të TMK-së, janë dhënë më poshtë.
103
FAZA III
Struktura e përgjithshme e TMK-ssë
PSSP
Administrata
e udhëheqjes së
financimit në UNMIK
Zona e Mbrojtjes
104
Komandanti i
KFOR-it
Mbikëqyrja
e përditshme
ShP i TMK-së
Komanda e Gardës
dhe e Reagimit të
Shpejtë
Komanda e
KTD-së
(TRADOK-ut)
Skuadrilja e 70-të
e Helikopterëve
Njësiti i
Xhenios
Njësiti i
Inspektoratit
Batalioni i 40-të
i Mjekësisë
Komanda e
Logjistikës
Njësiti i
MKAB-së
Njësiti i
Komunikimit
FAZA III
Struktura e përgjithshme e TMK-së
ShP i TMK-së
Komanda e Gardës dhe e Reagimit të Shpejtë
Komanda e KTD-së (TRADOK-ut)
Komanda e Logjistikës
Skuadrilja e 70-të e Helikopterëve
Njësiti i Xhenios
Batalioni i 40-të i Mjekësisë
Njësiti i Komunikimit
Njësiti i MKAB-së
6 Zonat e Mbrojtjes
Njësiti kryesor i Inspektoratit
Unit
Njësiti
HQ
SHP
GUARD & RR CMD
KOM. E GARDËS & RSH
LOGISTICS CMD
KOM. E LOGJISTIKËS
ENGINEER UNIT
NJËSITI I XHENIOS
COMMS UNIT
NJESITI I KOMUNIKIMIT
TRADOC CMD
KOM. E TRADOK-ut
AIR UNIT
SKUAD. E 70 E HELIKOP.
MEDICAL UNIT
BATALIONI I 40 I MJEK.
NBC PROTECTION UNIT
NJËSITI I MKAB-së
CU INSPECTORATE
NJ. KRYESOR I INSP.
PROTECTION ZONE 1
ZONA E MBROJTJES 1
PROTECTION ZONE 2
ZONA E MBROJTJES 2
PROTECTION ZONE 3
ZONA E MBROJTJES 3
PROTECTION ZONE 4
ZONA E MBROJTJES 4
PROTECTION ZONE 5
ZONA E MBROJTJES 5
PROTECTION ZONE 6
ZONA E MBROJTJES 6
Gjithsej
180
336
148
50
328
60
60
50
21
547
547
547
547
547
547
Aktiv
159
337
187
99
40
177
40
30
30
21
322
322
322
322
322
322
Rezervë
21
200
149
49
10
151
20
30
20
0
225
225
225
225
225
225
5052
3052
2000
537
105
FAZA III
Përbërja e TMK-së - përfshirja e pakicave
TMK-ja ka qenë dhe vazhdon të jetë e zotuar t'i angazhojë dhe t'i integrojë personat e të gjitha
etnive dhe kulturave, duke e thelluar kështu fuqinë e organizatës dhe duke u bërë përfaqësuese e
tërë popullit të Kosovës. Gjatë Fazës III, TMK-ja i ka shtuar përpjekjet e saj për të rekrutuar pjesëtarë të rinj nga të gjitha grupet e pakicave, duke përfshirë serbët, romët, goranët dhe ashkalinjtë.
Minoritarëve u janë dhënë të gjitha mundësitë e trajnimit, siç është rasti i përzgjedhjes së dy pjesëtarëve serbë të TMK-së për të marrë pjesë në njërin nga dy grupet që u zgjodhën për të shkuar në
SHBA për të studiuar gjuhën angleze në Universitetin Indiana. Megjithatë, TMK-ja ende nuk i ka
përmbushur kërkesat e caktuara me Rezolutën e UNMIK-ut 1999/8, në të cilën përcaktohet se 10%
e pjesëtarëve duhet të jenë nga pakicat. Në fund të majit 2002, kanë qenë afërsisht 100 sish (ose
3%) nga gjithsej 3,052 pjesëtarë aktivë të TMK-së.
Trajnimi dhe operacionet
Nëpërmjet kontakteve personale, takimeve një me një dhe nëpërmjet trajnimeve pa shkëputje nga
puna, Operativa e TMK-së dhe Departamenti i trajnimit gjithnjë e më shumë i kanë demonstruar
aftësitë dhe kompetencat teknike, menaxhuese dhe ato profesionale, që janë të domosdoshme për
përmbushjen e misionit të tyre. Ata i kanë zhvilluar aftësitë dhe njohuritë për planifikimin, përgatitjen, bashkërendimin, udhëheqjen dhe për kontrollin e ushtrimeve. Ristrukturimi i Shtabit të
Përgjithshëm të TMK-së ua mundësoi stafit të Departamentit të operativës dhe atij të trajnimit që të
angazhohen më shumë dhe të jenë më të aftë për zhvillimin e ushtrimeve të trajnimit të vërtetë
sfidues individual dhe të atij kolektiv.
Financat dhe logjistika
Një vëmendje e konsiderueshme i është kushtuar ngritjes së bashkëpunimit ndërmjet
Departamentit të Financave dhe atij të Logjistikës, si dhe bazës së logjistikës. Më vonë, oficerët e
financave i ngritën aftësitë e tyre që me efektshmëri t'i menaxhojnë proceset që kërkojnë
bashkëpunim të ngushtë me logjistikën, siç është ndarja e mjeteve si paradhënie, për t'i hequr
shpenzimet e rëndomta mujore.
Përveç kësaj, ende nuk kishte bashkërendim në nivel të ZM-ve dhe të SHP të Njësitit Qendror, sidomos ndërmjet komandantit të Bazës së logjistikës dhe Departamentit të financave. Kjo ka treguar
se, edhe pse trajnimi themelor ka mundur të kuptohej në klasë, stafi nuk e ka inkorporuar informatën në kulturën e tij organizative ose në praktikën e përditshme.
Informimi publik
Në përgjithësi, një përparim dhe avancim i vazhdueshëm është shënuar në aktivitetin e oficerëve
të informimit të TMK-së. Ata ishin më të organizuar dhe e kuptuan më mirë mënyrën si funksionon
"bota e mediave". Megjithatë, ata ende paksa ngurronin t'i përcillnin procedurat standarde dhe përpiqeshin ta implementonin një sistem që do t'u siguronte prani më të fuqishme në organizatë dhe
që do të pranohej edhe nga kolegët e tyre në departamentet e tjera.
Shfrytëzimi i efektshëm i komunikatave për shtypi, po ashtu, ishte pikë e dobët e oficerëve të
informimit publik të TMK-së. Ato më shumë janë shfrytëzuar si mjet për t'ua përqendruar vëmendjen mediave sesa si mjet për ta ngritur vetëdijësimin lidhur me organizimin ose për t'i edukuar gazetarët dhe, në fund, edhe popullatën.
106
FAZA III
XIII. PËRFUNDIM
Me gjithsej 2,043,452 orë trajnimi për kokë pjesëtari dhe me 15,667 orë të mbajtura trajnimi,
Programi i trajnimit të TMK-së vazhdoi t'i përmbushë synimet për ofrimin e programit të trajnimit
individual, kolektiv dhe të atij pa shkëputje nga puna për pjesëtarët e TMK-së. Aktivitetet e
Programit të trajnimit të TMK-së, gjatë Fazës III në Akademinë e Mbrojtjes të TMK-së kanë bërë një
përparim të rëndësishëm drejt krijimit të një institucioni të mësimdhënies cilësore, ku standardet e
larta dhe angazhimi për përsosuri më të madhe do të ndihmojnë në ngritjen e aftësive organizative
të TMK-së, në muajt dhe në vitet që vijnë.
Pikat më të rëndësishme gjatë Fazës III, përfshijnë: institucionalizimin e sistemit të menaxhimit të
trajnimit, zhvillimin e marrëdhënieve profesionale ndërmjet TMK-së dhe Kolegjit të Mbrojtjes Civile
të Turqisë dhe angazhimin me sukses të TMK-së në situata të vërteta në tërmetin e Gjilanit, me
ç'rast pjesëtarët e saj i zbatuan aftësitë e fituara nga dislokimi në Turqi.
Faza III është karakterizuar me shtimin e ngjarjeve të trajnimit kolektiv; përveç kësaj janë bërë përgatitje për mundësinë e trajnimit të rëndësishëm jashtë shtetit, për ta shtuar shkallën e aftësive të
pjesëtarëve të përzgjedhur të TMK-së. Trajnimi për tërmete në Turqi, i planifikuar për Fazën IV, do
t'ua mundësonte pjesëtarëve të TMK-së të mësojnë më shumë për përvojat dhe për procedurat e
shërbimeve të ndryshme emergjente të shteteve të tjera. Rëndësia dhe relevanca e këtyre trajnimeve ishin befasuese dhe të qarta me rastin e tërmetit në Gjilan, ku pjesëtarët e TMK-së praktikisht i zbatuan aftësitë e tyre të fituara nga mbështetja në situata të vërteta emergjente.
Aksionet "në situata të vërteta", të ndërmarra nga TMK-ja pas tërmetit në Gjilan, u lavdëruan nga
UNMIK-u, KFOR-i dhe nga qyteti i Gjilanit dhe, natyrisht, edhe nga populli i Kosovës. Në demonstrimin e saj të parë real të aftësive organizative, TMK-ja e dëshmoi veten shkëlqyeshëm, duke
demonstruar aftësi për të reaguar në rastet emergjente në Kosovë.
Nëpërmjet trajnimit të vazhdueshëm individual, si në Kosovë ashtu edhe jashtë saj, shtimit të
rasteve të trajnimit kolektiv për t'i testuar aftësitë e TMK-së për reagim, avancimit të marrëdhënieve
të reja ndërmjet TMK-së dhe organizatave të tjera të mbrojtjes civile, si dhe nëpërmjet trajnimit pa
shkëputje nga puna, i dedikuar për të ndihmuar në zhvillimin e kapaciteteve institucionale, Programi
i trajnimit të TMK-së e shtoi dinamikën në konceptin e vet edhe në mbajtjen e trajnimit. Gjatë 27
muajve, TMK-ja u bë e njohur si organizatë e qëndrueshme, e vendosur për t'u bërë një trupë e
pavarur dhe shumë e aftë për shërbime emergjente.
107
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
FAZA IV
Qershor 2002 - maj 2003
FAZA IV
I.
Vështrim i Fazës IV të Programit të
trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
II.
Ndryshimet që ndikuan në Programin e
trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
III. Përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara në
katër fushat kryesore të programit . . . . . . . . . 115
IV.
Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . . . 116
V.
Menaxhimi i trajnimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
VI.
Trajnimi ndividual . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
VII. Trajnimi i institucionalizuar individual . . . . . . . 120
VIII. Trajnimi kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
IX.
Ndihma humanitare - Fondi i
Mirëbesimit i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
X.
Sukseset dhe sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
XI.
Ndryshimet në TMK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
XII. Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
FAZA IV
Qershor 2002 - maj 2003
Objektivat kryesorë të fazës IV:
1.
2.
3.
I.
Zgjerimi i kapacitetit të TMK-së për t'iu përgjigjur autoriteteve civile
duke i angazhuar njësitet brenda dhe jashtë Kosovës.
Angazhimi në operacione që kërkojnë reagim të shpejtë duke u
mbështetur në skenarë trajnimesh për raste emergjente.
Institucionalizimi dhe zgjerimi i rolit trajnues të Komandës së
Trajnimit dhe të Doktrinës (TRADOK-ut).
VËSHTRIM I FAZËS IV TË PROGRAMIT TË TRAJNIMIT TË TMK-së
Në fillim të vitit të tretë të aktivitetit të vet, Programi i trajnimit të TMK-së e shtoi dhe e intensifikoi
angazhimin me TMK-në, duke i shtrirë nismat në disa fronte. Efektet e rëndësishme të këtij
ndërveprimi mund të maten në shumë mënyra, (në aspektin sasior dhe në atë cilësor); për shembull: vetëm gjatë fazës IV u mbajtën 981,599 orë trajnimi duke e llogaritur numrin e pjesëmarrësve,
pra një numër prej gjithsej 5,125,835 orë të kombinuara që nga fillimi i programit.
Në fazën IV, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së bëri gjithçka që ishte e mundshme për ta përmirësuar cilësinë e menaxhimit në kuadër të TMK-së dhe për t'i thelluar lidhjet e veta me autoritetet
komunale dhe me ofruesit e tjerë të shërbimeve emergjente (në nivel vendor dhe në atë ndërkombëtar). Objektiv i këtyre përpjekjeve ishte zgjerimi i kapacitetit dhe i gatishmërisë së TMK-së, për të
reaguar në bazë të kërkesave të autoriteteve civile, që kryesisht u arrit duke i angazhuar njësitet e
TMK-së në skenarë gjithnjë e më të ndërlikuar të trajnimeve emergjente brenda dhe jashtë
Kosovës. Të stërvitur nga trajnuesit e Programit të trajnimit të TMK-së dhe në bashkëpunim të
ngushtë me UNMIK-un dhe me KFOR-in, TMK-ja u angazhua në operacione që kërkonin reagime
të shpejta, me rastin e organizimit të ngjarjeve të simuluara emergjente civile, duke e testuar kështu aftësinë e udhëheqësisë dhe të njësiteve për t'i përmbushur standardet e kryerjes së detyrave të
njohura ndërkombëtarisht. Që nga themelimi i organizatës, faza IV shënoi udhëtimin e parë jashtë
Kosovës të njësiteve të reagimit të shpejtë të TMK-së, për të marrë pjesë në një trajnim të specializuar; NjRSh-të nga Zona e Parë e Mbrojtjes u dislokuan në Republikën e Turqisë, kurse NjRSh-të
nga Zona e Dytë dhe ajo e Tretë e Mbrojtjes udhëtuan në Afrikën e Jugut. Secili dislokim jashtë
vendit, si p.sh. në një institucion të akredituar ndërkombëtar të mbrojtjes civile për instruksione të
avancuara në skenarë të fatkeqësive të simuluara dhe secili trajnim rezultuan me përparim të konsiderueshëm të ekspertizës së pjesëtarëve të TMK-së dhe në njohjen ndërkombëtare të aftësive të
tyre. Të diplomuarit në Shkollën e Mbrojtjes Civile të TMK-së, nën udhëheqjen e stafit të Programit
të trajnimit të TMK-së, kanë punuar bashkërisht me kolegët/homologët e tyre ndërkombëtarë për t'i
planifikuar dhe për t'i realizuar këto trajnime.
Objektivat specifikë të Programit të trajnimit të TMK-së në fazën IV ishin:
D
Zhvillimi i mëtejmë i kapacitetit të TMK-së për ta implementuar një program trajnimi që do
të kishte sukses dhe përsosja e sistemit të menaxhimit të trajnimit (të nisur në fazën III) në
TRADOK dhe në shtabet e ZM-ve të TMK-së;
D
Trajnimi shtesë në aspektin e aftësive qenësore që kërkohet për t'i kryer detyrat themelore
të misionit, nëpërmjet ushtrimeve individuale dhe të atyre kolektive, në bashkërendim me organizatat dhe me institucionet e tjera të shërbimeve emergjente të Kosovës dhe të vendeve të tjera;
D
Krijimi dhe zgjerimi i Qendrës së Trajnimit dhe të Doktrinës (TRADOK) që do t'i përfshinte
të gjitha aspektet e trajnimit të institucionalizuar, si dhe zgjerimi i Akademisë së Mbrojtjes;
113
FAZA IV
D
Krijimi dhe implementimi i kursit themelor të trajnimit individual për pjesëtarët e rinj të TMKsë, i kurseve të udhëheqësisë dhe të menaxhimit për mbikëqyrësit e linjës së parë, i kursit themelor
për oficerë dedikuar pjesëtarëve të rinj, i kurseve për kompjuterë dhe për gjuhë angleze dhe i kursit të drejtshkrimit të gjuhës shqipe për stafin vendor, si dhe trajnimi i zgjeruar kolektiv/i njësiteve,
për ta avancuar gatishmërinë e TMK-së për të reaguar në raste emergjente;
D
Zhvillimi i vazhdueshëm i njësiteve të TMK-së për reagim të shpejtë, për t'u siguruar se janë
trajnuar për të reaguar në raste të vërteta, në raste emergjente civile, edhe pse mungesa e pajisjeve operacionale vazhdoi t'i pengonte ato për t'i demonstruar aftësitë e veta të plota;
D
Zhvillimi i vazhdueshëm i menaxhimit në aspektin e procedurave që kanë të bëjnë me personelin, administratën, logjistikën e financat, operacionet dhe me planifikimin e emergjencave;
D
Zhvillimi i mëtejmë i shkathtësive operacionale dhe i komunikimit ndërmjet njësiteve dhe i
aktiviteteve të pjesëtarëve të thjeshtë në mënyrë që të mund të funksionojnë efektshëm si organizatë dhe;
D
Bashkërendimi i shtuar ndërmjet TMK-së,
Departamentit e Kosovës për menaxhimin e emergjencave dhe ofruesve të tjerë të shërbimeve emergjente.
Ashtu si edhe në fazat e mëhershme, aktivitete të
shumta ka pasur në secilën nga këto katër komponente të Programit të trajnimit të TMK-së. Sidoqoftë, të
gjitha këto nisma kontribuan në krijimin e një strategjie
gjithëpërfshirëse për ta çuar TMK-në më afër realizimit të synimit për të qenë organizatë e kualifikuar civile
për shërbime emergjente, e gatshme të reagojë në rast
fatkeqësie në Kosovë ose jashtë saj.
Hyrja në Qendrën e Trajnimit dhe të Doktrinës
II.
NDRYSHIMET QË NDIKUAN NË PROGRAMIN E TRAJNIMIT TË TMK-së
Në këtë fazë, vëmendje e veçantë i është kushtuar ngritjes së shkallës së pavarësisë, posaçërisht
nëpërmjet zhvillimit të vazhdueshëm të komponentit të trajnimit institucional të programit. Qendra
Simulative e TRADOK-ut në kuadër të Akademisë së Mbrojtjes dhe Qendra themelore e trajnimit,
u zgjeruan dhe e shtuan kapacitetin, përpiluan planprograme, si dhe zhvilluan kurse të reja. Stafi i
Programit të trajnimit të TMK-së në ZM u zvogëlua me qëllim që resurset të përqendroheshin në
këto nisma.
Gjatë tremujorit të fundit të fazës IV, programi e filloi procesin e tërheqjes së EKM-ve në nivel të
ZM-ve, në mënyrë që, nga fundi i fazës, të tërhiqej i tërë stafi ndërkombëtar. Kjo bëri që të mbetet
vetëm stafi vendor për t'i bashkërenduar trajnimin dhe çështjet e tjera, duke përfshirë implementimin e projekteve të Fondit të Mirëbesimit nën udhëheqjen e ELKM-ve, që vepronin jashtë ShP të
TMK-së. Sido që të jetë, Programi i trajnimit të TMK-së ende besonte se angazhimi i përditshëm ishte
shumë i rëndësishëm për ndërtimin e TMK-së si një organizatë që jo vetëm se e kishte pranuar mandatin e saj, por edhe ishte trajnuar për t'i plotësuar kushtet që i janë parashtruar. Bashkëveprimi i
vazhdueshëm me ZM-të mori disa trajta, me ç'rast u përfshinë seminaret e ngritjes profesionale, të
udhëhequra nga ELKM-të dhe ekipet mobile të trajnimit në kuadër të TRADOK-ut.
Një ndryshim tjetër, që vlen të theksohet, është zvogëlimi i ofertave të trajnimit nga Brigadat
shumëkombëshe të KFOR-it. Kjo përpjekje shumë e suksesshme e KFOR-it për t'i angazhuar
pjesëtarët e TMK-së në trajnime, u shndërrua në kontroll të zhvillimit përkatës të trajnimeve. KFORi e përpiloi një kod disiplinor për TMK-në dhe e shtoi kapacitetin e Inspektoratit të TMK-së, duke i
114
FAZA IV
trajnuar dhe certifikuar një numër të madh të oficerëve të saj. Në të njëjtën kohë, me ndryshimet që
i bëri KFOR-i, Programi i trajnimit të TMK-së u përqendrua në zgjerimin e qasjes së tij sistematike
ndaj trajnimit individual, të orientuar në ngritjen profesionale.
Deri në maj të vitit 2003, Komisioni i Përbashkët i Implementimit ishte përgjegjës për zhvillimin e
TMK-së nëpërmjet bashkëpunimit të ngushtë me komandantin e TMK-së dhe me koordinatorin e
TMK-së. Në nivel të zonave, oficerët e ndërlidhjes të KFOR-it iu bashkëngjitën secilit njësit të TMKsë, për t'i përmbushur detyrat e veta me karakter këshillëdhënës dhe mbikëqyrës. Në shtator të vitit
2002 zyra e koordinatorit të TMK-së u kompletua dhe filloi ta kryente funksionin që kishte të bënte
me këshillimin e PSSP-së dhe me formulimin e rregullave për TMK-në. Duke i marrë parasysh rolin
dhe përgjegjësitë që duhej t'i plotësonin sipas mandatit, koordinatori i TMK-së dhe Programi i trajnimit të TMK-së punuan duke i bashkërenduar punët gjithnjë e më shumë.
Në mars të vitit 2003, u krijua një strukturë e re nga UNMIK-u, me qëllim të hartimit të planeve për
zhvillimin dhe për ngritjen e aftësisë së TMK-së në të ardhmen. Grupi i zhvillimit të mbrojtjes civile
u udhëhoq nga PSSP-ja dhe nga komandanti i KFOR-it, duke i përfshirë këtu edhe Quint-in dhe
komandantin e TMK-së.
III. PËRMBLEDHJE E AKTIVITETEVE TË ZHVILLUARA NË KATËR FUSHAT
KRYESORE TË PROGRAMIT
Menaxhimi i trajnimit
Trajnimi pa shkëputje nga puna u krye në kuadër të departamenteve kryesore të stafit të shtabeve
të TMK-së me theks të veçantë në aspektin e furnizimit të TRADOK-ut, p.sh. Akademinë e
Mbrojtjes, Qendrën Simulative dhe dy qendrat themelore të trajnimit. TRADOK-u u bë përgjegjës
për sigurimin e shumicës së trajnimeve qenësore të TMK-së. ELKM-të vazhduan të ofrojnë udhëzime të përditshme, trajnime të rregullta dhe seminare për udhëheqësit kryesorë dhe për kryesuesit
e departamenteve, si dhe ofruan udhëzime për EKM-të në nivel të ZM-ve.
EKM-të vazhduan t'i bashkërendonin punët për implementinim e doktrinës së re dhe të trajnimit me
komandantët dhe me stafet e ZM-ve dhe t'i ndërtonin marrëdhëniet e zhvilluara gjatë viteve të kaluara. E tërë kjo ishte projektuar për t'i përkrahur kapacitetin dhe gatishmërinë e TMK-së për të
reaguar në raste emergjente.
Trajnimi individual
Gjatë fazës IV trajnimi i institucionalizuar individual u bë fusha kryesore e përqendrimit të Programit
të trajnimit të TMK-së. Vëmendje e veçantë iu kushtua ndërtimit të strukturës institucionale të
Komandës së Trajnimit dhe të Doktrinës, Akademisë së Mbrojtjes, Qendrës së trajnimit themelor
dhe të Qendrës Simulative. Aktivitetet e IOM-it në këto objekte kryesisht ishin të përqendruara në
ndërtimin e kapacitetit, kurse përparim i madh ishte bërë në përmirësimin e cilësisë së materialit të
mësimdhënies dhe të metodave të trajnimit. Koncepti "trajno trajnuesin" u implementua me sukses
gjithnjë e më të lartë. Ekipet mobile të trajnimit udhëtuan nëpër zona mbrojtëse për t'u ofruar
njësiteve trajnim mbështetës, duke e shtuar kështu mundësinë e përdorimit sa më të mirë të pajisjeve të pakta që u sollën nga Qendra Mbështetëse e Trajnimit.
Trajnimi kolektiv
Në fazën IV u caktua një standard specifik për trajnimin e TMK-së. Ky standard kishte të bënte me
dislokimin e pjesëtarëve të TMK-së, si njësite të organizuara për trajnim jashtë Kosovës. Në të
115
FAZA IV
kaluarën, trajnimi jashtë vendit kryhej pothuajse
ekskluzivisht në baza individuale. Në këtë fazë, pjesëtarët e TMK-së u dislokuan në po të njëjtën formë siç
pritej të punonin çdo ditë ose gjatë emergjencave të
vërteta. Dislokimet jashtë vendit përfshinë udhëtimin e
njësiteve të reagimit të shpejtë që udhëtuan në
Republikën e Turqisë dhe në atë të Afrikës së Jugut.
Përveç kësaj, ekipi i formuar posaçërisht për këtë qëllim, i përbërë nga instruktorët e Shkollës së Mbrojtjes
Civile udhëtoi në Republikën e Çekisë dhe mori pjesë
në Garën Ndërkombëtare të Nxjerrjes së viktimave.
Gara ndërkombëtare e nxjerrjes së viktimave në
Republikën e Çekisë (tetor 2002)
Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit në kuadër të IOM-it
Gjatë fazës IV, aktiviteti i Fondit të Mirëbesimit në kuadër të IOM-it vazhdoi të zhvillohej edhe më
tej si reagim i situatës së ndryshuar dhe i nevojave të vërteta të popullatës së Kosovës. Projektet
ishin të ndryshme për nga natyra, por të përqendruara në aksione që realizoheshin lehtë dhe që
TMK-së ia mundësonin të reagonte ndaj kërkesave urgjente të komuniteteve të ndryshme komunale, meqë kushtet ndryshonin në mënyrë dramatike nga rajoni në rajon. Duke filluar nga faza IV,
Fondi i Mirëbesimit, përveç projekteve të veta të tjera, u përqendrua edhe në një tjetër aktivitet thelbësor. Në këtë periudhë ky program ishte përqendruar ta ndihmonte Shërbimin e zjarrfikjes dhe të
shpëtimit, duke i ndërtuar disa stacione zjarrfikjeje për komunat e Kosovës, të cilave u mungonin
lokalet përkatëse për këtë qëllim. Përveç këtij aktiviteti qenësor, Fondi i Mirëbesimit vazhdoi t'i
përkrahë projektet e tjera me ndikim të madh. Meqë fondet ishin të kufizuara, kërkohej një
bashkëpunim me donatorët e tjerë sa herë që paraqitej mundësia për ta bërë një gjë të tillë.
VËSHTRIM I HOLLËSISHËM I NISMAVE TË MËDHA TË PROGRAMIT NË FAZËN IV
IV.
TRAJNIMI PA SHKËPUTJE NGA PUNA
Pjesa në vijim është shqyrtim i fushave ku janë përqendruar ELKM-të brenda departamenteve të
ndryshme të SHP të TMK-së. Përveç nismave specifike të përshkruara, ELKM-të, gjithashtu, organizuan një varg seminaresh të ndryshme ndërdepartamentale të ngritjes profesionale të stafit të
TMK-së, duke i përfshirë këto fusha: njoftimin e mediave, trajnimin e orientuar në kryerjen e detyrës,
"Si të zhvillohet brifingu", planifikimin e komunikimit, standardet e Qendrës Operative dhe planifikimin e ushtrimit të stafit.
Personeli -J-1
Faza IV shënoi një periudhë të suksesshme për TMK-në në fushën e menaxhimit të personelit.
Gjatë kësaj faze ELKM-ja e personelit ishte në gjendje t’i zhvillonte aftësitë e TMK-së për t'i menaxhuar kapitalet e veta më të rëndësishme, gjegjësisht, resurset njerëzore. Duke punuar më për së
afërmi me pjesëtarët e TMK-së në Departamentin e Personelit dhe në bashkëveprim me UNMIKun dhe me KFOR-in, u hartuan projektrregulloret lidhur me rregullat e TMK-së për rekrutim,
pushime vjetore, lista të pagesave dhe për vlerësimin e kryerjes së detyrës, si dhe u përpiluan formularët e nevojshëm mbështetës. Përdorimi i këtyre formularëve mundësoi shndërrim më të shpejtë të sistemit të personelit të TMK-së nga sistemi në letër në atë kompjuterik.
116
FAZA IV
Departamenti i personelit, me ndihmën e ELKM-ve të Programit të trajnimit të TMK-së, gjithashtu, i
përpiloi projektrregulloret për t'i shtruar rregullat e TMK-së lidhur me komunikimet me shkrim, kategorizimin e nivelit të sigurisë, menaxhimin e të dhënave, formularët dhe publikimet, si dhe lidhur me
standardet e sjelljes.
ELKM-ja për personelin punoi për ta ndihmuar TMK-në ta implementojë dhe ta institucionalizojë sistematikisht një sistem gjithëpërfshirës të menaxhimit të personelit. Sistemi përbëhej nga përafërsisht 20 programe të krijimit të rregullave të drejtimit të sistemit, me udhëzime rregullative dhe me
procedura të shkruara për ta implementuar atë udhëzim. TMK-ja dhe UNMIK-u e përpiluan dhe e
shqyrtuan një projektrregullore gjithëpërfshirëse për komponentin rezervë. Kjo ishte e nevojshme
duke e pasur parasysh se listat e para të rezervistëve të TMK-së ishin përpiluar në pjesën e parë
të vitit 2002, kurse emrat e pothuajse 800 pjesëtarëve të zgjedhur për rezervistë ishin shpallur para
majit, pra para muajit të parë të fazës IV. (Për më shumë informacione, shih pjesën XI, "Ndryshimet
në TMK").
Përveç kësaj, ELKM-ja përgjegjëse për çështjet që kanë të bëjnë me personelin, mbajti disa mbledhje me shefin e personelit të Shërbimit Policor të Kosovës për t'i diskutuar disa nga "praktikat më
të mira," që i zbatojnë ata, në mënyrë që TMK-ja t'i përdorë në procesin e përpunimit të rregullave
dhe të rregulloreve të veta. Në këto mbledhje theks i veçantë iu kushtua zhvillimit të një programi
të përgjithshëm rekrutimi për TMK-në, që do t'i kushtonte vëmendje të posaçme përfshirjes së
minoritarëve në komponentin aktiv dhe në atë rezervë të TMK-së. U përpilua një program i madh
publicistik për ta lehtësuar planin e rekrutimit që përfshiu posterë dhe pamflete në të tri gjuhët.
Departamenti i operacioneve -J 3
Stafi i Programit të trajnimit të TMK-së vazhdoi të punojë me departamentet e operacioneve dhe të
trajnimit (J 7) për ta përmirësuar bashkërendimin në aspektin e planifikimit, trajnimit dhe të përgatitjes për angazhime në raste të vërteta. Për këtë qëllim, Qendra Operative Emergjente e TMK-së, QOE u ndryshua dhe u sistemua në kuadër të stafit të Departamentit të operacioneve për ta bërë
bashkërendimin e brendshëm, më të efektshëm dhe më efikas.
ELKM-ja e operacioneve i ndihmoi stafit të operacioneve të TMK-së për t'i hartuar udhëzimin dhe
doracakun e oficerëve të shtabit, që shërbyen si dokumente burimore të zhvillimit dhe të trajnimit të
stafit të SHP të TMK-së.
Po ashtu, ELKM-ja e operacioneve dhe udhëheqësi i stafit të ELKM-së mbajtën një kurs tetorësh
në gjashtë ZM-të dhe në Gardën e Kosovës. Në kurse përfshiheshin shqyrtimi i organizimit të stafit,
diskutimi për atributet e oficerit të shtabit në demokraci, prezantimi i llojeve të ndryshme të
raporteve-dokumenteve të stafit, si dhe diskutimi i hollësishëm dhe ushtrimet praktike për përpilimin e vendimeve të caktuara.
ELKM-ja e operacioneve mbajti një varg seminaresh me shefat e Shtabit dhe me oficerët e operacioneve të gjashtë ZM-ve dhe të Gardës së Kosovës për ta shpjeguar nevojën e planifikimeve për
raste emergjente dhe për mënyrën si të bashkërendohen dhe si të jetësohen këto planenë praktikë.
Planet emergjente ishin të nevojshme për ta lehtësuar procesin e vendimmarrjes gjatë një krize dhe
për t'u siguruar se të gjitha shërbimet emergjente, por edhe zyrtarët vendorë i kishin kuptuar rolin
dhe aftësitë e TMK-së para se të paraqitej ndonjë krizë.
Logjistika - J 4
Në fazën IV, ELKM-ja e logjsitikës i përqendroi përpjekjet e veta për ta arritur një bashkëpunim më
të ngushtë me inspektoratin e TMK-së, me qëllim të përpilimit të një liste të rregullt kontrolli të
inspektimit/revizionit dhe për ta formësuar sistemin e UNMIK-ut për sigurimin e mjeteve në një
dokument të kuptueshëm që TMK-ja do të mund ta përdorte si model për aksione të gjetjes së
mjeteve.
117
FAZA IV
Një numër i madh doracakësh të logjistikës janë kryer dhe bashkërenduar me UNMIK-un para se
të bëheshin pjesë e bazës zyrtare të doktrinës së TMK-së. Këta doracakë ishin: Përgjegjësitë dhe
detyrat e logjistikës; Pamfleti i doktrinës së Logjistikës së TMK-së, Doracaku i trajnimit për krijimin
e shkathtësive në fushën e logjistikës; Specialitetet profesionale në fushën e logjistikës; Lista e kontrollit të komandantit të logjistikës; Sistemi i furnizimit; Operacionet dhe procedurat në vendparkimin
e automjeteve; Doracaku i mirëmbajtjes për udhëheqësit e njësiteve; Programi i trajnimit të vozitësve; Menaxhimi i objekteve; Menaxhimi i mjeteve dhe menaxhimi i bazës. Sesionet e trajnimit u
mbajtën për stafin e logjistikës së Shtabit të Përgjithshëm dhe për njësitet vartëse për implementimin e rregullave dhe të procedurave të përcaktuara në këto publikime.
TMK-ja me sukses i ka shpallur, vlerësuar dhe i ka përzgjedhur shitësit duke e përdorur për herë të parë sistemin
plotësisht transparent dhe të miratuar nga UNMIK-u.
Shpalljet u publikuan në gazeta, ndërsa shitësit personalisht i dorëzuan tenderët e mbyllur në Shtabin e
Përgjithshëm të TMK-së. Kjo shënoi fillimin e përparimit të
rëndësishëm të përdorimit të sistemi të UNMIK-ut për sigurimin e mjeteve dhe ishte një arritje në aspektin e aftësisë
së TMK-së për të siguruar mallra dhe shërbime, si dhe
ishte një hap i madh në drejtim të pavarësimit. Po ashtu, filloi zhvillimi i marrëdhënieve më të ngushta të punës ndërOfertuesit duke i dorëzuar ofertat e tyre në mjet personelit të logjistikës së TMK-së dhe seksionit të
hapjen e tenderit në ShP të TMK-së
UNMIK-ut për sigurimin e mjeteve.
ELKM--ja e logjistikës punoi me stafin e logjistikës së TMK-së në planifikimin e përmirësimit të infrastrukturës së shumë lokaleve të operacioneve dhe të trajnimeve. Gjatë kësaj faze, TMK-ja ishte në
gjendje të përcaktonte se cilat vende të logjistikës ishin të përshtatshme ekonomikisht për t'i vazhduar operacionet dhe cilat lokale nuk nevojiteshin më. Çështja më parësore për aktivitetet në infrastrukturë ishte të përfundonin punët e ndërtimit të Bazës së re të logjistikës të TMK-së në Prishtinë.
Përpjekjet e vazhdueshme me Ministrinë e Transportit dhe të Komunikacionit shënuan përparime të
mëdha në konfirmimin e regjistrimit përkatës të të gjitha automjeteve të TMK-së, që ishin gjithsej 386.
Financat - J 8
Trajnimi pa shkëputje nga puna për Departamentin e Financave në SHP të TMK-së gjatë fazës IV,
u përqendrua në elementet e rëndësishme të menaxhimit të buxhetit dhe të financave. Çështje
kryesore në këtë aspekt ishte bindja se janë marrë shkathtësi gjatë fazës para trajnimit, që qartazi
ishte hap i nevojshëm para se të përvetësoheshin njohuritë më të thella. Temat për trajnim të avancuar përfshinin analizat dhe planifikimin e buxhetit, menaxhimin më cilësor të buxhetit dhe zhvillimin e procedurave të kontrollit të buxhetit.
Stafi i Programit të trajnimit të TMK-së i ofroi ndihmë të çmueshme Departamentit të Financave të
TMK-së në harmonizimin e buxhetit për vitin 2003 me Zyrën e koordinatorit të TMK-së në kuadër
të UNMIK-ut. Ky harmonizim e ndihmoi TMK-në në aksionet e ardhshme buxhetore të saj që kishin
të bënin me shpenzimin e fondeve të miratuara dhe të ndara për vitin fiskal. Përveç kësaj, udhëheqësi i ELKM-së i ndihmoi Departamentit të Financave të TMK-së në përgatitjen e një baze të të dhënave të organizuara mirë, që kishte të bënte me çështjet financiare të së kaluarës në aspektin e
shpenzimeve dhe të sigurimit të mjeteve, duke ia mundësuar kështu TMK-së të jetë më e efektshme në aspektin e parashikimit të kërkesave të ardhshme fiskale.
Një fushë tjetër e madhe e përparimit në fazën IV ishte zhvillimi i bashkëpunimit më të ngushtë ndërmjet departamenteve në kuadër të Shtabit të Përgjithshëm të TMK-së. Në këtë aspekt përparim i veçantë u bë në përmirësimin e bashkërendimit ndërmjet departamentit të financave dhe atij të logjistikës.
118
FAZA IV
V.
MENAXHIMI I TRAJNIMIT
Sistemi i menaxhimit të trajnimit është shembull i zbatimit të suksesshëm të qasjes së Programit të
trajnimit të TMK-së në aspektin e trajnimit: "Unë bëj, ne bëjmë, ti bën" . Kjo frazë i referohet
strategjisë së trajnimit që fillon me fazën e demonstrimit ("Unë bëj"), pastaj vazhdon me fazën e
bashkëpunimit në të cilën stafi i Programit të trajnimit të TMK-së dhe i trajnuari punojnë së bashku
("ne bëjmë") dhe mbaron me bartjen e përgjegjësisë tek individi, tashmë i trajnuar, ("ti bën"). Sistemi
i TMK-së për menaxhimin e trajnimit pothuajse e përfundoi këtë cikël, me gati të gjitha detyrat e kryera deri në këtë fazë nga ana e TMK-së, me ç'rast IOM-i kryesisht ka pasur rol këshillëdhënës.
Përpjekjet e IOM-it për ta zhvilluar një Sistem të menaxhimit të trajnimit në nivele më të larta të
TMK-së, përparuan gradualisht gjatë fazës IV. Më 14
qershor 2002, u mbajt brifingu i tremujorit të tretë të trajnimit. Njoftimet iu paraqitën komandantit të TMK-së nga
komandantët e zonave dhe u përqendruan në planet e
trajnimeve të ZM-ve dhe të njësitit qendror për tremujorin
e tretë të vitit 2002 (korrik - shtator). Brifingjet lidhur me
trajnimet dhe me planet kryesore të trajnimit, u zhvilluan
si përgjigje në udhëzimet e dhëna nga komandanti i
TMK-së më 8 maj.
Kur trajnimi i tremujorit të tretë filloi në korrik, ELKM-ja e
trajnimit dhe EKM-të e zonave e ndoqën kryesisht të
njëjtin proces që e kishin zbatuar në tremujorin e kaluar, Shefi i Departamentit të trajnimit-J 7, kolonel
duke i vënë theks të veçantë bashkërendimit dhe mbajt- Ramë Arifaj dhe kolonel Skënder Hoxha-shef
i Shkollës së Mbrojtjes Civile
jes së trajnimit cilësor. Strategjia përfshiu: 1) pjesëmarrjen në mbledhjet e trajnimit në nivel të ZM-ve dhe të nënnjësiteve, 2) inspektimin, vlerësimin dhe
ofrimin e komenteve homologëve të tyre të TMK-së lidhur me rezultatet e trajnimit dhe 3) kumtimin
e këtij informacioni Departamentit të TMK-së për trajnim (J 7) dhe stafit të lartë. ELKM-ja e trajnimit bashkë me Departamentin e TMK-së për trajnim i shqyrtoi këto vërejtje dhe vlerësime për t'i bërë
përshtatjet dhe përmirësimet përkatëse në ciklin tjetër të trajnimit.
Procesi i zhvillimit të udhëzimeve të komandantit të TMK-së që kanë të bëjnë me planin e trajnimit për tremujorin e katërt (tetor - dhjetor) filloi më me intensitet në javën e dytë të korrikut dhe u krye
me udhëzimet që i jepnin shumë pjesëtarë të stafit të Programit të trajnimit të TMK-së, por edhe me
të dhënat e KFOR-it dhe të UNMIK-ut. Udhëzimi i rekomanduar u bashkërendua nëpërmjet J 7 shit të TMK-së dhe iu dorëzua komandantit të TMK-së për miratim. Pas elaborimit dhe përpunimit
të mëtejmë të udhëzimit, që u përpilua me ndihmën e trajnuesve të Programit të TMK-së, komandanti i TMK-së e nënshkroi dokumentin më 1 gusht 2002.
Me publikimin e udhëzimit të tremujorit të katërt, EKM-të e zhvendosën theksin në pjesën e mbetur të gushtit dhe të shtatorit për t'i ndihmuar homologët e vet në ZM dhe në njësite qendrore në
përpilimin e planeve të trajnimit për tremujorin e katërt dhe në përgatitjen e brifingut lidhur me trajnimin tremujor për komandantin e TMK-së. Shumë orë janë shpenzuar duke i këshilluar komandantët dhe oficerët e shtabit gjatë procesit të të kuptuarit të udhëzimeve të ofruara dhe mënyrën si
të kryhen vlerësimet lidhur me trajnimin për pjesëtarët që janë nën komandën e tyre, duke kulmuar
në një plan trajnimi profesional dhe real dhe me një brifing për tremujorin e katërt, që ishte paraparë të mbahej më 6 shtator 2002.
Në kohën kur u mbajt brifingu i tremujorit të dytë të trajnimit, pra në mars 2003, J - 7- shi i TMK-së
ndërmori shumicën e aktiviteteve përgatitore dhe kreu një punë të shkëlqyeshme duke e marrë përsipër procesin e hartimit dhe të harmonizimit të këtij dokumenti të rëndësishëm të menaxhimit të
trajnimit, me shumë pak këshilla dhe ndihmë nga ana e IOM-it. Kjo praktikë, për dallim nga brifingjet e kaluara, u përgatit krejtësisht nga TMK-ja dhe u prezantua vetëm në gjuhën shqipe, me një
numër të vogël kopjesh të përkthyera në gjuhën angleze.
119
FAZA IV
TMK-ja gjithnjë e më shumë ishte përgjegjëse për përgatitjen dhe për mbajtjen e këtyre brifingjeve
shumë të rëndësishme dhe tregoi zotësi në këtë detyrë. Pastaj, puna e zhvillimit dhe e publikimit të
udhëzimit vjetor dhe e atij tremujor lidhur me trajnimin u bart te Departamenti për trajnim i SHP të
TMK-së, që paraqiti një hap të rëndësishëm drejt pavarësimit të TMK-së.
VI.
TRAJNIMI INDIVIDUAL
TMK-ja, me ndihmën e IOM-it, vazhdoi t'i caktonte pjesëtarët e personelit për të marrë pjesë në
Qendrën për studime strategjike, - George C. Marshall në Gjermani. Një ekip erdhi nga Qendra
Marshall në dhjetor për ta kryer testin gjuhësor për majorë dhe kapitenë të TMK-së. Ata që i plotësonin standardet, gjithsej pesë sish, u caktuan për ta vijuar kursin "Ndërtimi i Demokracisë" në
Qendrën Marshall, në vitin 2003. Fatkeqësisht, asnjëri nga të zgjedhurit nuk i plotësonte kushtet për
ta vijuar kursin. Megjithatë, një pjesëtar i TMK-së ishte në gjendje të marrë pjesë në kursin "
Udhëheqësit e shekullit 21" në Qendrën Marshall, në shkurt të vitit 2003.
IOM-i lidhi marrëveshje me shkollat Cambridge dhe Oxford në Kosovë për të ofruar kurse të gjuhës
angleze për pjesëtarët e TMK-së. Përveç kësaj, katër pjesëtarë të TMK-së u nisën për në Shtetet
e Bashkuara në janar të vitit 2003, për të marrë pjesë në trajnimin intensiv të gjuhës angleze në
Universitetin Indiana. Ata, gjithashtu, morën instruksione pedagogjike dhe i mësuan teknikat e
menaxhimit të programit të gjuhës angleze në Kosovë. Ky grup, që u kthye në prill 2003, e shtoi
numrin e përgjithshëm të studentëve që e vijuan trajnimin në Universitetin Indiana në gjithsej 75. Ky
program pati për rrjedhojë rezultate të çmueshme, kurse me formimin e kabinetit të gjuhëve në
Akademinë e Mbrojtjes, TMK-ja bëri edhe një hap në drejtim të pavarësimit dhe mori përgjegjësinë
kryesore për instruksione të ardhshme në fushën e gjuhës angleze.
Pesëmbëdhjetë pjesëtarë udhëtuan në Francë për të marrë pjesë në Kursin e komunikimit për oficerë që u mbajt në shkollën franceze për sinjale dhe për përpunimin e të dhënave, kurse me krijimin e kabinetit të kompjuterëve në Akademinë e Mbrojtjes, TMK-ja iu afrua edhe më shumë
pavarësimit.
VII. TRAJNIMI I INSTITUCIONALIZUAR INDIVIDUAL
Ashtu siç është përmendur edhe më parë, trajnimi i institucionalizuar u bë fushë kryesore e përqendrimit të Programit të trajnimit të TMK-së në fazën IV. Si rezultat i përpjekjeve të mëdha të Programit
të trajnimit të TMK-së, krahas ofrimit të ekipeve mobile të trajnimit që shkonin nëpër njësite për të
ofruar trajnim mbështetës, Akademia e Mbrojtjes ofroi mundësi për të ofruar edhe shumë kurse
ditore dhe aso të tipit konviktor në lëmin e gjuhën angleze, në shkencat kompjuterike, në fushën e
udhëheqjes, të menaxhimit dhe në atë të mbrojtjes civile.
Si pjesë e partneritetit të IOM-it me TRADOK-un, Akademinë e Mbrojtjes dhe me Qendrën e
Simulimit, u kryen një numër i projekteve të Fondit të Mirëbesimit të TMK-së për ta përmirësuar
infrastrukturën e Akademisë (p.sh. banjot, Qendrën mbështetëse të trajnimit, dritaret, rrymën elektrike, etj.). Disa përparime të tjera të rëndësishme u bënë jashtë aktivitetit të Fondit të Mirëbesimit,
duke përfshirë këtu renovimin dhe pajisjen me inventar të klasave, krijimin e kabinetit të gjuhëve
dhe të kompjuterëve, hapësirën e pushimit për studentë dhe për instruktorë, bufenë e TMK-së, rrojtoren dhe disa klasa që u dedikohen qëllimeve të përgjithshme. Këta janë shembuj të shumë
fushave ku Programi i trajnimit të TMK-së i ndihmoi asaj ta krijonte një hapësirë vërtetë funksionale
dhe të shumanshme me të cilën mund të mburret.
18 tetori i vitit 2002 shënoi aktivizimin zyrtar të Komandës së Trajnimit dhe të Doktrinës (TRADOK),
që përbëhet nga Qendra Simulative, Akademia e Mbrojtjes, dy qendra të trajnimit themelor dhe nga
120
FAZA IV
Qendra e trajnimit kolektiv. Shumë zyrtarë vendorë dhe ndërkombëtarë morën pjesë në këtë ceremoni, duke i përfshirë edhe ata që shihen në fotografinë e mësipërme. Në fotografinë e sipërme në
të djathtë është kryetari i parlamentit Nexhat Daci që, po ashtu, gjendet në fotografinë e poshtme,
në të djathtë, bashkë me rektorin e Universitetit të Prishtinës dr. Zenel Kelmendin, shefin e misionit të IOM-it Pasquale Lupoli dhe me Shefki Avdullahun (asokohe shef i logjistikës në kuadër të
Departamentit të Menaxhimit Emergjent). Krijimi i TRADOK-ut e përqendroi hapësirën institucionale
të trajnimit nën një komandë, duke i rritur kështu efektshmërinë dhe standardizimin e përgjithshëm.
Ceremonia e nisjes së punës në QTD (TRADOK)
Akademia e Mbrojtjes
Renovimi dhe instalimi i pajisjeve në kabinetin e ri të gjuhës angleze, në Akademi, ndikoi në
kapacitetin e saj për t'i filluar orët e mësimit, kështu që orët e para filluan në shtator të vitit 2002. Dy
pjesëtarë të TMK-së, që i vijuan mësimet në Universtietin Indiana dhe trajnimet në fushën e gjuhës,
të shkollimit, të përpilimit të planprogrameve dhe të metodave të mësimdhënies, punuan krahas me
mësimdhënësen e gjuhës të Programit të trajnimit të TMK-së për të dhënë mësim në nivele të
ndryshme. Kjo hapësirë, e kombinuar me kabinetin e kompjuterëve, dukshëm e ka ngritur
kapacitetin teknik të Akademisë.
Tetë javët e para të Kursit themelor të zhvillimit të udhëheqjes (KThZhU), të tipit konviktor, për
mbikëqyrësit e nivelit të parë, filloi në shkurt të vitit 2003 dhe u mbajt nga instruktorët e Programit të
trajnimit të TMK-së. Pjesëmarrja e studentëve ishte e ndryshme: kishte instruktorë të Akademisë,
pjesëtarë nga zonat e mbrojtjes dhe disa pjesëtare të TMK-së. 38 studentë e filluan kursin, ndërsa 34
prej tyre diplomuan. Kursi i dytë filloi në maj të vitit 2003 dhe u mbajt si projekt i përbashkët i instruktorëve të Programit të Trajnimit të TMK-së dhe i atyre të Akademisë. Po ashtu, në të morën pjesë
pjesëtarë të të dyja gjinive që vinin nga ZM-të, Shtabi i Përgjithshëm i TMK-së dhe 10 instruktorë nga
njëra prej qendrave të trajnimit themelor. Nga 46 studentë që e filluan KTHZHU-në e dytë, 39 prej tyre
diplomuan. Dhjetë instruktorët që e përfunduan kursin, më vonë do të shërbenin si trup kryesor mësi121
FAZA IV
mor i programit të kursit 5-javor të trajnimit fillestar për pjesëtarët e rinj, që ishte në formim e sipër nga
ana e IOM-it. Si rrjedhojë, IOM-i ishte duke e zhvilluar kursin themelor 11-javor për oficerë, që ishte
paraparë të fillonte në janar të vitit 2004. Gjashtë rezervistë të TMK-së u angazhuan nga IOM-i për ta
rritur numrin e anëtarëve të stafit të instruktorëve të Akademisë. Përveç kësaj, IOM-i i angazhoi edhe
gjashtë rezervistë të tjerë për të shërbyer si këshilltarë trajnimi (TAC) gjatë kurseve të tipit konviktor.
Ndërsa gjashtë rezervistë shtesë ishin angazhuar për të shërbyer si instruktorë të KThZhU-së.
Në të majtë: Ceremonia e gradimit të gjeneratës së parë të KFZhU-së (prill 2003).
Në të djathtë: Zëvendëskomandanti i TMK-së, gjeneralmajor Sylejman Selimi, komandanti i QTD-së,
gjeneral brigade Haxhi Shala dhe shefi i stafit të ShP të TMK-së, gjeneral brigade
Musa Jashari e urojnë një të diplomuar në KThZhU
Kulla për zbritje në Akademinë e
Mbrojtjes
Secili nga këto tri kurse trajnimi përfshinte mësime nga lëmi i
mbrojtjes civile, nga njohuritë themelore të zjarrfikjes, kërkimshpëtimi në skenare tërmeti ose të rasteve të fatkeqësive të tjera
dhe mësime lidhur me teknikat e nxjerrjes së viktimave nga automjetet. Në fund të fazës IV, filloi ndërtimi i kullës për zbritje me litar,
që gjendet në hapësirën e TRADOK-ut. Duke pasur lartësi 11
metërshe ajo paraqiti dimension të ri sfidues për studentët e
KThZhU-së, TFPR-së dhe për ata të KThO-së. Kjo kullë shërbeu
për qëllime të ndryshme të trajnimit në fushën e mbrojtjes civile;
me përdorimin e strukturës së jashtme, trajnimi mund të mbahej
në aspektin e shpëtimit nëpërmjet zbritjes vertikale, zbritje-ngjitjes
dhe të ndërtimit të vetëbesimit. Nëpërmjet pjesës së brendshme të
kullës, pjesëtarët e TMK-së mund t'i praktikonin shkathtësitë e veta
në fushën e zjarrfikjes në hapësirë të mbyllur, në të cilën ishte
improvizuar një ndërtesë me shkallë. Instruktorët e Programit të
trajnimit të TMK-së mund ta mbushnin kullën me tym, kurse në terr
me re tymi, pjesëtarët e TMK-së kishin për detyrë t'i evakuonin viktimat e simuluara nëpër shkallët e drunjta.
Departamenti i Kosovës për menaxhimin e emergjencave (DME) i caktoi tre zjarrfikës në
Akademinë e Mbrojtjes të TMK-së të punonin me orar të plotë për një vit. Ky ishte demonstrim i dukshëm i lidhjeve gjithnjë e më të forta ndërmjet TMK-së dhe DME-së. Këta instruktorë u bënë pjesë
e stafit të Akademisë dhe ndihmuan në procesin e mësimdhënies në fushën e mbrojtjes civile. Kjo
përpjekje e inkurajoi zhvillimin e një marrëveshjeje të përbashkët sipas standardeve doktrinare për
trajnimet dhe për operacionet në fushën e mbrojtjes civile në Kosovë që, njëherit ishte dhe hap i
madh drejt krijimit të aftësive të Kosovës për t'i bashkërenduar reagimet në raste të fatkeqësive
natyrore dhe të atyre të shkaktuara nga njeriu. Për të shërbyer si bazë e doktrinës së mbrojtjes
civile, Doracaku i Shkollës së Mbrojtjes Civile iu shpërnda të gjitha komunave të Kosovës dhe u bë
standard i pranuar për trajnim në fushën e reagimit emergjent.
122
FAZA IV
Një program i organizuar për përgatitjen fizike të pjesëtarëve u hartua në Akademi në fazën III,
kurse më vonë u zgjerua për t’i përfshirë stafin e TRADOK-ut dhe personelin e Qendrës Simulative
në fazën IV. Ky program shërbeu si model i pjesës së trajnimit fizik të pjesëtarëve të TFPR-së,
KFAU-së dhe të Kursit themelor për oficerë.
Doracakët lidhur me udhëheqjen, menaxhimin, leximin e hartave dhe me orientimin në tokë u hartuan, bashkërenduan dhe u nënshkruan si doktrinë nga komandanti i TMK-së. Këta doracakë kanë
shërbyer dhe ende shërbejnë si dokumente burimore për të gjitha trajnimet që mbahen në TMK.
Përparim i madh u arrit me hapjen e bibliotekës së re të Akademisë. Në fazën IV mund të shihej
zhvillimi i kësaj biblioteke nga një magacinë e thjeshtë e teksteve të
vjetra, në një qendër të vërtetë të "prodhimit" dhe të shpërndarjes.
Biblioteka e Akademisë luajti rol të rëndësishëm në strategjinë
gjithëpërfshirëse të Programit të trajnimit të TMK-së për t'i ofruar
TMK-së trajnime me një qëllim të caktuar, të standardizuara dhe të
pavaruara. Me trajnime, që kanë qëllim të caktuar, nënkuptohen qëllimet e trajnimit të caktuara qartas me të cilat parashihen kompetencat dhe aftësitë e nevojshme për individët dhe për grupet e
angazhuara në mbrojtjen civile. Trajnimet e standardizuara sigurojnë
se të njëjtat trajnime dhe doktrina implementohen në të gjitha zonat
dhe në përputhje me nivelet e pranuara ndërkombëtarisht. Pavarësia
nuk mund të arrihet nëse doracakët dhe doktrinat e trajnimit nuk përpilohen dhe nuk përkthehen në gjuhën shqipe, që trajnuesve të
TMK-së ua mundësojnë t'i përvetësojnë dhe t'i zbatojnë mësimet e
marra në institucionet e veta. Biblioteka e Akademisë kontribuoi
Biblioteka e Akademisë së
shumë në këto komponente, meqë shërbeu si qendër e ruajtjes dhe
Mbrojtjes
e shpërndarjes së doracakëve të trajnimit dhe e
dokumenteve doktrinare që përdoren në TMK.
Për këtë qëllim, të gjitha materialet dhe doracakët e
trajnimit u regjistruan dhe u etiketuan, si dhe u zhvillua procedura e rritjes së kapacitetit të bibliotekës
dhe e hapësirave për "riprodhim" dhe shpërndarje.
Në fazën IV, filloi puna për formimin e një qendre më
të madhe të resurseve për TRADOK-un, që do t'i
merrte shumicën e funksioneve për shtypjen dhe për
shpërndarjen e nevojshme për t'u siguruar se i tërë
materiali arrin në të gjitha zonat e TMK-së dhe në
njësitet qendrore. Biblioteka e Akademisë do të
përqendrohej kryesisht në prodhimin e materialeve
për përdorim instruksional në kurset kryesore.
Qendra për publikime e QTD-së
Qendra Simulative
Një fushë tjetër e aktivitetit të madh në fazën IV ishte zhvillimi i mëtejmë i Qendrës Simulative. Duke
filluar nga muaji korrik i vitit 2003, Qendra Simulative filloi një sërë ushtrimesh trajnimi të mbështetura me simulime, duke i përfshirë këtu përfaqësuesit nga të gjitha zonat e mbrojtjes, komanda e
Gardës dhe e reagimit të shpejtë dhe nga njësitet qendrore. Këto ushtrime u mbajtën për t'i standardizuar procedurat e Qendrës Operative Emergjente dhe ato të Pikës së komandimit, duke i përfshirë
këtu, procedurat e brifingjeve, të përpilimit të raporteve, të përdorimit të formularëve dhe ato të ndërtimit të raporteve komanduese ndërmjet ZM-ve dhe njësiteve qendrore. Për mbështetjen e
ushtrimeve u mbajtën gjithsej nëntëdhjetë e nëntë simulime. Disa u mbajtën në Qendrën Simulative,
kurse të tjerat në njësite, duke i shfrytëzuar mundësitë e trajnimit mobil të Qendrës Simulative.
123
FAZA IV
Qendra Simulative luajti një rol të rëndësishëm në përgatitjen e TMK-së për pjesëmarrjen e saj në
ushtrimin më kulminant, "Shqiponja 5". Në këtë ushtrim, për herë të parë, u përdor simulimi i nivelit
të njësitit, që u mbajt nga ekipi mobil i simulimit për secilën zonë dhe për Gardën e Kosovës, me
elemente nga njësitet qendrore mbështetëse të TMK-së. Trajnimi i ofruar nga stafi i Programit të
trajnimit të TMK-së nëpërmjet Qendrës Simulative të TMK-së, para se të mbahej ushtrimi
"Shqiponja 5" ishte ushtrimi i parë që ishte mbajtur nga Pika Simulative e komandimit e TMK-së.
Qendra Simuative e përfundoi trajnimin e certifikimit të personelit në detyrë aktive dhe të atij rezervë, të caktuar në këto pesë departamente të Qendrës Simulative: departamenti i operacioneve, i
Në të majtë: Një pjesë e kufizuar e terrenit, e treguar në hartën në tavolinën me rërë në fotografinë në të djathtë
simulimeve, i analizës pas veprimit, i programit të trajnimit të udhëheqësve dhe departamenti teknik.
Programi fillestar i trajnimit për pjesëtarët e TMK-së, që ishte caktuar të mbahej në qendër, filloi në
mars të vitit 2002 dhe përfshiu ushtrimet e brendshme të simulimit, brifingun e instruktorëve dhe trajnimin hyrës, trajnimin certifikues të APV-së dhe të PTU-së, certifikimin e ekipit të simulimit, certifikimin e ekipit të operimit, modelin e simulimit dhe të menaxhimit të të dhënave.
Departamentit i Kosovës për menaxhim të emergjencave e vendosi një oficer të ndërlidhjes në
Qendrën Simulative, me idenë për të marrë pjesë në trajnimet e ardhshme që do të mbaheshin atje.
SHPK-ja, gjithashtu, shprehu interesim për këtë trajnim të aftësimit të përbashkët.
VIII. TRAJNIMI KOLEKTIV
Ritmi dhe shtrirja e komponentit të trajnimit kolektiv të TMK-së arritën një nivel të lartë që nuk ishte
arritur ndonjëherë më parë në fazën IV; kjo ishte një periudhë dinamike e ndërlikuar e dislokimeve
jashtë vendit për NjRSH-të e ndryshme, siç janë përfshirja në garat ndërkombëtare të nxjerrjes së
viktimave dhe mbajtja e ushtrimit më të madh fushor që ishte organizuar ndonjëherë më parë në
Kosovë. Këto arritje ishin ndërtuar mbi sukseset dhe lidhjet/kontaktet e realizuara para fazave të
trajnimit dhe demonstruan respekt dhe prestigj gjithnjë e më të madh për TMK-në, si brenda ashtu
edhe jashtë Kosovës, si organizatë kompetente dhe profesionale e shërbimit emergjent e njohur
ndërkombëtarisht.
Fatkeqësisht, ky moment pozitiv ishte penguar nga rrethana të ndryshme politike, që e parandalonin realizimin e plotë të aktiviteteve të fazës IV. TMK-së iu ndalua pjesëmarrja në Garën e nxjerrjes së viktimave në Afrikën e Jugut për shkak të ndalesës së përkohshme të UNMIK-ut për dislokime jashtë vendit. Madje edhe pas heqjes së kësaj ndalese, TMK-së nuk iu mundësua pjesëmarrja në Garën Botërore të nxjerrjes së viktimave në Kanada, në tetor të vitit 2003, për shkak të mosdhënies së vizave. Megjithë këto pengesa, TMK-ja bëri hapa të mëdhenj drejt zhvillimit të shkathtësive të avancuara, duke vepruar si njësite të organizuara dhe duke i kryer detyrat e shërbimit
emergjent në trajnime dhe në gara, me ç'rast u përgatitën edhe më mirë për t'i kryer detyrat e veta
të mbrojtjes civile.
124
FAZA IV
A) Ushtrimet e Njësitit të Reagimit të Shpejtë - Dislokimet jashtë vendit
Republika e Turqisë
Një varg i madh trajnimesh në fushën e kërkim-shpëtimit iu ofrua NjRSh-ve të TMK-së për t'i përgatitur për dislokimin e parë të njësitive jashtë Kosovës, kur Njësiti i Reagimit të Shpejtë (NjRSh-ja)
udhëtoi për në Ankara të Turqisë për t'u trajnuar në Kolegjin Turk të Mbrojtjes Civile. Përgatitjet për
këtë dislokim përbëheshin nga tri segmente: dy të parat u përmendën në kapitullin e fazës III, por
u diskutuan këtu në hollësi me qëllim të qartësimit dhe për të ofruar një pasqyrë të përgjithshme të
procesit që kishte të bënte me dislokimin.
Segmenti 1: Nga data 7 - 11 prill 2002, IOM-i e mbështeti komandantin e TMK-së në vizitën e tij të
parë koordinuese në Ankara të Turqisë, me ç'rast u takua me zyrtarë të Drejtoratit të Mbrojtjes Civile
në Ministrinë e Punëve të Brendshme të Turqisë dhe me organizatat e tjera përkatëse që kishin
reaguar me rastin e tërmetit në Turqi. Të gjitha aspektet e kësaj vizite u bashkërenduan paraprakisht dhe me kujdes nga IOM-i, duke rezultuar me vizita shumë të suksesshme. Rezultat i madh i
kësaj vizite ishte marrëveshja e përbashkët nga të gjitha palët (Drejtorati Turk i Mbrojtjes Civile,
TMK-ja dhe IOM-i) lidhur me konceptin që kishte të bënte me dy segmentet e trajnimit: segmenti 2
kishte të bënte me dislokimin e instruktorëve të Shkollës së Mbrojtjes Civile nga TRADOK-u dhe i
trajnuesve të Programit të trajnimit të TMK-së, për ta hartuar një plan të hollësishëm trajnimi, që do
të shoqërohej me dislokimin e njësitit të tanishmën në segmentin 3.
Kërkim-shpëtimi
Heqja e rrënojave/ nxjerrja e viktimave
Trajnimi për raste tërmeti që u mbajt në Turqi
Segmenti 2: Nga data 12 -18 maj 2002, trajnuesit e Programit të trajnimit të TMK-së dhe instruktorët e Shkollës së Mbrojtjes Civile u dislokuan në Kolegjin e Mbrojtjes Civile në Ankara dhe bashkë
me homologët e tyre turq e hartuan planin e hollësishëm të trajnimit për segmentin 3. Përveç kësaj,
instruktorët e Shkollës së Mbrojtjes Civile e vijuan dhe e përfunduan me sukses kursin
"Udhëheqësit e kërkim - shpëtimit", të përgatitur enkas për ta nga Kolegji i Mbrojtjes Civile. Ata u
trajnuan në atë nivel të formimit të aftësive që do t'ua mundësonin të merrnin pjesë si ndihmësinstruktorë gjatë dislokimit në kuadër të segmentit 3. Një dobi tjetër nga vizita që u krye në segmentin
2 ishte nisma e shoqërimit që pritej të ishte e gjatë dhe e dobishme, ndërmjet pjesëtarëve të
Shkollës së Mbrojtjes Civile të TMK-së dhe atyre të Kolegjit Turk të Mbrojtjes Civile.
Segmenti 3: Pas kthimit nga Turqia, instruktorët e Shkollës së Mbrojtjes Civile, të mbikëqyrur nga
stafi i Programit të trajnimit të TMK-së, e filluan programin e trajnimit para dislokimit, për ta përgatitur për dislokim Njësitin e Reagimit të Shpejtë të Zonës së Parë Mbrotjëse. Segmenti 3 zgjati nga
13 deri më 22 qershor 2002, gjatë së cilës kohë Programi i trajnimit të TMK-së me sukses e dislokoi njësitin e zgjedhur në Ankara të Turqisë, për trajnime të përqendruara në kërkim-shpëtim në
rast tërmeti që mbaheshin në Kolegjin turk të Mbrojtjes Civile. Si arritje më e madhe e përpjekjeve
dhe e përgatitjeve të mëdha, dislokimi i parë i njësitit të TMK-së për trajnim jashtë vendit u vlerësua si sukses i madh nga të gjitha palët pjesëmarrëse.
125
FAZA IV
Republika e Afrikës së Jugut
Për dislokimin tjetër, IOM-i kontaktoi me zyrtarët e mbrojtjes civile të Republikës së Afrikës së Jugut
që më parë kishin treguar interesim për t'i mbështetur përpjekjet e trajnimit të TMK-së dhe kishin
kërkuar nga jugoafrikanët t'ia bënin një ftesë zyrtare komandantit të TMK-së për të ofruar trajnime
të mbrojtjes civile deri në tetor. Kërkesën zyrtare nga Afrika e Jugut, gjenerallejtënant Agim Çeku e
pranoi në fund të gushtit, me të cilën TMK-së i ofrohej trajnim gjatë periudhës 28 tetor - 5 nëntor
2002.
Trajnuesit e Programit të trajnimit të TMK-së (të udhëhequr nga Hendrick Fouche dhe Carel Petrus
Van Der Merwe) me homologët e tyre të Shkollës së Mbrojtjes Civile të TMK-së, kryen kurse përgatitore për njësitet e reagimit të shpejtë të Zonës së Dytë të Mbrojtjes, para se të dislokoheshin në
Afrikën e Jugut. Tetë pjesëtarë të Shkollës së Mbrojtjes Civile, gjithashtu, udhëtuan në Afrikën e
Jugut para dislokimit të njësitit kryesor, për t'i përfunduar përgatitjet me mikëpritësit. Pasta,j ata
shërbyen si ndihmësinstruktorë të trajnuesve të Afrikës së Jugut.
Pjesëtarët e TMK-së duke i zhvilluar shkathtësitë për reagim në raste zjarri dhe për
shpëtim në ujë, në Cape Town (nëntor 2002)
Gjatë periudhës 1-5 nëntor, Programi i trajnimit të TMK-së e kreu me sukses procesin e dislokimit
të 36 pjesëtarëve të NjRSh-së të Zonës së Dytë të Mbrojtjes, në Cape Town të Republikës së
Afrikës së Jugut, për trajnim të përqendruar në kërkim-shpëtim dhe në reagime në rast zjarresh dhe
mbytjesh në ujë, të kryera në hapësirat e trajnimit të Departamentit të zjarrfikjes në Paarl. Ky dislokim i dytë i suksesshëm jashtë vendit ishte një arritje e madhe drejt rrugëtimit të TMK-së për t'u
bërë organizatë e njohur civile.
Jugafrikanët ishin të kënaqur, gjithashtu, me këtë përvojë dhe e ftuan edhe një grup tjetër të pjesëtarëve të TMK-së të shkonin në vendin e tyre për t'u trajnuar në një lokacion tjetër. Këtë herë ishte
zgjedhur NjRSh-ja nga Zona e Tretë e Mbrojtjes. U bënë edhe përgatitje të tjera të ngjashme në
fushën e logjistikës dhe të trajnimit, kurse më 11 mars 2003, 33 pjesëtarë të TMK-së u nisën për në
Qendrën e trajnimit Bloemfontein në Republikën e Afrikës së Jugut. Trajnimi i tyre zgjati deri më 25
mars; kur edhe u kthyen pjesëtarët e TMK-së. Mediat lokale i kushtuan rëndësi ngjarjes, duke e
vetëdijësuar opinionin lidhur me profesionalizimin gjithnjë e më të madh të TMK-së, në aspektin e
126
FAZA IV
shkathtësive të mbrojtjes civile që mund t'i ofrohet popullatës së Kosovës, gjë që mund të shihej
nga titujt e gazetave vendore, si p.sh:
"Pjesëtarët e TMK-ssë fituan shkathtësi në fushën e reagimit të shpejtë në rast aksidenti" Koha Ditore
"Pjesëtarët e TMK-ssë do të marrin pjesë në trajnimet që do të mbahen në Afrikën e
Jugut për të fituar shkathtësi për zhvillimin e operacioneve të kërkim-sshpëtimit"
Kosova Sot
B) Pjesëmarrja e TMK-së në gara ndërkombëtare të nxjerrjes së viktimave
Garat ndërkombëtare për nxjerrjen e viktimave në Republikën Çeke
Trajnuesit e Programit të trajnimit të TMK-së mbajtën kurse përgatitore për disa anëtarë të TMK-së
nga Shkolla e Mbrojtjes Civile që u zgjodhën për të marrë pjesë në garën ndërkombëtare për nxjerrjen e viktimave, që u mbajt në Pragë, -në Republikën Çeke. Gara filloi me 30 shtator dhe zgjati deri
më 4 tetor 2002. Nga gjithsej 33 ekipe që morën pjesë, ekipi i TMK-së e zuri vendin e 14-të, që
është sukses i jashtëzakonshëm për një ekip që merr pjesë për herë të parë dhe që vjen nga një
vend me pak resurse dhe pajisje.
Ekipi i TMK-së zuri vendin e 14-të në mesin e 33 ekipeve në Garën ndërkombëtare për nxjerrjen e viktimave
Për ta nderuar paraqitjen e ekipit të TMK-së, Këshilli organizativ i garave i ftoi ata të merrnin pjesë
në Garën botërore për nxjerrjen e viktimave që do të mbahej në tetor të vitit 2003, në Kanada.
Sfida për nxjerrjen e viktimave e mbajtur në Republikën e Afrikës së Jugut
Kryesuesi i Këshillit kombëtar për nxjerrjen e viktimave (nga komuna metropolitane Ekurhuleni në
Republikën e Afrikës së Jugut) kontaktoi me IOM-in për ta ftuar TMK-në të marrë pjesë në sfidën
për nxjerrjen e viktimave në Afrikën e Jugut. Konferenca, paraqitja dhe trajnimi i shërbimeve
emergjente ishin planifikuar të mbaheshin në Gauteng, -Afrika e Jugut, nga 26 deri më 30 maj 2003.
Instituti i Afrikës së Jugut për shërbime emergjente e ftoi zyrtarisht TMK-në për t'i dërguar tri ekipe
që të marrin pjesë në garën për nxjerrjen e viktimave nga automjetet, që ishte pjesë e kësaj ngjarjeje ndërkombëtare me rëndësi në lëmin e mbrojtjes civile.
Programi i trajnimit të TMK-së planifikoi të zgjedhë kandidatë për të formuar ekipe të nxjerrjes së
viktimave nga njësitet për reagim të shpejtë në Zonat Mbrojtëse 1, 2, dhe 3, që tashmë ishin dislokuar në vende të tjera dhe ishin trajnuar për kërkim-shpëtim. Zonat që merrnin pjesë i formuan 4
127
FAZA IV
ekipe, që do të merrnin pjesë në trajnimet dhe në gara shtesë në nivel të ZM-ve. Ekipet fitimtare
nga të tri nivelet e ZM-ve do të merrnin pjesë në garën ndërkombëtare të nxjerrjes së viktimave dhe
në trajnimin e organizuar në Afrikën e Jugut.
Ekipi më i suksesshëm në garën e Afrikës së Jugut pastaj do të dislokohej në Kanada për të marrë
pjesë në garën e 5-të botërore të nxjerrjes së viktimave, në tetor të vitit 2003. Megjithatë, ky plan
nuk u realizua, prandaj TMK-ja nuk mori pjesë në ngjarjen e Afrikës së Jugut, sepse në prill të vitit
2003 UNMIK-u nxori ndalesën e përkohshme të dislokimeve jashtë vendit.
Republika e Bullgarisë
Në prill të vitit 2003 dy anëtarë të Programit të trajnimit të TMK-së u ftuan nga Agjencia shtetërore
e Mbrojtjes Civile të Republikës së Bullgarisë për të mbajtur një takim bashkërendues me qëllim të
lehtësimit të pjesëmarrjes së TMK-së në demonstrimin e përbashkët në seminarin që do të mbahej
në muajin maj në Bullgari. Marrëveshja ndërmjet dy palëve u arrit dhe u vendos që ekipi 15 anëtarësh do të trajnonte dhe do të merrte pjesë në demonstrimin e nxjerrjes së viktimave, me ç'rast
TMK-ja do ta luante rolin udhëheqës në këtë ngjarje. TMK-ja, po ashtu, planifikoi që në ngjarjet e
tjera të merrte pjesë si ekip garues.
Për fat të keq, moratoriumi i UNMIK-ut për dislokimet e TMK-së jashtë vendit, po ashtu, pati për
pasojë anulimin e pjesëmarrjes së TMK-së edhe në demonstrimin në Bullgari.
C) Takimet bashkërenduese për dislokimet jashtë vendit në të ardhmen
Austri
Dy anëtarë të stafit të Programit të trajnimit të TMK-së bënë një vizitë në Linz, Austri, nga 4 deri më
7 dhjetor të vitit 2002, për ta ndihmuar trajnimin lidhur me dislokimin e TMK-së në të ardhmen. Disa
zyrtarë të rëndësishëm austriakë u njoftuan me Programin e trajnimit të TMK-së, kurse stafi i
Programit të trajnimit të TMK-së i vizitoi objektet e trajnimit në shkollën e zjarrfikjes në Austrinë e
Epërme.Në tetor të vitit 2003, zyrtarët austriakë e përsëritën ftesën për TMK-në për dislokim me
qëllim trajnimi në këtë shkollë në tetor të vitit 2003, por shpenzimet operative e pamundësuan TMKnë ta shfrytëzonte këtë rast.
Greqi
Në dhjetor të vitit 2002, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së u ftua në Athinë, Greqi për t'i përcjellë ushtrimet dhe demonstrimet simulative të Evropës Juglindore. Zgjerimi i kësaj ftese ishte si
rezultat i bashkërendimit të vazhdueshëm ndërmjet Programit të trajnimit të TMK-së dhe Këshillit
për planifikimin e emergjencave civile-ushtarake për Evropën Juglindore. Qëllimi i përgjithshëm i
kësaj përpjekjeje ishte përfshirja dhe pjesëmarrja aktive e TMK-së në ushtrimet e ardhshme që do
të organizoheshin nga këshilli. Gjatë takimeve në Greqi, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së u
përkrah nga të gjithë për të marrë pjesë. Përpos krahasimit dhe dallimit në pajisje dhe në ushtrime
vetanake të Qendrës për operacione emergjente të TMK-së, IOM-i e shfrytëzoi rastin ta prezantonte
doracakun e TMK-së për Shkollën e mbrojtjes civile. Këshilli tregoi interesim të madh për të, duke
e parë atë si një dokument të nevojshëm dhe kërkoi leje të fillonin ta përdornin për të përpiluar programe në të ardhmen. Deri më tash TMK-ja nuk ka marrë pjesë në asnjë trajnim të këshillit, por
gjatë kësaj vizite janë vënë kontakte të rëndësishme, duke e sjellë TMK-në një hap më afër rolit
aktiv në ushtrimet rajonale dhe në ato ndërkombëtare të shërbimeve emergjente.
Republika e Sllovenisë
Nga 24 deri më 31 maj 2003, dy anëtarë të stafit të Programit të trajnimit të TMK-së morën pjesë
në seminarin e menaxhimit të fatkeqësive që u planifikua nga Ministria Sllovene e Mbrojtjes dhe
128
FAZA IV
nga Administrata e Mbrojtjes Civile dhe Ndihmës në raste fatkeqësish në bashkëpunim me
Gatishmërinë në raste fatkeqësish dhe Nismën për parandalimin e tyre në kuadër të Paktit të
Stabilitetit. Përveç se e shfrytëzuan rastin të merrnin pjesë në seminar bashkë me përfaqësuesit e
11 vendeve dhe të BE-së, stafi i IOM-it e shfrytëzoi rastin edhe t'i eksplorojë mundësitë për trajnime për TMK-në në Qendrën e Trajnimit. Në këtë qendër do të mund të përgatiteshin dhe të mbaheshin kurse trajnimi të përpiluara posaçërisht për nevojat e TMK-së. Megjithatë, kurset ishin të
caktuara për tërë vitin 2003. Sidoqoftë, vizita u konsiderua e suksesshme, pasi që TMK-ja krijoi
edhe një lidhje me një organizatë të huaj të mbrojtjes civile.
D) Ushtrimet për gatishmëri në raste emergjente në Kosovë - “Shqiponja 5”
Një ngjarje e rëndësishme gjatë fazës IV ishte të ndihmohej TMK-ja në përgatitjen e ushtrimit
shumë të gjerë në Kosovë (të njohur si Shqiponja 5), që u mbajt në nëntor 2002. Për këtë qëllim,
ShP i TMK-së dhe kuadrot e mesme dhe ato të larta të Departmentit të trajnimit dhe të operativës
i vazhduan trajnimet një-me-një dhe ato pa shkëputje nga puna për ta shtuar aftësinë e tyre me qëllim që të zhvillonin dhe të zbatonin një sërë ushtrimesh lidhur me gatishmërinë emergjente, që u
mbajtën në ZM.
Qasja "ne-bëjmë", që filloi në gjysmën e parë të fazës IV, e
detyroi stafin e Programit të trajnimit të TMK-së që para
takimit t'i njoftonin oficerët e operativës së J-3-shit dhe ata
të trajnimit të J-7-shit dhe, pastaj, ta lejonin stafin e TMK-së
të mbante një takim lidhur me planifikim dhe t'iu përgjigjej
pyetjeve të bëra nga Departamentet e trajnimit dhe të operativës së ZM-ve, që është edhe një dëshmi se kjo metodë
i ka transferuar me sukses aftësitë që dolën gjatë planifikimit dhe zbatimit të ushtrimit të dytë të TMK-së, në maj të
vitit 2003, që u sponosorua nga KFOR-i.
Programi i trajnimit të TMK-së kaloi në qasjen "ne-bëjmë"
sepse stafi i TMK-së kishte nevojë t'i zhvillonte më tutje
aftësitë e veta teknike, menaxhuese dhe ato profesionale.
Përvoja e mëparshme i ka treguar stafit të IOM-it se pjesëtarët e TMK-së kanë nxënë shumë njohuri që kërkohen për
të planifikuar, përgatitur, bashkërenduar, zbatuar dhe për t'i Vendet e incidentit në Ushtrimin e trajnimit
fushor "Shqiponja 5"
analizuar ushtrimet reale kolektive. Atyre, thjeshtë, u
duheshin më shumë ushtrime. Besimi i shtuar i udhëheqësve të TMK-së u dëshmua me mënyrën si i mbajtën takimet, si i shkëmbyen informacionet, si i
prezantuan idetë e reja dhe si i përdorën metodat e zgjidhjes së problemeve. Pavarësisht nga këto
përmirësime, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së e shtyu TMK-në të punojë më shumë dhe të
marrë edhe më shumë përgjegjësi. Paraqitja e TMK-së gjatë ushtrimit Shqiponja 5 ishte testament
i përkushtimit dhe i përpjekjeve të saj.
Përgatitjet
Ushtrimi i trajnimit fushor Shqiponja 5 u bazua në pamje reale të një tërmeti që shkakton emergjenca të mëdha parësore dhe aso dytësore në tërë Kosovën. Skenari i tërmetit u zgjodh për shkak të
përvojës së mëparshme të TMK-së me rastin e tërmetit në Gjilan, në prill të vitit 2002 (shih Faza
III). Ushtrimi Shqiponja 5 përbëhej nga 24 ngjarje të veçanta që ndodhën në disa lokacione në tërë
vendin. Askush në TMK, përfshirë këtu edhe komandantin, nuk kishte njohuri paraprake për të
gjitha ato ngjarje që do të ndodhnin gjatë ushtrimit; kjo mungesë e informatave ishte me rëndësi që
të imitohet natyra dhe pasiguria e një emergjence të vërtetë.
129
FAZA IV
Në ushtrim morën pjesë personeli i Shtabit të Përgjithshëm nga të gjitha departamentet si dhe
inspektorati i TMK-së. Në njësitet qendrore dhe në ato të zonave, pjesëmarrësit ishin nga të gjitha
ZM-të, KTD-ja, Komanda e logjistikës, Skuadrilja e 70-të e Helikopterëve, Grupi i Xhenios, MKABja, Batalioni i 40-të i Mjekësisë, KGRSh-ja dhe Njësiti i Komunikimit. Në ushtrimin 4-ditësh morën
pjesë gjithsej, 2,946 pjesëtarë të TMK-së. Përveç kësaj, instruktorët nga Akademia e Mbrojtjes
Civile në Ankara, -Turqi morën pjesë në ushtrimin fushor,
që ishte një bashkëpunim i nivelit të lartë dhe shumë
interesant ndërmjet këtyre dy institucioneve. Instruktorët
turq punuan bashkë me pjesëtarët e TMK-së në përgatitjen e orëve mësimore për vetëdijësim në raste tërmetesh
për nxënësit e shkollës së mesme. Gjatë këtyre përgatitjeve, instruktorët turq i trajnuan homologët e tyre të TMKsë për metodat mësimore dhe u ndihmuan në përpilimin
e materialit. Pastaj, së bashku, mbajtën orë për siguri në
rast tërmeti për dy grupe nxënësish në shkollën publike
në Gjilan, e këta nxënës më vonë do të merrnin pjesë në
Evakuimi i nxënësve nga një shkollë në Gjilan ushtrimin Shqiponja 5.
Nxënësit dhe afër 20 qytetarë u paraqitën vullnetarë ose u angazhuan që ta luanin rolin e personave të lënduar, fshatarëve në rrezik, të automobilistëve që kanë ngecur në cekëtinë, etj.; ky veprim,
në masë të madhe, i shtoi realizmin dhe intensitetin e trajnimit. Pjesëtarët e TMK-së u kujdesën për
sigurinë e pjesëmarrësve dhe për zvogëlimin e shqetësimeve të pjesës tjetër të popullatës.
"Fatkeqësitë" e simuluara u zhvilluan në zona të izoluara, për t'iu shmangur tollovive në trafik dhe
për t'i zvogëluar mundësitë e lëndimeve. Kur filloi ushtrimi, u njoftuan gazetarët në mënyrë që ta
informonin publikun dhe me qëllim që njerëzit të mos mendonin se këto emergjenca të simuluara
po ndodhnin me të vërtetë.
Më tutje pasojnë shpjegimet e hollësishme të aktiviteteve të UTF-së, Shqiponja 5; rrjedha e ngjarjeve dhe pikat e tyre janë përshkruar për secilën ditë. Të gjitha emergjencat dhe fatkeqësitë u simuluan, sikur edhe disa institucione të përmenduara, të tilla si Instituti Kombëtar Sizmologjik i Kosovës
(IKSK) dhe Qendra për alarmim (QA). "Zyrtarët turq", në të vërtetë, ishin instruktorët nga Akademia
e Mbrojtjes Civile të Ankarasë që kishin ardhur për vizitë.
Dita e 1-rë - 4 nëntor 2003
Shqiponja 5 jo vetëm që ishte ushtrimi fushor më i madh dhe më i gjatë deri më sot; por njëherit
edhe përmbante një sërë sfidash që testuan qëndrueshmërinë dhe gatishmërinë e pjesëtarëve të
TMK-së. Skenari filloi më 4 nëntor kur u regjistruan dridhje të vogla të tokës në tërë Kosovën. IKSKja e paralajmëroi ShP-në e TMK-së se do të ketë tërmete edhe më të fuqishme gjatë 24 orëve të
ardhshme. U raportua se dëmet nga dridhjet ishin më
të mëdha në Kosovën Juglindore, në rajonin e Gjilanit.
Për këtë, ZM 6 dislokoi një ekip për ta vlerësuar gjendjen dhe mbajti një takim me KFOR-in, UNMIK-in dhe
me përfaqësuesit e komunave për planfikimin e
emergjencës.
Një fatkeqësi e simuluar me shumë vetura në
zonën e Fushë-Kosovës
130
Për ngjarjen e dytë të UTF-së, Shërbimi Policor i
Kosovës e njoftoi KGRSh-në për një fatkeqësi të rëndë
komunikacioni që kishte ndodhur afër Fushë-Kosovës,
në të cilën u përfshinë 10 makina dhe kishte numër të
panjohur të viktimave dhe të të lënduarve; por edhe
rrezik të shpërthimit të zjarrit. Pas njoftimit të ShP të
TMK-së, KGRSh-ja reagoi me Njësitin e kërkim-shpë-
FAZA IV
timit dhe me Batalionin e 40-të të Mjekësisë, si dhe
me ekipin e zjarrfikësve për ta kontrolluar situatën.
Raportet e reja nga IKSK-ja treguan se aktiviteti
sizmik ka rifilluar dhe se një tërmet i vogël me intensitet 3.5 shkallë të Rihterit e ka goditur Kosovën
Qendrore. Epiqendra ishte afër Prishtinës, kurse
dëme të konsiderueshme u shkaktuan në sistemin e
transportit dhe në infrastruktura të tjera.
Ndërkohë, në Gjilan, kryetari i bashkisë u informua se
janë bërë dëme të mëdha në një shkollë. Ai kërkoi
ndihmë nga TMK-ja për t'i evakuuar nxënësit. Dy
Pjesëtarët e ZM-3-shit të TMK-së në rrëshqitjen e
klasa që më parë ishin trajnuar për vetëdijësim në rast
simuluar të dheut në Grykën e Rugovës
tërmetesh, zbatuan në praktikë atë që kishin mësuar
në UTF.
Më vonë, po atë ditë, një tërmet i vogël, me intensitet 3.2 shkallë të Rihterit, e goditi Kosovën
Perëndimore, me epiqendër në rajonin e Pejës. Një fshatar i asaj zone e thirri stacionin lokal të policisë për ta njoftuar se kishte ndodhur një rrëshqitje e dheut dhe si pasojë e kësaj e vetmja rrugë e
tij deri në shtëpi ishte bërë e pakalueshme. ShPK-ja e njoftoi ShP-në e TMK-së për rrëshqitjen e
gurëve dhe të dheut në Rugovë, pastaj ky i fundit ia dërgoi raportin ZM 3-shit. Të dhënat ishin të
kufizuara, por ShP i TMK-së e dinte se e vetmja rrugë që shpiente në fshatin e largët në male tashmë ishte bllokuar plotësisht dhe se kishte mundësi të kishte njerëz të lënduar dhe automjete të
shkatërruara. Prandaj ZM 3 dislokoi Njësitin e kërkim-shpëtimit për ta vlerësuar situatën.
Dita e 2-të -- 5 nëntor 2003
Në ditën e 2-të të ushtrimit, aktivitetet sizmike, me epiqendra në afërsi të Gjilanit, Ferizajit, Pejës
dhe të Mitrovicës, ishin më të shpeshta dhe më të ashpra në tërë Kosovën. ShP i TMK-së reagoi
duke i vënë të gjitha zonat mbrojtëse në gjendje gatishmërie.
Pak pas kësaj filloi ngjarja kryesore e UTF-së: Qendra për alarmim (QA) e njoftoi ZM 6-shin se në
afërsi të qytetit industrial të Ferizajt kishte ndodhur një tërmet i madh, me intensitet 6.2 shkallë të
Rihterit. ShPK-ja njoftoi se ishin lënduar ose kishin vdekur afër 100 persona. ZM 6 kërkoi ndihmë
të menjëhershme mjekësore dhe xheniere nga ShP i TMK-së. Udhëheqësit e komunës dhe ShPKja e thirrën TMK-në për të ndihmuar në evakuimin e të lënduarve dhe të qytetarëve të tjerë nga
Ferizaj. Zonat mbrojtëse 1 dhe 2 u dislokuan në terren dhe e ndihmuan ZM 6-shin në operacionet
e evakuimit. Pastaj, TMK-ja, u desht të merrej me të gjitha punët e ndërlikuara logjistike që u
paraqitën si rrjedhojë e një numri të madh të njerëzve të pastrehë, përfshirë këtu edhe disa të lënduar. Për këtë qëllim, ZM 1-shi ngriti një kamp për personat e zhvendosur (KPZh), kurse Batalioni
i Mjekësisë ngriti spitalin fushor për t'i trajtuar të lënduarit në zonën e triazhit, pastaj u bënë përgatitjet që të lënduarit seriozë të evakuoheshin në spitalin e Ferizajt. Për evakuim kërkohej edhe caktimi i vendit për zbritjen e helikopterit, që u bë nga Skuadrilja e 70-të e helikopterëve në kuadër të
TMK-së, në bashkërendim me Batalionin e Xhenios që ishin përgjegjës për të gjitha detyrat lidhur
më infrastrukturën.
Drejtori i Aeroportit Ndërkombëtar të Prishtinës e njoftoi ShP-në e TMK-së se si pasojë e tërmetit,
pistat kryesore dhe ato ndihmëse të aeroportit s'do të jenë në gjendje të funksionojnë gjatë 72 orëve
të ardhshme. Disa avionë që ishin nisur në drejtim të aeroportit të Prishtinës ende nuk ishin njoftuar ta ndërronin drejtimin dhe të zbritnin në ndonjë qytet tjetër. Për këtë arsye drejtori i aeroportit
kërkoi që TMK-ja urgjentisht ta caktonte edhe një pistë alternative. ShP i TMK-së e dërgoi
Skuadriljen e 70-të të helikopterëve për ta përgatitur pistën në Krushevë (ZM 5) si vend të
përkohshëm për zbritje.
131
FAZA IV
Derisa po bëheshin këto përpjekje, ZM 5-shi u informua për një emergjencë të re dhe shumë serioze. Stafi i mirëmbajtjes në pendën e Batllavës e njoftoi ZM 5-shin se kanë zbuluar plasaritje në
murin kryesor të saj, që u shkaktua nga aktiviteti i fundit sizmik në Kosovën Verilindore. Sasi të
mëdha uji tashmë po rridhnin nëpër të, me rritjen e shtypjes priteshin edhe dëme të tjera shtesë
dhe të gjitha këto e vinin popullatën para një rreziku të madh.
Efekti dytësor real i ditës së mëparshme të tërmetit i shumëfishoi emergjencat që TMK-ja po përpiqej t'i vinte nën kontroll, por Programi i trajnimit të TMK-së me qëllim e kishte përpiluar një skenar të ndërlikuar për t'i zgjeruar aftësitë e TMK-së dhe për t'i imituar efektet tipike të tërmetit.
Shpeshherë pas tërmetit të fuqishëm, ndodhin dridhje më të vogla që shkaktojnë dëme shtesë në
infrastrukturë ose në ndërtesa të mëdha. Duke e ditur se në Kosovë mund të ndodhin tërmete,
Programi i trajnimit të TMK-së mendoi se është e përshtatshme dhe me interes të ilustrohen pasojat e papritura dytësore, me qëllim që TMK-ja të përgatitet dhe të ushtrohet për të qenë e gatshme
të reagojë në emergjenca shumëdimensionale.
Për t'u ballafaquar me situatën e krijuar në Batllavë, ShP i TMK-së dislokoi Batalionin e Xhenios,
KGRSh-në dhe njësitet nga ZM 5-shi për t'i vlerësuar dëmet dhe për ta riparuar pendën, nëse është
e mundshme. Me të arritur atje, inxhinerët civilë zbuluan se penda po dobësohej gjithnjë e më
shumë; uji po rridhte me shpejtësi 500 l/min dhe se kjo po rritej vazhdimisht. Të gjitha përpjekjet për
ta riparuar pendën ishin të pasuksesshme dhe se inxhinierët pritnin se ajo do të rrëzohej brenda 24
orësh, nëse nuk do të gjendej ndonjë zgjidhje. Me të marrë këtë njoftim, udhëheqësit komunalë
kërkuan nga TMK-ja që t'i evakuonte njerëzit që po rrezikoheshin. TMK-ja nisi evakuimin e afërsisht
150 fshatarëve që jetonin afër ultësirës së përmbytur. Për personat e zhvendosur ata ngritën një
kamp në një vend të sigurt ku siguruan ushqim, ujë dhe mjete sanitare, si dhe u kujdesën për sigurinë. Në ndërkohë, ShPK-ja e njoftoi TMK-në me raprotin që e kishte marrë nga fshatari që i kishte
thirrur ata. Nga tërmeti i fundit, fshatari nuk ishte në gjendje t'i gjente 4 anëtarët e familjes së tij.
ShPK-ja supozoi se ata janë lënduar ose kanë vdekur dhe kërkoi nga TMK-ja t'i gjente ata; menjëherë u dërgua Njësiti i kërkim-shpëtimit për ta kontrolluar zonën.
Në këtë pikë të skenarit, Këshilli i Evropës kontaktoi me gjeneral Çekun për t'i ofruar ndihmë teknike
nga ana e zyrtarëve të Turqisë për këtë emergjencë.
Dita e 3-të (6 nëntor 2003)
Dita e tretë e UTF-së filloi me raportin nga IKSK-ja për një aktivitet sizmik në Kosovën Veriore; ky
tërmet relativisht i vogël (me magnitudë 3.5 shkallë) shkaktoi dëme të mëdha në fabrikën e baterive
Trepça, në rajonin e Mitrovicës. Një pjesë e ndërtesës u rrënua, tymi helmues ishte përhapur dhe
afërsisht 30 punëtorë ishin zhdukur. Drejtoria e Trepçës e njoftoi ZM 4-shin se në objekt janë derdhur edhe materie kimike, që kanë lënduar një numër të panjohur të njerëzve. Materiet kimike ishin
shumë të rrezikshme, sespe kur vijnë në kontakt me
ujin bëhen shumë të helmueshme. ZM 4-shi e dërgoi
MKAB-në, Njësitin e kërkim-shpëtimit dhe Batalionin e
40-të të Mjekësisë dhe kërkoi ndihmë shtesë nga ShP
i TMK-së, që e dislokoi njësitin kryesor të MKAB-së
për t'i ndihmuar ZM 4-shit.
Materiet e rrezikshme kimike në fabrikën e
baterive "Trepça", -sfidë për njësitet e ZM-4-shit
132
Derisa mbahej ushtrimi UTF, pjesëtarët e TMK-së nga
Njësiti i reagimit të shpejtë i ZM 2-it, që sapo kishin
kryer trajnimin e specializuar për kërkim-shpëtim me
përqendrim në zjarrfikje dhe në shpëtimin në ujë, ishin
duke u kthyer nga Afrika e Jugut. Ata menduan se dislokimi i tyre kishte përfunduar dhe se së shpejti do të
ktheheshin në shtëpi. Me të arritur në Prishtinë, stafi i
FAZA IV
Programit të trajnimit të TMK-së i njoftoi për ngjarjet e
ushtrimit Shqiponja 5, që tashmë po ndodhte. Po të
ishte kjo një emergjencë reale, ata do të duhej që të
kalonin menjëherë në aksion, pasiqë kjo ishte edhe
pikërisht ajo që stafi i Programit për trajnimin e TMKsë priste prej tyre në këtë trajnim të simuluar.
Diku tjetër në Kosovë, në Shqiponjën 5 filloi të ndodhte një ngjarje tjetër e papritur. Drejtori i hekurudhave
të Kosovës e njoftoi ZM 5-shin se kishin ndodhur 6
fatkeqësi hekurudhore në stacionin e Miradisë, në
zonën afër Fushë-Kosovës dhe se kishte përafërsisht
Simulim i një treni të shkatërruar në ZM-5
19 viktima. Ajo që e bënte situatën edhe më të ndërlikuar ishte se disa vagona treni kishin materie të rrezikshme dhe kishte rrezik të shpërthente zjarri. ZM 5-shi e njoftoi ShP-në e TMK-së, kurse këta i dërguan Njësitin e kërkim-shpëtimit, Batalionin
e 40-të të Mjekësisë dhe MKAB-në.
Ngjarja e ardhshme për ditën e 3-të ndodhi në Kosovën Veriperëndimore. Zyrtarët komunalë e njoftuan ZM 3-shin se ura në Grabanicë (fshat afër Klinës) ishte rrëzuar dhe si pasojë kishte 15 persona të lënduar dhe 5-10 makina të dëmtuara. ZM 3-shi nisi Njësitin e kërkim-shpëtimit dhe i vuri
në gjendje gatishmërie personelin e njësitit mjekësor dhe atë të xhenios.
Dita e 4-t - 7 nëntor 2003
Në këtë kohë, me disa ngjarje të paparashikuara që po ndodhin njëra pas tjetrës, gati në tërë
Kosovën, TMK-ja ishte në gatishmëri të plotë dhe e përgatitur për të gjitha. Në ditën e 4-t, dita e
fundit e ushtrimit, përfaqësuesi i KFOR-it kërkoi ndihmën e TMK-së për t'u ballafaquar me
emergjencën që po shtrihej. Ndërlidhësi i grupit ajror të KFOR-it njoftoi TMK-në se një helikopter
ishte zhdukur nga radari dhe se ishte rrëzuar në afërsi të vendit Çukat e Komoranit. Helikopteri u
zhduk nga radari 10 minuta pasi që u ngrit nga pista e Krushevës. Në KFOR supozohej se ai u
rrëzua diku në zonën e përgjegjësisë së ZM 1-shit, por s'dinin asgjë më shumë, përveç se në
helikopter ishin 5 pasagjerë që supozohej të ishin të lënduar ose të vdekur. ZM 1-shi e njoftoi
Shtabin e Përgjithshëm pastaj i dislokoi Njësitin e kërkim-shpëtimit dhe Batalionin e 40-të të
Mjekësisë.
Gjatë ditës pati disa operacione dhe evakuime. P.sh. Njësiti i Mjekësisë Emergjente të TMK-së i
transferoi 100 njerëz nga spitali i përgjithshëm i Gjilanit në objektet përreth. Në një rast tjetër, për
shkak të lëndimeve të rënda, 6 veta duhej të transportoheshin menjëherë në spitalet e qyteteve të
tjera. Skuadrilja e 70-të e helikopterëve e TMK-së, bashkë me KFOR-in e bashkërendoi këtë
aksion.
Qendrat operative emergjente luajtën rol të rëndësishëm gjatë tërë ushtrimit"Shqiponja 5"
133
FAZA IV
Në ZM 6 të TMK-së, dëmet strukturore, të shkaktuara nga tërmeti, bënë që papritmas të rrëzohen
13 ndërtesa. Në to u përfshinë 75 veta: të gjithë ishin lënduar dhe disa ishin zënë brenda. Batalioni
i xhenios u desht t'i hiqte gërmadhat para se të mbërrinte te viktimat e ngujuara. Ndërkaq, Batalioni
i 40-të i Mjekësisë u dislokua për t'i mjekuar të lënduarit.
Në mbrëmje, në një rajon tjetër të Kosovës ndodhi një ngjarje e papritur. ShPK-ja njoftoi ZM 3-shin
për 5 fëmijë të zhdukur derisa mbledhnin dru në mal, diku afër fshatit Fidanishtë, në rajonin e Pejës.
Njësiti i kërkim-shpëtimit i ZM 3-shit u nis për t'i gjetur fëmijët e humbur.
Më 8 nëntor 2003, ushtrimi "Shqiponja 5" përfundoi zyrtarisht; gjeneral Çeku dha urdhër të hiqet
gjendja e gatishmërisë, ndërsa Qendrat operative emergjente u thanë njësiteve të tyre të ktheheshin në bazë. Gjatë dy javëve të ardhshme, TMK-ja e vlerësoi kryerjen e detyrave gjatë UTF-së
dhe këtë e paraqiti në APV, pastaj për këtë ushtrim diskutuan bashkë me stafin e Programit të trajnimit të TMK-së që, po ashtu, e dha analizën e vet.
Vlerësimi
Ushtrimi "Shqiponja 5" ishte i pashembullt dhe e sfidoi TMK-në në të gjitha nivelet, që nga komandanti deri tek ushtari më i thjeshtë në zona. Gjatë ushtrimit 4-ditor stafi i IOM-it, KFOR-it dhe ai i
UNMIK-ut e përcollën dhe e vlerësuan kryerjen e detyrës nga ana e TMK-së. Stafi i Programit të
trajnimit të TMK-së u përqendrua në aftësitë kolektive në nivel të TMK-së (p.sh. më shumë në kryerjen e detyrës nga grupet dhe nga njësitet, sesa nga individët). Suksesi i udhëheqësisë së TMKsë u përcaktua varësisht se a ishin në gjendje t'i "dërgonin njerëzit në vendet e duhura, me pajisje
të duhura dhe në kohë të duhur." Në këtë ushtrim u testuan aftësitë organizative të TMK-së dhe ato
të sistemit të komunikimit për të reaguar në operacionet e shumëfishta emergjente që ndodhin në
të njëjtën kohë.
Në përgjithësi, TMK-ja e kreu shumë mirë ushtrimin "Shqiponja 5", me ç'rast në përmbledhjen e tij
menaxheri i programit të TMK-së, Don Guthmiller, deklaroi: "TMK-ja mund të jetë shumë krenare
për atë që ka arritur gjatë ushtrimit. Ka bërë gjëra që nuk i ka bërë kurrë më parë." Lëmenjtë në të
cilët u dallua janë: 1) demonstrimi i nismës, profesionalizmi dhe përkushtimi i pjesëtarëve të TMKsë (në të gjitha nivelet) kur reaguan në situata emergjente që i goditën njerëzit dhe pasurinë e
Kosovës; dhe 2) udhëheqja, komandimi dhe kontrolli me kohë me rastin e dislokimit të personelit
dhe të pajisjeve në vendngjarje.
Njëkohësisht, "Shqiponja 5" u shfrytëzua si rast për t'i identifikuar mangësitë dhe për t'i propozuar
mënyrat për t'i zgjidhur ato. Lëmenjtë që kërkonin përmirësime ishin: 1) besimi i tepruar në urdhrat
operativë, që vonuan dislokimin dhe kohën e reagimit në vendin e incidentit, 2) pozicionimi i dobët
i komandantëve në vendin e incidentit: udhëheqësia do të duhej të vendosej në "pikën e vendimit"
p.sh. prej nga do ta vlerësonte dhe kontrollonte situatën dhe 3) bashkërendimi i brendshëm i pamjaftueshëm dhe problemet me komunikimin.
IX.
NDIHMA HUMANITARE - FONDI I MIRËBESIMIT I IOM-it
Në bashkërendim të ngushtë me zyrën e koordinatorit të TMK-së në kuadër të UNMIK-ut, projekti i
Fondit të Mirëbesimit në kuadër të IOM-it vazhdoi t'i angazhojë pjesëtarët e TMK-së në trajnime pa
shkëputje nga puna nëpërmjet pjesëmarrjes në projekte humanitare dhe civile. Me përjashtim të
projektit të Fondit të Mirëbesimit, zbatimi koherent i kësaj force pune vazhdoi të pamundësohej nga
mungesa e fondit për t'i paguar materialet, veglat elementare, këshillat teknike dhe ato speciale për
ta ndihmuar zbatimin e këtyre projekteve. Me pjesëmarrjen në nismat e Fondit të Mirëbesimit, TMKja përmbushi një nga obligimet e veta kryesore nën mandatin civil: duke kontribuar në rindërtimin e
infrastrukturës dhe në ndihmën e ofruar bashkësive në tërë Kosovën.
134
FAZA IV
Që nga shtatori i vitit 2000, më shumë se 130 projekte janë financuar dhe janë zbatuar me sukses
nëpërmjet projektit të Fondit të Mirëbesimit. Meqë TMK-ja i zhvilloi aftësitë organizative, teknike dhe
ato praktike për tregti, u shtua numri i projekteve ambicioze që u pranuan dhe që u financuan. Stafi
i Programit të trajnimit të TMK-së vazhdoi ta ndihmojë dhe ta këshillojë TMK-në në fazat e planifikimit dhe të zbatimit të të gjitha projekteve dhe, njëherit, luajti rol ndërmjetës në vazhdimin e projekteve me agjencitë dhe me dhuruesit e tjerë. Këshillat dhe njohuritë speciale në vendin e ngjarjes, udhëzimet dhe trajnimet pa shkëputje nga puna u dhanë sipas nevojave.
Me shtimin e aftësive organizative dhe të atyre individuale të personelit të TMK-së, programi u zhvillua më tutje, duke ia mundësuar TMK-së të kryejë punë ndërtimi edhe më të ndërlikuara. Menaxheri
i projektit të Fondit të Mirëbesimit vendosi t'i zbatonte aktivitetet më të rëndësishme gjatë vitit për t'i
shfrytëzuar sa më mirë resurset dhe për ta shtuar sa më shumë ndikimin e projekteve të veta.
Megjithatë, Fondi i Mirëbesimit e ruajti aftësinë e vet për të zgjedhur dhe zbatuar projekte që realizohen shpejt dhe që kanë ndikim të madh varësisht nga ndryshimi i situatës dhe nga nevojat në
Kosovë.
Duke filluar nga pjesa e sipërme lart :stacionet e zjarrfikjes në Prishtinë, Drenas, Skenderaj,
Dardanë dhe në Malishevë
Pas diskutimeve me Divisionin e UNMIK-ut për menaxhimin e emergjencave, u identifikua një
përqendrim i përshtatshëm për aktivitetet e Fondit të Mirëbesimit; që vazhdoi ta ndihmonte shërbimin e shpëtimit dhe të zjarrfikjes të Kosovës, të cilit mungonin shkathtësi të shumta për t'i arritur
nivelet e pranueshme të shërbimeve. Shërbimi kishte strukturë të shëndoshë organizative dhe forca
të trajnuara për punë, por i mungonin infrastruktura dhe pajisjet përkatëse për t'i përmbushur të
gjitha nevojat e Kosovës. Shumë komuna nuk kishin stacione të zjarrfikjes as zjarrfikës, prandaj kjo
bëri që këto të vareshin nga komunat fqinje. Koha e reagimit në raste zjarresh ishte shumë e gjatë
dhe nuk kishte bashkërendim gjatë alarmimit/reagimit.
Në kuadër të buxhetit të konsoliduar të Kosovës, kishte fonde për rekrutimin, trajnimin dhe për pajisjen e shërbimit që menaxhoheshin nga Divizioni i UNMIK-ut për menaxhimin e emergjencave.
Megjithatë, fondet për pajisje mund të ndaheshin vetëm nëse infrastruktura fizike ishte në gjendje
t'i pranonte materialet. Nuk kishte asnjë burim tjetër financimi për ndërtimin e kësaj infrastrukture
themelore.
Duke e pasur parasysh këtë nevojë të ngutshme, Fondi i Mirëbesimit i IOM-it dhe TMK-ja e përpiluan planin për themelimin e Qendrës së bashkërendimit dhe të alarmit dhe një nënstacion zjarrfikjeje në Prishtinë, si dhe pesë stacione të tjera komunale të zjarrfikjes. Në bashkëpunim me menaxherin e projektit të Fondit të Mirëbesimit, komandanti i TMK-së nxori direktivën në të cilën përshkruhet hollësisht plani i punës së Fondit të Mirëbesimit për periudhën 2002 -2003. Ndihma për
shërbimin e zjarrfikjes dhe të shpëtimit në Kosovë u nda në dy faza me qëllim që zonave t'u mundë135
FAZA IV
sohej t'i planifikonin dhe t'i menaxhonin efektshëm oraret e tyre të trajnimit dhe ndarjen e mjeteve.
Për fat të keq, plani hasi në disa pengesa ta paparashikuara lidhur me identifikimin e vendit të projektit dhe me miratimin e mëvonshëm, sipas të cilit kërkohej që të caktohej data e re për nisjen e
punës. Përkundër këtyre pengesave, më 14 tetor 2003, ndërtimet filluan, si vijon:
Vjeshtë 2002:
ZM 5: Qendra e bashkërendimit dhe e alarmimit dhe nënstacioni i zjarrfikjes në Prishtinë
ZM 1: Stacioni i zjarrfikjes në komunën e Drenasit
ZM 2: Stacioni i zjarrfikjes në komunën e Sharrit (kryesisht në komunitetin goran)
Pranverë 2003:
ZM 1: Stacioni i zjarrfikjes në komunën e Skënderajt
ZM 6: Stacioni i zjarrfikjes në komunën e Dardanës (komuniteti i përzier shqiptaro-serb)
ZM 1: Stacioni i zjarrfikjes në komunën e Malishevës
Fondi i Mirëbesimit i IOM-it u angazhua në ndërtimin e objekteve, e financoi blerjen e të gjitha materialeve të nevojshme dhe i siguroi njohuritë speciale për të ofruar trajnimin pa shkëputje nga puna
të pjesëtarëve të TMK-së. Për ta financuar punën "përfundimtare" në vendin e ndërtimit u lidh kontrata me komunën përkatëse, p.sh. për rregullimin e oborreve, shtruarjen e rrugëve dhe lidhjen e
objekteve mes veti. Para përfundimit të projektit, Divizioni i UNMIK-ut për menaxhimin e emergjencave filloi t'i rekrutonte dhe t'i trajnonte zjarrfikësit dhe kësisoji krijoi vende të reja pune për vendorët. Shifrat u caktuan sipas nivelit të shërbimit që kërkohej dhe sipas kufizimeve të buxhetit të
komunave. Me të përfunduar ndërtimet, Divizioni i UNMIK-ut për menaxhimin e emergjencave
secilin stacion e furnizoi me instalime, pajisje dhe me aparaturë për zjarrfikje. Vlera e përgjithshme
e projektit për secilin stacion u vlerësua 550,000 dollarë. Ndërkaq kontributi i Fondit të Mirëbesimit
për një stacion ishte përafërsisht 60,000 dollarë.
Përveç këtyre aktiviteteve të rëndësishme, projektet e tjera me rëndësi që u zbatuan në fazën IV, janë:
D
Ndërtimi i urës (në ZM 6 në Dardanë): Xhenierët e TMK-së ndërtuan një rrugë dhe një urë
të thjeshtë, por shumë të nevojshme mbi një lumë të vogël që shpesh del nga shtrati i vet, me ç'rast
pas shiut të madh kjo rrugë bëhet e pakalueshme . Dardana
është bashkësi e përzier shqiptaro-serbe. Kalimi mbi këtë
urë në fillim u shërbeu fshatrave serbe që janë pranë lumit.
Pjesëmarrja e TMK-së në këtë projekt ishte dëshmi e
fuqishme e tolerancës dhe tregoi se organizata po e ndërronte rolin në Kosovë.
D
Pjesëtarët e TMK-së e ndihmojnë
Autoritetin Pyjor të Kosovës duke mbjellë
filiza drunjsh (qershor 2003)
136
Ndihma e mëtutjeshme e ofruar APK-së në ripyllëzim (të gjitha zonat): Pas projektit të suksesshëm të ripyllëzimit në fazën III, me personelin e ZM 3-shit u paraqitën
për implementimin e një projekti shtesë për ta shtuar
kapacitetin e fidanishtes (së vetme) të APK-së në Kosovë.
Projekti në masë të madhe i zgjeroi kapacitet ekzistuese të
APK-së në kultivimin e drurëve duke i rindërtuar serrat.
FAZA IV
D
Ndihma për programin e kthimit në rajonin e Vushtrrisë (ZM 4): Në bashkëpunim të
ngushtë me UNMIK-un/KFOR-in, komunën e Vushtrrisë, udhëheqësit e komunitetit të ashkalinjve
dhe me agjencitë e tjera, IOM-i përpiloi projektin e Fondit të Mirëbesimit për ta ndihmuar programin
e kthimit të minoriteteve në qytetin e Vushtrrisë. Zbatimi i projektit filloi në nëntor të vitit 2002.
Projekti ofroi një mundësi tjetër të shkëlqyeshme për TMK-në për ta demonstruar tolerancën dhe
gatishmërinë e saj për t'i ndihmuar të gjitha bashkësitë etnike, duke dhënë kështu shembull për
popullatën e gjerë shqiptare. Diskutimet filluan për angazhimet e ngjashme në ndihmën e ofruar për
kthimet në rajonin e Gjilanit (ZM 6) në fazën V.
Menaxhimi i inventarit
Një numër i konsiderueshëm i mjeteve dhe i pajisjeve u blenë që nga fillimi i projektit të Fondit të
Mirëbesimit në kuadër të IOM-it. Megjithatë, u bë një shpërndarje e pabarbartë e pajisjeve në zona,
sepse angazhimi në aktivitetet e Fondit të Mirëbesimit ndryshoi shumë. IOM-i tërhoqi të gjitha pajisjet për servisim dhe mirëmbajtje gjatë dimrit të vitit 2002, kur ndërtimet ishin në pikën më të ulët.
Objektivi ishte që, më pas, secilës zonë, KGRSh-së dhe njësiteve qendrore t'u jepeshin sërish këto
pajisje në shkallë standarde. Pjesa e mbetur do të mbahej nën kontrollin e ShP të TMK-së dhe do
të jepej sipas nevojës.
X. SUKSESET DHE SFIDAT
Më 23 gusht, Programi për trajnimin e TMK-së u informua se KFOR-i e ka njoftuar TMK-në për dislokimin e mundshëm të një kontingjenti prej 80 vetash në Evropën Qendore për të ndihmuar në
emergjencën e përmbytjes që po ndodhte. Kontingjentet nga KGRSh-ja, disa pjesëtarë nga njësitet
qendrore dhe disa menaxherë nga ShP e TMK-së, u zgjodhën për këtë dislokim të mundshëm në
"situatë të vërtetë". Pjesëtarët e TMK-së shkuan në ShP të KFOR-it, në Kosova- Film, për t'u njoftuar për misionin dhe më pas vazhduan me planifikimin dhe përgatitjen e ushtrimit për t'u organizuar
për dislokimin e mundshëm. Këshilltarët e lartë për menaxhim, në kuadër të Programit të trajnimit
të TMK-së, bashkë me këshilltarët e tjerë në terren, që janë caktuar në NjRSh, punuan me
homologët e tyre, duke i këshilluar dhe ndihmuar në përgatitjet për dislokim. Megjithëse dislokimi
në Evropën Qendrore nuk u bë, aktiviteti gjatë fazës së alarmimit dhe asaj përgatitore ishin përvojë e shkëlqyeshme trajnimi për TMK-në dhe treguan se fama e saj është përmirësuar dukshëm si
organizatë e shërbimeve emergjente dhe e mbrojtjes civile bashkë me KFOR-in dhe me bashkësinë ndërkombëtare. Ia vlen të përmendet se NjKGRSh-ja ende nuk kishte marrë pjesë në asnjë
tranjim dislokimi ose paradislokimi që i mbajti IOM-i, prandaj IOM-i konsideroi se ky nuk ishte njësiti më i mirë për këtë mision. Kjo mungesë bashkërendimi ndërmjet IOM-it dhe KFOR-it e vuri në
pah natyrën e shqitur të qasjes ndërkombëtare për zhvillimin e TMK-së.
ANGAZHIMET NË SITUATA TË VËRTETA
NDËRHYRJET NË KOSOVË
TMK-ja mori pjesë në disa ndërhyrje në situata të vërteta gjatë fazës IV. Shumica e ndërhyrjeve
ishin reagim në thirrjet për ndihmë në nivelin komunal, megjithëse disa nga thirrjet erdhën edhe nga
qytetarët dhe nga KFOR-i. TMK-ja reagoi në evakuimet me rastin e përmbytjeve, zjarreve në shtëpi,
bllokimeve të rrugëve nga bora, në evakuimet mjekësore dhe në fatkeqësitë e komunikacionit,
kurse në një rast, ajo e vuri në gatishmëri Batalionin e 40-të të Mjekësisë pasi në Prishtinë në një
veturë kishte shpërthyer një bombë. Pas gjithë kësaj, bashkërendimi me komunat dhe me shërbimet e tjera emergjente vazhdoi të përmirësohej në mënyrë të qëndrueshme. Mungesa e lidhjes
137
FAZA IV
së domosdoshme me radio ndërmjet qendrave operative në nivel të zonave dhe policisë vendore,
të zjarrfikjes dhe të shërbimeve mjekësore vazhdoi të jetë pengesa më e madhe në përmirësimin e
mëtutjeshëm të bashkërendimit.
Zjarri në termocentralin e Obiliqit
Më 19 korrik të vitit 2002, në termocentralin e KEK-ut në Obiliq, objektet e Kosovës-B u goditën nga
vetëtima, që shkaktoi zjarr të madh me ç'rast u vra një dhe u lënduan 32 veta. Përveç këtyre humbjeve të mëdha në njerëz, zjarri shkaktoi zvogëlimin e kapacitetit të termocentralit për 500 MW. Ky
pakësim i prodhimit të energjisë elektrike ndikoi në reduktimet e energjisë elektrike për shumë orë
në ditë. Reagimi i shpejtë dhe i efektshëm i MKAB-së dhe i njësiteve të tjera të TMK-së, ishte
tregues i qartë i shkathtësisë dhe i gatishmërisë më të madhe të TMK-së, posaçërisht në lëmin e
operacioneve. Sikurse edhe në rastin e tërmetit në Gjilan, ky incident e shtoi edhe më shumë besimin e bashkësisë ndërkombëtare dhe të popullatës së Kosovës në aftësitë e TMK-së dhe në
gatishmërinë e saj për të reaguar në situata reale emergjente. PSSP-ja ishte ndarë shumë i
kënaqur me mënyrën si TMK-ja dhe institucionet e tjera ndërkombëtare dhe ato vendore reaguan
në fikjen e zjarrit, duke thënë: "Përkundër situatës së rëndë, mund t'i kapërcejmë vështirësitë, nëse
e ndjekim shembullin e këtyre në terren, që bënë një punë të mirë duke reaguar në këtë krizë".
Bashkëpunimi me agjencitë e tjera të shërbimeve emergjente
Një lëmë tjetër i theksuar gjatë fazës IV po i përforconte bashkëpunimin dhe bashkërendimin me
agjencitë e tjera të shërbimeve emergjente brenda Kosovës. Një hap i rëndësishëm ishte
Departamenti i Kosovës për menaxhimin e emergjencave me zyrën e vet në Komandën e Trajnimit
dhe të Doktrinës me qëllim që të dyja organizatat të jenë më afër njëra-tjetrës. Kjo lidhje u formua
me marrëveshjen ndërmjet udhëheqësit të DME-së, Bislim Zyrapit dhe komandantit të TMK-së,
gjeneralit Çeku. Një ofertë e ngjashme iu bë edhe ShPK-së. Propozimi i tretë ishte të planifikohej
dhe të zhvillohej një qendër e konsoliduar e trajnimit kolektiv për shërbime emergjente për Kosovë,
ku TMK-ja luante rolin kryesor duke ofruar udhëheqje, kuadro trajnimi dhe lokal për këtë projekt.
Ideja u mor në konsiderim, por kurrë nuk u realizua.
XI. NDRYSHIMET NË TMK
Me Rregulloren e UNMIK-ut të vitit 1999/8 u përcaktua që TMK-ja mund t'i ketë më së shumti 3000
pjesëtarë aktivë dhe deri në 2000 të tjerë rezervë. Megjithatë, caktimi i kushteve sipas të cilave
pjesëtarët e TMK-së do të kalonin në rezervë nuk nisi deri në fillim të vitit 2002, afër dy vjet pas
formimit të TMK-së. Lista e parë e rezervistëve, që i përfshinte përafërsisht 370 emra, u shpall në
janar të vitit 2002 dhe u përcoll nga katër lista të tjera shtesë që u shpallën gjatë 12 muajve.
"Procesi i rezervistëve" (i zgjedhjes së pjesëtarëve, transformimi i tyre nga statusi i pjesëtarit aktiv
në atë rezervë, etj) pati rezultate të përziera: ishte përmbushje e njërit prej kushteve të mandatit të
TMK-së (pjesa 2.1. e Rregullores 1999/8). Megjithatë, në këtë periudhë u shkaktua një huti dhe një
pasiguri, posaçërisht në mesin e ushtarëve të thjeshtë. Kjo ndikoi në funksionimin e TMK-së në
shumë mënyra; p.sh.e shtyri implementimin e disa projekteve të Fondit të Mirëbesimit.
Për ta ngritur vetëdijen te bashkësia ndërkombëtare lidhur me angazhimet dhe me aktivitetet
humanitare të TMK-së, një nismë e re publike filloi në fazën IV. Më 6 qershor të vitit 2002, buletini
i parë informativ i komandantit të TMK-së, i quajtur, "Nga zyra e gjenerallejtënant A.Çekut" u hartua
dhe u botua me ndihmën e IOM-it. Në këtë buletin informativ përshkruheshin aktivitetet e TMK-së,
posaçërisht projektet e ndihmës humanitare në bashkësi dhe çështjet për të cilat është diskutuar e
që ndikonin në TMK. Botimet e reja u përpiluan dhe u shpërndanë gati çdo muaj, nga qershori deri
në dhjetor të vitit 2002; pastaj buletini informativ u botua çdo tre muaj (për disa shembuj të publikimit shih pjesën 9, Shtojca.)
138
FAZA IV
XII. PËRFUNDIM
Me gjithsej 6,216 orë trajnimi dhe 981,599 orë trajnimi duke marrë për bazë numrin e pjesëtarëve,
Programi i trajnimit të TMK-së vazhdoi të ofrojë program të kompletuar, të shumanshëm dhe të
zgjeruar për trajnim individual pa shkëputje nga puna dhe për trajnim kolektiv për TMK-në. Aktivitetet
e IOM-it në Akademinë e Mbrojtjes dhe në KTD kanë bërë përparim të madh në themelimin e një
institucioni trajnimi të cilësisë së lartë sipas standardeve të larta dhe angazhimit për përsosuri.
Nisja e kursit fillestar për zhvillimin e udhëheqësve ishte kulminacion i vitit të përgatitjeve dhe një
hap me rëndësi drejt arritjes së qëllimit të trajnimit për pavarësimin e TMK-së. Ky sukses i kombinuar me nisjen e trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj dhe të kursit themelor për oficerë i vuri në
veprim tri nga gjashtë programet për karrierë dhe zhvillim profesional që ishin planifikuar nga
Programi i trajnimit të TMK-së. Qëllimi i trajnimit për zhvillimin e aftësive të menaxherëve të lartë
dhe të atyre të mesëm nëpërmjet implementimit të sistemit të menaxhimit të trajnimit pothuajse
ishte përmbushur, duke shtuar kështu besimin e pjesëtarëve të TMK-së në aftësitë e veta. Në
Fazën IV, TMK-ja, po ashtu, mbajti trajnimin më të madh fushor në historinë e organizatës.
Pjesëmarrja e një zjarrfikësi nga Departamenti i menaxhimit të emergjencave në trajnimin e avancuar për dislokimin e NjRSh 3-shit në Afrikën e Jugut dhe e oficerëve të ndërlidhjes së DKME-së në
Akademinë e TMK-së dhe në Qendrën Simulative, tregoi njohjen në rritje të aftësive të TMK-së nga
agjencitë e tjera të shërbimeve emergjente. Po ashtu, kjo tregoi se TMK-ja gjithnjë e më shumë po
e pranon mbrojtjen civile si mision të saj kryesor -që vlen për kohën, aftësitë dhe për resurset e saj.
Faza IV u shënua me dislokimin e parë të NjRSh-së jashtë vendit të sponsoruar nga KTD-ja dhe
nga Shkolla e Mbrojtjes Civile. Dislokimet e ardhshme do t'ua mundësojnë njësiteve të TMK-së t'i
përforcojnë dhe t'i zbatojnë në praktikë aftësitë shtesë që i kanë fituar në vendet e tjera dhe me këtë
do të kontribuojnë në shtimin e aftësive të tyre për të reaguar në emergjenca reale.
Me anë të trajnimeve të avancuara individuale, të trajnimeve sfiduese kolektive dhe me ndihmën
në punë për zhvillimin e aftësive organizative, TMK-ja po vazhdon ta shtojë pavarësinë dhe standardizimin e saj në shumë mënyra, që shumë vëzhgues nuk kanë menduar se do ta arrijë për një
periudhë kaq të shkurtër.
Për më tepër, me arritjet e saja të rëndësishme me Fondin e Mirëbesimit dhe ndërhyrjen e saj të
shpejtë dhe të efektshme në fikjen e zjarrit që u shkaktua në termocentralin e Kastriotit, TMK-ja i
demonstroi kompetencat e saj që po shtohen gjithnjë e më shumë si një organizatë civile, e gatshme të reagojë kurdo që ta thërrasin.
139
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
FAZA V
Qershor 2003 - prill 2004
FAZA V
I.
Vështrim i përgjithshëm i Fazës V të
të Trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
II.
Ndryshimet që ndikuan në Programin e
Trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
III. Një përmbledhje e aktiviteteve të zhvilluara
në katër fushat kryesore të programit . . . . . . .147
IV.
Trajnimi pa shkëputje nga puna . . . . . . . . . . .148
V.
Menaxhimi i trajnimit . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
VI.
Trajnimi i institucionalizuar individual . . . . . . .150
Akademia e Mbrojtjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
Qendra Simulative . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152
Qendra e TRADOK-ut për trajnim themelor dhe Kursi i
trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj . . . . . . . . . . . . . .152
VII. Trajnimi Kolektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
Gara kombëtare e Britanisë së Madhe në nxjerrjen e
viktimave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
Republika Çeke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
VIII. Ndihma Humanitare - Fondi i Mirëbesimit
(Trust Fund-i) i IOM-it . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
IX.
Sukseset dhe Sfidat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
X.
Përfundim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162
FAZA V
Qershor 2003 - prill 2004
Objektivat kryesorë të fazës V:
1) Vazhdimi i procesit të përgatitjes së TMK-së për të vepruar me efektshmëri si
organizatë kompetente e reagimit në raste fatkeqësish, posaçërisht në raste
vërshimesh, zjarresh, tërmetesh dhe për t'u angazhuar në aktivitete të tjera
humanitare;
2) Vazhdimi i "ngritjes në këmbë" të TRADOK-ut, bazës së trajnimit institucional;
3) Dislokimi i TMK-së në Kosovë dhe jashtë saj për të vijuar trajnime, për të marrë
pjesë në gara dhe për të ndihmuar në situata të vërteta emergjente;
4) Njohja ndërkombëtare e aftësive të TMK-së për reagim emergjent dhe e
gatishmërisë së saj për t'u angazhuar në operacione humanitare;
5) Përfundimi i Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së.
I.
VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM I FAZËS V TË PROGRAMIT TË TRAJNIMIT TË TMK-së
Me fazën e tij të pestë, dhe të fundit, siç është parashikuar, Programi i ndërlikuar, por fleksibil, i trajnimit të TMK-së, ka vënë themele të shëndosha në institucionet e TRADOK-ut dhe në komponentët e tij. Vizioni i realizueshëm, që e ka udhëhequr zhvillimin e TMK-së në katër vitet e fundit, ka
dhënë rezultate të konsiderueshme dhe, përkundër faktit që programi pritej të përfundonte në prill
të vitit 2004, ai e ruajti karakterin e tij vital dhe dinamik, duke i angazhuar aktivisht 3,052 pjesëtarë
të TMK-së në mënyra të shumta frytdhënëse. Deri në fund të shkurtit të vitit 2004 janë organizuar
më shumë se 5.5 milionë orë trajnimi, duke e llogaritur numrin e pjesëmarrësve, prej të cilave,
49,059 janë mbajtur jashtë vendit. Programi i trajnimit të TMK-së i ka rritur me sukses aftësitë e saj
në shumë dimensione, duke e sjellë atë edhe më afër qëllimit përfundimtar - pavarësimit.
Aktivitetet e Fazës V u realizuan duke u mbështetur në arritjet e katër fazave të para dhe e çuan
më tej procesin e aftësimit të TMK-së për t'u bërë një organizatë kompetente e shërbimeve
emergjente, e njohur dhe e respektuar si në Kosovë ashtu edhe jashtë saj. Në fazën që është paraparë të jetë e fundit, Programi i trajnimit të TMK-së është përqendruar në këto fusha të rëndësishme:
D
Zhvillimi i vazhdueshëm i bazës së trajnimit institucional (TRADOK-ut), me theks të
veçantë në zgjerimin e kurseve të ofruara në Akademinë e Mbrojtjes dhe aktivizimi i dy qendrave
të trajnimit themelor, duke e ruajtur vazhdimësinë e punës së Qendrës Simulative;
D
Mbështetja e vazhdueshme e ShP të TMK-së dhe e ZM-ve në lëmin e menaxhimit të
trajnimit dhe përpilimi i procedurave të personelit dhe i atyre administrative, planifikimi i operacioneve për raste emergjente, realizimi i proceseve që kanë të bëjnë me çështjet logjistike dhe, së fundi,
bartja e plotë e përgjegjësive që dalin nga Sistemi i menaxhimit të trajnimit - në duart e TMK-së;
D
Trajnimi i vazhdueshëm për krijimin e shkathtësive me rëndësi jetike për përmbushjen
e detyrave qenësore të misionit, nëpërmjet ushtrimeve të trajnimit individual dhe të atij kolektiv, për
njësitet e reagimit të shpejtë;
D
D
Ndihma e vazhdueshme humanitare nëpërmjet projekteve të Fondit të Mirëbesimit të IOM-it;
Hartimi i një programi rezervë të trajnimit, që do ta lehtësonte thirrjen e pjesëtarëve të
TMK-së, që janë emëruar si pjesëtarë rezervë;
D
Inicimi i një pakësimi të aktiviteteve në të gjitha fushat e Programit të trajnimit të TMKsë, për t'u mundësuar bartja me kohë dhe e efektshme e përgjegjësive, deri në fund të Fazës V.
145
FAZA V
II.
NDRYSHIMET QË NDIKUAN NË PROGRAMIN E TRAJNIMIT TË TMK-së
Në fund të Fazës IV, menaxheri i Programit të trajnimit të TMK-së i thirri stafin vendor dhe atë
ndërkombëtar, në një takim të përbashkët në Akademinë e Mbrojtjes. Kjo ishte hera e dytë e një
veprimi të tillë, sepse për herë të parë, ai këtë e bëri në shtator të vitit 2000, kur e filloi punën si
udhëheqës i Programit, në kohën kur shumica e të pranishmëve në takimin e dytë, ende nuk kishin
filluar të punonin në IOM. Të gjithë ishin kureshtarë për të mësuar për arsyet e kësaj ngjarjeje të
rrallë. Së shpejti u zbulua qëllimi i këtij tubimi: menaxheri i Programit kishte stampuar nga një
medalje të veçantë për secilin anëtar të stafit, si shenjë falënderimi për kontributin e tyre dhënë
Programit të trajnimit të TMK-së dhe si shprehje e mirënjohjes për punën dhe për përkushtimin e
tyre të madh. Numri i anëtarëve të pranishëm të stafit ishte më i madh se asnjëherë më parë dhe
ndër ta mbretëronte atmosferë miqësore. Kjo ngjarje është shënuar me një fotografi grupore, që
mund të shihet në faqen e fundit të Pjesës 7: "Lista e të gjithë anëtarëve të stafit".
Të gjitha elementet në medalje kishin kuptim simbolik; në njërën anë ishin pesë yje, që simbolizonin
të pesë fazat dhe numrin e vjetëve të kohëzgjatjes së Programit: 2000-2004. Në anën tjetër ishte
pamja e një harku me 4 diej dhe 5 yje, secili me iniciale të një komponenti të rëndësishëm të
Programit: PM - për menaxherin e Programit, PA - për Akademinë e Mbrojtjes, SC - për Qendrën
Simulative, TDC - për TRADOK-un, IT - për trajnimin individual, TF për Trust Fund-in (Fondin e
Mirëbesimit), M - për menaxhimin dhe CT - për trajnimin kolektiv.
Kjo ngjarje shërbeu edhe për një qëllim tjetër, më serioz. Menaxheri i Programit e njoftoi stafin se
trajnimi i TMK-së, në një të ardhme jo shumë të largët, do të përfundonte. Ndryshimet në mjetet
financiare në dispozicion, kërkonin tërheqje graduale dhe mbyllje përfundimtare të Programit, që
parashihej të ndodhte në prill të vitit 2004. Në këto rrethana, Programi i trajnimit të TMK-së hyri në
fazën e tij të pestë.
Donatori kryesor i Programit të trajnimit të TMK-së, - Qeveria e ShBA-ve, në masë të madhe ka
kontribuar, duke dhënë ndihmë financiare për katër vjet. Qëllimi i investimit të tyre të rëndësishëm
në Kosovë, ishte "të mundësohej transformimi i ish-luftëtarëve të UÇK-së në një organizatë të disiplinuar e konstruktive, që nuk do të paraqiste kërcënim për paqe".1 Meqë, sipas mendimit të
Qeverisë së ShBA-ve, ky objektiv ishte përmbushur, ajo nuk do të ishte më në gjendje ta mbante
atë shkallë të lartë të financimit, pas pranverës së vitit 2004. Kështu, duke e pasur parasysh se pritej
që kjo të ishte faza e fundit e Programit të trajnimit të TMK-së, në vjeshtën e vitit 2003 filloi një proces gradual i pakësimit të operacioneve dhe të personelit, për të fituar përsëri në vrull, në muajt e
parë të vitit 2004. Edhe pse menaxheri i Programit bëri të ditur se Programi i trajnimit të TMK-së do
të përfundonte zyrtarisht më 2 prill të vitit 2004, trajnimi individual dhe ai kolektiv në vend dhe jashtë
tij, vazhduan me ritëm të shpejtë. Si rezultat i njoftimit të paparashikuar të IOM-it lidhur me qëllimet
e tij për t'i dhënë fund mbështetjes së trajnimit të TMK-së, KFOR-i e rishqyrtoi politikën e tij dhe filloi t'i përpilojë planet për t'iu kthyer angazhimit të tij në trajnimin e TMK-së.
Sidoqoftë, duke e marrë parasysh suksesin e Programit të trajnimit të TMK-së dhe shprehjen e
kënaqësisë, nga ana e Qeverisë së ShBA-ve, për arritjet e tij, në fillim të vitit 2004 filloi një fushatë
e fuqishme lobiste nga Departamenti i Shtetit Amerikan për t'i bindur shtetet anëtare të Kombeve të
Bashkuara dhe shtetet e tjera për t'i mbushur zbrazëtitë që do të mbeteshin pas ndërprerjes së
mbështetjes së Programit me mjete financiare nga ShBA-të.
Deklarata e menaxherit të Programit të trajnimit të TMK-së, po ashtu, nxiti një sërë reagimesh të
bashkësisë ndërkombëtare në Kosovë, që ishte e brengosur se mungesa e angazhimit me TMK1. Teksti i cituar nga korrespondenca me Joshua Black dhe me Melissa Janis, në Departamentin e Shtetit Amerikan,
më 21 shkurt 2004. Për më shumë informacione dhe për tekstin e plotë, shih faqet 38-39.
146
FAZA V
në do të mund të kishte pasoja të padëshirueshme. Me t'u afruar data e përfundimit të Programit,
u shpeshtuan vizitat e bashkërendimit të IOM-it dhe të TMK-së me zyrtarët e lartë.
Madje edhe me këtë fluks aktivitetesh, deri në muajt e fundit të Fazës V, nuk kishte garanci ose
premtime të drejtpërdrejta për mbështetje financiare, prandaj, Programi duhej t'i vazhdonte përgatitjet për tërheqjen e tij, deri në shkurt të vitit 2004.
III. NJË PËRMBLEDHJE E AKTIVITETEVE TË ZHVILLUARA NË KATËR FUSHAT KRYESORE TË PROGRAMIT
Menaxhimi i trajnimit
Gjatë Fazës V, trajnimi pa shkëputje nga puna vazhdoi t'i
mbështeste departamentet kryesore në kuadër të ShP të
TMK-së dhe TRADOK-un, që tashmë ishte përgjegjës
për trajnimin institucional në TMK. Programi vazhdoi t'i
dërgonte anëtarët e stafit të IOM-it për t'i plotësuar
vendet në ELKM në ShP të TMK-së dhe të ofronte
udhëzime të përditshme e mundësi për zhvillim profesional të udhëheqësve kryesorë dhe të krerëve të departamenteve, përbrenda fushave të tyre të veprimit. Një
sukses i veçantë ishte institucionalizimi i Sistemit të
menaxhimit të trajnimit, për të cilën problematikë do të
flitet më me hollësi në Pjesën V.
Pas përfundimit të të gjitha kurseve në
Akademinë e Mbrojtjes, vijuesve u
janë dhënë cerfikata
Në nivel të ZM-ve, stafi vendor i Programit të trajnimit të TMK-së, gjithnjë e më shumë i bartte
përgjegjësitë për shumë aktivitete të përditshme te homologët e tyre në TMK. Stafi i ELKM-ve
ndërkombëtare ishte ende në dispozicion që, sipas nevojës, t'u ndihmonte pjesëtarëve të zonave
të mbrojtjes në përmbushjen e detyrave të veta.
Trajnimi individual
Si në Fazën IV, edhe në atë V, shtytje kryesore vazhduan të ishin kurset kryesore institucionale, të
organizuara nga TRADOK-u. Falë kurseve të shumta të mbajtura në Akademinë e Mbrojtjes, në
Qendrën e trajnimit themelor dhe në Qendrën Simulative, TMK-së iu ofrua një spektër i gjerë
mundësish për trajnim. Kurset e tipit konviktor, si KThZhU dhe KThO, të plotësuara me orët e përditshme mësimore të gjuhës angleze, me ato të drejtshkrimit në gjuhën shqipe, si dhe me orët e
aftësimit për punë me kompjuter, u përgatitën plotësisht për grupet e reja të pjesëtarëve të TMK-së,
që vinin të studionin në intervale të rregullta kohore. Aq më shumë, për një periudhë tejet të shkurtër
kohore, kursi 5-javor i trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj (TFPR), kaloi nga faza e zhvillimit në
atë të implementimit, me grupin e parë që e filloi trajnimin në tetor të vitit 2003.
Programi i trajnimit të TMK-së, detyrën e organizimit të pjesëmarrjes së pjesëtarëve të TMK-së në
kurset e Qendrës George C. Marshal për studime strategjike, - e barti te Zyra e Shteteve të
Bashkuara të Amerikës në Prishtinë dhe te Departamenti i Trajnimit të J-7-shit të TMK-së. Zyra
Amerikane i bëri disa propozime për kandidatët që do t'i vijonin kurset në këtë Qendër në vitet 2003
dhe 2004.
Trajnimi kolektiv
Të inkurajuar nga përvoja e suksesshme nga Fazat III dhe IV, ushtrimet e njësiteve jashtë vendit
vazhduan në Fazën V me katër dislokime të veçanta në Republikën Çeke. Deri në përfundim të
147
FAZA V
Programit, njësitet e reagimit të shpejtë nga të gjitha ZM-të dhe nga Komanda e Gardës dhe e
Reagimit të Shpejtë (KGRSh) u dislokuan jashtë Kosovës dhe nuk ka ndodhur asnjë rast që pjesëtarët e TMK-së të mos i përmbushin standardet e trajnimit të vendit mikpritës ose të mos demonstrojnë disiplinë personale të nivelit më të lartë. Ekipet e TMK-së morën pjesë për të dytën herë në
një garë ndërkombëtare të nxjerrjes së viktimave, kësaj radhe në Britaninë e Madhe dhe u prezantuan në mënyrë mbresëlënëse, me ç'rast, të tri ekipet e TMK-së u radhitën në mesin e gjysmës së
pjesëmarrësve më të suksesshëm. Një dimension i ri që rrodhi nga përvojat e mëparshme të vlefshme, ishte pjesëmarrja e instruktorëve nga Kolegji i Mbrojtes i Ankarasë së Turqisë në trajnimin
përgatitor për garën e mbajtur në Angli. Dy instruktorë nga Kolegji i sipërpërmendur, i analizuan dhe
i filmuan trajnimin dhe përgatitjet e TMK-së, me qëllim të përpilimit të një programi të ngjashëm në
Turqi.
Faza V shënoi bartjen e përgjegjësisë për planifikimin dhe për zhvillimin e ushtrimeve për gatishmëri emergjente, - nga IOM-i në TMK. TMK-ja e mori rolin udhëheqës në planifikimin e ushtrimit të
saj më të rëndësishëm për vitin 2003. Ky ishte kulminacion i aktiviteteve të IOM-it në këtë fushë dhe
dëshmi se TMK-ja po bëhej gjithnjë e më shumë e zonja e vetvetes.
Ndihma humanitare - Fondi i Mirëbesimit i IOM-it
Në Fazën IV, Fondi i Mirëbesimit i IOM-it filloi t'i përvetësonte aktivitetet më thelbësore, për t'i zbatuar ato në projektet humanitare dhe në ato për çështje civile. Në bashkëpunim dhe me mbështetje
të Zyrës së Koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në dhe të Zyrës së UNMIK-ut për të kthyerit dhe për
komunitetet, aktiviteti i Fondit të Mirëbesimit në Fazën V, u përqendrua në projektet më jetike që
TMK-së do t'i mundësonin ta merrte një rol më të rëndësishëm në mbështetjen e projekteve të ndërtimit në komunitete, që do ta forconin tolerancën e shoqërisë shumetnike. Tashmë kishte dëshmi se
ky pikësynim do të arrihej me sukses, duke e pasur parasysh faktin se nga më shumë se 30 projekte të realizuara të Fondit, kanë përfituar komunitetet me pjesëtarë të përkatësive të ndryshme
etnike.
NJË VËSHTRIM MË I HOLLËSISHËM I NISMAVE KRYESORE
TË PROGRAMIT NË FAZËN V
IV. TRAJNIMI PA SHKËPUTJE NGA PUNA
Në vijim po japim një vështrim më të hollësishëm të punës së
ELKM-ve në kuadër të departamenteve të zgjedhura të ShP të
TMK-së.
Personeli - J-1
Ekipi i Lartë Këshillëdhënës i Menaxhimit (ELKM) që vepronte
në Departamentin e Personelit, i përqendroi përpjekjet e veta
në përpilimin e projektrregulloreve, të rregulloreve dhe të
broshurave, për t'i kontribuar krijimit të një sistemi gjithëpërfshirës të menaxhimit të personelit, në kuadër të TMK-së. Si
rezultat i kësaj janë përpiluar njëzet e gjashtë projektrregullore,
katër rregullore dhe katër broshura. Lëmenjtë kryesorë të tematikës së tyre ishin: menaxhimi i dokumentacionit të personelit,
vlerësimi i kryerjes së detyrës, gradimet, klasifikimi, rregullat
dhe procedurat e kompensimit, si dhe zhvillimi profesional i
personelit. Disa prej këtyre projektrregulloreve është dashur të
148
Shembull i formatit të përgjithshëm,
të shfrytëzuar për të gjitha
projektrregulloret e TMK-së
FAZA V
plotësoheshin me udhëzues të detajizuar ose me broshura informative. Pikësynim i pjesës së dytë
të Fazës V ishte të miratoheshin dhe të implemetoheshin të gjitha projektrregulloret që kishin të
bënin me personelin, në mënyrë që sistemi të institucionalizohej në tërësi. Për fat të keq, ky proces
filloi, por nuk qe e mundshme të realizohej për një kohë kaq të shkurtër, gjatë së cilës kishte shumë
prioritete kundërthënëse dhe kërkesa për kohë shtesë dhe për mjete.
Logjistika - J-4
Ekipi i Lartë Këshillëdhënës i Menaxhimit në Departamentin e Logjistikës e vazhdoi punën në
themelet e rezultateve të arritura në Fazën IV, duke ndihmuar në projektin e përpilimit të tabelave
të pajisjeve për secilin njësit të TMK-së. Kjo ishte me rëndësi jetike për aftësimin e TMK-së, që në
të ardhmen t'i kryejë detyrat që kërkohen nga ajo, por ky projekt, ofroi edhe një metodë sistematike
të identifikimit të mangësive dhe të caktimit të radhës së përparësive për kërkesat e parealizuara.
Veç kësaj, ELKM-ja i ndihmoi J-4-shit për ta sajuar një sistem katalogësh të numrave në depo, për
të gjitha pajisjet e TMK-së, në mënyrë që të lehtësohej shqyrtimi i kërkesave për pajisje dhe të standardizohej blerja e tyre, - duke i përmbledhur në një dokument konciz, të gjitha mjetet e miratuara
për përdorim nga TMK-ja.
Si pjesë e kontributit dhënë trajnimit pa shkëputje nga puna, të organizuar nga Programi i trajnimit
të TMK-së, ELKM-ja për çështje të logjistikës bashkë me Departamentin e Logjistikës së TMK-së,
punoi në përgatitjen e një brifingu për konferencën e donatorëve, në dhjetor të vitit 2003. Për t'u
prezantuar para UNMIK-ut dhe para përfaqësuesve të Kuintit, në brifing u diskutua për trajnimin shtesë, për pajisjet dhe për infrastrukturën që, sipas Komandantit të TMK-së, konsiderohen me rëndësi
jetike për t'u përmbushur përgjegjësitë që i janë besuar TMK-së. Mangësitë eventuale në trajnim
është menduar të jenë si pasojë e përfundimit të pritur të angazhimit të Programit të trajnimit të
TMK-së, në prill të vitit 2004. Pajisjet kryesore për realizim të misioneve, si: çminimi, reagimi i shpejtë, kërkim-shpëtimi dhe operacionet e hedhjes së materieve të rrezikshme, ishin ndër elementet
kryesore të listës së nevojave të përcaktuara të TMK-së.
Pjesa kryesore e planit të TMK-së për përmirësimin e efektshmërisë dhe të organizimit të procesit
të menaxhimit të çështjeve logjistike, ishte ndërtimi i një baze të re, të centralizuar të logjistikës.
IOM-i dhe TMK-ja, së bashku me Zyrën e Koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në dhe me
Komandën e Logjistikës të TMK-së, punuan për t'i aktivizuar operacionet përkatëse logjistike, pasi
që një pjesë e lokaleve për këtë bazë u vunë në dispozicion. Për këtë qëllim, ELKM-ja për çështje
të logjistikës i ndihmoi Komandës së Logjistikës të TMK-së për ta sajuar një sistem bashkëkohor
dhe fleksibil të përgjegjësive për inventarizim, si dhe një program të mirëmbajtjes, që do të implementohej në mbështetje të zonave të mbrojtjes. J-4-shi, i ndihmuar nga stafi i IOM-it, i rishqyrtoi dhe
i ripërpunoi të gjitha publikimet e TMK-së që kishin të bënin me çështje të logjistikës, me qëllim të
themelimit të një biblioteke të begatë doracakësh për të gjitha operacionet logjistike në TMK. Stafi
i IOM-it, po ashtu, i ofroi ndihmë Komandës së Logjistikës, për ta përpiluar një program gjithëpërfshirës të trajnimit për magazinimin, ruajtjen/mbrojtjen, shpërndarjen dhe për sistemimin e materialit
në pronësi.
FINANCAT - J-8
ELKM-ja për financa vazhdoi punën e vet të përditshme me stafin e Departamentit të Financave në
ShP të TMK-së, por edhe me departamentet e financave të ZM-ve dhe të njësiteve qendrore, në
temat: planifikimi i buxhetit, kontrolli i buxhetit dhe harmonizimi i të dhënave financiare. Veç kësaj,
gjatë Fazës V, Ekipi i Lartë Këshillëdhënës i Menaxhimit organizoi seminare për të gjitha departamentet e financave, duke u përqendruar në këto tema:
1)
Metodat e planifikimit të buxhetit: "nga lart - poshtë" (d.m.th., nga ShP drejt njësiteve
vartëse) dhe metodologjitë "nga poshtë - lart);
149
FAZA V
V.
2)
Si të shndërrohet plani operativ i veprimit në një plan operativ buxhetor;
3)
Rolet dhe përgjegjësitë e shefave të departamenteve me rastin e përpilimit të planeve
operative të veprimit dhe të atyre buxhetore;
4)
Procesi i përgatitjes së buxhetit dhe cikli i tij i vazhdueshëm.
MENAXHIMI I TRAJNIMIT
Sistemi i manxhimit të trajnimit kishte kaluar në fazën "Ti bën", të qasjes "Unë bëj, ne bëjmë, ti bën"
(e shpjeguar në Fazën IV). Me fjalë të tjera, në Fazën V, TMK-ja mori rolin prijës në të gjitha
aktivitetet e menaxhimit të trajnimit, duke ia lënë IOM-it vetëm rolin e këshillëdhënësit dhe të
udhëzuesit. Sipas së njëjtës radhë, të përshkruar në hollësi në kapitullin paraprak, Komandanti i
TMK-së e përgatiti udhëzuesin e tij për trajnimin vjetor dhe për atë tremujor, ndërsa Departamenti
i Trajnimit i TMK-së e përpiloi kalendarin e vet të aktiviteteve. Stafi i Programit të trajnimit të TMKsë punoi së bashku me Departamentin e Trajnimit për t'i rishikuar dhe ripërpunuar udhëzuesit,
strategjitë dhe planet për vitin, përkatësisht për tremujorët e ardhshëm, duke i përvijuar në detaje
rezultatet e pritura dhe mjetet e nevojshme. Brifingjet për periudhat tremujore të trajnimit u mbajtën
në qershor dhe në shtator të vitit 2003 dhe në mars të vitit 2004. Në tremujorin e parë të vitit 2004
(janar - mars 2004), J-7-shi i TMK-së, për herë të parë, pa ndihmën e drejtpërdrejtë të IOM-it, e
planifikoi dhe e realizoi me sukses brifingun për trajnimin tremujor. Kjo ishte dëshmi se Sistemi i
menaxhimit të trajnimit ishte integruar në tërësi në institucionet dhe në praktikën e TMK-së, duke
dhënë kështu shkas për të besuar se kjo do të vazhdojë edhe pas përfundimit të pritur të Programit
të trajnimit të TMK-së.
VI.
TRAJNIMI I INSTITUCIONALIZUAR INDIVIDUAL
Në Fazën V, trajnimi i institucionalizuar individual vazhdoi të
jetë në qendër të vëmendjes së Programit të trajnimit të
TMK-së. Vëmendje e veçantë iu kushtua zgjerimit të objekteve dhe të mundësive të Komandës së Trajnimit dhe të
Doktrinës, Akademisë së Mbrojtjes, dy qendrave të trajnimit themelor dhe të Qendrës Simulative. Qendra e trajnimit
kolektiv nuk ishte aq shumë objekt i vëmendjes gjatë Fazës
V, për shkak të tërheqjes së personelit të IOM-it dhe të
pakësimit të mjeteve financiare.
Akademia e Mbrojtjes
Diplomimi i gjeneratës së dytë të vijuesve
të KThZhU-së (gusht 2003)
Kursi 8-javor themelor i zhvillimit të udhëheqjes (KThZhU),
vazhdoi të dëshmonte se ishte një sukses i padiskutueshëm. Një grup studentësh e filloi mësimin
në shkurt të vitit 2003, për t'u pasuar nga grupi i dytë, në maj 2003 dhe nga ai i treti, që mësimet i
filloi në gusht të vitit 2003, ndërsa ky kurs u plotësua edhe me kurse të tjera, që u planifikuan për
pjesën tjetër të vitit 2003 dhe për vitin 2004. Ky kurs shënoi një kalim gradual nga përpjekjet e kombinuara IOM/TMK - në arritje të udhëhequr nga TMK-ja.
Programi i trajnimit të TMK-së kishte parashikuar se KThZhU-ja do të ishte kursi i parë, nga gjashtë
kurset thelbësore të zhvillimit profesional, që duhej të përgatitej, të realizohej dhe t'i kalohej TMKsë, si pjesë e procesit të trajnimit të institucionalizuar. Pesë kurset e tjera përbëheshin nga: Trajnimi
fillestar i pjesëtarëve të rinj, Kursi themelor për oficerë, Trajnimi i avancuar individual, Kursi i oficerëve të karrierës dhe Kursi i komandës dhe i shtabit. Kursi i parë pesëjavor i trajnimit fillestar të
150
FAZA V
pjesëtarëve të rinj, u mbajt në tetor të vitit 2003, ndërsa kursi i parë
themelor 11-javor për oficerë, filloi në janar të vitit 2004. Këto tri kurse
ishin të tipit konviktor dhe
kërkonin nga pjesëtarët e
TMK-së të banonin në objektet
e TRADOK-ut.
Përpjekjet e përbashkëta për t'i
kultivuar raportet ndërmjet
Shkollës së Mbrojtjes Civile të
TRADOK-ut
dhe
Departamentit të menaxhimit
të emergjencave (DME) të
Kosovës, vazhduan edhe në Studenti i dalluar i gjeneratës së vijuesve
Gjenerallejtënant Agim Çeku u
të KThZhU-së nga Departamenti i menaxdrejtohet të diplomuarve dhe Fazën V. Dy pjesëtarë civilë të
himit të emergjencave
mysafirëve
Brigadës së zjarrfikësve e
vijuan KThZhU-në me grupin e tretë të studentëve, ndërsa një zjarrfikës nga DME-ja u shpall si student i dalluar, me arritje më të larta.
Kompletimi i Laboratorit të punës me kompjuterë, në kuadër të Akademisë së Mbrojtjes, shënoi një
hap të rëndësishëm në Fazën V. Stafi i Programit të trajnimit të
TMK-së, i udhëhequr nga Aurelio Pineiro, përpiloi një program
gjithëpërfshirës të aftësimit për punë me Microsoft Office 2000.
Një numër kursesh u përgatitën me qëllim të aftësimit të instruktorëve të TMK-së për të organizuar trajnime në temën: Hyrje në
Microsoft Windows, ku janë përfshirë konceptet themelore të
teknologjisë informative dhe udhëzuesi për fillestarë, për punë
me Internet. Veç kësaj, kurset e organizuara synonin ngritjen e
shkallës së përgjithshme të kompjuterizimit të zyrave të TMK-së.
Për këtë qëllim u organizuan orë mësimore për programet Word Laboratori i kompjuterëve i TMK-së
2000 dhe Excel 2000, të nivelit fillestar, të mesëm dhe të avancuar, si dhe për programin Power
Point 2000, të nivelit fillestar dhe të avancuar.
Orët e mësimit të gjuhës angleze në kabinetin e gjuhëve të huaja në Akademinë e Mbrojtjes, vazhduan me ritëm të shpejtuar. Stafi i kombinuar i IOM-it dhe i TMK-së, i udhëhequr nga Ilmie Rexha,
ofroi mësime të nivelit profesional të gjuhës angleze, duke i shfrytëzuar metodat më të sofistikuara
kompjuterike, të kombinuara me mësimin tradicional në klasë. Sektori i Akademisë për mësimin e
gjuhës angleze, me shpenzime të veta shtroi dy dreka të përbashkëta, për t'u dhënë mundësi studentëve nga radhët e pjesëtarëve të TMK-së të bisedonin me ata që gjuhën angleze e kishin gjuhë
amtare (kryesisht nga IOM-i, UNMIK-u dhe nga Zyra Amerikane në Prishtinë). Studentët nga radhët e TMK-së i shndërruan bisedat e tyre në artikuj të
shkurtër dhe i kombinuan ata me esetë dhe me tregimet që
i kishin shkruar gjatë kursit, - në broshurën e quajtur "Fillimi
i ndryshimit". Ky publikim i mirëpritur tregoi se studentët
nga radhët e TMK-së po i përsosnin aftësitë dhe njohuritë e
gjuhës angleze, kështu që, kjo së shpejti u bë traditë e kursit; një botim i ri i këtij lloji doli në dhjetor të vitit 2003, ndërsa Sektori i Akademisë për mësimin e gjuhës angleze planifikoi ta përpilonte nga një publikim në fund të çdo sesioni të
trajnimit. Një plotësim tjetër i vlefshëm për Sektorin në fjalë
ishte ardhja e një mësimdhënësi të gjuhës anlgeze, si rezulPjesëtarët e TMK-së, - vijues të kursit të tat i bashkëpunimit ndërmjet IOM-it dhe Zyrës Amerikane
gjuhës angleze me certifikatat e tyre në
në Prishtinë. Ky partner ofroi ndihmë, duke u dhënë instrukkabinetin e gjuhëve të huaja
151
FAZA V
sione studentëve, - pjesëtarë të TMK-së, kurse, me instruktorët e TMK-së, shkëmbeu njohuri për
metodat e reja të mësimdhënies së gjuhës angleze, si gjuhë e dytë.
"Pjesëtarët e TMK-së në orët e mia të gjuhës angleze, në përgjithësi janë studentë të
shkëlqyeshëm. Unë e shoh se ata, përkundër obligimeve të shumta që kanë, ndajnë
kohë për të studiuar edhe jashtë orëve të mësimit".
Anna Wickers, asistente e gjuhës angleze në vitet 2003-2004
Qendra Simulative
Në Fazën V, Qendra Simulative zhvilloi 5 ushtrime, me ndihmën e kompjuterit, në njësite të
ndryshme të TMK-së, duke i shfrytëzuar mundësitë e tyre për t'u trajnuar në lëvizje. Këto ushtrime
u përqendruan në trajnimin e udhëheqësve të TMK-së në lëmenjtë e organizimit të brifingjeve, të
raportimit dhe të koordinimit me qëllim që këta udhëheqës të aftësoheshin për të reaguar në raste
incidentesh ose fatkeqësish të natyrës. Gjatë trajnimit, pjesëtarët e TMK-së, sipas rangjeve, u
ndanë në dy grupe: në njërin grup ishin majorët dhe oficerët me gradë më të lartë, ndërsa në grupin
tjetër, kapitenët dhe pjesëtarët me gradë më të ulët. Të dyja grupet e vijuan mësimin lidhur me
temat që do t'i numërojmë në vijim, kurse pas secilës orë mësimore, organizohej nga një ushtrim
praktik:
1.
Përpilimi i urdhrave - Si të pëpilohen dhe të jepen si duhet një urdhër paralajmërimi, një
urdhër veprimi dhe një urdhër i pjesëshëm, për të reaguar në rast të ndonjë incidenti
ose fatkeqësie të natyrës;
2.
Përgjegjësitë dhe detyrat e oficerit me detyrë në shtab, kur ai njoftohet për një incident
ose fatkeqësi të natyrës (procedurat e alarmimit);
3.
Leximi i hartave - Si të lexohet si duhet një hartë dhe si të merren nga ajo informacionet
e nevojshme për t'iu kundërpërgjigjur një incidenti ose një fatkeqësie të natyrës;
4.
Formatet e mesazheve - Si të përgatiten dhe si të dërgohen mesazhe formatesh të
ndryshme, që i përdor TMK-ja për të qenë e njoftuar dhe në rrjedhë të informacioneve
dhe të veprimeve që ndërmerren me rastin e ndonjë incidenti ose fatkeqësie të natyrës;
Si pjesë e përpjekjeve të vazhdueshme për ta përmirësuar bashkërendimin ndërmjet organizatave
të ndryshme të shërbimeve emergjente në Kosovë, Zyra e Koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në,
bashkë me Programin e trajnimit të TMK-së, mbajti një trajnim 2-ditor për SHPK-në dhe TMK-në,
më 19 dhe 20 janar të vitit 2004. Njëri nga objektivat kryesorë të këtij trajnimi ishte të qartësoheshin
dhe të përsoseshin njohuritë e pjesëtarëve lidhur me rolet dhe me përgjegjësitë shtesë të organizatave të tyre në rast të ndonjë emergjence. Pikësynim i dytë ishte të kuptoheshin më mirë PSV-të
dhe procesi i njoftimit që duhet të zbatohet nëse ndodh ndonjë fatkeqësi ose aksident. Qendra
Simulative i ofroi në shfrytëzim hapësirat e veta për trajnimin e pjesëtarëve të SHPK-së dhe të atyre
të TMK-së, për të reaguar drejt në raste aksidentesh, me ç'rast u simulua një aksident trafiku, në të
cilin kishte derdhje të kimikateve të rrezikshme. Ushtrimi u konsiderua si i suksesshëm dhe e përmbushi pikësynimin e vet - avancimin një hap përpara të bashkërendimit të dyja organizatave.
Qendra e TRADOK-ut për trajnim themelor dhe Kursi i trajnimit fillestar i pjesëtarëve të rinj
Një nismë e re që u formësua gjatë Fazës V, filloi me një analizë dhe plan të hollësishëm të implementimit të trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj të TMK-së. Analizat parapërgatitore të
kapaciteteve për trajnim themelor përbrenda TMK-së, filluan në shkurt të vitit 2003, me ç'rast u
zhvilluan bisedime me oficerët komandues në të gjitha segmentet e organizatës .
152
FAZA V
Një grup punues, i udhëhequr nga John Lipsomb dhe nga Richard Orsmond (staf i Programit të trajnimit të TMK-së) dhe i përbërë prej oficerëve nga Departamenti i Trajnimit në ShP të TMK-së,
TRADOK-u dhe nga Akademia e Mbrojtjes, e filloi procesin e gjatë të identifikimit të nevojave të
TMK-së për një kurs të trajnimit themelor dhe specifikimin e përmbajtjes dhe të kohëzgjatjes së këtij
kursi.
Kompetencat dhe mbështjetja për 'rrugën përpara', u siguruan shpejt nga Komandanti i TMK-së.
Hapi i ardhshëm kërkonte të gjendeshin trajnuesit e mundshëm dhe të planifikohej rrjedha e kurseve për shkathtësi nivelesh të ndryshme. Për ta filluar punën e këtyre kurseve, kishte kohë prej pesë
muaj. Takimet e rregullta, puna e mirëfilltë, përkushtimi dhe vizioni i qartë, ishin faktorë që luajtën
rol të rëndësishëm për t'u përmbushur këto pikësynime:
D
D
D
Përfundimi dhe nënshkrimi i dokumentit të projektrregullores së trajnimit themelor,
Përfundimi dhe nënshkrimi i dokumentit të rregullores së trajnimit themelor dhe
Përfundimi dhe nënshkrimi i planit të menaxhimit të trajnimit, së bashku me orarët, plan
programet, përpunimin e dokumentacionit, etj.
Për t'iu përshtatur kursit të ri të trajnimit, njëra prej dy qendrave të trajnimit themelor të TMK-së, u
vendos në të njëjtën ndërtesë, në të cilën ishte vendosur TRADOK-u, duke e shfrytëzuar një
hapësirë të madhe të magazinimit, të dhuruar nga Universiteti i Prishtinës. Për ta bërë këtë objekt
funksional, u desh të trajtoheshin probleme të rëndësishme logjistike; puna e palodhshme në këtë
drejtim rezultoi me krijimin dhe/ose meremetimin e:
D
Katër hapësirave për zyra të oficerit komandues, stafit administrativ dhe të
instruktorëve,
D
D
D
D
D
Fjetoreve për 22 studentë, përbrenda hapësirave të trajnimit,
D
Një ordinance për përmbushjen e nevojave të përditshme dhe të kontrolleve
mjekësore,
D
Elementeve të sigurisë dhe të atyre sanitare, duke përfshirë sistemet elektrike,
të nxehjes dhe ato të furnizimit me ujë; aparatet e zjarrfikjes, rrugët e evakuimit,
orarin e detyrave, etj.
Toaleteve dhe dusheve për anëtarët e stafit dhe për studentë,
Dy klasave të furnizuara me pajisje për mësimdhënie bashkëkohore,
Objekteve të ndara të trajnimit për stërvitje dhe për përgatitje fizike,
Një zyreje të logjistikës për mirëmbajtje të objektit dhe për nevoja të trajnimit
(rrobat/pastrimi, etj),
Përpilimi i planprogramit të TFPR-së u bazua në kriteret e grupit punues. Ai përmbante lëmenj me
tematikë organizative, menaxhuese dhe të mbrojtjes civile, të organizuara në 9 module me gjithsej
34 mësime, të përgatitura në gjuhën angleze dhe në atë shqipe. Ky program shënoi fillimin e përpilimit të planprogramit të parë zyrtar për trajnimin fillestar të pjesëtarëve të rinj të TMK-së.
Në shtator të vitit 2003, anëtarët e personelit, të identifikuar si instruktorë të mundshëm të Qendrës
së trajnimit themelor, e vijuan një trajnim 3-javor në Shkollën e Mbrojtjes Civile (1 -19 shtator), për
ta përmbushur pjesën e parë të kërkesave të kualifikimit si instruktorë. Pas përfundimit me sukses
të trajnimit fillestar, ata kaluan në pjesën tjetër të procesit të kualifikimit, të quajtur "parimet e
mësimdhënies", që u zhvillua nga 22 shtatori deri më 3 tetor. Periudha prej 6-17 tetor, u shfrytëzua
për vlerësimin përfundimtar të tyre. 12 prej 24 kandidatëve, sa ishin në fillim, i plotësuan kushtet e
kualifikimit. Një javë më vonë, filloi një kurs-pilot i trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj.
153
FAZA V
Kursi i parë 5-javor i trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj, u zhvillua në periudhën 27 tetor - 28 nëntor 2003 dhe u realizua falë punës së kombinuar të instruktorëve të IOM-it dhe të atyre të TMK-së,
nën mbikëqyrje të IOM-it. Nga ky kurs dolën 24 pjesëtarë të diplomuar të TMK-së. Për vitin 2004 u
planifikuan edhe pesë kurse të tjera të ngjashme.
VII. TRAJNIMI KOLEKTIV
Ushtrimet e njësiteve - dislokimet jashtë vendit
Gara kombëtare e Britanisë së Madhe në nxjerrjen e viktimave
Një sukses i rëndësishëm i Shkollës së Mbrojtjes Civile ishte pjesëmarrja e TMK-së në Garën kombëtare të Britanisë së Madhe në nxjerrjen e viktimave, në gusht të vitit 2003. Në përpjekje për të
përfituar maksimalisht nga përsosja e shkathësive në trajnimet tejoqeanike, ZM-të 1, 2 dhe 3 mbajtën në Kosovë gara në nxjerrjen e viktimave nga automjetet, rezultatet e të cilave shërbyen për t'i
përzgjedhur ekipet nga secila zonë e mbrojtjes. Më pas, këto tri ekipe e vijuan një trajnim intensiv
trejavor në lëmin e nxjerrjes së viktimave nga automjetet, bashkë me ekspertët e TRADOK-ut, të
Shkollës së Mbrojtjes Civile dhe të IOM-it, - Simon Papenfuss dhe Tobias Wiese. Të tri ekipet pastaj udhëtuan në Nottinghamshire të Anglisë, ku garuan me disa prej ekipeve më të mira dhe më me
përvojë të Britanisë së Madhe. Tri ekipet e TMK-së u trajnuan vetëm gjashtë javë, por ato u
paraqitën jashtëzakonisht mirë, duke zënë vendet 20, 25, dhe 31 nga 54 ekipe garuese.
154
FAZA V
Këtë demonstrim të aftësisë së TMK-së për t'i përmbushur standardet ndërkombëtare në lëmin e
nxjerrjes së viktimave, e dëshmuan: Zëvendëskomandanti i TMK-së, gjeneralmajor Sylejman
Selimi, koordinatori i UNMIK-ut për TMK-në dhe një përfaqësues i KFOR-it, që ishin të pranishëm
në garë.
Ekipi i ZM 2-shit që e arriti rezultatin më të mirë, pati nderin ta përfaqësonte TMK-në në pjesëmarrjen e saj të tretë në një garë ndërkombëtare, saktësisht në Garën Botërore të nxjerrjes së viktimave, në tetor të vitit 2003, në Kanada. Për fat të keq, për shkak të refuzimit të Qeverisë kanadeze
për t'ua dhënë vizat pjesëmarrësve nga radhët e TMK-së, kjo mundësi dështoi.
Një aspekt tjetër kyç, që vlen të përmendet nga trajnimet për pjesëmarrje në Garën e Britanisë së
Madhe dhe në atë Botërore të nxjerrjes së viktimave, ishte pjesëmarrja e instruktorëve nga Kolegji
i Mbrojtjes Civile të Ankarasë së Turqisë. Dy instruktorët turq, - Zekai Sariarslan dhe Kamal Dogan
Topaclioglu, udhëtuan për në Kosovë për ta vrojtuar trajnimin dhe pastaj shkuan në Britani të
Madhe, ku e ndoqën Garën në nxjerrjen e viktimave. Nga këto përvoja, instruktorët shënuan elemente/pjesë përbërëse të Programit të trajnimit të TMK-së, që dëshironin t'i integronin në trajnimet
e veta që do t'i organizonin në Turqi. Diskutimet për bashkëpunim të ardhshëm ndërmjet Kolegjit të
Mbrojtjes Civile të Ankarasë dhe Akademisë së Mbrojtjes së TMK-së, vazhduan të përparonin.
Republika Çeke
Me kërkesë të Komandantit të TMK-së, Departamenti i
Operativës i TMK-së luajti një rol gjithnjë e më aktiv në
planifikimin dhe në përgatitjet për katër dislokime të
Zonave të Mbrojtjes në Republikën Çeke. Stafi i
Programit të trajnimit të TMK-së (i udhëhequr nga Neville
Fouché), i ndihmoi këtij Departamenti në realizimin e
detyrave të nevojshme, në analizimin e kërkesave për
mbështetje dhe në përpilimin e planeve të dislokimit.
Nga 25 qershori deri më 9 korrik, 25 pjesëtarë të TMK-së
nga Njësiti i Reagimit të Shpejtë i ZM 4, u dislokuan në
Frydek-Mistek të Republikës Çeke, ku e vijuan një trajnim të avancuar në lëmin e zjarrfikjes dhe të
kërkim-shpëtimit, të sponzoruar nga Asociacioni çek i zjarrfikësve dhe i brigadave të shpëtimit nga
zjarri, në rajonin Moravian-Silesian. Instruktorët nga Shkolla e Mbrojtjes Civile e TMK-së dhe nga
Departamenti kosovar i menaxhimit të emergjencave, u dislokuan si një ekip me aftësi të avancuara dhe shërbyen si ndihmësinstruktorë të trajnuesve çekë. Trajnimi për krijimin e
shkathtësive të avancuara përbëhej nga pjesa teorike, - në klasë
dhe nga ajo praktike, - në terren. Temat e veçanta të javës së
parë të trajnimit përfshinin: teorinë e elementeve të zjarrfikjes dhe
të komunikimit ndërmjet shërbimeve emergjente; ushtrimet praktike, përkatësisht stërvitjet për përdorimin e tubave të zjarrfikjes,
përdorimin e aparatit të frymëmarrjes me sistem të mbyllur dhe
për shpëtimin me litar në këndin vertikal.
Pas ditëve të kaluara në mësime në klasë, në demonstrime dhe
në stërvitje, pjesëtarët e TMK-së i testuan shkathtësitë e veta në
një "trajnim të fortë". Në këtë trajnim parashihej hyrja në një
dhomë prej guri, në të cilën, pjesëtari i TMK-së ballafaqohej me
një situatë të vërtetë zjarri (me tym, nxehtësi e flakë), për t'u testuar reagimi dhe aftësitë e tij të zjarrfikjes. Pos kësaj, u zhvilluan
"Trajnimi i fortë"
trajnime për reagim në situata të rrënimit të godinave dhe trajn155
FAZA V
ime të kërkim-shpëtimit, me ç'rast u demonstruan shkathtësitë
që duhej të zbatoheshin pas një tërmeti ose zjarri.
Përfaqësuesit e KFOR-it e vrojtuan këtë pjesë të trajnimit të
mbajtur në Çeki dhe mbetën të impresionuar dhe të kënaqur
me performansën e pjesëtarëve të TMK-së.
Pjesa tjetër përbërëse e trajnimit kishte të bënte me teorinë
dhe me demonstrimet e veprimeve me rastin e një aksidenti të
komunikacionit, si dhe me shkathtësitë e nevojshme të shpëtimit në hapësira të mbyllura. Duke e pasur parasysh shkallën
e lartë të aksidenteve të trafikut në Kosovë, këto shkathtësi
Udhëzimet në klasë për përdorimin e
ishin të një rëndësie dhe të një dobie të veçantë. Komandanti
aparatit të frymëmarrjes me
i ZM 4, kolonel Zymer Halimi, erdhi për ta vrojtuar këtë trajnsistem të mbyllur
im dhe ndihej krenar për arritjet e njësitit të tij. Gjatë ditëve të
fundit, trajnimi për reagim ndaj materieve të rrezikshme u zhvillua në objekte të posaçme, të parapara që, në një mjedis të kontrolluar, t'i simulonin rrethanat e rrezikshme, të shkaktuara nga substancat e tilla. Trajnimi në lëmin e dekontaminimit ishte një element i domosdoshëm që ishte përfshirë me këtë rast.
Në fund të këtyre moduleve të ndryshme të trajnimit,
pjesëtarët e TMK-së iu nënshtruan testimit, për t'ua
vlerësuar shkallën e profesionalizmit, pastaj iu dhanë
certifkata për arritjet e tyre.
Ky trajnim ishte aq i suksesshëm, saqë sponsorët çekë
i ftuan pjesëtarët e NjRSh të ZM 5-shit për të marrë
pjesë në një trajnim të ngjashëm, në tetor të vitit 2003.
Pjesëtarët e ZM 5-shit u dislokuan në Shkollën e trajnimit për zjarrfikje të rajonit Moravian-Silesian, nga 24 tetori
deri më 3 nëntor të vitit 2003. Një elitë e stafit të IOM-it
dhe e instruktorëve të Shkollës së Mbrojtjes Civile, sër- Trajnimi për shpëtim, duke u lëshuar me litar
vertikalisht teposhtë
ish u nisën për në Republikën Çeke, para se t'u
bashkëngjiteshin 25 pjesëtarë të Njësitit të reagimit të
shpejtë. Edhe këtij grupi iu ofrua programi i njëjtë i
instruksioneve, me rezultate njëlloj të suksesshme.
Shefi i Shkollës së Mbrojtjes Civile, kolonel Skender
Hoxha dhe komandanti i NjRSh të ZM 5-shit, nënkolonel
Beqir Selmani, e vizituan shkollën e trajnimit të Çekisë,
për t'i vrojtuar ushtrimet.
Duke i pasur parasysh rezultatet pozitive të këtij dislokimi të dytë dhe bashkëpunimin e shkëlqyeshëm ndërmjet IOM-it, TMK-së, Asociacionit çek të zjarrfikësve dhe
brigadës së zjarrfikësve (të rajonit Moravian-Silesian),
TMK-së iu bë ftesë të dërgonte njësite të tjera për trajnPajisjet e specializuara të trajnimit për punë
im, në shkurt të vitit 2004. Njësitet e Reagimit të Shpejtë
me materie të rrezikshme
(NjRSh) nga ZM 6-shi dhe nga KGRSh-ja, u dislokuan
ndarazi; 25 pjesëtarë të TMK-së nga ZM 6-shi u nisën më 6 shkurt. Ata e vijuan të njëjtin trajnim,
përveç ndryshimeve që imponoheshin nga kushtet e dimrit. Komandanti i TRADOK-ut, kolonel
Haxhi Shala, së bashku me Shefin e Operativës (J-3) të ShP të TMK-së, gjeneralin Kadri Kastrati,
i vizituan studentët në këtë dislokim, në cilësinë e grupit të personaliteteve të shquara (VIP). Vizitat
e këtyre personaliteteve ishin të rëndësishme, meqë ato i kontribuan ndërgjegjësimit të shtuar përkitazi me përfitimet e mëdha nga trajnimet jashtë vendit, pjesë e të cilave janë objektet dhe pajisjet
e specializuara, instruksionet për shkathëtsitë e nivelit të lartë, si dhe kontakti me organizata të
156
FAZA V
ndryshme të shërbimeve emergjente dhe njohja e metodave të tyre. Trajnimet e tilla nuk janë të
vlefshme vetëm për TMK-në; ato i kontribuojnë ndërgjegjësimit të qeverive të huaja, të organizatave
dhe të individëve për misionin, profesionalizmin dhe për aftësitë e TMK-së.
Dislokimi përfundimtar i NjRSh-së nga Komanda e Gardës dhe e Reagimit të Shpejtë, filloi më 20
shkurt. Në ditët e fundit të trajnimit, gjenerali Çeku, Koordinatori i ri për TMK-në, gjenerallejtënant
Adrian Freer dhe menaxheri i Programit të trajnimit, i vizituan Shkollën e trajnimit për zjarrfikje të
rajonit Moravian-Silesian, qendrën e thirrjeve emergjente dhe objektet e trajnimit. Me këtë trajnim
të fundit jashtë vendit, IOM-i me sukses e realizoi dislokimin e grupeve nga të gjitha zonat e mbrojtjes dhe nga KGRSh-ja, - që ishte pikësynim, të cilin Programi i trajnimit të TMK-së mëtonte ta
përmbushte para përfundimit të tij që pritej të bëhej në prill.
VIII. NDIHMA HUMANITARE - FONDI I MIRËBESIMIT
(TRUST FUND-i) i IOM-it
Projektet e Fondit të Mirëbesimit i
bashkuan pjesëtarët e komuniteteve
të ndryshme
Fondi i Mirëbesimit i IOM-it ishte, pa dyshim, një komponentë e suksesshme e Programit të trajnimit të TMK-së; ai e
përmbushi objektivin e vet - angazhimin frytëdhënës të
pjesëtarëve të TMK-së në ndihmën dhënë popullatës dhe
në realizimin e projekteve humanitare. Duke i kontribuar
rindërtimit të infrastrukturës dhe duke u dalë në ndihmë
komuniteteve të Kosovës, TMK-ja e plotësoi njërin prej
obligimeve të saja kryesore, në kuadër të mandatit të mbrojtjes civile dhe kështu e fitoi besimin dhe respektin, jo vetëm
të popullatës së Kosovës, por edhe të bashkësisë ndërkombëtare. Pjesëtarët e TMK-së përfituan edhe individualisht,
duke vijuar trajnime të llojeve të ndryshme, pa shkëputje
nga puna.
Nëpërmjet Fondit të Mirëbesimit u financuan dhe u implementuan me sukses më shumë se 135
projekte. Këto projekte ndryshonin, në masë të madhe, nga rajoni në rajon, varësisht nga nevojat
e popullatës vendore. Përveç vazhdimit të projekteve me ndikim të madh dhe të realizueshme
shpejt, me të filluar Faza IV, Fondi i Mirëbesimit filloi t'i miratojë aktivitet me rëndësi jetike. Çështja
e parë në të cilën ky Fond u përqendrua, ishte t'i ofrohej ndihmë Shërbimit kosovar të zjarrfikjes dhe
të shpëtimit. Këto përpjekje rezultuan me ndërtimin e 7 stacioneve komunale të zjarrfikjes dhe të
Qendrës së alarmimit dhe të koordinimit në Prishtinë. I inkurajuar nga ky sukses, në Fazën V, Trust
Fund-i e miratoi vendimin për realizimin e një aktiviteti edhe më ambicioz. Në bashkërendim me
Zyrën e Koordinatorit të UNMIK-ut për TMK-në dhe me Zyrën e UNMIK-ut për të kthyerit dhe për
komunitetet, Fondi i hyri punës për një sërë projektesh për komunitetet me popullatë etnikisht të
përzier. Për më tepër, u bënë plane që TMK-ja të përfshihej drejtpërsëdrejti në programe të
ndryshme të kthimit të etniteteve në tërë Kosovën. Çdo angazhim i tillë shtronte një numër problemesh të ndjeshme. Por, IOM-i besonte se këto nuk ishin të pakapërcyeshme, duke e pasur
parasysh rolin e mëparshëm, të tanishëm dhe atë të ardhshëm të TMK-së në realizimin e programeve për ndihmë minoriteteve, si dhe demonstrimin e gatishmërisë dhe të aftësisë së saj për t'i
përmbushur projektet humanitare dhe ato të rindërtimit në të gjitha anët e Kosovës, në të cilat jeton
popullatë e përzier etnikisht ose ku dominojnë komunitetet minoritare.
Shembuj të veçantë të projekteve të implementuara nga kjo fushë e aktiviteteve, janë:
D
Mbështetja e Programit në Bablak, për kthim vullnetar të personave të zhvendosur përbrenda kufijve: Pas hyrjes së paraqitur nga Koordinatori i Zyrës Amerikane për refugjatë,
157
FAZA V
menaxheri i projektit të Fondit të Mirëbesimit veproi në cilësinë e ndërmjetësuesit të Njësitit të
Xhenios të TMK-së dhe OJQ-së "Komiteti i bashkuar metodist për ndihmë" (UMCOR), për ta lehtësuar pjesëmarrjen e pjesëtarëve të TMK-së në këtë projekt të udhëhequr nga UMCOR-i. Në fazën
e parë të projektit, afërsisht 35 familje serbe të Kosovës pritej të ktheheshin në pranverë të vitit
2004. Njësiti i Xhenios i TMK-së e ndihmoi UMCOR-in për pastrimin e mbeturinave të materialit
ndërtimor dhe për hedhjen e tyre në vendet përkatëse. Pastaj, TMK-ja mori përsipër t'i mihte
themelet e shtëpive që duhej të ndërtoheshin.
D
Përmirësimi i sistemit të furnizimit me ujë (ZM 6): Fshati Jasenovik ndodhet përbrenda kufijve të komunës së Artanës, me popullsi të përzier, serbe dhe shqiptare. Shkolla e fshatit
kishte afërsisht 300 nxënës, me dy orarë për mësimet në gjuhën serbe dhe në atë shqipe. Sistemi
i ujësjellësit të shkollës kishte probleme të shumta; rrjedha e ujit nuk ishte e mjaftueshme për t'i
plotësuar nevojat më elementare dhe të atypëratyshme. Më e keqja ishte se uji që arrinte në shkollë, shpeshherë ishte i kontaminuar. Qendra e afërt shëndetësore po ballafaqohej me të njëjtin problem. Pjesëtarët e TMK-së nga ZM 6-shit e aktivizuan një burim të ri të ujit, duke i montuar rezervuarin dhe valvulat për thithjen e ujit dhe duke e instaluar një tubacion të shpërndarjes, të gjatë 1.5 km.
Rezultat i këtij projekti ishte furnizimi i shkollës, i qendrës
shëndetësore dhe i dy familjeve serbe (të cilat ishin pronare
të tokës, në të cilën u kryen ndërtimet) me ujë të freskët dhe
me cilësi më të mirë dhe në sasi më të madhe.
D
Ndërtimi i një stacioni komunal të zjarrfikjes
në Artanë (ZM 6): Pas një sërë takimesh me qëllim të rritjes
së mirëbesimit, kryetari i komunës së Artanës, me përkatësi
serbe dhe DME në Prishtinë ua parashtruan IOM-it dhe
TMK-së një kërkesë të drejtpërdrejtë për ndihmë, në kuadër
të së cilës, ZM 6-shi do ta ndërtonte një stacion të zjarrfikjes,
që do të ishte në gjendje ta mbështeste një shërbim të zjarStacioni i zjarrfikjes në Artanë,|
rfikjes me gjysmë orari. Stacioni i parë ishte shkatërruar
në ndërtim e sipër
gjatë luftës. UNMIK-u u pajtua t'i pajiste dhe t'i trajnonte zjarrfikësit sipas standardeve dhe sipas shkallës së njëjtë të profesionalizmit, të përcaktuara për stacionet e zjarrfikjes, që janë ndërtuar nga Fondi i Mirëbesimit në Fazën IV.
D
Ndërtimi i një rrjeti për furnizim të komunitetit me ujë (në ZM 2): Në kuadër të kësaj
përpjekjeje të jashtëzakonshme dhe ambicioze, projekti i Fondit të Mirëbesimit i hyri punës për gjetjen e një zgjidhjeje afatgjatë dhe të qëndrueshme të problemeve me ujë të pijshëm, me të cilat ballafaqoheshin 7 fshatra (Smaç, Trepeticë, Sericë e Ulët, Novakë, Velezhë, Shpenadi dhe Caparc)
me afërsisht 5,500 banorë. Plani i ndërtimit ishte sajuar ashtu që, rrjeti i ujësjellësit do t'i furnizonte
me ujë edhe 2,000 banorë të tjerë, për aq sa është parashikuar të rritet edhe popullata në vitet e
ardhsme. Kjo nismë ishte një punë e përbashkët e popullsisë së të 7 fshatrave, e komunës së
Prizrenit, e IOM-it, e TMK-së dhe e një OJQ-je vendore, të quajtur "Nismat për zhvillimin e komunitetit", e mbështetur nga Oxfam-i. Projekti filloi në fund të Fazës V dhe ndodh të mos realizohet në
tërësi, nëse Programi i trajnimit të TMK-së e përfundon misionin.
IX.
SUKSESET DHE SFIDAT
Programi i trajnimit të TMK-së udhëhiqej nga besimi se trajnimi është një proces e jo një seri ngjarjesh të ndara. Kjo do të thotë se të gjitha komponentet e Programit të trajnimit të TMK-së ishin të
ndërlidhura dhe ndërtoheshin duke u mbështetur dhe duke e plotësuar njëra-tjetrën, duke i kontribuar kështu një qëllimi më madhor dhe afatgjatë. Procesi i trajnimit të TMK-së, për ta shndërruar
atë në një organizatë profesionale dhe të disiplinuar të shërbimeve emergjente, që i plotëson standardet e pranuara ndërkombëtarisht, ishte një ndërmarrje mbresëlënëse. Programi i trajnimit të
TMK-së e parashikoi një strategji për ta kuptuar këtë objektiv dhe për t'i rritur aftësitë e TMK-së në
mënyra të ndryshme dhe të shumta, por i tërë procesi i trajnimit nuk kishte përfunduar deri në fund
158
FAZA V
të Fazës V. Kjo e shtron pyetjen: Po të kishte përfunduar
me të vërtetë Programi i trajnimit të TMK-së në prill të vitit
2004, cilat do të kishin qenë arritjet e tij më të rëndësishme dhe çka do të kishte mbetur pa përfunduar?
Shumica prej sukseseve më të dalluara të Programit të
trajnimit të TMK-së, por edhe punët e tij të papërfunduara, janë përmbledhur në institucionin e TRADOK-ut.
Nëpërmjet TRADOK-ut, gjegjësisht mësimeve dhe kurseve të organizuara në të, Programi i trajnimit të TMK-së
ofroi trajnim që ishte i përqendruar në objektiv, i strandardizuar dhe që i kontribuoi pavarësimit të TMK-së.
Qendra e publikimeve e TRADOK-ut
Natyra e trajnimit të TMK-së, e karakterizuar nga përqendrimi në objektiv, i ka specifikuar kompetencat dhe shkathtësitë e nevojshme për individët dhe për
grupet e angazhuara në shërbimet emergjente, si dhe aspektet për rritjen e aftësive të një organizate bashkëkohore të stilit perëndimor. Kjo u mundësua falë rekrutimit, nga ana e Programit të trajnimit të TMK-së, të një ekipi ekspertësh, që do të ofronte trajnim në shumë lëmenj, duke përfshirë
mes të tjerash: operacionet e shërbimeve emergjente, zjarrfikjen, nxjerrjen e viktimave nga automjetet, mësimin e gjuhës angleze dhe aftësimin për punë me kompjuter. Standardizimi u arrit nëpërmjet përpilimit, implementimit dhe shpërndarjes së materialeve doktrinare, të doracakëve operativë
dhe të PSV-ve në të gjitha nivelet e TMK-së (ShP, njësitet qendore, ZM-të, etj.). Biblioteka e
Akademisë së Mbrojtjes dhe Qendra e publikimeve e TRADOK-ut, shërbyen si një qendër për ruajtjen dhe për shpërndarjen e këtyre informacioneve me rëndësi jetike. Gati e tërë puna e Programit
të trajnimit të TMK-së është bërë me qëllim që TMK-ja t'i afrohej pavarësimit. Themelimi i tri komandave të TRADOK-ut, - Akademisë së Mbrojtjes, Qendrës Simulative dhe e një Qendre të trajnimit
themelor, krijoi një bazë institucionale, nëpërmjet të së cilës TMK-ja do të mund ta mbështeste
vetveten edhe pa angazhimin e bashkësisë ndërkombëtare.
Përkundër këtyre arritjeve, po qe se Programi i trajnimit të TMK-së do të përfundonte në prill të vitit
2004, ai nuk do ta kishte përmbushur në tërësi procesin e krijimit të kapaciteteve të TRADOK-ut.
Derisa tri prej pesë komandave që e përbënin TRADOK-un ishin funksionale, dy të tjerat mbetën të
papërfunduara. Këto dy komponente kritike ishin: Qendra e dytë e trajnimit themelor dhe Qendra e
trajnimit kolektiv. TMK-së ende i mungonin hapësirat e trajnimit, të nevojshme për t'i përgatitur individët që në mënyrë të efektshme të vepronin si njësite/grupe/ekipe. Programi i trajnimit të TMK-së,
po ashtu, nuk qe në gjendje ta përfundonte procesin e përgatitjes së Kursit për oficerë të karrierës
dhe të Kursit të komandës dhe të shtabit për oficerë të lartë. Programi i trajnimit të TMK-së ua kishte
kushtuar nismat e tij (Kursin e trajnimit fillestar të pjesëtarëve të rinj, Kursin Themelor të Zhvillimit
të Udhëheqjes dhe Kursin themelor për oficerë), pjesëtarëve të thjeshtë të TMK-së dhe oficerëve
me gradë më të ulët, ndërsa, për shkak të kohës dhe të resurseve të kufizuara, nuk kishte qenë në
gjendje t'i realizonte kurset në fushëveprime të specializuara, në të cilat pjesëtarët e TMK-së do të
fitonin shkathtësi profesionale, të nevojshme për njësitin e xhenios, për atë të komunikimeve, për
batalionin e mjekësisë dhe për MKAB-në.
Fusha e dytë që dëshmon për arritje, por edhe për punën e papërfunduar të Programit të trajnimit
të TMK-së, është trajnimi jashtë vendit. Sa i përket aspektit pozitiv, Njësitet e reagimit të shpejtë të
TMK-së, nga të gjashtë Zonat e Mbrojtjes dhe nga KGRSh-ja, me sukses janë dislokuar jashtë vendit, për të vijuar trajnime të avancuara. Këto dislokime, përkatësisht këto mundësi për të vijuar trajnime të veçanta individuale jashtë vendit, u kanë ofruar pjesëtarëve dhe njësiteve të përzgjedhura
të TMK-së instruksione për krijimin e shkathësive të nivelit II dhe III, por edhe qasje në objekte dhe
në pajisje të specializuara, që nuk janë të disponueshme në Kosovë. Sidoqoftë, Programi i trajnimit të TMK-së nuk ka qenë në gjendje ta përmbushte pikësynimin e vet - dislokimin e një njësiti të
reagimit të shpejtë të TMK-së në një situatë të vërtetë emergjente jashtë Kosovës. Arritjet
159
FAZA V
mbresëlënëse të TMK-së në situata krizash përbrenda
Kosovës (më të dalluarat me rastin e tërmetit në Gjilan dhe të
zjarrit në termocentralin në Kastriot), treguan se TMK-ja ishte
mjaft e përgatitur dhe e organizuar për të ndërhyrë në fatkeqësi përmasash të vogla. Megjithëkëtë, TMK-së i mungonin
pajisjet e specializuara dhe përkrahja logjistike për ta
mbështetur angazhimin e saj të vazhdueshëm në situata
emergjencash të vërteta. Programi i trajnimit të TMK-së, edhe
këtë radhë për shkak të pamjaftueshmërisë së kohës dhe të
resurseve, nuk arriti ta përmbushte as pikësynimin tjetër të tij,
Stafi i IOM-it dhe ai i TMK-së punuan së - sigurimin e pakove të mbështetjes logjistike, të nevojshme
bashku për ta ngitur Parkun e
për realizim të pavarur të operacioneve të TMK-së në një periJasharajve, në hapësirat e TRADOK-ut udhë 10-ditëshe.
Fusha e tretë, aspektet e së cilës nuk do të përmbusheshin në
tërësi po ta kishte përfunduar punën Programi i trajnimit të
TMK-së në prill të vitit 2004, ka të bëjë me Fondin e
Mirëbesimit të IOM-it. Njëri prej pikësynimeve afatgjatë, të
theksuara në projektin fillestar të Fondit, ishte aftësimi i TMKsë për të vepruar në mënyrë të pavarur në përgatitjen e projektpropozimeve dhe të buxheteve, në implementimin e tyre
dhe në raportimin pasues, - me efektshtmëri të tillë që do t'i
mundësonte asaj të veprojë, si të ishte një 'OJQ'. Edhe pse
TMK-ja, deri diku, i kishte krijuar këto aftësi, procesi i implementimit të 135 projekteve të Fondit të Mirëbesimit do të kishte hasur në vështirësi serioze, po të
mos e kishte pasur mbështetjen e IOM-it. Përkundër përparimit të arritur në implementimin e projekteve, kishte probleme dhe vonesa të vazhdueshme për shkak të mbështetjes së pamjaftueshme
të pjesëtarëve të thjeshtë të TMK-së nga ana e komandantëve të Zonave të tyre dhe nga stafi i lartë
i ShP të TMK-së. Këto probleme ishin pasojë e linjave të dobëta horizontale (nga departamenti në
departament) dhe e atyre vertikale (nga ShP në ZM e pastaj te pjesëtarët e thejshtë) të komunikimit. Këto probleme të komunikimit manifestoheshin në disa mënyra. Së pari, informacionet shpeshherë nuk arrinin të qarkullonin lartë- poshtë kanaleve të duhura, siç e do nevoja kur të gjitha palët
relevante (si: departamentet, komandantët, shtabet, etj.), duhej t'i kuptonin çështjet në fjalë. Së dyti,
edhe kur personat e duhur ishin në dijeni për informacionet përkatëse, shpeshherë mungonte
bashkërendimi i mjaftueshëm ndërmjet departamenteve kyçe që, si pasojë, kishte mangësi ose
dyfishim informacionesh dhe mosefikasitet të përgjithshëm. Shefat e departamenteve dhe stafi i tyre
(në nivel të ZM-ve dhe të ShP-së), shpeshherë, nuk i përmbushnin obligimet që dilnin nga
përgjegjësitë e posteve të tyre dhe nuk mbaheshin përgjegjës për këtë. Kështu, mangësitë në
punën e pjesëtarëve kryesorë të stafit, në kuadër të strukturës së komandimit dhe të kontrollit, duhet
të shqyrtohen para se TMK-ja të bëhet e aftë për ta vazhduar punën e Fondit të Mirëbesimit, pa
përfshirjen e IOM-it.
Për të qenë kjo çështje edhe më e ndërlikuar, TMK-ja ende ballafaqohej me një skepticizëm të
madh dhe me mendime të gabuara lidhur me mandatin dhe me kapacitetet e organizatës, si në
mesin e popullatës vendore, ashtu edhe të faktorit ndërkombëtar në Kosovë. Në shumë raste, roli
i IOM-it, si ndërmjetësues ndërkombëtar, u dëshmua si qenësor në tejkalimin e dallimeve në agjendat politike, me qëllim të realizimit të projekteve. Kjo tregoi se koncepti i trajnimit, si një proces i integruar, e jo si një radhë ngjarjesh të shkëputura, ishte shumë i vlefshëm për implementimin e projekteve të Fondit të Mirëbesimit, posaçërisht të atyre që kanë të bëjnë me punën në komunitete
minoritare dhe me kthimin e tyre. Riintegrimi dhe pajtimi kërkonin veprim të vazhdueshëm dhe
demonstrim të angazhimit, meqë ishte evidente që, para se të arrinin projektet në fazën e përpilim160
FAZA V
it dhe të planifikimit, duhej të zhvilloheshin diskutime dhe negociata të ndjeshme e të gjata. Edhe
pse TMK-ja i kishte implementuar më se 30 projekte, nga të cilat drejtpërsëdrejti kishin përfituar
komunitetet etnikisht të përziera ose ato minoritare, procesi që do t'i mundësonte këto arritje, pengohej nga këndvështrimet e gabuara ose nga ato tejet të kujdesshme të bashkësisë ndërkombëtare. Puna e TMK-së në këtë drejtim, në masë të madhe, nuk u njoh dhe nuk u vlerësua sa duhet.
Për më tepër, kishte ngurrime për ta përfshirë TMK-në në çfarëdo planesh të ardhshme për ndihmë. Sipas mendimit të IOM-it, TMK-ja ballafaqohej me pengesa të panevojshme drejt pjesëmarrjes
së saj në projekte të tilla. IOM-i nuk e konsideronte TMK-në si barrierë të përparimit, por si një çelës
të derës 'me shumë brava', që do t'u hapte rrugë kthimit të sigurt dhe riintegrimit të qytetarëve të
Kosovës.
Pra, kishin mbetur edhe disa aspekte në të cilat TMK-ja kishte nevojë të zhvillohej edhe më tutje,
për ta përmbushur mandatin e saj për ofrimin e shërbimeve emergjente dhe për ta aktivizuar potencialin e saj si organizatë. Këta ishin lëmenj që i kishte identifikuar Programi i trajnimit të TMK-së,
por, për shkak të mungesës së kohës dhe/ose të mjeteve, nuk kishte arritur t'i përfundonte në tërësi
punët në ta.
Një arritje përfundimtare pozitive, që vlen të përmendet, ishte zhvillimi dhe pjekuria e raporteve të
bashkëpunimit ndërmjet IOM-it dhe TMK-së, të mbështetura në besim dhe në respekt të ndërsjellë. Rëndësia e kësaj marrëdhënieje, të skalitur gjatë viteve të ndërveprimit të ngushtë të stafit të
IOM-it me pjesëtarët e TMK-së, nuk mund të mos përmendet. Më 13 nëntor të vitit 2003, TMK-ja e
shprehu këtë ndjenjë, duke e caktuar ditën, kur do t'i shprehte mirënjohje dhe falënderim IOM-it për
tërë kontributin e tij dhënë kësaj organizate. Ngjarja shërbeu edhe si një ceremoni zyrtare lamtumirëse për Pasquale Lupoli-n, që ishte në krye të Misionit të IOM-it për gati 4 vjet të punës së
Programit të trajnimit të TMK-së. Në këtë ngjarje, gjenerallejtënant Çeku i nderoi atë dhe z. Don
Guthmiller, duke e mbajtur një fjalim rasti, në të cilin i numëroi programet dhe nismat e shumta, që
IOM-i (nëpërmjet Programit ICRS dhe atij të trajnimit të TMK-së) i kishte zhvilluar për ta mbështetur TMK-në. Gjeneral Çeku e shprehu falënderimin e tij, në emër të TMK-së, duke i quajtur anëtarët
e stafit të IOM-it "heronj të paqes, ende të pakënduar". Pa mbështetjen e vërtetë të gjenerallejtënant Agim Çekut dhe të udhëheqësve dhe të personelit cilësor të TMK-së, nuk do të ishte e mundshme të arriheshin rezultatet e përshkruara në kapitujt paraprakë.
Në "Ditën e IOM-it" (nëntor 2003), gjenerallejtënant Agim Çeku i shpreh falënderimin e tij menaxherit të
Programit të trajnimit të TMK-së, z Don Guthmiller (fotografia në të majtë) dhe i thotë lamtumirë
Shefit të Misionit të IOM-it, z. Pasquale Lupoli (fotografia në të djathtë)
161
FAZA V
X. PËRFUNDIM
Në vjeshtë të vitit 2003, PSSP - Harri Holkeri e përvijoi Planin e implementimit të standardeve për
Kosovën, në të cilin përshkruheshin ndryshimet/reformat e mëtejme politike, ekonomike dhe ato
institucionale, që duhet të realizohen, para se të përcaktohet statusi përfundimtar i Kosovës.
Standardet kanë të bëjnë me një vistër të gjerë pikësynimesh, si: përmirësimi i funksionimit
demokratik të institucioneve të përkohshme vetëqeverisëse në Kosovë dhe ai i ekonomisë së
tregut, ruajtja e sundimit të ligjit, mbrojtja e të drejtave pronësore dhe mundësimi i kthimit të sigurt,
si dhe integrimi i personave të zhvendosur përbrenda kufijve. Pikësynimi i fundit ishte i lidhur
ngushtë me lirinë e lëvizjes së pjesëtarëve të të gjitha komuniteteve të Kosovës dhe me dialogun
me Beogradin. TMK-ja ishte institucioni i vetëm, që kishte standard të specifikuar enkas për të; ky
ishte një tregues i rolit që ajo ka luajtur dhe do ta luajë në situatën e tanishme dhe në të ardhshmen në Kosovë.
Një deklaratë e UMNIK-ut (UNMIK/PR/1078), e lëshuar më 10 dhjetor të vitit 2003, e elaboroi në
hollësi përmbajtjen e standardeve. "Standardi për TMK-në" përmban tetë pika që kanë të bëjnë me
funksinimin, madhësinë/përbërjen dhe me aktivitetet e organizatës. Standardi në fjalë fillon me një
përsëritje të mandatit të TMK-së dhe me nevojën për t'i respektuar plotësisht kushtet e tij dhe
sundimin e ligjit. Siç thuhet në Kornizën Kushtetuese, TMK-ja është një "organizatë për emergjenca civile, që në Kosovë i kryen detyrat e reagimit të shpejtë në raste fatkeqësish dhe ofron siguri
publike në kohë emergjencash, por dhe kur ka nevojë për ndihmë humanitare". Po ashtu, është
theksuar kërkesa që TMK-ja të jetë transparente lidhur me operacionet dhe me financimin e saj, si
dhe nevoja për një Sistem të kodit të disiplinës dhe të vlerësimit të performansës. Tri prej tetë
pikave kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndërmjet komuniteteve minoritare dhe TMK-së, ndërsa dy
sosh flasin për nevojën e përfshirjes më të madhe të minoriteve në TMK. Me afërsisht vetëm 4% të
pjesëtarëve nga radhët e minoriteteve, TMK-ja ende ngec pas shifrës së kërkuar prej 10% të përfaqësimit të minoriteteve. Sidoqoftë, TMK-ja ka ndërmarrë masa për ta zgjidhur këtë çështje; një
rast veçanërisht pozitiv ka ndodhur në maj të vitit 2003, kur 16 veta nga komunitetet minoritare u
bënë pjesëtarë të TMK-së, që u shënua me ceremoninë më të madhe të rekrutimit të minoriteteve,
në historinë e organizatës.2 Pika e tretë specifikon se aktivitetet e TMK-së në rindërtim, duhet të
zhvillohen proporcionalisht edhe në komunitetet minoritare. Siç u përmend më parë, Fondi i
Mirëbesimit i IOM-it, në Fazën V e përqendroi punën e tij, pikërisht në projekte të këtij lloji, duke
bashkëpunuar me Zyrën e UNMIK-ut për të kthyerit dhe për komunitetet.
Përkundër këtyre arritjeve, edhe mbështetësit më të fuqishëm të TMK-së pajtohen se ka shumë
punë për të bërë, në trajnimin dhe në strukturimin e organizatës, në mënyrë që ajo të mund ta shfrytëzojë tërë potencialin e saj. Janë këto rrethanat që, largimin e shpejtë të IOM-it e bëjnë një perspektivë shqetësuese, jo vetëm për TMK-në, por edhe për pjesëtarët e bashkësisë ndërkombëtare.
Kaluan shumë muaj pas njoftimit të parë se Programi i trajnimit të TMK-së do ta përfundonte punën
në prill të vitit 2004, para se të ndodhte çkado që do ta parandalonte këtë përfundim të punës me
TMK-në. Departamenti i Shtetit Amerikan filloi një fushatë lobiste te Kombet e Bashkuara dhe te
shtetet e tjera për ta plotësuar këtë mungesë të mjeteve financiare, por nuk mori asnjë garanci të
drejtpërdrejtë për mbështetje financiare. Tërheqja graduale e Programit të trajnimit të TMK-së është
planifikuar të ndodhte gjatë një periudhe disamuajshe, duke filluar nga mesi i shkurtit. Me t'u afruar kjo datë, vizitat në TRADOK, në Akademinë e Mbrojtjes dhe në Qendrën Simulative, shtoheshin
gjithnjë e më shumë, siç shtohej edhe numri i takimeve, në të cilat diskutohej lidhur me këtë çështje.
2
Për më shumë informacione lidhur me këtë ngjarje, shih në Shtojcë "Nga zyra e gjeneralit Çeku" (16 qershor
2003).
162
FAZA V
Më 12 shkurt të vitit 2004, PSSP-ja e njoftoi me një letër IOM-in se janë siguruar mjetet e nevojshme financiare. UNMIK-u dhe Kryeministri i Kosovës do të ndanin mjete nga buxheti i institucioneve të përkohshme vetëqeverisëse në Kosovë, në mënyrë që IOM-i të mund ta vazhdonte punën
si partner kryesor në trajnimin e TMK-së. Një kopje e kësaj letre, së bashku me deklaratën e
Kryeministrit që e konfirmon këtë zotim, mund të gjenden në fillim të këtij libri (faqet 41-42). Faza e
ardhshme e aktiviteteve të Programit të trajnimit të TMK-së do të ndërtohet mbi themelet e arritjeve
të fazave të mëparshme dhe do të vazhdojë t'i ndihmojë TMK-së të bëhet një organizatë e pavarur,
kompetente e shërbimeve emergjente, e njohur dhe e respektuar nga populli i Kosovës dhe nga
bashkësia ndërkombëtare. Duke e angazhuar TMK-në në trajnime dhe në projekte humanitare, por
gjithnjë duke e ruajtur bashkëpunimin e saj të mirëfilltë me organizatat homologe, Programi i trajnimit të TMK-së i rifillon përpjekjet për t'i kontribuar stabilizimit dhe rindërtimit të Kosovës, për ta
bërë më të mirë jetën e të gjithë banorëve të saj.
163
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
OPINIONE
OPINIONE
Mendime për TMK-në, IOM-in dhe për
rigjallërimin e Kosovës . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
I. A i ka kontribuar TMK-ja stabilizimit dhe
rindërtimit të Kosovës? . . . . . . . . . . . . . . . . . .170
II. Cili është roli i TMK-së tani dhe çfarë do të
jetë ai në të ardhmen? A ka ndryshuar ky
rol gjatë këtyre katër vjetëve të fundit? . . . . . .172
III. A kanë ndryshuar: kapaciteti, struktura,
karakteri/morali, produktiviteti, etj. në TMK,
gjatë kohës së angazhimit të IOM-it? . . . . . . . .174
IV. A është e nevojshme TMK-ja në Kosovë?
Çka e dallon atë nga institucionet
e tjera (p.sh. SHPK-ja)? . . . . . . . . . . . . . . . . . .178
V. Si mendoni se do të ndryshojë TMK-ja në të
ardhmen? Në çfarë drejtimi (drejtimesh)
e shihni zhvillimin e saj? . . . . . . . . . . . . . . . . .181
VI. A mendoni se TMK-ja paraqitet në media
(lajmet vendore, rajonale dhe ato
ndërkombëtare) në mënyrë të drejtë
dhe të saktë? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184
VII. Ndonjë vërejtje ose deklaratë tjetër që do
të dëshironit ta bënit: . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
OPINIONE
Mendime për TMK-në, IOM-in dhe për rigjallërimin e Kosovës
Shpjegime për pjesën
Faqet në vijim ofrojnë opinione të ndryshme për një sërë temash lidhur me TMK-në, me të kaluarën dhe
me të ardhmen e saj, me rolin e saj në shoqëri e kështu me radhë. Përgjigjet u nxorën nga pyetësori që,
në muajt e parë të 2004-it, u përpilua nga Programi i trajnimit të TMK-së dhe ishte shpërndarë afërsisht
120 pjesëtarëve të personelit ndërkombëtarë dhe personaliteteve të shquara kombëtare. Nga pyetësorët
e plotësuar, stafi i Programit të trajnimit të TMK-së, për t'i futur në libër, i zgjodhi përgjigjet sipas këtyre tri
kritereve:
1. Nëse i anketuari ka shprehur opinionin që është dhënë nga shumica (në bazë të pyetësorëve të tjerë të pranuar), ne i zgjodhëm përgjigjet me vlerësimet më të detajizuara, të
kuptueshme dhe më të artikuluara.
2. Për shkak të shumëllojshmërisë dhe kundërshtimeve, ne kemi përfshirë këtu edhe pikëpamje të kundërta të "minoriteteve".
3. Nëse përgjigjja pasqyronte ndonjë ndërveprim të veçantë dhe specifik që i anketuari kishte
pasur me TMK-së ose me IOM-in, e kemi zgjedhur edhe atë për t'i personifikuar rezultatet.
Të anketuarit kanë mundur të përgjigjen në gjuhën me të cilën kanë mundur të shprehen më mirë: qoftë
në gjuhën shqipe ose në atë angleze. Tekstet në gjuhën shqipe u përkthyen nga ekipi i përkthyesve në
Zyrën kryesore të Programit të trajnimit të TMK-së dhe, pastaj, u redaktuan me kujdes që të jenë sa më
të qarta dhe që të mos humbet as të shtrembërohet kuptimi origjinal. Në rastet kur përgjigjet ishin shumë
të gjata ose ishin përsëritur disa herë, fjalitë janë hequr për ta bërë përgjigjen më të saktë dhe më të
kuptueshme.
Gjashtë pjesët në vijim prezantojnë historinë e Programit të trajnimit të TMK-së dhe raportin e tij me TMKnë nga perspektiva e programit. Si plotësim i kësaj janë analizat e Anna Di Lellios, mesazhi nga
Departamenti i Shtetit i ShBA-ve dhe vërejtjet nga partnerë të rëndësishëm në përpjekjet e kaluara dhe
në ato të ardhmet në Programin e trajnimit të TMK-së (nga UNMIK-u, KFOR-i, Komandanti i TMK-së dhe
nga kryeministri). Në pjesën në vijim paraqiten pikëpamje të individëve, disa prej të cilëve kanë qenë të
angazhuar drejtpërdrejt në TMK, disa të tjerë jashtë saj, që i kanë dhënë perspektivat dhe vrojtimet e tyre
personale. Në grupin e të anketuarve janë përfshirë: pjesëtarët e TMK-së nga ShP i TMK-së, KGRSh-ja,
nga të gjashtë ZM-të, udhëheqësia e Universitetit të Prishtinës dhe nga Departamenti i Kosovës për
menaxhimin e emergjencave. Po ashtu, u kontaktuan partitë kryesore politike në Kosovë. Është kërkuar
opinioni edhe nga stafi i IOM-it, të atij vendor dhe atij ndërkombëtar, si dhe nga agjencitë e ndryshme
partnere të UNMIK-ut.
169
OPINIONE
I. A i ka kontribuar TMK-ja stabilizimit dhe rindërtimit të Kosovës?
TMK-ja gjatë këtyre viteve të pasluftës ka luajtur një rol të rendësishëm në krijimin e stabilitetit në
Kosovë, kur dihet se ajo gjatë kësaj periudhe është ballafaquar me shumë probleme të natyrave të
ndryshme. Kontributi i TMK-së në rindërtimin e vendit është jashtëzakonisht i madh, duke pasur
parasysh fondet e vogla që i kishte në disponim për rindërtimin e Kosovës së pasluftës dhe numrin e
kufizuar të pjesëtarëve, ristrukturimin dhe kalimin e disa pjesëtarëve në rezervën aktive. Trupat e
Mbrojtjes të Kosovës gjatë këtyre viteve të mundimshme, në bashkëpunim me shumë organizata
qeveritare dhe joqeveritare, ka realizuar qindra projekte humanitare në rindërtimin e shkollave, ambulancave, çerdheve të fëmijëve, rrugëve, urave, shtëpive dhe të ujësjellësit, pastaj ka ndihmuar në rregullimin e varrezave të dëshmorëve, në ngritjen e kampshtëpizave për fshatarë dhe të stacioneve të
zjarrfikjes, në rregullimin e fushave sportive, rrethojave të shkollave, të çerdheve të fëmijëve, etj., në
gjelbrimin e fushave, në pastrimin e fushave nga minat, si dhe në shumë aktivitete të tjera të rëndësishme. Këto aktivitete, që në TMK janë kategorizuar si operacione humanitare, janë vetëm një pjesë e
kontributit të TMK-së për Kosovën.
Kolonel Ramë Arifaj,
Shef i Departamentit të trajnimit (J-7) - ShP i TMK-së
Kontributi i TMK-së ka qenë me karakter evolutiv. Menjëherë pas çarmatimit të UÇK-së, TMK-ja
ua mundësoi 5.000 luftëtarëve, që sapo ishin çmobilizuar, t'i bashkëngjiteshin një organizate të re, në të
cilën do të mund t'i gëzonin respektin e komunitetit, krenarinë e përfaqësimit të popullit por edhe të
merrnin rroga. Ishte shumë e dobishme që këta luftëtarë të jenë në kuadër të një organizate që kishte
lidhje zyrtare me UNMIK-un dhe me KFOR-in, e që njëra prej dobive më të veçanta ishte se ata mund
të shiheshin. Këta luftëtarë mund të shiheshin nga ata që kishin frikë se ish-luftëtarët mund të binin nën
ndikimin e grupeve, interesat e të cilave nuk përputheshin me ato të komunitetit ndërkombëtar. Me
kalimin e kohës, TMK-ja u shndërrua në krenari të vërtetë për popullatën vendore shqiptare. Siç e dimë
ajo synon ta marrë rolin e faktorit të sigurisë në Kosovë. Popullata shqiptare e Kosovës, gjithashtu, e
dëshiron këtë. Janë vetëm dy organizata të uniformuara në Kosovë që popullata shqiptare vendore
mund t'i konsiderojë si të vetat. Njëra është SHPK-ja, kurse tjetra TMK-ja. Me fillimin e projekteve
humanitare nëpërmjet Fondit të Mirëbesimit dhe me aftësimin gjithnjë e më të madh të TMK-së për të
ndërhyrë në situata emergjente, TMK-ja ka demonstruar se është në gjendje dhe e gatshme t'u përgjigjet nevojave të popullatës. Tërmeti që ndodhi në Gjilan, sigurisht është një shembull që e ilustron më
së miri këtë, megjithëse ka pasur edhe shembuj të tjerë gati çdo muaj. TMK-ja i ka kontribuar stabilitetit
në Kosovë e si rrjedhim i kësaj edhe stabilitetit në rajon.
William Reed
Shef i Administratës dhe i Logjistikës në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Roli i TMK-së në stabilizimin e Kosovës deri më sot ka qenë i jashtëzakonshëm, posaçërisht në
gatishmërinë për ta ndihmuar çdo qytetar, pa dallim etnik e feje. Ajo punoi në realizimin e shumë projekteve për rindërtimin e rrugëve, kanalizimeve, ujësjellësit, urave, shtëpive, shkollave, ambulancave, të
çerdheve të fëmijëve etj.
Basri Musmurati,
Anëtar i Kryesisë së PDK-së
Nëse puna e njësiteve të reagimit të shpejtë do të shfrytëzohej për qëllimet për të cilat janë trajnuar, TMK-ja padyshim do t'i kontribuonte rindërtimit, duke ofruar ndihmë shtesë në shpëtimin e jetëve
të njerëzve dhe në mbrojtjen e pasurisë.
Hendrick Fouché, ekspert në lëmin e zjarrfikjes,
Akademia e Mbrojtjes, Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
170
OPINIONE
Respekti që TMK-ja e gëzon në shoqërinë kosovare ka qenë një segment i rëndësishëm i stabilizimit të Kosovës. Populli i Kosovës e ka një faktor të rehatisë, duke e ditur se TMK-ja është në shërbim të tij.
Gjeneralmajor Andrew Cumming, Koordinatori i UNMIK-ut për TMK-në
Vetë krijimi i TMK-së është një kontribut i madh në shërbim të stabilitetit të Kosovës, sepse në
këtë institucion u integruan mijëra ish-luftëtarë të UÇK-së. TMK-ja nuk ishte për ta vetëm një vend
pune, sa për ta marrë një pagë, por mbi të gjitha, një institucion në të cilin ata do të edukoheshin, do t'i
përvetësonin stadardet perëndimore të sjelljes dhe të veprimit, për t'u bërë profesionistë të vërtetë.
Përveç stabilitetit të Kosovës, me punën dhe me rolin e saj konstruktiv, TMK-ja i ka ndihmuar
shumë edhe stabilitetit rajonal.
Ata që i njohin rolin dhe punën që e ka bërë TMK-ja gjatë këtyre viteve, e dinë mirë ndihmën që u
ka dhënë ajo qytetarëve të Kosovës, pa dallim. Mjafton t'i përmendim qindra projekte humanitare, ndërtime rrugësh, urash dhe shkollash që i ka bërë TMK-ja në bashkëopunim me IOM-in (me Fondin e
Mirëbesimit). Nga këto projekte kanë përfituar shumë edhe minoritetet.
Kontribut të madh ka dhënë TMK-ja edhe në shumë emergjenca reale, në të cilat ka intervenuar
me plot sukses, p.sh. në rastin e tërmetit në Gjilan, në Termocentralin Kosova B, në vërshimet që
goditën shumë pjesë të Kosovës, etj.
Po ashtu, TMK-ja ka dhënë kontribut të madh në çminim, duke pastruar sipërfaqe të mëdha, pastaj ka dhënë ndihmë mjekësore në zona të izoluara, etj.
Kolonel Muharrem Mahmutaj,
Shef i Kabinetit të Komandantit të TMK-së
TMK-ja ka dhënë kontribut të rëndësishëm në stabilizimin e gjendjes dhe në rindërtim, por edhe
në lëmin e ndihmës humanitare. Ka riparuar shumë ura dhe ka kryer shumë projekte ndërtimi. TMK-ja
ka ndërtuar stacione zjarrfikjeje dhe ka ndihmuar në meremetimin e shkollave dhe të spitaleve vendore.
Në raste tërmetesh dhe fatkeqësish natyrore ka kryer edhe misione kërkim-shpëtimi.
Al Hunley
Këshilltar i lartë trajnimi për logjistikë, ShP i TMK-së, Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
Mendoj se pjesëmarrja e TMK-së në stabilizimin dhe në rindërtimin e Kosovës ka qenë mjaft e
madhe dhe e dukshme, duke ndihmuar edhe fizikisht në rindërtimin e shtëpive. Kontributi i TMK-së me
kapacitetin e vet ka qenë maksimal.
Donat Kaçi,
Asistent trajnimi në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së, SHP i TMK-së
Mendoj se TMK-ja si institucion i ka kontribuar stabilizimit në Kosovë, duke pasur parasysh se në
të përfshihen të gjitha komunitetet e Kosovës. Ndërsa, sa i përket rindërtimit, TMK-ja me strukturën e
vet, qysh pas përfundimit të luftës, është angazhuar në rindërtimin dhe në ndërtimin e shtëpive,
shkollave, ambulancave, urave, rrugëve, dhe të qendrave të zjarrëfikjes, si dhe në pastrimin e zonave
të minuara, etj. Të gjitha këto aktivitete janë kryer nga pjesëtarët e TMK-së në bashkëpunim me organizatat qeveritare dhe joqeveritare që veprojnë në Kosovë.
Visar Rrecaj
Asistent i logjistikës në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
171
OPINIONE
II. Cili është roli i TMK-së tani dhe çfarë do të jetë ai në të ardhmen?
A ka ndryshuar ky rol gjatë këtyre katër vjetëve të fundit?
Roli i TMK-së në shoqërinë kosovare është mjaft i rëndësishëm dhe i pakontestueshëm. Ajo ka
për qëllim që qytetarëve të Kosovës, sikurse edhe Kosovës në përgjithësi t'ua garantojë mbrojtjen e
tyre dhe të pronës së tyre nga çfarëdo elementesh kërcënuese dhe fatkeqësish, qofshin ato natyrore
ose të shkaktuara nga dora e njeriut. Duke qenë se Kosova tashmë e gëzon mbrojtjen e KFOR-it dhe
të mekanizmave tjerë ndërkombëtarë, TMK-ja në këtë fazë, e ka pranuar me kënaqësi misionin aktual,
sepse ky është një mision që u vihet qytetarëve në shërbim të drejtpërdrejtë dhe që këtë institucion e
bën të ndjehet më afër tyre dhe halleve e brengave shqetësuese për ta. Ndërkaq, gjatë këtyre katër
viteve të pasluftës, ky rol ka ndryshuar vetëm në aspektin profesional të kryerjes së punëve dhe obligimeve që TMK-ja ka para vetes. Ajo tashmë është një institucion shumë më i profesionalizuar, falë trajnimeve të shumta që i ka zhvilluar në bashkëpunim me organizatat e tjera dhe falë përvojës së fituar
nga punët e kryera në terren.
Gjeneral brigade Nazmi Brahimaj,
Komandant i ZM 3 të TMK-së
TMK-ja është një organizatë e shërbimeve emergjente që vepron në tërë Kosovën dhe që gjatë
katër viteve të fundit është zhvilluar dukshëm. Roli i saj në të ardhmen do të përcaktohet atëherë kur të
bëhet më i qartë statusi i Kosovës.
Gjeneralmajor Andrew Cumming,
Koordinator i UNMIK-ut për TMK-në
Roli i TMK-së në shoqërinë kosovare dhe në zhvillimet në Kosovë është shumë më i madh dhe
më pozitiv sesa që realisht i ka kompetencat. Kurse për rolin e saj në të ardhmen, unë i përmenda më
lart qëllimet tona, prandaj mendoj se kemi potencial dhe gatishmëri të madhe për të qenë një aleat i
kombeve demokratike në luftën kundër terrorizmit ndërkombëtar. Këtë e kemi shprehur në mënyra të
ndryshme: me gatishmërinë për të marrë pjesë aktive në këtë luftë, duke i përkrahur viktimat e sulmeve
të 11 shtatorit në SHBA, me gatishmëri për të marrë pjesë në misione të ndryshme, siç është misioni
në Irak dhe në Afganistan (në kohën kur shumë shtete me demokraci shekullore hamenden ta bëjnë
këtë) etj. Gjithashtu kemi shprehur gatishmëri në raste të ndryshme për të ndihmuar edhe në katastrofa
të ndryshme natyrore në shtetet e tjera, në raste zjarresh, tërmetesh, etj.
Major Ahmet Ajeti
Mësimdhënës i gjuhës angleze në TRADOK
Po, ka ndryshuar dhe TMK-ja ka mundësi që misionit të saj t'ia shtojë edhe një funksion të ri:
"Kryerjen e punëve dhe të detyrave që kanë të bëjnë me menaxhimin e fatkeqësisë". Formimi i
njësiteve të reagimit të shpejtë ia ka mundësuar TMK-së që:
a. Me shkathtësitë dhe me njohuritë e veta t'u ndihmojë autoriteteve/komuniteteve vendore për
parandalimin dhe zbutjen e pasojave të fatkeqësive. (Kjo ka qenë tematikë e trajnimit në KThZhU dhe
në KThO).
b. Të sigurojë ekipe të decentralizuara të reagimit emergjent, që do t'u ndihmonin agjencive vendore për emergjenca, në rast të një ngjarjeje emergjente ose fatkeqësie në cilëndo pjesë të Kosovës,
ku janë të stacionuara këto njësite. (Trajnimi i mbajtur para dhe gjatë dislokimeve jashtë vendit).
Hendrick Fouché, Ekspert në lëmin e zjarrfikjes,
Akademia e Mbrojtjes, Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
172
OPINIONE
Siç e dimë, TMK-ja e ka rolin e një organizate që i del në ndihmë popullit të Kosovës, prandaj nuk
jam në gjendje të mendoj se çfarë do të jetë roli i saj në të ardhmen. Thuaja se të gjithë pjesëtarët e saj
mendojnë se TMK-ja do të bëhet ushtri e Kosovës, që edhe unë pajtohem e këtë, mirëpo duhet të
themi se TMK-ja ka probleme të shumta, sepse fillimisht nuk ka fonde, pajisje, mjete as infrastrukturë,
pastaj ka nevojë për më shumë trajnime dhe punë, për t'i realizuar synimet e veta. Ndërkaq, kur është
fjala për rolin e saj në të ardhmen, mendoj se kjo varet nga statusi i Kosovës.
Bekim Rrahmani,
Asistent i trajnimit në kuadër të Programit të IOM-i për trajnimin e TMK-së, ZM 5
Roli i TMK-së është që, me kapacitetin, mjetet dhe me aftësitë e veta, ta mbrojë popullatën e
Kosovës nga rreziqet që e kanosin, mirëpo në të ardhmen ajo do të jetë e aftë ta mbrojë popullin e vet
sikur çdo ushtri tjetër.
Gjatë këtyre katër viteve TMK-ja ka ndryshuar, duke e pasur parasysh ngritjen profesionale dhe
besimin për detyra dhe për ndërhyrje në raste të ndryshme emergjente.
Kapiten Astrit Halilaj
Shef i Operativës së Brigadës së Parë, KGRSh,
Roli i saj është të ofrojë shërbime emergjente për popullatën dhe kjo do të vazhdojë edhe në të
ardhmen, ashtu siç është dëshmuar nga ushtrimet e fundit që janë zhvilluar me organizatat e tjera të
mbrojtjes civile.
John Paul Mulhall
Këshilltar i lartë në TRADOK, në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Roli i TMK-së është ta ndihmojë popullin e Kosovës dhe ta mbrojë atë nga incidentet e mundshme. Mendoj se TMK-së do t'i jepen detyra shtesë, mirëpo roli i saj gjatë katër viteve të kaluara nuk
ka ndryshuar.
Kapter Shefki Munishi,
Kompania 85 e MKABK-së ZM 5
TMK-ja po zhvillohet shpejt në një organizatë të përsosur të shërbimeve emergjente. Në fillim,
TMK-ja nuk kishte objektiv e as vizion. Por, ajo shpejt e tejkaloi këtë gjendje. Nëse pajiset si duhet,
TMK-ja do të jetë një pasuri e vërtetë për Kosovën.
Don Ferry, Shef i TRADOK-ut,
Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
Roli i TMK-së është ta ndihmojë popullatën në raste emergjente dhe në katastrofa të ndryshme,
pastaj të ndihmojë në ndërtimin dhe në rindërtimin e Kosovës. Në të ardhmen TMK-ja do të profesionalizohet për detyra të reja dhe do të jetë e gatshme për të gjitha sfidat që dalin para saj. Gjatë këtyre
katër vjetëve TMK-ja është ngritur shumë në pikëpamje profesionale.
Nënkolonel Nexhat Cikaqi,
Departamenti i Komunikimit, J-6, ZM 2
173
OPINIONE
III. A kanë ndryshuar: kapaciteti, struktura, karakteri/morali, produktiviteti,
etj. në TMK, gjatë kohës së angazhimit të IOM-it?
IOM-i e ka ndihmuar shumë TMK-në për t'i rritur aftësitë operacionale dhe nivelin e profesionalizimit. Padyshim që një nga sukseset më të mëdha me të cilat krenohet TMK-ja, është krijimi i
TRADOK-ut, që është ndërtuar bashkë me IOM-in. Ky institucion i ka rritur në masë të madhe
kapacitetet trajnuese në TMK dhe është njëri prej institucioneve më të avancuara të këtij lloji në rajon.
Po ashtu, trajnimet e shumta jashtë vendit, zbarkimet e TMK-së jashtë Kosovës dhe pjesëmarrja
e saj në garat ndërkombëtare, që janë mundësuar nga IOM-i, kanë sjellë një përvojë të re në TMK dhe
kanë ndikuar shumë në rritjen e profesionalizmit të pjesëtarëve të saj dhe të TMK-së në përgjithësi.
Kolonel Muharrem Mahmutaj,
Shef i Kabinetit të Komandantit të TMK-së
Nëse flasim për angazhimin e IOM-it në TMK si menaxher kryesor i trajnimit, me siguri se me një
përshkrim të shkurtër nuk do të mjaftonte ta bëjë një pasqyrim të plotë, prandaj kërkoj falje nëse nuk
mund ta përshkruaj punën e vlefshme që IOM-i e ka bërë për TMK-në deri më tash.
Kapaciteti- Me këtë term nënkuptojmë mundësitë reale nga gjendja fillestare dhe nga ajo e tanishme, gatishmërinë e personelit, pajisjet dhe mjetet në dispozicion për kryerjen e detyrave. Po ta
shikojmë konkretisht, atëherë mund të vërejmë ndryshim të madh që ka sjellë IOM-i, duke filluar nga
baza e trajnimit për aftësime individuale, për të kaluar gradualisht në trajnime kolektive, prandaj, lirisht
mund të them se aftësitë individuale dha ato kolektive të pjesëtarëve, janë rritur si në nivel ekipor ashtu
edhe në nivel zonash. Kjo është dëshmuar jo vetëm me vlerësimin e trajnimeve, por edhe në reagimet
tona reale në raste emergjente, dhe përgjithësisht në detyrat themelore të misionit. Shkollimet dhe trajnimet jashtë vendit, gjithashtu, e rritën kapacitetin tonë. Puna me kompjuter dhe mësimi i gjuhës
angleze e ka zgjeruar horizontin e aftësive tona, duke filluar nga nivelet më të ulëta deri tek ato më të
larta. Përgatitja profesionale e Qendrës Operative sipas të gjitha standardeve, ka bërë të mundur që
informatat të merren dhe të jepen shpejt dhe të zhvillohet procesi i vendimmarrjes me stafin. Aftësimi
në detyra specifike për realizimin e projekteve të shumta në rindërtimin e vendit nëpërmjet Fondit të
Mirëbesimit që e ka rritur edhe numrin e pajisjeve jo vetëm për trajnim, por edhe për punë të përditshme. Në saje të trajnimeve të organizuara nga IOM-i, kemi arritur ta kuptojmë ciklin e trajnimit me të
cilin nuk mund të dalim nga rrethi pa u aftësuar plotësisht. Zhvillimi ynë piramidal nga ana e IOM-it kulmon me aftësimin e instruktorëve që janë të aftë t'i trajnojnë të tjerët, p.sh. t'i shkollojnë nënoficerët, të
mbajnë kurse themelore për fillestarë, t'i aftësojnë oficerët e rangut të ulët etj, Këtu, pra, e shoh nivelin
e arritjes produktive, mirëpo piramida ende nuk ka mbaruar sepse, oficerët e mesëm dhe ata të lartit
duhet të trajnohen edhe më shumë.
Struktura ka pasur ndryshime shumë pozitive që kanë mundësuar funksionim më të mirë.
Ajo që e avancon strukturën është vija vertikale dhe ajo horizontale e komandimit, pastaj funksionet dhe gradat. Si arritje më e madhe ishte TRADOK-u, - qendra më e fuqishme e zhvillimit të TMKsë dhe një ndihmë e madhe për zonat mbrojtëse, që do të sjellë ndryshime pozitive.
Karakteri/morali- Në këtë drejtim IOM-i ka pasur qasje shumë pozitive dhe ka ndryshuar gjendjen
e mëparshme, edhe pse karakteri lidhet shumë me edukimin, kushtet sociale dhe me sistemin dominant që ne fatkeqësisht e kemi përjetuar në një regjim totalitar komunist, por edhe me konceptin e të
menduarit, që në disa raste e vështirëson ndryshimin e karakterit me koncepte të reja demokratike.
Megjithatë, organizata jonë është e re dhe i ka të gjitha mundësitë reale për t'i pranuar reformat dhe
standardet e aplikueshme të kohës, siç i kanë organizatat më të zhvilluara.
174
OPINIONE
Të gjitha këto që i ceka më lart, janë arsye e fuqishme se ende kemi nevojë për një mbështetje
nga një organizatë që do ta merrte përsipër t'i vazhdojë trajnimet, si p.sh. IOM-i, KFOR-i etj.
Gjeneral brigade Imri Ilazi,
Komandant i ZM 6 të TMK-së
Gjatë kohës së angazhimit të IOM-it, TMK-ja ka arritur një shkallë të lartë të profesionalizimit,
natyrisht edhe me vetorganizim dhe me disiplinë.
Nënkolonel Sabit Halilaj,
Shef i personelit të KGRSh-së
Mendoj se përgjegjësia është "përgjegjshmëri" dhe "proces i të menduarit produktiv", që është
shumë larg nga mënyra e të menduarit komunist, që do të thotë se prania e tyre fizike në punë
mjafton. Ata duhet ta marrin përgjegjësinë, pa marrë parasysh numrin e orëve të trajnimit për kokë
pjesëtari, vëllimin e punëve, ndërsa të gjitha rangjet duhet ta thonë "fjalën" e tyre, si dhe të kurajohen
të marrin pjesë në menaxhimin kolektiv dhe në zhvillimin e aftësive. Sipas mendimit tim, në këtë
moment, mungon ky aspekt: serioziteti i detyrës të cilën duhet ta kryejnë, ngase kësaj duhet kushtuar
vëmendje të veçantë. IOM-i po punon në këto ndryshime çdo ditë, andaj edhe sukseset po vërehen.
Richard Orsmond
Këshilltar i lartë i menaxhimit në TRADOK, Programi i trajnimit të TMK-së
Pas transformimit të UÇK-së në TMK, organizata e IOM-it ka dhënë një kontribut të çmuar në
ngritjen profesionale të kuadrit, në mënyrë që secili t'i arrijë nivelin dhe shkallën e përgjegjësisë në
njësite, duke i pasqyruar shkurt dhe qartas detyrat me të cilat ngarkohen nga eprorët e zingjirit komandues. Unë, si një pjesë e kuadrove të TMK-së, e udhëheq njërin prej njësiteve qendrore të Shtabit të
Përgjithshëm, -MKABK-në dhe jo vetëm që kam konsiderate për stafin e IOM-it, veçanërisht për ata me
të cilët kam pasur rastin të punoj, si p.sh. Z. Sami Kristian Salmela dhe asistenti i tij Anton Krasniqi, por
e jap mendimin tim se TMK-ja ka nevojë për trajnime. Pra është e domosdoshme që TMK-ja ta vazhdojë punën në bashkëpunim me IOM-in, që ka kuadro me një shkallë të lartë profesionale, siç ishte
Z.Sami dhe asistenti i tij. Pavarësisht nga kjo, ne do të dëshironim që sa më parë ta arrinim përvojën
që e kanë ata dhe shtetet prej nga vijnë.
Kolonel Rexhep Krasniqi,
Komandant i MKABK-së, ZM 3
Struktura organizative ka ndryshuar për të mirën e TMK-së, por jo shumë bindshëm, sepse ngritja
e njohurive, aftësimi dhe trajnimet janë përqendruar në një qendër, prandaj mendoj se më mirë do të
ishte sikur të bëhej decentralizimi i trajnimeve.
Rexhep Osmani,
Ministër i Arsimit, Shkencës dhe i Teknologjisë
Gjatë një viti e gjysmë të fundit, mendoj se TMK-ja ka përparuar shumë. Duke i marrë parasysh
dislokimet dhe trajnimet e organizuara në Akademinë e Mbrojtjes, mund të them se shumë pjesëtarë të
rinj të TMK-së po ndryshojnë për të mirë. Falë planifikimit dhe organizimit të mirë, është rritur edhe produktiviteti i saj.
Don Ferry, Shef i TRADOK-ut,
Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
175
OPINIONE
Gjatë kohës së angazhimit të IOM-it, trajnimet deri diku kanë qenë të kënaqshme dhe kanë
ndikuar në produktivitet. Po ashtu, edhe kapaciteti ka ndryshuar deri diku, kurse sa i përket strukturës,
karakterit dhe moralit, IOM-i nuk ka ndikuar në këta tre faktorë.
Major Rrahim Bekteshi
Zëvendëskomandant i Batalionit të Gardës ZM 2
Jam shumë i bindur se Programi i trajnimit të TMK-së ka qenë një nga projektet më të suksesshme të bashkëpunimit teknik. Unë kam marr pjesë në këtë program që nga faza fillestare dhe e
kam vërejtur përparimin që e ka arritur TMK-ja në të gjitha aspektet e aktivitetit të vet: në menaxhim
dhe në organizim, trajnim dhe në aktivitete humanitare. Me ndihmën e IOM-it, TMK-ja ka bërë përpjekje
të mëdha për ta përmubushur mandatin e vet. TMK-ja e ka arritur pikën e vet për të cilën mund të
themi se, në kushte të caktuara, mund të bëhet e pavarur. Tash ajo është shumë më e organizuar, ka
strukturë më të mirë dhe është më e stërvitur.
Zeynal Hajiyev
Koordinator i EKM-së në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së
IOM-i ka luajtur rol primar në aftësitë menaxhuese, në gatishmërinë për reagim dhe në rritjen e
kapacitetit të TMK-së. Morali në TMK është i lartë, por për shkak të mungesës së mjeteve financiare,
droj se ai mund të bjerë!?
Salih Maqedonci,
Këshilltar politik i Ministrit të Arsimit,
Shkencës dhe të Teknologjisë
Gjatë kohës së angazhimit të IOM-it, në TMK ka ndryshuar shumëçka, si p.sh. është ngritur
kapaciteti shkencor, moral dhe ai produktiv. Morali është më i lartë, sepse oficerët e TMK-së, dita-ditës
po aftësohen edhe më shumë për misionin e tanishëm, por edhe për misionin e ardhshëm.
Gjeneral brigade Kadri Kastrati,
Shef i Departamentit Operativ , (J-3) SHP i TMK-së
Nëse flasim për kapacitetin njerëzor mund të themi se me ristrukturimin e TMK-së ai ka
ndryshuar shumë, sepse është çmobilizuar komponenta rezervë dhe me këtë është zvogëluar numri i
pjesëtarëve të TMK-së. Mirëpo, nëse flasim për kapacitetin intelektual, mund të themi se ka pasur zhvillime pozitive, sepse TMK-ja nëpërmjet trajnimeve të ndryshme është aftësuar, e ka shtuar vetëbesimin
dhe ka treguar shumë rezultate pozitive në çdo fushëveprim. Në këtë drejtim, IOM-i ka dhënë një kontribut të madh me trajnimet e ofruara dhe me mbështetjen materiale dhe morale.
Lumnije Shaqiri, ZM 1
Asistente e trajnimit në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Mendoj se IOM-i ka kryer punë të madhe drejt zhvillimit profesional të TMK-së , po ashtu, ka kontribuar që TMK-ja të ketë qasje pozitive ndaj detyrave që duhet t'i përmbushë tash dhe në të ardhmen.
Shaban Çarreti
Udhëheqës i ekipit të përkthyesve në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
176
OPINIONE
IOM-i ka kontribuar shumë, prandaj dëshiroj që edhe më tutje ta ndihmojë TMK-në. Të ndihmohet
financiarisht edhe më shumë, por edhe nga buxheti i Kosovës të ndahen më shumë mjete për të.
Mendoj se duhet të bëhen trajnime të vazhdueshme jashtë vendit, pastaj të shkollohen kuadro të reja,
kurse të profesionalizohen ato që i ka aktualisht.
Prof. dr. Musli Bajraktari
Sekretar i Senatit të Universitetit të Prishtinës
IOM-i ka luajtur dhe po luan një rol të rëndësishëm dhe të madh, duke organizuar trajnime në
fusha dhe në tema të ndryshme. Unë mendoj se të gjithë pjesëtarët e TMK-së e vlerësojnë shumë lart
punën e madhe dhe trajnimet e mbajtura nga trajnuesit e përkushtuar të IOM-it (sidomos ato të trajnuesve amerikanë). Po ashtu, mendoj se pjesëtarët e TMK-së do t'u jenë përjetë mirënjohës për kontributin e tyre kaq të madh. Unë kam pasur privilegjin që të jem pjesë e Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së dhe të punoj në hartimin e procedurave të standardizuara të funksionimit të Kabinetit të
gjuhës angleze në Akademinë e Mbrojtjes. Vite me radhë kam menduar si, me mundësitë e mia, t'ua
jap kontributin dhe ndihmën time ish-luftëtarëve të UÇK-së, tash pjesëtarë të TMK-së që, gjatë luftës,
dhanë maksimumin për t'i mbrojtur dinjitetin dhe identitetin tim si qenie njerëzore. Emocionalisht, mund
të them se kam qenë e nderuar të punësohem si mësimdhënëse e gjuhës angleze nga menaxheri i
Programit të trajnimit të TMK-së, z. Don Guthmiller që më ka mbështetur moralisht e materialisht dhe
ka bërë që ëndrra ime të realizohet. Kabineti i gjuhës angleze në TRADOK/Akademinë e Mbrojtjes e
TMK-së është kabineti më i pajisur i këtij lloji në Kosovë. Nga shtatori i vitit 2002, kur ky kabinet e filloi
punën, me qindra studentë, - pjesëtarë të TMK-së, në bazë të testimit paraprak të njohurive, kryen
nivele të ndryshme të kursit të gjuhës angleze dhe kështu e pasuruan fjalorin dhe i avancuan aftësitë e
tyre të komunikimit në këtë gjuhë. Kabineti i gjuhës angleze u ofroi studentëve, - pjesëtarëve të TMK-së
kushte dhe atmosferë më të mirë për studimin e një gjuhe të huaj, në këtë rast, të asaj angleze, si
gjuhë e huaj ndërkombëtare. Metodologjitë dhe teknikat më të sofistikuara, po ashtu, kanë zënë të zbatohen, falë kontributit të Zyrës Amerikane, që u mundësoi instruktorëve të gjuhës angleze të kenë qasje
në Programin amerikan të mësimit të gjuhës angleze për rajon.
Ilmie Rexha, mësimdhënëse e gjuhës angleze,
Programi i IOM-it për trajnimin e TMK-së
Sot roli i TMK-së është mjaft i rëndësishëm për zhvillimin e shoqërisë kosovare, ndërkaq ky rol
është në avancim e sipër, sepse TMK-ja gjithnjë e më shumë po bëhet një institucion i profesionalizuar.
Në këtë aspekt roli i saj në të ardhme do të jetë edhe më i avancuar.
Besim Çeku, ZM 3
Asistent i trajnimit në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Vërtet, personalisht kam bashkëpunuar ngushtë me ZM 6 dhe me Brigadat shumëkombëshe të
KFOR-it. Nga përvoja, mund të them se kapaciteti, karakteri/morali dhe produktiviteti i TMK-së kanë
ndryshuar për të mirë dhe nëse ekziston ndonjë arsye për këtë, kjo qëndron në angazhimin profesional
të IOM-it për trajnimin e pjesëtarëve të saj.
Albagir Adam
Zëvendësudhëheqës i Divizionit të menaxhimit të emergjencave në kuadër të UNMIK-ut
Gjatë kohës së angazhimit të IOM-it kanë ndryshuar kapaciteti, struktura, morali. Arsyeja e
ndryshimit është zhvillimi i KTD-së dhe ndihma e ofruar nga Fondi i Mirëbesimit i IOM-it në projekte të
ndryshme pune.
Gjeneral brigade Haxhi Shala,
Komandant i TRADOK-ut
177
OPINIONE
IV. A është e nevojshme TMK-ja në Kosovë?
Çka e dallon atë nga institucionet e tjera (p.sh. SHPK-ja)?
Për Kosovën dhe për popullin e saj, TMK-ja jo vetëm që është e nevojshme, por edhe e domosdoshme. Mendoj se TMK-ja është një strukurë e organizuar mirë dhe një bërthamë e një force sigurie
për të ardhmen e afërt, që, me detyra shtesë me të cilat do të autorizohej nga PSSP-ja dhe nga qeveria e Kosovës, do të jetë e gatshme dhe e aftë të reagojë në ruajtjen e vlerave demokratike të
shoqërisë kosovare. Disiplina, organizimi i jetës së brendshme, jeta dhe puna në kazerma, uniforma,
angazhimi human në sakrifica në raste katastrofash, sjellja e përgjithshme e pjesëtarëve të saj me
komunitetin jashtë kazermave, janë faktorë që TMK-në e dallojnë nga institucionet e tjera (shembull:
me SHPK-në, para së gjithash, i dallon destinimi).
Bislim Zyrapi,
Drejtor i Departamentit të Emergjencave
TMK-ja është e nevojshme në Kosovë, sepse me projekte të ndryshme ka kontribuar shumë në
ngritjen e një shoqërie demokratike, por edhe në lëmin e sigurisë (ligjërata në shkolla, çminim, etj.).
TMK-j dallon nga SHPK-ja në shumë aspekte. SHPK-ja ka qasje të drejtpërdrejtë në sigurinë e vendit
dhe në mbrojtjen e rendit publik, kurse TMK-së tash për tash nuk i janë dhënë kompetenca në këtë
drejtim. SHPK-ja ka edhe mbështetje më të mirë financiare, por edhe me pajisje të ndryshme, sesa
TMK-ja.
Major Haki Xhemajli,
Zv.komandant i Brigadës së Parë
TMK-ja është organizatë që gëzon besim dhe respekt te qytetarët e Kosovës dhe, për shkak të
rrethanave të veçanta që mbretërojnë në Kosovë, si e tillë ajo është shtyllë e rëndësishme për sigurimin e një ambienti të sigurt në Kosovë, për zhvillimin e mëtejmë të proceseve demokratke, por edhe për
sigurinë rajonale dhe globale. TMK-ja në të ardhmen gradualisht do t'i marrë detyrat e sigurisë, duke u
bërë forca kryesore mbrojtëse e Kosovës, por edhe forcë mbrojtëse nga rreziqet, si: katastrofat
ekologjike dhe ato natyrore, etj.
TMK-ja është organizatë e strukturuar mirë, që objektivat e veta i realizon në pajtim me nevojat e
popullit të Kosovës (për një jetë më të mirë, për ndërhyrje të shpejtë në raste fatkeqësish të natyrës, në
raste emergjente dhe të ndihmës humanitare, si dhe për mbrojtjen e qytetarëve të Kosovës) dhe me
standardet ndërkombëtare, me synim që të bëhet pjesëtare e NATO-s.
Në anën tjetër, SHPK-ja është strukturë që merret me ruajtjen e rendit dhe të ligjit, me parandalimin e krimeve dhe me luftën kundër kriminalitetit, si dhe me mbrojtjen dhe me sigurinë publike.
Gjylnaze Syla,
Sekretare e përgjithshme e Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës
Bulevardi i Dëshmorëve, Nr. 49
Prishtinë, Kosovë
Po. Më se e nevojshme. TMK-ja dallon nga SHPK-ja sepse, kjo e fundit e ka për detyrë të kujdeset për rendin dhe për sigurinë, kurse TMK-ja është e ngarkuar për raste emergjente në bashkëpunim
me institucionet e tjera.
Nënkolonel Shemsedin Çekaj,
Shef i Operativës në Gardën e Kosovës
178
OPINIONE
Po. Mendoj se TMK-ja është e nevojshme në Kosovë. TMK-ja dallon nga SHPK-ja, sepse ajo i
ofron ndihmë popullatës në raste emergjente, kurse SHPK-ja merret me ruajtjen e rendit dhe të qetësisë në Kosovë.
Asllan Uka ZM 4
Asistent i trajnimit në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Pyetja është mjaft retorike. A mund të mendohet ndonjë shoqëri moderne pa komponentin që
mund të reagojë në fatkeqësi të përmasave të mëdha, si p.sh. zjarret e mëdha, derdhjet e materieve
kimike, tërmetet, etj? Posaçërisht në zonat, ku në veçoritë e tyre gjeografike përfshihen: male, kodra,
rrugë në gjendje të vështirë dhe me infrastrukturë të dobët. Kosova e pasluftës i ka të gjithë këta faktorë rreziku, për të mos i përmendur edhe rreziqet që ende ekzistojnë nga mjetet e pashpërthyera,
shumë materiale të rrezikshme kimike, mungesa e shpeshtë e energjisë elektrike dhe ajo e zhvillimit
ekonomik. Ç'është e vërteta, Kosova, me ndihmën e bashkësisë ndërkombëtare, po ndryshon gradualisht për të mirë. Në këtë situatë TMK-ja me 5000 pjesëtarë meshkuj dhe femra të përkushtuar është pa
dyshim një garantues i besueshëm i sigurisë publike. Ka pasur mjaft shembuj të mirë të ndërhyrjeve të
TMK-së në shuarjen e zjarreve, derdhjen e materieve kimike, në rrëshqitje të dheut, etj. Në këto çaste
derisa po e shkruaj këtë letër, KFOR-i ka dalë me propozimin që TMK-ja të bëhet bashkërenduesja
kryesore e të gjitha organizatave të tjera emergjente në Kosovë, në evakuimin e menjëhershëm të
banorëve të fshatit Hade, në afërsi të termocentralit Kosova, që kërcënoheshin nga rrëshqitjet e dheut
nga kodra e linjitit në atë zonë. Dallimi kryesor ndërmjet TMK-së dhe ShPK-së qëndron në detyrat dhe
në përgjegjësitë që u janë caktuar secilës prej tyre. Kësisoj, sipas rregullave ekzistuese TMK-ja nuk ka
për detyrë ruajtjen e rendit, derisa roli i ShPK-së në skenarët e reagimit në fatkeqësi është shumë i
kufizuar dhe kryesisht ka të bëjë vetëm me rrethimin e zonës së fatkeqësisë me shirit, duke ia mundësuar kështu TMK-së t'i përmbushë pa pengesa detyrat e saj sipas mandatit në vendin e incidentit.
Leonid Markaryan
Zëvendëskoordinator i Zyrës së UNMIK-ut për TMK-në
TMK-ja është më se e domosdoshme për Kosovën. Ajo dallon shumë nga institucionet e tjera,
është jopolitike, ka hierarki të nivelit të lartë komandues, disiplinë të mirëfilltë, etj.
Nënkolonel Nehat Basha,
Njësiti i Operativës J-3, ZM 2
Përkushtimi dhe zotimi për sukses. Si pjesë përbërëse dhe përfaqësuese e Qeverisë së Kosovës,
TMK-ja është një njësit që shquhet për nga krenaria. Përvoja e deritashme ka treguar se TMK-ja është
e etur dhe e gatshme ta marrë hapin e ardhshëm vendimtar, që të jetë grup krjetësisht i pavarur.
Vetëfunskionimi duke u përqendruar në trajnimin e vërtetë të grupit. Përkujdesja që trajnimi i tyre të
ketë sukses është arritur të realizohet dhe kjo shpie në reagim më të efektshëm kur paraqitet nevoja në
rast fatkeqësie. Puna për t'i përmbushur qëllimet e veta si njësit e jo nevojat e një individi që dëshiron
ta vështirësojë procesin e arritjes së suksesit.
Alexander "Pepe" Rivera
Ish-këshilltar i trajnimit në Shërbimin rajonal Policor të Kosovës,
Policia e UNMIK-ut, Mitrovicë
Gjëja e parë që e dallon TMK-në nga institucionet e tjera është besimi që qytetarët e Kosovës e
kanë në të. Sipas të gjitha sondazheve të zhvilluara mbi besueshmërinë e institucioneve kosovare,
TMK-ja prin bindshëm para të gjitha institucioneve të tjera (përfshirë presidencën, qeverinë, parlamentin, etj.).
179
OPINIONE
Kurse, faktor për këtë janë e kaluara e saj, pastaj gatishmëria për t'i ndihmuar qytetarët në çdo
kohë dhe të secilës përkatësi etnike, si p.sh.: rasti kur rrufeja e goditi Termocentralin e Kastriotit, rasti i
tërmetit në Gjilan, shpërthimi i materieve kimike në fabrikën e akumulatorëve në Mitrovicë, rindërtimi
vullnetar i shtëpive për skamnorë në të gjitha viset e Kosovës, ofrimi i ndihmës mjekësore për
minoritete në fshatra që janë larg qyteteve, ndihma e ofruar serbëve të Kastriotit për sigurimin e
lendëve djegëse për dimër, ndërhyrja gjatë vërshimeve të fundit në Fushë-Kosovë, rindërtimi i urave, i
rrugëve si dhe shumë projekte të tjera.
Gjithashtu edhe organizimi është një segment shumë i rëndësishëm, që TMK-në e dallon nga të
gjitha institucionet e tjera të Kosovës. Pra, TMK-ja është institucioni me organizimin më të mirë në
Kosovë.
Major Ahmet Ajeti
Mësimdhënës i gjuhës angleze në TRADOK
180
OPINIONE
V. Si mendoni se do të ndryshojë TMK-ja në të ardhmen?
Në çfarë drejtimi (drejtimesh) e shihni zhvillimin e saj?
TMK-ja, Kosova dhe kushtetutshmëria nuk mund të ndahen, prandaj duke filluar nga kjo prin ideja
madhore për strategjinë ushtarake të Kosovës. Pra duhet të trajtohen rrethanat politike dhe ato
gjeostartegjike, sepse UNMIK-u një ditë do të shkojë, por edhe të mendojmë të lidhim miqësi dhe të krijojmë partneritet me NATO-n dhe me SHBA-të, që gjithmonë kanë qenë në anën e drejtësisë,
demokracisë, paqes, sovranitetit, integritetit dhe këtë e kanë dëshmuar me të gjitha mjetet e mundshme, madje edhe me luftë. E gjithë kjo duhet të bëhet për hir të mbrojtjes së një vendi, populli, të drejtave të njeriut, të Deklaratës së Kartës së Këshillit të Sigurimit, për të mos ia cenuar askujt barazinë
edhe në mes të etnive, feve, gjinive, shtresave deri te fëmijët. Nga kjo mund të themi se ka shumë
punë të mundimshme që na presin. Pra, drejtësi nuk do të ketë derisa nuk je në mesin e të
barabartëve. Kjo thënie i ka dy kuptime, në njërën serbët, malazezët, ashkalitë e të tjerët duhet ta
kenë të drejtën e vet sikur shumica, por njëkohësisht edhe shumica duhet ta ketë kompetencën për të
vepruar.
Gjeneral brigade Shaban Shala,
Komandant i Komandës së Logjistikës
TMK-ja do të vazhdojë ta rritë nivelin e profesionalizimit, organizimit, disiplinës dhe të gjitha atyre
elementeve që e bëjnë një institucion të denjë dhe të respektueshëm para qytetarëve të Kosovës dhe
bashkësisë ndërkombëtare. Ajo me punën e vet do të japë prova se është në gjendje të marrë kompetenca të reja edhe në fushën e sigurisë. Dhe kjo do të bëhet në rrugë normale, gradualisht, duke
bashkëpunuar me bashkësinë ndërkombëtare dhe me institucionet demokratike të Kosovës. Besojmë
se gradualisht, TMK-ja do të evoluojë në një forcë mbrojtëse të Kosovës, që është edhe vullnet i qytetarëve të saj dhe se kjo forcë nuk do të bjerë ndesh me interesat e bashkësisë ndërkombëtare, por do
të jetë një forcë e ndërtuar sipas standardeve perëndimore që do t'i shërbejë stabilitetit të Kosovës dhe
atij rajonal.
Kolonel Muharrem Mahmutaj
Shef i Kabinetit të Komandantit të TMK-së
Mënyra e të menduarit në TMK duhet të ndërrohet.Për të thënë se jemi ose do të bëhemi Armata
e ardhshme e Kosovës kërkohet një proces i arsimimit për të kuptuar se ç'është përgjegjshmëria dhe
kufijtë e saj, por edhe rolet e tjera në bashkësi, p.sh., mbrojtja civile, në të cilën momentalisht është
angazhuar IOM-i. Për ta përmbushur këtë, duhet që të gjitha nivelet e trajnimit të pranohen si bazë e
zhvillimit të aftësive, duke e vënë secilin pjesëtar në pozitë më të mirë në procesin e vendimmarrjes në
këtë vend në zhvillim. Shpresojmë se TMK-ja do të vazhdojë me direktivat e IOM-it, duke e ditur se
arsimimi me anë të trajnimeve është çelësi kryesor i suksesit për një të ardhme më të ndritur.
Richard Orsmond
Këshilltar i lartë për menaxhim në TRADOC, Programi i trajnimit të TMK-së
Duhet të nisemi nga parimi personi i duhur në vendin e duhur. Zhvillimin e saj e shoh në ngritjen
profesionale dhe në zhdukjen e familjarizmit.
Nënkolonel Shemsedin Çekaj,
Shef i Operativës në Gardën e Kosovës
181
OPINIONE
Nëse koha e dikton të nevojshme që TMK-ja të ndryshojë, atëherë këto ndryshime nuk do të jenë
"të dhunshme", e as revolucionare. Ato do të jenë ndryshime të kohës. Natyrën e këtyre ndryshimeve
do ta përcaktojnë nevojat e Kosovës dhe të qytetarëve të saj, por edhe zhvillimi i proceseve të gjithmbarshme shoqëroro-politike në Kosovë.
Gjeneral brigade Nazmi Brahimaj,
Komandant i ZM 3 të TMK-së
TMK-ja në të ardhmen duhet të ndryshojë në përputhje me zhvillimet në rajon dhe me nevojat e
popullit të Kosovës. Zhvillimi i TMK-së do të varet shumë nga fakti se a do të pranohet Kosova në BE,
NATO. Por, gjithsesi, mendoj se TMK-ja duhet të zhvillohet drejt një force mbrojtëse që do të jetë e gatshme t'i përgjigjet çdo fatkeqësie që i kanoset popullit të Kosovës.
Gëzim Hazrolli
Zv.komandant i TRADOK-ut
Unë mendoj se ndryshimet në TMK do të shkojnë paralelisht me përcaktimin e statusit politik të
Kosovës, ose, thënë më mirë, TMK-ja është peng i zhvillimeve politike në Kosovë. Përpara nesh kemi
përmbushjen e standardit të tetë, që na e ka vënë bashkësia ndërkombëtare. Por, shumëçka varet nga
shkalla e objektivitetit, me të cilin vlerësohet përmbushja e standardeve, nga organi që do ta bëjë këtë
vlerësim, sepse mendoj që gati të gjitha standardet e përcaktuara tashmë janë përmbushur. Pengesa
kryesore mund të jetë integrimi më i madh i minoritetit serb në TMK. Por, problemi nuk qëndron në
mospranimin e serbëve nga ana e TMK-së, por në ndikimin e madh që e ushtron Qeveria e Serbisë në
serbët e Kosovës. Edhe pse tani e kemi një numër të vogël serbësh në radhët e TMK-së, ka shumë
serbë të tjerë që janë të interesuar t'i bashkëngjiten TMK-së, por ata nuk mund (nuk guxojnë) ta bëjnë
këtë, për shkak të presioneve dhe të kërcënimeve që vijnë nga … Qeveria e Serbisë dhe nga Ushtria e
saj. Për ta përmbushur këtë kërkesë, neve na duhet një ndihmë më e madhe dhe më e sinqertë e
bashkësisë ndërkombëtare në drejtim të inkurajimit të serbëve për të hyrë në radhët e TMK-së dhe për
ta pakësuar ndikimin ose për t'i paralizuar aktivitetet e këtyre shërbimeve. Sa i përket pjesëtarëve të
minoriteteve të tjera, nuk ekziston ndonjë problem i veçantë, përveç faktit se shumica prej tyre nuk janë
të interesuar për t'u inkuadruar në TMK për shkak të pagave të ulëta.
Major Ahmet Ajeti
Mësimdhënës i gjuhës angleze,
TRADOK, TMK
TMK-ja duhet të ndryshojë në të ardhmen me një angazhim të të gjithë pjesëtarëve të saj, nëpërmjet mbështetjes institucionale (financim më të mirë dhe pajisje), shkollimit të vazhdueshëm në KTD
dhe me trajnime të ndryshme jashtë vendit. Përparësi e veçantë gjatë zhvillimit të TMK-së, duhet t'u
jepet aftësimit në të gjithë lëmenjtë dhe forcimit të disiplinës.
Major Rrahim Bekteshi
Zëvendëskomandant i Batalionit të Gardës ZM 2
Ndryshimin e shohim në ngritjen dhe në profesionalizmin e saj, si dhe në marrjen e kompetencave më të gjera.
Kolonel Skender Zhitija
Shef i Shtabit të ZM 5
182
OPINIONE
Zhvillimi i TMK-së varet nga ajo se sa do të investojnë institucionet e Kosovës në TMK dhe çka
dëshirojnë të arrijnë ato, gjegjësisht Qeveria e përkohshme e Kosovës. Është krejtësisht normale që të
gjitha qëllimet dhe drejtimet e zhvillimit të Kosovës të shkojnë drejt krijimit të forcave të aramatosura
për Kosovën dhe në përpjesëtim me përbërjen e popullatës, që njëkohësisht do të ishte njëri nga projektet më madhore të shtetformimit të Kosovës. Nëse Kosova dhe qeveria e saj, por edhe qytetarët,
me të vërtetë, e duan një Kosovë të pavarur dhe demokratike, siç e thonë çdo ditë në media, atëherë
duhet ta fillojnë sendërtimin e një institucioni të tillë, mirëpo këtë duhet ta bëjnë në partneritet me
bashkësinë ndërkombëtare, e kurrsesi të vetmuar, sepse, Kosova tek e fundit administrohet nga ajo.
Arbëresha Arifi
Gazetare e RTK-së
Krahas avancimit të proceseve në Kosovë dhe zgjidhjes së statusit, do të ndryshojë edhe TMK-ja.
Zhvillimin e saj e shohim në drejtimin statusor, organizativ dhe në atë profesional.
Nënkolonel Rifat Maloku,
Komandant i Brigadës 352, ZM 5
TMK-ja në të ardhmen do të ndryshojë, duke e kryer misionin që e ka, duke qenë e disiplinuar,
duke u profesionalizuar, duke e pasur përkrahjen edhe nga të gjitha shtetet e bashkësisë ndërkombëtare për t'u formuar në një ushtri moderne që do ta luante rolin e vet për paqe në rajon dhe në vende
krizash.
Kolonel Jahir Demaku
Zv.komandant i Gardës së Kosovës
Përveç trajnimeve të papërfunduara për të gjitha nivelet e pjesëtarëve të TMK-së, pjesëtarët që
janë aftësuar në lëmin e tyre të vazhdojnë me trajnime mbështetëse gjatë tërë kohës, ndërsa kur të trajnohen të gjitha nivelet e pjesëtarëve (1-12) të vlerësohet shkalla e aftësive nga një organizatë
ndërkombëtare profesioniste dhe pastaj të shihen mundësitë e ndryshimit të misionit të TMK-së, si dhe
marrja e detyrave dhe e përgjegjësive më të mëdha.
Mefail Kçiku, ZM 6
Asistent i trajnimit në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
183
OPINIONE
VI. A mendoni se TMK-ja paraqitet në media (lajmet vendore, rajonale dhe
ato ndërkombëtare) në mënyrë të drejtë dhe të saktë?
Më vjen keq që nuk e shohim TMK-në ashtu siç është, por përmes thjerrëzave. Pra nuk e shohin,
sidomos mediat rajonale, si një forcë në rritje për të mirën e vendit, rajonit dhe të stabilizimit në një
shkallë edhe më të gjerë, përkundrazi, janë dëshmitë që flasin, prandaj një ditë do të informohen drejt.
Gjeneral brigade Shaban Shala,
Komandant i Komandës së Logjistikës
Unë mendoj se shtypi i Kosovës bën një punë të shkëlqyeshme në paraqitjen e TMK-së. Mirëpo,
lajmet rajonale dhe ato ndërkombëtare bëjnë pak për ta paraqitur TMK-në në mënyrë të ndershme dhe
të drejtë. Në nivel rajonal dhe ndërkombëtar, shtypi duket plotësisht i painformuar për përparimin dhe
për evoluimin e TMK-së. Pak ose fare interesim nuk është shfaqur për punët që janë bërë në transformimin e një organizate luftarake në kohë lufte, në një organizatë që i shërben popullatës. Pa marrë
parasysh faktin se TMK-ja është organizata e parë e këtij lloji dhe se e ka demonstruar aftësinë e saj
për t'i kontribuar stabilitetit dhe sigurisë në tërë rajonin, shtypi rajonal dhe ai ndërkombëtar, vazhdojnë
t'i injorojnë arritjet e saj.
Ed Robley
Këshilltar për trajnim në Akademinë e Mbrojtjes në kuadër të
Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Mendoj se në mediat vendore TMK-ja është e pasqyruar në mën yrë të drejtë, por mendoj se të
gjitha mediat vendore duhet t'i kushtojnë një kohë më të gjatë pasqyrimit të aktiviteteve të TMK-së,
duke organizuar edhe debate publike për TMK-në. Sa i përket mendiave ndërkombëtare, nuk kam
ndonjë koment.
Major Haki Xhemajli
Zv.komandant i Brigadës, KGRSh
TMK-ja, me punën e saj dhe me shumë aktivitete që i ka zhvilluar, ka zënë një vend prestigjioz
në media të ndryshme, sidomos në media vendore. Ato u kanë dhënë një hapësirë mjaft të madhe
zhvillimeve në TMK dhe e kanë afirmuar në mënyrë të drejtë rolin e saj në shoqërinë kosovare.
Mendimet kritike të shprehura ndonjëherë në media i kanë dhënë një shtytje të madhe TMK-së për ta
përmirësuar punën e saj dhe për ta ngritur imazhin e saj që sot me të drejtë e gëzon ndër opinionet
qytetare. Ndërkaq, është e metë e madhe që në mediat rajonale dhe në ato ndërkombëtare, ka një
hapësirë më të kufizuar. Në mediat rajonale, por ndonjëherë edhe në disa media ndërkombëtare,
TMK-ja ka zënë vend në kuptimin negativ. Kjo ndodh për shkak se bëhen keqinterpretime, mungojnë
informacionet e duhura dhe për shkak se mungon vullneti për ta hulumtuar të vërtetë e një lajmi, por
edhe për shkak se etika e disa gazetarëve është mjaft e ulët dhe nën ndikim të opinioneve politike të
qarqeve të caktuar, që janë më shumë të prira për ta prezatuar "të vërtetën" e Beogradit që në të
shumtën e rasteve është e kamufluar me maskën e politikës ditore. Gazetat ose gazetarët e tillë nuk
kanë për qëllim që opinionit t'ia prezantojnë të vërtetën, sepse është fare e qartë se Beogradi nuk
dëshiron që bota ta njohë TMK-në të tillë çfarë është në të vërtetë, sepse TMK-ja paraqet një vlerë që
Kosova nuk e ka pasur më parë dhe se Beogradi nuk dëshiron që Kosova të formësohet me elemente
që ia kishte ndaluar dikur.
Sido që të jetë, TMK-ja, krahas punës së saj, ka arritur të krijojë një imazh pozitiv edhe në saje të
publikimit të të arriturave të saj, ndërkohë që ende mbetet për të punuar në mënyrë që ky imazh të përfocohet edhe më shumë.
Gjeneral brigade Nazmi Brahimaj,
Komandant i ZM 3 të TMK-së
184
OPINIONE
Në mediat lokale ka informacion të bollshëm për TMK-në dhe përgjithësisht në këto media puna e
TMK-së paraqitet në mënyrë të drejtë dhe korrekte. Në mediat ndërkombëtare TMK-ja është shumë
pak prezente dhe jo gjithmonë në sensin pozitiv. Fatkeqësisht në mediat ndërkombëtare mungojnë
tregimet e mira për TMK-në, edhe pse ka shumë të tilla. Ndoshta kjo ka të bëjë me zhvendosjen e
fokusit ndërkombëtar nga Kosova, por një pjesë e fajit e ka edhe stafi i TMK-së për marrëdhënie me
media, që nuk është sa duhet aktiv në raport me mediat ndërkombëtare.
Ndërsa mediat serbe, të motivuara edhe politikisht, bëjnë një propagandë të egër ndaj TMK-së
duke shpifur dhe akuzuar atë si faktor destabiliteti. Në përgjithësi mediat serbe kanë një qasje jo të
drejtë ndaj TMK-së.
Kolonel Muharrem Mahmutaj,
Shef i Kabinetit të Komandantit të TMK-së
Për rolin dhe për detyrat që është duke i kryer,TMK-ja paraqitet objektivisht në media (lajme vendore dhe ndërkombëtare), por në disa media rajonale keqinterpretohen roli dhe aktiviteti i saj.
Nënkolnel Sylë Dukolli,
ZM 2
Në mediat vendore kryesisht paraqitet pozitivisht dhe në mbështetje të saj, edhe pse shoqëria
kosovare është tej mase e politizuar, dhe në këtë mënyrë, edhe gazetarët janë të politizuar. Por, kjo
ndodh edhe me ato të huajat, sidomos me ato serbe, që gjithnjë shkruajnë negativisht për TMK-në,
edhe atëherë kur nuk ka të vërteta, që ka qenë rast edhe me mediat ndërkombëtare dhe ato të shtypura. Kam lexuar një nga shkrimet që, në të vërtetë, nuk përkojnë me realitetin këtu në Kosovë, por mediat e shtypura në shumicën e rasteve janë mjet propagandues i klaneve të caktuara, kështu që, për ta
paraqitur TMK-në realisht, do të duhej të shkosh kazermë për kazermë dhe t'i shohësh këta djemë që
vetëm morali i lartë i mban aty ku janë në veprim.
Arbëresha Arifi
Gazetare e RTK-së
Në mediat e vendit paraqitet relativisht drejt, kurse në ato rajonale dhe ndërkombëtare, jo.
Major Musa Jakupi,
Komandant i Batalionit 35 të Xhenios, ZM 5
TMK-ja paraqitet në mënyrë të saktë në mediat vendore, mirëpo, duhet t'i jepet rëndësi edhe në
mediat rajonale dhe në ato ndërkombëtare.
Major Hamdi Pollomi,
Komandant i Batalionit 105 të Logjistikës, ZM 5
Në mediat vendore, - PO.
Në mediat rajonale dhe në ato ndërkombëtare, - JO.
Por mund të pyetni pse? Pa iu përgjigjur kësaj pyetjeje, mendoj se TMK-ja duhet të jetë më
shumë aktive dhe t'i tejkalojë ato si dhe t'ua përmirësojë pikëpamjet e tyre për TMK-në. Është me
rëndësi që ajo të bëhet organizatë multietnike jo me numrin e serbëve dhe të minoriteteve të tjera të
inkuadruara, por me vepra. Fshati Fushë - Kosovë, që u ndihmua nga TMK-ja gjatë dimrit, ishte një
shembull i mirë.
Albagir Adam
Zëvendësudhëheqës i Divizionit të menaxhimit të emergjencave në kuadër të UNMIK-ut
185
OPINIONE
Jo. Në disa media vendore injorohet TMK-ja, p.sh. "Bota Sot", ndërsa në mediat serbe ajo
prezantohet si faktor destabilizues, gjë që nuk është e vërtetë.
Beqir Selmani,
Komandant i Batalionit 15 të Gardës - ZM 5
Pjesërisht. Për mendimin tim, puna dhe përgjegjësitë e TMK-së nuk janë pasqyruar në mënyrë
reale. Disa prej mediave, shumë herë e kanë nënçmuar ose e kanë njollosur përgjegjësinë e TMK-së,
duke u mbështetur në interesa të caktuara dhe në politikën e huaj që ka për qëllim zhdukjen e vlerave
të TMK-së.
Kapiten Shasivar Ajazaj,
Kom. i Kompanisë së Ndërlidhjes - ZM 2
Jo gjithmonë, por kjo le të mbetet në ndërgjegjen e autorëve të këtyre artikujve. Është dëm, por
disa prej tyre nuk e shohin malin nga drunjtë dhe e lënë t'u shpëtojë një moment shumë i rëndësishëm
- përparimi i vazhdueshëm dhe zhvillimi i TMK-së, si dhe transformimi i saj një organizatë për
emergjenca civile.
Leonid Markaryan
Zëvendëskoordinator i Zyrës së UNMIK-ut për TMK-në
Pasqyrimi i TMK-së në media, si në lajmet vendore, rajonale dhe ndërkombëtare është relevant
dhe ndonjëherë shumë i ndryshueshëm. Një pasqyrim i drejtë dhe i saktë i ka efektet e veta pozitive
dhe ndikon në mënyrë të veçantë në imazhin e TMK-së. Në këtë drejtim, ZM 6 e TMK-së ka bërë përpjekje të vazhdueshme të bëjë paraqitje reale dhe të saktë, e që mendoj se ka pasur efekte pozitive, jo
vetëm në lajmet vendore, por edhe në ato rajonale dhe ndërkombëtare. Kjo do të thotë pasqyrim i
punës, i ndihmës në reagime në raste fatkeqësish, që u tregua nëpërmjet mediave, si dhe rolin e madh
që e ka TMK-ja. Unë pajtohem se mund të kemi pasqyrim më të denjë në media, me një shtim të
kuadrit profesional, prandaj në këtë drejtim duhet të punojmë më shumë. Sa i përket dallimeve në
pasqyrimin e TMK-së në media, varet shumë edhe nga mënyra e marrjes së informatave dhe na
pavarësimi i mediave, që është një parim i domosdoshëm për to, si dhe nga lirimi i ndikimit të politikës
vendore, regjionale ose ndërkombëtare, që janë faktorë që ndikojnë në prezantimin e denjë, real dhe të
besueshëm.
Gjeneral brigade Imri Ilazi
Komandant i ZM 6
Mendoj se TMK-ja paraqitet qartë dhe saktë në media, megjithatë mendoj se ajo duhet t'i
paraqetë haptazi dhe pa censurë synimet e veta.
Major Ilmi Zejnullahu,
KGRSh
Në bazë të njohurive të mia, mendoj se po, veçanërisht në mediat vendore dhe në ato ndërkombëtare perëndimore. Ndërkaq, në disa media rajonale ka pasur lajthitje sa i përket shpjegimt të rolit dhe
të mandatit të TMK-se, që, para së gjithash, janë pasojë e mosinformimit të duhur, por edhe e motiveve
politike të qarqeve të caktuara.
Bekim Ajdini,
Zyrtar për informim publik, IOM
186
OPINIONE
VII. Ndonjë vërejtje ose deklaratë tjetër që do të dëshironit ta bënit:
Në maj të vitit 2002 , pata rastin që për herë të parë në jetën time të jem shumë afër një grupi të
pjestarëve të TMK-së në një udhëtim me ta në Ankara, Turqi. Deri atëherë nuk kam pasur ndonjë
mendim shumë pozitiv për TMK-në, kurse arsyeja ishte se disa pjesëtarë të saj, që më pas u larguan
vetë apo u kërkua nga ta të largoheshin (u suspenduan) nga TMK-ja , nuk e meritonin të jenë pjesë e
TMK-së. Por puna që ata bënë në Turqi dhe profesionalizmin që e dëshmuan në mënyrë rrënjësore e
ndryshuan mendimin tim për TMK-në . Dhe tani pasi që jam pjesë e Programit të trajnimit të TMK-së
dhe jam më afër saj, çdo ditë e më tepër e shoh se mendimi im i parë ishte shumë i gabuar, sepse
gjykova organizatën në bazë të sjelljeve dhe të karakterit të individëve.
Abdyl Vorfi,
Asistent i Projektit, në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Sipas mendimit tim, IOM-i do të duhej t'i shqyrtonte mundësitë për të gjetur fonde shtesë, për të
qëndruar këtu edhe një periudhë të caktuar kohore dhe në këtë mënyrë ta mbështetë TMK-në në trajnimin e pjesëtarëve, si brenda ashtu edhe jashtë Kosovës, sikur deri më tash.
Salih Maqedonci,
Këshilltar politik i Ministrit të Arsimit,
Shkencës dhe të Teknologjisë
Mendoj se statusi i TMK-së në të ardhmen është i lidhur ngushtë me pavarësimin e Kosovës, pra
këto janë dy çështje që zhvillohen njëkohësisht dhe njëra pa tjetrën është e parealizueshme.
Nënkolonel Skender Hoti,
Shef i personelit (J-1), SHP i TMK-së
Duhet ta ketë një përkrahje më të madhe nga institucionet vendore, ndërsa nga ndërkombëtarët
të ndihmohet, por edhe të jetë e lirë në zhvillimin e misionit të saj.
Nënkolonel Fetah Bekolli,
ZM 5 e TMK-së
Çështja dhe statusi i TMK-së janë ngushtë të lidhura me statusin e Kosovës, me zhvillimet në të,
si dhe me politikën e përgjithshme dhe me vendimet që dalin nga kjo politikë, e që kanë të bëjnë me
rajonin tonë. Çështja e statusit të Kosovës dhe ajo e TMK-së janë të lidhura ngushtë dhe varen nga
njëra-tjetra. Kjo problematikë është me rëndësi për stabilitetin e rajonit.
Anton Krasniqi, ZM 2
Asistent i trajnimit në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
Mendoj se IOM-i duhet të vazhdojë të qëndrojë në Kosovë, ta mbështetë TMK-në edhe më tutje
me programe aftësuese, me trajnime jashtë vendit etj.
Destan Halimi
Senator i Përgjithshëm i UP-së
187
OPINIONE
Duke e pasur parasysh mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare, TMK-ja do të mbetet e njohur
në histori si një sukses i vërtetë. Ideja e marrjes së luftëtarëve të lirisë, për t'i trajnuar dhe për t'i
shndërruar në individë që do të punojnë në të mirë të popullit, për të cilin luftuan, është një hap revolucionar. Në të kaluarën, shumë prej këtyre forcave që nuk kishin shkathtësi dhe arsimim të
mjaftueshëm, janë asimiluar nga ushtritë e nëntokës dhe janë shndërruar në një element të ri kriminal
të nëntokës së shoqërisë së re. Por, koncepti i TMK-së i ka grumbulluar këta njerëz dhe i ka organizuar
në një institucion që do të punojë për të mirën e popullit.
Ed Robley
Këshilltar për trajnim në Akademinë e Mbrojtjes në kuadër të
Programit të IOM-it për trajnimin e TMK-së
TMK-ja është njëra ndër institucionet më të besueshme në Kosovë që vepron në përputhje me
ligjin dhe me misionin që ka, por edhe që luan rol të rëndësishëm në plotësimin e standardeve për
Kosovën.
Nënkolonel Sami Asllani
ZM 2 e TMK-së
Që nga 19 shtatori e deri më sot, TMK-ja ka dëshumar se është në shërbim të të gjithë qytetarëve, duke kontribuar në të gjitha drejtimet, andaj mendoj që ky është një argument i fuqishëm për
politikanët vendorë dhe për ata ndërkombëtarë që të kenë qasje më reale dhe përkrahje më të madhe
drejt zhvillimit dhe zgjerimit të kompetencave të saj.
Major Binak Zeka,
ZM 2
Unë e di se çdo anëtar i stafit ndëkombëtar të IOM-it që vepron në Prishtinë, përpiqet të lërë pas
gjurmë të zhvillimit të aftësive, të produktivitetit, të udhëheqjes së mirëfilltë dhe të entuziazmit për të
ardhmen, që një ditë do t'i ndjekë TMK-ja. Por, ndonjëherë, këta anëtarë e fitojnë përshtypjen se
"mangësia" më e madhe në radhët e pjesëtarëve të TMK-së është "forca dhe entuziazmi" i tyre për të
ndryshuar.
Richard Orsmond
Këshilltar i lartë i menaxhimit në TRADOK, Programi i trajnimit të TMK-së
Vërejtja më e madhe do të ishin mjetet financiare që janë dedikuar për TMK-në, me të cilat e ka
shumë vështirë t'i përmbushë misionet e veta.
Mendoj se TMK-ja duhet të përfshihet edhe në aktivitete të natyrës mbrojtëse, në bashkëpunim
me KFOR-in, jo vetëm brenda, por edhe jashtë Kosovës.
Major Ehat Qerimi,
Oficer për Shkollim dhe për Zhvillim Profesional
TMK-ja duhet ta ketë një mbështetje më të fuqishme nga institucionet në Kosovë, sepse është
institucioni i parë i njohur ndërkombëtarisht dhe njëra ndër shtyllat kryesore të formimit të shtetësisë.
Major Haki Xhemajli
Zv.komandant i Brigadës, KGRSh
188
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
LISTA E STAFIT
ndërkombëtar dhe
e atij kombëtar
LISTA E STAFIT
LISTA E STAFIT
I.
Personalitetet kryesore gjatë punës së
Programit të trajnimit të TMK-së . . . . . . . . . . . .193
II.
Biografitë e stafit të tanishëm ndërkombëtar . .194
III. Lista e ish-stafit ndërkombëtar . . . . . . . . . . . . .200
IV.
Biografitë e stafit të lartë kombëtar . . . . . . . . .202
V.
Lista e stafit të tanishëm kombëtar . . . . . . . . .205
VI.
Ish-stafi kombëtar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .206
LISTA E STAFIT
Personalitetet kryesore në Kosovë gjatë Programit të trajnimit të TMK-së
PËRFAQËSUES SPECIAL I SEKRETARIT TË PËRGJITHSHËM TË KOMBEVE TË
BASHKUARA NË KOSOVË
Emri:
Koha e shërbimit:
Gusht 2003 - ...
Janar 2002 - korrik 2002
Janar 2001 - shtator 2001
Korrik 1999 - janar 2001
Hari HOLKERI
Michael STEINER
Hans HAEKKERUP
Bernard KOUCHNER
Koordinator i TMK-së - UNMIK
Emri:
Gjeneralmajor Adrian FREER
Gjeneralmajor Andrew CUMMING
Gjeneral brigade Ian MCNEIL
Koha e shërbimit:
Janar 2004 - ...
Shtator 2002 - janar 2003
Shtator 2001 - shkurt 2002
Shef i misionit- Zyra e SHBA-ve
Emri:
Koha e shërbimit:
Korrik 2003 - …
Shkurt 2002 - korrik 2003
Mars 2001 - mars 2002
Maj 1999 - mars 2001
Marcie REIS
Reno HARNISH
John MENZIS
Christopher DELL
Zyra e atasheut të mbrojtjes
Emri:
Kol. Barbara KUENNECKE
Koha e shërbimit:
Janar 2004 - ...
Kol Micheal CARLSON
Dhjetor 2002 - dhjetor 2003
Kol Jori CROMWELL
Shtator 2001 - nëntor 2002
Kol. Steve DALBY
Shtator 2000 - gusht 2001
Kol. John PEMBERTON
Janar 2000 - korrik 2000
Komandant i KFOR-it
Emri:
Gjeneralmajor Holger KAMMERHOF
Gjenerallejtënant Fabio MINI
Gjenerallejtënant Marcel M. VALENTIN
Gjenerallejtënant Thorsten SKIAKER
Gjenerallejtënant Carlo CABIGIOSU
Gjenerallejtënant Juan ORTUNO
Gjeneral Dr. Klaus REINHARD
Gjenerallejtënant Michael JACKSON
Koha e shërbimit:
Tetor 2003 - …
Tetor 2002 - tetor 2003
Tetor 2001 - tetor 2002
Prill 2001 - tetor 2001
Tetor 2000 - prill 2001
Prill 2000 - tetor 2000
Tetor 1999 - prill 2000
Qershor 1999 - tetor 1999
193
LISTA E STAFIT
II.
Anëtarët aktualë të stafit ndërkombëtar
DONALD L. GUTHMILLER, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Menaxher i Programit të trajnimit të TMK-së në kuadër të IOM-it që nga qershori i vitit
2000. Paraprakisht ka punuar në Armatën Federale të Bosnjës dhe të Hercegovinës, në
kuadër të programit për trajnim dhe pajisje, që ishte rezultat i Marrëveshjes së Dejtonit.
Pensionohet në Ushtrinë e SHBA-ve në detyrën -drejtor në Komandën e trajnimit dhe të doktrinës për inspektimin e cilësisë së edukimit ushtarak. Ka mbaruar Fakultetin e Shkencave
Natyrore në Universitetin e Dakotës Jugore, shkallën e tretë në Universitetin e Peperdinës
dhe ka diplomuar në Akademinë Ushtarake të SHBA-ve për komandantë dhe kolonelë.
E-mail Address: [email protected]
DWIGHT THOMAS, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Zëvendës i menaxherit të projektit për Operativë dhe për Trajnim, në Programin e IOMit për trajnimin e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës. Pas fillimit të punës në IOM, në shtator të
vitit 2000, ka punuar si shef i Trajnimit kolektiv në Programin e IOM-it për trajnimin e Trupave
të Mbrojtjes të Kosovës. Ka punuar në Bosnjë e Hercegovinë si zëvendës i qendrës së trajnimit dhe si drejtor i qendrës për zhvillim profesional në Armatën federale të Bosnjës dhe
Hercegovinës. Ka punuar edhe në pozita të tjera, si: këshilltar i lartë për menaxhim dhe shef
i ekipit ndihmës për trajnim në shumë disiplina. Oficer i pensionuar i Armatës së SHBA-ve.
E-mail Adress: [email protected]
BOB RODRIGUS, Belgjikë
Shef i ekipit të këshilltarëve të lartë për menaxhim në ShP të TMK-së, këshilltar i shefit
të stafit i TMK-së dhe i zyrave ndërlidhëse në ZM. Oficer i pensionuar në Armatën e Belgjikës,
me përvojë në funksione të ndryshme në shtab dhe në komandë. Ka shërbyer si komandant
i batalionit dhe i togës që morën pjesë në operacionet e shpëtimit në Afrikën Qendrore. Ka
njohuri të gjera për menaxhimin e emergjencave civile dhe është aftësuar profesionalisht në
Qendrën Kombëtare për Trajnim në raste emergjente (FEMA) në SHBA. Flet dhe shkruan
rrjedhshëm anglisht, frëngjisht, gjermanisht dhe holandisht. Ka punuar me IOM-in në Bosnjë
e Hercegovinë, Kroaci, Shqipëri dhe në Kosovë.
E-mail Adress: [email protected]
JEREMY RA HASLAM, Britania e Madhe
Menaxher i Fondit të Mirëbesimit të IOM-it për TMK-në që nga shtatori i vitit 2000.
Paraprakisht ka qenë oficer-kapiten i ushtrisë britaneze, në këmbësorinë e lehtë. Gjatë periudhës gusht 1999 - shtator 2000 ka qenë dy herë në Kosovë në detyra operative. Ka shërbyer në kompaninë e dytë të këmbësorisë së njësiteve të blinduara të komandës dhe si oficer i ndërlidhjes i grupit G3 të betejës, si përgjegjës për vëzhgimin e procesit të transformimit të njësiteve të UÇK-së, të stacionuara në Prishtinë, në Trupa të Mbrojtjes të Kosovës. Ka
mbaruar studimet në lëmin e inxhinieringut/vëzhgimit.
E-mail Address: [email protected]
194
LISTA E STAFIT
DONALD FERRY, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Këshilltar/trajnues i lartë për menaxhim në KTD të TMK-së. Pas pensionimit në Ushtrinë
amerikane, punon 18 muaj si ekspert i trajnimit për MPRI në Bosnjë, pastaj 11 muaj si oficer
kryesor i personelit për Qendrën e 5-të rajonale të Kosovës në kuadër të OSBE-së; 11 muaj
ishte menaxher i deposë së materialit të votimeve në OSBE, zyra në Kosovë; 9 muaj zyrtar
i administratës dhe i logjisitkës në Ministrinë e Arsimit në kuadër të programit të sponsoruar
nga Banka Botërore. Në IOM fillon punën në shtator të vitit 2001.
E-mail Address: [email protected]
JOHN LIPSCOMB, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Shef i Departamentit për trajnim kolektiv dhe për atë fillestar për pjesëtarë të rinj, në
kuadër të programit të trajnimit të TMK-së. Nënoficer i lartë në pension i Armatës amerikane
me njohuri speciale në fushën e operimeve dhe të trajnimit. Pas pensionimit ka punuar në
disa vende si trajnues profesional. Disa nga pozitat që i ka pasur, ishin: trajnues individual
dhe kolektiv në Ushtinë e Kuvajtit, Operativa e poligonit me Ushtrinë amerikane, këshilltar i
operativës dhe i njësiteve të blinduara në Ushtrinë federale të Bosnjës dhe të Hercegovinës,
analist i trajnimit dhe vëzhgues/kontrollues në Ushtrinë amerikane në Kuvajt. IOM-it iu
bashkëngjit në mars të vitit 2001 si këshilltar i operativës së trajnimit kolektiv për personelin
e të gjitha niveleve në Shtabin e Përgjithshëm të TMK-së.
E-mail Address: [email protected]
WILLIAM REED, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Shef i administratës dhe i logjistikës së Programit të trajnimit të TMK-së. Njëzet e një
vjet shërbim në sigurimin profesional në Forcat Ajrore të SHBA-ve, ku edhe u pensionua si
kapter i parë. Ka qenë me detyrë në Floridë, Dakotën Veriore, Itali dhe në Gjermani, me dislokime dhe udhëtime me detyrë në shumicën e vendeve të NATO-s, Arabi Saudite, Kuvajt,
Kroaci, Maqedoni, Bosnjë dhe Hercegovinë dhe në Kosovë. Në detyrën e fundit aktive ishte
si koordinator i operativës së atasheut të mbrojtjes, në zyrën e SHBA-ve në Prishtinë. Punën
me IOM-in e filloi në shtator të vitit 2001, në Akademinë e Udhëheqjes së TMK-së. Në pozitën e tanishme erdhi në shkurt të vitit 2002.
E-mail Address: [email protected]
ROCKY BLANKENSHIP, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Këshilltar i lartë për menaxhim në Qendrën për Simulim të KTD-së së TMK-së. Major
në pension i Ushtrisë amerikane dhe i diplomuar në Akademinë Ushtarake të SHBA-ve për
komandantë dhe kolonelë, pastaj i kreu kurset themelore dhe të avancuara për shërbime me
armë të kombinuara dhe ato për oficer të njësiteve të blinduara. Pas largimit nga ushtria,
shërben 4 vjet në Arabinë Saudite si instruktor në Mansour General Dynamics, LTD. Pas
punës në Arabinë Saudite, një muaj shërbeu në Kuvajt, ndërsa dy vjet në Federatën e
Bosnjës dhe të Hercegovinës si trajnues dhe instruktor për MPRI. Në IOM filloi punën në
gusht të vitit 2002.
E-mail Address: [email protected]
195
LISTA E STAFIT
HENDRICK FOUCHÉ, Republika e Afrikës së Jugut
Këshilltar në Programin e trajnimit të TMK-së, për trajnimin e njësiteve të TMK-së për
reagim të shpejtë dhe të pjesëtarëve në Akademinë e Mbrojtjes në fushën e menaxhimit të
fatkeqësisë. Ka përvojë 31-vjeçare në shërbimet emergjente dhe në menaxhimin e fatkeqësisë. Pensionohet nga shërbimet emergjente të qeverisë lokale si oficer kryesor për zjarrfikje dhe si shef i mbrojtjes civile. Ka shërbyer në qeverinë e Afrikës së Jugut në nivel kombëtar dhe në atë provincial dhe në organet e ndryshme të përkohshme si këshilltar i shërbimeve
emergjente dhe i menaxhimit të fatkeqësisë. Ka diplomuar në lëmin e shërbimeve
emergjente dhe në menaxhimin e fatkeqësisë. Në IOM punoi gjatë periudhës gusht 2001janar 2003, për t'u kthyer përsëri në gusht të vitit 2003.
E-mail Address: [email protected]
NEVILLE FOUCHÉ, Republika e Afrikës së Jugut
Këshilltar i lartë i menaxhimit në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së në Shkollën
e Mbrojtjes Civile në KTD. Që nga viti 2002 i ka trajnuar njësitet për reagim të shpejtë dhe
studentët e Akademisë së Mbrojtjes në fushën e menaxhimit të fatkeqësisë. Ka përvojë 23vjeçare në fushën e shërbimeve emergjente dhe në menaxhimin e fatkeqësisë. 2 vjet ka
punuar si zëvendësdrejtor i Departamentit të UNMIK-ut për gatishmëri emergjente dhe për
menaxhim të fatkeqësisë, duke filluar nga viti 2000. 10 vjet ka shërbyer (duke filluar nga viti
1992) si anëtar i komitetit të garave në nxjerrjen e viktimave në nivel të lartë kombëtar, dhe
të garave në nivel të SHME-ve në Institutin e Shërbimeve Emergjente të Afrikës së Jugut.
Anëtar i Komitetit të Garave Botërore të Zjarrfikjes në Afrikën Jugore dhe përfaqësues i
Afrikës së Jugut në tri gara botërore të zjarrfikjes. Pensionohet në vitin 1999 si shef batalioni
në shërbimin e zjarrfikjes dhe të shpëtimit të Afrikës së Jugut.
E-mail Address: [email protected]
ANN GUTHMILLER, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Redaktore dhe përpiluese e raporteve në IOM në kuadër të Programit të trajnimit të
TMK-së, të Sektorit të kundër-trafikimit, të Departamentit të informimit publik, ku përgatit fjalime dhe dokumente publike dhe ofron shërbime të redakturës dhe të ripërpunimit të teksteve
në gjuhën angleze. Është redaktore dhe bashkautore e publikimit: "Vështrim i përgjithshëm i
ndihmës psikologjike dhe i shërbimeve të tjera të ofruara viktimave të trafikimit" në kuadër të
njësisë së kundërtrafikimit. Redaktore mysafire në publikimin e IOM-it, zyra në Shkup, me titull: "Ndihma psikosociale për grupet e viktimave të trafikimit njerëzor në periudhat e tranzicionit". Paraprakisht ka punuar në Vjenë të Austrisë si redaktore e gjuhës angleze e shkencëtarëve të lëmit social dhe e ekonomistëve të Evropës Lindore. Ka qenë asistente në Institutin
e Shkencave Humane (die Institut für die Wissenschaften von Menschen) në Vjenë, Austri.
Bashkëredaktore e studimit: "Paradigmat dhe kundërshtimet", vëllimi VII, të revistës së
Institutit të asistentëve të ulët dhe në të e ka botuar artikullin, "Zgjidhe rrugën drejt fatit tënd:
Analizë e veprës Antigona e Sofokliut". Zgjedhet asistente në Departamentin e shkencave
politike në Shkollën e Re për Hulumtime Sociale, ku e mabron shkallën e tretë në teori politike. Studimet Universitare i ka kryer në Universitetin Georgetown me sukses magna cum
laude dhe, pas përfundimit të Programit të shtetit për dekorime me mirënjojhe, merr shpërblimin për arritjen më të madhe. Ka shërbyer si ndihmëse e të nderuarit Thomas Foleykryetar i Dhomës së përfaqësuesve në kongresin e SHBA-ve.
E-mail Address: [email protected]
196
LISTA E STAFIT
ZEYNAL HAJIYEV, Azerbajxhan
Oficer i zhvillimit të trajnimit në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së që nga prilli i
vitit 2001. Aktualisht merret me dislokimet e TMK-së për trajnime jashtë Kosovës, përfshirë
edhe administrimin dhe operativën e aktiviteteve të programit. Paraprakisht ka punuar si
këshilltar i menaxhimit të Zonës IV të TMK-së, duke filluar nga maji i vitit 2000. Ka diplomuar
në fushën e bioinxhinierisë në Universitetin Teknik "Bauman" në Moskë (1980-1986) dhe i ka
kryer studimet e avancuara në fushën e administratës publike dhe të menaxhimit të resurseve njerëzore në Universitetin Nottingham Trent (1994-1997). Është autor i publikimeve të
ndryshme shkencore dhe i disa zbulimeve në fushën e sistemeve teknike biomjekësore. Para
se t'i bashkëngjitet IOM-it ka pasur pozita të ulëta dhe të larta të menaxhimit në institucionet
shkencore për hulumtim në Moskë dhe në Baku. Fusha e tij kryesore e ekspertizës në IOMështë bashkëpunimi teknik dhe projektet për zhvillimin e organizatave. Punëtor i IOM-it është
që nga marsi i vitit 1996.
E-mail Address: [email protected]
ALPHONSO HUNLEY, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Këshilltar i lartë i logjistikës për J-4-shin në Shtabin e Përgjithshëm të TMK-së. Oficer i
pensionuar në logjistikën i Ushtrisë së SHBA-ve. Gjatë kohës së shërbimit dy vjeçar në
Vietnam ka qenë i angazhuar në operacionet e deponimit dhe ka shërbyer si komandant i
grupit ndihmës, komandant i një batalioni trajnues, inspektor i përgjithshëm në
Departamentin e Mbrojtjes, anëtar i stafit dhe i trupit mësimor në Komandën dhe Akademinë
Ushtarake për komandantë dhe kolonelë në Leavenworth-Kanzas, këshilltar në programin e
logjistikës për rezervistë rajonalë; oficer kryesor në programin ndihmës të sigurisë së
Ushtrisë amerikane në shtetin e Somalisë. Punën në IOM e ka filluar në maj të vitit 2003.
E-mail Address: [email protected]
CAREL VAN DER MERWE, Republika e Afrikës së Jugut
Këshilltar i Programit të trajnimit të TMK-së, i njësiteve të TMK-së për reagim të shpejtë dhe i pjesëtarëve të TMK-së në Akademinë e Mbrojtjes në fushën e menaxhimit të fatkeqësisë. Ka përvojë 30-vjeçare në fushën e shërbimeve emergjente dhe në menaxhimin e
fatkeqësisë. Pensionohet nga shërbimi aktiv dhe kalon në qeverinë lokale si zëvendës i oficerit kryesor të zjarrfikjes. Ka qenë kryesues i komitetit për trajnim, edukim dhe për akreditim
në Institutin e Afrikës Jugore të shërbimeve emergjente në nivel kombëtar, si edhe në organet
e ndryshme provinciale. E ka të kryer kolegjin, dega Shërbimet emergjente dhe shkallën e
tretë në lëmin e Menaxhimit publik. Në IOM ka filluar të punojë në janar të vitit 2003.
E-mail Address:[email protected]
JOHN PAUL MULHALL, Kanada
Këshilltar i lartë i menaxhimit në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së në KTD.
Paraprakisht ka qenë këshilltar i logjistikës për personelin e SHP të TMK-së. Pas 24 vjetësh
shërbimi pensionohet si oficer i logjistikës së transportit ajror kanadez. Ka shërbyer në Qipro,
Izrael/Siri dhe në Bosnjë. Në Kosovë ka ardhur në vitin 1998, me detyrë të kolonelit, më pas
si shef i logjistikës dhe i administratës për rajonin e Pejës, në kuadër të Organizatës për
Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE). IOM-it iu bashkëngjit në shkurt të vitit 2003.
E-mail Address: [email protected]
197
LISTA E STAFIT
RICHARD ORSMOND, Republika e Afrikës së Jugut
Që nga janari i vitit 2003 është zëvendësshef i ekipit në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së në KTD. 37 vjet ka punuar në policinë e Afrikës së Jugut, në të cilën ka zhvilluar një spektër të gjerë aktivitetesh dhe ka pasur pozita të ndryshme. Gjatë 15 viteve të fundit është specializuar në fushën e trajnimit si menaxher i tri qendrave të trajnimit. Ka kryer
studimet universitare, dega: trajnimi i bazuar në shkathtësi dhe në rezultate, ka specializuar
në metodologjinë e hulumtimit, të mësuarit e të rriturve, hartimin dhe në zhvillimin e programeve mësimore, planet instruksionale, mjediset e trajnimit, format e sjelljes së njeriut dhe
në zhvillimin e resurseve njerëzore.
E-mail Address: [email protected]
LOUIS PALACIOUS, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Ndihmëskoordinator i lartë i trajnimit (TAC) në Akademinë e Mbrojtjes të TMK-së.
Kapter në pension i komandës së Ushtrisë amerikane me përvojë 30 vjeçare në zhvillimin e
trajnimit dhe të udhëheqjes. Ka përvojë të madhe në planifikimin dhe në zhvillimin e trajnimit individual dhe të njësiteve. Ka punuar në organizata ndërkombëtare joqeveritare dhe në
forca të huaja ushtarake. Është veteran i luftës së Vietnamit dhe të Granadës.
E-mail Address: [email protected]
SIMON NICOLAAS PAPENFUS, Republika e Afrikës së Jugut
Këshilltar i menaxhimit të njësiteve të TMK-së për reagim të shpejtë dhe të pjesëtarëve
të TMK-së në Akademinë e Mbrojtjes për menaxhimin e fatkeqësive. Ka shtatëmbëdhjetë vjet
përvojë aktive në shërbimet emergjente dhe në lëmin e menaxhimit të fatkeqësive Që nga
viti 1992 ishte anëtar aktiv në Institutin e shërbimeve emergjente në Afrikën e Jugut ku shërbeu si anëtar i Këshillit kombëtar për garat në lëmin e nxjerrjes së viktimave. Po ashtu, i përfaqësoi shërbimet emergjente të Afrikës së Jugut në dy garat ndërkombëtare botërore për
nxjerrjen e viktimave. Togëkomandant i kualifikuar që nga korriku i vitit 2000. Ish kapiten në
UNMIK - Departmenti i gatishmërisë për raste emergjente dhe i menaxhimit të fatkeqësive
në korrik të vitit 2002. Punën në IOM e filloi në korrik të vitit 2003.
E-mail Address: [email protected]
CAREY L. PENNINGTON, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Instruktor/këshilltar i trajnimit në kursin themelor për zhvillimin e udhëheqësve dhe në
kursin themelor për oficerë në Akademinë e trajnimit të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës.
Përgjegjës për trajnimin e instruktorëve të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës, i certifikuar të
mbajë kurse për menaxhim, udhëheqje, lexim të hartave, orientim në tokë, menaxhim të trajnimit dhe për protokoll. Në Kosovë ka qëndruar 25 muaj. Më parë ka punuar 39 muaj në
Bosnjë e Hercegovinë, në trajnimin e Armatës së Federatës. Kapter në pension i komandës
së batalionit të Armatës së SHBA-ve.
AURELIO PINEIRO, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Këshilltar i trajnimit për automatizim të programit të TMK-së në Qendrën e trajnimit dhe
të doktrinës (TRADOC). Njëmbëdhjetë vjet përvojë pune si specialist i teknologjisë informative (Shërbimi civil në qeverinë e SHBA-ve) për Armatën e SHBA-ve në Evropë, me udhëtime të ndryshme pune në bazat ushtarake të SHBA-ve në Gjermani, Belgjikë, Holandë dhe
në Itali. Në detyrën e fundit ishte përfaqësues teknik i komandës në kampin Bondstil në
Kosovë për komandën e 5-të sinjalizuese në Armatë. Punën në IOM e filloi në qershor të vitit
2002.
E-mail Address: [email protected]
198
LISTA E STAFIT
EDWIN ROBLEY, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Këshilltar i lartë për menaxhim dhe për projekte speciale në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së, kurse më parë ka shërbyer si këshilltar i lartë i menaxhimit të Personelit dhe
të Çështjeve civile dhe si instruktor ndërkombëtar në Akademinë e Mbrojtjes së TMK-së.
Oficer në pension i Forcave Ajrore të SHBA-ve dhe i diplomuar në Akademinë Ushtarake për
komandantë dhe kolonelë, si dhe në kursin e Korpusit të Marinës për komandantë dhe
kolonelë. Pas pensionimit shërbeu si menaxher i programit të Korpusit amerikan në
Pensilvani, në pozita të ndryshme në menaxhimin e resurseve njerëzore dhe në rekrutimin e
menaxhimit, por edhe si instruktor universiteti. Ka doktoruar në lëmin: Adminstrimi Publik dhe
Raportet Ndërkombëtare. Në Kosovë erdhi në vitin 2000 me qeverinë e SHBA-ve si
oficer/shef i protokollit të njësitit për mbrojtje nga afër në kuadër të Brigadës shumëkombëshe-sektori i lindjes, KFOR. Punën në IOM e filloi në shkurt të vitit 2002.
E-mail Address: [email protected]
DAN SCHUTZ, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Këshilltar për trajnim të personelit dhe për mobilizim të komponentit rezervë për
Programin e trajnimit të TMK-së që nga nëntori i vitit 2002. Kapter në pension i Armatës së
SHBA-ve me 30 vjet përvojë në fushën e menaxhimit të personelit. Që nga viti 1998 deri në
vitin 2002 shërbeu si këshilltar/përpilues i programit për menaxhimin e personelit për MPRI
në Sarajevë, - Bosnjë dhe Hercegovinë, si pjesë e programit të trajnimit dhe të pajisjeve që
doli si rezultat pas Marrëveshjes paqësore të Dejtonit.
E-mail Adress: [email protected]
AUSTIN STOFFEL, Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Ndihmëskoordinator për trajnim (TAC), në Akademinë e Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës. Rreshter në pension i Armatës së SHBA-ve. Përgjegjës për shëndetësi, mirëqenie
sociale, ndihmë administrative dhe logjistike për studentët e Akademisë së Udhëheqjes
derisa i ndjekin trajnimet. Më parë ka punuar si koordinator i lartë i trajnimit në Akademinë e
Riversajd-it (Gainesville Georgia, SHBA).
E-mail Adress: [email protected]
TOBIAS BENJAMIN WIESE, Republika e Afrikës së Jugut
Këshilltar i trajnimit për menaxhimin e njësiteve të TMK-së për reagim të shpejtë dhe të
pjesëtarëve të TMK-së në Akademinë e Mbrojtjes për menaxhimin e fatkeqësive. Njëzet e një
vjet përvojë pune në lëmin e shërbimeve emergjente dhe në menaxhimin e fatkeqësive.
Është pensionuar nga shërbimi aktiv si udhëheqës i shërbimeve operative për shërbimin e
menaxhimit të fatkeqësive dhe atë të centurionit emergjent (Autoriteti lokal i Afrikës së Jugut).
Si këshilltar dhe kryesues rajonal i Institutit për shërbime emergjente në Afrikën e Jugut, shërbeu në Këshillin e trajnimit dhe të arsimimit në nivelin kombëtar. Po ashtu, i ka përfaqësuar
shërbimet emergjente në Këshillin teknik për trajnimin e nivelit të tretë në lëmin e teknologjisë
së zjarrfikjes. Ka diplomuar në kolegjin e shërbimeve emergjente dhe është i autorizuar si
instruktor në Këshillin ndërkombëtar për zjarrfikje. Punën në IOM e filloi në janar të vitit 2003.
E-mail Adress: [email protected]
199
LISTA E STAFIT
III. Ish anëtarët e stafit ndërkombëtar të programit për trajnimin e TMK-së
Australi
Joana Priest, Gary Malcom, John Storey
Bangladesh
Md.Siraju Islam
Bosnjë dhe Hercegovinë
Elis Bektas, Mario Despot
Belgjikë
Hubert Binon, Tite Habiyakre
Kanadë
Brand Redisky
Kroaci
Sasa Loncaric
Finlandë
Sami Salmela
Francë
Daniel Julian
Olivier Rassemusse
Guatemalë
Mildred De Garzona
Indi
James Earnest
Keni
Mohammud Abdi
200
LISTA E STAFIT
Pakistan
Rashid Khan
Afrikë e Jugut
Isacc Zakas
Geoffrey Bettison
Suedi
Tore Flennfeldt
Britani e Madhe
Simon Barnes, Thomas Conlly, Stephen Everl, Philip Taylorson Mark Tennent,
John Wood
Shtetet e Bashkuara të Amerikës
Clark Campbell, Leanne Cheever, Les Creswell, Anna Crawford Di Lellio
Geoffry Ellerson.Jr, Lisa Gilliam, Amy Jersild, William Lorenz
Lisa McCathy, Patricia McPhilips, Mariam Memarsadeghi, John Reid
David Savard, Domenic Tesoriero, Mathew Waterfield, Francis Whalem
Louis Zakas
201
LISTA E STAFIT
IV.
Biografitë e anëtarëve të stafit të lartë kombëtar
Ekipi i përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-ss ë
Shaban Çarreti, Kosovë
Diplomoi në Universitetin e Prishtinës në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Frënge dhe
mori titullin profesor. Punoi si profesor i gjuhës frënge dhe i asaj latine në gjimnazin "Xhevdet
Doda" dhe në Shkollën e mesme ekonomike në Prishtinë. Nga viti 1991 deri në vitin 1995
punoi si drejtor i Shkollës së mesme ekonomike "Hoxhë Kadri Prishtina" në Prishtinë. Në
periudhën 1995 - 2000, punoi si bashkëpunëtor i lartë profesional për marrëdhënie ndërkombëtare dhe për mësimin plotësues në Ministrinë e Arsimit të Kosovës. Nga janari deri në mars
të vitit 2000, punoi si përkthyes i gjuhës frenge për Tribunalin e Hagës - TNIJ, në Sektorin
francez. Në periudhën mars - shtator të vitit 2000 punoi si përkthyes i gjuhës frënge në IOM,
kurse nga shtatori i po këtij viti punon si asistent i Programit të trajnimit të TMK-së dhe si
mbikëqyrës i ekipit të përkthyesve.
E-mail Adress: [email protected]
Afërdita Gashi, Kosovë
Diplomoi në Universitetin e Prishtinës në Degën e Matematikës dhe mori titullin profesor. Punoi si profesoreshë e matematikës në gjimnazin "Sami Frashëri" në Prishtinë, në vitet
1984-1985. Nga nëntori i vitit 1985 deri në shtator të vitit 2000 punoi si asistente e lëndës së
matematikës në Fakultetin e Ndërtimtarisë dhe të Arkitekturës, në kuadër të Universitetit të
Prishtinës. Nga shtatori i vitit 2000 punon në IOM si përkthyese e gjuhës angleze, në ekipin
e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
Januz Krasniqi, Kosovë
Diplomoi në Universitetin e Prishtinës në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Frënge dhe
mori titullin profesor. Punoi si profesor i gjuhës frënge dhe i asaj latine në gjimnazin filologjik
"Eqrem Çabej" në Prishtinë, në periudhën 1987 - 2000. Nga marsi i vitit 2000 punon në IOM
si përkthyes i gjuhës frenge, në ekipin e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
Lindita Rizvanolli, Kosovë
Diplomoi në Universitetin e Prishtinës në Fakultetin e Elektroteknikës dhe mori titullin
inxhinier i elektroteknikës. Në kohën prej vitit 1990 deri në vitin 1992, punoi në fabrikën
"Gorenje Elektromotori" në Gjakovë, si inxhiniere. Në Kanada punoi si përkthyese e gjuhës
angleze në vitet 1999-2000. Nga tetori i vitit 2000 punon në IOM si përkthyese e gjuhës
angleze, në ekipin e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
Fatlume Tërnava, Kosovë
Është absolvente e Fakultetit të Drejtësisë, pranë Universitetit të Prishtinës. Punoi si
përkthyese e gjuhës angleze në të përditshmen "Kosova Sot" në Prishtinë, nga prilli deri në
nëntor të vitit 2000. Nga nëntori i vitit 2000 punon në IOM si përkthyese e gjuhës angleze, në
ekipin e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
202
LISTA E STAFIT
Arsim (Rushit) Osmani, Kosovë
Diplomoi në vitin 1984 në Universitetin e Prishtinës në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë
Shqipe dhe mori titullin profesor. Punoi në OPGB "Rilindja" si përkthyes - referent i organeve
vetëqeverisëse, nga viti 1987 deri në atë 1991. Nga janari i vitit 1991 deri në dhjetor të vitit
1995 jetoi dhe punoi në SHBA.
Në periudhën korrik 1997 - mars 1999, punoi si lektor në të përditshmen "Koha Ditore",
të cilën punë e kreu edhe në të përditshmen "Kosova Sot", nga gushti deri në nëntor të vitit
2000. Nga nëntori i vitit 2000 punon në IOM, si përkthyes i gjuhës angleze, në ekipin e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
Rushit Rushiti, Kosovë
Diplomoi në vitin 1971 në Universitetin e Prishtinës në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë
Shqipe dhe mori titullin profesor. Gjatë studimeve, punoi në gazetën e studentëve "Bota e
Re", si lektor dhe korrektor. Në vitet 1971-1973 punoi si profesor i gjuhës shqipe në gjimnazin
"Ramiz Sadiku" në Skënderaj,. Nga viti 1975 deri në atë 1990, punoi në Kombinatin "Trepça"
si përkthyes i gjuhës serbokroate dhe si redaktor i buletinit "Akumulatori". Nga nëntori i vitit
2001 punon në IOM si lektor në ekipin e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
Adnan Gjota, Kosovë
Është student i mjekësisë (viti i katërt) dhe i psikologjisë (viti i parë), në Universitetin e
Prishtinës. Nga gushti 1999 deri në maj të vitit 2000, punoi në Institutin kosovar të Shëndetit
dhe të Rehabilitimit Mental (IMHRK), si koordinator administrativ; nga qershori deri në shtator të vitit 2000, punoi në Programin e IOM-it për Reagim ndaj Traumave Psikosociale (PTR),
si përkthyes; nga prilli deri në shtator të vitit 2002 punoi si përkthyes në Organizatën Botërore
të Shëndetësisë (WHO). Nga shtatori i vitit 2001 punon në IOM, si përkthyes i gjuhës
angleze, në ekipin e përkthyesve të Programit të trajnimit të TMK-së.
E-mail Adress: [email protected]
Anëtarët e tjerë të stafit të lartë kombëtar
Xhevdet Kallaba, Kosovë
Asistent për multimedia në kuadër të Programit të trajnimit të TMK-së. Në IOM punoi
nga shtatori i vitit 1999, fillimisht në Zyrën e IOM-it në Bernë të Zvicrës, në Programin e
kthimit të kosovarëve. Pas kësaj kaloi në Zyrën e informimit publik të IOM-it në Prishtinë.
Aktualisht është kryeredaktor i revistës mujore "Gjahtari", një revistë vendore e gjahtarëve.
Sa jetoi në Zvicër, ishte kryeredaktor i revistës mujore për refugjatë, të quajtur "Info
Shqiptare" (1999-2000). Nga viti 1997 deri në atë 1999 ishte sekretar i Shoqatës shqiptare
"Përparimi" në Zvicër dhe gazetar i së përditshmes "Bota Sot". Ishte organizator dhe udhëheqës i shumë ngjarjeve kulturore, të sponsorizuara për dhe nga shqiptarët që jetojnë në Zvicër.
Gjatë viteve 1976-1990 punoi në RTV-në e Prishtinës si koordinator dhe lektor. Diplomoi në
Shkollën e Lartë Pedagogjike në Gjilan - Dega e Gjuhës dhe e Letërsisë Shqipe.
E-mail Adress: [email protected]
203
LISTA E STAFIT
Sejdi Rexhepi, Kosovë
Nga janari i vitit 2001 punoi si Këshilltar i lartë i menaxhimit të financave, në kuadër të
Programit të trajnimit të TMK-së. Vendet e tij të mëparshme të punës përfshijnë: trajnimin e
lartë, kontabilitetin, ndërsa punoi edhe si zyrtar i Programit të statistikës së fondeve monetare
në Ministrinë e Ekonomisë dhe të Financave; si këshilltar profesional i kontabilitetit dhe i
financave në Departamentin për administrim lokal të Kosovës; drejtor i programeve dhe
zëvendës i drejtorit të përgjithshëm të Administratës Tatimore të Kosovës; drejtor për ekonomi dhe financa në Komunën e Prishtinës; këshilltar shkencor në Institutin e Marketingut dhe
në Institutin e ekonomisë të Prishtinës; udhëheqës i një agjencie private të kontabilitetit dhe
si nëpunës i Bankës së Kosovës. Është autor i një libri dhe bashkautor i disa punimeve
shkencore dhe profesionale. Në vitin 1997 mori titullin doktor i shkencës në ekonomi, pranë
Fakultetit Ekonomik në Prishtinë.
Ilmie Rexha
Diplomoi në Universitetin e Prishtinës në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Angleze dhe
mori titullin profesor. Punoi si profesoreshë e gjuhës angleze në shkollën e mesme "28
Nëntori" dhe në atë të mesme elektroteknike "Gjin Gazulli" në Prishtinë. Përveç mësimdhënies së gjuhës angleze, prej vitit 1991 deri në atë 1999, punoi si aktiviste, gazetare dhe
përkthyese për Forumin e Grave, për një shoqatë tregtare, për Shoqatën e të burgosurve
politikë dhe për agjencinë e lajmeve "Kosova Press",. Në periudhën 1999-2001, punoi si
mësimdhënëse e gjuhës angleze në Shkollat Kembrixh dhe London, në Gjakovë dhe në
Prishtinë. Nga janari i vitit 2000 deri në qershor të vitit 2002, punoi si përkthyese e gjuhës
angleze dhe koordinatore e përkthyesve në kuadër të Programit të IOM-it për trajnimin e
TMK-së. Nga korriku i vitit 2002 punon si mësimdhënëse e gjuhës angleze në kabinetin e
gjuhëve të huaja të Akademisë së Mbrojtjes.
E-mail Adress: [email protected]
Teuta Ymeri, Kosovë
Është studente e stomatologjisë në Universitetin e Prishtinës. Gjatë majit të vitit 2000,
në Universitetin Amerikan në Bullgari vijoi programin e trajnimit "Administrimi Publik", të organizuar për studentët kosovarë. Në periudhën korrik - shtator 1999, punoi me organizatën
"Handicap International" si asistente e administratës/përkthyese. Nga marsi i vitit 2000 punon
në IOM si asistent i projektit, duke bashkëpunuar drejtpërsëdrejti me Menaxherin e Programit
të trajnimit të TMK-së, z. Donald Guthmiller.
E-mail Adress: [email protected]
204
LISTA E STAFIT
V.
Lista e anëtarëve të stafit të tanishëm kombëtar
Zyra kryesore e IOM-it
Blerim Arifaj
Asistent i logjistikës/vozitës
Valdet Hadri
Asistent i projektit
Arguriana Bunjaku Asistent i administratës
Remzi Mirena Asistent i logjistikës/vozitës
Burim Dabinovci
Asistent i logjistikës
Bujar Reçica
Përkthyes/vozitës i menaxherit të programit
Mentore Elezaj
Vozitëse/asistente e logjistikës
Abdyl Vorfi
Asistent i projektit
SHP i TMK-së
Driton Abdullahu
Përkthyes
Lulzime Krajkova
Pastruese
Afrim Alshiqi
Asistent i logjistikës/vozitës
Anton Krasniqi
Asistent i EKM-së
Ilirjana Dajci
Asistent i administratës
Bekim Rrahmani
Asistent i trajnimit
Donat Kaci
Asistent i logjistikës
Visar Rrecaj
Asistent i trajnimit
Meduare Koci
Asistent i trajnimit
Asllan Uka
Asistent i trajnimit
Mefail Kqiku
Asistent i trajnimit
KTD, Akademia e Mbrojtjes dhe Qendra Simulative
Gjejrane Aliu
Asistente në bibliotekë
Sevdije Llapashtica Pastruese
Tahir Alixhiku
Përkthyes
Vjollca Llapashtica
Pastruese
Visar Bajraktari
Asistent i trajnimit
Kujtime Mandro
Asistente në bibliotekë
Vegim Begolli
Përkthyes
Arsim Mehmeti
Asistent i logjistikës/vozitës
Mirlinda Bejta
Përkthyes
Bekim Morina
Instruktor i kadetëve
Rukije Beka
Pastruese
Agon Osmani
Asistent i trajnimit
Drita Berisha
Përkthyes
Nexhmije Osmani
Asistent i trajnimit
Lumnije Berisha
Pastruese
Jehona Qorri
Asistent i projektit
Naim Çekaj
Asistente në bibliotekë
Nebdil Rama
Asistent i trajnimit
Esat Dalipi
Asistent i logjistikës/vozitës
Shkurte Reçica
Pastruese
Bashkim Geca
Asistent i trajnimit
Habib Rrahmani
Mirëmbajtës i ndërtesës
Ismet Govori
Mirëmbajtës i ndërtesës
Hyrije Rrahmani
Asistente në bibliotekë
Besiana Hasaj
Përkthyes
Magribe Rrahmani
Pastruese
Enver Hoti
Instruktor i kadetëve
Sofije Sadiku
Përkthyes
Faton Ismajli
Mirëmbajtës i ndërtesës
Gëzim Sejdiu
Asistent i trajnimit
Skender Jakupi
Asistent i logjistikës/vozitës
Fetih Simnica
Asistent për multimedia dhe
për bazën e të dhënave
Sevdije Jashari
Asistente në bibliotekë
Naime Sulejmani
Asistente në bibliotekë
Ilir Kaçandolli
Asistent i trajnimit
Shefqet Xerxa
Asistent i trajnimit
Vlora Kasumi
Asistent i trajnimit
Fadil Zejnullahu
Instruktor i kadetëve
Fatmir Kelmendi
Instruktor i kadetëve
Arian Zeka
Asistent i trajnimit
Rabije Krasniqi
Përkthyes
Shaban Tafçiu
Instruktor i kadetëve
Edon Kurtishi
Përkthyes
205
LISTA E STAFIT
VI. Lista e ish-anëtarëve të stafit kombëtar
Zyra kryesore e IOM-it
Bekim Ademi
Akif Cakaj
Kastriot Jashari
Qendresa Rugova
Sebiha Ahmeti
Labinot Çarreti
Sebahate Kavaqi
Amir Selmani
Ajeta Aliu
Merita Ceku
Arben Kelmendi
Fatmir Shabani
Besim Bajrami
Vlora Çitaku
Emir Kllokoci
Ariete Shala
Faton Baruti
Fitim Gashi
Shkurte Krasniqi
Besa Shaqiri
Ilirjana Begolli
Vildane Gashi
Mentor Llunji
Rexhep Shehu
Driton Bekçeli
Remzi Gerguri
Taulant Malaj
Sadete Shehu
Arben Berisha
Naser Gjakolli
Ruzhdi Maqastena
Muhamet Shkoza
Jehona Bislimi
Orjeta Gjini
Salih Maqedonci
Sabedin Shujaku
Shaban Bislimi
Dren Gjonbalaj
Aferdita Mejzinolli
Anita Sopi
Skyfter Blakaj
Gëzim Grubi
Albiona Mejzinolli
Nazmi Tahiraj
Nysret Bllaca
Ilir Grubi
Leonora Mucaj
Mrika Tahiri
Trim Braha
Fexhri Hashani
Misare Muruti
Arbresha Turjaka
Merita Braina
Teuta Haxhimusa
Remzi Nishevci
Fitore Venhari
Gezim Breznica
Nurije Hoxha
Feriz Osmani
Besa Zenalaj
Ismet Bujupaj
Zana Hoxha
Blerta Perolli
Faik Zeqiraj
Enita Bujupi
Hysen Hundozi
Alban Quka
Bekim Bunjaku
Pleurat Hundozi
Ahmet Ramadani
Ramiz Bunjaku
Ibrahim Ibrahimi
Mahmut Ramadani
SHP i TMK-së
Agim Bajrami
Drita Hajdari
Bujar Lepaja
Agron Muja
Uran Berisha
Dardan Ilazi
Aferdita Mejzinolli
Gezim Rexhepi
Donika Habipaj
Shkurte Krasniqi
Albiona Mejzinolli
Sejdi Rexhepi
KTD, Akademia e Mbrojtjes dhe Qendra Simulative
Adnan Ahmeti
Naim Jashari
Besart Morina
Alban Quka
Behar Gashi
Orhidea Kamberi
Gjulieta Morina
Glauk Spahiu
Indire Hajredini
Lulzim Kazazi
Shkelzene Nura
Ardita Spanca
Driton Haxhosaj
Azra Krasniqi
Delfin Pllana
Kadrush Sylejmani
206
LISTA E STAFIT
207
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
PROGRAMI I TRAJNIMIT TË TMK-së
SHTOJCA
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
SHTOJCA
I.
Rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit . . . . . . .213
II.
Marrëveshja për çmilitarizmin dhe
për transformimin e UÇK-së . . . . . . . . . . . . . . .220
III. Rregullorja 1999/8 e UNMIK-ut . . . . . . . . . . . .224 5
IV.
Deklarata e Parimeve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
V.
Struktura e gradave të TMK-së . . . . . . . . . . . . .230
VI.
Skema organizative e IOM-it . . . . . . . . . . . . . .231
VII. Tremujori i tretë (korrik - shtator), viti
kalendarik 2002, Udhëzimet e komandantit
për trajnime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232
VIII. Nga zyra e gjenerallejtënant Agim Çekut . . . . .241
IX.
"TMK-ja dhe e ardhmja e saj" Përmbledhje e
metodologjisë dhe rezultatet e hulumtimeve të
Qendrës për studime humanistike "Gani Bobi" 251
12
IOM THIRTY MONTHS IN KOSOVO
SHTOJCA
REZOLUTA 1244
E miratuar nga Këshilli i Sigurimit në mbledhjen e 4011-të, të mbajtur më 10 qershor 1999
Këshilli i Sigurimit,
Duke i pasur parasysh parimet dhe qëllimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara, dhe duke i përfshirë
përgjegjësinë parësore të Këshillit të Sigurimit për ruajtjen e paqes dhe të sigurisë ndërkombëtare,
Duke iu rikthyer rezolutave të tij 1160 (1998) të datës 31 mars 1998, 1199 (1998) të datës 23 shtator
1998, 1203 (1998) të datës 24 tetor 1998 dhe 1239 (1999) të datës 14 maj 1999,
Duke shprehur keqardhje që kërkesat e këtyre rezolutave nuk u respektuan plotësisht,
I vendosur për ta zgjidhur situatën e rëndë humanitare në Kosovë, - Republika Federale e
Jugosllavisë, si dhe për të garantuar kthim të sigurt e të lirë të të gjithë refugjatëve dhe personave të
shpërngulur nga shtëpitë e veta.
Duke dënuar aktet e dhunës kundër popullsisë së Kosovës dhe të gjitha aktet terroriste nga cilado
palë,
Duke iu rikthyer deklaratës së Sekretarit të Përgjithshëm të datës 9 prill 1999, në të cilën shprehet
shqetësimi për tragjedinë humanitare që po zhvillohet në Kosovë,
Duke e rikonfirmuar të drejtën e të gjithë refugjatëve dhe të personave të shpërngulur për t'u kthyer në
shtëpitë e tyre të sigurt,
Duke i pasur parasysh juridiksionin dhe mandatin e Gjykatës Ndërkombëtare për Ish-Jugosllavinë,
Duke i përshëndetur parimet e përgjithshme për zgjidhjen politike të krizës së Kosovës, të miratuara
më 6 maj 1999 (S/1999/516, aneksi 1 i kësaj rezolute), duke e përshëndetur, gjithashtu, pranimin e
parimeve të parashtruara në pikat 1 deri 9 të dokumentit të paraqitur në Beograd më 2 qershor 1999
(S/1999/649, aneksi 2 i kësaj rezolute) nga ana e Republikës Federale të Jugosllavisë dhe miratimin
e këtij dokumenti nga ana e saj,
Duke rikonfirmuar zotimin e të gjitha shteteve anëtare ndaj sovranitetit dhe integritetit territorial të
Republikës Federale të Jugosllavisë dhe të shteteve të tjera të rajonit, siç përcaktohet në Aktin Final
të Helsinikit dhe në aneksin 2,
Duke i rikonfirmuar thirrjet nëpërmjet rezolutave të mëparshme për autonomi substanciale dhe për
vetadministrim të plotë për Kosovën,
213
SHTOJCA
Duke përcaktuar se situata në rajon vazhdon të paraqetë kërcënim për paqen dhe për sigurinë
ndërkombëtare,
I vendosur për t'i garantuar sigurinë dhe mbrojtjen e personelit ndërkombëtar dhe implementimin e
përgjegjësive të të gjitha palëve sipas rezolutës së tanishme dhe duke vepruar për t'i arritur këto qëllime sipas Kapitullit VII të Kartës së Kombeve të Bashkuara,
1. Vendos që zgjidhja politike e krizës në Kosovë të mbështetet në parimet e përgjithshme të aneksit 1
dhe në mënyrën e elaboruar më tej në parimet dhe në elementet e tjera të nevojshme në aneksin 2;
2. E mirëpret pranimin e parimeve dhe të elementeve të tjera të nevojshme që përmenden në paragrafain e mësipërm 1 nga ana e Republikës Federale të Jugosllavisë dhe kërkon bashkëpunim të plotë
të kësaj Republike në implementimin e menjëherëshëm të tyre;
3. Kërkon në veçanti që Republika Federale e Jugosllavisë t'u japë fund menjëherë dhe në mënyrë të
verifikueshme dhunës dhe represionit në Kosovë dhe të fillojë tërheqjen graduale, të plotë e të verifikueshme, të të gjitha forcave ushtarake, policore e paraushtarake nga Kosova sipas një plani të shpejtë kohor, me të cilin do të sinkronizohet prania ndërkombëtare e sigurisë në Kosovë;
4. Konfirmon se pas tërheqjes, një numër i miratuar forcash ushtarake e poliore serbe e jugosllave do
të lejohet të kthehet në Kosovë për t'i kryer funksionet në pajtim me aneksin 2;
5. Merr vendim për vendosjen në Kosovë, me mbështetjen e OKB-së, të një pranie ndërkombëtare
civile dhe të sigurisë, me pajisje përkatëse dhe me personel të nevojshëm dhe e mirëpret pëlqimin e
Republikës Federale të Jugosllavisë për këtë lloj pranie;
6. Kërkon nga Sekretari i Përgjithshëm që, në konsultim me Këshillin e Sigurimit, ta caktojë një përfaqësues special për ta kontrolluar implementimin e procesit që ka të bëjë me praninë civile ndërkombëtare dhe kërkon nga Sekretari i Përgjithshëm ta udhëzojë përfaqësuesin e tij special t'i bashkërendojë ngushtë punët me faktorin ndërkombëtar të sigurisë, të pranishëm në Kosovë, për të siguruar se
të dy këta faktorë veprojnë në drejtim të qëllimeve të njëjta dhe në mënyrë të ndërsjellë mbështetëse;
7. I autorizon shtetet anëtare dhe organizatat relevante ndërkombëtare ta vendosin praninë ndërkombëtare të sigurisë në Kosovë, siç përcaktohet në pikën 4 të aneksit 2, me të gjitha mjetet për t'i përmbushur përgjegjësitë e saj në bazë të paragrafit 9, që gjendet më poshtë;
8. Konfirmon nevojën për një dislokim sa më të shpejtë të pranisë së efektshme civile dhe të asaj të
sigurisë në Kosovë dhe kërkon që palët të bashkëpunojnë plotësisht për dislokimin e tyre;
9. Vendos që përgjegjësitë e faktorit të pranishëm ndërkombëtar të sigurisë, që do të dislokohet dhe
që do të veprojë në Kosovë, do të jenë:
214
SHTOJCA
(a) Përmbajtja nga ripërtëritja e armiqësive, ruajtja dhe atje ku është e nevojshme, imponimi i
armëpushimit, sigurimi i tërheqjes së forcave ushtarake, policore e paraushtarake të
Republikës Federale të Jugosllavisë dhe parandalimi i rikthimit të tyre, me përjashtim të
rasteve që parashikohen në pikën 6 të aneksit 2;
(b) Çmilitarizimi i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) dhe i grupeve të tjera të armatosura
shqiptare të Kosovës, siç kërkohet në paragrafin e mëposhtëm 15;
(c) Krjimi i një mjedisi të sigurt në të cilin refugjatët dhe personat e shpërngulur mund të kthehen
të sigurt në shtëpitë e veta, mund të veprojë lirshëm faktori i pranishëm civil ndërkombëtar,
mund të vendoset administrata e përkohshme dhe në të cilin mund të shpërndahen ndihmat
humanitare;
(d) T'i garantojë sigurinë dhe rendin publik derisa përgjegjësinë për këtë detyrë të mund ta marrë
faktori i pranishëm civil ndërkombëtar;
(e) Ta mbikëqyrë çminimin derisa prania civile ndërkombëtare, kur të jetë e përshtatshme, të
mund ta marrë përgjegjësinë për kryerjen e kësaj detyre;
(f) Ta mbështetë praninë ndërkombëtare civile kur të jetë e përshtatshme dhe t'i bashkërendojë
ngushtë punët me faktorin ndërkombëtar civil;
(g) T'i kryejë detyrat e monitorimit të kufirit sipas nevojës;
(h) T'i sigurojë mbrojtjen dhe lirinë e lëvizjes për vetveten, për faktorin e pranishëm ndërkombëtar civil dhe për organizatat e tjera ndërkombëtare;
10. E autorizon Sekretarin e Përgjithshëm që, me ndihmën e organizatave relevante ndërkombëtare,
ta vendosë praninë ndërkombëtare civile në Kosovë për ta siguruar një administrim të përkohshëm për
Kosovën, nën të cilin populli i Kosovës do të mund ta gëzonte një autonomi substanciale brenda
Republikës Federale të Jugosllavisë dhe do të siguronte administrim kalimtar ndërkohë që do t'i
themelonte institucionet e përkohshme demokratike vetëqeverisëse, si dhe do ta mbikëqyrte zhvillimin e tyre për të krijuar kushte për jetë paqësore e normale për të gjithë banorët e Kosovës;
11. Vendos që përgjegjësitë kryesore të pranisë ndërkombëtare civile të jenë:
(a) Ta ndihmojë themelimin e autonomisë dhe të vetëqeverisjes substanciale në Kosovë, derisa
të arrihet një zgjidhje përfundimtare, duke e pasur plotësisht parasysh aneksin 2 dhe
Marrëveshjen e Rambujesë (S/1999/648);
(b) T'i kryejë funksionet themelore administrative civile aty ku është e nevojshme dhe për aq
kohë sa të jetë e nevojshme;
215
SHTOJCA
(c) Ta organizojë dhe ta mbikëqyrë procesin e zhvillimit të institucioneve të përkohshme të
vetëqeverisjes demokratike dhe autonome derisa të arrihet një zgjidhje politike, duke e përfshirë këtu edhe mbajtjen e zgjedhjeve;
(d) Gjatë themelimit të këtyre institucioneve do t'ua transferojë atyre përgjegjësitë e saj administrative duke i mbikëqyrë dhe duke i mbështetur konsolidimin e institucioneve të
përkohshme vendore dhe veprimtaritë e tjera të ndërtimit të paqes në Kosovë;
(e) Ta lehtësojë procesin politik të projektuar për ta caktuar statusin e ardhshëm të Kosovës, duke
e pasur parasysh Marrëveshjen e Rambujesë (S/1999/648);
(f) Në stadin përfundimtar, ta mbikëqyrë kalimin e kompetencave nga institucionet e përkohshme
të Kosovës në institucione të ndërtuara sipas një zgjidhjeje politike;
(g) Ta mbështetë rindërtimin e infrastrukturës themelore dhe rimëkëmbjen e ekonomisë;
(h) Në bashkërendim me organizatat ndërkombëtare humanitare, ta mbështetë ndihmën humanitare dhe ndihmën emergjente në raste fatkeqësish;
(i) T'i ruajë ligjin dhe rendin civil, duke e përfshirë këtu edhe themelimin e forcave policore vendore, por ndërkohë rendi të ruhet nëpërmjet dislokimit të personelit ndërkombëtar të policisë
për të shërbyer në Kosovë;
(j) T'i mbrojë dhe t'i lartësojë të drejtat njerëzore;
(k) Të sigurojë kthim të sigurt dhe të papenguar në shtëpitë e tyre në Kosovë për të gjithë refugjatët dhe për të zhvendosurit;
12. I jep rëndësi nevojës së bashkërendimit të operacioneve të ndihmës humanitare, kurse nga
Republika Federale e Jugosllavisë kërkon t'ua lejojë hyrjen pa pengesa në Kosovë organizatave të
ndihmës humanitare dhe të bashkëpunojë me to në mënyrë që të sigurohet shpërndarja e shpejtë dhe
e efektshme e ndihmave ndërkombëtare;
13. Kërkon nga të gjitha shtetet anëtare dhe organizatat ndërkombëtare të kontribuojnë në rindërtimin
ekonomik dhe shoqëror dhe në kthimin e sigurt të refugjatëve e të personave të zhvendosur dhe, në
këtë kontekst, ta theksojë rëndësinë e mbajtjes së një konference ndërkombëtare donatorësh,
veçanërisht për qëllimin e përcaktuar në paragrafin e mësipërm 11 (g), në një datë sa më të hershme
të mundshme;
14. Kërkon bashkëpunim të plotë të të gjitha palëve me Gjykatën Ndërkombëtare për Ish-Jugosllavinë
duke e përfshirë edhe faktorin ndërkombëtar të sigurisë;
15. Kërkon që UÇK-ja dhe grupet e tjera të armatosura shqiptare të Kosovës menjëherë t'u japin fund
të gjitha aksioneve sulmuese dhe t'i zbatojnë kërkesat e çmilitarizimit, që përcaktohen nga kreu i pranisë
ndërkombëtare të sigurisë në konsultim me Përfaqësuesin Special të Sekretarit të Përgjithshëm;
216
SHTOJCA
16. Vendos që ndalimet e detyrueshme sipas paragrafit 6 të Rezolutës 1160 (1998) nuk do të zbatohen për armët dhe për materialet që kanë të bëjnë me to kur është fjala për përdorim të tyre nga faktori ndërkombëtare civil dhe ai i sigurisë;
17. Mirëpret punën që është duke u zhvilluar nga Bashkimi Evropian dhe nga organizatat e tjera
ndërkombëtare për të ndërtuar një qasje gjithëpërfshirëse në zhvillimin ekonomik dhe në stabilizimin
e rajonit të prekur nga kriza e Kosovës, duke e përfshirë këtu implementimin e një Pakti Stabiliteti për
Evropën Juglindore, me një pjesëmarrje të gjerë ndërkombëtare me qëllim që të çohet përpara
demokracia, përparimi ekonomik, stabiliteti dhe bashkëpunimi rajonal;
18. Kërkon që të gjitha shtetet në rajon të bashkëpunojnë plotësisht për zbatimin e të gjitha aspekteve
të Rezolutës;
19. Vendos që prania ndërkombëtare civile dhe ajo e sigurisë të vendosen për një periudhë fillestare
prej 12 muajsh për të vazhduar edhe më tej, nëse Këshilli i Sigurimit nuk vendos ndryshe;
20. Kërkon nga Sekretari i Përgjithshëm që në periudha të rregullta të kohës të raportojë para Këshillit
lidhur me implementimin e kësaj Rezolute, duke i përfshirë këtu edhe raportet e udhëheqësve të faktorit civil ndërkombëtar dhe të sigurisë, me ç'rast raportet e para do të paraqiten brenda 30 ditësh pas
miratimit të kësaj Rezolute;
21. Vendos që të merret aktivisht me këtë çështje.
Shtojca 1
Deklarata e kryesuesit lidhur me konkluzionet e mbledhjes së Ministrave të Jashtëm të G8-shit të mbajtur në Qendrën Petersburg, më 6 maj 1999
Për zgjidhjen politike të krizës së Kosovës, ministrat e Jashtëm të G 8-shit i miratuan parimet e
përgjithshme, si vijon:
Përfundimi i menjëhershëm dhe i verifikueshëm i dhunës dhe i represionit në Kosovë;
Tërheqja e forcave ushtarako - policore dhe paraushtarake nga Kosova;
Dislokimi në Kosovë i faktorit të efektshëm ndërkombëtar civil dhe të sigurisë, i miratuar dhe
i autorizuar nga Kombet e Bashkuara, i aftë për ta garantuar arritjen e objektivave të përbashkët;
Vendosja e një administrimi të përkohshëm për Kosovën që do të përcaktohet nga Këshilli i
Sigurimit i Kombeve të Bashkuara, për të siguruar kushte për një jetë paqësore dhe normale për të gjithë banorët e Kosovës;
Kthimi i sigurt dhe i lirë i të gjithë refugjatëve dhe i personave të zhvendosur dhe hyrja pa
pengesë në Kosovë e organizatave të ndihmës humanitare;
Zhvillimi i procesit politik drejt arritjes së një marrëveshjeje për një kornizë të përkohshme
politike që do ta siguronte një vetëqeverisje substanciale për Kosovën, duke i marrë plotësisht parasysh Marrëveshjen e Rambujesë dhe parimet e sovranitetit dhe të integritetit terri217
SHTOJCA
torial të Republikës Federale të Jugosllavisë dhe të vendeve të tjera të rajonit, si dhe çmilitarizimi i UÇK-së;
Qasja e gjithanshme në zhvillimin ekonomik dhe në stabilizimin e krizës në rajon.
Shtojca 2
Duhet të arrihet marrëveshja sipas këtyre parimeve, që do të çonte drejt zgjidhjes së krizës së
Kosovës:
1. Përfundimi i menjëhershëm dhe i verifikueshëm i dhunës dhe i represionit në Kosovë.
2. Tërheqja e verifikueshme e të gjitha forcave ushtarako - policore dhe paraushtarake nga Kosova,
sipas një plani të shpejtë kohor.
3. Dislokimi në Kosovë i një faktori të efektshëm ndërkombëtar civil dhe i një faktori të efektshëm të
sigurisë, nën mbikëqyrjen e Kombeve të Bashkuara, që do të veprojnë sipas Kapitullit VII të Kartës,
për ta garantuar arritjen e objektivave të përbashkët.
4. Faktori ndërkombëtar i sigurisë me pjesëmarrjen kryesore të Organizatës së Paktit të Atlantikut të
Veriut, duhet të dislokohet nën një komandë dhe nën kontroll të njësuar, i autorizuar për të krijuar një
mjedis të sigurt për tërë popullin e Kosovës dhe për ta lehtësuar kthimin e sigurt në shtëpitë e veta të
të gjithë refugjatëve dhe të të zhvendosurve.
5. Vendosja e një administrimi të përkohshëm në Kosovë si pjesë e pranisë ndërkombëtare civile, në
bazë të të cilit populli i Kosovës mund ta gëzojë autonominë substanciale brenda Republikës Federale
të Jugosllavisë, që do të vendoset nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së. Gjatë krijimit dhe gjatë mbikëqyrjes së zhvillimit të institucioneve të përkohshme demokratike vetëqeverisëse, administrata e
përkohshme do të sigurojë administrim kalimtar për të siguruar kushte për jetë normale dhe paqësore
për të gjithë banorët e Kosovës.
6. Pas tërheqjes së tyre, një numër i miratuar forcash jugosllave dhe serbe do të lejohet të kthehet në
Kosovë për t'i kryer funksionet, si vijon:
Ndërlidhja me misionin civil ndërkombëtar dhe me faktorin ndërkombëtar të sigurisë;
Shenjëzimi/pastrimi i zonave të minuara;
Prania në objektet e trashëgimisë serbe;
Prania në kalimet kyçe kufitare.
7. Kthimi i sigurt dhe i lirë i të gjithë refugjatëve dhe i personave të shpërngulur nën mbikëqyrjen e
Zyrës së Komisariatit të Lartë të OKB-së për Refugjatë dhe hyrja e papenguar në Kosovë e organizatave të ndihmës humanitare.
218
SHTOJCA
8. Një proces politik drejt arritjes së një marrëveshjeje për një kornizë të përkohshme politike që do ta
siguronte vetëqeverisje substanciale për Kosovën, duke i pasur parasysh plotësisht Marrëveshjen e
Rambujesë dhe parimet e sovranitetit dhe të integritetit territorial të Republikës Federale të
Jugosllavisë dhe të vendeve të tjera të rajonit, si dhe çmilitarizmi i UÇK-së. Negociatat ndërmjet palëve
për gjetjen e një zgjidhjeje nuk duhet ta vonojnë as ta prishin procesin e krijimit të institucioneve
demokratike vetëqeverisëse.
9. Një qasje e gjithanshme në zhvillimin ekonomik dhe në stabilizimin e rajonit pas krizës. Kjo do të
përfshijë implementimin e një pakti stabiliteti për Evropën Juglindore me pjesëmarrje të gjerë ndërkombëtare me qëllim që të çohen edhe më përpara demokracia, përparimi ekonomik, stabiliteti dhe
bashkëpunimi rajonal.
10. Për pezullimin e veprimtarive ushtarake do të jetë i nevojshëm edhe pranimi i parimeve të
parashtruara më sipër, përveç pranimit të elementeve të tjera të domosdoshme të përcaktuara më
parë, që specifikohen në shënimin e mëposhtëm. (1) Pas këtij pranimi menjëherë duhet të arrihet një
marrëveshje ushtarako-teknike që, pos të tjerash, do t'i specifikojë modalitetet shtesë, duke i përfshirë
këtu edhe rolin dhe funksionet e personelit jugosllav/serb në Kosovë:
Tërheqja
Procedurat për tërheqje, duke i përfshirë edhe skemën e hollësishme të ndarë në faza dhe
përcaktimin e një zone tampon në Serbi, matanë së cilës duhet të tërhiqen forcat serbe;
Rikthimi i personelit
Pajisjet bashkë me personelin që kthehet;
Kushtet që kanë të bëjnë me përgjegjësitë e tyre në kuadër të funksionit;
Plani kohor i kthimit të tyre;
Skicimi i zonave gjeografike të operimit të tyre;
Rregullat me të cilat rregullohet raporti i tyre me faktorin e pranishëm ndërkombëtar të sigurisë dhe me misionin civil ndërkombëtar.
Vërejtje
1. Elementet e tjera të nevojshme:
Një plan i shpejtë dhe i përpiktë për tërheqje, që do të thotë, p.sh. shtatë ditë për ta përfunduar procesin e tërheqjes, kurse armët kundërajrore të tërhiqen brenda 48 orëve, 25 kilometra jashtë zonës së ndërsjellë të sigurisë;
Rikthimi i personelit për katër funksionet e specifikuara më sipër, do të bëhet nën mbikëqyrjen e pranisë ndërkombëtare të sigurisë dhe do të jetë i kufizuar në një numër të vogël të
miratuar (me qindra, jo me mijëra);
Ndalimi i i aktivitetit ushtarak do të bëhet pasi të vërtetohet se kanë filluar tërheqjet;
Në kuadër të diskutimit dhe të arritjes së një marrëveshjeje tekniko- ushtarako nuk duhet të
tejkalohet afati i caktuar më parë për përfundimin e tërheqjes.
219
SHTOJCA
Marrëveshja për çmilitarizimin e UÇK-së dhe
për shndërrimin e saj në TMK
E nënshkruar më 20 qershor 1999
1.
Kjo marrëveshje ka të bëjë me armëpushimin nga ana e UÇK-së, me mosangazhimin e saj në
zonat e konfliktit, si dhe me çmilitarizimin dhe me riintegrimin e saj në shoqërinë civile, në pajtim
me Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (KSKB) dhe duke i marrë
parasysh detyrimet e miratuara dhe zotimet publike që delegacioni i shqiptarëve të Kosovës i
ka bërë në Rambuje.
2.
UÇK-ja pajtohet të heqë dorë nga përdorimi i forcës dhe t'u bindet urdhrave të Komandantit të
forcave ndërkombëtare të sigurisë në Kosovë (KOMKFOR) dhe, kur është e nevojshme, edhe
kërkesave të administratës së përkohshme civile të Kosovës, si dhe t'i zgjidhë në mënyrë paqësore të gjitha problemet që kanë të bëjnë me implementimin e kësaj marrëveshjeje.
3.
UÇK-ja pajtohet që faktori ndërkombëtar i sigurisë (KFOR-i) dhe personeli civil ndërkombëtar, të
vazhdojnë të jenë të pranishëm dhe të veprojnë pa pengesa në Kosovë dhe që KFOR-i të jetë i
autorizuar për t'i ndërmarrë të gjitha masat e nevojshme për krijimin dhe për ruajtjen e një mjedisi të sigurt për të gjithë qytetarët e Kosovës dhe kësisoj ta përmbushë misionin e vet.
4.
UÇK-ja pajtohet t'i përmbushë të gjitha obligimet që dalin nga kjo marrëveshje dhe të përkujdeset që kjo të ndikojë drejtpërsëdrejti në të gjitha forcat e UÇK-së në Kosovë dhe në vendet fqinje, në mënyrë që ato t'i respektojnë kushtet e kësaj marrëveshjeje dhe të përmbahen nga të
gjitha aktet armiqësore ose provokative, nga qëllimet keqdashëse, nga veprimet ushtarake, qoftë
në drejtim të kalimit të kufijve ndërkombëtarë, qoftë të atyre ndërmjet Kosovës dhe pjesëve të
tjera të ish-Jugosllavisë, si dhe të përmbahen nga të gjitha veprimet që nuk janë në përputhje
me frymën e Rezolutës 1244 të KSKB-së. UÇK-ja në Kosovë pajtohet dhe zotohet publikisht se
do të çmilitarizohet, në pajtim me paragrafët 22 e 23 se do të përmbahet nga aktivitetet që e
rrezikojnë sigurinë e personelit ndërkombëtar qeveritar dhe joqeveritar, duke e përfshirë këtu
edhe personelin e KFOR-it, dhe se do të angazhohet për të ndihmuar në dislokimin dhe në
operacionet e KFOR-it.
5.
Për qëllimet e kësaj marrëveshjeje, shprehjet e mëposhtme do t'i kenë kufizimet siç përshkruhen
më poshtë:
a. UÇK-ja i përfshin tërë personelin dhe organizatat brenda Kosovës, që aktualisht janë nën
kontroll të UÇK-së, që kanë aftësi ushtarake ose paraushtarake dhe cilatdo grupe ose individë të tjerë, të emërtuar nga komandanti i KFOR-it.
b. Termi "forcat e ish-Republikës së Jugosllavisë", siç është caktuar nga Komandanti i KFOR-it,
përfshin: tërë personelin dhe organizatat me aftësi ushtarake. Këtu përfshihen armata e rregullt dhe forcat detare, grupet e armatosura civile, grupet ndihmëse paraushtarake, forcat
ajrore, gardat kombëtare, policia kufitare, rezervat e armatës, policia ushtarake, shërbimet e
fshehta të informacionit, Ministria e punëve të brendshme, policia lokale, e rendit dhe e qetësisë dhe ajo antiterroriste dhe cilido grup ose individ tjetër i emërtuar nga komandanit i KFORit.
c. Zonë tokësore e sigurisë (ZTS) përkufizohet zona 5-kilometërshe, që shtrihet jashtë kufirit të
krahinës së Kosovës, në territorin tjetër të ish-Republikës së Jugosllavisë. Kjo nënkupton terrenin brenda asaj zone 5-kilometërshe.
d. Armët e ndaluara janë: armët e kalibrit më të madh se 12.7 mm, armët kundërtank ose
kundërajrore, granatat, minat ose eksplozivët, armët automatike dhe ato me tyta të gjata.
220
SHTOJCA
6.
Qëllimet e kësaj marrëveshjeje janë, si vijon:
a. Ndërprerja afatgjatë e luftimeve.
b. Në veçanti t'i ofrojë mbështetje dhe ta autorizojë KFOR-in për të marrë masa të tilla sipas
nevojës, duke e përfshirë këtu përdorimin e forcës së nevojshme, në përputhje me rregullat
e veprimit; për të siguruar pajtim me këtë marrëveshje dhe me mbrojtjen e KFOR-it dhe për
të kontribuar për një mjedis të sigurt për faktorin civil ndërkombëtar të implementimit dhe për
organizatat e tjera ndërkombëtare joqeveritare, si dhe për popullatën civile.
7.
Veprimet e UÇK-së do të jenë në pajtim me këtë marrëveshje. Komandanti i KFOR-it, kur të jetë
nevoja, në bashkëpunim me administratorin civil, do të jetë autoriteti përfundimtar për interpretimin e kësaj marrëveshjeje dhe për aspektet e sigurisë që ajo i mbështet për ruajtjen e paqes.
Vendimet e tij do të jenë të detyrueshme për të gjitha palët dhe për të gjithë njerëzit.
Ndërprerja e armiqësive
8.
Menjëherë pas miratimit të marrëveshjes, UÇK-ja pajtohet t’u përmbahet kësaj marrëveshjeje
dhe udhëzimeve të komandantit të KFOR-it. Cilado forcë që nuk pajtohet me këtë marrëveshje
ose me instruksionet e komandantit të KFOR-it, do të jetë objekt i masave ushtarake, ashtu siç
gjykohet nga komandanti i KFOR-it.
9.
Menjëherë pas nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje dhe pas hyrjes në fuqi, të gjitha veprimet
armiqësore nga UÇK-ja do të ndërpriten. Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së merr përsipër: t'u japë instruksione të qarta dhe të përpikëta të gjitha njësiteve dhe tërë personelit që janë
nën komandën e tij dhe t'i shmanget kontaktit me forcat e ish-Republikës së Jugosllavisë, por
edhe t'u bindet të gjitha dispozitave për ta zbatuar këtë marrëveshje.
Ai do t'i shpallë lajmërimet menjëherë pas nënshkrimit përfundimtar të kësaj marrëveshjeje, që
do të transmetohen rregullisht në të gjitha kanalet e duhura, në mënyrë që të sigurohet se të
gjitha udhëzimet për mbarëvajtjen e kësaj marrëveshjeje të arrijnë te të gjitha forcat nën
komandën e tij dhe të jenë të kuptueshme nga popullata
10.
UÇK-ja zotohet dhe pajtohet në veçanti :
a. Për ndërprerjen e shkrehjes së të gjitha armëve dhe shfrytëzimin e mjeteve eksplozive.
b. Për mosvendosjen e minave, barrierave, ose pikave të kontrollit dhe për mosmbajtjen e kurrëfarë pikave të vëzhgimit as të pengesave mbrojtëse.
c. Për mosshkatërrimin e ndërtesave, të objekteve ose të strukturave, për mosangazhimin në
kurrëfarë aktivitetesh ushtarake, të sigurisë, ose trajnime që kanë të bëjnë me veprime të
mbrojtjes ajrore ose tokësore në Kosovë ose përgjatë ZTS-së (zona tokësore e sigurisë), pa
miratimin paraprak të komandantit të KFOR-it.
d. Për të mos sulmuar, mbajtur ose frikësuar asnjë qytetar në Kosovë; për të mos sulmuar, konfiskuar ose dëmtuar pronën e qytetarëve të Kosovës.
11.
UÇK-ja pajtohet të mos bëjë kurrfarë hakmarrjesh, kundërsulmi ose aksioni të njëanshëm, që do
ta shkelnin Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe marrëveshjet
e tjera ekzistuese që kanë të bëjnë me Kosovën. Kjo në asnjë mënyrë nuk e mohon të drejtën
për vetëmbrojtje.
12.
UÇK-ja pajtohet të mos i dalë në udhë personelit nga ish-Republika e Jugosllavisë që vie në
Kosovë për të kryer detyra specifike, të autorizuara dhe të urdhëruara nga komandanti i KFOR-it.
13.
Përveç nëse armëmbajtja është miratuar nga komandanti i KFOR-it, UÇK-ja pajtohet që personeli i saj në Kosovë të mos mbajë kurrfarë lloji të armëve :
a. 2 kilometra afër zonave të grumbullimit të Armatës Jugosllave dhe të Ministrisë së Punëve
të Brendshme të Serbisë;
221
SHTOJCA
b. 2 kilometra afër rrugëve kryesore dhe qyteteve që janë numëruar në shtojcën A;
c. 2 kilometra afër kufijve të Kosovës;
d. Në cilëndo zonë të caktuar nga komandanti i KFOR-it
14.
Brenda 4 ditëve pas nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje:
a. UÇK-ja do t'i lëshojë të gjitha pozicionet luftarake, istikamet dhe pikat e kontrollit në rrugë dhe
do t'i shenjojë fushat e minuara dhe kurthat.
b. Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së do të raportojë me shkrim për përmbushjen e të
gjitha kërkesave të mësipërme të komandatit të KFOR-it dhe do të vazhdojë të japë raporte
të hollësishme javore, me shkrim, derisa çmilitarizimi të ketë përfunduar, ashtu siç përshkruhet në paragrafët vijues.
Aktivitetet përreth kufirit
15.
Menjëherë pas hyrjes në fuqi të marrëveshjes, UÇK-ja do ta ndërpretë lëvizjen e trupave të
armatosura në vendet fqinje. Të gjitha lëvizjet e trupave të armatosura në Kosovë paraprakisht
do t'i miratojë komandati i KFOR-it.
Vëzhgimi i ndërprerjes së luftimeve
16.
Autoriteti për t'u marrë me shkeljet e kësaj marrëveshjeje i takon komandantit të KFOR-it. Ai do
ta vëzhgojë dhe do ta ruajë dhe, nëse është e nevojshme, do ta detyrojë përsëri ndërprerjen e
luftimeve.
17.
UÇK-ja do të pajtohet të bashkëpunojë plotësisht me KFOR-in dhe me Administratën e
Përkohshme Civile në Kosovë. Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së do të sigurojë se është
ndërmarrë veprimi i saktë dhe i duhur për t'u ballafaquar me çfarëdo shkelje të kësaj marrëveshjeje nga forcat e veta, ashtu siç urdhërohet nga komandanti i KFOR-it.
18.
Elementet e KFOR-it do të caktohen për ta ruajtur kontaktin me UÇK-në dhe do të dislokohen
në strukurat dhe në bazat e komandës së saj.
19.
KFOR-i do të ushtrojë kontroll të duhur në vendkalimet e caktuara kufitare me Shqipërinë dhe
me IRJM-në.
Komisioni i përbashkët për implementim (KPI)
20.
Një KPI do të krijohet në Prishtinë brenda 4 ditëve pas nënshkrimit të kësaj marrëveshjeje. KPIja do të drejtohet nga komandanti i KFOR-it dhe do t'i përfshijë komandantët e lartë të KFOR-it
dhe ata të UÇK-së, si dhe një përfaqësues nga Administrata e Përkohshme Civile për Kosovë.
21.
KPI-ja do të takohet sa herë që kërkon komandanti i KFOR-it gjatë procesit të implentimit të
kësaj marrëveshjeje. Një takim i tillë mund të thirret pa njoftim paraprak, kurse rangu i përfaqësuesve të UÇK-së pritet të jetë i njëjtë me atë të përfaqësuesve të KFOR-it. Funksionet e KPIsë do të përfshijnë :
a. Pajtimin me marrëveshjet për siguri dhe për aktivitetet e të gjitha forcave;
b. Gjurmimin e shkeljeve aktuale ose të kërcënimeve për shkeljen e kësaj marrëveshjeje;
c. Detyrat e tjera të ngjashme që mund të caktohen nga komandanti i KFOR-it në interes të
ruajtjes së ndërprerjes së armiqësive.
222
SHTOJCA
Çmilitarizimi dhe transformimi
22.
UÇK-ja do t'i përcjellë procedurat e caktuara nga komandanti i KFOR-it për çmilitarizimin e ndarë
në faza, transformimin dhe për monitorimin e forcave të UÇK-së në Kosovë dhe për rregullimin
e mëtejshëm të aktiviteteve të saj. Ata nuk do të trajnohen as nuk do të organizojnë ato
parakalime pa autorizimin e komandantit të KFOR-it.
23.
UÇK-ja pajtohet me orarin pasues që do të fillojë me të nënshkruar këtë marrëveshje:
a. Brenda 7 ditëve, UÇK-ja do t'i caktojë vendet e sigurta për deponimin e armëve që do të
regjistrohen dhe që do të verifikohen nga KFOR-i;
b. Brenda 7 ditëve UÇK-ja do t'i pastrojë fushat e minuara dhe kurthat, do t'i braktisë pozicionet
e luftimit, ndërsa armët do t'i transferojë në zonat e grumbullimit, ashtu siç është marrë vesh
me komandantin e KFOR-it në KPI. Pas kësaj, vetëm personeli i autorizuar nga komandantii
KFOR-it dhe oficerët e lartë të UÇK-së, së bashku me personelin e mbrojtjes nga afër, që nuk
e tejkalon numrin 3, do të lejohen të mbajnë vetëm armë brezi jashtë vendeve të grumbullimit.
c. Pas 7 ditësh, armët e vogla automatike, që nuk janë deponuar në vendet për deponimin e
armëve të regjistruara, mund të mbahen vetëm brenda vendeve të autorizuara të grumbullimit.
d. Pas 29 ditësh, mbajtja e çfarëdo arme joatuomatike me tytë të gjatë do t'i nënshtrohet autorizimit të komandantit të KFOR-it.
e. Brenda 30 ditësh, personat e përfshirë në marrëveshje nga ana e komandantit të KFOR-it,
nëse është e nevojshme, edhe tërë personeli i UÇK-së, që nuk është me origjinë vendore,
ose që nuk janë legalisht brenda në Kosovë, përfshirë këtu edhe këshilltarët individualë, luftëtarët e lirisë, trajnuesit, vullnetarët dhe personeli nga shtetet fqinje ose shtetet e tjera do të
largohen nga Kosova.
f. Marrëveshjet për kontrollin e armëve janë, si vijon:
i. Brenda 30 ditësh, të gjitha armët e ndaluara UÇK-ja do t'i deponojë në vendet e
regjistruara për deponimin e armëve, me përjashtim të armëve të vogla automatike. Po
ashtu, në këtë fazë, 30% të armëve të vogla automatike, do të deponohen në këto
vende. Municioni i armëve të mbetura duhet të tërhiqet dhe të grumbullohet në vendin
e miratuar dhe të autorizuar nga komandanti i KFOR-it, që duhet të jetë i ndarë nga
zonat e grumbullimit të armëve.
ii. Në ditën e 30-të do të jetë jolegale që personeli i UÇK-së të mbajë armë të ndaluara
dhe armë të paautorizuara, me tytë të gjatë, me përjashtim të armëve të vogla
automatike brenda zonave të grumbullimit. Armët e tilla do të konfiskohen nga KFOR-i.
iii. Brenda 60 ditësh, 30%-i tjetër i armëve të vogla automatike, duke arritur kështu 60% të
armatimit të përgjithshëm të UÇK-së, do të deponohet në vendet e regjistruara për
deponimin e armëve.
iv. Brenda 90 ditësh, të gjitha armët e vogla automatike do të deponohen në vendet e
regjistruara për deponimin e armëve. Pas këtij afati ndalohet posedimi i tyre nga personeli i UÇK-së, kurse armët e tilla do të konfiskohen nga KFOR-i.
g. Prej 30-90 ditë, vendet për deponimin e armëve do të jenë nën kontrollin e përbashkët të
UÇK-së dhe të KFOR-it, sipas procedurave të miratuara nga komandanti i KFOR-it në KPI.
Pas 90 ditësh, KFOR-i do ta marrë kontrollin e plotë ndaj këtyre vendeve.
h. Brenda 90 ditësh, të gjitha forcat e UÇK-së duhet ta përfundojnë procesin e çmilitarizimit dhe
ta ndërprejnë bartjen e uniformave ushtarake ose të simboleve të UÇK-së.
i. Brenda 90 ditësh, shefi i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së do t'ia konfirmojë me shkrim
223
SHTOJCA
komandantit të KFOR-it pajtimin për kufizimet e mësipërme.
24.
Dispozitat e kësaj marrëveshjeje hyjnë në fuqi menjëherë pas nënshkrimit të saj nga përfaqësuesit shqiptarë të Kosovës.
25.
UÇK-ja synon të pajtohet me pikat e Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të
Bashkuara dhe në këtë kontekst nga komuniteti ndërkombëtar kërkohet t'ia njohë meritat dhe
kontributin që ka dhënë UÇK-ja gjatë krizës në Kosovë dhe njëkohësisht të ketë konsideratë të
plotë për:
a. Faktin se, gjersa UÇK-ja dhe strukturat e saj janë në proces të transformimit, ajo është zotuar t'i propozojë pjesëtarët aktualë të marrin pjesë në administratën dhe në forcat policore të
Kosovës dhe ndaj tyre të ketë konsideratë të veçantë për përvojën e fituar.
b. Formimin e një armate në Kosovë duke e shfrytëzuar si model Gardën Kombëtare të SHBAve në kohën e duhur, si pjesë e procesit politik të planifikuar për përcaktimin e statusit të
ardhshëm të Kosovës, duke e marrë parasysh Marrëveshjen e Rambujesë.
26.
Kjo marrëveshje është në anglisht dhe në shqip dhe nëse ka ndonjë dyshim për kuptimin e
ndonjë pjese të tekstit, versioni në anglisht ka përparësi.
RREGULLORJA NR. 1999/8
20 shtator 1999
RREGULLORJA NR. 1999/8 MBI FORMIMIN E TRUPAVE TË MBROJTJES TË
KOSOVËS
Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm,
Duke vepruar sipas autorizimeve që i janë dhënë në bazë të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit
të Kombeve të Bashkuara (1999), të datës 10 qershor 1999,
I bën të njohura këto kushte:
Pjesa 1
Formimi i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
1.1 Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të themelohen si organizatë emergjente civile, detyrat e së cilës
do të jenë:
(a) Të ofrojë ndihmë gjatë reagimit në raste emergjente;
(b) Të kryejë operacione të kërkim-shpëtimit;
224
SHTOJCA
(c) Të japë kontribut në ofrimin e ndihmës humanitare në zonat e izoluara;
(d) Ta ndihmojë procesin e çminimit dhe
(e) Të kontribuojë në rindërtimin e infrastrukturës dhe t'i ofrojë ndihmë popullatës.
1.2 Trupat e Mbrojtjes të Kosovës nuk do të luajnë rol në zbatimin e ligjit as në ruajtjen e rendit dhe
të ligjit.
Pjesa 2
Organizimi i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
2.1 Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të përbëhen nga më së shumti tre mijë pjesëtarë aktivë dhe nga
më së shumti dy mijë pjesëtarë rezervë, që mund të mobilizohen kur të jetë e nevojshme.
2.2 Pjesëtarët e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të rekrutohen individualisht në bazë të kritereve
profesionale që kërkohen për t'i kryer funksionet. Në përputhje me karakterin shumetnik të Trupave të
Mbrojtjes të Kosovës, së paku, dhjetë për qind të pjesëtarëve aktivë dhe të atyre rezervë do të jenë
nga radhët e grupeve minoritare.
2.3 Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm do ta ketë të drejtën përfundimtare të zgjedhjes
dhe të caktimit të pjesëtarëve të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës, por edhe të drejtën për t'i larguar
këta pjesëtarë me fakte të bazuara.
2.4 Trupat e Mbrojtjes të Kosovës nuk do të marrin pjesë në asnjë aktivitet politik, as nuk do ta mbajnë ndonjë funksion publik, as nuk do të përfshihen në çështje politike.
Pjesa 3
Funksionimi i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
Trupat e Mbrojtjes të Kosovës veprojnë nën autoritetin e Përfaqësuesit Special të Sekretarit të
Përgjithshëm. KFOR-i do t'u ofrojë udhëzime të përditshme operacionale Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës, në përputhje me rregullat dhe me prioritetet e caktuara nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit
të Përgjithshëm.
Pjesa 4
Hyrja në fuqi
Rregullorja e tanishme do të hyjë në fuqi kur Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm përcakton se fondet e nevojshme janë në dispozicion për t'i formuar dhe për t'i mbajtur Trupat e Mbrojtjes të
Kosovës dhe kur komandanti i KFOR-it konfirmon se kjo bëhet në përputhje me dispozitat relevante
të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit (1999).
Bernard Kouchner
Përfaqësues Special i Sekretarit të Përgjithshëm
225
SHTOJCA
TRUPAT E MBROJTJES TË KOSOVËS
DEKLARATA E PARIMEVE TË KOMANDANTIT TË KFOR-it
Pjesëtarët e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të veprojnë në përputhje me Rezolutën 1244 të
Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara (1999), të datës 10 qershor 1999.
Pjesëtarët e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të veprojnë në përputhje me Marrëveshjen e Çmilitarizimit dhe të Transformimit të UÇK-së, të arritur më 21 qershor 1999.
Pjesëtarët e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës janë të vendosur të ofrojnë shërbime të disiplinuara dhe
të efektshme emergjente.
Prandaj ata pajtohen me këtë Deklaratë të Parimeve.
Neni 1 Qëllimi
1. Roli i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës është t'i ofrojë ndihmë Misionit të Kombeve të
Bashkuara në Kosovë në rast fatkeqësie natyrore ose në rast të ndonjë emergjence të
ngjashme, në rindërtimin e infrastrukturës civile të Kosovës dhe ndihmë tjetër të kohëpaskohshme sipas kërkesës së Misionit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë.
2. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës pajtohen me procesin e paraqitur në Marrëveshjen e Çmilitarizimit dhe të Transformimit, të nënshkruar më 21 qershor të vitit 1999.
3. Misioni. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës duhet të jenë organizatë e vetme multidisiplinare, multietnike e shërbimit emergjent që do t'i marrë përsipër këto detyra:
a. Të reagojë në rast të ndonjë fatkeqësie që mund ta godasë popullin dhe territorin e
Kosovës.
b. Të kryejë operacione të kërkim-shpëtimit.
c. Të ndihmojë në rindërtimin e infrastrukturës dhe t'i ofrojë ndihmë popullatës së
Kosovës.
d. T'u ofrojë ndihmë Misionit të Kombeve të Bashkuara dhe forcave të KFOR-it sipas
nevojës.
e. Të kryejë detyra me karakter ceremonial.
Këto veprime që u përmendën më lart do të bëhen me qëllim të shërbimit të të gjithë
njerëzve në Kosovë gjatë fazës kalimtare në një shoqëri demokratike dhe të lirë.
4. Misioni i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës mund të ndryshohet vetëm nga Përfaqësuesi
Special i Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara.
Neni 2 Parimet
1. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës, në rrugën e arritjes së qëllimeve të paraqitura në nenin 1 të
kësaj Deklarate të Parimeve, do të veprojnë në pajtim me këto parime
a. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të ekzistojnë për t'u shërbyer të gjithë njerëzve të
Kosovës. Kjo trupë do të jetë politikisht e paanshme, kurse pjesëtarët e saj nuk do të
shërbejnë në ndonjë zyrë publike dhe nuk do ta mbajnë asnjë post në partitë politike
as vullnetarish as me pagesë.
b. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do t'i respektojnë marrëveshjet e të drejtave të njeriut të
njohura ndërkombëtarisht në të gjitha fushat, siç janë: rekrutimi, arrestimi, avancimi në
226
SHTOJCA
karrierë dhe në aktivitetet e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës. Nuk do të ketë diskriminim ndaj asnjë personi në bazë të racës, gjinisë, ngjyrës së lëkurës, gjuhës, fesë, orientimit politik ose të ndonjë orientimi tjetër, të prejardhjes shoqërore ose të asaj etnike, të
bashkimit me ndonjë komunitet nacional, pronës, të statusit të lindjes as në bazë të
ndonjë statusi tjetër.
c. Asnjë element që parashihet me këtë Deklaratë të Parimeve nuk do t'i lejojë as nuk do
t'i autorizojë Trupat e Mbrojtjes të Kosovës që si organizatë ose nëpërmjet pjesëtarëve
të vet të ndërhyjnë ose të merren me ndonjë çështje tjetër, përveç atyre që janë specifikuar në Deklaratën e Parimeve.
d. Çdo pjesëtar i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës që i shkel parimet dhe rregullat e kësaj
Deklarate të Parimeve ose të Rregullores 1999/8 lidhur me Misionin e Kombeve të
Bashkuara në Kosovë, mund të suspendohet nga kjo trupë dhe të ndiqet penalisht.
e. Pjesëtarët e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës mund të veprojnë jashtë kufijve të
Kosovës vetëm me lejen e Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm.
Neni 3 Përbërja
1. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të përbëhen nga rreth 5000 pjesëtarë, prej të cilëve 3000
do të jenë pjesëtarë të përhershëm, kurse pjesa tjetër rezervistë. Po ashtu, mund të punësohet një personel vendor deri në 100 vetë.
2. Rekrutimi i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të bëhet në baza individuale dhe do të kryhet
nga ana e KFOR-it dhe e udhëheqësisë së përkohshme të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
nën autoritetin e Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm. Pjesa kryesore e
Trupave të Mbrojtjes të Kosovës fillimisht do të përbëhet nga udhëheqësia dhe nga pjesëtarët
e UÇK-së të çmilitarizuar dhe nga pjesa tjetër e popullatës.
3. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të rekrutohen dhe do të mbështeten në parimet shumetnike
dhe josektare. Nuk do të zbatohet ndonjë kuotë e mbështetur në fe ose në gjini; megjithatë,
mbështetja e vazhdueshme ndërkombëtare do të varet nga dëshmia e vazhdueshme e një
organizate që e pasqyron baraspeshën etnike të Kosovës.
4. Çdo pjesëtar i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do t'i mbajë uniformën, shenjat dalluese dhe
emblemat e veta në përputhje me rregullat e miratuara nga komandanti i KFOR-it. Distinktivat
zyrtarë të Trupave të Mbrojtjes së Kosovës janë paraqitur në Shtojcën D të Trupave të
Mbrojtjes të Kosovës. Pjesëtarët e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës nuk mund ta mbajnë
asnjë uniformë tjetër. Nëse dëshirojnë, uniformën e tyre mund ta mbajnë edhe kur nuk janë
në detyrë ose kur janë në shtëpi; sidoqoftë, çdo dëshmi lidhur me keqpërdorimin e këtij privilegji do të rezultojë me masën që uniforma të mbahet vetëm në detyrë.
5. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do t'ia japin kartelën e identifikimit të një disenji të miratuar çdo
pjesëtari të vet nën mbikëqyrjen e komandantit të KFOR-it. Kjo kartelë identifikimi duhet të
mbahet me vete tërë kohën.
Neni 4 Statusi i komandës
1. Komandanti i KFOR-it do ta ushtrojë mbikëqyrjen e përditshme ndaj Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës, në kuadër të misionit.
2. Asnjë njësit i formuar i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës nuk mund të përdoret jashtë kufijve
të vet rajonalë pa lejen e komandantit të KFOR-it.
3. Komandanti i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do t'i angazhojë trupat në përputhje me direktivat e komandantit të KFOR-it.
4. Komandantët e brigadave shumëkombëshe të KFOR-it do ta ushtrojnë mbikëqyrjen dhe në
pajtim me kërkesat për një ambient të sigurt, do të ofrojnë siguri për ta kryer çdo detyrë të
Trupave të Mbrojtjes të Kosovës brenda zonave të veta. Brigadat shumëkombëshe do të ofro227
SHTOJCA
jnë ndihmë brenda mundësive të veta në aspektin e dislokimeve operacionale të Trupave të
Mbrojtjes të Kosovës.
Neni 5 Organizimi
1. Në kuadër të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të jenë: Shtabi i Përgjithshëm, gjashtë
shtabe rajonale dhe gjashtë zona të mbrojtjes si dhe njësiti i Gardës dhe i Reagimit të shpejtë, shtatë njësite qendrore të mbështetjes ose të shërbimit, duke i përfshirë këtu njësitet e
komunikimeve, të xhenios, mbrojtjes së mjedisit nga materiet kimike, të kërkim-shpëtimit nga
ajri, njësitin e mjekësisë, transportit dhe të furnizimit, njësitin e mirëmbajtjes, si dhe dy qendra trajnimi. Struktura e kodeve të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës është paraqitur në
Shtojcën A të kësaj Deklarate të Parimeve. Ndryshimet në këtë strukturë mund të lejohen
vetëm nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm.
2. KFOR-i, brenda mundësive dhe me mjete të veta do t'u ofrojë Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës ekipe trajnimi dhe aso këshillëdhënëse, në Shtabin Qendror dhe në gjashtë shtabe
rajonale.
3. Lokacionet administrative për komponentët kryesorë të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës nuk
mund të ndryshohen pa autorizimin e komandantit të KFOR-it.
Neni 6 Trajnimi dhe ndihma
1. Të gjitha trajnimet e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të planifikohen nga komandanti i
Trupave të Mbrojtjes të Kosovës dhe do të miratohen nga komandanti i KFOR-it.
2. Të gjitha ndihmat, pajisjet dhe mbështetja që do t'u ofrohen Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
nga komuniteti ndërkombëtar, duhet të lejohen nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit të
Përgjithshëm dhe nga komandanti i KFOR-it.
3. Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të mbajnë kontakte ndërlidhëse me organizatat e shërbimeve publike, siç janë: departamentet civile të zjarrfikjes, policisë, elektricitetit, të ujit dhe të
pylltarisë dhe me organizatat kryesore humanitare ndërkombëtare, që do të mund të kërkonin
ndihmë të specializuar emergjente.
Neni 7 Pajisjet
1. Pajisjet e UÇK-së do t'u vihen në dispozicion Trupave të Mbrojtjes të Kosovës për përdorim.
Marrëveshjet specifike për armët janë paraqitur në nenin 8.1.f.
2. Të gjitha pajisjet që u jepen Trupave të Mbrojtjes të Kosovës, me qëllim të përmbushjes së
misionit e saj, duhet të evidencohen në Shtabin e Përgjithshëm të Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës. Kur pajisjet e tilla u jepen zonave të mbrojtjes, zbatohen procedura të ngjashme
të evidencimit.
3. Çdo vit duhet të kryhet evidencimi i inventarit. Raportet tremujore duhet t'i dorëzohen
Zëvendëspërfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm për Administrim Civil, nëpërmjet zinxhirit të komandës së Trupave të Mbrojtjes të Kosovës.
Neni 8 Vetëmbrojtja
1. Çdo pjesëtar i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës ka të drejtë të patjetërsueshme për vetëmbrojtje. Për ta qartësuar këtë, zbatohen këto udhëzime:
a. Çdo pjesëtar i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës që sulmohet ose që vërtetë beson se do
të sulmohet, mund të përdorë forcë të arsyeshme minimale sipas nevojës, në rrethanat
që kërkojnë vetëmbrojtje.
b. Asnjë pjesëtar i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës, nuk ka të drejtë ta mbrojë dikë, përveç
228
SHTOJCA
nëse është autorizuar posaçërisht nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm
për ta mbrojtur atë person.
c. Forca nuk mund të përdoret asnjëherë përveç në rastet kur është e domosdoshme, por
edhe nëse paraqitet kjo nevojë, mund të përdoret vetëm forca minimale.
d. Forca minimale mund ta përfshijë forcën vdekjeprurëse, por vetëm nëse jeta është në
rrezik të madh dhe nëse nuk mund të veprohet ndryshe.
e. Asnjë pjesëtari të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës nuk do t'i lejohet të bartë armë të
çfarëdo lloji, përveç nëse autorizohet nga Përfaqësuesi Special i Sekretarit të
Përgjithshëm.
f. Gjithsej 2000 armë u janë besuar Trupave të Mbrojtjes të Kosovës. 200 sosh do të
përdoren në çdo kohë kur kemi të bëjmë me këto raste:
(1) Ruajtja e bazës
(2) Siguria gjatë dislokimit të njësiteve.
Dhënia e këtyre armëve do të autorizohet nga komandanti i KFOR-it në mënyrë të
veçantë, kurse përdorimi i tyre nga Trupat e Mbrojtjes të Kosovës do të bëhet në përputhje me udhëzimet e KFOR-it.
g. 1800 armët e tjera që u dedikohen Trupave të Mbrojtjes të Kosovës do të ruhen në
objektet e KFOR-it për ruajtjen e armëve, në të cilat do të kenë qasje të privilegjuar
pjesëtarët e autorizuar të Trupave të Mbrojtjes të Kosovës për të ushtruar kontroll të
përbashkët.
h. Përveç këtyre që u përmendën më lart:
(1) Armët (armët e brezit) mund t'i mbajnë oficerët e autorizuar për mbrojtje personale
me autorizim të komandantit të KFOR-it, në bazë të kompetencave të dhëna nga komisioneri i policisë së UNMIK-ut. Autorizimet e tilla do të kufizohen për afat prej një viti
dhe do të jenë subjekt i rishqyrtimit sipas zgjedhjes së Përfaqësuesit Special të
Sekretarit të Përgjithshëm.
(2) Njësitet ceremoniale do të mbajnë armë joautomatike dhe që nuk janë në funksion.
(3) Njësitet e mbrojtjes nga afër, do të mbajnë armë brezi ose armë automatike me tytë
të shkurtër, për t'i mbrojtur nga afër pjesëtarët kryesorë të Trupave të Mbrojtjes të
Kosovës.
i. Armët do t'u lihen në dispozicion Trupave të Mbrojtjes të Kosovës për t'i kryer trajnimet.
Neni 9 Marrëveshjet plotësuese
1. Përfaqësuesi Special i Sekretarit të Përgjithshëm do të bëjë modifikime të tilla në këtë
Deklaratë të Parimeve, që mund të kërkohen kohë pas kohe. Kur të përfundojnë, modifikimet
e tilla do t'i bashkëngjiten e do të bëhen pjesë e kësaj Deklarate dhe do ta kenë të njëjtën fuqi
si Deklarata e Parimeve.
Neni 10 Amendamentet
1. Çdo pjesë e Deklaratës së Parimeve mund të ndryshohet nga Përfaqësuesi Special i
Sekretarit të Përgjithshëm.
U nënshkrua nga, komandanti i KFOR-it, gjenerallejtënant M. D. JACKSON
U pranua (u nënshkrua) nga gjenerallejtënant Agim Çeku
229
SHTOJCA
Emblemat e strukturës së gradave të TMK-së
230
KOORD. I EKIPIT TË
KËSHILLTARËVE
PËR
MENAXH.(1)
1. Zeynal Hajiyev
(J-8) FINANCAT DHE
MENAXH. I MJETEVE (2)
1. Pozitë e lirë
(J-4) LOGJISTIKA (2)
1. Al Hunley
(J-3) & (J-7) OPERATIVA (2)
1. Pozitë e lirë
(J-1) PERS/ADMIN (2)
1. Pozitë e lirë
Këshilltar i lartë për menaxhim
në Shtabin e TMK-së
Bob Rodrigus
(SHEF I STAFIT )
SHEF I EKIPIT
Vlen nga data:
7 shkurt 2004
Garda e Kosovës (607)
Skuad. e 70 e helikopt.
(50)(AS IS )
GKRSH(396)
Gëzim Rexhepi
BAZA E LOGJ.
Visar Rrecaj
311
312
313
314
Lumnije Shaqiri
321
322
323
324
MKAB (50)
Qendra e trajnimit
dhe e doktrinës (56)
Anton Krasniqi
Asllan Uka
341
342
343
344
Besim Çeku
331
332
333
334
ZM 4 EKM
Mitrovicë (614)
Valdet Hadri
ASS. I FONDIT
TË MIRËBES.
Jeremy Haslam
FONDI I MIRËBES. (1)
ZM 3 EKM
Pejë dhe Gjakovë (614)
TRAJNIMI KOLEKTIV
TRAJN. FILLESTAR PËR
PJESËTARË TË RINJ
1. John Lipscomb
2. Rirchard Orsmond
ZM 2 EKM
Prizren (720)
1. Rocky Blankenship
QENDRA SIMULATIVE (1)
(KOM. E QEND. SIM.)
ZM 1 EKM
Skënderaj (614)
1. Carey Pennington – Eduk.
2. Ed Robley – Eduk.
3. Neville Fouche – Shërb. emergj.
4. Tobias Wiesse – Shërb. emergj.
5. Carel Van Der Merëe- Shërb. emergj.
6 Hendrick Fouche – Shërb. emergj.
7. Simon Papenfus – Shërb. emergj.
8. Aurelio Pineiro – Trajn. me kompjuterë
AKADEMIA E MBROJTJES (6)
(KOMANDANTËT E
AKADEMISË)
SHEF I EKIPIT
Don Ferry – Shef i ekipit
J.P. Mulahall
KTD (2)
(KOMANDANT I KTD-së)
Dwight Thomas
Don Guthmiller
MENAXHER I PROJEKTIT
Zyra qendrore e IOM-it, Programi i trajnimit të TMK-sw
Zëv. MENAXHER I PROJEKTIT
Operativa dhe Trajnimi
1. Ann Guthmiller
2. Xhevdet Kallaba
RAPORTIMI PËR DONACIONE/
PROJEKTET SPECIALE (1)
351
352
353
354
Grupi mjekësor
i emergjencës (75)
Bekim Rrahmani
ZM 5 EKM
Prishtinë (1221)
Ekipi i përkthimit cilësor
Shaban Çarreti
KËSHILLI I EVROPËS
Bill Reed
Administrata dhe logjistika
361
362
363
364
Grupi i xhenios (75)
Myfail Kqiku
ZM 6 EKM
Gjilan (689)
Burim Dabinovci
Mentore Elezaj
Remzi Mirena
LOGJISTIKA
Arguriana Bunjaku
Ndihmëse e admin./përkthyese
ADMINISTRATA
Teuta Ymeri
Ass. e logjistikës / përkthyese
SHTOJCA
Skema organizative e Programit të trajnimit të TMK-së
231
SHTOJCA
TRUPAT E MBROJTJES TË KOSOVËS
SHTABI I PËRGJITHSHËM
Nr. i prot.
Më datën:
PRISHTINË
Lënda: Tremujori i tretë (korrik - shtator), viti kalendarik 2002, Udhëzimet e komandantit për trajnime
REFERENCAT:
A. Rregullorja e UNMIK-ut 1999/8 për krijimin e Trupave të Mbrojtjes të Kosovës, 20 shtator 1999
B. Strategjia e komandantit për zhvillimin e TMK-së në vitin 2001, nëntor 2000
C. Strategjia e trajnimit të TMK-së, 1 shtator 2001, me matricën e bashkëngjitur të programit
D. Doracaku i aftësive të përbashkëta i TMK-së
E. Udhëzimet e komandantit për trajnime në vitin kalendarik 2002
F. Direktiva 46 e KFOR-it: Trajnimi i TMK-së, 26 dhjetor 2001
QËLLIMI:
Qëllimi i udhëzimeve të mia për trajnimin tremujor është të përfillen strategjia dhe udhëzimet e
përgjithshme që janë dhënë në referencën E, të bashkohen njohuritë dhe mësimet e nxjerra nga trajnimet e mbajtura kohëve të fundit dhe nga burimet e tjera, si dhe t'ju ofroj udhëzime të hollësishme
për planifikimin dhe për mbajtjen e tremujorit të tretë të trajnimit (korrik - shtator). Pres që komandantët t'i marrin këto udhëzime, t'i kombinojnë me vlerësimet e tyre të fundit për gatishmëri, për t'i përmbushur detyrat e tyre nga LDQM-ja dhe t'u shërbejnë si plan trajnimi në tremujorin e tretë. Ky plan do
të jetë fokus i njoftimit tuaj që do të ma bëni me 11 qershor. (Instruksionet e hollësishme janë dhënë
në pjesën Njoftimet për trajnim).
VLERËSIMI I TRAJNIMIT:
Gjatë tremujorit të dytë të trajnimit janë planifikuar dhe janë mbajtur një sërë ushtrimesh fushore të ZMve. Po ashtu, më 24 prill, në Gjilan dhe në rrethinë, ndodhi një tërmet serioz me ç'rast kërkohej reagimi i menjëhershëm i ZM-6-shit dhe i njësiteve të tjera të Kosovës. Mburrem shumë me reagimin tonë
në rastin e tërmetit dhe mendoj se kjo kryerje e detyrës vërteton se jemi në rrugë të drejtë me trajnimet
që po i mbajmë. Në përgjithësi jam i kënaqur me zhvillimin e UTF-ve në nivel të ZM-ve. Megjithatë, u
identifikuan mangësi të tjera dhe ato të trajnimit, prandaj dëshiroj t'ju siguroj se vlerësimet dhe njoftimet që janë dhënë në analizën pas veprimit (nga të dyja: ushtrimet dhe emergjencat aktuale) po
dokumentohen dhe po pasqyrohen në planet tuaja për tremujorin e 3-të të trajnimit.
Fillimisht duhet t'i identifikojmë shpërqendrimet dhe kundërshtitë në ciklin e menaxhimit të trajnimit.
Ndryshimet në planet e trajnimit janë të pashmangshme, por niveli i tanishëm është i papranueshëm.
Nga komandantët e të gjitha niveleve kërkoj që me kohë t'i identifikojnë dhe t'i zgjidhin këto kundërshti, që të mos humbet koha e çmueshme e trajnimit.
Puna po na shkon më mirë në dorëzimin me kohë të kërkesave logjistike për t'i mbështetur trajnimet
tona kryesore. Megjithatë, ne mundemi edhe më mirë. Nga komandantët kërkoj që kërkesat e sakta
dhe të përpiluara mirë të dorëzohen në fillim të procesit të planifikimit.
Gjatë shtatë muajve të kaluar, janë bërë përpjekje të mëdha për organizim të ri dhe të avancuar për
232
SHTOJCA
TMK-në. Me miratimin dhe me zbatimin e strukturës së re organizative, kërkesat e përgjithshme të trajnimit duhet të ndryshohen. Gjatë muajve të ardhshëm, përpjekjet kryesore duhet të përqendrohen në
trajnim që njësiteve të reja të TMK-së, që dolën nga riorganizimi i kohës së fundit, ua mundësoi të
bëhen plotësisht operative. Trajnimi i qendërzuar, me qëllim të caktuar dhe i standardizuar, është mjet
i përshtatshëm dhe efektiv për ta arritur këtë synim.
STRATEGJIA/UDHËZIMET E TRAJNIMIT:
Strategjia e përgjithshme: Siç është deklaruar në udhëzimet e mia vjetore për trajnimin, në vitin që po
vjen do të vazhdojmë me strategjinë që përqendrohet në trajnimin e ndërtimit të pavarësisë së TMKsë, duke vazhduar pastaj me procesin e standardizimit të trajnimit, duke u siguruar se të gjitha trajnimet e mbajtura kanë pasur qëllim të caktuar, si dhe duke i përdorur në mënyrë sa më të efektshme
resurset e kufizuara nëpërmjet trajnimit të qendërzuar, kur ka nevojë. Për më tepër, kërkoj ta vazhdoni bashkërendimin ndërmjet partnerëve të trajnimit dhe TMK-së, duke përdorur sistemin tonë të
menaxhimit të trajnimit, si dhe parimet dhe udhëzime që janë dhënë nga Komandanti i KFOR-it në referencën F.
Udhëzimet e përgjithshme: Në tremujorin e tretë, dua t'i theksoj tri tema kryesore të trajnimit. Para së
gjithash, kërkoj përpjekje maksimale nga të gjitha njësitet e TMK-së që marrin pjesë në UTF-në në
shtator, që është një ngjarje e jashtëzakonshme trajnimi dhe që të dy partnerëve tanë të trajnimit dhe
popullit tonë ua bën me dije se jemi plotësisht të gatshëm ta kryejmë misionin tonë në mbrojtjen e
Kosovës. Derisa shkojmë përpara me UTF, nga ju pres të tregoni lidhje të drejtpërdrejtë ndërmjet trajnimit që po mbahet dhe LDQM-së suaj. Të jeni të sigurt se këto detyra po i ushtroni sipas standardeve dhe se gjithnjë po gjeni kohë për ritrajnim, sipas nevojës. Së dyti, dua ta nis riorganizimin në strukturën tonë të re që është miratuar, në të cilën përfshihen pajisja me mjete dhe trajnimi i personelit në
mënyrë që organizata jonë (duke filluar nga njësiti për reagime të shpejta) të ketë pajisje dhe trajnime
që kërkohen për t'i përmbushur misionet e veta në mbrojtjen civile. Ky riorganizim dhe ky trajnim kanë
ndikim të madh në personel, logjistikë, financa dhe në infrastrukturë, për të cilat unë kërkoj të jenë të
planifikuara dhe të bashëkrenduara para se të fillojë puna. Më në fund, dua ta vazhdoj mbështetjen
dhe t'i zgjeroj mundësitë e trajnimeve jashtë vendit, siç është dislokimi në Turqi për trajnime në rast
tërmeti, që është mbajtur në tremujorin e dytë.
Udhëzimet specifike: Në tremujorin e tretë të vitit 2002 do të punojmë ngushtë me partnerët tanë për
t'i përmbushur trajnimet specifike të identifikuara më poshtë. Ky trajnim specifik mund të mos i përmbushë nevojat tuaja të trajnimit. Së këndejmi nga ju kërkoj që t'i zhvilloni pavarësisht kërkesat tuaja të
trajnimit dhe t'i përfshini ato në njoftimin tuaj që do të ma bëni më 11 qershor. Nëse, për çfarëdo arsye,
mendoni se jeni të paaftë për ta përmbushur cilindo trajnim të planifikuar, pres që së shpejti, stafi juaj
bashkë me stafin tim t'i identifikojë problemet dhe të përpiqet t'i zgjidhë ato. Nëse nuk jeni në gjendje
t'i zgjidhni problemet me stafin tim, atëherë paraqitni ato në njoftimin tuaj më 11 qershor, por vazhdoni
të punoni më shumë që trajnimi specifik të përmbushet. Njoftimi që ma bëni për problemet e trajnimit
nuk ju liron nga përgjegjësia për gjetjen e zgjidhjeve dhe për përmbushjen e misionit të trajnimit.
Gjatë tremujorit të tretë do të mbahen trajnimet, si vijon (shih programin e bashkëngjitur të strategjisë
së trajnimit të TMK-së në Shtojcën A dhe në Shtojcën C për vitin 2002):
Zhvillimi i udhëheqjes:
Zhvillimi i oficerëve të shtabit
Në fillim të majit do të mbahen një sërë seminaresh dyorëshe për zhvillimin profesional të pjesëtarëve
të zgjedhur, menaxherëve të mesëm dhe të eprorëve të lartë të stafit të ShP të TMK-së. Seminaret do
233
SHTOJCA
të përqendrohen në shkathtësitë personale, ku do të përfshihen metodat moderne të menaxhimit dhe
ato të stafit. Temat që janë zgjedhur paraqesin metodat më të reja të Organizimi të stafit dhe të
Operativës. Është planifikuar që ky model të shfrytëzohet për ta trajnuar stafin e ZM-ve.
Po ashtu kam urdhëruar formimin e grupeve të punës nga stafi im për ta përpiluar planin e organizimit dhe të trajnimit të njësiteve tona të reja të reagimit të shpejtë. Pres që plani të më dorëzohet për
miratim më 15 korrik, pas të cilit grupi punues do ta mbikëqyrë zbatimin e tij. Pres që, në këtë process,
trajnuesit e IOM-it të punojnë ngushtë me homologët e tyre, jo vetëm për të arritur sukses, por edhe
për ta bërë këtë ushtrim kryesor të zhvillimit dhe të trajnimit të stafit.
J-1: J-1-shi, me ndihmën e homologëve të IOM-it, do ta menaxhojë gatishmërinë e personelit në
kornizat e riorganizimit të TMK-së; këtu përfshihen analiza e të dhënave të personelit për t'i përcaktuar aftësitë e tanishme për reagim.
J-2: J-2-shi do të bëjë vlerësimin e rrezikut, duke i pasur parasysh ndërhyrjet e TMK-së në dy vitet e
fundit.
J-3: Trajnuesi i J-3-shit të TMK-së do ta vazhdojë punën me stafin e QOE-së për t'i mbështetur nivelet
e tanishme të shkathtësive për ta shtuar zhvillimin profesional të individëve dhe atë ekipor. Kërkoj që
përpjekjet për trajnim kolektiv nga J-3-shi të përqendrohen në përmirësimin e aftësive të TMK-së për
t'u dislokuar shpejt dhe për t'i mbështetur shërbimet emergjente. Në skenar duhet të përfshihen situata të vështira, të vërteta dhe me sfida për TMK-në, për të cilat kërkohet planfikim i kujdesshëm me të
gjitha njësitet që marrin pjesë.
J-4 dhe J-8: Në tremujorin e tretë, trajnimi i J-4-shit dhe i J-8-shit do të përqendrohet në konsolidimin
dhe në bashkëpunimin ndërmjet sektorëve, në mënyrë që të përmirësohet menaxhimi i resurseve të
kufizuara të TMK-së. Trajnimi do ta lehtësojë bashkëpunimin e ngushtë të dy sektorëve, kur ka nevojë, duke i dhënë shembull të integrimit stafit të sektorëve të tjerë. Duke e krijuar modelin e integrimit
ndërmjet dy sektorëve, në fazën e mëvonshme, proceset e ngjashme mund të zbatohen në tërë organizatën në tërësi.
Ky trajnim, në mënyrë specifike, do t'i plotësojë një sërë ngjarjesh me rëndësi gjatë kësaj periudhe,
duke përfshirë këtu:
a. Publikimin e rregullores së TMK-së për Përgjegjshmërinë në pronë.
b. Përgatitjet për buxhetin e vitit 2003 dhe vazhdimi i punës për raportimin e buxhetit.
c. Përfundimin e punimeve dhe kalimin në objekt të ri të deposë, bashkë me publikimin e
Rregullores së magazinimit.
d. Përgatitjen për marrjen e përgjegjësisë për procesin konkurues të blerjes, bashkë me
publikimet që e mbështesin Rregulloren e TMK-së.
J-6: Trajnuesi i IOM-it për J-6-shin, bashkë me personelin e komunikimit të TMK-së, do t'i vizitojë të
gjitha njësitet dhe do ta implementojë sistemin e ri të komunikimit.
J-7: Trajnuesi i IOM-it, në bashkëpunim me stafin e G7-shit, do t'i vazhdojë takimet e punës për menaxhimin e trajnimit me oficerët e trajnimit të ZM-së të inicuara në tremujorin e dytë. Pas takimeve të punës
në nivel të njësitit qendror dhe në atë të ZM-së do të vazhdojë me takime të ngjashme pune në nivel të
detashmentit. Takimet e punës do të vazhdojnë ta vënë në pah përpilimin e planeve të trajnimit dhe
234
SHTOJCA
mbajtjen e takimeve për trajnim. Po ashtu, do të përfshihen vlerësimet e trajnimit, duke e shfrytëzuar
listën e inspektimit të trajnimit sipas standardeve të reja.
Kurset me tema të veçanta
Ristrukturimi organizativ: Si pjesë e procesit të riorganizimit, pajisjes dhe të trajnimit shtatë njësitet
tona të reja të reagimit të shpejtë do të dislokohen në qendrën e trajnimit në Nashec dhe do t'u jepen
pajisjet, pastaj do ta vazhdojnë programin e trajnimit të përqendruar në zotërimin e përgjegjësive të
reja organizative. Trajnimi do të mbahet nga 2 shtatori deri më 8 nëntor në datat e planifikuara të njësitit, që janë paraqitur në matricën e Shtojcës A dhe në kalendarin e trajnimit në Shtojcën C.
Çminimi: Pres që ekipeve të TMK-së për çaktivizimin e mjeteve shpërthyese t'u jepet përparësia kryesore për resurse dhe për trajnim mbështetës. Po ashtu, është me rëndësi që pjesëtarët që kanë
mbaruar me sukses trajnimin e çminimit, të organizuar nga organizata "Handicap International", të
marrin pjesë në programin e çminimit e jo të lihen në listën rezervë.
Zhvillimi i aftësive individuale:
Aftësitë individuale për tregti
Në këtë tremujor KFOR-i do t'i përfundojë kurset e planfikuara për tregti, sipas Shtojcës A.
Aftësitë e veçanta
Zjarrfikja: Për ta vazhduar përmirësimin e imazhit tonë në arenën ndërkombëtare, urdhëroj grupin e
zgjedhur të zjarrfikësve të TMK-së të marrë pjesë në garën ndërkombëtare për zjarrfikje që, në muajin shtator, do të mbahet në Republikën e Çekisë.
Trajnimi për përdorimin e sigurt të armës: Këtë tremujor KFOR-i do ta fillojë trajnimin lidhur me përdorimin e sigurt të armës dhe me programin e përdorimit të forcës. KFOR-i do t'i trajnojë 100 instruktorë të TMK-së lidhur me përdorimin e armëve. Këta instruktorë të autorizuar duhet t'i trajnojnë bartësit
e armëve me leje në TMK dhe pjesëtarët e zgjedhur të saj që janë caktuar si rojë për përdorimin e sigurt të armëve dhe për përdorimin e forcës. Ky trajnim me armë duhet të autorizohet nga BShK-ja dhe
do të përcillet nga oficeri ose nënoficeri i KFOR-it.
Kërkim-shpëtimi:
Shpëtimi në liqen/lumë: Kurset e kërkimit në liqen dhe në lumë do të mbahen në fund të muajit korrik
dhe në gusht. Datat janë dhënë në Shtojcën A.
Kërkim-shpëtimi në male: Tash për tash nuk është planifikuar ndonjë trajnim shtesë për kërkim-shpëtim. Dëshiroj që IOM-i t'i bashkërendojë punët me KFOR-in në të ardhmen e afërt për përpilimin e planit për transferimin e përgjegjësive TMK-së në këtë lëmë trajnimi, ku përfshihen instruksionet "Trajnoni
trajnuesin", sipas nevojës. Më shumë udhëzime për këtë temë do të jepen në të ardhmen e afërt.
Ndihma humanitare/reagimi në raste emergjente:
Derdhja e materieve të rrezikshme: Tash për tash KFOR-i bashkë me BShK-në, ka planifikuar mbajtjen e kurseve në qershor dhe në shtator.
235
SHTOJCA
Kompetencat kryesore
Gjuhë: Gjatë tremujorit të tretë, pres që një grup i kandidatëve të kualifikuar të shkojë në Univeristetin
e Indianës (ShBA) për kurse intensive të gjuhës angleze (datat e sakta ende nuk janë caktuar). IOMi do të lidhë kontratë me trajnues vendorë për të mbajtur trajnime të gjuhës në Kosovë, në gjysmën e
dytë të tremujorit të 3-të. Po ashtu, pres që të themelohet departamenti i gjuhëve në Akademinë e
Udhëheqjes për të vazhduar me mbështetjen e IOM-it.
Kompjuter: Pasi që shumica e pjesëtarëve të TMK-së tashmë dinë të punojnë me kompjuter, pres që
të organizohet trajnim i vazhdueshëm në këtë lëmë, që do të mbahet në nivel të njësitit qendror/ZM,
duke i përdorur njohuritë speciale dhe pajisjet që janë në dispozicion. Specialistëve tanë të komunikimit të J-6-shit mund t’u ofrohen trajnime të tjera të specializuara nga ana e IOM-it, duke pritur marrëveshjen për një plan trajnimi.
Aftësitë e larta për menaxhim: Dy eprorë të lartë të TMK-së momentalisht po e vijojnë trajnimin për
ekzekutiv në qendrën "Marshall", në Gjermani. Një kurs tjetër i menaxhimit për një individ, është caktuar për periudhën 16 - 26 shtator.
Përparimi në karrierë
Kursi fillestar për avancimin e udhëheqësve: Plani mësimor do të kryhet në tremujorin e 3-të, kurse
duke filluar nga 2 shtatori, IOM-i do ta mbajë kursin për pilotë në Akademinë e Udhëheqjes.
Zhvillimi i aftësive dhe i stafit në Akademinë e Udhëheqjes: Me qëllim të ngritjes së shkallës profesionale të stafit dhe të aftësive të tyre në Akademinë e Udhëheqjes, stafi ynë (i ndihmuar nga IOM-i)
po e bashkërendon punën me Akademinë e Mbrojtjes Civile të Drejtoratit Turk për Mbrojtje Civile, në
Ankara, për ta aranzhuar shkëmbimin e vizitave ndërmjet këtyre dy institucioneve. Më shumë hollësi
për këto shkëmbime vizitash do të jepen në të ardhmen e afërt.
Trajnimi i vazhdueshëm
BShK-ja do të vazhdojë të ofrojë programe "Trajno trajnuesit", pastaj do t'i monitorojë dhe do t'i ndihmojë aktivitetet e trajnimit në të gjitha ZM-të dhe në njësitet qendrore. Programet e reja të trajnimit do
të përpilohen duke u mbështetur në secilin rast veç e veç.
Zhvillimi i aftësive kolektive:
Ushtrimet për gatishmëri në raste emergjente
UTF-ja e TMK-së: Ushtrimi i trajnimit fushor i TMK-së (që u mbajt më 23 -27 shtator) do të jetë ngjarja kryesore e trajnimit për vitin 2002. UTF-ja do t'ua mundësojë këtyre njësiteve t'i zhvillojnë dhe t'i
mbështetin këto shkathtësi individuale dhe kolektive që nevojiten për përmbushjen e misionit të tyre.
Dëshiroj që ky ushtrim t'i kombinojë aftësitë individuale, ato të udhëheqësve dhe procedurat e njësitit.
UTF-ja do t'i përforcojë dhe do t'i mbështetë aftësitë e rritjes së shkathtësive individuale dhe kolektive
në të gjitha njësitet e TMK-së. Ky ushtrim do t'i nxjerrë në pah aftësitë e komandimit dhe të kontrollit
dhe mbështetjen e operacioneve në mjedis të vërtetë. Urdhëroj të mbahen një sërë ushtrimesh për
pikën e komandimit në nivel të ZM-së (UPK-të), në korrik dhe në gusht, të mbështetura nga Qendra e
re Simulative e TMK-së, për ta ndihmuar procesin e përgatitjes (udhëzimet e hollësishme do të jepen
ndaras). Përgatitjet për UTF do të arrijnë kulminacionin me UPK-në e ShP të TMK-së që, po ashtu, do
të mbështetet nga Qendra Simulative (shih datat në Shtojcën A, 3.1.1).
Trajnimi i njësitit jashtë vendit:
236
SHTOJCA
™ Në Turqi: Në qershor TMK-ja do ta dislokojë një Njësit të Reagimit të Shpejtë për një trajnim
njëjavor në Akademinë e Mbrojtjes Civile në Ankara. Në tremujorin e 3-të pres të planifikohen
dislokime të tjera shtesë të NJRSh-ve në Turqi, në mënyrë që të shfrytëzohen mundësitë e
jashtëzakonshme për trajnime në raste tërmetesh, që ofrohen nga miqtë tanë turq. Për këtë
temë, do të jap udhëzime shtesë, në një të ardhme të afërt.
™ Në Afganistan: Misioni i TMK-së për në Afganistan ende është në fazën e planifikimit dhe e
ka përkrahjen time të plotë. Megjithatë, pres që data e mbjatjes së këtij misioni të shtyhet deri
në vitin e ardhshëm 2003.
Projektet e bashkëpunimit dhe aftësitë kolektive për tregti
Projektet e bashkëpunimit: Nën udhëheqjen e IOM-it, Fondi i Mirëbesimit, vazhdon të kontribuojë në
rindërtimin e infrastrukturës dhe të bashkësive të tjera në tërë Kosovën - që është njëri nga misionet
tona kryesore të mbrojtjes civile. Sipas natyrës së tyre, këto projekte, po ashtu, kontribuan në aftësinë
e udhëheqësve dhe të stafit tonë për të planifikuar, bashkërenduar dhe për t'i menaxhuar punët dhe
aktivitetet e shumëfishta të trajnimit. Për këto arsye, kërkoj që të punohet ngushtë me stafin e Fondit
të Mirëbesimit dhe të EKM-së së IOM-it për t'i planifikuar efektshëm dhe për t'i përfunduar me sukses
projektet e Fondit të Mirëbesimit të IOM-it në tremujorin e tretë. Kini kujdes që plani të mos jetë në
kundërshtim me angazhimet e tjera të pjesëtarëve. Në një slajd të veçantë më raportoni për gjendjen
e projekteve të bashkëpunimit, në njoftimin që do të mbahet më 11 qershor. (Shih Shtojcën B - shembuj të slajdeve të njoftimit).
Aktivizimi i rezervistëve të TMK-së dhe trajnimi i ardhshëm i komponentit rezervë:
Ndihma për riintegrim
Rezervistëve vazhdon t'u ofrohet ndihma nga IOM-i derisa të aktivizohen. Synohet që të gjithë rezervistët të regjistrohen në IOM, madje edhe nëse nuk kërkojnë ndihmë, në mënyrë që të mund të
raportohet për ta. Ndihma e veçantë për riintegrim do të vazhdojë, sikur edhe deri tash, me ofrimin e
ndihmave financiare, vendeve të punës, trajnimeve pa shkëputje nga puna dhe të trajnimeve profesionale. Po e theksoj edhe një herë se për të përfituar nga shërbimet e IOM-it, rezervistët së pari duhet
të marrin pjesë, pastaj të nxiten të veprojnë në të njëjtën mënyrë. Mospjesëmarrja, nuk do t'i ndihmojë askujt.
KFOR-i dhe IOM-i po përgatitin një program trajnimi për rezervistët e TMK-së që konkurrojnë në ShPK.
Ky program do të fillojë nga mesi i muajit maj dhe do të vazhdojë deri në tetor. Qëllimi i këtij programi
është t'i përgatitë rezervistët e TMK-së për provimet që kërkohen për t'u pranuar në ShPK.
NJOFTIMI PËR TRAJNIMIN:
Njoftimi për tremujorin e tretë të trajnimit do të mbahet në sallën e konferencave të ZM-5-shit në
Prishtinë, më 11 qershor, prej orës 8.30 - 12.00. Të gjithë komandantët e ZM-ve dhe ata të njësiteve
të veçanta do të marrin pjesë dhe do të njoftojnë për trajnimin e tremujorit të ardhshëm (korrik - shtator). Nëse komandantët nuk janë në gjendje të marrin pjesë, atëherë njoftimin do ta bëjnë zëvendësit
e tyre. Pjesëtari përgjegjës për trajnim individual, që është caktuar nga komandanti, do t'i paraqetë slajdet për trajnim individual. Dreka zyrtare e komandantëve do të mbahet pas përfundimit të njoftimit.
Rendi i ditës do të jetë, si vijon: udhëzimet lidhur me afatin kohor do të ndiqen me përpikëri.
237
SHTOJCA
Mirëseardhja/pamja e përgjithshme nga J-7-shi i TMK-së (5 minuta)
Njoftimet e njësiteve: (15 min për ZM-të/NjGRSh-në dhe 10 min për njësitet qendrore)
™ NjGRSh
™ ZM-1
™ ZM-2
™ ZM-3
™ ZM- 4
™ ZM-5
™ ZM- 6
™ Akademia e Udhëheqjes
™ Komanda e Trajnimit dhe e Doktrinës
™ Batalioni i xhenios
™ Logjistika
™ Batalioni i 40-të i mjekësisë
™ Grupi i komunikimeve
™ MKAB-ja dhe grupi i mjedisit
™ Skuadrilja e 70-të e helikopterëve
™ Komentet e komandantit të TMK-së (15 min)
™ Dreka zyrtare e komandantëve (60 min)
Prezantimet do të bëhen me slajde që janë dhënë në Shtojcën B dhe do t'i përfshijnë temat, si
vijon:(Komanda e Trajnimit dhe e Doktrinës dhe Akademia e Udhëheqjes nuk do të përdorin slajde me
format standard)
Misioni
Udhëzimet për trajnim në ShP të TMK-së
™ Udhëzimet e trajnimit të komandantit të ZM-së
™ Vlerësimi i komandantit - LDQM (detyrat kolektive)
™ Trajnimet që janë planifikuar, por që nuk janë mbajtur (detyrat kolektive)
™ Kalendarët e trajnimit - detyrat kolektive (tremujori i tanishëm dhe ai i ardhshëm)
™ Vlerësimi i trajnimit individual
™ Vlerësimi i detyrave individuale që kërkohen për përmbushjen e LDQM-së
™ Trajnimet që janë planifikuar, por që nuk janë mbajtur (trajnimi individual)*
™ Trajnimet individuale për tremujorin e tanishëm*
™ Trajnimet individual për tremujorin e ardhshëm*
™ Arritjet e jashtëzakonshme (individuale)*
™ Niveli i arsimimit*
238
SHTOJCA
™ Mjetet e shpenzuara në trajnime në tre muajt e fundit
™ Mjetet që kërkohen për trajnime në tremujorin e ardhshëm
™ Caktimi i vendit të trajnimit
™ Shpërqendrimet nga trajnimet
™ Leksionet e nxjerra
™ Projektet e Fondit të Mirëbesimit
* Të raportohet nga pjesëtari përgjegjës për trajnim individual, që është caktuar nga komandanti.
Të gjithë komandantët e njësiteve qendore dhe ata të ZM-ve do të marrin pjesë në provën që mbahet
për njoftimet e trajnimeve të tyre për J-7-shin e TMK-së, më 3 qershor, në mësonjëtoren që ndodhet
në katin e parë të ndërtesës së ShP të TMK-së, në Prishtinë. Komandantët e ZM-ve dhe ata të
NjGRSh-ve do të marrin pjesë në provën e mëngjesit, nga ora 9.00-12.00, kurse komandantët e
njësiteve qendrore (përfshirë këtu edhe Akademinë e Udhëheqjes) do të bëjnë prova nga ora 13.0016.00. Të gjithë komandantët janë përgjegjës për të siguruar se kopjet elektronike të slajdeve për njoftimin e tyre përfundimtar (në gjuhën shqipe dhe në atë angleze) dorëzohen në zyrën e J-7-shit të ShP
të TMK-së, jo më vonë se deri më 5 qershor, në orën 16.00.
BASHKËRENDIMI:
Kalendari i trajnimit në Shtojcën C pasqyron ngjarjet kryesore që aktualisht udhëhiqen nga Shtabi i
Përgjithshëm. Ky do të plotësohet vazhdimisht me të dhënat më të reja gjatë tërë vitit të ardhshëm dhe
do të ripublikohet rregullisht si pjesë e udhëzimeve të trajnimit tremujor.
Po ashtu, kam marrë nismën për sistemin e caktimit të përparësive të resurseve dhe të menaxhimit të
kohës, duke filluar nga viti 2002. Kalendari i trajnimit në Shtojcën C e përmbush këtë duke e caktuar
njërën nga tri përparësitë e trajnimit gjatë tërë vitit për të gjitha njësitet. Slajdet tuaja të kalendarit të
trajnimit, që janë përdorur për të raportuar për trajnimin kolektiv për tremujorin e tanishëm dhe të
ardhshmin, po ashtu do ta përdorin këtë sistem.
- E gjelbër: Njësiti ka përparësinë kryesore për resurse, përfshirë këtu: pajisjet, mjetet ndihmëse
për trajnim dhe ndihmën nga ekipet lëvizëse të trajnimit (ELT-të). Pushimet, lejet dhe shkollimet duhet të kufizohen në emergjenca dhe ndjekjen e shkollave për përparim në karrierë,
me qëllim që një numër sa më i madh pjesëtarësh të jetë në dispozicion për trajnim.
- Bojëqelibari: Njësiti ka përparësi dytësore për mjete trajnimi dhe do të mbështetet nga Shtabi
i Përgjithshëm, vetëm kur të jenë plotësuar kërkesat nga ngjyra e gjelbërt. Kur njësitet janë
në gjendjen bojëqelibari, ato duhet ta shtojnë sa më shumë vijueshmërinë në shkollë. Mund
të lejohet një numër mesatar i pushimeve dhe i lejeve.
- E kuqe: Njësiti nuk ka përparësi për resurse, prandaj duhet ta planifikojë trajnimin vetëm me
kapacitete të brendshme. Gjatë këtyre periudhave, komandantët, mund të japin numër të
madh të pushimeve dhe të lejeve.
239
SHTOJCA
PËRFUNDIMET:
Kam urdhëruar që KLM-të e IOM-it të punojnë ngushtë me komandantët e njësiteve qendore dhe me
ata të ZM-ve, për t'i ndihmuar në hartimin e planeve dhe të njoftimit për trajnim që do të mbahet më
11 qershor. Megjithatë, siç ju thashë edhe në njoftimin e fundit, pres që ta merrni përsipër procesin e
planifikimit dhe të njoftimit dhe të mos mbështeteni tej mase në ndihmën e IOM-it. Me qëllim të theksimit të rëndësisë së bashkëpunimit tonë me UNMIK-un dhe me KFOR-in për trajnimet, kërkoj që planet tuaja të trajnimit t'i bashkërendoni me homologun tuaj në KFOR dhe ta ftoni atë të marrë pjesë në
njoftimin e 11 qershor-it. Ju përgëzoj për përparimin që keni bërë në njoftimin për tremujorin e dytë më
12 mars, por më 11 qershor pres planifikime dhe njoftime edhe më të mira. Duhet të vazhdojmë me
këtë energji pozitive edhe në tremujorin e tretë.
Gjenerallejtënant AGIM ÇEKU
Komandant i TMK-së
240
SHTOJCA
Nga zyra e
gjenerallejtënant
Agim Çekut
22 korrik 2002
Të nderuar miq,
Dislokimi i parë i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës për trajnim kolektiv jashtë vendit, është dëshmuar
si sukses i rëndësishëm në trajnimin për kërkim-shpëtim dhe në ngritjen e vetëbesimit të pjesëtarëve
tanë. Bashkëpunimi i ngushtë dhe miqësor i Republikës së Turqisë dhe i Drejtorisë Turke të Mbrojtjes
Civile, nuk mund të kalojnë pa u përmendur. Kolegji Turk i Mbrojtjes Civile, në Ankara, siguroi ambient
të mirë mësimi dhe më pas edhe zbatim praktik të teknikave të kërkim-shpëtimit.
Ndonëse shumica prej jush jeni të informuar për këtë mundësi unikate të trajnimit kolektiv, jam i detyruar që shkurtazi t'i përmend pjesët më interesante të këtij dislokimi shumë të suksesshëm. Objektivat
tanë ishin t'i trajnonim pjesëtarët e Zonës I të Mbrojtjes të TMK-së, të Njësitit të Gardës së Kosovës
për Reagim të Shpejtë në rast tërmeti, të përqendruar në
teknikat e kërkim-shpëtimit. Duke e shfrytëzuar skenarin
real, pjesëtarët e TMK-së u njoftuan dhe u dislokuan në
Turqi. Pas ndjekjes dyditëshe të mësimit intensiv, pjesëtarët
e TMK-së kaluan në ushtrime praktike, duke përfshirë edhe
vëzhgimin e ushtrimit gjatë natës. Një varg instruksionesh
dhe ushtrimesh të plota u janë ofruar pjesëtarëve të TMKsë, kurse shfrytëzimi i "strukturave" gjithpërfshirëse të
kolegjit u shtua me të madhe për ta realizuar këtë trajnim.
Krenaria dhe entuziazmi, të shprehura nga populli ynë, janë
komplimente për zemërgjerësinë dhe për profesionalizmin
e mikpritësve turq. Personalisht falënderoj Qeverinë turke,
pastaj zotëri Atilla Ozdemir, drejtor i përgjithshëm i Mbrojtjes
Civile Turke, Kolegjin turk të Mbrojtjes Civile, stafin e IOMit për trajnim, si dhe të gjithë ata që kanë ndihmuar që kjo
të bëhet realitet.
Dhe tashti, po i japim disa çështje të tjera, që janë me interes të rëndësishëm dhe mburrje për TMK-në:
™
Në bashkëpunim me komunën e Shtimes, 17 pjesëtarë të Njësitit 30 të Xhenios, me tre kamionë,
dy eskavatorë dhe me një buldozer të TMK-së, i janë bashkuar projektit të ndërtimit të rrugës, e
cila i lidh fshatrat Koshare, Rashincë dhe Davidovc. Rruga, e gjatë 5 km., lidhet me rrugën kryesore Prishtinë-Prizren. Kjo është bërë pas ndërtimit të rrugës tjetër Vendinis-Rashicë, të gjatë 4 km.
™
Pjesëtarët e Njësitit të Xhenios të Zonës IV të Mbrojtjes, u ndihmuan homologëve të tyre të
KFOR-it në ndërtimin e urës në fshatin Pantinë. Po ashtu, pjesëtarë të TMK-së, të mbështetur
nga KFOR-i, kanë marrë pjesë në trajnimin e ndërtimit të urës në Therandë.
241
SHTOJCA
™
Mbrojtja dhe përkujdesi për popullatën e moshuar të Kosovës, është çështje që i mundon të
gjithë njerëzit në Kosovë. Në Nerodime, Zona VI e Mbrojtjes, dhjetë pjesëtarë të Njësitit të
Xhenos ua ndërtuan shtëpitë e reja grave të moshuara. Në mungesë të anëtarëve të familjeve
të tyre, pjesëtarët e Zonës VI të Mbrojtjes e kryen punën, kurse materialin e kishte siguruar
ADRA.
™
Revista kosovare për gra "Teuta", në numrin e saj të muajit korrik ka një artikull interesant lidhur
me shërbimin e femrave në TMK. Nëpërmjet disa intervistave me pjesëtaret femra të TMK-së,
artikulli i referohet jetës në uniformë dhe obligimeve ndaj saj. Duke paraqitur një biografi të
shkurtër të femrave pjesëmarrëse në konfliktin e fundit, autori përshkruan nderin dhe kurajon e
femrave që sot shërbejnë në TMK. Femrat në TMK janë caktuar sipas aftësive të tyre të treguara
në punë, pavarësisht nga gjinia. Femrat tona në TMK janë të përfshira në të gjitha profesionet
që e shpejtojnë transicionin drejt shoqërisë së lirë dhe demokratike.
™
Operacionet e TMK-së në lëmin e çminimit kanë vazhduar në
disa zona të mbrojtjes. Njësitet e TMK-së, të Zonës V dhe të
asaj VI të Mbrojtjes dhe Njësiti 30 i Xhenios i kanë pastruar
26.089m2 të ish-fushëbetejave dhe të terreneve të tjera, që
ishin rrezik serioz për popullatën e Kosovës. Mbi nëntëdhjetë
bomba BL-755 janë gjetur bashkë me minat e anti-njeri PMA1 dhe PMR-2A.
™
Operacionet e TMK-së në lëmin e çminimit kurrë nuk kanë
pushuar. TMK-ja është e vetëdijshme për rrezikun e popullit
të Kosovës, prandaj së fundi janë pastruar 450m2 në Gjocaj
dhe në Jasiq-Junik, në Zonën III të Mbrojtjes. Po ashtu, në
Zonën II të Mbrojtjes, janë pastruar 600m2 në Belincë të
Shtimes.
Deri në letrën time të ardhshme, ju dëshiroj sukses dhe kryerje të vazhdueshme të detyrave që janë
në interes të popullit të Kosovës
Me respekt,
Gjenerallejtënant
AGIM ÇEKU,
Komandant i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
242
SHTOJCA
Nga zyra e
gjenerallejtënant
Agim Çekut
04 gusht 2002
Të nderuar miq,
Muaji korrik i vitit 2002, në Kosovë do të mbahet mend gjatë. Është muaj në të cilin ndodhën disa tragjedi. Së pari, më 19 korrik ndodhi zjarri shkatërrues në Termocentralin "Kosova B". Së dyti, më 25 korrik ndodhi aksidenti tragjik i autobusit, me ç'rast nëntë veta humbën jetën, kurse së paku 31 të tjerë u
plagosën. Ishte ky rast që edhe një herë e sprovoi shpirtin dhe vendosmërinë e popullit të Kosovës.
Do të mund t'i shkruaja një mal fjalësh për t'i shprehur dhimbjet e mia për këto incidente tepër të rënda
dhe për t'i shprehur pasojat që kanë lënë këto dy ngjarje në jetën tonë. Të dyja ngjarjet ishin mjaft mirë
të përfshira në mjetet e informimit, kështu që nuk do të ndalem në rrethanat, por do ta cek se TMK-ja
ka reaguar jo vetëm fizikisht, por edhe me zemër. Veprimet tona në Termocentralin "Kosova B" janë
vlerësuar lart dhe me admirim nga homologët tanë, KFOR-i dhe OKB-ja. Reagimi ynë ndaj aksidentit
tragjik të autobusit u bë me kohë, edhe pse ndihma jonë profesionale nuk kërkohej, pjesëtarët e TMKsë u paraqitën të japin gjak, që mjaft mirë u shënua në disa media vendore. Edhe një herë, pjesëtarët
e TMK-së treguan gatishmërinë e tyre për të reaguar shpejt dhe për ta rrezikuar jetën e tyre për popullatën e Kosovës. Po t'i jepen pajisje profesionale dhe po t'i vazhdojë trajnimet, TMK-ja do të jetë në
gjendje edhe më tutje ta demonstrojë gatishmërinë, për ta marrë përsipër rolin e saj si forcë e reagimit emergjent në Kosovë.
Nami i TMK-së vazhdon të ketë vëmendje jashtë
vendit. Gjatë projektit të përbashkët të ndërtimit, jo
fort moti, me Armatën e SHBA-ve, në Firji, pjesëtarët e TMK-së punuan krah për krah me homologët
e tyre të KFOR-it në kanal, për ta larguar ujin përfundi rrugës, që i lidh dy fshatra. Artikulli i ditëve të
fundit në revistën "Stars and Stripes", duke e veçuar
këtë projekt, citon oficerin e Armatës amerikane të
Batalionit 94 të Xhenios, të ketë folur mbi zotësinë e
TMK-së. "Ne menjëherë u ndodhëm në të njëjtën
anë…", citohet të ketë thënë ai, duke vazhduar:
"Ata duken shumë kompetentë për atë që e bëjnë,
mirëpo nuk i patën të gjitha pajisjet që u nevojiteshin". Edhe një herë, po t'i jepen mjetet, TMK-ja
mund ta kryejë punën me sukses.
Një pjesëtar i TMK-së duke dhënë gjak për viktimat e
fatkeqësisë me autobus që ndodhi më 25 korrik
Ja disa aspektete të tjera me interes të madh, me të cilat mburret TMK-ja:
™
Me kërkesë të Komunës së Gjakovës, pjesëtarët e Zonës III të Mbrojtjes iu përgjigjen kërkesës
së komunës për largimin e gërmadhave nga rrugët e qytetit, të shkaktuara nga era e fortë. Duke
punuar përkrah qytetarëve, pjesëtarët e Brigadës 332 i pastruan disa rrugë, siç janë: "Nëna
Tereze", "Skënderbeu", "Yll Morina", "Qazim Bakalli", si dhe fshatrat përreth Gjakovës. Era e
243
SHTOJCA
fuqishme, jo vetëm që kishte bërë dëme në atë zonë, por kishte shkatuar edhe vdekjen e dy
fëmijëve, si dhe shumë të plagosur.
™
Një detyrë e pakëndshme, por e domosdoshme, gjetja e kufomës së anëtarit të familjes Berisha,
në fshatin Turjakë, i ra hise Njësitit të Kërkim-Shëtimit të Zonës III të Mbrojtjes. Duke punuar krah
për krah me Policinë e UNMIK-ut, me Shërbimin Policor të Kosovës dhe me Brigadën e zjarrfikësve të Pejës, njësiti i lartpërmendur i TMK-së e gjeti kufomën në një pus, ku kishte qëndruar dy javë.
™
Aksidenti tronditës i autobusit, më 25 korrik,
ndihmoi që të përforcohet nevoja e TMK-së
për t'i fituar të gjitha aftësitë e domosdoshme
profesionale, të të gjitha mënyrave të shpëtimit. Nën mbikëqyrje dhe sipas këshillave të
instruktorit të lartë për ngjitje, Lou Palacious,
një nga partnerët e IOM-it, pjesëtarët e Zonës
VI të Mbrojtjes, kohëve të fundit, kanë marrë
instruksione nga ekspertët lidhur me këtë
aftësi emergjente shumë të domosdoshme.
Ngritja e kapaciteteve të TMK-së nëpërmjet
trajnerëve profesionistë, i ngrit aftësitë tona për
të reaguar në çdo lloj situatash emergjente.
Zjarrfikësja e TMK-së, Biljana Petkoviç, i demonstron shkathtësitë e saj në zbritje me litar në trajnimin që kohët e fundit u mbajt në ZM-6
Një nga çështjet kryesore të TMK-së është që ajo të
jetë model i të gjitha kulturave dhe i grupeve etnike
në Kosovë. Jo fort moti, gazeta "Koha Ditore" e ka veçuar një artikull të mrekullueshëm lidhur me vizitën e disa studentëve të komunitetit serb, turk dhe të atij rom në Kosovë, që ia bënë Zonës VI të
Mbrojtjes dhe Brigadës 364 të Mbrojtjes. Vizita e këtyre 16 studentëve në TMK është sponsoruar nga
OJQ-ja multietnike "Landsdowne" dhe nga homologët tanë të KFOR-it në kampin "Monteith". Duke
qëndruar më shumë se një orë, studentëve iu mundësua të bëjnë pyetje për TMK-në dhe për përparësitë të Zonës VI të Mbrojtjes në të ardhmen.
"Para se ta vizitoja TMK-në, kam pasur paragjykime për këta njerëz. Por, pasi që i pashë të gjitha me
sytë e mi, tashti mendoj ndryshe…", tha Igor Todoroviq, përfaqësues i OJQ-së "Landsdowne".
Todoroviqi më tutje tha: "Jam i kënaqur me vizitën bërë TMK-së por, në anën tjetër, edhe oficerët e
TMK-së, po ashtu, janë të kënaqur me vizitën tonë të parë". Todoroviqi deklaroi se janë duke bërë
negociata me KFOR-in dhe me TMK-në, për ndërtimin e një stadiumi multietnik, që do të përdorej për
lojëra futbolli ndërmjet studentëve serbë dhe pjesëtarëve të TMK-së.
Një rast tjetër më i rëndësishëm, Aleksandra Arsiq, 16-vjeçe, një nga studentët vizitorë, tha edhe më
mirë: "Po t'i kisha 18 vjet, do ta kisha shprehur dëshirën të bëhem pjesëtare e re e TMK-së, sepse e
dua shumë". "Koha Ditore" vëren se edhe studentët e tjerë, po ashtu, kanë qenë të kënaqur dhe të
impresionuar me ftesën e TMK-së drejtuar të gjithë qytetarëve që të bashkohen pa ndonjë diskriminim.
244
SHTOJCA
Nënkoloneli i TMK-së, Refik Shala, komandant i Brigadës 364 të Mbrojtjes, "Kohës Ditore" i tha: "Ishte
një rast i mirë që studentët e grupeve të tjera etnike po e pranojnë TMK-në. Ata e shprehën gatishmërinë e tyre që të aplikojnë për t'u bërë pjesëtarë të organizatës sonë".
Në vazhdim të vizitës, studentët, përfaqësuesit e OJQ-së "Landsdowne" dhe ata të KFOR-it, u gostitën me drekë, të përgatitur enkas nga TMK-ja.
Deri në letrën time të ardhme, ju dëshiroj sukses dhe përmbushje të vazhdueshme të detyrave, që janë
në interes të popullit të Kosovës.
Me respekt,
AGIM ÇEKU
Gjenerallejtënant
Komandant i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
245
SHTOJCA
Nga zyra e
gjenerallejtënant
Agim Çekut
25 shtator 2002
Të nderuar miq,
Gatishmëria dhe dëshira e TMK-së për të qenë e pranishme në jetën e përditshme të popullit të
Kosovës, vazhdojnë të jenë burimet kryesore të krenarisë sime. Anketa e fundit e Institutit për
Hulumtime Zhvillimore, "RIINVEST", e bërë me mbi 1.200 qytetarë të Kosovës, ka treguar se 64,3 %
e të anketuarve kanë qenë të kënaqur me punën e TMK-së. Kjo është përqindja më e lartë e dhënë
për ndonjë institucion të Kosovës. Nga të anketuarit, 891 kanë qenë shqiptarë, kurse të tjerët minoritarë. Siç është paraqitur nga veprimet e fundit të një nëkoloneli të TMK-së, këtu në Shtabin e
Përgjithshëm, e drejta e qytetarisë dhe sigurimi i kujdesit dhe i mbrojtjes së popullit të Kosovës, luajnë rolin kryesor në përditshmërinë tonë. Me të parë se një burrë i moshuar po e tërhiqte zvarrë me
forcë një vajzë të re, në fushën afër TMK-së, "heroi i panjohur" alarmoi rojat e TMK-së dhe u sul me
shpejtësi te vendi i ngjarjes. Me të arritur në vendin e ngjarjes, kolonellejtënanti e pa se burri i moshuar
përpiqej ta dhunonte vajzën e re. Me një profesionalizëm të lartë, nënkoloneli e futi burrin nën "arrest
civil", e qetësoi vajzën e re dhe priti derisa erdhi Shërbimi Policor i Kosovës.
TMK-ja iu bashkua botës në përkujtim të viktimave të 11
shtatorit 2001, në Nju-Jork. Në të gjitha zonat e mbrojtjes
u mbajtën ceremoni zyrtare ushtarake, u bënë nderime
dhe u këndua Himni Kombëtar Amerikan. Në Shtabin e
Përgjithshëm të TMK-së, pjesëtarët e saj ndezën qirinj,
kurse në vazhdim mbajtën ceremoni zyrtare ushtarake,
në përkujtim të atyre që humbën jetën dhe në nderim të
heronjve amerikanë të shërbimeve emergjente, të cilët
vdiqën gjatë kryerjes së detyrës.
Ekipet e çminimit të të gjitha zonave të mbrojtjes dhe të
grupeve të xhenios po e vazhdojnë punën e tyre, për ta
bërë Kosovën të sigurt për tërë popullatën. Zona I e
Mbrojtjes disa ditë me radhë ishte e zënë me punë në
Komogllavë të Ferizajt, ku pjesëtarët e saj kanë gjetur tri
bomba. Ata iu bashkuan Njësitit të çminimit të Zonës II të
Mbrojtjes, duke i vazhduar përpjekjet e tyre gjithpërfshirëse të çminimit në fshatin Tanushë, afër kufirit me
Maqedoninë. Në Jasiq, ekipet e Zonës III të Mbrojtjes
kanë krijuar siguri për popullatën që jeton aty. Pjesëtarët
e Zonës V dhe asaj VI të Mbrojtjes, bashkë me Njësitin e
Xhenios kanë pastruar 4.120m2 në Parkun e Gërmisë.
246
SHTOJCA
Komplimentet e TMK-së dhe të IOM-it. Banorët e Prishtinës i njohin mirë rrugën që e lidh lagjen
"Arbëria" me rrugën kryesore për në Mitrovicë dhe gropat e saj, si dhe vonesat e gjata në trafik. Kjo
rrugë shumë e ngarkuar, po ashtu, lidhet me rrugën që shpie në Shtabin e Përgjithshëm të KFOR-it,
ku është i vendosur për një kohë të gjatë. Të financuar nga miqtë tanë të IOM-it, por me pajisje të TMKsë, pjesëtarët e TMK-së riparuan këtë rrugë mjaft të dëmtuar. Duke e ditur se është e vetmja që i zgjidh
problemet e komunitetit, TMK-ja u është përgjigjur disa kërkesave të popullit të Kosovës. Edhe pse
nuk është pjesë e zakonshme e misionit tonë, TMK-ja, me ndihmën e IMO-it, vazhdon obligimet e saj
për t'i përmirësuar rrethanat në Kosovë.
Disa çështje të tjera të rëndësishme:
D
Pjesëtarët e Zonës III të Mbrojtjes, bashkë me
ushtarë të BSHKP-së të KFOR-it, kanë marrë pjesë në
trajnimin "Ura Bailey", për t'u përgatitur për ndërtimin e
urës 40-metërshe "Ura Bailey", që do të ndërtohet në
afërsi të fshatit Qerim të Gjakovës.
D
Veç kësaj, Zona I e Mbrojtjes iu bashkua Zonës
III të Mbrojtjes, si dhe Komandës së logjistikës dhe
Njësitit të Xhenios, në ndërtimin e rrugës së gjatë 7-kilometërshe Açarevë-Turiqec, duke bërë 600 orë punë
D
Nga partneriteti ynë ekskluziv me IOM-in, lidhur
TMK-ja dhe Brigada Shumëkombëshe-Sektori i me trajnimet që i organizojnë KFOR-i dhe komuniteti
Perëndimit krah për krah në trajnimin e ndërndërkombëtar, shumë pjesëtarë të TMK-së kanë udhëtutimit të urës në Baily
ar në pjesë të ndryshme të botës për të marrë instruksione. Përveç trajnimit të organizuar nga IOM-i në Turqi, TMK-ja ka ndjekur trajnime në Suedi
dhe në Francë, kurse së shpejti do ta përfundojë trajnimin për të marrë pjesë në Garën Botërore
të Nxjerrjes së Viktimave, që do të mbahet në Pragë të Republikës së Çekisë, në javën e fundit
të shtatorit.
Deri në letrën time të ardhme, ju dëshiroj sukses dhe përmbushje të vazhdueshme të detyrave, që janë
në interes të popullit të Kosovës.
Me respekt,
Gjenerallejtënant
AGIM ÇEKU,
Komandant i Trupave të Mbrojtjes të Kosovës
247
SHTOJCA
Nga zyra e
gjenerallejtënant
Agim Çekut
16 qershor 2003
Të nderuar miq,
Meqë po hyjmë në gjysmën e dytë të vitit 2003, TMK-ja vazhdon të punojë në drejtim të përmbushjes
së pjesës tonë që na takon sipas Deklaratës së Parimeve, të nënshkruar në vitin 1999. Ne kemi
treguar aftësi për ta kryer detyrën tonë themelore si organizatë që reagon në raste emergjente. Duke
e çuar këtë çështje një hap përpara, jemi vënë në dispozicion për dislokime në rast ndihme humanitare në Evropë dhe, nëse na thërrasin, me dëshirë do të reagonim kudo në botë. 'Aftësimi' ynë për
dislokime trajnimi është prapë realitet, andaj pjesëtarët tanë me padurim i presin sfidat dhe njohuritë
që nxirren aty.
Vizioni ynë për të ardhmen është që anëtarësia e TMK-së të ketë përbërje shumetnike, sepse këtë e
presin kosovarët dhe bashkësia ndërkombëtare. Pasi që ne po e zhvillojmë kulturën tonë kosovare e
pranojmë kërkesën dhe nevojën që TMK-ja të pasqyrojë përbërjen shumetnike të popullit tonë. TMKja do të kërkojë të bëhet 'vend ku përzihen' grupe dhe kultura të ndryshme kosovare. Do t'ju njoftoj për
sukseset më të reja në përmbushjen e vizioneve dhe të qëllimeve tona.
Më 26 maj 2003, në ShP të TMK-së u mbajt ceremonia e vetme dhe më e madhja e rekrutimit të
minoriteteve në historinë e TMK-së. Në këtë ceremoni 16 pjesëtarë të rinj nga minoritetet e dhanë
betimin për shërbim në TMK dhe i nënshkruan formalisht kontratat e tyre indviduale. Këtë grup me
prestigj e përbënin tetë serbë, tre turq, dy kroatë, një ashkali dhe një boshnjak. Pas ceremonisë së
rekrutimit, znj. Snezhana Ivanoviq, ndihmëse e Këshilltarit të lartë të PSSP-së për kthimin e kosovarëve iu drejtua pjesëtarëve të rinj të rekrutuar duke i uruar ata dhe TMK-në për ndërmarrjen e një
Ceremonia e pranimit në ShP të TMK-së dhe nënshkrimi i
kontratave nga pjesëtarët e minoriteteve, 29 maj 2003
248
SHTOJCA
hapi kaq të rëndësishëm për Kosovën. Po ashtu, atasheu ushtarak i ShBA-ve për Zyrën në Prishtinë
ishte i pranishëm për t'i treguar përkrahjen dhe mirënjohjen e tij për këtë ngjarje të rëndësishme.
Projektet humanitare vazhdojnë të përqendrohen në
përmirësimin e jetesës për të gjithë kosovarët. Projektet
në fshatrat e banuara me minoritete kosovare kanë
kontribuar mjaft në shkrirjen e tyre në kulturën kosovare
dhe u kanë ndihmuar ta ndryshojnë perceptimin e tyre
për TMK-në.
Në ceremoninë e inaugurimit, që kohëve të fundit është
mbajtur në Dardanë (ish Kamenicë), u hap ura e
sapondërtuar që fshatrat kosovare Gurgulloc dhe
Mikanoc, të banuara me serbë, i lidh me qendrën e
komunës së Dardanës. Ndërtimi i kësaj ure u bë i
Ceremonia e inaugurimit të urës në Dardanë
mundshëm nga Njësiti i xhenios i ZM-6-shit dhe me
ndihmën financiare të Fondit të Mirëbesimit të IOM-it. Një urë të ngjashme e kishte ndërtuar TMK-ja
edhe në fshatin Ponesh të Gjilanit, që po ashtu ishte ndihmuar financiarisht nga Fondi i Mirëbesimit i
IOM-it.
Njëri nga aktivitetet e TMK-së, të cilit i është kushtuar rëndësi e madhe në mediat kosovare është ndërtimi i ujësjellësit më fshatin shumetnik në Mogillë, - Viti. Pjesëtarët e Brigadës 363 të ZM-6-shit në
bashkëpunim me Batalionin e Xhenios të ShP të
TMK-së, ndërtuan ujësjellësin, duke mihur
dheun dhe duke i futur gypat në një gjatësi 6 km.
Për të shprehur mirënjohje për punën e tyre të
palodhshme një serbe kosovare shtroi drekë për
ta. Mikëpritësja e tyre, znj. Desata Przheviq,
shprehu mirënjohjen e saj dhe para mediave
deklaroi: "Unë i kam ftuar pjesëtarët e TMK-së
në drekë sepse ata po punojnë për mirëqenien
tonë."
Një projekt i ngjashëm u realizua në fshatin
Përroi i Keq, i banuar me goranë dhe me boshnjakë. Pjesëtarët e ZM-2-shit të TMK-së ndërtuan ujësjellësin, ku përfshihej mihja e terrenit dhe
futja e gypave në një gjatësi tre kilometra.
Ndërtimi i ujësjellësit në Mogillë
Sukseset e TMK-së nganjëherë arrihen edhe në situata tragjike. Në fshatin Llozhan të Pejës pjesëtarët e TMK-së të ZM-3-shit u angazhuan në rastin kur pesë anëtarë të familjes Hoxha kishin rënë në
gropë derisa punonin në një kanal shumë të thellë në sistemin e ujërave të zeza të fshatit. Aksionet e
shpejta dhe të matura të TMK-së përfunduan me shpëtimin e një jete dhe me nxjerrjen e katër kufomave. Më 27 maj, disa anëtarë të familjes së viktimave e vizituan komandën e ZM-3-shit për t'i falenderuar pjesëtarët e Njësitit të kërkim-shpëtimit dhe të Batalionit të 40-të të Mjekësisë për përpjekjet e
tyre gjatë kësaj tragjedie.
249
SHTOJCA
Brigada "Gjakova" e ZM-3shit, kohëve të fundit reagoi
në një zjarr në fshatin
Fierzë
të
Gjakovës.
Reagimi i tyre i shpejtë në
orët e vona bëri që flaka të
shuhej në masë të madhe.
Disa ditë më vonë, ZM-3shi i TMK-së e fiku një zjarr
në malet e Rugovës, në
komunën e Pejës.
Njësitet e TMK-së për çminim po e vazhdojnë punën e Në ushtrimin fushor treditor të KFOR-it, me shifrën "Toke", pjesëtarët e TMK-së
tyre për një mjedis më të u vlerësuan si mjaft të përgatitur në zbatimin e procedurave dhe në procesin e
vendimmarrjes
sigurt për të gjithë banorët e
Kosovës. Në Qafë-Prush të
Gjakovës në Nerodime të Ferizajt dhe në malet e Gërmisë, afër Prishtinës, gjatë periudhës mars-maj,
një sipërfaqe më të madhe se 60, 000 m2 e pastruan nga mjetet e pashpërthyera. Gjatë këtyre operacioneve, ekipet e TMK-së për çminim pa u lënduar, i shkatërruan 37 bomba-kasetë (BLU 97 dhe BL
755) dhe dy projektilë 60 mm.
Në gjashtë muajt e parë të këtij viti, TMK-ja vazhdoi të reagojë sipas nevojave të popullatës së
Kosovës. Me shumë sfida që patën, secili pjesëtar i TMK-së, e dha edhe një herë betimin e vet dhe
shprehu besnikërinë për parimet udhëheqëse nën të cilat shërbejmë. Krenaria dhe përkushtimi i organizatës sonë po demonstrohet vazhdmisht në shumë ndodhi dhe sfida. Bashkë me kontributet e shumta të TMK-së në projektet e përfunduara dhe ato humanitare që po zbatohen, krenohem posaçërisht
për përparimet tona në rekrutim. Pjesëmarrja e minoriteteve, që po shtohet gjithnjë e më shumë,
pasqyron njohjen e tyre personale për TMK-në, që është edhe një hap më tutje drejt ndërtimit të kulturës kosovare dhe të krijimit të një jetese më të mirë për të gjithë qytetarët e Kosovës.
Deri në letrën time të ardhshme, ju dëshiroj sukses dhe arritje të mëtutjeshme në interes të popullit të
Kosovës.
Me respekt,
Gjenerallejtënant
AGIM ÇEKU
Komandanti i TMK-së
250
SHTOJCA
"TMK-ja dhe e ardhmja e saj"
Përmbledhje e metodologjisë dhe rezultatet e hulumtimeve të Qendrës për studime
humanistike "Gani Bobi"
Metodologjia:
Në periudhën shtator-tetor të vitit 2003, u mbajtën 39 intervista të standardizuara në katër fokus-grupe,
që i prezantonin tri rajone të ndryshme në Kosovë. Secila intervistë me fokus-grup zgjati përafërsisht
2 orë, kurse intervistuesit ishin shqiptarë të Kosovës nga Qendra për studime humanistike "Gani Bobi".
Rezultatet e këtij kërkimi janë cilësore, kurse numri i të anketuarve është shumë e vogël për ta bërë
ndonjë analizë të hollësishme statistikore. Megjithatë, metoda e përdorur mund të shërbejë si një lloj
"barometri" për të matur dhe për ta vlerësuar një segment të mendimit të popullatës lidhur me aspekte të ndryshme për Trupat e Mbrojtjes të Kosovës (TMK). Në vijim paraqiten përmbledhja e pyetjeve
që i janë parashtruar secilit grup, përmbledhja e përgjigjeve të tyre dhe tabela ku jepen të dhënat
demografike specifike të të intervistuarve.
Pyetjet e parashtruara:
1. Si e vlerësoni situatën e tashme në Kosovë?
2. A jeni i kënaqur me zhvillimin dhe me punën e institucioneve kosovare dhe të atyre
ndërkombëtare?
3. Çfarë mendoni për transformimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) në TMK?
4. Çka mendoni për misionin e TMK-së; çfarë organizate është?
5. Çka dini për strukturën e brendshme të TMK-së, disiplinën, zinxhirin e komandimit dhe për
funksionimin e saj?
6. Çka mendoni për fondet e TMK-së dhe për të ardhurat e pjesëtarëve të saj?
7. Sa i besoni TMK-së në përgjithësi dhe gjenerallejtënant Agim Çekut në veçanti?
8. Çfarë vizioni keni për të ardhmen e TMK-së?
Rezultatet e përgjithshme:
Gjatë intervistave me fokus-grupet, u shprehën mendime të ndryshme lidhur me situatën e
përgjithshme në Kosovë dhe me punën që po e kryenin organizatat vendore dhe ato ndërkombëtare.
1. Mendimi më i shpeshtë ishte pakënaqësia në rritje e qytetarëve lidhur me trendet që po
zhvillohen në Kosovë dhe përpjekjet e institucioneve vendore dhe të atyre ndërkombëtare.
2. Në të gjitha intervistat u cekën brengosjet për shkallën e lartë të papunësisë dhe pesimizmi lidhur me situatën e përgjithshme ekonomike.
3. Vlerësime optimiste për situatën e përgjithshme në Kosovë pati, kryesisht, kur situata e
tanishme krahasohej me rrethanat para dhe gjatë luftës.
4. Lidhur me procesin e transformimit të UÇK-së në TMK, shumica e të anketuarve në
përgjithësi ishin të pakënaqur me rezultatet, por e pranonin TMK-në si zgjidhje të përkohshme
që kërkohet nga forcat aleate që e çliruan Kosovën.
5. Lidhur me misionin e TMK-së si organizatë, fokus-grupet shprehën mendime të ndryshme,
por mbizotëronte mendimi që TMK-në e identifikonte si organizatë civile me funksione të caktuara në situata emergjente kur ndodhin fatkeqësi natyrore.
251
SHTOJCA
6. Megjithatë, mendimi i dytë më i shpeshtë ishte përshkrimi i TMK-së si organizatë e përzier, me mision gjysmëcivil dhe gjysmushtarak.
7. Kjo pikëpamje e re për misionin e TMK-së duket se doli nga fakti se organizata i ka ruajtur
disa veçori ushtarake, si p.sh: zinxhirin ushtarak të komandimit që ka lidhje me shërbimet dhe
me meritat në luftë dhe strukturën e mëparshme organizative të UÇK-së.
8. Në shumicën e intervistave, shihej qartas se të anketuarit kishin shumë pak informata faktike për strukturën e tanishme të brendshme organizative të TMK-së (p.sh.: numri i
përgjithshëm i pjesëtarëve aktivë dhe i atyre rezervë, numri i përgjithshëm i Zonave Mbrojtëse
në të cilat është e organizuar TMK-ja, armatimi i TMK-së dhe personat të cilëve u lejohet të
mbajnë armë, e kështu me radhë).
9. Sa i përket funksionimit të TMK-së (p.sh. aftësia për t'i kryer detyrat dhe përgjegjësitë që i
ka), shumica e të intervistuarve mendonin pozitivisht.
10. Megjithatë, u shprehën edhe disa mendime kritike lidhur me funksionimin dhe me disiplinën e TMK-së.
11. Në vlerësimet lidhur me barrakat, kazermat dhe me pajisjet e TMK-së, shumica e të intervistuarve konsideronin se gjendja e tyre është nën standarde/jo e mirë. Në shumicën e
rasteve, respondentët deklaruan se TMK-ja është vendosur në objekte të papërshtatshme
dhe se makinat e saj janë në gjendje të mjerë.
12. Vlerësimet lidhur me punën/aktivitetet e TMK-së ishin kryesisht pozitive.
13. Sipas shumicës së intervistave, rrogat në TMK janë shumë të ulëta dhe se nuk mjaftojnë
as për nevojat elementare.
14. Lidhur me mjetet financiare të TMK-së, shumica e të intervistuarve mendojnë se ka
financim të përzier nga buxheti i IPVQ-së së Kosovës dhe nga organizatat ndërkombëtare,
mirëpo disa e dinin se IOM-i ka luajtur rol udhëheqës.
15. Për raportet ndërmjet TMK-së dhe KFOR-it, shumica e të intervistuarve kishin mendim
pozitiv, kurse raportet ndërmjet TMK-së dhe UNMIK-ut i shikonin negativisht. Dukej se ky
mendim mbështetet në faktin se UNMIK-u ka marrë pjesë në arrestimet e disa pjesëtarëve të
TMK-së.
16. Shumica e të anketuarve deklaruan se TMK-ja është organizatë jopolitike, megjithëse
kishte mendime të ndryshme që pohonin se TMK-ja nuk është e pandikuar nga strukturat politike dhe programet partiake
17. Që nga fillimi, shumica e kanë akuzuar TMK-në të ketë pasur lidhje me grupet e organizuara kriminale ose me AKSH-në si dhe se pjesëtarët e saj janë përfshirë në aktivitete të
paligjshme si: uzurpimi i pronave, shpërlarja e parave, etj. Ka raste kur figura të rëndësishme
të TMK-së janë suspenduar nga detyra, madje disa prej tyre janë dënuar me disa vjet burg.
Në mesin e pjesmarrësve të fokus-grupit, shumica mendonin se akuzat dhe suspendimet janë
të paqëndrueshme dhe se janë ngritur vetëm për ta njollosur TMK-në, në mënyrë që të kërkojnë shkas për shkatërrimin e saj. Madje edhe në rastet kur akuza kriminale pranohet, të intervistuarit konsiderojnë se këto janë raste individuale dhe të veçanta që nuk kanë lidhje me
organizatën. Në bazë të intervistave, mund të vijmë në përfundim se shumë akuza dhe kritika ndaj TMK-së, shumica e të anketuarve i konsideron si "bashkëpunim kriminal kundër
TMK-së." Kjo tregon se shumë kosovarë ende nuk u besojnë (ose i besojnë pak) institucioneve të Kosovës, që janë nën kontrollin e UNMIK-ut.
18. Shumica e të anketuarve pjesëmarrjen e minoriteteve në TMK e vlerësuan si hap pozitiv
që organizatën e çon përpara.
19. Besim i madh u shpreh për komandantin e TMK-së, gjenerallejtënant Agim Çekun. Në
fokus- grupe, nota e tij mesatare ishte 4.40 (nga nota më e lartë 5). Ky është vlerësim më i
252
SHTOJCA
lartë sesa nota që i është dhënë organizatës në përgjithësi (4.26) dhe nota që u është dhënë
oficerëve të tjerë të TMK-së (4.00).
20. Edhe pse kishte mendime të ndryshme për prezantimin e aktiviteteve të TMK-së në
media, dominonte mendimi se prezantimi i saj në mediat lokale është korrekt/pozitiv.
Kategoritë e
pjesëmarrësve
në intervistë
Skënderaj
Prizren
Studentët e
Prishtinës
Qytetarët e
Prishtinës
Gjithsej
Mashkull
9
8
6
9
32
Femër
1
2
4
-
7
Shqiptarë
10
9
10
7
36
Boshnjakë
-
-
-
1
1
Turq
-
1
-
1
2
18 - 24
1
-
10
-
11
25 - 34
2
3
-
1
6
35 - 44
3
3
-
3
9
45 - 54
2
2
-
3
7
55 +
2
2
-
2
6
Të punësuar
5
5
-
5
15
Të papunësuar
2
4
-
4
10
Pensionistë
2
1
-
1
4
Studentë
1
-
10
-
11
Gjinia
Përkatësia etnike
Mosha
Statusi social
Përpiluar nga:
Patrik Ndou
253

Udhëzime për trajtimin e sigurt të produkteve ushqimore

Një udhërrëfyes për orientim dhe komunikim në Gjermani

KOCHTREFF CUISSON MEET GATIM MEET COOKING MEET