For advertisement and donations contact DEVINDER TOOR 416-902-9372 HARBANS SINGH 416-817-7142 Email: [email protected] Om Parkash Sharma 647-891-8500 Email : [email protected] Pro-People Arts Project Media Group “Sarokaran Di Awaz” Newspaper 29 Mapleview Ave Brampton Ontario Canada L6R 1M2 Email: [email protected] Website: www.ppapmg.com Voice of Social Concerns √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ Registration No. BA@HCFC@@ Pro-People Arts Project Media Group √≈Ò-D, ¡ß’-H, ¡◊√ B@AD Pro-People Arts Project Media Group SAROKARAN DI AWAZ 29 MAPLEVIEW AVE BRAMPTON ONTARIO CANADA L6R 1M2 E-Mail : [email protected] www.ppapmg.com √ßÍ≈Á’∆ Óß‚Ò Á≈ ¤Í∆¡ª ⁄È≈Úª È≈Ò √«‘Ó ‘؉≈ ˜±∆ È‘∆∫Õ √ßÍ≈Á’∆ ‘≈Ê∆ Á∂ ÁßÁ ÷≈‰ 鱧 ‘Ø Â∂ «Á÷≈¿π‰ 鱧 ‘Ø Á∆ ’‘≈Ú ڪ◊ ÒØ ’ ª È≈Ò Áπ È ∆¡≈ Ì «Ú⁄ ⁄Ø ‰ ª ÁΩ≈È «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª ÚÒØ∫ ’∆Â∂ Á≈¡«Ú¡ª Á≈ Ó÷Ω‡≈ ¿π√ √Ó∂∫ „«‘-„∂∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ ÁπÈ∆¡≈ «Ú⁄ ‹Ó‘±∆¡Â Á∂ È≈Ó ”Â∂ ÓÈπæ÷∆ ÙªÂ∆ Ò¬∆ ÁπÈ∆¡≈ Ì Á∆¡ª Úæ ÷ Ø - Úæ ÷ ∆¡ª √’≈ª ÚÒØ ∫ Úæ ‚ ∂ - Úæ ‚ ∂ ÒØ’Íæ÷∆ ‘؉ Á∂ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈«Ó¡ª Á≈ ‘Û∑ ¡≈ «‘≈ ˛Õ √ß√≈ ÍæË ”Â∂ ¡≈«Ê’ ÓßÁÚ≈Û∂ ¡Â∂ ’πfi ’π Óπæ·∆ Ì ÒØ’ª ÚÒØ∫ ¡≈͉≈ ¡≈«Ê’ ◊ÒÏ≈ ’≈«¬Ó æ÷‰ Ò¬∆ Â∑ª-Â∑ª Á∂ Ïπ¤≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‹≈Òª ’≈È ÒØ’ª «Ú⁄ ÚË ‘∆ Ï∂⁄ÀÈ∆, Ø√ ÒØ’ ÿØÒª Á≈ ±Í Ë≈È ’ ‘∂ ‘ÈÕ √Ó≈¬∂Á≈∆ Á∆¡ª È∆‘ª ”Â∂ ÷Û∑∆¡ª √’≈ª ¡≈͉∂ Ì≈¬∆Ú≈Òª Á∆ √πæ«÷¡≈ Ò¬∆ ÒØ’ª Á∆ ¡ÓÈ ’≈ȱßÈ Á∆ ≈÷∆, ⁄ß◊∂ ÍzÙ≈√È, ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ ‹≈È Ó≈Ò Á∆ √π æ « ÷¡≈ Á∂ Ï‘≈È∂ ¡√Ò «Ú⁄ ÁπÈ∆¡≈ Ì «Ú⁄ ¿πµ· ‘∆¡ª ÒØ’ Ò«‘ª 鱧 ÁÏ≈¿π‰ Ò¬∆ ω≈™Á∆¡ª ‘È «‹√ Á∂ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ Íø‹≈Ï (‹ÈÂ’ ¡Â∂ «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á Èπ’√≈È Ø’Ê≈Ó) «ÏæÒ-B@AD ¡Â∂ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄ ◊πß‚≈ ◊À∫◊ È±ß Ø’‰ Á∂ È≈Ó ”Â∂ √∆-BID Ò≈◊± ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¡æ‹ ‹ÁØ∫ ‹Ó‘±∆ Ò«‘ª 鱧 ’π⁄Ò‰ Ò¬∆ ‹Ï∆ ’≈ȱßȪ Á≈ «√’ߘ≈ ’æ«√¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛, ¿πÊ∂ ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È ¡√Ò∆ «˜ßÁ◊∆ ÁΩ≈È ¡≈ ‘∆¡ª Óπ√∆Ϫ 鱧 √Ófi Á∆ Ï‹≈¬∂ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ë¡≈È ¡√Ò∆¡Â ÂØ∫ Í≈√∂ ‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ Â∑ªÂ∑ª Á∂ Ë≈«Ó’ √ث١ª Á≈ Ï≈˜≈ Ú∆ ◊Ó æ«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÁπÈ∆¡≈ Ì «Ú⁄ ’ØÛª ÒØ’ Ìπæ÷ È≈Ò Â√ ‘∂ ‘È Âª ÷∂‚ª Á∂ È≈Ó ”Â∂ ’ØÛª π«Í¡≈ Ú ’∂ Óπ È ≈¯≈ ’Ó≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ÓΩ ‹ ± Á ≈ ͱߋ∆Ú≈Á∆ Ôπæ◊ Á∆¡ª √Ú≈Ê∆ ’Áª ’∆Óª 鱧 ¡ÓÒ∆ ±Í Á∂‰ Ò¬∆ √æ«Ì¡≈⁄≈ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ¡ÙÒ∆ÒÂ≈ Â∂ Ï∂ÙÓ∆ Á∆¡ª √≈∆¡ª ‘æÁª 鱧 ‡æ«Í¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ÁπÈ∆¡≈ Ì «Ú⁄ ¡≈͉∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ ‹ª ÓÈπæ÷Â≈ Á∆ Ï‘≈Ò∆ Ò¬∆ ÒÛ∂ ◊¬∂ ÿØÒª Á∂ ‹πfi≈±¡ª Á∂ «ÁÈ ÓÈ≈¿π‰ √Ó∂∫ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ √‡∂‹ ÙØ¡ª √Ó∂∫ Ú∆ ’ج∆ ’√ Ï≈’∆ È‘∆∫ ¤æ‚∆ ‹ªÁ∆Õ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ÍzÁÙȪ Â∂ Òæ⁄Â≈ Á∆ Ï‘≈ Á∂÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ ª «’ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ «¬«Â‘≈√ 鱧 √Ófi ’∂ ÓΩ‹±Á≈ √Óæ«√¡≈Úª Á∂ Íz√ß◊ «Ú⁄ √Ø⁄ ’∂ ¡√Ò∆¡Â ÚÒ ¡æ◊∂ È≈ ÚË √’∂Õ ¿πÈ∑ª ¡≈˜≈Á∆ ÿπÒ≈‡∆¡ª, ˆÁ∆ Ï≈«Ï¡ª, ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± √Ó≈◊Óª Â∂ Ó¬∆ Ú◊∂ Í«Úæ  «Á‘≈«Û¡ª ȱ ß ÏÛ∂ ‘∆ Úæ ÷ ∂ Ò«‘‹∂ «Ú⁄ ÓÈ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘ ’ج∆ Ó≈Ó±Ò∆ ÿ‡È≈Úª È‘∆∫ ÏÒ«’ ÏÛ∂ ‘∆ √π⁄æ‹∆ √Ø⁄ È≈Ò Ò≈◊± ’’∂ ÒØ’ª Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ 鱧 √Ó∂∫ Á∆¡ª ‘’∆’ª 鱧 √Ófi‰ ÂØ∫ ¡√ÓæÊ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ‘π‰ √Ø⁄‰ Á∆ ÒØÛ ˛ «’ «¬È’Ò≈Ï∆ «Ëª 鱧 ¡≈͉∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ï∂ 鱧 ÚÂ’∂ ’ج∆ ¡«‹‘≈ ‘æÒ Í∂Ù ’È Âª ‹Ø ÒØ’ª Á∆ Ï∂⁄ÀÈ∆ Á≈ ¡√Ò∆ ‘æÒ Òæ«Ì¡≈ ‹≈ √’∂Õ -‘Ïß√ «√ßÿ C ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ¡√Ò∆ ¡≈˜≈Á∆ ˘ Â√Á∂ Ì≈ Á∂ ÒØ’ AB Business of Education generates Rs. 48,400 crores of black money every year in India ÓØÁ∆ «ÚÁ∂Ù∆ √≈Ó≈‹ ÂØ∫ √≈鱧 ¡÷ΩÂ∆ ¡≈˜≈Á∆ «ÓÒ∆ 鱧 FG √≈Ò ‘Ø ¸æ’∂ ‘ÈÕ ‘ √≈Ò ¡≈˜≈Á∆ «ÁÚ√ ”Â∂ Ì≈ Á∆ ÷πÙ‘≈Ò∆ Á∂ È≈¡∂ ¶Ï∆¡ª-¶Ï∆¡ª Ï≈‘ª ¸æ’ ’∂ ¡√∆∫ ÏÛ∆ Ï∂ÙÓ∆ È≈Ò Ó≈Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ªÕ «¬√ Ú≈ Ú∆ Ó≈ª◊∂Õ ◊πÒ≈Ó∆ Á∂ √ß◊Òª 鱧 ÂØÛ ’∂ ¡≈͉∂ ◊Ò∂ «Ú⁄ Ϊ√∆ Á∂ æ√∂ Í≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Ù‘∆Áª Á∂ √πÍ«È¡ª Á≈ Ì≈ «√‹‰ «Ú⁄ ¡√∆∫ «’ßÈ∂ ’π ’≈ÓÔ≈Ï ‘ج∂ ‘ª, ‘≈Ò≈ Ú∂÷ ’∂ «√ ÙÓ È≈Ò fiπ’ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ ÍÛ∑È Â∂ ÷∂‚‰ Á∆ ¿πÓ Á∂ Ïæ⁄∂ ¡≈͉∂ ¡Â∂ ¡≈Í«‰¡ª Ó≈«Í¡ª Á∂ Í∂‡ 鱧 fiπÒ’≈ Á∂‰ Ò¬∆ «ÚæÂØ∫ AH «Á√‘º«Á¡ª ÂØ∫ Í≈ Ú≈Ò≈ Ș∆¡≈ ÚæË Ì≈≈ ’ßÓ ’’∂ √Û’ª ”Â∂ Í√∆È≈ ‚ØÒ‰ Ò¬∆ Ӌϱ ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ ÍÛ∑≈¬∆ ÂØ∫ «ÚÚ∂ «‘ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈¬∂Á≈∆ «È‹≈Ó ÚÒØ∫ Ïæ«⁄¡ª Á∂ ‘æÊ ÎÛ≈¬∂ Âß◊∂ «√¯ ¡≈͉∆ ÙØÌ≈ ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ ª ¡≈÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È Í Èß◊∂ ÍÀ∆∫ ÂÍÁ∆ √Û’ ”Â∂ Ì≈ „؉ª √≈‚∂ «Ú◊Û∂ «È˜≈Ó Á∂ ¡√∂Ú∂∫͉ Á∆ ÙÓÈ≈’ Â√Ú∆ Í∂Ù ’Á≈ ˛, Â∂ ‹Ó‘±∆¡Â ”Â∂ Òæ◊∂ ’¶’ Á∆ Ù≈¡Á∆ ÌÁ≈ ˛Õ Ìπ÷ æ ∂ «„æ‚∆∫ Ó˜Á±∆ Â∂ Èß◊∂ ÍÀª «Ú⁄ ͬ∂ ¤≈Ò∂ Íπ’≈-Íπ’≈ ’∂ ’«‘ ‘∂ È∂ «’ √≈‚∆ ¡≈˜≈Á∆ «’æÊ∂ ˛? Ìπæ÷∂ «„æ‚∆∫ Ú≈«Ò¡ª 鱧 ÷πÙ‘≈Ò∆ Á∂ È≈¡∂ Ó≈È Ò¬∆ Ӌϱ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Á∂Ù Á≈ Ì«Úæ÷ «√‹È Ú≈«Ò¡ª Á≈ «⁄æ‡∂ «ÁÈ √ØÙ‰ ‘πÁ ß ≈ ˛ Â∂ ¿π‘ ÍÂ≈ È‘∆∫ ’ÁØ∫ Íπ¤ æ ‰◊∂ «’ √≈鱧 ¡≈˜≈Á∆ Á≈ «Èæÿ ’ÁØ∫ Íz≈Í ‘ØÚ◊ ∂ ≈? BF ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ª Á∂ √øÌ≈«Ú ÷«¡ª ÂØ∫ √π⁄ ∂ ‘؉ Á∆ ÒØÛ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 2 Ì÷Á∆ √Óº«√¡≈ Ïπ«Òß◊ Ï≈∂ ’«Ó¿∞ȇ∆ ˘ ⁄∂ÂÈ ’Á≈ È≈‡’ √«‘Ó Á∂ ÍÒ ‘‹∆ «√≥ÿ Ï∂Á∆ È≈‘ ¡Ω ‹ Ò≈ Â∂ ¡ÚÂ≈ ¡Ω‹Ò≈ ÚÒØ∫ √ªfi∂ ÂΩ Â∂ «Ò«÷¡≈ Â∂ «ÈÁ∂ Ù Â ’∆Â≈ È≈‡’ ë √ «‘Ó Á∂ ÍÒí BA ‹»È ˘ ÏÀ ∫Í‡È Á∂ Í∆¡√È Ê∆¬∂‡ ë⁄ Á∂÷‰ Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ «¬‘Ø «‹‘≈ È≈‡’ ÷∂ ‚ ‰≈ ⁄∂  È≈ ’Ò⁄Ò √À∫‡ Á∆ ‡∆Ó Á≈ ÚË∆¡≈ ¿∞Í≈Ò≈ ‘ÀÕ È≈‡’ ÁÙ≈¿∞Á≈ ‘À «’ √≈‚∂ Ϻ ⁄ ∂ «’√ Â∑ ª Ïπ « Òß ◊ ≈‘∆ √∆’ Â∂ Ó≈È«√’ Í∆Û≈ Á≈ «Ù’≈ ‘∞ ≥ Á ∂ ‘ÈÕ ¿∞ ‘ Ȫ Á∆¡ª ¡≈͉∂ Ó≈«Í¡ª È≈Ò Ó≈È«√’ Â≥Á≈ ‹∞Û∆¡ª Ȫ ‘؉ ’≈È ¡≈͉∆ Í∆Û≈ ˘ ¡≥ÁØ ¡≥Á∆ fiÒÁ∂ ‘È Í ¡≈͉∂ Ó≈«Í¡ª È≈Ò √ªfi∆ È‘∆∫ ’Á∂Õ ¿∞‘ ◊∞≥Ó √π≥Ó «‘‰ Ò◊Á∂ ‘È, ’¬∆ Ú≈ ª Ϻ⁄∂ «¬º Ê Ø ∫ Â’ «È≈Ù ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È «’ ¡≈ÂÓ-‘º«Â¡≈ Ú◊≈ ’ÁÓ Ú∆ ⁄πº’ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ È≈‡’ Á∆ Í≈ ‘‹∆ «‹‘Û∆ Ïπ«Òß◊ Á≈ «Ù’≈ ‘ج∂ Ϻ⁄∂ (Ú∆) Á∆ Óª ‘À, ¿∞‘ ¡√Ò ’≈‰ √Ófi‰ Á∆ ʪ Ϻ⁄∂ Á∂ ¿∞Á≈√ Â∂ ⁄πºÍ «‘‰ ˘ ¡≥ Ë «Ú√Ú≈Ù È≈Ò ‹Ø Û ÒÀ ∫ Á∆ ‘À Õ ÒÛ’∂ Á≈ Ï≈Í ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ¡Â∂ Ϻ ⁄ ∂ È≈Ò Ï‘∞  ‘∆ ∞ º ÷ ≈ ÚÂ≈˙ ’Á≈ ‘À Õ ¿∞ √ Á∆ Ó≈È«√’Â≈ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ Â∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ ÁÏ≈¡ ’∂ º ÷ ‰ Á∆ ‘À Õ ¿∞ ‘ ¡≈͉∂ Íπ º Â (Ú∆)Á∆ √Óº « √¡≈ √Ófi‰ Á∆ ʪ ¿∞√ È≈Ò √÷Â∆ Ú‰ Á≈ ∞fi≈È ÷Á≈ ‘ÀÕ ÍÂ∆ Á∂ ÚÂ≈¡ ¡Â∂ Ϻ⁄∂ Á∆ √Óº«√¡≈ È≈Ò Í∂Ù≈È ‘ج∆ Óª Ï≈«Ï¡ª Á∆ ÙÈ ÒÀ‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞√Á∆ √‘∂Ò∆ ‹Ø «’ √≥ª Á∆ ⁄∂Ò∆ ‘À, √≥ ˘ ÒÀ ’∂ ‘‹∆ Á∂ ÿ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ Í ‘‹∆ Á≈ Ì≈ ‹Ø «’ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ ÍzÂ∆’ ‘À, ¡≈͉∆ ÌÀ‰ ˘ Í÷≥‚∆ √≥ Á∆ Ò∞º‡ ÂØ∫ Ï⁄≈¡ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ È≈ ’Á∂ ‘ج∂ Â∂ ¿∞√Á∂ ◊∞º√∂ ÂØ∫ ‚Á∂ Ó≈∂ √≥ Â∂ ¿∞√Á∆ ⁄∂Ò∆ ¡≈͉≈ ÎØÈ Ú∆ ¿∞µÊ∂ ‘∆ ¤º‚ ’∂ «÷√’‰ Á∆ ’Á∂ ‘ÈÕ ‘‹∆ Á≈ Ï≈Í Ï˜π ◊ª Á∆ Ó≈È«√’Â≈ Á≈ ÍÂ∆’ ‘À ‹Ø ‹∞◊≈Û∆ √πÌ≈¡ Á≈ Ï≥Á≈ ‘À, Ï‹∞◊ª Á∂ ◊∞ºÍª ë⁄ Ò∆‚∆ ’È∆ Â∂ ÚË∆¡≈ ÷≈‰≈ Í∆‰≈ ¿∞ √ Á≈ ‹º Á ∆ √Ω ∫ ’ ‘À Õ È≈‡’ Á∂÷ ’∂ «¬‘ √ͺه ‘∞≥Á≈ ‘À «’ Ú∆ Á∆ √Óº « √¡≈ ˘ ¿∞ √ Á∆ ‡∆⁄ Â∂ √‡»‚À∫‡ ’≈¿±∫√Ò √Ófi ª ‹≈Á∂ ‘È Í ¿∞ ‘ Ú∆ «¬√ «√√‡Ó «Úº ⁄ «Ú⁄«Á¡ª Ï‘∞  ≈ ’∞ fi ’ È‘∆∫ √’Á∂Õ È≈‡’ Á∂ ¡≥ «Úº⁄ Ú∆ Á∆ ÌÀ‰ ◊∞≥«‚¡≈ ¡º◊∂ ÁÒ∂∆ È≈Ò Í∂Ù ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À, Í ÏÁÓ≈√ Óπ≥«‚¡≈ ÚÒØ∫ ¿∞ √ Á∆ ÌÀ ‰ Â∂ ‘º Ê ⁄π º ’ ‰ Â∂ Ú∆ Ú∆ ÁÒ∂ ∆ ÎÛ ÒÀ ∫ Á≈ ‘À «‹√ È≈Ò √Óº«√¡≈ Á∂ ‘ºÒ Ò¬∆ «¬º’ √Â≈ ÷πºÒ ‹ªÁ≈ ‘À Õ È≈‡’ «Úº ⁄ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘À «’ √’» Ò ‹ª ¡Ê≈‡∆ √Óº«√¡≈ Á≈ ‘ºÒ «¬’ºÒ∂ ÂΩ Â∂ È‘∆∫ ’ √’Á∂, √≈˘ ÷πÁ ˘ ‘∆ ¡≈͉∆¡ª √Óº«√¡≈Úª ÍzÂ∆ √π⁄∂ ‘Ø ’∂ ¿∞‘Ȫ ˘ √πÒfi≈¿∞‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ Á∆ ⁄»‘≈-ÁΩÛ «Úº⁄ Ù≈ÓÒ Ó≈Í∂ ¡≈͉∂ Ϻ « ⁄¡ª Ò¬∆ «Ú‘Ò È‘∆∫ ’º „ ‘∂ , ¿∞ ‘ Ȫ È≈Ò ◊ºÒª √ªfi∆¡ª È‘∆∫ ’Á∂ «‹√ ’≈È ’¬∆ Ú≈ ¿∞ ‘ Ȫ Á≈ √ªfi Ú≈Ò≈ «ÙÂ≈ «ÂÛ’ ‹ªÁ≈ ‘À Õ ¡º ‹ √≈‚∂ Ϻ ⁄ ∂ ¡≈͉∂ √≈Ê∆¡ª, Ó≈«Í¡ª, Ï‹∞◊ª Â∂ √’∂- √Ï≥Ë∆¡ª Á∆ √≥◊ Ó≈‰È ÂØ ∫ «ÚÚ∂ ‘ÈÕ ¿∞ ‘ Ȫ Á≈ «ÙÂ≈ ÓÈ∞ º ÷ ª Á∆ ʪ ’≥ « Í¿± ‡ ª ¡≈«Á È≈Ò ‹∞Û ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ ˘ √Ó≈‹ «Úº⁄ ¡≈͉∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ Á∆ ’ج∆ √πºË È‘∆∫ «‘≥Á∆ Â∂ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «¬’ºÒÂ≈ Á∂ ‘È∂∂ «Úº⁄ ˺’ ÒÀ ∫ Á∂ ‘ÈÕ ¿∞ ‘ Ȫ ˘ ’Ø ¬ ∆ ¡≈͉≈ ‘ÓÁÁ È‘∆∫ «Á√Á≈ «¬ºÊØ∫ º’ «’ ¡≈͉∂ Óª Ï≈Í È≈Ò ¡≈͉≈ Áπ÷√π ÷ √ªfiª ’È Á∆ ʪ ¿∞ ‘ ¡≥ Á ∂ ¡≥Á∂ «ÂÒ-«ÂÒ ’ ’∂ Ì∞‹Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ È≈‡’ «Ú⁄Ò∂ Ϻ ⁄ ∂ (Ú∆) Á∂ «‘‰ Ò¬∆ ÚË∆¡≈ ÿ ‘À, ÚË∆¡≈ ÷≈‰≈, Í≈¿∞‰ Ò¬∆ √Ø‘‰∂ ’ÍÛ∂ ¡Â∂ ‘Ø √‘» Ò Âª Ú∆ ‘È Í «Î Ú∆ ¿∞√Á≈ ‹∆Ú‰ ‘È∂∂ «Úº⁄ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Ϻ « ⁄¡ª ˘ √‘» Ò Âª Á∂ ’∂ √π÷» ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ª Í ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Ϻ«⁄¡ª Ò¬∆ «Ï◊≈È∂ ¡Â∂ ¿∞‘ √≈‚∂ Ò¬∆ «Ï◊≈È∂ ω∂ «‘≥ Á ∂ ‘ÈÕ ÿ «Úº ⁄ «¬º ’ Á» ‹ ∂ Ò¬∆ Ó≈È«√’ √ªfi Â∂ ¡Í‰ºÂ Á∆ ÿ≈‡ ª ‘À ‘∆, Í «Ú«Á¡’ „ª⁄∂ «Úº⁄ Ú∆ ¡⁄∂ ÂΩ Â∂ ‹ª √Ø⁄∆ √Ófi∆ √’∆Ó ¡Ë∆È «È‹∆ ¡˜≈Á∆ Á∂ Ȫ Â∂ ¿∞‘Ȫ ˘ Á»«‹¡ª È≈ÒØ Úº ÷ ≈ «‘‰ Á∆ √Ø ⁄ Úº Ò Ëº«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ Á»«‹¡≈ Á∆ ÍÚ≈‘ È‘∆∫ ’Á∂, ¡≈¬∆ ‚Ω∫‡ ÏΩÁ, ¡≈¬∆ ‚Ω∫‡ ’∂¡, «‹‘∂ Ú≈’ ¿∞‘Ȫ Á∂ Ó»≥‘Ø ¡≈Ó ‘∆ √π‰È ˘ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ ’∞ º Ò «ÓÒ≈ ’∂ √≈‚∆ ÈÚ∆∫ Í∆Û∑ ∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í Âº ’ «√Ó‡ ’∂ «‘ ‹ªÁ∆ ‘À «‹√ È≈Ò √Óº«√¡≈Úª Á≈ ‹≥◊Ò ÍÀÁ≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ √≈‚∆ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ Í∆Û∑∆ Á≈ ¿∞√ ‹≥◊Ò «Úº⁄ ◊∞≥Ó ‘؉ Á≈ ÷ÁÙ≈ ‘ÀÕ «¬‘ È≈‡’ «Ò«÷¡≈ ª Ïπ«Òß◊ Á∆ √Óº « √¡≈ ˘ ÒÀ ’∂ ‘À , Í «¬‘ Ï‘∞ - ÍÂ∆ È≈‡’ ‘À Õ Ò∂ ÷ ’ Â∂ «ÈÁ∂Ù’ È∂ ¿∞‘ √≈∆¡ª ͪ Ï‘∞ ‘∆ √π⁄º‹∂ „≥◊ È≈Ò ÁÙ’ª ¡º◊∂ Í∂Ù ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ Ì≈Ú∂ ∫ √≈˘ «¬º Ê Ø ∫ Á≈ «√√‡Ó Ï‘∞ ÚË∆¡≈ Ò◊Á≈ ‘À Í ¡√∆∫ ¡≈͉∂ Ϻ«⁄¡ª Á∆ «‹≥Á◊∆ «¬√ «√√‡Ó ˘ √Ω ∫ Í ’∂ √π ÷» È‘∆∫ ‘Ø √’Á∂ Õ Ïº « ⁄¡ª Ò¬∆ Óª Ï≈Í Á∆ ¡≈͉∆ Ó‘ºÂÂ≈ ‘À ¡Â∂ Ϻ⁄∂ Óª Ï≈Í Ò¬∆ √Ì ‘Ø ⁄∆‹ª È≈ÒØ∫ Ó‘ºÂÚÍ»‰ ‘ÈÕ √≈‚≈ ËÈ, Úº‚∂ ÿ, Ó«‘≥◊∆¡ª ’≈ª ’Á∂ Ú∆ √≈‚∆ ¡≈͉∂ Ϻ«⁄¡ª È≈Ò Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ √ªfi Á∆ ʪ È‘∆∫ ÒÀ √’Á∆¡ªÕ Í«Ú≈ Á∂ ‹∆¡ «¬º’ Á»‹∂ È≈Ò ÏÀ«◊¡≈«È¡ª Úª◊ «‘ ’∂ ’Á∂ Ú∆ ÚË∆¡≈ Í«Ú≈ È‘∆∫ «√‹ √’Á∂ Â∂ «¬‘ √Ó≈‹ ª ‘∆ ÚË∆¡≈ ω∂◊≈ ‹∂ Í«Ú≈ ÚË∆¡≈ ‘؉◊∂ Â∂ Ϻ⁄∂ «⁄≥Â≈ Óπ’ ‘؉◊∂Õ «¬‘ È≈‡’ √≈˘ √πÈ∂‘≈ «Á≥Á≈ ‘À «’ √≈˘ ¡≈͉∂ Ϻ « ⁄¡ª Á∂ ÚÂ≈∂ Ï≈∂ Â∂ ¿∞ ‘ Ȫ Á∂ √πÌ≈¡ ë⁄ ¡⁄≈È’ ‘∆ ¡≈¬∆ ‘ ÂÏÁ∆Ò∆ Ï≈∂ Í» ∆ ‹≈‰’≈∆ ‘Ø Ú ∂ Õ «‹º Ê ∂ «¬√ ÚË∆¡≈ Í∂ Ù ’≈∆ Ò¬∆ È≈‘ Â∂ ¡ÚÂ≈ ¡Ω‹Ò≈ ÚË≈¬∆ Á∂ ‘º’Á≈ ‘È, ¿∞µÊ∂ È≈Ò ‘∆ «¬√ Á∂ √≈∂ ’Ò≈’≈ Ú∆ Í» ∆ Íz √ ≥ √ ≈ Á∂ ‘º ’ Á≈ ‘È «‹‘Ȫ È∂ ’À È ∂ ‚ ≈ Á∆ ∞ fi ∂ « Ú¡ª Ì∆ «˜≥ Á ◊∆ «Ú⁄Ø ∫ √Óª ’º„ ’∂ Í»∆ «Ó√≈Ò∆ «Â¡≈∆ ’ ’∂ Í≈ª ˘ √≥‹∆Ú »Í «Úº⁄ ‹∆«Ú¡≈ ‘ÀÕ «ÍÂ≈ Á∂ ØÒ ë⁄ ¡ÚÂ≈ ‹≥‚±, Óª Á∂ ØÒ ”⁄ ‘‹√Íz∆ ’Ω «◊ºÒ, Í∆Û ÒÛ’∂ Á∂ Ø Ò ë ⁄ ÂÈÚ∆ ⁄≈‘Ò, Ú∆ Á∂ ÁØ√ ÒÛ’∂ Á∂ ØÒ ë ⁄ ¡Ó, Ó≈Ó∂ Á∂ Ø Ò ë ⁄ È∂ ٠̺ · Ò, È≈È∂ Á∂ Ø Ò ë ⁄ ‰‹∆ Ï◊Ò∆, ‡∆⁄ Ó≥ È ± «Á¿∞ Ò , Ïπ « Òß ◊ ’È Ú≈Ò∂ ÒÛ’∂ Á∂ Ø Ò ë ⁄ Òº ’ ∆ «Á¿∞Ò, «ÙÚÁ∂Ú «◊ºÒ, ’≈¿±∫√Ò Á∂ ØÒ ë⁄ √Ï‹∆ ◊≥‚Ó Â∂ Ú∆ Á∆ ÌÀ ‰ Á∂ Ø Ò ë ⁄ ÈÚ∆ ¡Ω ‹ Ò≈ È∂ ¡≈͉∂ Ø Ò Ï≈÷» Ï ∆ «ÈÌ≈¬∂ Õ È≈‡’ Á∂÷«Á¡ª «¬‘ Ó«‘√»√ ‘∞≥Á≈ √∆ «‹Ú∂∫ ¡√∆∫ È≈‡’ È≈ Á∂÷ ‘∂ ‘ج∆¬∂ √◊Ø √Ì ’º ∞ fi √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ¡√Ò «Úº ⁄ Ú≈Í «‘≈ ‘ØÚ∂Õ √≥ Á∂ ØÒ ë⁄ √≥È∆ «ÙÚ≈‹ Â∂ ⁄∂Ò∆ Á∂ ØÒ ë⁄ ◊∞Ï∆ ◊Ø ◊ Ø È∂ ª ’Ó≈Ò ‘∆ ’ «Áº  ∆Õ «ÈÁ∂ Ù ’ Áπ ¡ ≈≈ √≥  Â∂ ⁄∂ Ò ∆ Á∆ ¡À ∫ ‡∆ Ú∆ ÏÛ∂ ‘∆ «ÈÚ∂ ’ Ò∂ Â∂ ’Ò≈ÂÓ’ «‹‘∂ „≥◊ È≈Ò ’Ú≈¬∆ ◊¬∆Õ √≥ Á∂ «⁄Ó‡∂ Á∆ ¡Ú≈˜, ◊Ø◊Ø Á∆¡ª ‡º Ò ∆¡ª Â∂ ÁÙ’ª Á∆¡ª Â≈Û∆¡ª Á∂ ÷Û≈’ È∂ «¬º’ Ú≈ ª √≈∂ ‘≈Ò ˘ ‘∆≥ ◊» ≥ ‹ ‰ Ò≈ «Áº  ≈Õ Í≈÷≥‚∆ Ï≈«Ï¡ª Á∆ Óº’≈∆ Ú∆ Í»∆ Â∑ª ¿∞µÌ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆Õ √Ó≈‹ ë⁄ ⁄∂ÂÈ≈ ÍÀÁ≈ ’È Ò¬∆ ¡«‹‘∂ È≈‡’ª Á∆ ¡«Â¡≥ ÒØÛ ‘ÀÕ «¬√ Í∂ Ù ’≈∆ È∂ È≈‘ ¡Ω ‹ Ò≈, ¡ÚÂ≈ ¡Ω ‹ Ò≈ Â∂ ¿∞ ‘ Ȫ Á∂ √≈∂ √≈Ê∆¡ª ÚÒØ∫ ω≈¬∆ √≥√Ê≈ ë⁄∂ÂÈ≈ ’Ò⁄Ò √À ∫ ‡í Á∂ Ȫ ˘ ⁄∂  È≈ ÌÍ» È≈‡’ Í∂Ù ’ ’∂ √≈’≈ ’ «Áº  ≈ ‘À Õ ÁÙ’ª ˘ «¬‘Ȫ ÂØ ∫ Í«‘Òª Á∆ Â∑ª Ì«Úº÷ «Úº⁄ Ú∆ ¡«‹‘∂ ‘∆ √Ó≈«‹’ «Ú«Ù¡ª Â∂ «◊¡≈È ÌÍ» È≈‡’ª Á∆ ¡≈√ ‘Ó∂√ª ω∆ ‘∂◊∆Õ I@E-GID-HHGA √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 3 ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ¡√Ò∆ ¡≈˜≈Á∆ ˘ Â√Á∂ Ì≈ Á∂ ÒØ’ -√πÓ∆ «√≥ÿ Ì≈ AE ¡◊√ AIDG ˘ ¡≥◊∂˜ ‘’»Ó ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ‘Ø «◊¡≈ √∆, Í Ï‡Ú≈∂ Ú∂ Ò ∂ Òº ÷ ª «ÈÁØ Ù «¬È√≈Ȫ Á∂ «Î’» Á≥◊∂-Î√≈Áª «Úº⁄ Ó≈∂ ‹≈‰ ¡Â∂ ’ØÛª Á∂ ÿØ∫ Ï∂ÿ ‘؉ ÂØ ∫ Ï≈¡Á «ÓÒ∆ √Ó∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «Í¤Ò∂ FG √≈Òª «Úº⁄ Á∂Ù Á∆ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡√Ò ¡≈˜≈Á∆ Á∂ ÁÙÈ È‘∆∫ ‘Ø √’∂Õ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ ¡Â∂ Á∂Ù Á∂ Á» ‹ ∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ù‘∆Áª Á≈ √π Î È≈ ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘’» Ó Â ÂØ ∫ «√Î √Ó∆ ¡≈˜≈Á∆ Íz≈Í ’È Âº’ √∆Ó ȑ∆∫ √∆, ÏÒ«’ ¿∞‘ ¡≈˜≈Á Ì≈ «Úº⁄ «¬º’ ¡«‹‘≈ ‹Ó≈ «‘ ÒØ’-ͺ÷∆ ≈‹ ÍzÏ≥Ë √Ê≈Í ’È≈ ⁄≈‘∞≥Á∂ √È, «‹√ «Úº⁄ ‘ È≈◊«’ ˘ √‘∆ ¡Êª «Úº⁄ ¡≈«Ê’, √Ó≈‹’, Ó≈È«√’ ¡Â∂ ≈‹È∆Â’ ¡≈˜≈Á∆, Ï≈Ï∆ ¡Â∂ «È¡ª «ÓÒ∂ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷ ‘ºÊØ∫ ÓÈ∞º÷ Á∆ Ò∞º‡ È≈ ‘∞≥Á∆ ‘ØÚ∂Õ ÏÛ∂ ¡Î√Ø√ Á∆ ◊ºÒ ‘À «’ ¡≈˜≈Á∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á √ºÂ≈ ¿∞µÂ∂ ’≈Ϙ Úº÷-Úº÷ «√¡≈√∆ ‹Ó≈ª È∂ Ù‘∆Áª Á∂ √πΫȡª ˘ √≈’≈ ’È Ò¬∆ ’Á∂ ◊≥Ì∆Â≈ È≈Ò ’Ø«ÙÙ È‘∆∫ ’∆Â∆Õ ¿∞ Ò ‡≈ Á∂ Ù Á∂ ‘≈Ò≈ «¬√ ’Á ÏÁ ¡Ú√Ê≈ «Úº⁄ Í‘∞≥⁄ ⁄πº’∂ ‘È «’ ¡≈˜≈Á∆ «√Î ’≈◊˜∆ ÍπÂÒ≈ ω ’∂ «‘ ◊¬∆ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ¡≈˜≈Á ‘Ø ’∂ Ú∆ ◊∞Ò≈Óª Ú≈Ò≈ ‹∆ÚÈ ÌØ◊ ‘∂ ‘ªÕ ‹∂ ÒØ’ª Á∆ ¡≈«Ê’ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ ͺ ÷ Ø ∫ ◊º Ò ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ ª «¬‘ ‘’∆’ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ‘À «’ Á∂Ù Á∆ H@ Î∆√Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ «√«÷¡≈, «√‘Â, ∞˜◊≈, «Ï‹Ò∆ ¡Â∂ √≈Î Í≈‰∆ Á∆¡ª Ïπ«È¡≈Á∆ √‘»Òª ˘ Â√ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ «Úº⁄Ø∫ Ú∆ D@ ’ØÛ ÂØ∫ ÚºË ÒØ’ «¬È∑ª Ïπ«È¡≈Á∆ √‘»Òª ÂØ∫ «ÚÚ∂ ‘Ø ’∂ ◊∆Ï∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ‘∂·ª Á≈ ‚≥◊ ‡Í≈¿± ‹∆ÚÈ ◊∞˜≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ì∞÷ º Ó∆, ◊∆Ï∆, Ó«‘≥◊≈¬∆, Ï∂∞˜◊≈∆ ¡Â∂ ¡ÈÍÛ∑Â≈ È∂ ◊∆Ï ÒØ’ª Á≈ ‹∆‰≈ Óπ‘≈Ò ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∆ √ºÂ≈ ¿∞µÂ∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ≈‹ ’È Ú≈Ò∆¡ª Úº÷-Úº÷ «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª Á∂Ù «Úº⁄Ø∫ «¬‘ √Óº«√¡≈Úª ÷ÂÓ ’È ¡Â∂ Ïπ«È¡≈Á∆ √‘»Òª Óπ ‘ º ¬ ∆¡≈ ’≈¿∞ ‰ Á≈ Ò≈≈ Ò≈ ’∂ «Í¤Ò∂ FG √≈Òª ÂØ∫ ‹ÈÂ≈ ˘ ◊∞≥Ó≈‘ ’È ‘∆¡ª ‘ÈÕ √’≈ Á∆¡ª Í»≥‹∆ÍÂ∆ ͺ÷∆ ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª ’≈È Ï∂Ùº’ Ì≈ Á≈ √Ó≈‹’ „ª⁄≈ ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª È≈ÒØ∫ ’∞fi «Ï‘ ‘À, Í ÓΩ‹»Á≈ Í»≥‹∆Ú≈Á∆ Ô∞º◊ Á∆¡ª √Ú≈Ê∆ ’Áª-’∆Óª ¡Â∂ ͺ¤Ó∆ √«Ì¡≈⁄≈ Á∂ ÚË ‘∂ ÍzÌ≈Ú È∂ √≈‚∂ √Ó≈‹’ „ª⁄∂ ˘ ¡≥ÁØ-¡≥Á ÷Ø÷Ò≈ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Íº¤Ó∆ √«Ì¡≈⁄≈ ˘ ¡Í‰≈ ’∂ ¡√∆∫ ¡ÙÒ∆ÒÂ≈ Â∂ Ï∂ÙÓ∆ Á∆¡ª √≈∆¡ª ‘ºÁª Í≈ ’ ‘∂ ‘ªÕ ÍÚ≈ «Úº⁄ «¬º’ Á»‹∂ ÂØ∫ ¡º÷ª Ï⁄≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ Ó≈È«√’Â≈ ω ‘∆ ‘ÀÕ «¬‘ √Óº « √¡≈Úª ‘Ø ◊≥ Ì ∆ » Í ¡÷«Â¡≈ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ◊∆Ï ‘Ø ◊∆Ï ¡Â∂ ¡Ó∆ ‘Ø ¡Ó∆ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ √≈‚∆¡ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÚÒØ ∫ «ÚÙÚ ÚÍ≈ √≥√Ê≈ √≥√≈ ÏÀ∫’ ¡Â∂ ’ΩÓªÂ∆ «ÚºÂ Î≥‚ Á∂ ÁÏ≈¡ ‘∂· ¿∞‘ ÒØ’ «ÚØË∆ ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª Ò≈◊» ’∆Â∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘È, «‹È∑ ª Á∂ «‘ ϑ∞-’ΩÓ∆ ’≥ÍÈ∆¡ª ˘ ÚºË ÂØ∫ ÚºË «¡≈«¬Âª ¡Â∂ ‡À’√ ¤Ø‡ª È≈Ò Á∂Ù Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ Á≈ ¡Ïª ∞ͬ∂ Á≈ È∞’√≈È ’≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, Í «¬√Á∂ ¿∞Ò‡ ÿ∂Ò» √È¡Â ¡Â∂ ÷∂Â∆ Á∂ ÷∂ «Úº⁄∫Ø «¡≈«¬Âª ¡Â∂ ¤Ø‡ª ÷ÂÓ ’ ’∂ «¬È∑ª ˘ Ó≥Á‘≈Ò∆ ÚºÒ Ëº’‰ Á∆¡ª √≈«˜Ùª ’∆Â∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Óπ È ≈Î∂ «Úº ⁄ ‹≈ ‘∂ √’≈∆ ¡Á≈«¡ª Á≈ «Èº ‹ ∆’È ¡Â∂ «È◊Ó∆’È ’ ’∂ Úº ‚ ∂ Í» ≥ ‹ ∆ÍÂ∆ ÿ≈«‰¡ª ˘ ’Ω‚∆¡ª Á∂ Ì≈¡ √Ω∫Í∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ √≥√≈∆’È, ¿∞Á≈∆’È ¡Â∂ ¡≈«Ê’ √π Ë ≈ª Á∂ Ȫ ‘∂ · «ÚÙ∂ Ù ¡≈«Ê’ ‹Ø È √Ê≈Í ’È Á∆¡ª È∆Â∆¡ª «‘ «’√≈Ȫ ¡Â∂ ¤Ø ‡ ∂ «˜Ó∆∫Á≈ª Á∆¡ª Ú≈‘∆ÔØ ◊ ˜Ó∆Ȫ ˜ÏÁ√Â∆ √√Â∂ Ì≈¡ ‘«Ê¡≈ ’∂ ¿∞È∑ª ˘ ¡≈«Ê’ ͺ÷Ø∫ ¿∞‹≈«Û¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Íº¤Ó∆ Ï≥◊≈Ò «Úº⁄ «Ù≥◊» ¡Â∂ ÈßÁ∆◊z≈Ó «˜«Ò¡ª «Úº⁄ «’√≈Ȫ ÚÒØ∫ ‹Ï∆ ˜Ó∆Ȫ ÷Ø ‘ ‰ ’≈È ‘Ø ¬ ∆¡ª «Ì¡≈È’ «‘≥√’ ÿ‡È≈Úª «Úº⁄ ’¬∆ ’∆ÓÂ∆ ‹≈Ȫ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ fi≈÷≥‚, ¤º  ∆√◊Û∑ , ¿∞ Û ∆√≈, «Ï‘≈ «Ú⁄Ò∂ ‹≥◊Òª «Úº⁄ ÁºÏ∂ ’¬∆ ÷Ϫ ∞ͬ∂ Á∂ ’∞ÁÂ∆ ÷«‰‹ ÍÁ≈ʪ ˘ Á∂√∆ Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ ’≥ÍÈ∆¡ª ’ØÒ ’Ω‚∆¡ª Á∂ Ì≈¡ Ú∂⁄ ’∂ ¿∞ÊØ∫ Á∂ ◊∆Ï ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª ¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ˘ Ì∞÷ º ∂ ÓÈ ¿∞µÂ∂ Ó‹Ï» ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª Á»-Áπ≈‚∂ «¬Ò≈«’¡ª «Úº⁄ Ïπ«È¡≈Á∆ √‘»Òª Á≈ È≈ÓØ-«ÈÙ≈È È˜ È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á≈Õ √’≈ª ÚÒØ∫ ’∞ÁÂ∆ ÷˜≈«È¡ª ¿∞µÂ∂ ’Ϙ≈ ’È ¡Â∂ «Ú’≈√ ͺ ÷ Ø ∫ ¡‰◊Ω«Ò¡ª ’È ’ ’∂ ‘∆ ¡«‹‘∂ ≈‹ Ó≈˙Ú≈Á Á∆ √Óº « √¡≈ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÒØ ’ «ÚØ Ë ∆ ¡Â∂ «Ìz Ù ‡ ‘À «’ ¡≈͉∆ ‘ √ÎÒÂ≈, ¡√ÎÒÂ≈ Ò¬∆ Íz Ó ≈ÂÓ≈, «’√Ó ‹ª «Í¤Ò∂ ‹ÈÓ Á∂ ’Óª ˘ «˜≥ÓÚ ∂ ≈ ·«‘≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ «‘≥ÓÂ, «Ó‘ÈÂ, √≥ÿÙ, √º⁄≈¬∆, «¬Ó≈ÈÁ≈∆ ¡Â∂ «ÁzÛ∑ «¬≈Á∂ Á∂ √≥’Òͪ ˘ ÒØ’ ¡º÷Ø∫-ÍØ÷∂ ’ «Á≥Á∂ ‘ÈÕ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ √Ó≈‹ Á∂ ÁºÏ∂ ’∞⁄Ò∂ ¡Â∂ ◊∆Ï Ú◊ Á∂ ÒØ’ «√æ«÷¡≈ ‘≈√Ò È≈ ’È ’ ’∂ ¡≥Ë- «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Á∆ «ÓÒ∆Ì∞◊ È≈Ò √ºÂ≈ ¿∞µÂ∂ «√ºË∂ ¡Â∂ ¡«√ºË∂ ÂΩ ”Â∂ ’≈Ϙ Úº‚∂ Í»≥‹∆ÍÂ∆ ÿ≈«‰¡ª ¡Â∂ «ÚºÂ∆ √≥√Ê≈Úª ÚÒØ∫ Á∂Ù Á∆ «Ú’≈√ Á ‘ √≈Ò Úˉ Á≈ „≥‚Ø≈ «Í櫇¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Á∂√∆ Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ Ó∆‚∆¡≈ ÚÒØ∫ «¬√ ¡÷ΩÂ∆ «Ú’≈√ ˘ Úº‚∂ ÍºË ¿∞µÂ∂ Íz⁄≈«¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ‘∂·Ò∂ ÍºË ¿∞µÂ∂ Ș Ó≈ ’∂ ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ‘À «’ «Í≥‚ª, ’√«Ï¡ª, ¤Ø‡∂ ¡Â∂ Á«Ó¡≈È∂ Ù«‘ª ¡Â∂ ͤÛ∂ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª «Úº⁄ «Ú’≈√ «’Â∂ Ú∆ Ș È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á≈Õ √ͺه ‘À «’ «¬‘ «Ú’≈√ Á∂Ù Á∆ ‹ÈÂ≈ Á≈ È‘∆∫, √◊Ø∫ «Ú’≈√ Î≥‚ª ˘ Ò∞ º ‡ ‰ Ú≈Ò∂ «Ìz Ù ‡ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ, Ó≥  ∆¡ª, ¡Î√Ù≈‘∆ ¡Â∂ Úº ‚ ∂ Í»‹ ≥ ∆ÍÂ∆ ÿ≈«‰¡ª Á≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ «‹√ Á∂Ù Á∆ ¡ºË∆ ÂØ∫ ÚºË ¡≈Ï≈Á∆ ◊∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ Á∂ È∂Û∂-Â∂Û∂ Ì∞º÷Ó∆ Â∂ ◊∆Ï∆ Á∆ ‹»È ‘≥„≈ ‘∆ ‘ØÚ∂, ¿∞√ ˘ ¡√Ò ¡≈˜≈Á∆ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ Ì≈ È∂ «Ú«◊¡≈È Â∂ Â’È≈ÒØ‹∆ Á∂ ÷∂ «Úº⁄ Ì≈Ú∂∫ ¡≈͉∂ Á∂Ù ˘ ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ÓØ‘∆ Á∂Ùª Á∆ ’Â≈ «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ’ «Ò¡≈ ‘À, ÒØ’ª «Úº⁄ «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ ¡Â∂ √ÚÀ-«ÚÙÚ≈√ Á∆ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ ÿ≈‡ ‘ÀÕ «¬‘Ø Ú‹∑≈ «ÚÙÚ≈√ Ú«‘Óª-ÌÓª ¡Â∂ Í≈÷≥‚∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂ ⁄º’ª «Úº⁄ Î√∂ ‘∞≥Á∂ ‘È, Í √Ó≈‹ Â∂ Á∂Ù ˘ «Ú’≈√ Á∆¡ª ÏπÒÁ ß ∆¡ª ¿∞µÂ∂ Í‘∞⁄ ≥ ≈¿∞‰ Ò¬∆ «˜≥ÓÚ ∂ ≈ «¬≥ ‹ ∆È∆¡, ‚≈’‡, «Ú«◊¡≈È∆, Ú’∆Ò, ÍzØÎÀ√, ÏπºË∆‹∆Ú∆, ÍzÙ≈√«È’ ¡«Ë’≈∆, ͺ’≈ ¡Â∂ ‘Ø ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ ÂÏ’∂ Ú∆ ‹ÁØ ∫ ¡ÈÍÛ∑ ª«’ª, Í≈÷≥ ‚ ∆ Ï≈«Ï¡ª, ⁄Ò≈’ ‹Ø  Ù∆¡ª, √Ú≈Ó∆¡ª ¡Â∂ √≈˪ Á∂ ÍÀª «Úº⁄ Ⱥ’ ÓºÊ∂ ◊ÛÁ∂ ‘È Âª √ͺه ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À «’ ¡√∆∫ Ó≈È«√’ ÂΩ ”Â∂ ¡‹∂ Ú∆ ¡≈˜≈Á È‘∆∫ ‘ج∂Õ ‘∞ ’ Ó≈Ȫ ¡Â∂ ⁄≈Ò≈’ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Á∆ «¬‘ ◊∞Í √≈«˜Ù ‘∞≥Á∆ ‘À «’ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ˘ ¡≈√Ê≈, ÙË≈, Ë≈«Ó’ Ì≈ÚÈ≈Úª, Ú«‘ÓªÌÓª, ¡≥ Ë -«ÚÙÚ≈√ª, » Û ∆Ú≈Á∆ √Óª, ¡«Ë¡≈ÂÓÚ≈Á ¡Â∂ ’«Ê ⁄ÓÂ’≈ª «Úº⁄ ¿∞Òfi≈ ’∂ º«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È Á≈ ⁄≈ȉ ÎÀÒ‰ ÂØ∫ Ø«’¡≈ ‹≈Ú∂ ª «’ ¿∞È∑ª ÚÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ Ò∞º‡ ÷√πº‡ Á∆ «ÌzÙ‡ ≈‹È∆Â∆ Á≈ ’≈ØÏ≈ ÒßÏ∂ √Ó∂∫ º’ Ï’≈ «‘ √’∂Õ Í∆Û∑∆ Á Í∆Û∑∆ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√∆ Ó≈È«√’Â≈ ¡Í‰≈¬∂ ‹≈‰ ’≈È Á∂Ù Á∂ «˜¡≈Á≈ ÒØ’ Ë≈◊∂-ÂÚ∆ª, ‹≈Á» ‡» « ‰¡ª, È◊ª, ͺ Ê ª, ̱  -Íz ∂  ª, ‹Ø«ÂÙ, ≈Ù∆ÎÒ, Ú≈√±-Ù≈√ ¡Â∂ «’√Ó ¡≈«Á Á∂ ⁄º’ «Úº⁄ Î√ ’∂ ¡≈͉∆ ‘º’ ‘Ò≈Ò Á∆ ’Ó≈¬∆ Ò∞‡≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ ÒØ’ ‘ ‹◊∑≈ ÓºÊ≈ ‡∂ ’ Á∂ , Ó≥ È Â Ó≥ È Á∂ ¡Â∂ Â∆Ê Ô≈Â≈Úª ’Á∂ Ú∂÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª È∂ ’Á∂ «¬‘ «Ú«◊¡≈È’ Í÷ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ È‘∆∫ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ ÎÒ≈‰∂ Ï≈Ï∂ , Ë≈«Ó’ ¡√Ê≈È, Á◊≈‘, ‚∂∂ ¿∞µÂ∂ ÓºÊ≈ ‡∂’‰ «’¿∞∫ ‹ªÁ∂ ‘È? Ú∆Ú≈ ¡Â∂ ÙÈ∆Ú≈ ˘ √Ó≈˪ ¿∞µÂ∂ Òº◊Á∆¡ª Ó∂Ò∂ »Í∆ Ì∆Ûª ¡Â∂ √≈≈ «ÁÈ Ë≈«Ó’ ¡√Ê≈Ȫ «Ú⁄Ò∆ ◊«‘Ó≈-◊«‘Ó∆ √≈‚∂ Á∂Ù Á∂ ÒØ ’ ª Á∆ «Ú‘ÒÛ Â∂ ◊∞ Ò ≈Ó Ó≈È«√’Â≈ Á∆ √ͺه ¿∞Á≈‘‰ ‘ÀÕ √≈‚≈ Ó∆‚∆¡≈ Ú∆ ¡«‹‘∆ Ò≈¬∆-Òº◊ Ó≈È«√’Â≈ ˘ Íz Î π º Ò Â ’È «Úº ⁄ Ȫ‘-ͺ÷∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¡ «‘≈ ‘ÀÕ Ï∂Ùº’ Ì≈ Á≈ √Ó≈‹’ „ª⁄≈ ͺ¤Ó∆ Á∂Ùª È≈ÒØ∫ ’∞fi «Ï‘ ‘À, Í ÓΩ‹»Á≈ Í»≥‹∆Ú≈Á∆ Ô∞º◊ Á∆¡ª √Ú≈Ê∆ ’Áª-’∆Óª ¡Â∂ ͺ¤Ó∆ √«Ì¡≈⁄≈ Á∂ ÚË ‘∂ ÍzÌ≈Ú È∂ √≈‚∂ √Ó≈‹’ „ª⁄∂ ˘ ¡≥ÁØ-¡≥Á ÷Ø÷Ò≈ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Íº¤Ó∆ √«Ì¡≈⁄≈ ˘ ¡Í‰≈ ’∂ ¡√∆∫ ¡ÙÒ∆ÒÂ≈ Â∂ Ï∂ Ù Ó∆ Á∆¡ª √≈∆¡ª ‘ºÁª Í≈ ’ ‘∂ ‘ªÕ Í«Ú≈ «Úº⁄ «¬º’ Á»‹∂ ÂØ∫ ¡º÷ª Ï⁄≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ Ó≈È«√’Â≈ ω ‘∆ ‘ÀÕ ÎÀÙÈ ¡Â∂ Èß◊∂˜Ú≈Á Á≈ «Á÷≈Ú≈ Ù≈«¬Á √≈‚∆ ¡÷Ω Â ∆ ¡≈Ëπ « È’Â≈ Á≈ «¬º ’ Ø - «¬º ’ ÍÀÓ≈È≈ «‘ «◊¡≈ ‘À? Á≈‹, Ì»‰ ‘º«Â¡≈, ÈÙ∂, «ÓÒ≈Ú‡÷Ø∆, «‹√ÓÎØ Ù ∆, ‹≈Â-Í≈Â, «Î’≈Íz √ Â∆, «ÌzÙ‡≈⁄≈, Ï≈Ò-Ó˜Á»∆, ¡ÈÍÛ∑Â≈, È≈ Ï≈Ï∆ ¡Â∂ ¡Ωª ÍzÂ∆ ¡Í≈Ë ¡≈«Á √Ó≈‹’ Ïπ ≈¬∆¡ª √≈‚∆ Ó≈È«√’Â≈ Â∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ ÏÛ∆ Ïπ∆ Â∑ª ÎÀÒ ⁄πº’∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘∆ Ú‹∑≈ ‘À «’ √≈‚∂ √Ó≈‹ «Úº ⁄ Ø ∫ ÈÀ « Â’Â≈, «¬Ó≈ÈÁ≈∆ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷∆ ’Áª ’∆Óª «ÁÈØ-«ÁÈ ÓÈÎ∆ ‘Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ ÓΩ‹Á » ≈ ◊À-√Ó≈‹’ „ª⁄∂ Ò¬∆ Ï∂Ùº’ √≈‚∆¡ª √’≈ª Á∆¡ª ͺ¤Ó∆ √«Ì¡≈⁄≈ ˘ ÍzÎπºÒ ’È Ú≈Ò∆¡ª ÒØ’ «ÚØË∆ ¡≈«Ê’ Â∂ √Ó≈‹’ È∆Â∆¡ª «˜≥Ó∂Ú≈ ‘È, Í ¡√∆∫ ÷π Á Ú∆ √Ó≈‹’ Ïπ≈¬∆¡ª ÂØ∫ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡≈˜≈Á È‘∆∫ ’Ú≈ √’∂Õ «¬‘ √≈‚∆ ≈‹√∆ ⁄∂ÂÈÂ≈ Á∆ ÿ≈‡ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘À «’ ¡√∆∫ «‹√ √’≈ Â∂ «√¡≈√∆ Í≈‡∆ ˘ ÒØ ’ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ «ÚØË∆ ¡Â∂ «ÌzÙ‡ ’«‘ ’∂ √ºÂ≈ ÂØ∫ Í≈√∂ ’Á∂ ‘ª, Í≥‹ √≈Ò Ï≈¡Á √Ì ’∞fi Ì∞ºÒ ’∂ «Î ¿∞√∂ ˘ «‹Â≈ ’∂ √ºÂ≈ √Ω∫Í «Á≥Á∂ ‘ªÕ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ √Ú≈ʪ, «Èº‹∆ ÓπÎ≈Áª ¡Â∂ ÊØÛ∑ «⁄∂ Ò≈Ò⁄ª ˘ Óπº÷ º÷Á∂ ‘ج∂ ⁄؉ª «Úº⁄ ‘ «’√Ó Á∂ «ÌzÙ‡ Â∂ ¡Í≈Ë∆-È∞Ó≈ «√¡≈√∆ È∂Â≈Úª ¡Â∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª Á∆ ÓÁÁ ’Á∂ ‘ª ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úº⁄ ¿∞È∑ª ‘∆ «ÌzÙ‡ È∂Â≈Úª Â∂ ⁄π‰∂ ‘ج∂ È∞Ó≈«¬≥«Á¡ª «Ú∞ºË ¡≈͉∆ ÌÛ≈√ ’º„‰ Òº◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ªÕ ÏÛ∆ Úº‚∆ Âz≈√Á∆ ‘À «’ «¬º’ Í≈√∂ ≈‹È∆Â∆ «Úº⁄ ¡Í≈Ë∆¡ª, Ï∂¬∆Ó≈Ȫ, «Î’≈Íz√ª ¡Â∂ Úº‚∂ Í»≥‹∆ÍÂ∆¡ª Á∆ ¡≈ÓÁ ÚËÁ∆ ‹≈ ‘∆ ‘À ¡Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ ¡≈Ó Ú؇ ⁄؉ª Ú∂Ò∂ √≈∂ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ª ˘ “«¬º’Ø ÊÀÒ∆ Á∂ ⁄º‡∂ Úº‡∂“ ’«‘ ’∂ Ú؇ Í≈¿∞‰ ÂØ∫ ’≥È∆ «÷√’≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‘Ø Ú∆ Ó≈Û≈ ͺ÷ «¬‘ ‘À «’ ≈‹√∆ ÂΩ ”Â∂ ⁄∂ÂÈ ÏπºË∆‹∆Ú∆ ¡Â∂ ÍÛ∑∂ «Ò÷∂ «Ú¡’Â∆ «√¡≈√ ˘ «⁄º’Û ’«‘ ’∂ «¬√ ˘ √≈Î ’È Ò¬∆ «√¡≈√ «Úº⁄ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ ◊∞∂˜ ’ ‘∂ ‘ÈÕ «√¡≈√ÂÁ≈È ‘∞‰ ÒØ’ √∂Ú’ È≈ ‘Ø ’∂ ÚÍ≈∆ ω ⁄πº’∂ ‘ÈÕ «’≥È∆ ÙÓ Á∆ ◊ºÒ ‘À «’ √≥√Á Â∂ «ÚË≈È √Ì≈Úª «Úº⁄ ÏÀ· ’∂ ’≈˘È ω≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ È∞ Ó ≈«¬≥ Á ∂ ‘∆ ’≈˘È ÂØ Û È Á∂ ÁØ Ù ∆ √≈Ï ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ √º⁄≈¬∆ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ‘À «’ «’√∂ Ú∆ ÁØ Ù ∆ «√¡≈√ÂÁ≈È ˘ «È¡ª Í≈Ò’≈ ÚÒØ∫ «Ó√≈Ò∆ √˜≈ È‘∆∫ «ÁºÂ∆ ‹≈ √’∆Õ √πÍ∆Ó ’؇ ¡Â∂ ⁄؉ ’«ÓÙÈ ÚÒØ∫ Í» ≈ ˜Ø Ò≈¿∞ ‰ Á∂ Ï≈Ú‹» Á ¡Í≈Ë∆¡ª ˘ √≥√Á, «ÚË≈È √Ì≈ ¡Â∂ ‘Ø √≥«ÚË≈È’ ¡‘∞«Á¡ª ¿∞µÂ∂ Í‘∞≥⁄‰ ÂØ∫ Ø«’¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √«’¡≈, «’¿∞∫«’ ≈‹√∆ Í≈‡∆¡ª «Úº⁄ «¬√ √Ï≥Ë∆ ÁØ ‡∞º’ ÎÀ√Ò≈ ÒÀ‰ Á∆ «ÁzÛ∑ «¬º¤≈ Ù’Â∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ ÓΩ‹»Á≈ ≈‹ ÍzÏ≥Ë «Úº⁄ Á∂Ù Á∆ H@ Î∆√Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Á≈ ‹∆ÚÈ «¬√ ’Á ÏÁ ‘Ø ⁄πº’≈ ‘À «’ Ï‘∞ √≈∂ ÒØ’ª ¡Â∂ ÷≈√ ’ ’∂ Ϙ∞◊ª ˘ «¬‘ ’«‘≥Á∂ √π«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬√ È≈ÒØ∫ ª ¡≥ ◊ ∂ ˜ ª Á≈ ≈‹ ÚË∆¡≈ √∆Õ ’«‘‰ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ «’ Á∂ Ù Á∆ ¡≈Ï≈Á∆ Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈ ¡≈˜≈Á ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ≈‹√∆ ◊∞Ò≈Ó∆ ÌØ◊ «‘≈ ‘ÀÕ «’√∂ Ú∆ «Ú¡’Â∆ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ ⁄∂Â≥ÈÂ≈ Â∂ «Ú’≈√ Á≈ √≥Ï≥Ë «√ºË∂ ‹ª ¡«√ºË∂ ÂΩ ”Â∂ ¿∞√ Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ È≈Ò ‹∞«Û¡≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ Á∂Ù Á∂ «‹≥Ó∂Ú≈ ÍzË≈È Ó≥Â∆, ’∂∫Á∆ «ÚºÂ Ó≥Â∆, ÷∂Â∆ Ó≥Â∆ ¡Â∂ ÔØ‹È≈ ’«ÓÙÈ Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ Ó«‘≥◊≈¬∆ ˘ Ø’‰ ¡Â∂ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ¡◊√ B@AD 4 Á∆ ¡≈«Ê’ ‘≈Ò √π Ë ≈È √≥ Ï ≥ Ë ∆ √ͺ Ù ‡ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∆ ¡√Óº Ê ≈ Íz ◊ ‡≈ ⁄π º ’ ∂ ‘Ø ‰ ¡Â∂ ÒØ ’ ª ˘ Úº ‚ ∂ ÓπÈ≈Î≈÷ت ¡Â∂ √≈Ó≈‹Ú≈Á∆ Ï‘∞-’ΩÓ∆ ’≥ÍÈ∆¡ª Á∂ «‘ÓØ-’Ó ¿∞µÂ∂ ¤º‚ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂, ¿∞√ ‘≈Ò «Úº⁄ Á∂Ù Á∆ ‹ÈÂ≈ Ò¬∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ ’ج∆ Ó≈¡È∂ È‘∆∫ «‘ ‹ªÁ∂ Õ «ÚØ Ë ∆ «Ë «Úº ⁄ ÏÀ · ∆¡ª «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª ¡≈͉∂ «√¡≈√∆ ÍÀ∫«ۡª ÂØ∫ √’≈∆ È∆Â∆¡ª Á≈ «ÚØ Ë ’È Á∆ ÷≈È≈-Í» Â∆ ’Á∆¡ª ‘È, Í ÒØ ’ «ÚØ Ë ∆ ÎÀ√«Ò¡ª ˘ ¿∞Ò‡≈¿∞‰ Ò¬∆ ÒØ’-ͺ÷∆ ÎÀ√Ò≈’∞È √≥ÿÙ ’È Á∆ «¬È∑ª È∂ ’Á∆ ·Ø √ È∆Â∆ È‘∆∫ ¡Í‰≈¬∆, «’¿∞∫«’ √ºÂ≈ ‘≈√Ò ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬È∑ª Í≈‡∆¡ª È∂ Ú∆ «¬‘Ø ÒØ’ Ó≈» ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª Ò≈◊» ’È∆¡ª ‘∞≥Á∆¡ª ‘ÈÕ ’√» «√Î √’≈ª Â∂ «ÚØË∆ Í≈‡∆¡ª Á≈ È‘∆∫, Á∂Ù Á∆ ‹ÈÂ≈ Á≈ Ú∆ ‘À, «‹√ ˘ ‘ Â∑ª Á≈ ˜∞ Ò Ó, «˜¡≈ÁÂ∆, Ï∂ « ¬È√≈Î∆ ¡Â∂ ÂÙºÁÁ ⁄πºÍ⁄≈Í ÏÁ≈Ù ’È Á∆ ¡≈Á ÍÀ ⁄πº’∆ ‘ÀÕ ÒØ’ Ó≈È«√’Â≈ Á≈ «¬‘ √Ì ÂØ∫ Ó≈Û≈ ͺ÷ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ ËÓ Â∂ ‹≈ Í≈ Á∂ Ȫ ‘∂· Úº‚∂ ÍºË ¿∞µÂ∂ Ò◊≈Â≈ √≥ÿÙ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, Í ÓÈ∞º÷ Á∆ ‘Ø∫Á Ò¬∆ ˜» ∆ ¡≈«Ê’ Óπ º « Á¡ª, Ì∞ º ÷ Ó∆, ◊∆Ï∆, Ó«‘≥◊≈¬∆ ¡Â∂ Ï∂∞˜◊≈∆ ˘ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ ’ج∆ ÎÀ√Ò≈’∞È Â∂ ‹∂± √≥ÿÙ È‘∆∫ Ò«Û¡≈ ‹ªÁ≈Õ «‹È∑ª ‘≈Ò≈ «Úº⁄ √≈‚∂ Á∂Ù Á∆ ¡º √ ∆ Î∆√Á∆ ‹ÈÂ≈ ¡≈͉≈ ‚≥ ◊ ‡Í≈¿± ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’ ‘∆ ‘À, ¿∞√ ˘ ¡≈˜≈Á∆ Á≈ È≈Ó È‘∆∫ «ÁºÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ ËÓ, ‹≈Â-Í≈Â, «¬Ò≈’≈Ú≈Á, Ú؇ª, È؇ª, Ò∞º‡‰ ¡Â∂ ’∞ º ‡ ‰ Á∆ ◊≥ Ë Ò∆ ≈‹È∆Â∆ ’È Ú≈Ò∆¡ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÂØ∫ Á∂Ù Á∆ ‹ÈÂ≈ Ò¬∆ ¡≈«Ê’, √Ó≈‹’, Ó≈È«√’ ¡Â∂ ≈‹È∆Â’ ¡≈˜≈Á∆ Á∆ È∂ Û Ì«Úº ÷ «Úº ⁄ ¡≈√ Ș È‘∆∫ ¡≈¿∞∫Á∆Õ ¡«‹‘∆ ÏÁ √«ÊÂ∆ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ‹∂ √≈‚∂ ‘∞’Ó≈È ‘ √≈Ò AE ¡◊√ Â∂ BF ‹ÈÚ∆ ˘ ¡≈͉∂ Òº¤∂Á≈ Ì≈Ù‰ª «Úº⁄ ‹ÈÂ≈ Á≈ ‘ ͺ÷Ø∫ «Ú’≈√ ’È Á∂ ÒßÏ∂ ⁄ΩÛ∂ Á≈¡Ú∂ ’È Âª √Ó≈‹ Á∂ ÏπºË∆‹∆Ú∆ Ú◊, ÷≈√ ’ ’∂ ÒØ ’ Â≥  Á∂ ⁄Ω Ê ∂ Ê≥ Ó ∑ Ó∆‚∆¡≈, Á≈ ÈÀ«Â’ Θ ‘À «’ ¿∞‘ ¡«‹‘∂ ‘≈’Óª Á≈ ÒØ ’ ’⁄«‘∆ «Úº ⁄ ÍÁ≈ Î≈Ù ’ÈÕ Á∂ Ù Á∆¡ª √Ó»‘ ÒØ’ ͺ÷∆ Íz◊Â∆Ù∆Ò «Ëª ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞ ‘ Ò∞ º ‡ «‘ Â∂ «Ú’√ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ÍzÏ≥Ë Á∆ ¿∞√≈∆ Ô’∆È∆ ω≈¿∞‰ Á≈ √≥ÿÙ ÒÛÈ, «‹√ «Úº ⁄ ‘ «Ú¡’Â∆ ˘ Í»È ¡≈˜≈Á∆, Ï≈Ï∆ ¡Â∂ √Ó≈‹’ «È¡ª «ÓÒ √’∂ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷ ‘ºÊØ∫ ÓÈ∞º÷ Á∆ Ò∞º‡ È≈ ‘ØÚ∂Õ ◊≥Ì∆ «‘Á∂ Ø◊ ÂØ∫ Í∆Û ÙzÓØ ‰∆ ’Ú∆ «ÙÚ È≈Ê √’≈ Á∆ ¡‰Á∂÷∆ Á≈ «Ù’≈ «¬È∑∆∫ «ÁÈ∆∫ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ ÙzØÓ‰∆ ’Ú∆ «ÙÚ È≈Ê ◊≥Ì∆ «‘Á∂ Ø◊ ÂØ∫ Í∆Û ‘À ¡Â∂ Í∆. ‹∆. ¡≈¬∆∫ ÂØ∫ ˜∂∂ «¬Ò≈‹ ‘ÀÕ «¬√ ÙzØÓ‰∆ √≈«‘Â’≈ Â∂ Ï∂‘Á º ¡≈«Ê’ Â≥◊∆ ’’∂ ◊∞˜-Ï√ ’È Ú≈Ò∂ «ÙÚ È≈Ê È∂ AH Íπ√Â’ª Óª ÏØÒ∆ Á∆ fiØÒ∆ Í≈¬∆¡ª ‘ÈÕ ’ΩÓªÂ∆ Íz « √º Ë ∆ Ú≈Ò∂ «¬√ Ù≈«¬ È∂ ’Ω Ó ∆ √πÂ≥Â≈ √◊≈Ó Á∂ ¿∞ÿ∂ Á∂Ù Ì◊ª Ï≈∂ «¬«Â√≈‘’ Ó‘ºÂÚ Ú≈Ò∆ Íπ√Â’ «Ò÷∆ ‘ÀÕ ‚≈’‡ª ¡È∞√≈ ¿∞È∑ª Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ⁄≈ ÂØ∫ Í≥‹ Òº÷ ∞ͬ∂ Á∆ ≈Ù∆ Â∞≥ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ ¡’≈ÁÓ∆ Ò∞«Ë¡≈‰≈ Á∂ ÍzË≈È ‚≈. √π÷Á∂Ú «√≥ÿ «√√≈ «Í¤Ò∂ A@ «ÁÈ ÂØ ∫ Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò √≥Í’ ’ ‘∂ ‘È Âª ‹Ø «ÙÚ È≈Ê Á≈ «¬Ò≈‹ Â∞≥ ٻ∞ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Í ¿∞È∑ª ͺÒ∂ «È≈Ù≈ ‘∆ ͬ∆Õ Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ ¡’≈ÁÓ∆ Á∂ ÍzË≈È ‚≈. √π÷Á∂Ú «√√≈, ‹ÈÒ √’ºÂ ‚≈. ¡È±Í ¡Â∂ √∆È∆¡ Ó∆ ÍzË≈È ‚≈. √π‹∆Â, «¬Í‡≈ Í≥‹≈Ï ÍzË≈È √Ø„∆ ≈‰≈, ‹ÈÒ √’ºÂ √≥‹∆ÚÈ «√≥ÿ, ’∂∫Á∆ Í≥‹≈Ï∆ Ò∂÷’ √Ì≈ Á∂ ÍzË≈È ‚≈. Ò≈Ì «√≥ÿ ÷∆Ú≈, ‹ÈÒ √’ºÂ ‚≈. ’Ó‹∆ «√≥ÿ, √∆È∆¡ Ó∆ ÍzË≈È ‚≈. ¡Â‹∆Â, Í≥‹≈Ï ’Ò≈ Íz∆ÙÁ Á∆ ⁄À¡ÓÀÈ Ï∆Ï∆ ‘«‹≥Á ’Ω, Í≥‹≈Ï √≥◊∆ È≈‡’ ¡’≈ÁÓ∆ Á∂ ÍzË≈È ’∂ÚÒ Ë≈Ò∆Ú≈Ò ¡Â∂ Í≥‹≈Ï∆ Á∂ «√ÓΩ Ò∂÷’ª ‹√Ú≥ «√≥ÿ ’≥ÚÒ, ÁÒ∆Í ’Ω «‡Ú≈‰≈, Íz.Ø ◊∞«Á¡≈Ò «√≥ÿ, ◊∞Ò˜≈ √≥Ë,± ÓØ‘È Ì≥‚≈∆, ‘Ì‹È «√≥ÿ ‘∞≥ÁÒ, ‚≈. ¡À √ . Â√∂ Ó , √π ‹∆ Í≈Â, Íz Ø . ¡‹Ó∂ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷, «Ó √ÀÈ Ó∆Â, ◊∞Ì‹È «√≥ÿ «◊ºÒ, «ÍπÁÓÈ «√ÿ »Í, ÍzØ. ¡È±Í «√≥ÿ «Ú’, ◊∞È≈Ó ’≥Ú, ‚≈. √Ï‹∆ «√≥ÿ, Ù∞√∆Ò Áπ√ªfi, Í≥‹≈Ï∆ Ò∂÷’ √Ì≈ ⁄≥‚∆◊Û∑ Á∂ ÍzË≈È «Ù∆ ≈Ó ¡Ù ¡Â∂ ‹ÈÒ √’ºÂ ÏÒ’≈ «√ºË» Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘ √Ì≈ Óπ‘≈Ò∆ Á∂ ÍzË≈È √π«≥Á «◊ºÒ È∂ Í≥‹≈Ï √’≈ ÂØ∫ ˜ØÁ≈ Ó≥◊ ’∆Â∆ ‘À «’ ¿∞‘ Ò∂÷’ª ÍzÂ∆ ¿∞Á≈√∆ÈÂ≈ Ú≈Ò≈ Úº¬∆¡≈ ¤º‚ ’∂ «ÙÚ È≈Ê Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ≈Ù∆ Â∞ ≥ Óπ‘ º «¬¡≈Õ «¯’± Âæª ÚæÒ∫Ø È≈‡’ Óß⁄‰ Ø’‰≈ «Ú⁄≈ª Á∆ ¡≈˜≈Á∆ ”Â∂ ‘æÒ≈ : ÍÒ√ Óß⁄ ‹¶Ë : Íø ‹ ≈Ï ÒØ ’ √«Ì¡≈⁄≈’ Óß⁄ (ÍÒ√) Á∂ ÍzË≈È ¡ÓØ Ò ’ «√ß ÿ ¡Â∂ ‹ÈÒ √’æ  ’ßÚÒ‹∆ ÷øÈ≈ È∂ «Ò÷Â∆ ÍzÀ√ «Ï¡≈È ”⁄ «’‘≈ ˛ «’ √ß◊∆Â≈ ◊πÍÂ≈ Áπ¡≈≈ «ÈÁ∂ Ù Â È≈‡’ ““ËÓ≈‹ ‚≈‡ ’≈Ó: ¡æ¤∂ «ÁÈ ¡≈È∂ Ú≈Ò∂ ˛∫”” Á≈ ⁄ß‚∆◊Û∑ ‘؉ Ú≈Ò≈ Óß⁄È ’πfi «¯’± ’æ ‡ Û Íß Ê ∆¡ª Úæ Ò Ø ∫ Ø ’ ‰ Ò¬∆ ‘πæÒÛÏ≈˜∆ ’È, ËÓ’∆¡ª Á∂‰ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ Á∆ ⁄ß‚∆◊Û∑ ÍπÒ√ ¡Â∂ «√ÚÒ Íz√≈ÙÈ ÚæÒØ∫ «Íæ· Ê≈ÍÛÈ È∂ «¬‘ √≈Ï ’ «ÁæÂ≈ ˛ «’ ’ÒÓ, ’Ò≈, «Ú⁄≈ª Á∂ Íz◊‡≈Ú∂, ÏØÒ‰ ¡Â∂ «¬’æ·∂ ‘؉ Á∂ ÒØ’ª Á∂ ‹ÈÓ «√æË ¡«Ë’≈ª Á∆ √ß ÿ ∆ Èæ Í ‰ Á≈ Ò√ß √ , ‘’± Ó Â∆ Ê≈ÍÛ≈ ‘≈√Ò ‹˘È∆ ‹æÊ∂ÏßÁ∆¡ª ˘ Á∂ «ÁæÂ≈ ˛Õ ÍzË≈È ¡ÓØÒ’ «√ßÿ È∂ «’‘≈ «’ ¡‹∂ ¡æ‹ ÌÒ’ «Úæ⁄ Íø‹≈Ï √’≈ ÒØ’ª Á∆ ˜πÏ≈ÈÏßÁ∆ Ò¬∆ ’≈Ò∂ ’≈˘È ÓÛ∑ È ‹≈ ‘∆ ˛Õ ¿π √ Á≈ “Í«‘Ò ’ÁÓ∆” È≈Ò “¿π Á ÿ≈‡È” ’«Á¡ª ⁄ß ‚ ∆◊Û∑ Íπ Ò √ ¡Â∂ Íz √ ≈ÙÈ Á∂ fiÓÒ≈¬∂ «¯’± Âæª È∂ ß◊’Ó∆¡ª, √≈«‘Â’≈ª, ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª, Â’Ù∆Òª, ‹Ó‘± ∆¡Â, «¬È√≈¯Í√ß Á ¡Â∂ ’Ò≈-Íz∂Ó∆¡ª Á∂ ӱߑ Â≈Ò∂ Ò≈¿π‰ Á∆ ‹Ø «Âæ÷∆ ¸‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆ ˛ «¬√Á≈ Íø‹≈Ï Á∆¡ª √Ó± ‘ ÒØ ’ -«‘ÂÀ Ù ∆ Ù’Â∆¡ª «¬’‹π æ ‡ ‘Ø ’ ∂ Ó± ß ‘ ÂØ Û Úª ‹Ú≈Ï Á∂‰◊∆¡ªÕ ⁄ß ‚ ∆◊Û∑ «Ú÷∂ √ß ◊ ∆Â≈ ◊π Í Â≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ß◊ ’Ó∆¡ª ÚæÒØ∫ ӱߑ ”Â∂ Íæ‡∆¡ª ÏßÈ∑’∂, ÍÀ∆∫ Ï∂Û∆¡ª Í≈ ’∂ Ø√ Ó≈⁄ ’È ¡Â∂ Ù≈Ó ˘ ÓØ Ó Ïæ  ∆¡ª È≈Ò «Ú÷≈Ú≈ ’È Á∆ ÍÒ√ Óß ⁄ Úæ Ò Ø ∫ ‚‡Ú∆∫ ‘Ó≈«¬Â ’«Á¡ª ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ ˛ «’ ÒØ’ß◊ Óß⁄ Á∂ √¯ ˘ √ß◊∆È≈, «¯’± Â≈’ª ¡Â∂ ’≈Ò∂ ’≈˘Èª È≈Ò Ø«’¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈Õ ¿π ‘ Ȫ ¡À Ò ≈È ’∆Â≈ «’ BG √ÂßÏ ÏÈ≈Ò≈ «Ú÷∂ √≈∆ ≈ ÓÈ≈¬∂ ‹≈ ‘∂ “«¬È’Ò≈Ï∆ ß◊ Óß⁄ «Á‘≈Û≈ √Ó≈◊Ó” Á∆ √¯ÒÂ≈ Ò¬∆ ⁄ß‚∆◊Û∑ √Ó∂ Íø‹≈Ï Á∂ ’ØÈ∂ ’ØÈ∂ ¡ßÁ ß◊ Óß⁄ Á∆ ‘π‰ ÂØ∫ ÒÛ∆ ÂØ’∂ Ï‹ß◊ ÁÒ Ú◊∆¡ª ̱Â∆¡ª Ù’Â∆¡ª ˘ ’≈≈ ‹Ú≈Ï «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 5 È≈◊«’ª Á∂ ‹Ó‘±∆ ¡Â∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ ’È Ú≈Ò∂ Íø‹≈Ï (√’≈∆ Â∂ «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á «ÚπËæ Èπ’√≈È Ø’)± «ÏæÒ B@AD È«ÌßÁ ≈‹ ‹ÁØ ∫ ÒØ ’ ≈¬∆ ‹ª ¡≈͉∂ È≈◊«’ª Á∆¡ª Ïπ « È¡≈Á∆ √Óæ « √¡≈Úª ‘æ Ò ’È ÂØ ∫ ¡√ÓÊ «‘ßÁ≈ ˛ ª ¿π‘ ¡≈͉∂ ≈‹’∆ „ª⁄∂ È±ß Ó˜Ï±Â ’«Á¡ª ¡Ê≈‘ ’≈ȱßÈ∆ Ù’Â∆¡ª ‘≈√Ò ’È ÚæÒ ÚæËÁ≈ ˛Õ «¬ß fi ’«Á¡ª ¿π ‘ ¡≈͉∂ ‘∆ √ß«ÚË≈È «Ú⁄ È≈◊«’ Á∂ ¡«Ë’≈ª 鱧 ÁÛÈ ÂØ∫ Ú∆ ◊π∂˜ È‘∆∫ ’Á≈Õ √Ø «¬‘ √Ófi ÒÀ ‰ ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ’≈ȱßÈ √Ó∂∫ Á∂ ≈‹√∆ ÍzÏßË Á∆¡ª ÒØÛª «¬æ¤≈Úª Á≈ ÷πæÒ∑≈ Íz◊‡≈¡ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√∂ √ßÁÌ ”⁄ ‘∆ Íø‹≈Ï Á∆ ‘’±Ó ÚÒØ∫ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ «‘≈ «ÏæÒ «‹‘鱧 ’Àϫȇ È∂ ÓȘ±∆ Á∂ «ÁæÂ∆ ˛ ¡Â∂ «ÚËÈ √Ì≈ È∂ Í≈√ ’È≈ ˛ -““Íø‹≈Ï [√’≈∆ ¡Â∂ «Èæ ‹ ∆ ‹≈«¬Á≈Á Èπ’√≈È Ø’±] «ÏæÒ-B@AD””-Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡’≈Ò∆ Ì≈‹Í≈ √’≈ ÚÒØ∫ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ «‘≈ «¬‘ ’≈ȱßÈ ≈‹ ¿πÂ∂ ’≈Ϙ ‹Ó≈ª Á∆¡ª ÒØÛª ”⁄Ø∫ «È’«Ò¡≈ ˛Õ «¬√ Á≈ Ȫ «‹ßÈ≈ Ìπ Ò ∂ ÷ ≈ Í≈¿± ˛ Âæ  ¿π È ≈ ‘∆ «Ì¡≈È’Õ «¬‘ «Ïæ Ò È≈ «√¯ √ß«ÚË≈È Á∆ Ë≈≈ AI ÓπÂ≈Ï’ √Ì È≈◊«’ª ȱ ß ÏØ Ò ‰, «¬’æ · ∂ ‘Ø ‰ , Ô±È∆¡È ω≈¿π‰ ¡Â∂ ÷πæÒ∑∂ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ Íz ◊ ‡ ’È Á∂ ¡«Ë’≈ª 鱧 ‘∆ ’π⁄ÒÁ≈ ˛ √◊Ø∫ «¬√ Á∆¡ª √Ì ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ ÓæÁª ¡ß◊∂˜∆ ‘’±Ó Á∆ ˜≈ÒÓ∆ ÁΩ È±ß Áπ‘≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª ‘ÈÕ «ÚÙ∂Ù ’’∂ “‹≈«¬Á≈Áª ˜ÏÂ∆ Á∂ ’≈ȱßÈ” ÏÂ≈ÈÚ∆ ¡ß◊∂˜∆ ‘’±Ó Á∆¡ª Á∂‰ª √ÈÕ ÓΩ ‹ ± Á ≈ √ß « ÚË≈È’ ¡«Ë’≈ Ì≈Â∆ ÒØ ’ ª È∂ ¡ß ◊ ∂ ˜ ª «Úπ æ Ë Ò◊Ì◊ B@@ √≈Ò Á∆ «¬’ ¶Ï∆ ÒÛ≈¬∆ ÂØ∫ «Í¤∂ ‘≈√Ò ’∆Â∂ √ÈÕ «¬√∂ ¡≈˜≈Á∆ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ”⁄ «Ú¡’Â∆ ‹ª È≈◊«’ª Á∆ «Èæ‹∆ ¡≈˜≈Á∆ √ÚÀÓ≈È È≈Ò «‹¿± ‰ Á≈ ‘æ ’ ¡Â∂ «¬√ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ √ßÿÙ ’È, ‘æ’ Á∂ ÓπæÁ∂ ¿πÌ∂ «‹È∑ª ȱß, AIDG ”⁄ ÏÂ≈ÈÚ∆ ‹∂Ò∑ Á∆ Óπ’Â∆ «Í¤Ø∫ ÈÚ∆∫ ω∆ ‘’±Ó ȱ ß √ß « ÚË≈È ”⁄ Á‹ ’È≈ «Í¡≈ √∆Õ Í «Í¤Ò∂∂ FG √≈Òª ÂØ∫ Ì≈Â∆ ‘’± Ó Â «¬È∑ ª ȱ ß √«‘‹∂ - √«‘‹∂ È≈ «√¯ Â≈ÙÁ∆ ‘∆ √◊Ø∫ ≈‹ ÚÒØ∫ ¡≈͉∂ ‘æ’ª Ò¬∆ ÒÛÈ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª 鱧 ’π⁄Ò‰ Ò¬∆ Ò◊≈Â≈ ÁÓÈ’≈∆ ’≈ȱßÈ «Ò¡ªÁ∂ ◊¬∂ ¡Â∂ «Ò¡ªÁ∂ ‹≈ ‘∂ √È ¡Â∂ ‘ÈÕ Í Íø‹≈Ï Á∆ ÓΩ‹±Á≈ ‘’± Ó Â ÚÒØ ∫ «Ò¡ªÁ≈ «¬‘ ’≈ȱ ß È «‹Ú∂∫ «¬√ Á∂ Ȫ ÂØ∫ ‘∆ √≈¯ ˛ «’ ““≈‹ 鱧 ¡≈͉∂ È≈◊«’ª ÍzÂ∆ «⁄ßÂ≈ È‘∆∫, √◊Ø∫ ‹≈«¬Á≈Á (Ì≈Ú Í±ß‹∆) 鱧 √πæ«÷¡Â ’È Á∆ «⁄ßÂ≈ ˛Õ ≈‹ Á∂ ¬∂‹ß‚∂ ¿πÂ∂-¿πÈ∑ª Á∆ √ÚÀÓ≈‰ Ú≈Ò∆ «˜ß Á ◊∆ «‹√ ”⁄ «Ú«Á¡≈ ‘≈√Ò ’È≈, «√‘ √‘± Ò Âª, π ˜ ◊≈, «‘≈«¬Ù ¡Â∂ «¬’ ⁄ß◊≈ ÈØ¡≈ √Ó≈‹ Â∂ «È¡ªÙ∆Ò ÍzÏßË-Á∂‰≈ È‘∆∫Õ √◊Ø∫ «ÚÙ≈Ò ‹≈◊±’ Óπ«‘ßÓ Ò≈ÓÏßÁ ’Ø «¬√ Á∆ Óß◊ ’Á∂ ÒØ’ª 鱧 ≈‹ Á∂ ‚ß‚∂ È≈Ò ’π⁄Ò‰≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ «ÏÒ (B@AD) ª ‘Ø Ú∆ ¡æ ◊ ∂ Úæ Ë ’∂ È≈◊«’ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â È≈ÒØ∫ ͱߋ∆ (‹≈«¬Á≈Á) Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â ÚË∂ ∂ √ÓfiÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹ÁØ∫ ≈‹ ¡≈͉∂ ‘∆ È≈◊«’ Á∆ ‘Ø∫Á Á∂ √π¡≈Ò È±ß Í«‘Ò Á∂‰ Á∆ ʪ ͱߋ∆ È±ß Í«‘Ò Á∂‰ Òæ◊ ‹≈Ú∂ ª «¬‘ «¬’ ◊ßÌ∆ «⁄ßÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ ˛Õ ¡√∆∫ Í«‘Òª «¬‘ «ÏæÒ Â∂ ÊØÛ∑∆ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ A. Íø ‹ ≈Ï (√’≈∆ Â∂ «Èæ ‹ ∆ ‹≈«¬Á≈Á Ø’±) «ÏæÒ B@AD «‹√ Á≈ ¡√∆∫ ’≈Ò≈ «ÏæÒ B@AD Á∂ Ȫ È≈Ò «˜’ ’ª◊∂, 鱧 ‘’±Ó «¬√ ÁÒ∆Ò ‘∂· «Ò¡≈ ‘∆ ˛ «’ -““¡À‹∆‡∂ÙÈ √‡≈¬∆’, ‘ÛÂ≈Ò ËÈ≈, Ïß Á , Óπ ˜ ≈‘≈ Ó≈⁄ ‹ª ‹Ò± √ ‹ª ∂ Ò Ø ’ ‰≈””-«¬’ Èπ ’ √≈È Ú≈Ò∆ ’≈Ú≈¬∆ ‘È «‹È∑ ª ȱ ß Ø ’ ‰ Ò¬∆ ¡«‹‘∂ «ÏæÒ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ‘’±Ó È∂ «¬‘ √≈∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª ÌßÈÂØÛ Á∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª ”⁄ Á‹ ’ Ò¬∆¡ª ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ «’ «¬‘ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª Á∂ ’ΩÓªÂ∆ ⁄≈‡ «‹√ ¿πÂ∂ Ì≈Â∆ ‘’±Ó Á∆ Ú∆ √«‘ÓÂ∆ ˛, Á≈ «‘æ√≈ ‘È «‹√ Óπ  ≈Ï’ ’Ø ¬ ∆ Ú∆ Ú◊ ¡≈͉∆¡ª ‘æ ’ ∆ Óß ◊ ª ‹ª ‹≈«¬˜ ¿πÁ∂Ùª Ò¬∆ «ÚÙ≈Ò ÒØ’ Ò≈ÓÏßÁ∆ Á∆ √«‘ÓÂ∆ ω≈¿π‰ «‘æ «¬È∑ª Á∆ ÚÂØ∫ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ æ÷Á≈ ˛Õ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Ú∆ «¬√ Á∆ ÍzØÛÂ≈ ’Á≈ ˛ Í Íø‹≈Ï Á∂ ’≈Ò∂ «ÏæÒ B@AD È∂ «¬’ ‘∆ fi‡’∂ ”⁄ Ò∂ Ï ’≈ȱ ß È ª, È≈◊«’ª Á∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª 鱧 √Óπæ⁄∂ È≈◊«’ª ÂØ∫ ‘∆ ÷Ø‘ «Ò¡≈ ˛Õ ‘’±Ó Á∆ «¬‘ ÁÒ∆Ò «’ «¬‘ ÌßÈÂØÛ Á∆¡ª ‹ª Èπ’√≈È Í‘πß⁄≈¿π ’≈Ú≈¬∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ ª ȱ ß “‹Ê∂ Ï ß Á ∆¡ª Ô± È ∆¡È ‹ª Í≈‡∆ Íz Ï ß Ë ’ (¡≈◊∂ È ≈¬∆˜), ‹Ê∂ Ï ß Á ’Á∂ ‘È ‹ª “¿π’√≈¿π‰ ‹ª √≈«˜Ù ’È Á∆ √Ò≈‘ «ÁßÁ∂ ‘È ‹ª Ó≈◊ ÁÙ’ ’Á∂ ‘ÈÕ””-‘’∆’ «¬‘ «’ ‘ ‹Ê∂ÏßÁ∆ Á∂ ¡ÀÒ≈È∆¡≈-√ß«ÚË≈È ¡Â∂ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂ ‘È «‹È∑ª ”⁄ Á‹ ¿πÈ∑ª Á∂ ¿πÁ∂Ù ¡≈͉∂ ‘æ’ª Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ √ÍÙ‡ Á‹ ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ’ج∆ Ú∆ ‹Ê∂ Ï ß Á ∆ Ìß È ÂØ Û ‹ª Èπ ’ √≈È Í‘πß⁄≈¿π‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È È‘∆∫ ’Á∆Õ”” ÌßÈÂØÛ «¬’ «ÚÙ∂Ù ÌÛ’≈‘‡ Á≈ «√æ‡≈ ‘πßÁ∆ ˛ «‹‘Û∆ ‘’±ÓÂ∆ ÓÙ∆È∆ ÚÒØ∫ ÍÀÁ≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ ‹ª «Î ‘’±ÓÂ∆ ÓÙ∆È∆ Á∂ ‘æ Ê ·Ø ’ ∂ Ù≈Â∆ ÒØ ’ ¡«‹‘≈ ’Á∂ ‘ÈÕ “ËÈ≈ Ò≈¿π ‰ ≈ ÍzÁÙÈ ’È≈ ‹Ò±√ ‹ª Óπ˜≈‘≈ ‹ª ¡≈Ú≈‹≈¬∆ Ø’‰≈” ’≈ȱßÈ∆ ¡«Ë’≈ª Á∂ ÿ∂∂ ”⁄ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ‘’±Ó ÒØ’≈¬∆ Á∂ «‘æ  ª ȱ ß ¡‰Á∂ ÷ ∆ ’Á∆ ˛ ª ‘’±Ó ¿πÂ∂ ÁÏ≈¡ ω≈¿π‰ Ò¬∆ «¬‘ ¿πÈ∑ª ’ØÒ ‘æ’ ˛ «‹√ Á∆ ÚÂØ∫ ¿π‘ «¬’ Θ «ÈÌ≈¿π‰ «‘æ ’Á∂ ‘ÈÕ ‹∂ ÍzÏßË ‹Ó‘±∆ ’‘≈™Á≈ ˛ ª «¬‘ ¡«Ë’≈ Ú∆ Ï«‰¡≈ ‘∂ ◊ ≈Õ ‘ª Â≈È≈Ù≈‘ ‹ª ¬∂’≈¡«Ë’≈ ‘’±Óª Ò¬∆ «¬‘ ÏÁ≈Ù ’È ÔØ◊ È‘∆∫Õ Í Ì≈Â∆ ‘’±Ó ¡Â∂ ‘’±Ó ¿πÂ∂ «Ï≈‹Ó≈È ‹Ó≈ ‹ª ¡‹∂ «¬‘ȱ ß ‹Ó‘±∆ ¡Â∂ ¿π‘ Ú∆ “ÁπÈ∆¡≈ Á∆ √Ì ÂØ ∫ Úæ ‚ ∆ ‹Ó‘± ∆¡Â” Á≈ Á≈¡Ú≈ ’Á∆ ˛Õ ¿π√ Á∂ «¬’ ≈‹ ÚÒØ∫ «¬È∑ª ‹Ó‘±∆ ≈‹ª 鱧 ÷Ø‘‰≈ «¬’ «⁄ßÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ ˛Õ «¬√ «Ïæ Ò ”⁄ -““Íz Á ÙÈ, ‘ÛÂ≈Ò, √‡≈¬∆’, ËÈ≈, Ïß Á , Ó≈⁄ ‹Ò±√ ‹ª √Û’ Ø’‰ ‹ª ∂Ò Ø ’ ‰ ÁΩ ≈È ’Ø ¬ ∆ Ú∆ √’≈∆ ‹ª «Èæ ‹ ∆ ‹≈«¬Á≈Á ȱ ß Èπ ’ √≈È ÿ≈‡≈ ‹ª ÂÏ≈‘∆ ‘ج∆ ‘ØÚ∂ «¬√ 鱧 Èπ’√≈È ’È Á∆ ’≈Ú≈¬∆ Óß«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «¬‘ «¬√ ’≈ȱ ß È Á∂ ÿ∂ ∂ ”⁄ ¡≈Ú∂ ◊ ≈Õ”” «¬‘ ’≈Ò≈ «Ïæ Ò «√¯ ÌßÈÂØÛ Âæ’ √∆Ó ȑ∆∫ ¿π√ ÂØ∫ Ú∆ ¡æ ◊ ∂ ‹ª«Á¡ª-“ÿ≈‡≈ ‹ª Èπ ’ √≈È” «’ßÈ≈ Ù≈ÂÓ¬∆ ˛ «’ «√¯ ÌßÈÂØÛ È≈Ò Èπ’√≈È È‘∆∫ √◊Ø∫ √Û’ Ø’‰ Íz Á ÙÈ ‹ª ‹Ò± √ È≈Ò ‘Ø « ¬¡≈ Èπ’√≈È ‹ª ÿ≈‡≈ Ú∆ «¬√ ”⁄ Á‹ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬’ ‹Ê∂ÏßÁ∆ ÚÒØ∫ ‘æ ’ ∆ Óß ◊ ª Ò¬∆ ’∆Â∆ ¡«‹‘∆ ’≈Ú≈¬∆ ª “Èπ ’ √≈È Â∂ ÿ≈‡≈ (¡≈«Ê’) «Ú⁄” «Ò¡ªÁ≈ ˛, Í ‹ÁØ∫ ‘’±ÓÂ∆ Ò∆‚ª ¶ÿ‰≈ ‘ØÚ∂ ª ≈‘ ÏßÁ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ‡À«Î’ Ø’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬√ ÁΩ≈È «‹‘Û≈ ÒØ’ª 鱧 Íz∂Ù≈È∆ Â∂ Èπ’√≈È ‘πßÁ≈ ˛ ¿π ‘ Á∆ ÌÍ≈¬∆ Ò¬∆ ª ¡«‹‘≈ ’≈ȱßÈ ’ج∆ È‘∆∫? «¬√ ’≈Ò∂ «ÏæÒ ”⁄ B@AD ”⁄ ¡«‹‘∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª ◊À ’≈ȱßÈ∆ ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª B (D) ÓπÂ≈Ï’ “ÿæ ‡ Ø ÿæ ‡ √˜≈ «Âß È √≈Ò Á∆ ’À Á ¡Â∂ «¬’ Òæ÷ Âæ’ ‹πÓ≈È≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ ¡◊˜È∆ ‹ª ‘Ø ËÓ≈’∂ Ú≈Ò∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª Ò¬∆ «¬‘ √˜≈ «¬’ ÂØ∫ Íø‹ √≈Ò ‹ª «ÂßÈ Òæ÷ Âæ’ ‹πÓ≈È≈ ‘Ø √’∂◊∆Õ Í ◊æÒ «√¯ ¡ÀÈ∆ È‘∆∫ «ÏæÒ ”⁄ Á‹ √˜≈ Âæ’ √∆Ó ‘πßÁ∆ ª ‘Ø ◊æÒ √∆Õ «ÏæÒ B@AD ¡«‹‘∂ ’∂√ Á‹ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ «¬’ ˛‚ ’ª√‡∂ÏÒ (‘ΩÒÁ≈) ˘ «ÁæÂ≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ ’≈ȱßÈ∆ Íz«’«¡≈ ”⁄ ¡«‹‘∂ ’∂√ ‚∆. ¡À√. Í∆. Á∂ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ÿæ‡ À∫’ Á∂ Íπ«Ò√ ¡«Ë’≈∆ ‘∆ Á‹ ’È Á∆ «√Î≈Ù ’Á≈ √∆Õ √≈Ë≈È Ì≈Â∆ ’≈ȱßÈ∆ Íz«’«¡≈ 鱧 ‘∆ «¬‘ «ÏæÒ æÁ ’Á≈ ˛Õ H (A Â∂ B) ÓπÂ≈Ï’ ¡«‹‘∂ ‹πÓª ”⁄ ˜Ó≈È ȑ∆∫ «ÓÒ∂◊∆ ¡Â∂ «¬ÊØ∫ Âæ’ «’ Ó≈ÈÔØ◊ ‹æ‹ Á∂ Ú∆ ‘æÊ ÏßÈ∑ «ÁæÂ∂ ‘È H (B) «’ ‹ÁØ∫ Âæ’ «¬Â◊≈‘◊ª «Ë (Íπ«Ò√) ˘ ¡«‹‘∆ ˜Ó≈È Á∂ «ÚØË Á≈ ÓΩ’≈ È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ ‹π ‚ ∆Ù∆ «¬È∑ ª Á∆ ˜Ó≈È ÓȘ± È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ «¬√ ÂØ∫ ¡æ◊∂ ‘Ø «‘‡Ò∆ ¡≈Á∂Ù ‹π‚∆Ù∆ Ò¬∆ √˜≈ Ú≈Ò∂ Ì≈ C (E) ”⁄ ‘È «’ ““‹∂ ¡Á≈Ò”” «¬√ ÂØ∫ ÿæ‡ √˜≈ «ÁßÁ∆ ˛ ª ¡Á≈Ò ¡≈͉∂ ÎÀ √ Ò∂ «Ú⁄ «Ò÷Â∆ ÂΩ ”Â∂ ÷≈√ ’≈È Áæ√Á∂ ‘ج∂ √˜≈ √π‰≈Ú∂Õ «¬‘ Ú∆ Í«‘Ò∆ Ú∂ «’√∂ «ÏÒ ”⁄ Á‹ ‘Ø«¬¡≈ ˛ «’ ‹π‚∆Ù∆ Ò¬∆ Ú∆ Íπ « Ò√ Á∂ ¡Ë∆È ‘Ø ’∂ ’∂ √ √π ‰ È≈ ÍÚ∂ ◊ ≈Õ «¬‘ ‘Ú≈ÒÁ≈ À ∫ ’ Á≈ ¡«Ë’≈∆ «‹‘Û≈ ’∂√ Á‹ ’Á≈ ˛ «¬’ ‹æ‹ ÂØ∫ ÚæË Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Íø‹≈Ï ’≈Ò≈ «ÏæÒ B@AD Á≈ ¿π Á ∂ Ù Ó≈ «¬‘ ˛ «’ ¡≈͉∆¡ª ‘æ’∆ Óß◊ª Ò¬∆ √ßÿÙ ’È Ú≈Ò∂Ó˜Á±ª, «’√≈Ȫ, ÓπÒ≈˜Óª ‹ª ‘Ø ÂÏ«’¡ª Á∂ √ßÿÙª È±ß Ø’‰≈ ˛Õ «¬√ ’≈Ò∂ «ÏæÒ Á≈ Á±√≈ Íæ÷ ˛ Ì≈◊ F (B), ¡«‹‘∆ ’≈Ú≈¬∆ ÁΩ≈È ‘ج∂ Èπ’√≈È (√’≈∆ ¡Â∂ «Èæ‹∆) 鱧 “‹Ê∂ Ï ß Á ’È Ú≈Ò∂ ‹ª «‘æ √ ≈ ÒÀ ‰ Ú≈«Ò¡ª ÂØ∫ Ú√±Ò∂◊∆Õ”” «¬√ Èπ’√≈È Á≈ ¡ßÁ≈˜≈ ’Ω‰ Ò≈Ú∂◊≈-«¬‘Á∂ Ò¬∆ «¬’ “ÔØ ◊ ¡Ê≈‡∆” Á≈ ◊·È Ú∆ Íπ«Ò√ Á∆ ‘Á≈«¬Â ¿πÂ∂ √±Ï≈ √’≈ ’∂ ◊ ∆Õ “«¬‘ “ÔØ ◊ ¡Ê≈‡∆” «‹√ Èπ’√≈È Á≈ ¡ÈπÓ≈È Ò≈Ú∂◊∆ ¿π‘Á∆ ÌÍ≈¬∆-¿π Í Ø ’  ‹Ê∂ Ï ß Á ∆¡ª Á∂ ¡≈◊±¡ª ¡Â∂ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Ú≈«Ò¡ª ÂØ∫ Ú√±Ò∂◊∆Õ Ï∂Ùæ’ ¿π‘ ¿πÊ∂ ‘≈˜ ‘؉ ‹ª È≈ ‘؉ ¡Â∂ «¬‘ Á∆ Ú√±Ò∆ Á≈ „ß◊ F (B) ÓπÂ≈Ï’ «‹‘Û∂ ÁØÙ∆ Í≈¬∂ ◊¬∂ ¿π È ∑ ª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ˜Ï Ì≈Ú ’π’ ’’∂ Ú√±«Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Ô≈Á ‘∂ ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª È∂ ¡«‹‘∂ ’≈ȱ ß È Ï√Â∆Ú≈Á∆ ‘’± Ó Â ÁΩ ≈È «Ò¡ªÁ∂ √ÈÕ «‹È∑ ª ”⁄ ‹∂ «’√≈È Ó≈Ò∆¡≈ È‘∆∫ Â≈Á≈ ª ˜Ó∆È ’π’ ’ «Á˙Õ ‹ª “ˆÁ Í≈‡∆” Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡≈˜≈Á∆ Á∆¡ª Ò«‘ª ”⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ˜Ï ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª √ÈÕ Ì≈Â∆ ‘’±Ó È∂ Í«‘Òª «¬‘ ’≈ȱßÈ ÏÀ∫’ Á∂ ’˜∂ Á∆ Ú√±Ò∆ Ò¬∆ «Ò¡ªÁ≈ «’ ˜Ó∆È “’π ’” ’’∂ ͱ Â∆ ’Ø ¡Â∂ ‘π ‰ Íø‹≈Ï ‘’±Ó È∂ ÏÂ≈ÈÚ∆ ‘≈’Óª Á∂ ÓπÁ∂ ÓØ„∂ ¿πÂ∂ ¸æ’ Ò¬∂ ‘ÈÕ «¬√ ’≈Ò∂ «ÏÒ (B@AD) Á≈ «¬’ ‘Ø Íæ ÷ «’ «¬√ ’∂ √ ω≈¿π ‰ , ⁄Ò≈¿π ‰ , √˜≈ «ÁÚ≈¿π ‰ ¡Â∂ Èπ’√≈È Á≈ ¡ßÁ≈˜≈ Ò≈¿π‰ ”⁄ ’ج∆ ÓΩ ’ ∂ Á∆ ◊Ú≈‘∆ È‘∆∫Õ Ïæ √ «¬’ ‘Ú≈ÒÁ≈ ÚÒØ∫ Á‹ ’∂√ ¡Â∂ ¿π‘Á∆ ‘Ó≈«¬Â ”⁄ ’∆Â∆ Ú∆‚∆˙◊z≈¯∆ ‘∆ «¬’Ø «¬’ Â√æ Ò ∆Ï÷Ù √ϱ  ¡Â∂ ◊Ú≈‘∆ ˛Õ «‚‹∆‡Ò ◊Ú≈‘∆¡ª «’Ú∂∫ ω≈¬∆¡ª ‹≈‰◊∆¡ªÕ ¿π‘ Ú∆ Íø‹≈Ï Íπ«Ò√ ÚÒØ∫ «’√∂ ÂØ∫ ÌπæÒ∆ ‘ج∆ È‘∆∫Õ ‘≈Òª«’ «‚‹∆‡Ò ◊Ú≈‘∆ 鱧 ¡‹∂ Âæ’ «’√∂ ¡Á≈Ò È∂ ÍzÚ≈È È‘∆∫ ’∆Â≈ Í «¬‘ «ÏæÒ B@AD «√¯ Â∂ «¬’Ø «¬’ «¬√ ◊Ú≈‘∆ 鱧 ‘∆ «‹‘Û∆ Íπ«Ò√ ÚÒØ∫ Í∂Ù ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆ (Ú∆‚∆˙◊z≈¯∆) 鱧 ’≈ȱßÈ∆ ‹≈Ó≈ Í«‘È≈¿π‰ Á≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘ «ÏæÒ √Óπæ⁄∆ ’≈ȱßÈ∆ Íz«’«¡≈ 鱧 ‘∆ È‘∆∫ ÷Ø‘Á≈ √◊Ø∫ ‹æ‹ª (‹π‚∆Ù∆) Á∂ ¡«Ë’≈ª 鱧 √∆Ó ’ «ÁßÁ≈ ˛Õ ‘’± Ó Â Á≈ ¿π Á ∂ Ù √≈¯ ˛ «’ ‘’±Ó ‘π‰ ¡≈͉∂ «ÚπæË ¿π·∆ ’ج∆ Ú∆ ¡≈Ú≈˜ √π ‰ È È± ß ‹ª ÏÁ≈Ù ’È È±ß ‘∆ «Â¡≈ È‘∆∫Õ ‘’±Ó Â∂ «Ï≈‹Ó≈È ‹Ó≈ª Ò¬∆ ¡≈͉∆ ’π√∆ ¡Â∂ «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Áª Á∆ √πæ«÷¡≈ Á∆ ◊߇∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ Ø ˜ ◊≈ Óß ◊ Á∂ ÈΩ ‹ Ú≈È ¡Â∂ ‘Ø ÂÏ’∂, ¡≈͉∆ ÓßÁ‘≈Ò∆ Á∆ ϱ Áπ‘≈¬∆ «ÁßÁ∂ «’√≈È, «’ Á∆¡ª ¡Ó≈ÈÚ∆ ‘≈Òª «Úπ æ Ë ¡≈Ú≈˜ ¿π · ≈™Á∂ Ó˜Á± , Óπ Ò ≈˜Ó, ÍÙ± «ÏÂ∆ Ú≈Ò∂ √Ó≈‹ Á≈ «Ù’≈ «¬È√≈¯ Óß◊Á∆¡ª ¡Ωª √Ì ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ ¡Â∂ Èπ’√≈È Í‘π ß ⁄ ≈¿± Ú◊ ‘ÈÕ ÙªÂÓ¬∆ „ß ◊ È≈Ò ¡≈͉∆ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¿π‰Õ «¬√ Ò¬∆ ‹Ê∂ÏßÁ ‘؉ ‹ª Ø√ Íz◊‡ ’È≈ Ú∆ ‹ÁØ∫ ◊πÈ≈‘ «Á√‰ Òæ◊ ‹≈Ú∂ ‹ª ‘’±Ó Á∂ ‹Ó‘±∆ „ª⁄∂ ¿πÂ∂ ‘∆ «¬’ √π ¡ ≈Ò∆¡≈ «⁄ß È ∑ Òæ ◊ Á≈ ˛Õ ‹∂ ‹Ó‘±∆¡Â ”⁄Ø∫ ÒØ’ª 鱧 È≈◊«’ª 鱧 ‘∆ «¬’ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ ª «Î «¬‘ ‹Ó‘±∆¡Â ’∆‘Á∂ Ò¬∆ ˛? ’∆‘Á∆ ˛? Ì≈Ú ≈‹ ’ ‘∆ ‹Ó≈ Â∂ ‘’±Ó Ҭ∆ ‘π‰ ¡≈͉∂ È≈◊«’ª 鱧 ‘∆ Ìß◊ ’È Á≈ √Óª ¡≈ «◊¡≈ ˛Õ ‘’±ÓÂ È±ß Ìπæ÷ È≈Ò ÓÈ Ú≈Ò∂ È≈◊«’ª Á∆ «⁄ßÂ≈ È‘∆∫, ‘’±Ó Ҭ∆ ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Ò¬∆ Ø ˜ ◊≈ Á∆ «⁄ß Â ≈ È‘∆∫, ÂÏ≈‘ ‘Ø ‘∆ «’√≈È∆ Á∆ «⁄ßÂ≈ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ È‘∆∫, «‹Ê∂ Òæ÷ª ÒØ’ √≈Ë≈È Ï∆Ó≈∆¡ª È≈Ò ÓΩ Á∂ ӱߑ ‹≈ ‘∂ ‘؉ ¡Â∂ ‘’±Ó «√‘ √∂Ú≈Úª È±ß Í±ß‹∆ Á∂ «‘ÓØ ’Ó ¿πÂ∂ ¤æ‚ Á∂Ú∂Õ «‹Ê∂ ÒØ’ª 鱧 «Úæ«Á¡≈ Á∂‰ Á∂ Óπ„Ò∂ Ïπ«È¡≈Á∆ ¡«Ë’≈ ÍzÂ∆ ‘’±Ó Á∆ Ó’≈∆ È∆Â∆ ‘ØÚ∂ ¿πÊ∂ ‘’±Ó Ҭ∆ ͱߋ∆ (‹≈«¬Á≈Á) Á∆ √πæ«÷¡≈ Á∆ ◊߇∆ Ò¬∆ ÂÂÍÂ≈ Á√≈™Á∆ ˛ «’ «¬‘ ÍzÏßË «’ßÈ≈ «ÈÁ¬∆ ‘؉ ÚæÒ ÚæË «‘≈ ˛Õ «’√∂ Á∂Ù ’ΩÓ Á∆ ¡√Ò∆ ͱߋ∆ ÒØ’ ‘πßÁ∂ ‘È «’ ْÂ∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ È≈ «’ «ÏÒ«‚ß◊ª Ó؇ ◊æ‚∆¡ª, ∂Ò ◊æ‚∆¡ª ‹ª ¡«‹‘≈ ‘∆ ’πfi ‘ØÕ ¡√Ò∆ ͱߋ∆ (ÒØ’ª) Á∆ ÂÏ≈‘∆ ÍzÂ∆ ‘’±Ó Á∆ ◊À «˜ßÓ∂Á≈≈È≈ Í‘πß⁄ ¡Â∂ ‹≈«¬Á≈Á (ͱ ß ‹ ∆) Á∆ √π æ « ÷¡≈ Íz  ∆ «Î’ÓßÁ∆ «¬’ ¡Ó≈ÈÚ∆¡≈ √Ó≈‹ Á≈ ÍzÂ∆’ ˛Õ «¬‘ È‘∆∫ «’ √ß«ÚË≈È «Ú⁄ ‹ª «Í¤Ø∫ Ú∆ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª 鱧 √∆Ó ’È, Ó√ÒÈ ‹ª ÷Ø‘‰ Ú≈Ò∂ ’≈ȱßÈ Í«‘Òª È‘∆∫ √È «¬È∑ª Á∆ «¬’ ¶Ï∆ √±⁄∆ ˛ Í ‘’±Ó ‘π‰ «‹√ ¡≈«Ê’ «È‹≈Ó «√‹È ÚÒ ÚË ‘∆ ˛ ¿π ‘ «¬’ ¡≈«Ê’ Â≈È≈Ù≈‘ Ú◊ ˛ «‹‘Á∂ Ò¬∆ ͱߋ∆ ˛Õ «¬‘ ÚÂ≈≈ È≈ «√¯ ¤Ø‡∆ Ó≈Ò’∆ 鱧 ÁÛÈ Â∂ ÂÏ≈‘ ’È Ú≈Ò≈ ˛ √◊Ø∫ ÓÈπæ÷ ÚÒØ∫ «¬’ ¶Ó∆¡ª ÒÛ≈¬∆¡ª È≈Ò ‘≈√Ò ’∆Â∂ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª 鱧 Ú∆ ‡πß‚∂ ’È ¡Â∂ ÷Ø‘‰ ÚÒ ÚæË «‘≈ ˛Õ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ ≈‹ 鱧 «ÚØË Á∆ ¡≈Ú≈˜ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ «‹√ 鱧 ¸æÍ ’≈¿π‰ Ò¬∆ ¡«‹‘∂ ’≈Ò∂ ’≈ȱßÈ «Ò¡≈¿π‰≈ ¿πÈ∑ª Á∆ ÒØÛ ˛Õ ¡≈͉∂ ¶Ï∂ «¬«Â‘≈√’ √ßÿÙª ≈‘∆∫ ‘≈√Ò ’∆Â∂ ‹Ó‘±∆ ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ª 鱧 Ï⁄≈ ’∂ æ÷‰≈ «ÚÙ≈Ò ÒØ’≈¬∆ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ‘’±Ó ¡«‹‘∂ ’≈ȱßÈ (Íø‹≈Ï «ÏÒ B@AD) «Ò¡≈ ’∂ √ßÿÙÙ∆Ò ÂÏ«’¡ª 鱧 Á«‘Ù‹Á≈ ’È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ÷Ø‘ ’∂ π˜◊≈ Ú‘∆‰ ’È Á∆ ’͇∆ ÚÂ≈∂ ÚæÒ ÚæË ‘∆ ˛Õ ‘’±Ó ‹≈‰Á∆ ˛ ‹ÁØ∫ ÒÛÈ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ ¡≈«Ê’ √zØ ÷Ø‘ Ò¬∂ ‹≈‰ ª ¿π‘ ¡Íø◊ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‘’± Ó Â ÒÛ ‘∂ ÒØ ’ ª Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ’È Ú≈«Ò¡ª 鱧 ¡≈«Ê’ ¡Í≈‘‹ ’È Á∆ È∆Â∆ ”Â∂ ⁄Ò ‘∆ ˛Õ ÓÈπæ÷∆ «¬«Â‘≈√ «¬√ Á∆ Ù≈‘Á∆ ÌÁ≈ ˛ «’ ‹ÁØ∫ ‘’±Óª ÒØ’ª Á∂ ÓΩ«Ò’ Â∂ ‹Ó‘±∆ ¡«Ë’≈ª 鱧 ÷Ø‘‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∆¡ª ‘È Âª ⁄∂ÂßÈ ÒØ’≈¬∆ Á∂ «‘æ√∂ «¬√ 鱧 ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ ’Á∂ √◊Ø∫ ‘Ø «√Û ¡Â∂ «ÙæÁ È≈Ò «¬È∑ª Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ¡æ◊∂ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ Íø‹≈Ï Á∂ ÒØ’ª ÚÒØ∫ ¡«‹‘∂ ◊À ‹Ó‘±∆ ¡Ó≈ÈÚ∆ ¡Â∂ Â≈È≈Ù≈‘ Íz«ÚÂ∆ Ú≈Ò∂ «ÏæÒ Á≈ ˜ÏÁ√ «ÚØË B@A@ ”⁄ «Ò¡ªÁ∂ ’≈Ò∂ ’≈ȱßȪ √Ó∂∫ Ú∆ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ‘π‰ Ú∆ ¿π‘ «Í¤∂ È‘∆∫ «‘‰◊∂Õ ‹Ó‘± ∆ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Íø ‹ ≈Ï Á∆¡ª ‹Ó‘±∆¡Â Í√ßÁ Â≈’ª 鱧 √æÁ≈ «ÁßÁ∆ ˛ «’ «¬√ Íø ‹ ≈Ï (√’≈∆ Â∂ «Èæ ‹ ∆ ‹≈«¬Á≈Á √πæ«÷¡≈) «ÏæÒ B@AD Á≈ ‹ÏÁ√ «ÚØË ’È ¡Â∂ «¬‘Á∂ «ÚØË ”⁄ «¬’ «ÚÙ≈Ò Ò≈ÓÏßÁ∆ «Ú⁄ ‹π‡ ‹≈‰Õ «¬√ «ÏæÒ Á∂ «ÚØË «Ú⁄ ‘ Ú◊ 鱧 ⁄∂ÂßÈ ‘Ø ’∂ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¿π‰ Ò¬∆ ‹≈◊±’ ’È≈ √≈‚≈ Θ ‘Ø ‰ ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «’™«’ «¬‘ «Ïæ Ò A. Ì≈Â∆ √ß « ÚË≈È Á∆ ¡ß  ∆Ú ¡≈ÂÓ≈ 鱧 ’ÂÒ ’Á≈ ˛ «‹√ Á∆ Ïπ«È¡≈Á ¿πÂ∂ Ì≈Â∆ ‹Ó‘±∆¡Â ÷Û∑∆ ˛Õ «¬‘ Ì≈Â∆ √ß«ÚË≈È Á∆ Ó±Ò Ë≈≈ Á∆ «È÷∂Ë∆ ’Á≈ ˛Õ B. «¬‘ «ÏæÒ √Óπæ⁄∂ Ì≈Â∆ ’≈ȱßÈ∆ ÍzÏßË √Ó∂ ‹π‚∆Ù∆ 鱧 ¡Í≈‘˜ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ «¬’ Íπ«Ò√ Â≈È≈Ù≈‘ ≈‹ ÚæÒ Úˉ Á≈ √ß’∂ ˛Õ C. «¬‘ «ÏæÒ ÒØ’ª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ‘Ûæ͉ Á≈, ÷Ø‘‰ Á≈ «¬’ √ßÁ ˛ ¡Â∂ √ßÿÙÙ∆Ò ÒØ’ª 鱧 √≈ËÈ «Ú‘±‰∂ ’È Á≈ √ßÁ ˛Õ D. «¬‘ «ÏæÒ È≈◊«’ª Á∂ ÓΩ«Ò’ Â∂ ‹Ó‘±∆ ¡«Ë’≈ª Á∆ ÿØ ¿π¶ÿ‰≈ Á≈ ÍzÂ∆’ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «ÏæÒ æÁ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ Íø‹≈Ï Á∆ «¬æ’‹π‡ ¡≈Ú≈˜ ˛ ¡Â∂ ‹Ó‘±∆ ¡«Ë’≈ª ¿πÂ∂ Í«‘∂Á≈∆ Á≈ ¡ÀÒ≈ÈÕ ¡◊√ B@AD 6 Chandershekhar Azad Chandershekhar Azad was born on 23rd July 1906 in Bhavra village of Jhabua district in present day Madhya Pradesh. He was born to mother Jagrani Devi and father Sita Ram Tiwari in a hut. His father Sita Ram Tiwari had migrated from Badraka village in Unnao district near Kanpur. His elder son Shukdev was born in Badraka. Parents had five children but only Chandershekhar Azad survived. Azad had some elementary education in village,before going to Bombay at the age of 12-13 years, where he did some menial jobs. He went to Benaras and got enrolled in Sanskrit school. Here under the influence of non cooperation movement launched by Mahatma Gandhi in 1921, he took part in the movement and got 15 lashes on his back,shouting every time 'Mahatma Gandhi ki Jai'. He was badly bleeding after the punishment,but did not accept medication in jail and prefered being taken care of by some freedom fighter. After Gandhi withdrew the non cooperation movement as a fall out of Chauri Chaura incident on 4th February 1922,Azad got disillusioned by Gandhi and Congress movement. As Shachindernath Sanyal was trying to regroup revolutionary movement, Azad joined Hindustan Republican Army(HRA) along with many other young men like Ram Prasad Bismil, Ashfaquallah, Roshan Singh, Rajender Lahiri, Bhagat Singh etc. In Kakori rail dacoity on 9th August 1925, Azad and Kundan lal could not be arrested,whereas BismilAshfaq-Roshan-Rajinder were hanged on 17th and 19th December in different jails of U.P. In 1928,Bhagat Singh, Azad and many others regrouped in Ferozeshah Kotla grounds of Delhi on 8&9th September and rechristened their organisation as Hindustan Socialist Republican Army (HSRA) and it political wing as HRS Association. Chandershekhar Azad with the name of Balraj was appointed commander-inchief of the armed wing and Bhagat Singh became the ideologue of political wing. They wanted to make mass organisations of students,youth and workers, but Lala Lajpat Rai's death at the hands of cruel British police lathi charge, made HSRA pledge to take revenge for this 'national insult'. Accordingly Bhagat Singh and Sukhdev killed police officer Saundres on 17th december 1928 at Lahore in front of SSP office. Azad supervised the whole operation and killed sub inspector Chanan Singh after repeated warnings, as he tried to follow and catch Bhagat Singh and Rajguru. Later when organisation decided to send Bhagat Singh to throw bomb in Central Assembly Delhi on 8th April 1929, against the wishes of Azad, he saw to take care of all aspects of this act as well. Later HSRA planned to rescue Bhagat Singh from jail, but the plan was abandoned due to death of Bhagwati Charn Vohra on 28th May 1930 at Ravi Banks Lahore during bomb experiment. Chandershekhar Azad remained active in the organisation, but on 27th February 1931 at Alfred Park Allahabad ,he was encircled by British police allegedly at the deception of someone in the group, named later as Vir Bhadar Tiwari. Sukhdev Raj with him at that time.Encounter took place around 9.a.m.Azad made Sukhdev Raj flee and faced the police with his mouser till the end,wounding many British officers. Even after firing stopped,British police was scared to go near his body. News spread in Allahabad and people gathered in large numbers. Police tried to cremate the body in hurry, but people foiled their attempt. Senior leaders like Kamla Nehru, wife of Pandit Jawaharlal Nehru, Padamkant Malviya, nephew of Madan Mohan Malviya and editor of 'Abhyudue', joined the funeral procession. Shachindernath Sanyal's wife made a passionate speech exhortin people to take with them the ashes of Azad's cremated body as people in Calcutta did at Khudi Ram Bose's cremation in 1908. People followed her advice and nothing survived of the ashes. Azad used to go to Pt. Nehru's house in Allahabad and Pt. Moti Lal Nehru, father of Jawaharlal was more sympathetic to them.Moti lal nehru died on 6th February 1931. Jawaharlal nehru had given money to Azad for sending Yashpal and Surender Pandey to Moscow for the study of Socialist thought,which did not materialise after his martyrdom. Though Azad was not intellectual like Bhagat Singh,but he was convinced wit the ideas of Socialis. He has listened 'Communist Manifesto' from Shiv Verma in its Hindi rendering and was impressed with it. Azad was very close to Bhagat Singh and both were like Ho Chi Minh and Gen. Giap combination of Vietnam or Castro-Che Guvera combination of Cuba or even Mao-Chu Teh combination in China. Had their revolutionary movement grown and succeeded in India, another combinatio would have been created. My salute to the memory of one of the finest, most honest,brave and sincere revolutionaries of India! Azad's widowed mother lived in her village,without believing that Azad has been martyred. Jagrani Devi was brought to Jhansi by two of Azad's best disciples-Bhagwan Das Mahour and Sadashiv Malapurkar in 1948, only then she came to terms with Azad's martyrdom. She died in March 1951 and was shown fire by Sadashiv Malapurkar, revolutionary comrade of Azad. Bhagwan Das Mahour was married to Master Rudra Narayan's daughter, at whose house Azad used to spend long time in Jhansi. √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 7 “ÍπÈ ‹Ø” ‘√ÍÂ≈Ò ¡æ÷ª Á∆¡ª ÍπÂÒ∆¡ª ÏÁÒ‰ ”⁄ ÓØ‘∆ : ‚≈. Ó∂Ù ⁄ßÁ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Ò∞«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ ““ÍπÈ ‹ØÂU ‘√ÍÂ≈Ò ⁄Ò≈ ‘∂ ¡º÷ª Á∆¡ª ÍπÂÒ∆¡ª ÏÁÒ‰ Á∂ Ó≈«‘ √‹È ¡Â∂ ÓΩ ¿∞Í≥ ¡º÷ª Á≈È Á∆ Óπ«‘ßÓ Á∂ ÓØ‘∆ ‚≈. Ó∂Ù ⁄≥Á (¡ÀÓ.‚∆. ¡º÷ª) È≈Ò Â’Ù∆Ò ¡≈◊» ‹√Ú≥ ‹∆÷ ÚºÒ∫Ø ’∆Â∆ «ÚÙ∂Ù ÓπÒ≈’≈Â Õ ‚≈. √≈«‘Ï Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ «ÚÁ∂ Ù ª «Úº ⁄ Ú∆ Â∞ ‘ ≈‚≈ Ȫ ¡º ÷ ª Á∂ ÓÙ‘» ‚≈’‡ Á∂ È≈Ó È≈Ò ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Â∞√∆∫ «¬√ Óπ’≈Ó ”Â∂ «’√ Â∑ ª Í‘∞ ∞ ≥ ⁄ ∂ , Ï≈∂ ‹≈‰È≈ ¡≈Ó ÒØ ’ ª Ò¬∆ Íz ∂ ‰≈ √z Ø Â ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈ «¬√ Ò¬∆ Â∞ ‘ ≈‚∆ Íz ∆ Ú≈’ ¡Â∂ Óπ º „ Ò∆ «˜≥ Á ◊∆, ÍÛ∑ ≈ ¬∆ ¡≈«Á Ï≈∂ ‹≈‰Á∂ ‘Ø ¬ ∂ ¡º ◊ ∂ Ú˪◊∂ Õ «¬√ Ï≈∂ √≥÷∂Í ⁄≈ȉ≈ Í≈˙? - Íz ∆ Ú≈’ ÂΩ ”Â∂ Ó∂ ≈ ‹ÈÓ F ¡ÍzÀÒ AIFD ÈÚª Èß◊Ò «˜Ò≈ ØÍÛ «Ú÷∂ «ÍÂ≈ √z∆ ÍzÂ≈Í «√≥ÿ ¡Â∂ Ó≈Â≈ √z∆ÓÂ∆ √≥Â∆ Á∂Ú∆ Á∂ ÿ ‘Ø«¬¡≈Õ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ÈÀÙÈÒ Î‡∆Ò≈¬∆˜ («ÒÓ.) «Úº ⁄ √π Í Ú≈¬∆˜ Ú‹Ø ∫ Ó’À È ∆’Ò ¡‘∞ Á ∂ ”Â∂ ’≥ Ó ’ ‘∂ √ÈÕ ¡√∆∫ ÁØ Ì≈ ¡Â∂ ÁØ ÌÀ‰ª √≈∂ ‘∆ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ ʪ ÚË∆¡≈ «˜≥Á◊∆ «‹¿∞∫ ‘∂ ‘ª Õ Â∞ √ ∆ ¡≈͉∆ Óπ º „ Ò∆ «Úº « Á¡≈ «’ÊØ ∫ Íz≈Í ’∆Â∆ ? - ÓÀ ∫ A@+A º ’ Á∆ «Úº « Á¡≈ √’≈∆ √∆È∆¡ √À ’ ≥ ‚ ∆ √’» Ò ÈÚª Èß ◊ Ò (Ø Í Û) ÂØ ∫ ‘∆ Íz ≈ Í ’∆Â∆ ‹Ø « ’ ÈÀ Ù ÈÒ Î‡∆Ò≈¬∆˜ («ÒÓ.) Á∂ «Úº⁄ ‘∆ √«Ê ‘ÀÕ A@+A ÂØ ∫ Ï≈¡Á Íz ∆ ÓÀ ‚ ∆’Ò ‚∆.¬∂ . Ú∆. ’≈Ò‹ ⁄≥‚∆◊Û∑ ÂØ∫ ’∆Â∆ ¡Â∂ √≈Ò AIHB ÂØ∫ AIHF º’ ¡ÀÓ. Ï∆. Ï∆. ¡À√ «‹≥Á≈ ’≈Ò‹ Í«‡¡≈Ò≈ ÂØ∫ ’∆Â∆Õ AIHI «Úº ⁄ ¡À Ó .‚∆. Á∆ «‚◊∆ «‹≥ Á ≈ ‘√ÍÂ≈Ò Í«‡¡≈Ò≈ ÂØ∫ ‘∆ ’∆Â∆ Õ Â∞√∆∫ Ò∞«Ë¡≈‰≈ ’ÁØ Â∂ «’Ú∂∫ ¡≈¬∂? - Ò∞«Ë¡≈‰∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÀ∫ AIIA «Úº⁄ Î∆Á’؇ Á∂ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú÷∂ ÏÂΩ ¡º÷ª Á∂ «¬≥⁄≈‹ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √∂Ú≈ «ÈÌ≈¬∆Õ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ⁄Ò ‘∂ Ï‘∞ ‘∆ Ó≈Û∂ ‘≈Ò≈ª «Úº⁄ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò Á∆ ‘≈Ò Ú∆ ⁄≥◊∆ È‘∆∫ √∆Õ «¬Ê∂ ÷≈√ ÂΩ ”Â∂ Í∂∫‚± ÷∂ È≈Ò Ó∂≈ Ï‘∞ Ò◊≈¡ «‘≈ ¡Â∂ Ï‘∞ ‘∆ «Ó‘È È≈Ò ’≥Ó ’∆Â≈Õ √≈Ò AIIB «Úº ⁄ Ò∞ « Ë¡≈‰∂ «˜Ò∑ ∂ Á∂ Í∂∫‚± √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò ÓÈ√»ª «Ú÷∂ Ó∂ ∆ ÏÁÒ∆ ‘Ø ¬ ∆Õ «¬√ √Ó∂ ∫ Í≥‹≈Ï Á∂ ‘≈Ò≈ ϑ∞ ‘∆ ‚≈¿∞‰∂ Ó≈‘ΩÒ «Ú⁄Ø∫ ◊∞‹ ‘∂ √ÈÕ ÓÈ√»ª Á∂ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº ⁄ Ú∆ Î∆Á’Ø ‡ Á∆ Â∑ ª ‘≈Ò≈ ϑ∞  ∂ ⁄≥◊∂ È‘∆∫ √ÈÕ «¬ÊØ∫ Á≈ ‘√ÍÂ≈Ò ¿∞√ Ú∂Ò∂ Ï≥Á Úª◊» ‘∆ √∆ «‹√ ˘ Ï‘∞ «Ó‘È È≈Ò ÒØ’ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ⁄Ò≈«¬¡≈Õ BD ÿ≥‡∂ ¡ÀÓ‹≥√∆ √∂Ú≈ Á∂‰∆ Ù∞» ’∆Â∆Õ ‘≈Ò≈ ¡«‹‘∂ √È «’ ≈ √Ó∂∫ ÒØ’ ÿª ”⁄Ø∫ Ï≈‘ È‘∆∫ √∆ «È’ÒÁ∂ Ó∆˜ª ˘ Ò∞«Ë¡≈‰∂ «’√∂ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ ÒÀ ’∂ ‹≈‰≈ ÷Â∂ ÂØ ∫ ÷≈Ò∆ È‘∆∫ √∆Õ «¬ÊØ ∫ ¡≈√-Í≈√ Á∂ «Í≥ ‚ ª «Ú⁄Ò∂ ◊∆Ï ÒØ ’ ‘∆ ÚË∂ ∂ ’’∂ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ «‹È∑ª ˘ Ó∂∂ ÚÒØ ∫ ‘ Â∑ ª Á≈ «Í¡≈ √«Â’≈ «Áº  ≈ ‹ªÁ≈ ¡Â∂ ¿∞ È ∑ ª È∂ Ú∆ Ó∂ ∂ ÚÒØ∫ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ÒØ’ ͺ÷∆ ’≥Óª «Úº⁄ ÚºË ⁄Û∑ ’∂ «‘º√≈ ÒÀ‰ «Úº⁄ ‘ ͺ÷Ø∫ √«‘ÔØ ◊ «Áº  ≈Õ «¬ÊØ ∫ ‘∆ Ó∂ ≈ È≈Ó ÓÈ√» ª Ú≈Ò∂ ‚≈’‡ Á∂ È≈Ó ”Â∂ Íz«√ºË ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ √∂ Ú ≈ «ÈÌ≈¿∞ ∫ Á∂ Â∂ È≈Ò Á∆ È≈Ò √Ó≈‹ ÌÒ≈¬∆ Á∂ ‘Ø ’≥ Ó ª ’≈ª ’≈È ÒØ ’ ª «Úº ⁄ Í«‘⁄≈‰ ωÈ∆ √πÌ≈«Ú’ √∆Õ «¬Ê∂ ‘√ÍÂ≈Ò ÂØ∫ Ï≈‘ «Í≥ ‚ ª «Úº ⁄ ¡º ÷ ª √≥ Ï Ë∆ ’À ∫ Í ¡≈«Á Ò≈¿∞‰ Á≈ ’≥Ó «¬ßÈ≈ ÚË «◊¡≈ ‹Ø √’≈∆ ÈΩ ’ ∆ Á∆¡ª √∆ÓÂ≈¬∆¡ª ’≈È Í»≈ È‘∆∫ √∆ ‘Ø √’Á≈Õ «¬√∂ ’’∂ ÓÀ˘ B@@C «Úº⁄ √’≈∆ ÈΩ’∆ ¤º ‚ ‰∆ ͬ∆ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ¡È∞ √ ≈ ¡≈‹≈Á≈È≈ ÂΩ ”Â∂ ’≥Ó Ù∞» ’’∂ ÒØ’ √∂Ú≈ «ÈÌ≈ «‘≈ ‘ªÕ ’∆ Âπ √ ∆∫ √ÓfiÁ∂ ‘Ø «’ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ ÚÒØ∫ Ù∞» ’∆Â∆ √∆ Á≈È, ¡≥◊ Á≈È ’È Á∆ Óπ«‘≥Ó È≈Ò Â∞‘≈‚∂ ’≥Ó «Úº⁄ ’ج∆ ¿∞Â√≈‘ «Ó«Ò¡≈ ‘À? - Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Ï≈∂ ÓÀ˘ √≈Ò Âª Ô≈Á È‘∆∫ ‹ÁØ ∫ Ò∞ « Ë¡≈‰∂ Á∂ ¡≈∆¡≈ ’≈Ò‹ «Úº ⁄ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ ÚÒØ∫ «¬º’ √Ó≈◊Ó «Úº⁄ ÓÀ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ¿∞ÁØ∫ Ò∞«Ë¡≈‰∂ «Úº⁄ Â’Ù∆Ò √π√≈«¬‡∆ Á≈ ’≥Ó Ï‘∞ Ïπ Ò ß Á ∆¡ª ”Â∂ ⁄Ò «‘≈ √∆Õ ÓΩ Â ¿∞Í≥ √∆ Á≈È ’È ¡Â∂ ¡≥◊ Á≈È ’È Á∆ «Í È∂ ÓÈ∞∞º÷Â≈ ÍzÂ∆ ‘ÓÁÁ∆ º÷‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ˘ Ï‘∞ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√∂ ’≈È ‘∆ ¡º‹ ÷≈√ ÂΩ ”Â∂ ¡º÷ª Á≈È ’È Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ «◊‰Â∆ «ÁÈØ-«ÁÈ ÚºË ‘∆ ‘À Õ ÓΩ ¿∞Í≥ ¡≥◊ Á≈È ’È Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ’∆ Íz⁄Ò ګ‘Ó≈-ÌÓ≈ «Úº⁄ Ú∆ ’ج∆ ·ºÒ ͬ∆ Ó«‘√»√ ’Á∂ ‘Ø? - ‘ª, «¬√ Ï≈∂ ÒØ ’ ª «Úº ⁄ ͬ∂ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈√ª «Úº⁄ Î’ «Í¡≈ ‘À Í ¡‹∂ Ú∆ ‘∂·Ò∂ ÍºË ”Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª º ’ Íz ⁄ ≈ Á∆ Ï‘∞  ں ‚ ∆ ÒØ Û ‘À Õ Â’Ù∆Ò √Ø√≈«¬‡∆ ÚÒØ∫ Ù∞» ’∆Â∆ √∆ Á≈È ’È Á∆ Óπ«‘≥Ó Á≈ Ú∆ ÒØ’ª È∂ ¡√ ’Ï»«Ò¡≈ ‘À «‹√ ’≈È ¡º‹ ‘√ÍÂ≈Òª «Úº⁄ «ÓzÂ’ √∆ª Á∆ ’ج∆ ÿ≈‡ È‘∆∫ ‘∆Õ «¬√∂ Â∑ª ¡º÷ Á≈È Á∂ ÷∂ «Úº⁄ Ú∆ «¬º’ Â∑ª Á∆ ’zªÂ∆ ¡≈¬∆ ‘À Õ «√¡≈√∆ ¡≈◊»¡ª Â∂ Ë≈«Ó’ ÒØ’ª ÚÒØ∫ Â∞‘≈‚∂ ’≥Óª Á∆ ÙÒ≈ÿ≈ ª ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À Í ’∆ ¿∞È∑ª ÚÒØ∫ ¡≈͉≈ √∆ ‹ª ’Ø ¬ ∆ ‘Ø ¡≥ ◊ Á≈È ’È Á∆ «¬º ¤ ≈ Íz◊‡≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘À? - ‘ª, ‘∞ ‰ «√¡≈√∆ ¡≈◊» ¡ ª ¡Â∂ Ë≈«Ó’ ¡≈◊» ¡ ª È∂ Ú∆ «¬√ Í≈√∂ ¡≈͉∂ ’ÁÓ ÚË≈¬∂ ‘È «Ó√≈Ò Á∂ ÂΩ ”Â∂ √≈Ï’≈ ’À Ï «È‡ Ó≥  ∆ √z ∆ Â∆’ÙÈ √»Á È∂ ¡≈͉∂ √≈∂ Íz∆Ú≈ √Ó∂ ÓΩ ¿∞Í≥ ¡º÷ª Á≈È ’È Á∂ Î≈Ó Ì∂ ‘È «¬√∂ Â∑ª ‹◊ Ú≈Ò∂ Ï≈Ï∂ È∂ Ú∆ ¡≈͉∆¡ª ¡º÷ª Á≈È ’È Á≈ Î≈Ó Ì«¡≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ‘Ø Ú∆ ’¬∆ Ë≈«Ó’ ¡Â∂ «√¡≈√∆ ÒØ’ª ÚÒØ∫ «¬√ ’≥Ó «Úº⁄ ¿∞ÂÙ≈‘ «Ú÷≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À Õ «ÚÁ∂Ù∆ Ó≈«‘ ‚≈’‡ Ú∆ Â∞‘≈‚∂ ’ØÒ ¡≈¿∞∫Á∂ «‘≥Á∂ ‘È ¡Â∂ Â∞√∆∫ Ú∆ «ÚÁ∂Ù ‹ªÁ∂ «‘≥Á∂ ‘Ø, «¬ÊØ∫ Â∂ ¿∞ÊØ∫ Á∂ «¬Ò≈‹ ÍzÏ≥˪ «Úº⁄ ’∆ Î’ ‘À? - √≈‚∂ ’Ø Ò Ú∆ √≈∆¡ª ÓÙ∆Ȫ «ÚÁ∂Ù∆ ‘È «¬Ê∂ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ◊∆Ï Â∂ ÓºË Ú◊ Á∂ Ó∆˜ª Á∆ «◊‰Â∆ Ï‘∞ ‘ÀÕ ‹∂ ¡≈Ó Ú∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª Íz ≈ ¬∆Ú∂ ‡ ‘√ÍÂ≈Òª «Úº ⁄ «¬Ò≈‹ Ï‘∞ ӫ‘≥◊∂ ‘؉ ’≈È ¡≈Ó ÒØ’ ¿∞Ê∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «fi‹’Á∂ ‘ÈÕ Í √≈‚≈ ’≥Ó ÒØ’ª Á∆ √∂Ú≈ ’È ˘ Í«‘Ò Á∂‰≈ ‘À ¡Â∂ ÍÀ √ ≈ Á» ‹ ∂ Èß Ï ”Â∂ ‘À «¬√∂ ’’∂ Â∞√∆∫ ÍπÈ‹Ø ‘√ÍÂ≈Ò Ú∂÷ √’Á∂ ‘Ø «’ «¬ºÊ∂ «’Ú∂∫ Ó∆˜ª Á∆ Ì∆Û «‘≥Á∆ ‘À «’¿∞∫«’ ¿∞È∑ª ˘ ÍÂ≈ ‘À «’ «¬º Ê ∂ «¬È√≈È∆ ’Áª-’∆Óª Á≈ «Ë¡≈È Í«‘Ò∂ ÈßÏ Â∂ º«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’∆ «ÚÁ∂Ùª ”⁄Ø∫ Ú∆ ¡≈’∂ Â∞‘≈‚∂ ’ØÒØ∫ «’√∂ È∂ «¬Ò≈‹ ’Ú≈«¬¡≈ ‘À? - ‘ª, «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄Ø∫ Ï‘∞ √≈∂ ÒØ’ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ¡≈¿∞∫Á∂ «‘≥Á∂ ‘È ’∞fi √Óª Í«‘Òª ¡Ò∆ ¡’Ï Ò≈‘Ω (Í≈«’√Â≈È) È∂ «¬Ê∂ ¡≈ ’∂ ¡≈͉∆ Ï≥ Á ‘Ø ¬ ∆ «È◊≈ Íπ  Ò∆ ÏÁÒÚ≈ ’∂ ØÙÈ ’Ú≈¬∆ ‘À «¬‘ ÍπÂÒ∆ ‹ÒßË «ÈÚ≈√∆ Óº÷ÓÒ È≈Ó Á∆ ¡Ω Á∆ ÓΩ ÂØ ∫ Ï≈¡Á Á≈È ’∆Â∆ ¡º ÷ ≈‘∆∫ Íz≈Í ‘ج∆ √∆Õ «ÚÁ∂Ùª «Úº⁄ «‘ ‘∂ ’¬∆ √Ó≈‹ √∂Ú∆ √≈‚∂ ’ØÒØ∫ Í∂∫‚± ÷∂ª «Úº⁄ ’À∫Í Ò◊≈¿∞∫Á∂ ‘È «‹ºÊ∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ˘ Ï‘∞ ≈‘ «ÓÒÁ∆ ‘À «‹Ú∂∫ «’ ÚÀÈ’∞Ú (’∂ÈÀ‚≈) ÂØ∫ √z∆ √π«≥Á «√≥ÿ ÚÒØ∫ ‘ √≈Ò C@-CE ÓπΠ¡º÷ª Á∂ ’À∫Í Í∂∫‚± ÷∂ª «Úº⁄ Ò◊≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÍπÈ‹Ø ‘√ÍÂ≈Ò ÚÒØ∫ «¬È∑ª ˘ √Ø È ∂ Á≈ ÂÓ◊≈ Á∂ ’ ∂ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ ‹≈ ⁄π º « ’¡≈ ‘À Õ √≈‚∂ ’Ø Ò ‚≈’‡ ‡z∂«Èß◊ ÒÀ‰ Ú∆ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È «‹Ú∂ ∫ ¡º ‹ ’º Ò Ú∆ ’∂ Ò≈ ÂØ ∫ «¬º ’ ‚≈’‡ ‡z∂«Èß◊ Ò¬∆ ¡≈¬∆ ‘ج∆ ‘À Õ ’∆ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‘Ø «’Ë∂ Ú∆ Â∞‘≈‚≈ ‘√ÍÂ≈Ò ‘À? - √≈‚∆¡ª ⁄≈ Ϫ⁄ª Úº÷-Úº÷ Ê≈Úª ”Â∂ ⁄ºÒ ‘∆¡≈ ‘ÈÕ A. ≈¬∂’؇ : «¬Ê∂ ‘ ¡ÀÂÚ≈ «√Î B@ ∞ͬ∂ Á∆ Î∆√ ÒÀ’∂ ¡º÷ª Á∂ √≈∂ ⁄À’¡ºÍ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È Õ B. ’Í»ÊÒ≈: «¬ºÊ∂ E@ ∞ͬ∂ Î∆√ È≈Ò Í»≈ ⁄À’¡ºÍ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ C. √«‘‹≈Á: «¬ºÊ∂ ‘ ÏπºËÚ≈ «ÏÒ’∞ºÒ ÓπΠ√∂Ú≈ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘À Õ D. Ò∞«Ë¡≈‰≈: E@ ∞ͬ∂ Á∆ Î∆√ È≈Ò Í»≈ ⁄À’¡ºÍ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ ‘∞‰ º’ Â∞√∆∫ «’≥È∂ ÓØÂ∆¬∂ Á∂ ¡Â∂ ¡º÷ª Á∆¡ª ÍπÂÒ∆¡ª ÏÁÒ‰ Á∂ ¡≈Í∂ÙÈ ’ ⁄πº’∂ ‘Ø? - ¡√∆∫ ‘∞‰ º’ F@ ‘˜≈ ÂØ∫ ÚºË «⁄‡∂ ÓØÂ∆¬∂ Á∂ ¡≈Í∂ÙÈ «ÏÒ’∞ºÒ ÓπΠ’∆Â∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª Ó¬∆ B@AD º’ DDAE ÂØ∫ ÚºË ¡º÷ª Á∆¡ª ÍπÂÒ∆¡ª ÏÁÒ‰ Á∂ ÓπΠ¡≈Í∂ÙÈ ’∆Â∂ ‘ÈÕ √≈‚∂ ’ØÒ Ó¬∆ B@AD º’ ’∞ºÒ EDHD ¡º÷ª Á≈È Ú‹Ø∫ ¡≈¬∆¡ª «‹È∑ª «Ú⁄Ø∫ DDAE ÒØÛÚ≥Áª Á∂ Ò≈ ’∂ ¿∞È∑ª Á∆ ÁπÈ∆¡≈ ØÙÈ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ’¬∆ ¡º÷ª Á∆¡ª Íπ  Ò∆¡ª Ò≈¿∞ ‰ ÔØ ◊ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆¡ª «’¿∞∫«’ ¿∞‘ ’¬∆ ¡À’√∆‚À∫‡ ’∂√ª «Úº⁄ ÷≈Ï ‘Ø ⁄πº’∆¡ª ‘∞≥Á∆¡ª ‘È ‹ª «’√∂ Ï∆Ó≈∆ Á∂ ’≈È Ò≈¿∞‰ ÔØ◊ È‘∆∫ ‘∞≥Á∆¡ªÕ Â∞ ‘ ≈˘ ¡’√ ‘∆ √’≈∆ Â∂ ◊À √’≈∆ √≥√Ê≈Úª ÚÒØ∫ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À , ‘∞ ‰ º ’ Â∞ ‘ ≈˘ «’≥ È ∂ ’π √ÈÓ≈È «ÓÒ∂ ‘È? - «Í¤Ò∂ BA √≈Òª ÁΩ≈È Ï‘∞ √≈∂ √Ó≈◊Óª Â∂ B@@@ ÂØ∫ ÚºË ◊À √’≈∆ √≥√Ê≈Úª ÚÒØ∫ «¬È≈Ó Â∂ √ÈÓ≈È «ÁºÂ∂ ‹≈ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ B@@C «Úº⁄ ¡≈˜≈Á∆ «ÁÚ√ ÓΩ’∂ Ì◊Â Í»È «√≥ÿ ¡ÀÚ≈‚ √’≈∆ ÂΩ ”Â∂ «Ó«Ò¡≈ ¡Â∂ B@@E «Úº⁄ ¡≈˜≈Á∆ «ÁÚ√ Â∂ ‘∆ Óπº÷ Ó≥Â∆ Í≥‹≈Ï È∂ ≈‹ ͺË∆ (√‡∂‡ ¡ÀÚ≈‚) È≈Ò √ÈÓ≈È ’∆Â≈Õ B@@D Á∂ ◊‰Â≥  «ÁÚ√ Â∂ ’À Ï «È‡ Ó≥  ∆ √z ∆ ÓÂ∆ ≈«‹≥ Á ’Ω Ìº · Ò È∂ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈Õ B@@F «Ú⁄ √πÂ≥Â≈ √≥◊≈Ó∆¡ª Á∆ √≥√Ê≈ ÚÒØ∫ ‹◊≈¿∞∫ «Ú÷∂ √Ú ËÓ √Ó≈◊Ó «Úº⁄ ¡º÷ª Á≈È Á∆ Óπ«‘≥Ó «Úº⁄ Ú‚ÓπºÒ≈ ÔØ◊Á≈È Í≈¿∞‰ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù √ÈÓ≈È «ÁºÂ≈Õ «¬√∂ Â∑ ª ‘Ø Ú∆ Ï‘∞  √≈∂ ÚȉÔØ◊ ‘ÈÕ AIIF ¡Â∂ B@A@ «Úº ⁄ ⁄À ’ . «ÍÏ«Ò’ ¡Â∂ Áº÷‰∆ ¡Î∆’≈ «Úº⁄ ‘Ø ¬ ∆¡ª ¡≥  ≈Ù‡∆ ’≈ÈÎß √ ª «Úº⁄ Í∂Í ÍÛ∑’∂ «ÚÒº÷‰Â≈ ‘≈√Ò ’∆Â∆Õ ÈÚ≥ Ï B@AA ˘ ¡≥  ≈√‡∆ ’≈ÈÎ≥ √ ‹Ø ÚÀ È ’∞ Ú (’∂ÈÀ‚≈) «Ú÷∂ ¡≈ÔØ‹∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ «‹√ «Úº ⁄ ¡≥ È ≈ÍÈ ˘ Á» ’È Ò¬∆ ÍzÚ≈√∆ Ú∆ª È∂ ¡«‘Ó Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ Íπ È ‹Ø  ¡≈¬∆ ÏÀ ∫ ’ √π√≈«¬‡∆ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Í«‘Ò∆ ◊À √’≈∆ √≥ √ Ê≈ ‘À «‹√ ˘ Í≥ ‹ ≈Ï √’≈ ÚÒØ∫ ÓÈ∞º÷∆ ¡≥◊ ÏÁÒ‰ Á∆ Ë≈≈ AIID (H.O.T.A.) ¡Ë∆È ◊À √’≈ √≥≥√Ê≈ Ú‹Ø∫ Ó¬∆ B@@H «Úº⁄ Ó≈ÈÂ≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ Ò∞ « Ë¡≈‰∂ Á∂ «‚͇∆ ’«ÓÙÈ √z∆ ‹Â ¡◊Ú≈Ò È∂ BE ÈÚ≥Ï B@AC ˘ ÍπÈ‹Ø ¡≈¬∆ ÏÀ∫’ √π√≈«¬‡∆ Á∂ «√‘ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÓÀ ◊ ˜∆È ““ÍπÈ‹ØÂU ˘ «Ò∆˜ ’∆Â≈ ‹Ø«’ B@@I «Úº⁄ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Â∞√∆∫ ‘Ø ’ج∆ «ÚÙ∂Ù ‹≈‰’≈∆ Á∂‰≈ ⁄≈‘Ø Âª ’∆ ’‘Ø◊∂? - «¬‘ Ï‘∞ ‘∆ Ó≈‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ‘À «’ «Í¤Ò∂ A@ √≈Òª «Úº⁄ E ‘˜≈ ÂØ ∫ Úº Ë ¡º ÷ ª Á≈È Ú‹Ø ∫ Íz ≈ Í ‘Ø ¬ ∆¡ª ‘È «‹‘Û∆ ‘∞ ‰ º ’ Á∂ ¡≥ ’ «Û¡ª Óπ  ≈«Ï’ ¿∞  ∆ Ì≈ «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ÚºË ‘ÈÕ «¬‘ «√‘≈ √Ó≈‹ √∂ Ú ≈ √≥ √ Ê≈Úª ÚÒØ ∫ «Áº  ∂ √«‘ÔØ◊ ˘ ‹ªÁ≈ ‘À Õ «¬√ ‘√ÍÂ≈Ò ÚºÒØ∫ ‘ «¬«Â‘≈√’ «ÁÈ ”Â∂ ÒØ ’ √∂ Ú ≈ Ò¬∆ ’Ø ¬ ∆ È≈ ’ج∆ Óπ«‘≥Ó «Úº„∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «Í¤Ò∂ √≈Ò ˆÁ ÙÂ≈ÏÁ∆ ˘ √Ó«Í ◊Á∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂ «Í≥‚ª «Úº⁄ ÓπΠ’À ∫ Í Ò◊≈ ’∂ ÒØ Û Ú≥ Á ª ˘ ≈‘ ͑∞≥⁄≈¬∆ ◊¬∆Õ «¬È∑ª «Úº⁄ ◊Á∆ Ï≈Ï≈ Ì≈È «√≥ ÿ Á≈ «Í≥ ‚ √π È ∂  , ◊Á∆ Ï≈Ï≈ Ò≈Ò «√≥ ÿ «Í≥ ‚ √≈«‘Ï¡≈‰≈ ¡Â∂ ÷≈ÈÍπ, ‹◊≈˙∫ ¡≈«Á È∂Û∂ «Í≥‚ª «Úº⁄ «ÚÙ∂Ù ’À∫Í Ò◊≈¬∂ ◊¬∂Õ ◊Á∆ Ï≈Ï≈ Ì≈È «√≥ÿ Á∆ Ô≈Á◊≈ √π È ∂  «Ú÷∂ ’∞ fi Ó‘∆«È¡ª Á∂ Ú’Î∂ È≈Ò «¬‘ ’À∫Í Òæ◊Á∂ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ ÓØÏ: IHAEAFIHBE √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ For the Sixth Year in a Row, Students are Struggling to Find Summer Jobs. There is something great about summer in Canada; it’s hot but also full of promise with places to visit, camping, travelling, cottaging, trips to the beach and various summer events and festivals. For many of Canada’s students, however, summer has not been so great. New data from Statistics Canada’s Labour Force Survey released Friday shows that students are struggling to find summer jobs for the sixth year in a row. The unemployment rate for full-time students between 15-24 was 16.5% in June, down from 18.3% in May. Higher student unemployment at the beginning of summer is a pattern and it almost always falls between May and June as students find positions or give-up looking. This is about a third higher than pre-recession levels at the same time of the summer. Year to Year Student Summer Unemployment Looking at the unemployment rate at this point in previous years (there is no seasonally adjusted data available), you can see how students have fared in the post-recession period. Student summer unemployment has barely recovered from the economic shocks of 2008-09 and has been stagnant since the summer of 2010. Beyond the unemployment rate increase, student participation in the labour market has also declined (perhaps as some students have come to feel that summer classes and the accompanying student loans are a better bet than finding a summer job). The unemployment rate measures the number of people who don’t have a job but are looking for one, since students are participating less in the labour market, the employment rate (the number of people employed) is helpful in seeing the extent of the post-recession change. ¡◊√ B@AD 8 The summer employment rate for full time students in June 2008 was 55.3%, this June it was 49.7%. In terms of employment rates for students in the summer, there has been no recovery since the worst of the recession. Squeezed on both sides You might be forgiven for asking “why does student unemployment matter, when Canada has lingering problems with unemployment for nonstudents?” Canada does have a significant youth unemployment problem for non-students, which needs to be addressed. But that doesn’t mean that summer employment for students isn’t also important. As CCPA has pointed out in the past, students are under pressure from steadily increasing tuition rates and other expenses. And while university has gotten significantly more expensive, with costs rising far faster than inflation, wages haven’t kept pace. In Ontario, for example, it takes 2.7 times longer than it did in 1975 to pay for the average cost of a year at university at a minimum wage job. (See CCPA’s interactive application for province and program specific information.) The result is that students are being squeezed on both sides, trying to cope with the higher cost of university and growing debt on one side while having a harder time finding jobs to pay for it and, if they’re lucky enough to find a job, having to work longer to cover costs. When baby boomers say “in my day I worked in the summer to pay for school instead of getting loans” that’s a fairy tale; it may have been true at once upon a time but these days it that has no more social relevance than Sleeping Beauty does (what exactly is a spindle anyway?). Furthermore, temporary summer jobs help students gain important skills and marketable experience that can improve EI is not actually helping the poor long term prospects. A recent study found that high school students who worked a parttime job in the school year or a summer job between years had better outcomes in their midtwenties. Other research shows that university graduates with work experience have an easier time finding post-university employment. Alternatives? In searching for solutions to this problem, it might be helpful to look at how government cuts have contributed. When the Conservatives came into power in 2006, they cut the old Summer Career Placement Program that provided summer work experience up to 55,000 students and replaced it with the Canada Summer Jobs Program, but only for half as many students. Despite the worsened labour market conditions, the Canadian Summer Jobs Program still only provided 36,077 subsidized placements in 2012-13 and funding for the government’s Youth Employment Strategy umbrella strategy has been cut from $275 million in 2010-11 to $211 million in 2012-13[i]. Past audits and evaluations of the SCPP and SJP have found that most employers who had taken students as part of this program had not planned to hire or would not have been able to do so without the wage subsidy (in part because the programs target funding partially to cashstrapped non-profits). If we want to decrease the slack in the student labour market then reversing these cuts and expanding the ambition of our youth employment programs would be an important first step. There were 106,000 fulltime post-secondary students (between 20-24) who wanted to work last month but couldn’t find a job. We should do something to help them. Courtesy : Canadian Centre for Policy Alternative Who does employment insurance help? It seems like an obvious question. One would assume that EI is for Canadians who’ve lost their jobs and are therefore going to be low income. EI is meant to support them through hard times as they hopefully get another job and get back on their feet. But…. what if we look at what income quintile EI recipients formerly found themselves? Were they lowincome, middle class, or rich before they got laid off? I did some digging and I was surprised by the result. My off-the-top assumption was that most EI recipients would be formerly low-income. They have more precarious employment and are more likely to be laid off. But in fact, the lowest income quintile before being laid off only made up 16% of all EI recipients. In most years, the lowest income folks were no more likely to be an EI recipient than the richest Canadians. You might wonder “How could it be that the lowest income families are among the least likely to receive EI?” The answer is that the lower your income, the less likely you are to be able to surmount the 910 hours barrier to qualifying for EI in the first place. The more frequent bouts of unemployment experienced by low income Canadians paradoxically makes it harder for them to access the benefits that would help them while unemployed. The richest 20% of families for their part are much less likely to be unemployed in the first place and so are less likely to be EI recipients. In fact, the group the most likely to be EI recipients is the middle 20% of the income spectrum (prior to layoff). They are the most likely to have surmounted the almost six months of constant work required to qualify for EI. The other disturbing implication of the above results is that any group that represents less than 20% of the beneficiaries is in essence subsidizing the system. The lowest income group only receives around 16% of the benefits depending on the year. The poor pay into EI while working, but they are less likely to collect benefits if they’re laid off. While we may consider EI a strong social support system, its current construction makes it particularly regressive for Canada’s lowest income families. The easiest way to redress this inequality is to reduce the number of hours required to qualify for EI thereby letting in those with precarious employment resulting in more frequent bouts of EI. While many have been advocating this change, there seems to be little traction federally. It’s unfortunate that due to data constraint I can’t go back prior to 1997 as that would have illustrated the substantial restriction in EI hours implemented in 1995. √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 9 “TEAM WORK TO BUILD A STRONG COMMUNITY” Brampton Home Owners Win Dispute With Builder Objective of HOWA is to create awareness of fundamental rights of residents. To requestgoverning bodies such as Municipalities, Tarion and Ministry of Consumer Affairs and ourelected representatives (MP's, MPP's & Councilors) to protectfundamental rights of all citizens. Following are the achievements of association by working together; Front Porch design (drawings not followed by builder). City enforced builder to replace front layout of all affected houses. Reverse grading (unsafe). City ordered to reinspect whole neighborhood and provide side railing as per bylaws,which were not followed by builder? Backyard access via Patio door (unsafe). City enforced builder to provide backyard access to all affected residents. Tarion related pending issues; * The Tarion mandate (PROTECTING ONTARIOS NEW HOME BUYERS) is self contradicting as this organization is run by builder majority. Association demands to dissolveTarion& form BOLD Partnership * Hardwood& Flooring issues * Low insulation level *Electrical safety concerns (ESA guidelines not followed) * PDI (Not allowed performing proper PDI). Tarion fails to initiate any action for reported items * Re-verification of energy star home certification Unresolved Pending Issues with City; * Provide timeline to address all issues. Home Owners should not wait for months and years. Residents lost faith in TARION/BUILDER. Demand to reconstruction by third party contractor or compensate to satisfaction. * All houses must be inspected by third party for deficiencies at the cost of builder/Tarion or city; * Brick work (damages). Color change later stage due to architectural control. Home owner was forced to sign color change document without explanation/brick design. No opportunity was given to homeowner by builder/city * Work with province to reduce auto insurance rates * Lower Property Tax in Brampton. Initiate Industry & University * Bus Service: link to city: Malton, Brampton, Vaughan, Bolton & Toronto with less than 30minute frequency * Traffic lights at Castle Oak / Highway 50. Also traffic lights/All way Stop on major crossings with in community to promote safe neighborhood * Park: Soccer Ground for kids, water fountains, sitting area for seniors in parks and side roads. Shed at all bus stops for extreme winter & hot summer * School Zone: Construction work safety Hazard, stop sign & Crossing Guard behind the Sir Isaac Public School& other schools in the neighborhood for student safety. * Snow removal from driveway entrance (Windrow Cleaning). Unsafe for seniors & residents. Thanks in Advance for your continuous support to resolve the issues. JotvinderSodhi (647 986 0011) President& Founder Home Owners Welfare Association Chair Sir Isaac Brock Public School GurpreetMarwaha (416 670 8276) Executive General Secretary HemantBuddhdev (416 451 5739) Executive Secretary On behalf of Home Owners Welfare Association (HOWA) and the residents of Brampton we would like to bring up your attention to the constructional exterior and interior deficiencies we have been facing within our community that we have gone ahead and reported to the concerned authorities at City of Brampton, various departments and elected representatives from the region and awaiting results Our demand to governing bodies is to inspect all homes by third party at the cost of city/builder/tarion and resolve concerns to the satisfaction of homeowner. Earlier in May, members of HOWA with active participation - came together to find common issues within each home and compiled a list as below: 1. Front Layout design Not as per City approved Drawings, require investigation why city allow builder? 2. No exit for backyard Safety Hazardous, several houses effected. Investigate why city issue occupancy permit? 3. Backyard slope to high- Safety Hazardous, 4. Attic Insulation is not as per energy star standard 5. Hardwood Issues Manufacturing, Quality & Installation (majority home owners are complaining) 6. Electrical outlet at are not grounded 7. Many more issues to report Earlier last month, we brought these issues to the attention of city with a help from councilors Dhillon & Sprovieri who diligently listened to our appeals, visited our neighborhood and felt the pain. They provided us with a chance to put our concerns to city hall and on June 9th, we represented our issues in the planning committee meeting held at Chamber of Council. Since then, Planning & Infrastructure Services staff have reviewed and identified these issues i.e. Front Porch design / material used, rear decks, grading to be genuine and have ordered builder to resolve them. At the same time, many warranted but not honored interior issues like improper installation of power outlets, cracks in hardwood floor and many more are to be resolved by the governing body, which is created to 'help home owners' but failed to protect poor home owners when approached for help in form of PDI list submission and in the process, each home owner required to deposit $300 to reconcile their home issues, not fixed by the builder but favored builder, thereby forfeiting home owner's deposits. In a recent / follow up meeting held at City hall on July 9th residents are promised that most of their genuine issues will be listened to, honored and warranted by Tarion, but the governing body (TARION) did not come up to offer any resolutions at all. Instead, they mentioned that qualified / certified home inspectors who report false / loops in the workmanship of builder, they are not required to abide by their finding and will not require builder to fix them. At the meeting, Councilors showed their concern and questioned how can a builder with a poor workmanship and reputation be allowed a license to build houses & proposed to withhold deposit & not allow those builders to construct in future. Tarion did not have any answer and advised, they received no complaints about the builder. Knowing that there are more than 100 members within association, who are affected with the after-math of poorest customer services and denial at every single step, Tarion required every home owner to fight their own battle individually, to which Tarion used double standards when approached. After a long struggle with city now we are finding way to avail justice. Thanking city for their co-operation, we appreciate the fact that they are trying to help the home owners. The poor workmanship still remains unaccounted in the areas of: hardwood (cracks, squeaks, splits), electrical & insulation issues, plumbing, window frame damages and many more issues are still pending. Tarion, which is governed by Ministry of Consumer Affairs, is not doing anything to resolve home owners concerns, rather home owners are pushed to torture them mentally and financially. Objective behind is home owner will give up after long frustration. Tarion inspectors warrant the defective item and Managers/ Directors reverse the decision to favor builder. One inspector warrant item & other inspector reverse the item. No inspection standard followed by Tarion. No consistency in defects reporting. Home owners are exploited by Tarion by either push them in court cases or not warranting the genuine concerns in multiple inspections of same defects. City hall passed a resolution subject to Tarion process, to help the home owners, but till date, there has been no commitment offered by them and we see, no light at the end of the tunnel. This is not only the story with the home owners in the neighborhoods, but many more home owners are not honored for their home warranty and are lost in the hope to get help. We lost trust in Tarion. √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ «¬«Â‘≈√ ◊Ú≈‘ ˛ «’ Ì≈Â∆ «¬√Â∆ «Â¡≈◊, ÂÍæ«√¡≈, ÏÒ∆Á≈È, ÓÓÂ≈ ¡Â∂ ‘ÓÁÁ∆ Á∆ ӱ ‘∆ ˛Õ ¡Ω ÓÓÂ≈Ó¬∆ Óª, √È∂‘Ó¬∆ ÌÀ‰ ¡Â∂ ¡≈ÁÙ ÍÂÈ∆ ˛Õ Ízß± ¿π√ Á∂ «¬‘ ±Í ‘∆ √Ì ’πæfi È‘∆∫ ‘ÈÕ ¿π√ Á∂ «¬È∑ª ±Íª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬’ ±Í ‘Ø Ú∆ ˛, ¿π‘ ˛ «ÚËÚ≈ Á≈ ±ÍÕ ¿π∫‹ ª ¿π‘ Ù’Â∆ Á≈ «¬’ ±Í ˛ Ízß± ¿π√ Á∆ ¡Í‰∂ ¡≈Í Á∆ ’Ó˜Ø∆ Â∂ √Ó≈‹’ √Ó-«Ú≈‹ ¿π √ Á∂ ß ‚ ∂ Í ∂ ˘ «¬’ Úæ‚≈ √≈Í Ï‰≈ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ¿π‘ ¬∂È∆ ’Ó˜Ø ÍÀ ‹ªÁ∆ ˛ «’ ¿π√ ˘ ¡Í‰∂ ͤ≈Ú∂∫/ÍzÂ∆«ÏßÏ ÂØ∫ ‘∆ ‚ Òæ◊‰ Ò◊Á≈ ˛Õ ¿π‘ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ‘πßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ ’Ó˜Ø ¡Â∂ «È„≈Ò, «ÈÓ≈‰∆ ω ‹ªÁ∆ ˛Õ «È-¡≈Ù Íz≈‰∆ : «‘ßÁ± «ÚËÚ≈ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ ÚæË «È¡≈Ù Íz≈‰∆ ˛Õ ¿π√ Ò¬∆ √ß√≈ ‘È∂∂ È≈Ò Ì«¡≈ ‘πßÁ≈ √∆Õ ß‚∂Í∂ Á∆ ’≈Òı ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆ ‘Ø∫Á ˘ „’ ÒÀ∫Á∆Õ ¿π√ ‘È∂∂ «Ú⁄ ¿π‘ √Ófi È‘∆∫ Í≈™Á∆ «’ ¿π‘ «’Ê∂ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ÿ Á∆ ‘≈Ò ’∆ ˛Õ ¿π ‘ «‹Ê∂ Â’ Ș ÁΩÛ≈™Á∆ ˛, ¿πÊ∂ Â’ ’ج∆ Ú∆ ¡≈ÁÓ∆ ¿π √ ˘ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ «Á√Á≈, «‹√ Á∆¡ª ¡æ÷ª ”⁄ ÊØÛ∆ «‹‘∆ Ú∆ √æ⁄∆ ‘ÓÁÁ∆ «Á÷≈¬∆ Á∂ Ú ∂ Õ ¿π √ Ò¬∆ ¡Í‰∂-Í≈¬∂ «Ú⁄ ¯’ ’È≈ ÓπÙ’Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬’ Í≈√∂ √≈∂ ¿π√ ˘ Ó‘æÂÚ‘∆‰ √Ófi‰ Òæ◊Á∂ ‘È ¡Â∂ Á±‹∂ Í≈√∂ √≈≈ √Ó≈‹ ¿π√ ÂØ∫ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ß‚∂Í∂ ÂØ∫ «ÿz‰≈ ’È Òæ◊Á≈ ˛Õ √ß√≈ ”⁄ ’ج∆ Ú∆ ¡«‹‘≈ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈ ‹Ø ¿π√ ÍzÂ∆ √⁄∆ ‘ÓÁÁ∆ Á∂ ÁØ ÙÏÁ Ú∆ ¡≈÷ √’∂Õ Ï≈Ò «ÚËÚ≈ : ß‚∂Í∂ Á∆ ’‘≈‰∆ Ï‘π ‘∆ Â√ÔØ◊ ˛Õ Íπ≈‰∂ ˜Ó≈È∂ ”⁄ ¤Ø‡∆ ¿πÓ «Ú⁄ ‘∆ «Ú¡≈‘ Á∆ ÍzÊ≈ ‘؉ Á∂ «√æ‡∂ Ú‹Ø∫ ‹Ú≈È∆ ‹ØÏÈ Á∆ Á«‘Ò∆˜ ”Â∂ Í‘π⁄ ß ‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ Ï‘π √≈∆¡ª ¡Ωª «ÚËÚ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª √ÈÕ √Â∆ ÍzÊ≈ ’≈È ¿πÈ∑ª ˘ ÍÂ∆ È≈Ò √ÛÈ Ò¬∆ Ӌϱ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «‹‘Û∆ ¡Ω  √Â∆ È‘∆∫ ‘Ø ‰ ≈ ⁄≈‘πßÁ∆ √∆, ¿π√ ˘ ˜ÏÁ√Â∆ ‹ÒÁ∆ «⁄÷≈ «Ú⁄ √πæ‡ «ÁÂ≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ‹∂ ’ج∆ ¡Ω Ï⁄ ‹ªÁ∆ √∆ ª √Ó≈‹ «Ú⁄ «‹¿±‰≈ ¿π√ Ò¬∆ ÓπÙ’Ò ‘Ø ‹ªÁ≈ √∆Õ √Ó≈‹ Á∂ ·∂’∂Á≈ ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ ˘ Ì≈ ω≈ «ÁßÁ∂ √ÈÕ √Â∆ ‘؉≈ ÍπßÈ Á≈ ’≈‹ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ √Â∆ È≈ ‘Ø ‰ Ú≈Ò∆¡ª ¡Ω ª ˘ √Ó≈‹ ¡Ì≈◊‰ª ¡Â∂ Í≈͉ª Á∂ Ȫ È≈Ò ÏπÒ≈™Á≈ √∆Õ √π‘≈◊‰ ¡Ωª, «ÚËÚ≈ ¡Ωª Á∂ ͤ≈Ú∂∫ ÂØ∫ Á± Ì‹Á∆¡ª √ÈÕ Áπ÷Á≈¬∆ ‹∆ÚÈ : ¡æ‹ Á∂ √Ó∂∫ «Ú⁄ √Â∆ ÍzÊ≈ ÏßÁ ‘Ø ‹≈‰ ’≈È «ÚËÚ≈ ¡Ωª «‹¿±∫Á∆¡ª ¡æ◊ «Ú⁄ √ÛÈ ÂØ∫ ª Ï⁄ ◊¬∆¡ª Ízß± «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ‘Ø ¡Ó≈ÈÚ∆ Áπ÷ ¿πÈ∑ª Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡ß◊ ω∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Ï∂¡≈√≈ ¡Ωª ˘ ¿πÈ∑ª È∂ «¬√ Â∑ª ’≈ϱ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ «’ ‹Á Â’ ¿π ‘ «‹¿± ∫ Á∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª ‘È, ÂÁ Â’ «¬’ È’∆ ’∆Û∂ Úª◊ ¡Í‰≈ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ Ù«‘ª Á∆ ÂπÒÈ≈ ”⁄ «Íø ‚ ª Á≈ ‹∆ÚÈ «¬√ «ÏÍÂ≈ Á≈ «˜¡≈Á≈ «Ù’≈ ˛Õ ȱߑ Á≈ Ó‘æÂÚ «√¯ ÒÛ’∂ È≈Ò ‘∆ : «‘ßÁ± ÍzÚ≈ «Ú⁄ Ú∂«÷¡≈ «◊¡≈ ¡◊√ B@AD 10 Ì≈Â∆ «ÚËÚ≈ ˛ «’ ÒÛ’∂ È≈Ò ‘∆ ȱߑ Á≈ Ó‘æÂÚ ‘πßÁ≈ ˛Õ ‹Á Óπß‚≈ ‘∆ È‘∆∫ ª ȱø‘ ’≈‘Á∆? ¿π‘ «¬’ ÏØfi ω ‹ªÁ∆ ˛Õ √æ √ , √‘π ∂ , ‹∂ · ¡Â∂ «Á¿π ¡≈«Á √ÌȪ Á∆ Șª «Ú⁄ Ïπ ∆ Òº ◊ ‰ Ò◊Á∆ ˛Õ ¿π ‘ ¿π √ Á∂ «‘Á∂ Á∂ ¤≈«Ò¡ª ¿π  ∂ «Ó·∆¡ª «Ó·∆¡ª ◊æÒª Á≈ Ó‘Ó È≈ Ò◊≈ ’∂, ¡Í‰∂ ’Ω Û ∂ ÏØ Ò ª Á∆ «Âæ ÷ ∆ Ë≈ È≈Ò ¿π È ∑ ª ˘ «ÁÈ ≈ ÷π⁄Á∂ «‘ßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ Ï∂Ú√ ¡Ω «¬√ ÁÁ ˘ ¡Í‰∂ ‘ßfi±¡ª Á∆ Ú«‘ßÁ∆ Ë≈≈ «Ú⁄ ‚π Ï Ø Á∂ ‰ ≈ ⁄≈‘π ß Á ∆ ˛Õ ¿π √ Á∆ Óπ √ ’≈‘‡ ª Á± ‘∆, ’ج∆ ¿π√ Á∂ ‘ßfi±¡ª ˘ Ú∆ √«‘‰ È‘∆∫ ’Á≈Õ ¿π√ Á≈ ‘؉≈ ¡ÙπæÌ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ È≈ ¿π‘ Óπ√’≈ √’Á∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ‘ßfi± Ú‘≈ √’Á∆ ˛Õ ÿ «Ú⁄ ¿π√ Á≈ ⁄Ò‰≈-«ÎÈ≈, ÏÀ·‰≈-¿π·‰≈ √≈≈ ’πfi ÒØ’ª Á∆¡ª Șª «Ú⁄ ’ß « „¡ª Úª◊ ¸Ì‰ Ò◊Á≈ ˛Õ ‘æ«Â¡≈∆, ‚À‰ Á∂ √ßÏØËȪ È≈Ò √‹≈¿π‰≈ : ¡ÀÈ≈ ‘∆ È‘∆∫, ¿π√ ˘ «ÁÈ ≈ ’¬∆ Â∑ª Á∂ Â≈‘È∂ √«‘‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ‘æ «Â¡≈∆, ‚À‰ ¡Â∂ ’∞Ò«‘‰∆ ¡≈«Á «ÚÙ∂Ù‰ ª ¿π√ Ò¬∆ √ßÏØËÈ Á≈ √Ó≈È Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ ˘ «¬√ ÂØ∫ ’∆ ÓÂÒÏ «’ ¿π√ Á∂ «‘Á∂, «ÁÒ ¿π  ∂ ’∆ Ï∆ÂÁ∆ ˛Õ ◊æ Ò -◊æ Ò ¿π  ∂ «Ú¡ß◊-Ú≈’ ¡Â∂ «fiÛ’ ˘ ¿π√ Ò¬∆ Ò¿π ˜±∆ √Ó«fi¡≈ ‹≈‰ Ò◊Á≈ ˛Õ «‘ßÁ± «ÚËÚ≈ Á∆ ÁÙ≈ «¬’ ÈΩ’ ÂØ∫ Ú∆ ÌÀÛ∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ √Ú∂ ÂØ∫ Ù≈Ó Â’ ’ØÒ‘± Á∂ ÏÀÒ Úª◊ ÿ Á∂ ’ßÓ’≈‹ «Ú⁄ Òº◊∂ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ √≈∂ ÿ Á∂ ̪‚∂ √≈¯ ’È≈ ¡Â∂ «Î «¬ßÈ≈ √æÌ ’πæfi ’È ¿πÂ∂ Ú∆ ¿πÒ‡∆¡ª «√æË∆¡ª «‡Í‰∆¡ª √«‘‰ ’È∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ’Á∂ ’Á∂ ˜≈ «‹‘∆ ˆÒÂ∆ ‘؉ ‹≈‰ ’≈È ¡Í‰∂ ÂØ∫ ¤Ø‡∂ ¡Â∂ Úæ‚∂ √ÌȪ ÂØ∫ Ó≈ ÷≈‰∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ «¬È∑ª √≈∂ Â√∆«‘¡ª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È Ò¬∆ ¿π√ ’ØÒ «¬’ ‘∆ √≈ËÈ ˛, ¿π‘ ˛ ‘ßfi± Ú‘≈¿π‰≈Õ ’∆ «¬‘ ‹∆ÚÈ Áπ÷ª Ò¬∆ ˛: ÒØ’ ¿π√ ÂØ∫ ¿πÓ∆Á ’Á∂ ‘È «’ ¿π‘ √Ì ’π æ fi √«‘‰ ’Á∆ ‘∂ «’¿π ∫ «’ ¿π ‘ «ÚËÚ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ Á«¬¡≈ ¿πÂ∂ ‹∆Ú ˛Õ √‘π∂ ÿ «Ú⁄ «’Ë∂ «Á¿π ¡Â∂ ÍzÚ≈ Á∂ ‘Ø «Ú¡’Â∆ ¿π√ ÂØ∫ ¿πÍzØ’Â √∂Ú≈Úª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’πæfi ‘Ø Ú∆ «¬æ¤≈ ÷Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘ Ú√± ⁄≈‘πßÁ∂ ‘È ‹Ø ¿π√ Á∂ ÍÂ∆ Á∆ «√¯ ͱߋ∆ ˛, ‹Ø ¿π √ ˘ ¡Í‰∆ ‹≈È ÂØ ∫ Ú∆ Úæ Ë «Í¡≈∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∆ Ó˜∆ È≈ Óßȉ ”Â∂ ¿π√ ˘ ‘Ø Ú∆ Â√∆‘∂ √«‘‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ‹Á ’ج∆ Ú√ È‘∆∫ ⁄ÒÁ≈ ª ¿π√ ˘ ÏÁÈ≈Ó ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π√ ˘ Ӌϱ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ ¡Í‰∂ ¡≈Í ˘ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬æ¤≈ ¡æ◊∂ fiπ’≈¡ Á∂Ú∂Õ «‹‘Û∆¡ª ¡Í‰∂ ¡≈Í ˘ fiπ’≈ Á∂∫Á∆¡ª ‘È, ¿π‘ «’√∂ ‘æÁ Â’ «¬√ ¡ÓÈπæ÷∆ Í∆Û ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ Íz ß Â ± ‹Ø «’√∂ Ú∆ ’∆Ó Â∂ ¡Í‰∂ Í«ÚæÂÂ≈ Á∂ ËÓ ¿πÂ∂ ¡ª⁄ È‘∆∫ ¡≈¿π‰ «ÁßÁ∆¡ª, ¿π‘ ‹ª ª «¬√ Â∑ª Á∂ ¡«Â¡≈⁄≈ª È≈Ò «ÿ∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª ‘È ‹ª ¡≈ÂÓ ‘«Â¡≈ ’ ÒÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘ ’Á∂ ’Á∂ ÂÍ«Á’ Ø◊ ‹ª ‘Ø ¤±Â Ø◊ª È≈Ò ◊z√ ‘Ø ’∂, Íz≈‰ «Â¡≈◊ ’∂ ‘∆ «¬√ È’∆ ‹∆ÚÈ ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ Í≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óª-Ï≈Í ÂØ∫ Ú∆ Í≈¬∆ : ¡≈Ó Ú∂«÷¡≈ «◊¡≈ ˛ «’ ’ß«È¡≈-Á≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Á∆ ¡Í‰∆ ¡ΩÒ≈Á Ú∆ Í≈¬∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬’ ÏØfi √∆ ‹Ø ‘‡ «◊¡≈Õ ¿π‘ √πæ÷ Á≈ √≈‘ ÒÀ∫Á∂ ‘È Ízß± ‹∂ ÏÁ«’√ÓÂ∆ Ú√ ß‚∂Í∂ Á∆ ’≈Ò∆ ∂÷≈ ¿π√ Á∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ’≈Òı «Ï÷∂ Á∂∫Á∆ ˛ ª ¿π√ ˘ „≈√ Á∂‰ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ ‹∆ÚÈ Á∂ √Â∂ ¿πÂ∂ ÁØ ⁄≈ ’ÁÓ √‘≈≈ Á∂ ’∂ ⁄Ò‰ Ú≈Ò≈ ’ج∆ Ú∆ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Ú∆ ¿π√ Á∆ ¡‰Á∂÷∆ ’È Òæ◊ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ «¬‘ √ÓfiÁ∂ ‘È «’ ÓπÙ’Ò È≈Ò Âª «¬‘ Óπ√∆Ï ◊ÒØ∫ Òº Ê ∆ √∆ ‹Ø «Î ¡≈ ͬ∆Õ Ú∆Ì‹≈¬∆, ¿π√ Á∂ √π‘≈◊‰ ‘؉ √Ó∂∫ ‹Ø Íz∂Ó Ì≈ÚÈ≈ «Ú÷≈™Á∂ √È, ¿π‘ √≈≈ ’πæfi ¡ÒØÍ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈Ï∆ ¿π√ ˘ «ÁÈ ≈ ¿π√ Á∆ ÏÁ«’√ÓÂ∆ Ò¬∆ Â≈‘È∂ Á∂ ’∂, ¿π√ Á∂ Áπ÷∆ «‘Á∂ ˘ ‘Ø Ú∆ ¤Ò‰∆ ’Á∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ ¡’√ ’ΩÛ∆¡ª ◊æÒª ‘∆ √π‰È∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ·∆’ „ø ◊ È≈Ò «‘‰ ¿π  ∂ Ú∆ «¬Â≈˜ : ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ’πæfi È≈ ’πæfi ª ÒØÛª ‘ Íz≈‰∆ Á∆¡ª ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ «ÚËÚ≈ Ò¬∆ √‹≈Ú‡ Á≈ √Ó≈È, ÙΩ’ Á∆¡ª ⁄∆˜ª, ◊«‘‰∂, ⁄ß◊∂ ’æÍÛ∂ ¡≈«Á Á≈ Í«‘ȉ≈ ÓÈ∑ ª ˛Õ ‹∂ ’Á∂ ’Ø ¬ ∆ «ÚËÚ≈ ⁄ß◊∂ ’æÍÛ∂ Í≈ ÒÀ∫Á∆ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∂ Ú≈Ò Ú≈‘ ’∂ ‹±Û≈ ¡≈«Á ·∆’ „ß◊ È≈Ò ÏßÈ∑ ÒÀ∫Á∆ ˛ ª ¿π‘ ÒØ’ª Á∆ ⁄⁄≈ Á≈ «ÚÙ≈ ω ‹ªÁ∆ ˛Õ «√¯ ¬∂È≈ ’È È≈Ò ‘∆ ÒØ’ «¬‘ ’«‘‰ «Ú⁄ ˜≈ Ú∆ √ß’Ø⁄ È‘∆∫ ’Á∂ «’ ¿π√ Á∂ Ò椉 ·∆’ «Ú÷≈¬∆ È‘∆∫ «ÁßÁ∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹∂ «’√∂ ¡‰‹≈‰ ‹ª Ï≈‘ Á∂ Ú≈’¯ ÏßÁ∂ È≈Ò ◊æÒ ’«Á¡ª «’√∂ È∂ Ú∂÷ «Ò¡≈ ª √ÓfiØ «’ ÍÒØ ¡≈ ◊¬∆Õ ÿ ÿ «Ú⁄ Ï√ ¿π √ Á∆ ⁄⁄≈Õ ÒØ’ª Á∆ ’≈È≈α√∆ Á≈ «Ù’≈ : Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ Á∂ ’ßȪ «Ú⁄ ‹Á «¬‘ ◊æÒ Í‘πß⁄Á∆ ˛ ª ¿π‘ Ú∆ √Ó≈‹ Á∂ ·∂’∂Á≈ª È≈Ò «¬’-Íæ÷∆ ¯À√Ò≈ ’ ÏÀ·Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬‘ ‘πßÁ≈ ˛ «’ ¿π√ ˘ Ó≈«Í¡ª Á∆¡ª Ú∆ ÷∆¡ª ÷؇∆¡ª √π‰È∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á≈ «ÚÙÚ≈√ Ú∆ ¡«ÚÙÚ≈√ «Ú⁄ ÏÁÒ‰ Ò◊Á≈ ˛Õ ‹Á Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ‘∆ ¿π√ ÍzÂ∆ ¡È≈Á Á∂ Ì≈Ú æ ÷ ‰◊∂ ª «Î ‘Ø ’Ω‰ ˛ ‹Ø ¿π√ È≈Ò ‘ÓÁÁ∆ æ÷∂? Ï≈’∆ ª ÓΩ ’ ≈ «ÓÒÁ∂ ‘∆ «¬’ Á∆¡ª ⁄≈ ’È Á∆ Â≈’ «Ú⁄ ÏÀ·∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹ «Ú⁄ ’πæfi ‹≈ª ¡«‹‘∆¡ª ‘È «‹È∑ª «Ú⁄ ¡Ωª ÚÒØ∫ ’ßÓ ’ ’∂ ËÈ ’Ó≈¿π ‰ ≈ Ïπ ≈ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π‘ Ì≈Ú∂∫ «’ßÈ∆ Ú∆ Âß◊∆ Ú≈Ò≈ ‹∆ÚÈ «ÏÂ≈¿π‰ Ízß± ¡Ω ˘ ’Á∂ Ú∆ ’ج∆ ’ßÓ È‘∆∫ ’È «ÁßÁ∂Õ ¡Í‰∆¡ª ÒØÛª ͱ∆¡ª È≈ ‘؉ ¿πÂ∂ ‹∂ ’ج∆ «ÚËÚ≈ «¬√ ⁄≈‘∂ «’ ¿π‘ ’πæfi ’ßÓ ’ ’∂ «‹Ú∂∫ «’√∂ Á≈ ÌØ‹È Ï‰≈ ’∂, ¡≈Ê’ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂ ÍÀª ¿πÂ∂ ÷Ò؉ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∂ ª ¿π√ ˘ ¡«‹‘≈ ’È ‘∆ È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ Ú∆-Ì‹≈¬∆ ª ¿π√ Á∂ «¬√ ’ßÓ ˘ ¡Í‰∆ Èæ’ ’æ‡ ‹≈‰≈ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ È≈ ª ¿π‘ ¡≈Í ¿π√ Á∆¡ª ˜±Âª ˘ ͱ≈ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿π√ ˘ ¡≈Í ’πæfi ’È «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ¿π‘ fi±·∆ Ù≈È Á∂ «Íæ¤∂ ¿π√ Á∆¡ª ’ØÓÒ «¬æ¤≈Úª Á≈ ◊Ò≈ ÿØ ‡ ‰ «Ú⁄ ˜≈ Ú∆ È‘∆∫ «fi‹’Á∂Õ «ÚËÚ≈ ‹∂ ’ ‘º √ ∂ ª ¿π ‘ ÏÁ⁄Ò‰ ˛Õ ¸æÍ-⁄≈Í ◊πÓ-√πÓ ‹‘∆ ω∆ ‘∂ ª ¿π‘ ’πÙ◊È ÎÀÒ≈™Á∆ ˛Õ ÒØ’ ¿π√ ˘ ÿπÓß‚∆ Ú∆ ’«‘‰ Òæ◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÌÒ≈ Íπæ¤Ø «’ ¿π√ ˘ «’‘Û∆ ◊æÒ Á≈ ÿπÓß‚ ˛Õ ’∆ ¿π√ ˘ «¬√ ◊æÒ Á≈ ÿπÓß‚ ˛ «’ ¿π‘ «‹¿±∫Á∆ ˛Õ “æ√∆ √Û ◊¬∆ Í ÚÒ È≈ «◊¡≈” ¡≈«Á «Ú¡ß◊ Â∆ª Á∆ Ú≈¤Û È≈Ò ‹Á ¿π√ Á∆¡ª ı≈Ò∆ ¡Â∂ ⁄Ó’ «‘ ¡æ÷ª ”⁄Ø∫ ‘ßfi±¡ª Á∆ Ë≈≈ Ú«‘ «È’ÒÁ∆ ˛ ÂÁ ’πæfi È≈ Íπæ¤ØÕ «ÚËÚ≈ Á≈ ؉≈ Á±«‹¡ª Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ Ù◊È ‘πßÁ≈ ˛Õ ÒØ’ ¿π√ ˘ Ø∫Á≈ Ú∆ È‘∆∫ Ú∂÷ √’Á∂Õ ’πæfi ¡Ωª ª ¡’√ «ÚËÚ≈ Á∆ Ù’Ò Ú∂÷‰≈ ¡ÙπÌ √ÓfiÁ∆¡ª ‘ÈÕ ≈Ó ≈Ó ’«‘ ’∂ æÏ È≈ÒØ∫ ¡Í‰∂ ⁄ß◊∂ Ì≈◊ Á∆ ⁄ß◊∆ «¬æ¤≈ ’ ’∂ «ÚËÚ≈ ˘ ÁØ - ⁄≈ ÷∆¡ª ÷Ø ‡ ∆¡ª √π ‰ ≈ ‘∆ Á∂∫Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª «Ú¡ß◊Ó¬∆ Â∆ ¿π√ ˘ ‘Ó∂Ù≈ √π‰È∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÙπÌ ’ßÓ «Ú⁄ ‘≈˜∆ √«‘‰ È≈ ‘ØÚ∂: ⁄ß◊∂ ’ßÓª ”⁄ «ÚËÚ≈ Á∆ ͤ≈¬∆∫ Ú∆ È‘∆∫ ÍÀ‰ «ÁÂ∆ ‹ªÁ∆Õ ¿π‘ «’√∂ ͱ‹≈ Í≈· «Ú⁄ «‘æ√≈ È‘∆∫ ÒÀ √’Á∆Õ «’√∂ ’ßÓ «Ú⁄ ‘æÊ È‘∆∫ Úß‚≈ √’Á∆Õ ¿π√ Á∂ ͤ≈Ú∂∫ ˘ ¡ÙπÌ ¡Â∂ «ÚÿÈ ÍÀ‰ Á∆ ’ÒÍÈ≈ ’ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «Ú¡≈‘, ‹ÈÓ Â∂ ‘Ø ÓΩ«’¡ª ¿πÂ∂ ‹Á ÿ Á∂ √≈∂ ÒØ’ ıπÙ∆¡ª ÓÈ≈™Á∂ «‘ßÁ∂ ‘È Âª «ÚËÚ≈ «¬’ ÷ø±‹∂ «Ú⁄ ÏÀ·∆, Óπ fi≈¬∆, ÍÒ’ª È≈Ò «‘Á∂ ˘ ÁÏ≈¬∆, √æÌ ’πæfi Ú∂÷Á∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ «‘ßÁ± «ÚËÚ≈ Á∆ «¬√ Â√ÔØ◊ ÁÙ≈ Á≈ «¬’ Ó≈ ’≈È ¿π√ Á≈ ¡«√æ«÷¡’ ‘؉≈ ˛Õ «¬√Â∆-«√æ«÷¡≈ ÚÒ Ùπ± ÂØ∫ ‘∆ «Ë¡≈È È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ «‘≈Õ Ì≈ Á∂ ‘˜≈ª ÿ ¡«‹‘∂ ‘È «‹È∑ª «Ú⁄ ¡Ωª Ò¬∆ ’≈Ò≈ ¡æ÷ ÌÀ∫√ Ï≈Ï ˛Õ «√æ«÷¡≈ ¡Â∂ ’Ò≈ Á∂ È≈ ‘Ø ‰ ’≈È ¿π È ∑ ª ˘ Á± « ‹¡ª Á∂ ¡≈√∂ ‹∆ÚÈ «‹¿±‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿π‘ ¡Í‰∂ √‘≈∂ È≈Ò, ¡≈Í ¡Í‰∂ ÍÀª ¿πÂ∂ ÷Û∆ ‘Ø ’∂, √ß√≈ Á∂ «¬√ ÿØ ¡«Â¡≈⁄≈’ ¡Â∂ Áπ-«Ú‘≈ ÂØ∫ Ï⁄ √’Á∆ ˛Õ «ÚËÚ≈ ¡≈ÙÓ Âª «ÚÌ⁄≈ Á∂ ¡æ‚∂ : «ÚËÚ≈Úª Á∆ Â√ÔØ◊ ‘≈Ò ¿πÂ∂ «Ú⁄≈ ’ ’∂, ¿πÈ∑ª Á∂ ¡≈√∂ Ò¬∆ Ï‘π Ê≈Úª ¿πÂ∂ «ÚËÚ≈ ¡≈ÙÓ ¡Â∂ ¡È≈Ê ¡≈ÙÓ ¡≈«Á √ß√Ê≈Úª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬‘ √Ê≈È Ú∆ «ÚÌ⁄≈ Á∂ ¡æ«‚¡ª Á∂ ±Í «Ú⁄ ’ß Ó ’Á∂ ‘ÈÕ «¬Ê∂ «ÚËÚ≈Úª Á∆ «¬æ˜Â ˘ ⁄Ø∆ ¤πÍ∂ È∆Ò≈Ó ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «‹‘Û∆¡ª ¡«‹‘≈ ’È ÂØ∫ Ȫ‘ ’Á∆¡ª ‘È, ¿π È ∑ ª ˘ ÏÒͱڒ ’≈ϱ «Ú⁄ «Ò¡ªÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬È∑ ª Á∆ ’∆Ó ‘Ø Ú√± ¡ ª Úª◊ È‘∆∫ ¸’≈¬∆ ‹ªÁ∆ √◊Ø∫ «‹√‡ ”⁄ Á≈È Á∂ Ȫ È≈Ò ¡ß « ’ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ «‹È∑ª ˘ ¿π‘ √ßÌ≈Ò∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿π ‘ √æ ⁄ ∂ Á∂ Ù Ì◊ ¡÷Ú≈™Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ˘ √≈‘√∆ ’ÁÓ ¸æ ’ ‰ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ √Ó≈‹ ˘ ÏÁÒ‰ Ú≈Ò∂ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ízß± ¡«‹‘∂ «’ßÈ∂ ÒØ’ ‘È «‹È∑ª È∂ ¿πÈ∑ª ˘ «˜ßÁ◊∆ Ì æ « ÷¡≈! «˜¡≈Á≈ ÒØ ’ ¿π È ∑ ª ˘ ¡«‹‘∂ √Â∂ ¿πÂ∂ «Ò¡≈ ’∂ ¤æ‚ Á∂∫Á∂ ‘È «‹Ê∂ ¿π ‘ ¿π √ ÂØ ∫ Ú∆ «˜¡≈Á≈ È’∆ ‹∆ÚÈ «ÏÂ≈™Á∆¡ª ‘È Â∂ «¬√Â∆ ‹≈ Á≈ ’¶’ ω ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¡æ ‹ ’æ Ò ¡Ω  «√æ « ÷¡≈ ¿π  ∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ’„≈¬∆, Ïπ‰≈¬∆ Â∂ «√Ò≈¬∆ ¡≈«Á Á∂ ‹Ø ’∂∫Á ÷ØÒ∑∂ ◊¬∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ÂØ∫ Ò≈Ì ÒÀ ’∂ ¿π‘ ¡≈͉∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ‹∆ÚÈ ˘ √π÷∆ ω≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ Ú∂«÷¡≈ «◊¡≈ ˛ «’ «¬√ È≈Ò ¿π È ∑ ª Á∆ √«ÊÂ∆ «Ú⁄ Ï‘π √≈∂ √πË≈ ‘ج∂ ‘ÈÕ ¿π ‘ ¡≈͉≈ √‘≈≈ ¡≈Í Ï‰È Á∂ È≈Ò È≈Ò Á∂Ù ¡Â∂ ‹≈Â∆ Ò¬∆ Ú∆ ¿πÈÂ∆ Á≈ √≈ËÈ Ï‰ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ Ízß± ¿πÈ∑ª ÷∂ª «Ú⁄ «‹Ê∂ «√æ«÷¡≈ Á∆ «’È È∂ ¿π È ∑ ª Á∂ «‘Á∂ ¡Â∂ «ÁÓ≈ˆ ˘ ØÙÈ È‘∆∫ ’∆Â≈, ¿π‘ ‘≈Ò∂ Âæ’ ¿π√∂ ÁÙ≈ «Ú⁄ ‘È ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ ·∂’∂Á≈ª Á∂ ¡≈√∂ «Ú⁄ «‘ ’∂ Áπ÷ ÌØ◊ ‘∆¡ª ‘ÈÕ “Ú≈‡” «¯ÒÓ «Ú⁄ BAÚ∆∫ √Á∆ «Ú⁄ Ï≈Ò «ÚËÚ≈Úª Á≈ ‹∆ÚÈ «’ßÈ≈ Áπ ÷ Ó¬∆ ˛, ÷π æ Ò ∑ ’∂ Íz Á Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √≈‚∂ «‘ßÁ± √Ó≈‹ Á∂ ·∂’∂Á≈ª ˘ «¬√ «¯ÒÓ ÂØ∫ ËÓ Á∆¡ª ⁄±Òª «‘ÒÁ∆¡ª Ș ¡≈¬∆¡ªÕ «¬√∂ ’≈È ¿πÈ∑ª È∂ «¯ÒÓ Á∆ Ù±«‡ß◊ Ì≈ «Ú⁄ ‘؉ ‘∆ È≈ «ÁæÂ∆Õ «¯ÒÓ √z∆¶’≈ «Ú⁄ ω∆ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ Íz√≈È ¿πÂ∂ Ú∆ Ï‘π √Óæ«√¡≈Úª ¡≈¬∆¡ª «’™«’ «¬√ È≈Ò √Ó≈‹ Á∂ ËßÁ∂Ï≈˜ª Á∆ ÍØÒ ÷πÒ∑ ‘∆ √∆ «‹√ ˘ ¿π‘ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫ ’ √’∂Õ ËßÈÚ≈Á √«‘ «‘ßÁ∆ Íπ√Â’ : ’Ô≈ «‘ßÁ± È≈∆ ¡≈‹ Ú∆ ¿πÍ’ ∂ «Ù ȑ∆∫? Ó±Ò Ò∂÷ : ≈’∂Ù È≈Ê, ¡ÈπÚ≈Á’ : ÍÚÈ ’πÓ≈ æÂØ∫ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 11 ’ØÛÍÂ∆¡ª Á≈ «¬≥‚∆¡≈ Â∂ ’ØÛª Á≈ Ì≈ ‚≈: «◊¡≈È «√≥ÿ “Á≈ ÏΩ√‡È ’È√Ò«‡≥◊ ◊∞Í º ” Á∆ AD Ú∆∫ √≈Ò≈È≈ «Í؇ “◊ÒØÏÒ ÚÀÒÊ B@AD” ¡È∞√≈ √≈Ò B@AC ÁΩ≈È √≥√≈ «Úº⁄ ’ØÛÍÂ∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆A ’ØÛ FC Òº÷ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ Ì≈ ’ØÛÍÂ∆¡ª Á∆ «◊‰Â∆ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò √≥√≈ «Úº⁄ AE Ú∂∫ ÈßÏ ¿∞µÂ∂ ¡≈ «◊¡≈ ‘À ‹ÁØ∫ «’ «¬√ ÂØ∫ «Í¤Ò∂ √≈Ò B@AB ÁΩ≈È Ì≈ Á≈AF Úª ÈßÏ √∆Õ «¬√ «Í؇ ¡È∞√≈ √≥È B@AC ÁΩ≈È Ì≈ «Úº⁄ A Òº÷ GE ‘˜≈ Í«Ú≈ª ’Ø Ò A@ Òº ÷ ¡Ó∆’È ‚≈Ò Ì≈Ú Â’∆ÏÈ F ’ØÛ Ì≈Â∆ ∞ͬ∂ ‹ª ¿∞√ ÂØ∫ ÚºË Á∆ ‹≈«¬Á≈Á ‘ÀÕ «¬√∂ «Í؇ ¡È∞√≈ Ì≈ «Úº⁄ √≈Ò B@AC ÁΩ≈È A@ ’ØÛ ¡Ó∆’È ‚≈Ò Ì≈Ú Â’∆ÏÈ F@@ ’ØÛ Ì≈Â∆ ∞ͬ∂ Á∆ ‹≈«¬Á≈Á Ú≈Ò∂ ¡«Â Á∂ ¡Ó∆ª (¡Ò‡≈ ‘≈¬∆ ÈÀµ‡ÚÊ) Á∆ «◊‰Â∆ BHD Í«Ú≈ ‘ÀÕ «¬√ √Ï≥Ë «Úº⁄ Ì≈ Á≈ √≥√≈ «Úº⁄ AC Úª √Ê≈È ‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫ Ì≈ «Úº⁄ Óπº„-’Á∆Ó ÂØ∫ ‘∆ ¡≈«Ê’ ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆¡ª ‘∆¡ª ‘È Í Ì≈ Á∂ ¡≈˜≈Á ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂Ù Á∂ Í«‘Ò∂ ÍzË≈È Ó≥Â∆ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» È∂ ¿∞√ √Ó∂ ∫ » √ (Ô» . ¡À µ √.¡À µ √.¡≈.) Á∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ÍzÏË ≥ ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘∞Á ≥ ∂ ‘ج∂ Á∂Ù «Úº⁄ ’∂∫Á∆ ÔØ‹È≈Ï≥Á∆ Ù∞» ’È ¡Â∂ ‹ÈÂ’ ÷∂ Á∂ «Ú’≈√ Á≈ ¯À√Ò≈ «Ò¡≈ √∆Õ Ì≈ Á∂ ÔØ‹È≈ ’«ÓÙÈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ √≥È AIE@ ¡Â∂ Á∂Ù «Úº⁄ ÔØ‹È≈Ï≥Á∆ Á∆ Ù∞¡ » ≈ √≥È AIEA «Úº⁄ ‘ج∆ √∆Õ Á∂Ù Á∆¡ª Í≥‹ √≈Ò≈ ÔØ‹È≈Úª «Úº ⁄ Óπ º ÷ ‹∆‘ ‹ÈÂ’ ÷∂  Á∂ «Ú√Ê≈ ¡Â∂ «Ú’≈√ ˘ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ‘∆, «‹√ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø ∫ «ÓÙ ¡Ê«ÚÚ√Ê≈ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¬∆Õ Ì≈Ú∂∫ ‹ÈÂ’ ÷∂ Á∂ «Ú’≈√ Â∂ «Ú√Ê≈ √Ï≥Ë∆ ’∞fi ¿±‰Â≈¬∆¡ª Ú∆ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆¡ª Í «¬√ Á∂ √≈Ê’ ÈÂ∆‹∂ Ï‘∞ «˜¡≈Á≈ √È «‹È∑ª ˘ √Ó≈‹ Á∂ Úº÷Úº ÷ Ú◊ª «Ú⁄’≈ ¡≈«Ê’ ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª ÿ‡≈¿∞ ‰ Á∂ ͺ ÷ ÂØ ∫ √≈«‘¡≈ «◊¡≈Õ √≥È AIIA «Úº⁄ Á∂Ù Á∆ √’≈ È∂ ¿∞Á≈∆’È, «Èº‹∆’È ¡Â∂ «ÚÙÚ∆’È Á∆ “ÈÚ∆∫ ¡≈«Ê’ È∆Â∆” ˘ Ù∞» ’È Á≈ ¯À√Ò≈ «Ò¡≈Õ «¬√ È∆Â∆ ˘ Ù∞» ’È ÓΩ’∂ Óπ÷ º ÁÒ∆Ò «¬‘ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ «’ «¬√ Á∂ ¡ÍÈ≈¿∞‰ È≈Ò Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ «Úº⁄ Â∂˜∆ ¡≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∂ ¯≈«¬Á∂ √≈∂ ÒØ’ª Â’ Í‘∞⁄ ≥ ‰◊∂ «‹√ ˘ “«√≈¡ Á∆ È∆Â∆” «’‘≈ «◊¡≈Õ «¬√ «Úº⁄ ’ج∆ Ùº’ È‘∆∫ ‘À «’ «¬√ È∆Â∆ Á∂ ¡ÍÈ≈¿∞‰ È≈Ò Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ «Úº⁄ ’∞fi √Ó∂∫ Ò¬∆ Â∂˜∆ ¡≈¬∆Õ «‹ºÊ∫Ø Â’ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∂ √Ï≥Ë «Úº⁄ “«√≈¡ Á∆ È∆Â∆” Áπ¡≈≈ «¬√ Á∂ ¯≈«¬Á∂ «√ ’∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Â’ Í‘∞≥⁄‰ Á≈ √Ú≈Ò √∆ ¿∞√ √Ï≥Ë∆ √≈∂ Ú≈¡Á∂ ¡Â∂ Á≈¡Ú∂ ÷Ø÷Ò∂ «È’Ò∂ «’¿∞∫«’ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∂ ¯≈«¬«Á¡ª Á≈ «√≈¡ ‘؉ Á∆ Ï‹≈«¬ «¬È∑ª Á∆ Ì≈¯ ω ◊¬∆ ¡Â∂ ¿∞‘ Ú∆ ’≈ÍØ∂‡ ‹◊ Á∆¡ª ÏØÂÒª «Úº⁄ Ï≥Á ‘Ø ◊¬∆Õ «¬√ √Ï≥Ë «Úº⁄ «¬‘ ‹≈‰ ÒÀ‰≈ Ú∆ ˜»∆ ‘À «’ Á∂Ù Á∂ ‘∞’Ó≈Ȫ È∂ Á∂Ù Á∆ ¿∞µ⁄∆ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á ¡Â∂ ’≈ÍØ∂‡ ‹◊ È∂ «¬√ Á∂ ¯≈«¬«Á¡ª ˘ ¡≈͉∂ Â’ √∆Ó ’È Ò¬∆ Á∂Ù Á∂ √≈ËȪ ˘ ’≈˘È∆ ¡Â∂ ˆÀ’≈˘È∆ Â∆«’¡ª È≈Ò ‹≈«¬˜-È≈‹≈«¬˜ ÂΩ ¿∞µÂ∂ ګ¡≈ ¡Â∂ «¬√ ÚÂØ∫ Á∂ √Ï≥Ë «Úº⁄ √Ó≈‹ Á∂ «’Â∆ Ú◊ª Á∆ «√¯ ¡‰Á∂÷∆ ‘∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ √◊Ø∫ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª Á∆¡ª ÒØÛª Á≈ Ú∆ «ı¡≈Ò È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ “ÈÚ∆∫ ¡≈«Ê’ È∆Â∆” ¡ÍÈ≈¿∞‰ È≈Ò Á∂Ù ÁØ Á∂Ùª «¬≥‚∆¡≈ ¡Â∂ Ì≈ «Úº⁄ Ú≥«‚¡≈ «◊¡≈Õ «¬≥‚∆¡≈ ¿∞È∑ª Óπº·∆ Ì ’ØÛÍÂ∆¡ª Á≈ «‹È∑ª ’ØÒ √≈∂ √πº÷ √≈ËÈ ‘È ¡Â∂ Ì≈ ¿∞È∑ª ’ØÛª ÒØ’ª Á≈ «‹‘Û∂ «˜≥Á◊∆ Á∆¡ª Óπ„ º Ò∆¡ª ÒØÛª Í»≈ ’È ÂØ∫ Ú∆ ¡√ÓºÊ Ï‰≈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ Á∂Ù Á∆ ¿∞µ⁄∆ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á Ï≈∂ Á∂Ù Á∂ ‘∞’Ó≈È ıÏÂ∆ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ √≥È AIIA ÂØ∫ ¡º‹ Â’ Á∂Ù Á∂ ‘∞’Ó≈Ȫ È∂ «¬‘ Ó≥È «Ò¡≈ ‘À «’ ¿∞Ȫ∑ Á≈ √Ì ÂØ∫ Óπº÷ ¿∞Á∂Ù ¿∞µ⁄∆ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á Íz≈Í ’È≈ ‘À Ì≈Ú∂∫ √Ó≈‹ Á∂ «’Â∆ Ú◊ª ˘ ¿∞√ Á∆ «’≥È∆ Ú∆ ’∆Ó «’¿∞∫ È≈ Â≈È∆ ÍÚ∂Õ «‹√ √Ó∂∫ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á «Úº⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À ¿∞√ √Ó∂∫ ¿∞‘ ¡≈͉∂ √Ø‘Ò∂ ¡≈Í ◊≈¿∞‰ «Úº⁄ ’ج∆ Ú∆ ’√ Ï≈’∆ È‘∆∫ ¤º‚Á∂Õ «¬√ √Ï≥Ë∆ ’≈Í؇ ∂ ‹◊ Ú∆ ¡≈͉∆ Ò≈Ò⁄∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¿∞∫Á≈ ‘Ø«¬¡≈ Á∂Ù Á∆ √’≈ ˘ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ‘؉ Á≈ ∞ÂÏ≈ ÏıÙ‰ «Úº⁄ ’ج∆ Ú∆ √Óª ¡‹≈¬∆∫ È‘∆∫ ◊∞¡≈¿∞∫Á≈Õ Á∂Ù Á∆ √’≈ Á∂ ’«Ò¡≈‰’≈ ‘؉ Á∂ √Ï≥Ë «Úº⁄ √’≈ Á∂ ÁÏ≈È ¡Ê«Ú«◊¡≈È∆ ¡Â∂ ’≈Í؇ ∂ ‹◊ Á∂ ◊ÛϬ∆ ¡≈͉∂ Ò¬∆ «Èº’∆¡ª-«Èº’∆¡ª Ï∂¡Ê «¡≈«¬Âª Íz≈Í ’È Á∆ ¡≈√ «Úº⁄ ¡≈͉∆ √≈∆ Ù’Â∆ Ú «Á≥Á∂ ‘È, ‹ÁØ∫ «’ ¿∞Ȫ∑ ˘ Ï‘∞  ⁄≥ ◊ ∆ Â∑ ª ÍÂ≈ ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À «’ ¡√Ò∆¡Â «¬√ ÂØ∫ «ÏÒ’∞Ò ¿∞Ò‡ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ Á∂Ù Á∆ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á ÚË ‘∆ ‘∞Á ≥ ∆ ‘À ª √Ó≈¬∂Á≈ ‹◊ ¡Ó∆ ‘Ø «‘≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À ¡Â∂ Úº‚∆ Ï‘∞-«◊‰Â∆ ÒØ’ ˆ∆Ï ‘Ø ‘∂ ‘∞Á ≥ ∂ ‘È Í ‹ÁØ∫ Á∂Ù Á∆ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á ÿ‡ ‘∆ ‘∞Á ≥ ∆ ‘À ª Ú∆ √Ó≈¬∂Á≈ ‹◊ ı∞Ù‘≈Ò ‘Ø «‘≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘ÀÕ ÁØÚ∫∂ Ú∂Ò∂ ˆ∆Ϫ ¿∞µÍ ‘∆ «¬√ Á∆ Ó≈ ÍÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ’ΩÓªÂ∆ ÓπÁ≈ ’ØÙ Á∆ ÍzÏ≥Ë’∆ «ÈÁ∂Ù’≈ «’z√‡∆È Ò∂◊≈‚ ¡È∞√≈ Ì≈ «Úº⁄ «Í¤Ò∂ AE √≈Òª ÁΩ≈È ¡ÏÍÂ∆ ÒØ’ª Á∆ «ÈØÒ √≥ÍÂ∆ AB ◊∞‰≈ ÚË∆ ‘ÀÕ «¬√ Ú≈Ë∂ È≈Ò √≈∂ Á∂Ù Á∆ ˆ∆Ï∆ ÁØ Ú≈ Á» ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À Õ ¡Ó∆’≈ ¡≈Ë≈«Â «¬º ’ ˆÀ Óπ È ≈¯∂ ’ ≈∆ √≥ √ Ê≈ “√Ø Ù Ò Íz Ø ◊ À µ √ «¬≥ÍÀ «∂ ‡Ú“ Áπ¡≈≈ ÓÈ∞÷ º ∆ ı∞Ù‘≈Ò∆ Á≈ ÍÂ≈ Ò≈¿∞‰ Ò¬∆ B ¡ÍÀÒ, B@AD ˘ ‹≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ «¬º’ «Í؇ ¡È∞√≈ ACB ÓπÒ’ª «Úº⁄∫Ø Ì≈ Á≈ A@B Úª √Ê≈È ‘ÀÕ Ï«’√ Á∂Ùª (Ï≈˜∆Ò, »√, Ì≈Â, ⁄∆È, ¡Â∂ Áº÷‰∆ ¡¯∆’≈) «Úº⁄ «¬’ºÒ≈ Ì≈ ‘∆ ¡«‹‘≈ Á∂Ù ‘À «‹√ Á≈ √Ê≈È A@@ Ú∂∫ Á‹∂ ÂØ∫ Ú∆ È∆Úª ‘ÀÕ «¬≥‡ÈÀÙÈÒ Î»‚ Í≈«Ò√∆ «√⁄ «¬≥√‡∆«⁄¿±‡, ÚÀÒ‡ ‘≥◊ ‘≈¬∆Î, ¡Â∂ ’È√È ÚÒ‚Ú≈¬∆‚ ÚºÒØ∫ √ªfi∂ ÂΩ ¿∞µÂ∂ AB@ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª Á∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ «¬º’ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ «¬‘ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ‘À «’ Ì∞÷ º Ó∆ Á∂ √Ï≥Ë «Úº⁄ Ì≈ Á∆ ‘≈Ò Ï≥◊Ò≈Á∂Ù, Í≈«’√Â≈È ¡Â∂ √z∆Òß’≈ Ú◊∂ Á∂Ùª ÂØ∫ Ú∆ Ó≈Û∆ ‘ÀÕ «¬√ «Í؇ ¡È∞√≈ √≥√≈ «Úº⁄ «‹≥È∂ ÒØ’ Ì∞ º ÷ Ó∆ Á≈ «Ù’≈ ‘È ¿∞ È ∑ ª «Úº ⁄ Ø ∫ Â’∆ÏÈ «¬º’-⁄ΩÊ≈¬∆ «¬’ºÒ∂ Ì≈ «Úº⁄ ‘∆ «‘≥Á∂ ‘ÈÕ ¡≈Ëπ«È’ ˆ∞Ò≈Ó∆ Ï≈∂ ¡≈√‡zÒ ∂ ∆¡≈ Á∂ ¡«Ë’≈ª Á∂ ≈÷∂ «¬º’ ◊∞ºÍ “Ú≈’ Î∆ Î≈¿±∫‚∂ÙÈ“ ÚºÒØ∫ √≥È B@AC ÁΩ≈È AFB Á∂Ùª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ¿∞µÍ ‹≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ «¬º’ «Í؇ ¡È∞√≈ Í»∂ √≥√≈ Á∂ ¡≈Ëπ«È’ ˆ∞Ò≈Óª «Úº⁄Ø∫ Â’∆ÏÈ ¡º«Ë¡ª Ò¬∆ Úº‚≈ ÿ Ì≈ ‘ÀÕ √≥√≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Ó«‘≥◊≈ Ó’≈È (Ï≥◊Ò≈) «¬≥‚∆¡≈ Á∂ ’≈Í؇ ∂ ‹◊ Á∂ «¬º’ È∞Ó≈«¬≥Á∂ Óπ’Ù ∂ ¡≥Ï≈È∆ Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ‘Ø ¡È∂’ª ÂºÊ ‘È ‹Ø «¬≥‚∆¡≈ Á∂ ’≈Í؇ ∂ ‹◊ Áπ¡≈≈ Á∂Ù Á∂ ËÈ ˘ ¡≈͉∂ ’Ϙ∂ «Úº⁄ ’È ¡Â∂ ¿∞√ Á≈ ̺Á≈ ÍzÁÙÈ ’È Á∆ ◊Ú≈‘∆ ÌÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈ Á∂ √Ï≥Ë «Úº⁄ «‹‘Û∂ ÂºÊ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘È ¿∞ ‘ «’√∂ Ú∆ √≥ÚÁ ∂ ÈÙ∆Ò «Ú¡’Â∆ ˘ «‘Ò≈ ’∂ º÷ «Á≥Á∂ ‘È ¡Â∂ √Ø⁄‰ Ò¬∆ Ó‹Ï» ’ «Á≥Á∂ ‘È «’ Á∂Ù Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á≈ Ó≈‚Ò «’‘Ø «‹‘≈ ‘ØÚ∂ «‹√ Á≈ ¯≈«¬Á≈ ¡≈Ó ÒØ’ª Â’ Í‘∞⁄ ≥ ‰≈ Ô’∆È∆ ω≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂Õ Á∂Ù Á∆ √≥È B@AA Á∆ ‹È◊‰È≈ Á∂ ¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈ Í»∂ Á∂Ù Á∆ ¡Ï≈Á∆ «Úº⁄∫Ø DI.H ¯∆√Á∆ ÒØ’ Íı≈È∂ Ò¬∆ ÷πÒ º ∂∑ ¡√Ó≈È ÊºÒ∂ ÷∂ª ¡Â∂ ‹≥◊Òª/fi≈Û∆¡ª «Úº⁄ ‹ªÁ∂ ‘È «‹ºÊ∂ ¿∞È∑ª ˘ Â∑ª-Â∑ª Á∆¡ª Ï∆Ó≈∆¡ª Òº◊‰ ¡Â∂ ‘Ø ı«¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ ∫ Á≈ ‘À Õ ÈÀ Ù ÈÒ ’≈¬∆Ó «’≈‚˜ «Ï¿±Ø ¡È∞√≈ «Í≥‚ª «Úº⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ’∂√ª «Úº⁄ F@FE ¯∆√Á∆ Á≈ ’≈È ÿª «Úº⁄ Íı≈È∂ È≈ ‘؉≈ ‘ÀÕ Í»∂ Á∂Ù Á∆ ¡Ï≈Á∆ Á∂ DF.I ¯∆√Á∆ ÒØ’ª ’ØÒ ÿª «Úº⁄ Íı≈«È¡ª Á∆ √‘»Ò ‘À ‹ÁØ∫ «’ Ï≈’∆ Á∂ C.C ¯∆√Á∆ ÒØ’ ‹ÈÂ’ Íı≈«È¡ª Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª ÿª «Úº⁄ Íı≈È∂ ‘È ¿∞Ȫ∑ Á∆ ‘≈Ò ϑ∞Â∆ ⁄≥◊∆ Ú∆ È‘∆∫ ‘À «’¿∞∫«’ ’≈¯∆ ÿª «Úº⁄ Íı≈È∂ ‡Ø«¬¡ª Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ √’≈∆ ¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈ Á∂Ù «Úº⁄ ˆ∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ‘∂·ª «‘‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ ¯∆√Á∆ «Úº⁄ Ò◊≈Â≈ ’Ó∆ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ «¬È∑ª ¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈ √≥È B@@D-@E ÁΩ≈È ˆ∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ‘∂·ª «‘‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ ¯∆√Á∆ CG.B √∆ ‹Ø √≥È B@AA-AB ÁΩ≈È ÿ‡ ’∂ «√¯ BA.I ¯∆√Á∆ «‘ ◊¬∆ ‘À ‹ÁØ∫«’ ¡√Ò∆¡Â «¬√ Á∂ ¿∞ Ò ‡ ‘À Õ «¬È∑ ª √’≈∆ ¡≥’«Û¡ª Á≈ ≈‹ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» Ô»È∆Ú«√‡∆ Á∂ ¡Ê«Ú«◊¡≈È Á∆ Íz¯ Ø √ À ¿∞Â√≈ ͇È≈«¬’ È∂ ÷Ø«Ò∑¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ √’≈ È∂ Á∂Ù «Úº⁄ ˆ∆Ï∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ‘∂·ª «‘‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ «◊‰Â∆ ˘ ÿº‡ «Á÷≈¿∞‰ Ò¬∆ ˆ∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ Á∂ ’ÀÒ∆ ¡≈Ë≈ ˘ ‘∆ È∆Úª ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬√ ¡«Ë¡ÀÈ ¡È∞√≈ ‹∂’ «Í≥‚ª «Úº⁄ BB@@ ’ÀÒ∆ ÍzÂ∆ «Ú¡’Â∆ ÍzÂ∆ «ÁÈ ¡Â∂ Ù«‘ª «Úº⁄ BA@@ ’ÀÒ∆ ÍzÂ∆ «Ú¡’Â∆ ÍzÂ∆ «ÁÈ È≈Ò Ì≈ «Úº⁄ ˆ∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ‘∂·ª «‘‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆ «◊‰Â∆ Á∂÷∆ ‹≈Ú∂ ª ’∂∫Á √’≈ Á∂ «¬º’ ¡Á≈∂ ¡ÀµÈ.¡Àµ√.¡Àµ√.˙. Á∂ ¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈ √≥È B@@D-@E «Í≥‚ª «Úº⁄ FI.E ¯∆√Á∆ ¡Â∂ Ù«‘ª «Úº⁄ FD.E ¯∆√Á∆ ωÁ∆ ‘À ‹Ø √≥È B@@I-A@ ÁΩ≈È ’zÓÚ≈ ÚË ’∂ GE.E ¯∆√Á∆ ¡Â∂ GC ¯∆√Á∆ ¿∞µÍ ¡≈ ◊¬∆ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∆ √≥È B@AA Á∆ ‹È◊‰È≈ Á∂ ¡≥’«Û¡ª ¡È∞√≈ E-AD √≈Ò Á∆ ¿∞Ó Á∂ Ï≈Ò Ó˜Á»ª Á∆ «◊‰Â∆ «‹‘Û∆ √≥ È AIGA Á∆ ‹È◊‰È≈ ÁΩ ≈È A@GECIHE √∆ ÚË ’∂ ABFFFCGG ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬‘ ¿∞‘ ¿∞Ó ‘À «‹√ ÁΩ≈È Ïº«⁄¡ª Á≈ ⁄≥◊≈ Í≈Ò‰-ÍØÙ‰ ’È≈ ¡Â∂ ¿∞Ȫ∑ ˘ ÍÛ∑≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À Í «¬È∑ª Ϻ«⁄¡ª Á∂ Ó≈«Í¡ª Á∆ ˆ∆Ï∆ È∂ «¬È∑ª ˘ Ï≈Ò Ó˜Á»∆ «Úº⁄ ˺’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ FF-FG √≈Òª Ï≈¡Á Ú∆ ¡È∞√»«⁄ ‹≈Â∆¡ª (’∞ºÒ ‹È√≥«÷¡≈ Á≈ AF.F ¯∆√Á∆) ¡Â∂ ‹È‹≈Â∆¡ª (’∞ º Ò ‹È√≥ « ÷¡ª Á≈ H.F ¯∆√Á∆) ¡Â∂ ‹ÀȪ ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’∆ Á∆¡ª Ë≈«Ó’ ÿº‡ «◊‰Â∆¡ª ı≈√ ’ ’∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ Á∂ «˜¡≈Á≈ ÒØ’ª Â’ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∆ ¿∞ µ ⁄∆ Á Á∂ ¯≈«¬Á∂ «ÏÒ’∞Ò Ú∆ È‘∆∫ Í‘∞≥⁄∂ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∂ ’¬∆ √»«Ï¡ª «Úº⁄ «√ ¿∞µÍ ÓÀˇ≈ „؉ Á≈ ˆÀ-ÓÈ∞º÷∆ «’ºÂ≈ ‹≈∆ ‘À ‹Ø «˜¡≈Á≈ ˆ∆Ï∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ’≈Ȫ ’ ’∂ Á«Òª Áπ¡≈≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∆ √πÍ∆Ó ’؇ Áπ¡≈≈ «¬√ √Ï≥Ë∆ ◊«·Â «¬º’ «‚Ú∆˜È ÏÀ∫⁄ È∂ √≈∆¡ª √»Ï≈ ¡Â∂ ’∂∫Á Ù≈√ ÍzÁ∂Ù √’≈ª ˘ «√ ¿∞µÍ ÓÀˇ≈ „؉ ˘ Â∞ ≥  Ï≥ Á ’È √Ï≥ Ë ∆ ‘Á≈«¬Âª ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ Á∂Ù Á∆ ’∞ºÒ ‹È√≥«÷¡≈ Á≈ EC ¯∆√Á «‘º√≈ ¡≈͉∆ ؘ∆-؇∆ Ò¬∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¿∞µÍ «ÈÌ ‘À «‹√ ˘ ≈Ù‡∆ ¡≈ÓÁÈ «Úº ⁄ Ø ∫ «√¯ AD ¯∆√Á∆ «‘º√≈ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Á∂Ù «Úº ⁄ ’≈Ò∂ ËÈ √Ï≥ Ë ∆ «¬‘ Ó≥ « È¡≈ «◊¡≈ ‘À «’ «¬‘ «¬≥È∆ «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ «Úº ⁄ ‘À «’ «¬√ ˘ “Ï≈Ï Á∆ ¡Ê«ÚÚ√Ê≈“ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂’ Á∂Ù «Úº⁄ ’≈Ò∂ ËÈ ˘ Ú∆ «Ú⁄≈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¿∞µÍ Á∂Ù Á∆ ¡ºË ÂØ∫ ÚºË ‹È√≥«÷¡≈ ˘ «√¯ G ¯∆√Á∆ «‘º√≈ ‘∆ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’¿∞∫«’ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¿∞µÍ ¡≈Ë≈«Â ÒØ’ª Á≈ ’≈Ò∂ ËÈ È≈Ò ’ج∆ Ú∆ √Ï≥Ë È‘∆∫ ‘∞≥Á≈Õ «Í¤Ò∂ «¬º’ Á‘≈’∂ ÁΩ≈È I@ Òº÷ «’√≈Ȫ È∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ¤º‚∆ ‘À «‹È∑ª «Úº⁄Ø∫ Úº‚∆ «◊‰Â∆ ˘ ¡«‹‘≈ ’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Ó˜Á»ª Á∆ «◊‰Â∆ ÚË∆ ‘À «’¿∞∫«’ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ˘ ¤º‚‰ Ò¬∆ Ó‹Ï» ’∆Â∂ ◊¬∂ «’√≈Ȫ Ò¬∆ ¿∞ÁÔØ«◊’ ¡Â∂ √∂Ú≈Úª ÷∂ «Úº⁄ ∞˜◊≈ Á∂ ÓΩ’∂ ¿∞ÍÒÏË È‘∆∫ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∂ ’∞ºÒ «’√≈È Í«Ú≈ª «Úº⁄Ø∫ HC ¯∆√Á∆ Í«Ú≈ «ÈÓÈ «’√≈Ȫ Á∆ Ùz∂‰∆ «Úº⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «’√≈Ȫ √Ï≥ Ë ∆ ’∆Â∂ ◊¬∂ ÷Ø ‹ ¡«Ë¡À È ª ÂØ ∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ‘À «’ Á∂ Ù Á∆¡ª ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ÷∂ √Ï≥Ë∆ È∆Â∆¡ª «¬È∑ª ˘ «ÁÈØ∫-«ÁÈ ˆ∆Ï∆ ¡Â∂ ’˜∂ Á∂ ⁄º’«Ú¿± «Úº⁄ ˺’ ‘∆¡ª ‘È «‹√ ’≈È «¬È∑ª «’√≈Ȫ «Úº⁄ ı∞Á’∞Ù∆¡ª Á≈ ∞fi≈È Ú∆ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒ «‘≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª ÂØ∫ «ÏȪ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ È≈Ò √Ï≥«Ë ‘Ø ÁØ Ú◊ª -÷∂Â∆Ï≈Û∆ Ó˜Á»ª ¡Â∂ Í∂∫‚± ¤Ø‡∂ ’≈∆◊ª Á∆ ‘≈Ò ª «¬È∑ª «’√≈Ȫ È≈ÒØ∫ Ú∆ «’Â∂ Ó≈Û∆ ‘ÀÕ ¿∞ÁÔØ◊ª «Úº⁄ ’≥Ó ’È Ú≈Ò∂ «˜¡≈Á≈ «’Â∆¡ª Á∆ ‘≈Ò «ÁÈØ∫«ÁÈ Ó≈Û∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘À «’¿∞∫«’ «¬≥‚∆¡≈ Ú≈«Ò¡ª Á∂ «‘ºÂª Á∆ ≈÷∆ ’È Ò¬∆ «’ ’≈˘Èª Á∆¡ª ˺ ‹ ∆¡ª ¿∞‚≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ √∂Ú≈Úª Á∂ ÷∂ «Úº⁄ ’≥Ó ’È Ú≈Ò∂ «˜¡≈Á≈ «’Â∆¡ª ˘ √≈¯-√πÊ∂ Ó≈‘ΩÒ «Úº⁄ ’≥Ó ’È Á≈ ÓΩ’≈ ª ˜» «ÓÒÁ≈ ‘À Í ¿∞È∑ª Á∂ ͺÒ∂ «¬≥È≈ ÿº‡ Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ’≥Ó ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ÿ ‹ªÁ∂ ‘È Âª ¿∞ È ∑ ª ˘ ÂÒı ‘’∆’ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ Ì≈ Á∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∆ √Óº«√¡≈ ª Í∂ ‡ Á∆ Ì∞ º ÷ Á∆ ‘À Í Á∂ Ù Á∂ ‘∞’Ó≈Ȫ ÚºÒØ∫ «¬Ò≈‹ ¿∞È∑ª Á∂ «ÁÓ≈ˆ Á≈ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «‹√ ≈‘∆∫ ¿∞È∑ª ˘ Áº«√¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∆ ¿∞µ⁄∆ Á Íz≈Í ’È Ò¬∆ ¿∞È∑ª Áπ¡≈≈ ‘≥„≈¬∂ ‹≈ ‘∂ Áπº÷ Ì«Úº÷ «Úº⁄ √π÷ º ª «Úº⁄ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ √≥√≈ Á∂ ¿∞ È ∑ ª Á∂ Ù ª «Úº ⁄ «‹º Ê ∂ ’≈ÍØ ∂ ‡ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ Á≈ «¬«Â‘≈√ «¬‘ Áº√Á≈ ‘À «’ ¿∞ È ∑ ª «Úº ⁄ ¡≈«Ê’ ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª ÚË∆¡ª ‘È «‹√ ’≈È ¡ÙªÂ∆ Ú≈Ò≈ Ó≈‘Ωˇ Á∂÷‰ ˘ «Ó«Ò¡≈ ‘ÀÕ √Ó∂∫ Á∆ ÒØÛ ‘À «’ ÒØ’-ͺ÷∆ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò ¡Í‰≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ «‹√ «Úº⁄ ˆ∆Ï∆ Á≈ ¡≈«Ê’ ÍºË ¿∞µ⁄≈ ‘Ø √’∂ ¡Â∂ ¡Ó∆∆ˆ∆Ï∆ «Ú⁄’≈ ¯’ ÿ‡ √’∂Õ IIAEF-HBAIF √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 12 Business of Education generates Rs. 48,400 crores of black money every year in India (Everyone knows it but no one wants to talk RAKESH M GOYAL, PhD & ANKUR GOYAL Indian education system gene rates at least Rs. 48,400 crores of black money every year from KG to PG admissions. This black money fuels corruption and inflation. It may also find its way into overseas tax heavens, election, terrorism and religious conversion. This report provides detail calculations on – how this money is generated and used alongwith our recommendations. Background : Black Money has been a big concern in India. We believed that education generates quite a big amount of black money in India. But, we were not sure of quantum of it. We initiated this research (1) to estimate the quantum of black money generated through business of education. This research has been eye-opener for us with mindboggling facts. Based on the data collected and analysis, we present our findings. Education has become big business in India : There was a time, not long ago, when education was a noble profession. Creating a school or college was a piousact or “Punya”. There was neither capitation fee nor donations nor back-breaking fees. A pupil taking private tuitions was considered as a failure of teacher. But, in last 20 years, education has become a big business. There is no pious deed or nobility attached to it. Education is offered on give and take basis. We will give you education against monetary consideration. We are responsible for somehow complete the course as per syllabus. Whether, you understand or not is your problem. Our obligation is only giving you education. Our responsibility does not include – (a) How much education adds to your knowledge-base or (b) makes you literate or (c) gives you ability to perform certain profession or (d) makes you good citizen or (e) make you an informed decision maker, etc. Apart from this paradigm change in delivery system, another paradigm change is in commercial side of education. Gone are the days of free or almost education. Based on the employ ability of product (students) educational institute can be clas sified into many categories. We define these categories as College level Category -1 : : Colleges where employability is 100% or more. Where higher salary paying companies compete for campus recruitment. These in clude likes of IITs /IIMs/ISB/ Medical colleges and some other top level professional/ (Rs. 48,400 crores = USD 8+billion at current rates) science/arts co lleges. In these, companies offer high salaries and chal lenging workenvironment and compete for Day-Zero placements. Category -2 : Colleges where employability is less than 100% but over 50%. Here less favoured companies/ organisations come for campus recruitment. Category -3 : Colleges where employability is less than 50% to nil. Here either no or very few companies come for campus recruitment. They pr oduce graduates with limited employability. School level Similarly, at lower level (KG to 12th), schools be defined as category 1 to category – 3. Here the gradation can be Category -1 : Schools facilitating easy entry to Category – 1 colleges; or convent schools; or perceived as good English learning schools. It is perc eived that after this category school, the child will speak fluent English and will have high probability of getting admission in category – 1 college. Thus, having a high probability of a job at managerial or administrator level at a later date. Category -2 : Schools have low rate of entry to Category – 1 colleges. After category – 2 school, children may go to category – 2 colleges and ma y get a middle level job at clerical level or call center. Category -3 : Barring few exceptions, most of the schools, where medium of teaching is in vernacular language fall in this category. Most of the chil dren end up taking a lower level job after the school or go to category – 3 or max category – 2 colleges. A ma jority (not all) of the government and municipal schools fall in this category. Problem (Why this happens) : The race for professional education and higher end jobs start from KG. There is always a scramble for admission at category – 1 and upto some ex tent category – 2 schools and colleges. There is high demand for category – 1 schools and colleges with limited supply of seats. This has created an unregulated and underground market for admission. Schools and colleges dema nd upfront money (called donations or capitation fee) for admission to limited seats. Even, those admission process es, which are controlled by government using common admission tests, there are loopholes and ways & means to this upfront money. Most of this upfront money is black money. Upfront fee rates of admission at various stages: Following is standard norm of upfront payment also called donation or capitation fee, at various stages of education for category–1 and in some cases category – 2 colleges and schools – 1. Play Group / Pre-KG – Rs. 36000-60000 per year 2. Junior KG – Donation in range of Rs. 30000-5 Lakhs with fee in the range of 200010000 per month. 3. 11th-Donation in range of Rs. 2-5 Lakhs. Fee excluded 4. Under graduation admiss ion (Fee excluded) – a. Medical (MBBS) – Rs. 30-60 Lakhs as donation b. Medical (BAMS and others) – Rs. 3-8 Lakhs as donation c. Engineering – Rs. 2-6 Lakhs as donation d. Management (BMS) – Rs. 2-10 Lakhs as donation 5. PG Admission (Fee excluded) – a. Medical - Rs. 1-4 crores as donation b. Management–Rs. 10-20 Lakhs as donation Further, there exist more ar eas like Nursing, Hotel Management, etc. where these unaccounted donations or capitation fee are norm. We have not done any research of these areas in the scope of this study. Education and Black Money Cost to Society : Based on data collected, following are the calculations of the total cost of the above donations to the society. 1. At Kids admission stage : The phenomenon of donation at kid’s admission stage is prevalent in cities (Metro / Urban areas). Parents, who can afford or manage somehow, wants to get their children to get admission to category – 1 schools. The shortage of this type of education compared to demand creates a skewed equation in favour of the institutes. Indian population is about 125 crores (1.25 billion). Birth rate is 20.24 (after providing infant mortality rate of 50/1000 births) per 1000 in 2013. This means addition of 2.5 crores of chil dren per year. About 30% population in √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ India lives is Metro / Urban areas. This means 75 lakhs babies are added per year in metro/urban centers. An estimated 80% population of metro/urban centers is lessthan middle class and BPL families. Their children go to category – 3 (municipal or government or added school), where this me nace of donation does not exist. This donation / capitation fee is prevalent in metro and urban areas with financia lly middle class and above families, which is about 20% of population. This 20% urban kid’s populati on means 15 lakhs babies /year. These parents have middle-class or above income. The going donation rate in Mumbai is Rs. 30000 to Rs. 5 Lakhs. In Delhi NCR and other urban centers also, the rate is same. If we take an estimated median as Rs. 100000, the amount of donation becomes Rs. 15000 crores/year. Almost all of this money is unaccounted or black money. Here, we have not considering play-group or prenursery fee. Though donations do not exist but the fee itself is not less. Some part of it is cash too. If an average of Rs. 20000 is paid as fee in cash, for 15 lakhs children, this also becomes Rs. 3000 crores per year. 2. Admission to 11th, after passing 10th : A college of choice costs Rs. 2-5 lakhs. In Mumbai Metro Region (MMR), there are 172000 seats. Most goes as per merit list. There is some management discretion. An estimated 15% seats are allotted either to less than cut-off marks or where student want specific college and out-of-management/ minority quota. In this way about 25000 seats are allotted with payment of capitation fee or unaccounted donation. A going rate is between 2 lakhs and 5 lakhs, depending upon the college. If we take the lower figure of Rs. 2 lakhs, for 25000 stude nts the amount is Rs. 500 crores. This is only in MMR. If the same is mapped to only urban areas, which has 20 times the population of MMR, the amount becomes Rs. 10000 crores / year. 3. Admission to under graduation courses Medical (only MBBS) : There are about 50000 seats all over India. ¡◊√ B@AD 13 About 60% are filled thr ough various entrance exams like CET, etc. 40% seats are filled by management quote (called MQ) and NRI quota. This is done all over India in over 300 medical colleges. At the average rate of Rs. 45 lakhs per seat the unaccounted money, in the form of capitation fee for 20000 students becomes Rs. 9000 crores/ year. This is only for MBBS. There are further other courses, where capitation fee at lower amount is prevalent. These are - BDS, MDS, BHMS, BAMS, BPT, MPT, D Pharm, B Pharm, M Pharm, B.Sc, PBC, GNM, M.Sc – Nursing. We have no estimate of number of seats here but the amount varies between 3 lakhs to 8 lakhs per seat. Engineering : There are 14.73 lakh engineering seats in over 3345 engineering colleges in India. AP has 3.40 lakhs, TN has 2.36 lakhs, Maharashtra has 1.46 lakhs and UP has 1.36 lakh seats. About 10% goes unfilled. About 20-25% seats are filled with manageme nt and NRI quotas at a rate of Rs. 2 to 6 lakhs depending upon state, location and reputation of college. If we take a conservative average of Rs. 3 lakhs / seat for over 3 lakhs seats the amount of capitation fee becomes–Rs. 9000 crores/ year. M a n a g e m e n t (undergraduate level, BMS/ BBA) : There are approx 150000 BMS / BBA seats in India. About 20% are allowed for Management Quota and NRI quota. These seats are sold for 2 lakhs to 10 la khs each. Thus, for 30000 seats at a minimum rate of 2 lakhs/seat, the money generated is Rs. 600 crores / year. 4. Admission to professional PG courses Medical (MD /MS) : Total 11000 seats are available in 300+medical colleges in India. 50% (5544 for 2014) are reserved for All India Quota (AIPGMEE). 25% for state quota and rest are Management and other Quota. About 2800 seats are sold in the range between Rs. 1 crore and 4 crores. It is an open secret that seats of state quota are also sold by political interest s. Let us consider these 2800 seats. Even at a minimum of Rs. 1 crore, the total unaccounted money is Rs. 2800 crores per year. Management (MBA/PGBDM/ etc.) : There are about 200000 MBA seats offered by over 2000 colleges in India. About 80% of these seats are from not much popular colleges and most of the students are unemp loyable or seats go vacant. Even though, a fee of Rs. 2-3 lakhs / year is charged. Out of rest 40000 seats, 50% are offered by IIMs and other sarkari or comparable institutes, where there is no donation though fee is high. The balance 20000 seats are sold for Rs. 8-20 lakhs. We have came across a management school in Mumbai, which openly sells seats for 15 lakhs, charges fee but output is employable. The director of one institute was raided three times and every time money was recovered but in few days, the activity resumed again. This generates about Rs. 2000 crores per year even at a rate of Rs. 10 lakhs / seat. The total sum calculated till now, only for capitation fee or donation per year becomes – Stage In Rupees Junior KG 15000 crores 11th 10000 crores MBBS 9000 crores BE/BTech 9000 crores BMS/BBA 600 crores PG-Medical 2800 crores PG– Management 2000 crores Total of above 48400 crores per year In US dollar terms it is over USD 8 billion per year. These figures look big. But, after revalidating data and assumptions, they may even turn out to be on the conservative side. This is equal to approx 0.8% of Indian GDP and 73.5% of total budget allocation to HRD ministry for 2013-14. Total budget for HRD ministry for 2013-14 was Rs. 65,867 crores. There are other courses likeed ucation, paramedical, hotel management, etc. where capita tion fee is charged, which are not considered above. Where this money goes : Nobody officially knows where this money goes. In fact, officially this money does not even exist. This money is what is usually termed, BLACK MONEY. Discreet inquires reveal that a big part of this money goes to politicians, bureaucracy, education barons and business houses as a big number of in stitutes are owned, controlled and managed by politicians an d business ho uses. Further discreet enquiries, under conf idence, further reveal that a part of this money may be slashed away abroad; a part may be used for elections; some part is may be used to fund and sustain real estate activities. It is also speculated that some part of this money is us ed for funding terror and/or conversion. The data analysis part of the report is over. We present below our effect and recommendation below. Effect on Indian society and economy : This trend creates distortion in Indian society and detrimental to Indian economy. Following are some, which is not an exhaustive list, of distortions – Tax evasion 1. This money is pure BLACK MONEY. No tax is paid on this. Loot of common people 2.Money mopped from various retail individuals concentrates in few hands. 3. The desperation among the regular middle class people to get the best education for their children means that they are willing to shell out huge chunks from their legitimate savings to get seats in various colleges. The parents almos t become paupers. Many times they beg, borrow or steal. Unethical / illegal usage 4. The money is either parked in real estate or slashed abroad. If parked in real estate, this supports the artificially hiked real estate prices and creates another loop for inflation and black money generation. Support other economies 5. If slashed abroad, the money goes out of Indian economy to support other economies. Student’s mentality 6. The students become crony capitalists, who consider this as investment and want to recover fast with interest. For example, the medical profession has become unregulated un-accountable mafia (not our words), where many doctors do unethical practices to recover their investment. 7. When the motive is to recover money, why should doctors do practice in rural or slum areas? Quality of education suffers 8. As the student has paid money, the degree becomes entitlement and not something to be earned. Why should s/he work hard, when the degree is assured? This effect the quality. Thus many times, these people are unsuitable for the job or try to get a cushy sarkari-type permanent job. That may be one of the reasons, most of the politicians, who enjoy medical treatment on public money; and money bags go to US / Singapore for treatment and do not trust Indian doctors. Cause of Inflation 9. It is speculated that some of this money is deployed in stock market and commodities exchange market. The commodities exchange has been responsible for commodities inflation especially of food grain. The money is also used for hoarding of commodities thus give raise to inflation. All this is possible only with tactical political support. Mis-utilization of national wealth 10. This money is about 73.5% of gross budgetary √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ support to Ministry of HRD, Govt of India. If only one year’s collection is used for primary education, Ekal vidyalaya (one teac her school, a successful experiment in over 40000 tribal villages by Vanvasi Vikas Kendra and Van Bandhu Parishad) and primary schools with better facilitie s can be opened in all villages in India. Challenge before Central Government 1. HRD Ministry : How to stop this loot? Make policies and channelize energies to improve education infrastructure, better teaching and quality education in all schools and colleges in India? The categorization of Category – 1 to Category – z must be demolished. 2. Health Ministry : How to break this eco-system from capitation fee till doctor’s loot mafia and provide better medical facilities to masses. 3. Finance Ministry : If nothing can be done by HRD and/or health ministry, at least make this loot official and collect tax on it. At a corporate rate of 33%, the tax will be about Rs. 16,000 crores per year. The use it for educational purposes. 4. Prime Minister : This is a big challenge before Mr. Modi. If he can tackle this menace, he can control many distortions in the society and economy. Recommendations We often find our academicians, politicians and economists waxing eloquent about India's demographic dividend. With the kind of education culture we have fostered in India, the dividend will soon become a curse. It is high time that the government took a hard look at how primary and higher education is being managed and monetised in India. We are no experts in education management but we are neither novice nor have any ¡◊√ B@AD 14 vested interest. We believe that in India there are more vested interests than real experts in education management. These are our views and unsolicited advice. The concerned minister has right to accept or modify or reject these. The one logical way to control the menace is total computerisation of all admission process at national level from KG level and then automatic computerised seat allotment at further stages based on aptitude and merits. Any upfront demand by schools/colleges must be made cognizable offence by an act of parliament. Fee should be standard with support from government and industry. Alternate model s can also be developed. To curb corruption, social and performance audits of each school and college must be compulsory and computerised. Examination should be based on knowledge and not cramming. Teachers must have minimum skill level, defi ned at national level. Further, we believe that examination should be central subject and not concurrent or state subject. There should be one all India examination board for 10th examination with common papers for Mathematics, Physics, Chemistry, Biology, History, Geography, English, Hindi and one compulsory paper for mother tongue or third language for Hindi speaking student. This can be UPSC type examination setup. Today, we have 29 state boards with ICSE, CBSE and what not. There is lot of incompatibility in their evaluation. This examination should be base for all professional admissions. Government may take a call on this, though this will be politically unpalatable bitter dose. References and acknowledgement (1) This research is possible with the help of many friends, relatives and classmates located all over India. We have collected data on the admission rates and seats in Mumbai Metropolitan Region (MMR), NCR of Delhi, Bangalore, Chennai, Hyderabad, Lucknow, Meerut, Jaipur, Indore, Bhopal, Ahmedabad, Surat and Pune. Mainly, the focus was to get the going rate of donation at the time of admission and how much flexibility (seats) management can allot. Copyright : Rakesh M Goyal and Sysman Computers Private Limited, Mumbai are absolute owners. At the same time, we allow any one to use this but by giving due credit to authors and Copyright holders. Disclaimer : This analysis is based on the data gathered at various urban centers for some schools and colleges at each center. Further data and details are available in public domain on Internet. We have relied on this data. If there is some discrepancy in data, then some conclusions may need revision. We acknowledge that all schools do not charge upfront money. About Authors Rakesh Goyal is PhD in Cyber Security; PDGM (MBA) from IIM-Bangalore with Gold Medal; AMIE (Mech. Engineering with Gold Medal). He has earned certificates CISA, CISM, CFE, CCCI, CMC and Chartered Engineer. He is an IT consulting entrepreneur since 1985 as MD of Sysman Computers P Ltd, Mumbai, a CERT-In and CCA empanelled firm (www.sysman.in). He is also the Director General of 'Center for Research and Prevention of Cyber Crimes'. Before that, He worked with BHEL, WIPRO and MNC Bank between 1972 and 1985. He is pioneer in IT Security in India since 1991. He has done over 3300 Cyber Security assignment related to Cyber Security consulting, audit and forensics. He has written 6 books (first book in 1993) and 50 papers on IT security related topics. He has 6 patents and copyrights. He has been on committees of Ministry of IT, GoI. He is a regular speaker and has chaired various sessions and member of committees at international conferences on cyber security/ crimes. He publishes a thricea-week newsletter on cyber crimes with over 120000 subscri bers. You may subs cribe CCCNews at www.cccnews.in He is also a black belt in Karate, a trained yoga teacher and has a diploma in acupressure. Ankur Goyal is an MBA from BC Canada after BMS from Mumbai University. He is member of Executive Council of CRPCC. He is a computer user from the age of 3 years. He has over 5 years of active IT Security experience. He is a regular contributor to IT Security Newsletter. He is a Black Belt in Karate. Author contact : [email protected] and [email protected] If some one want editable version, send email to [email protected] with your identifiable details (KYC) and reasons for requirement for editable version. We will send the editable version on merits at our discretion and not as your right. CENTER FOR RESEARCH AND PREVENTION OF COMPUTER CRIMES (www.crpcc.in) MUMBAI, INDIA SPONSORED BY SYSMAN COMPUTERS PRIVATE LIMITED, MUMBAI (www.sysman.in) Ó≈Â≈ ¡‹Ó∂ ’Ω «ÚßÈ∆ÍÀ◊ √≈‚∂ «Ú⁄’≈ È‘∆∫ ‘∂ “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ÓÀ◊˜∆È Á∂ √ßÍ≈Á’∆ ÏØ‚ Á∂ ÓÀ∫Ï ¡ÚÂ≈ «√æË,± «ÚßÈ∆ÍÀ◊, Ó≈È∆‡ØÏ≈ Á∂ ͱ‹È∆’ Ó≈Â≈ ¡‹Ó∂ ’Ω HH Ú«∑¡ª Á∆ ¿πÓ «Ú⁄ AG ‹πÒ≈¬∆ B@AD 鱧 «ÚßÈ∆ÍÀ◊ Á∂ «Ú’‡Ø∆¡≈ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ «¬’ «ÁÈ Á≈ √¯ ’懒∂ √≈鱧 √≈«¡ª 鱧 «¬√ ÁπÈ∆¡≈ ÂØ∫ √Á≈ Ò¬∆ ¡Ò«ÚÁ≈ ’«‘ ◊¬∂Õ Ó≈Â≈ ¡‹Ó∂ ’Ω Á≈ ‹ÈÓ «Íø‚ ’π√ æ ∂ «˜Ò∑≈ «ÎؘÍπ (¡æ‹ ÓØ◊≈) «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú¡≈‘ «Íø‚ √±ÒÍπ «‘√∆Ò ‹◊≈™ «˜Ò∑≈ ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ «ÈÚ≈√∆ √z . √π Á ≈◊ «√ß ÿ È≈Ò ‘Ø«¬¡≈Õ’πfi √Óª «Íø‚ «‘‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈≈ Í«Ú≈ ‹◊≈™ Ù«‘ «Ú⁄ «‘‰ Òæ◊ «Í¡≈Õ «‹Ê∂ ¡ÚÂ≈ «√ßÿ È∂ ¡≈͉∆ ÍÛ∑≈¬∆ ÁΩ≈È «¬È’Ò≈Ï∆ √¯ª È≈Ò ’ßÓ ’Á∂ √Ó∂∫ ‹∂Òª∑ Ú∆ ’æ‡∆¡ª ¡Â∂ ¡æ‹ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ È≈Ò ÏÛ∆ «ÙæÁ «ÁÒ∆ È≈Ò ’ßÓ ’ ‘∂ ‘ÈÕ Ó≈Â≈ ¡‹Ó∂ ’Ω ¡≈͉∂ «Í¤∂ «¬’ √ÍπÂ æ ¡ÚÂ≈ «√ßÿ ¡Â∂ ⁄≈ Ï∂‡∆¡ª ¤æ‚ ◊¬∂Õ ¿πȪ∑ ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ AIHA ÂØ∫ ’ÀÈ‚ ∂ ≈ «Ú⁄ «‘ ’∂ ÏÂ∆ ’∆Â≈Õ ¡Á≈≈ “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¿πȪ∑ Á∂ «¬√ «Ú¤ØÛ∂ ”Â∂ Í«Ú≈ È≈Ò Áπ÷ æ Á≈ Ù∆’ ‘πÁ ß ≈ ˛ ¡Â∂ Í«Ú≈ ÂØ∫ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ Ì«Úæ÷ Ó≈Â≈ ¡‹Ó∂ ÂØ∫ ‘∂ ¡Ë±∂ √πÍ«È¡ª È±ß Í±≈ ’È Á∆ ¡≈√ æ÷Á≈ ˛Õ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 15 ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ „π‚ æ ∆’∂ Á∆ CAÚ∆∫ Ï√∆ ÓÈ≈¬∆ (√’≈∆ Â∂ «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á «ÚπËæ Èπ’√≈È Ø’)± «ÏæÒ B@AD Á∂ «ÚØË ”⁄ Ø√ Óπ˜≈‘≈ «Íø‚ „πæ‚∆’∂ «Ú÷∂ AE Ó¬∆ AIDD 鱧 ‹ÈÓ∂ ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ “„πæ‚∆’∂” ¤∂ ÌÀ‰-Ì≈Úª ”⁄Ø∫ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∂ √ÈÕ ¡ßª Á≈ «Èæÿ≈ ¡Â∂ «ÓÒ≈ÍÛ≈ √πÌ≈¡ Ù‘∆Á ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ 鱧 «Ú≈√ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ «Ó«Ò¡≈ √∆Õ «ÍÂ≈ ‹∆ √∂Ú≈ «√ßÿ √ß˱ Ó≈Â≈ ‹∆ Ì◊Úß ’Ω √ß˱, ÌÀ ‰ ª √ÂÚß Â ’Ω , «¥Í≈Ò ’Ω , ¤Í≈Ò ’Ω, «‹ßÁ ’Ω ¡Â∂ Úæ‚∂ Ì≈¬∆ ‹√Ó∂Ò «√ßÿ √ß˱ √≈≈ Í«Ú≈ ‘∆ ¿πÍØ’Â ◊π‰ª È≈Ò «ÒÏ∂‹ √ÈÕ Úæ‚∂ Ì≈¬∆ ‹√Ó∂Ò «√ßÿ √ß˱ Á∂ ÒÛ’∂ Í«Óß Á «√ß ÿ √ß Ë ± Ú∆ ¿π Í Ø ’  ͫÚ≈’ «Í¤Ø ’ Û Ú≈Ò∂ ‘È ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á≈ ‘؉‘≈ ¡ß◊ ‘ÈÕ √æ«ڡª Á∂ Ùπ± ”⁄ ‘∆ ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∆ Ïπ æ ’ Ò ”⁄ ¡≈¬∂ ¡Â∂ ‘Ω Ò ∆-‘Ω Ò ∆ ’«Ó¿± « È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆ Ú≈Ò∂ √≈∂ ◊π ‰ ◊z « ‘‰ ’ ◊¬∂ Õ «Íø ‚ Íæ Ë , «¬Ò≈’≈ ÍæË Á∂ ÓØ‘∆ ¡≈◊±¡ª ”⁄ «◊‰∂ ‹≈‰ Òæ ◊ ͬ∂ Õ «Íø ‚ ¡Â∂ «¬Ò≈’≈ Íæ Ë ”Â∂ ’≈Ó∂ ‚ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ¡È∂’ª ÿØÒ ÒÛ∂ ◊¬∂ Ó‘æ  Úͱ È ÿØ Ò ª «‹Ú∂ ∫ ßË≈Ú≈ ¡À‹∆‡∂ÙÈ, AIH@ Á≈ ÚË∂ Ïæ√ «’≈«¬¡ª «÷Ò≈¯ ÿØÒ ¡Â∂ «¬È∑ª ÂØ∫ Ú∆ Ó‘æÂÚÍ±È «’√∂ Ï≈‘Ò∂ «Íø‚ ÂØ∫ „πæ‚∆’∂ ‘√ÍÂ≈Ò ”⁄ È√ Á∆ «‚¿±‡∆ ’Á∆ ¡Â∂ „πæ‚∆’∂ «Ú÷∂ ‘∆ «’≈¬∂ Á∂ Ó’≈È ”⁄ «‘ß Á ∆ È√ È≈Ò ‘Ø ¬ ∆ ◊π ß ‚ ≈◊Á∆ «Úπ æ Ë ÿØ Ò «‹√ Á∆ ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ È∂ √π⁄æ‹∆ ¡Â∂ Ï∂ ÷ Ω ¯ ¡◊Ú≈¬∆ ’∆Â∆Õ «¬√ ÿ‡È≈ ’≈È ‘∆ ◊π ß ‚ ∂ “√∆Â∂ ” (ÿπ æ Ò ∂ ’∂ Í«Ú≈) «‹√ Á≈ √Ïß Ë ¿π Í Ø ’  ◊πß‚≈◊Á∆ Ú≈Ò∆ „≈‰∆ È≈Ò √∆, È∂ ¡≈͉∂ ◊πß‚∂ √≈Ê∆ “’≈Ò∂” È≈Ò «ÓÒ’∂ Ï≈¬∆ ¡ÚÂ≈ 鱧 ’ÂÒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Ù‘∆Á ’≈Ó∂ ‚ ¡ÚÂ≈ „π æ ‚ ∆’∂ ȱ ß Ù‘≈Á Á≈ Ó‘≈È πÂÏ≈ «ÓÒ «◊¡≈Õ BE ‹π Ò ≈¬∆ AIHC Ù≈Ó Á∂ Ò◊Ì◊ Íø ‹ Ú‹∂ Á∂ ’∆Ï ‹ÁØ ∫ ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ ’Ø’∆ ’Òª «Íø ‚ ÂØ ∫ ¡≈͉∆ ‚≈’ «ÚÌ≈◊ Á∆ «‚¿±‡∆ ’’∂ «Íø‚ Í ‘∂ √∆, ª √Â∂ ”⁄ ‘∆ ’Ø’∆ ’Òª-¡‹∆ÂÚ≈Ò Ø‚ ”Â∂ “√∆Â∂” È∂ ¡≈͉∂ ◊πß‚∂ √≈Ê∆ “’≈Ò≈” È≈Ò «ÓÒ ’∂ √≈Ê∆ ¡ÚÂ≈ 鱧 ’ÂÒ ’’∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ È≈Ò ◊ÒÚæ‚Ú∆∫ ÁπÙÓ‰∆ Á≈ Óπæ„ ÏßÈ∑ «ÁæÂ≈Õ ÙØ ’ √Ó≈◊Ó √Ó∂ ∫ Ù‘∆Á∆ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ «¬Ò≈’≈ „πæ‚∆’∂ ÚÒØ∫ Ù‘∆Á ’≈Ó∂ ‚ ¡ÚÂ≈ „π æ ‚ ∆’∂ Á∆ ‹∆ÚÈ √≈ʉ ÌÀ‰ √π«ßÁ ’Ω „πæ‚∆’∂ 鱧 Ò≈Ò fiß‚≈ Ì∂‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‹Ø «¬√ ◊æÒ Á≈ ÍzÂ∆’ √∆ «’ ÌÀ‰ √π«ßÁ ¡≈͉∂ Ù‘∆Á ‘Ø ¸æ’∂ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Á∂ ¡Ë±∂ ’≈‹ È±ß Í±≈ ’È Á≈ ¡«‘Á ’ÈÕ ÌÀ‰ √π«ßÁ „πæ‚∆’∂ È∂ Ò≈Ò fiß‚∂ ¡≈͉∂ ‘æʪ ”⁄ √ßÌ≈Ò«Á¡ª √‡∂‹ ÂØ∫ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Á∂ Á√≈¬∂ √±‘∂ Ó≈◊ ”Â∂ ⁄æÒ‰ Á≈ ◊ΩÚÓ¬∆ ¡Â∂ Ù≈ÈÓæÂ≈ ◊‹Úª ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈Õ ÌÀ‰ √π « ß Á È∂ ¡≈͉∂ ’∆Â∂ ¡À Ò ≈È È± ß «ÈÌ≈¿π‰ Ò¬∆ ¿π√ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡æ‹ Âæ’ «Í¤∂ ÓπÛ ’∂ È‘∆∫ Á∂«÷¡≈Õ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ ÚÒØ∫ «Úæ„∂ «’√∂ Ú∆ ‘æ’∆ ÿØÒ «Ú⁄ ‚‡Úª √≈Ê «ÁæÂ≈ ¡Â∂ Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¡æ ‹ ’æ Ò ∑ ÌÀ ‰ √π « ß Á ¡Ω  Óπ’Â∆ Á∂ √±Ï≈ ’ÀÙ∆¡ Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ «ÈÌ≈¡ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «ÏȪ Ù‘∆Á √≈Ê∆ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ Á∂ ÒÛ’∂ ◊πÙÈ «√ßÿ, ȱߑ ‘Íz∆ ’Ω ÍØ Â ∆ ÈÚ«’È ’Ω ‹Ø ¡æ ‹ ’æ Ò ∑ ’À Ò ◊∆ (’À È À ‚ ≈) √À ‡ Ò ‘È, ÍØ Â ∆ ÈÚÁ∆Í ’Ω ¡Â∂ ÍØ Â ≈ ‘ÓÈ‹Ø Â «√ßÿ “ÒÚÒ∆” «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ È≈Ò ◊±Û∑≈ «ÙÂ≈ æ÷ ’∂ ⁄Ò ‘∂ ‘ÈÕ Ó‘æ  Úͱ È ◊æ Ò «¬‘ ˛ «’ Ù‘∆Á √≈Ê∆ Á∂ Í«Ú≈ È∂ √≈Ê∆ Á∆ Ù‘≈Á ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡È∂’ª ’Ù‡ fiæÒ∂Õ ¿πÊ∂ AIHF ”⁄ Ù‘∆Á √≈Ê∆ ¡ÚÂ≈ Á∂ «¬’ ’≈ÂÒ ◊πß‚∂ “’≈Ò∂” 鱧 «’√∂ ◊π∆Ò≈ ‡π’Û∆ È∂ ◊æ‚∆ ⁄Û∑≈ «ÁæÂ≈ √∆ ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á AIIF ”⁄ «Î «’√∂ ◊π∆Ò≈ ‡π’Û∆ È∂ √≈Ê∆ Á∂ Á±‹∂ ’≈ÂÒ “√∆Â≈” ”Â∂ «Íø‚ „πæ‚∆’∂ Á∂ Ïæ√ ¡æ‚∂ ”⁄ ‘∆ ’≈ÂÒ≈È≈ ‘ÓÒ≈ ’ ’∂ “√∆Â∂” 鱧 ◊ß Ì ∆ ˜ıÓ∆ ’ «Áæ  ≈ √∆, ÁØ È ª ÿ‡È≈Úª ”⁄ Í«Ú≈ ȱ ß ’≈¯∆ ÓπÙ«’Òª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈Õ √◊Ø ∫ “√∆Â∂ ” ”Â∂ ‘Ø ¬ ∂ ‘ÓÒ∂ Á≈ fi± · ≈ «¬≈Á≈ ’ÂÒ Á≈ ’∂ √ ’≈Ó∂ ‚ Á∂ ÒÛ’∂ ◊πÙÈ «√ßÿ ¡Â∂ ‘Ø √≈Ê∆¡ª ”Â∂ ÍÀ «◊¡≈Õ Í Ù‘∆Á √≈Ê∆ Á≈ Í«Ú≈ «’√∂ Ú∆ ÓπÙ«’Ò √Ó∂∫ È≈ ‘∆ ÿÏ≈«¬¡≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ‚«¡≈, √◊Ø∫ ‘Ø Â’Û∂ ‘Ø ’∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á≈ √≈Ê «ÁæÂ≈ Â∂ «¬È’Ò≈Ï∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆¡ª 鱧 ÂÈÁ∂‘∆ È≈Ò «ÈÌ≈«¬¡≈Õ ¡æ‹ ’≈Ó∂‚ ¡ÚÂ≈ „πæ‚∆’∂ Á∂ CAÚ∂∫ Ù‘∆Á∆ √Ó≈◊Ó Â∂ ÒØ’ √ß◊≈Ó Óß ⁄ (Íø ‹ ≈Ï), ¡Ω  Óπ ’ Â∆ Óß ⁄ (Íø‹≈Ï) ¡Â∂ Ì≈Â∆ «’√≈È Ô±È∆¡È (¥ªÂ∆’≈∆) ‹Ê∂ÏßÁ∆¡ª ÚÒØ∫ Ù‘∆Á √≈Ê∆ ¡ÚÂ≈ 鱧 √æ⁄∆ Ù˪‹Ò∆ Ì∂∫‡ ’«Á¡ª «¬√ ´‡∂ ∂ ≈‹ Íz Ï ß Ë Á≈ Î√Â≈ Ú愉 ’∂∫Á ”Â∂ ≈‹ √’≈ª ÚÒØ∫ «¬√ ´‡∂∂ ÍzÏßË Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ÿÛ∂ ‹≈ ‘∂ ’≈Ò∂ ’≈ȱßȪ Á≈ «ÚØË ’È Ò¬∆ ÒØ’ª 鱧 Ò≈ÓÏßÁ ‘؉ ¡Â∂ ÷≈Û’± ‹ÁØ ‹ «‘Áª Á∂ ≈‘ ÍÀ ‰ Á≈ √ßÁ∂Ù «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ «Ïæ’ ⁄±‘Û ⁄æ’ «¬Ò≈’≈ ¡≈◊± ÒØ’ √ß◊≈Ó Óß⁄ (Íø‹≈Ï) IIADB-EIBAA √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 16 Íz◊ Ø À«√Ú ’Ò⁄Ò ¡À√√ Ø ∆¬∂ÙÈ ’ÀÒ◊∆ ÚºÒ∫Ø ÍÀ√‡∆√≈¬∆‚˜ Á∂ ÓÈ∞÷º Â∂ ÍzÌ≈Ú ¡Â∂ ¡Ω◊À«È’ ÷∂Â∆ Â∂ ÒÀ’⁄ Ó≈: Ì‹È ’ÀÒ◊∆ ¡º ‹ «¬º Ê ∂ ’Ø √ Ø ‘≈Ò «Ú÷∂ Íz Ø ◊ À « √Ú ’Ò⁄Ò ¡À √ Ø √ ∆¬∂ Ù È ’ÀÒ◊∆ ÚºÒØ∫ ÍÀ√‡∆√≈¬∆‚˜ Á∂ ÓÈ∞º÷ Â∂ ÍzÌ≈Ú ¡Â∂ ¡Ω◊À«È’ ÷∂Â∆ Ï≈∂ ÒÀ’⁄ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Óπº÷ ÏπÒ≈∂ ‚≈: ÂÒØ ⁄ È «√≥ ÿ , «‘√≈ ¡À ◊ ∆’Ò⁄Ò Ô» È ∆Ú«√‡∆ Á∂ ∆‡≈«¬‚ Íz Ø Î À √ ‘ÈÕ ¿π È ∑ ª È∂ √Ò≈¬∆‚ ÙØ ¡ ≈‘∆∫ ¿∞ Í Ø ’  «ÚÙ∂ √Ï≥ Ë ∆ ¡≥ ’ «Û¡ª ÌÍ» «Ú√Ê≈ ‹≈‰’≈∆ √ث¡ª È≈Ò √ªfi∆ ’∆Â∆Õ ‚≈: √≈«‘Ï È∂ «’‘≈ «’ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ «Úº⁄ ’∆Û∂ Ó≈ ÁÚ≈¬∆¡ª (Pesticides) Á∆ ÚÂØ ∫ AIE@ ÂØ ∫ Ï≈¡Á Ù∞» ‘ج∆Õ «¬È∑ª ÁÚ≈¬∆¡ª Á∆ ÚÂØ∫ ’≈È ’∆Û∂ Ó’ΩÛ∂, Ï∆Ó≈∆¡ª ¡Â∂ ÈÁ∆Ȫ ¿∞µÂ∂ ’≥‡ØÒ ‘؉ ’≈È √≥√≈ «Ú¡≈Í∆ ¡≥È Á∆ ÍÀÁ≈Ú≈ «Úº⁄ C-AE ◊∞ ‰ ≈ Ú≈Ë≈ ‘Ø « ¬¡≈Õ Ò∂ « ’È Á»√∂ Í≈√∂ «¬È∑ª √≈«¬‰ª Á∆ ’∞ÚÂØ∫ ’≈È Í«¡≈Ú‰ ¡Â∂ ÷≈‰ Í∆‰ Ú≈Ò∆¡ª ⁄∆˜ª Á∆ Íz Á » Ù Â≈ √≥ √ ≈ «Ú¡≈Í∆ ‘Ø ◊¬∆Õ «¬È∑ª Ïπ∂ ÍzÌ≈Úª ’≈È «¬º ’ ÈÚ∆∫ «ÎÒ≈√Î∆ (Philosophy) Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈ «‹√ ˘ ¡Ω ◊À « È’ ÷∂  ∆ (Organic Agriculture) ’«‘≥Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «ÚË∆ «Úº⁄ «’√∂ Ú∆ ı≈Á ‹ª ’∆‡È≈Ù’ Á∆ ÚÂØ ∫ Á∆ ÓÈ≈‘∆ ‘∞ ≥ Á ∆ ‘À Õ ’∂ Ú Ò ’∞ Á Â∆ „≥ ◊ Â∆«’¡ª Á∆ ÚÂØ ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Í≥± ¡Ω◊À«È’ ÷∂Â∆ Á≈ fi≈Û Ú≈«¬Â∆ ÷∂Â∆ È≈ÒØ∫ EE-H@% ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ÙÂ≈ÏÁ∆ √Ï≥Ë∆ È≈‡’ C@ ¡◊√ ˘ ’ÀÒ◊∆ «Úº⁄ ÿº‡ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ ÚºËÁ∆ ¡Ï≈Á∆ Ú≈√Â∂ «¬‘ Â∆’≈ ÒØÛÏºË ¡≥È ÍÀÁ≈ ’È Á∂ ¡√ÓºÊ ‘À Õ ¿π È ∑ ª Áº « √¡≈ «’ Ì≈ «Úº ⁄ ’∆Û∂ Ó≈ ÁÚ≈¬∆¡ª Á∆ ÚÂØ∫ BE@ ◊z ≈ Ó Íz  ∆ ‘À ’ ‡∂ ¡ ‘À ‹ÁØ ∫ «’ «Ú’√ Á∂ Ù ª «Úº ⁄ C-F «’ÒØ ◊ z ≈ Ó ÍzÂ∆ ‘À’‡∂¡ ‘ÀÕ FAO Á∂ √Ú∂÷‰ ÓπÂ≈Ï’ ¡‹Ø’∆ G ¡Ï ¡Ï≈Á∆ B@E@ º’ I ¡Ï ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√ Ú≈√Â∂ B.C ¡Ï ‡È ¡È≈‹ Á∆ ÒØÛ ÚË ’∂ D ¡Ï ‡È ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ‘ ¡Ó∆’≈ Ú≈√∆ ¡Í‰∂ √∆ «Úº⁄ AC ’∆‡È≈Ù’ ¡Â∂ ‘ Í≥‹≈Ï∆ AE ’∆‡È≈Ù’ Ò¬∆ «ÎÁ≈ ‘ÀÕ «¬ºÊØ∫ º’ «’ ¡Ωª Á∂ ÁπºË «Úº⁄ Ú∆ «¬È∑ª ÁÚ≈¬∆¡ª Á∂ ¡≥ Ù «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ ‚≈. √≈«‘Ï È∂ ÎΩ∆ «√º‡≈ ’º„«Á¡ª «’‘≈ «’ Ρ √Ϙ∆¡ª ˘ ⁄≥◊∆ Â∑ª Ë؉, ͺÂ∂Á≈ √Ϙ∆¡ª Á∂ «¤Ò’∂ ¿∞Â≈È ¡Â∂ ¿∞Ï≈Ò‰ È≈Ò «¬√ Ó≈» ¡√ ˘ ’≈Î∆ ‘ºÁ º’ ÿ‡≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Í≥± ͺ’∂ ¡Â∂ «⁄ √Ê≈¬∆ ‘ºÒ Ò¬∆ √≥√≈ Ì Á∂ ÒØ’ª ˘ «¬√ ◊≥Ì∆ √Óæ«√¡≈ ”Â∂ ’≈Ï» Í≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡º◊∂ ¡≈¿∞‰≈ ÍÚ∂◊≈ ª ‘∆ Ó≈» ˜«‘ª Â∂ ÍzÁ»ÙÂ≈ ˘ Ø«’¡≈ ‹≈ √’∂◊≈Õ ‚≈. √≈«‘Ï Á∂ ÒÀ ’ ⁄ ¡Â∂ √Ò≈¬∆‚ ÙØ¡ ˘ √»fiÚ≈È Â‹Ï∂’≈ √ث¡ª È∂ ÏÛ∆ ∆fi È≈Ò √π«‰¡≈Õ ’≈. ÂÒØ⁄È Á»‘≈, √π‹∆ «√≥ÿ ‚Ø‚, ÓÈ‹∆ «√≥ÿ «◊ºÒ, Í«Ó≥Á «√≥ÿ ◊∂Ú≈Ò, ◊∞Ï⁄È «√≥ÿ Ï≈Û, Ó≈. Ï«⁄ºÂ «√≥ÿ «◊ºÒ ¡Â∂ √π‹∆ «√≥ÿ ‘∂¡ ¡≈«Á È∂ ÏÛ∂ ◊≥Ì∆ √π¡≈Ò Íπ º ¤ ∂ ¡Â∂ ‚≈. √≈«‘Ï È∂ √≈«¡ª √π¡≈Òª Á≈ ¡≈͉∂ Ș∆¬∂ ÂØ∫ ‹∞¡≈Ï «ÁºÂ≈Õ √‡∂‹ √≥⁄≈ÒÈ ’ ‘∂ Ó≈√‡ Ì‹È «√≥ÿ È∂ «’‘≈ «’ «’√∂ Ú∆ Ó√Ò∂ Â∂ ‘∂’ Á≈ ¡≈͉≈-¡≈͉≈ Ș∆¡≈ ‘À Õ Úº ÷ -Úº ÷ «Ú⁄≈ ¡≈¿∞ ‰ ∂ ⁄ß ◊ ∂ √≥’∂ «Á≥Á≈ ‘ÀÕ Ï«‘√ ‹≈∆ «‘‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À ª ‘∆ ⁄ß◊∂ «√º‡∂ «È’Ò √’Á∂ ‘ÈÕ ‹√Í≈Ò «√≥ ÿ ’≥ ◊ È∂ ¡’≈Ò «Î¿± È Ò ‘Ø Ó Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ √ªfi∆ ’∆Â∆Õ ‚ØÈ∂‡ ¡Ω◊Ș ’ÀÒ◊∆ Óπ«‘≥Ó Á∂ √≥⁄≈Ò’ «‘Á∂Í≈Ò «√≥ÿ È∂ ¡≥◊ Á≈È ¡Â∂ ÓÈ ¿∞Í≥ √∆ Á≈È ’È √Ï≥Ë∆ ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆Õ ‘È∂’ Ϻ Ë È∆ Á∆ ÍÒ∂ · ∆ ’‘≈‰∆¡ª Á∆ «’Â≈Ï, ¡‹∆Ï «ÙÂ≈, ¡◊Ò∂ ÙÈ∆Ú≈ ’Ø√Ø ‘≈Ò «Ú÷∂ ‘∆ ¡ÍÈ «Ò÷≈∆ √Ì≈ Á∆ Ó∆«‡≥◊ «Úº⁄ «Ò∆˜ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ ¡‹Ó∂ ≥ Ë ≈Ú≈, ‰‹∆ «√≥ ÿ ⁄≈È≈, Ó≈√‡ Ï«⁄ºÂ «◊ºÒ, √π‹∆ «√≥ÿ Í≥˘ ¡Â∂ ‘È∂’ ϺËÈ∆ È∂ ◊∆ª, ∞Ï≈¬∆¡ª, ◊˜Òª ¡≈«Á È≈Ò ‘≈˜∆ Ò◊Ú≈¬∆Õ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ÙÂ≈ÏÁ∆ ˘ √Ó«Í EÚª Â’Ù∆Ò √º « Ì¡≈⁄≈’ È≈‡’ √Ó≈◊Ó C@ ¡◊√ ÙÈ∆Ú≈ Ï≈¡Á ÁπÍ«‘ √∂‡ ’≈Ò‹ Á∂ ¡≈Î∆¡√ Ê∆¬∂ ‡ «Úº ⁄ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‘ √≈Ò Á∆ Â∑ª «¬√ Ú≈∆ Ú∆ ÒØ ’ ’Ò≈ Ó≥ ⁄ Óπ º Ò ªÍπ Á∂ ‚≈«¬À ’ ‡ Â∂ Ò∂ ÷ ’ ‘’∂ Ù ⁄Ω Ë ∆ ¡Â∂ √π«≥Á ÙÓ≈ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ Í≥‹≈Ï ÂØ ∫ Í‘∞ ≥ ⁄ ‘∂ ‘ÈÕ «¬º ’ È≈‡’ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ ÿ‡È≈ Á∂ A@@ √≈Ò Ï≈¡Á ’À È ∂ ‚ ≈ «Úº ⁄ ‘Ø ¬ ∆¡ª ÂÏÁ∆Ò∆¡ª Ï≈∂ ‘ØÚ∂◊≈Õ Á»‹≈ È≈‡’ ‡Ø ¡ ≈, Ϻ « ⁄¡ª Á∆¡ª B ’Ø « ˙◊≈Î∆¡ª ¡Â∂ ¡À ’ ÙÈ ◊∆ ‘Ø ‰ ◊∂ Õ Íz À µ √ ¡Â∂ Ó∆‚∆¬∂ ˘ «¬‘ ‹≈‰’≈∆ «Á≥«Á¡ª Ó≈√‡ Ì‹È «√≥ÿ ‹ÈÒ √’º  Íz Ω ◊ À « √Ú ’Ò⁄Ò ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ ’ÀÒ◊∆ È∂ Áº«√¡≈ «’ È≈‡’ª Á∆ «Â¡≈∆ ¡Â∂ ‘Ø Ó√«Ò¡ª √Ï≥ Ë ∆ ¡◊Ò∆ Ó∆«‡≥ ◊ ¡◊√ Á∂ Í«‘Ò∂ ¡ÀÂÚ≈ B Ú‹∂ ’Ø√Ø ‘≈Ò «Ú÷∂ ‘ØÚ∂◊∆Õ ÚË∂∂ ‹≈‰’≈∆ Ò¬∆ Ó≈√‡ Ì‹È «√ßÿ ˘ D@C-DEE-DBB@ ‹ª ‹«Â≥Á √ÚÀ⁄ ˘ D@C-I@C-EF@A ¿∞µÂ∂ √≥Í’ ’Ø Õ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ 17 ¡◊√ B@AD √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 18 «Á√‘º«Á¡ª ÂØ∫ Í≈ Ú≈Ò≈ Ș∆¡≈ Ú«≥Á Ú≈Ò∆¡≈ ÓØ⁄∂ È≈ √≥Ì≈Ò∂ ‹≈‰ ª Ϥ∂ ¡Â∂ Ïπ¤∂ Ï≈‘ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÙªÂ∆ «ÚËÚ≈ ‘Ø ‹≈Ú∂ ª ’≈Ò∂ ÁΩ Á≈ ¡≈◊≈˜ ‘∞Á ≥ ≈ ‘ÀÕ √Ó∂∫ Á∆ ÈϘ ͤ≈‰È Ú≈Ò∂ ı»È∆ ‡’≈¡ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬∆ ’ج∆ È≈ ’ج∆ Â’∆Ï ’º„ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ‘«¡≈‰∂ Ò¬∆ Úº÷∆ ◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ÓπÁ º ∂ ˘ ÒÀ ’∂ «√º÷ª «Úº⁄ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‘∂ √≥Ì≈Ú∆ ‡’≈¡ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ‹Ê∂Á≈ ¡’≈Ò Âı ںÒ∫Ø ’∆Â∆ ◊¬∆ ¡Í∆Ò Á∂ È≈Ò «Ò¡≈ «◊¡≈ Á∞√ ’ÁÓ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ¡’≈Ò Âı È∂ Ì≈-Ó≈» ‹≥◊ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ¡≥«ÓzÂ√ ¡Â∂ ’È≈Ò «Úº ⁄ ‘Ø ‰ Ú≈Ò∆¡ª ’ÈÚÀÈÙȪ ”Â∂ Ø’ Ò≈¿∞‰ Á≈ ‘∞’Ó √π‰≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ‹Ê∂Á≈ È∂ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ ‘À «’ ¿∞‘ √z∆ ¡’≈Ò Âı √≈«‘Ï Á∆ ¤Â-¤≈«¬¡≈ ‘∂· √≈∆¡ª √Ï≥«Ë «Ëª È≈Ò «ÓÒ-ÏÀ· ’∂ «¬√ «Ú√Î؇’ ÓπÁ º ∂ Á≈ ’ج∆ È≈ ’ج∆ „∞’Úª ‘ºÒ ’º„‰ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘؉◊∂Õ ’≈Ù! Í≥Ê ”⁄Ø∫ ¤∂’‰ Ú◊∂ ’≈‘Ò∆ È≈Ò Ò¬∂ ◊¬∂ ¯À√«Ò¡ª ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ¡«‹‘∆ √π÷Á Í«‘Ò’ÁÓ∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘∞Á ≥ ∆ ª ¡«‹‘∆ ÈΩÏ ¡≈¿∞‰ Á≈ √Ú≈Ò ‘∆ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ √∆ ‘؉≈Õ ÙÏÁª Á∆ ⁄ªÁÓ≈∆ È≈Ò Ó√Ò∂ √πÒfi‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ ‘Ø ¿∞Òfi ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «Èº’∆ «‹‘∆ «⁄‰◊ ‹ª ⁄≥«◊¡≈Û∆ È≈Ò ÌªÏÛ Ó⁄ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÓπºÁ≈‘∆‰ Í≈‡∆¡ª ˘ ÓπºÁ≈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’ΩÓ ”Â∂ Ì∆Û Ï‰ ‹≈Ú∂ ª ‹˜Ï≈Â∆ ÒØ’ Ì∆Û Á≈ «‘º√≈ ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ’¬∆ ÓΩ’≈-ÙÈ≈√ ◊ÓÁÒ∆¬∂ È∂Â≈ ◊Ó∆¡ª «Úº⁄ ◊Ó È≈¡∂ Ó≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á ◊Ó∆¡ª ’º‡‰ Ò¬∆ Í‘≈Ûª ”Â∂ ⁄Û∑ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ì∆Û Ú∂Ò∂ Ì∆Û ”⁄Ø∫ «È’Ò‰ Á≈ ¿∞È∑ª Í«‘Òª ‘∆ ≈‘ º«÷¡≈ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∆ ’ΩÓ∆ Í∆Û≈ Á≈ ‹Ó≈ ’È Ò¬∆ ÍÀ∫Â∆-¡º÷∆ ’∆ Ï≈ÚÈ-¡º÷∆ Ú∆ ¡Ë»∆ ‹≈ÍÁ∆ ‘ÀÕ È∂Â≈Úª Á≈ ¡«ÌÈÀ √πı∆¡ª χØÁ≈ ‘À Í ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ ˘ «¬«Â‘≈√ Á∂ ‘≈Ù∆¬∂ ”Â∂ Ú∆ ‹◊∑≈ È‘∆∫ «ÓÒÁ∆Õ «◊‰Â∆ ÚË ‹ªÁ∆ ‘À ª Ù‘∆Áª Á∂ Ȫ «◊‰È∂ Ú∆ ÓπÙ’Ò ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ’∞ Ï≈È∆¡ª ’È Ú≈Ò∂ Ï∂ È ≈Ó «‹¿∞«Û¡ª ˘ ¡Á≈√ «Úº⁄ “Ù‘∆ÁªÓπ∆Áª” Á∂ Ȫ È≈Ò ˜» Ô≈Á ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬º’ √Óª √∆ ‹ÁØ∫ Ù‘≈Á Á∂‰ Ò¬∆ ⁄≈¡ ⁄Û∑ ‹ªÁ≈ √∆Õ ËÓ ‘∂ √∆√ Á∂‰ Ú≈«Ò¡ª ˘ ¡Ó √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ Úº‚∂-Ú‚∂«¡ª Á∆ Ú≈Â≈ ÒØ ’ -Ú≈Â≈ ω ‹ªÁ∆ √∆ Ï≈Ï≈‰∆¡≈ ’‘≈‰∆¡≈ Íπ  √Íπ  ’∂«È® ¡º‹’ºÒ∑ ÒØ’ ⁄∆⁄∆ ˘ ı»È Ò≈ ’∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Ù‘∆Á ◊Á≈ÈÁ∂ ‘ÈÕ ÙzØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∂ √Íz√ ¡Â∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ √Á≈ Íz’≈Ù «√≥ÿ Ï≈ÁÒ Úº Ò Ø ∫ ‘«¡≈‰∂ Á∆ Úº ÷ ∆ ◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ «ÚØË «Úº⁄ ÓØ⁄≈ Ò≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√¡≈√∆ Ó≈‘ΩÒ Í»∆ Â∑ª Ì÷ «◊¡≈ √∆ «‹√ ÂØ∫ ’∂∫Á Á∆ ÓØÁ∆ √’≈ Ú∆ «⁄≥ √∆Õ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∆ «√¡≈√∆ Ì≈¬∆Ú≈Ò Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ È∂ Ú∆ ’∂∫Á √’≈ ˘ ÓÙÚ≈ «ÁºÂ≈ √∆ «’ ÓØ⁄≈ Òº◊‰ È≈Ò Ó≈‘ΩÒ ı≈Ï ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ ÓØÁ∆ √’≈ ˘ ‹⁄≈«¬¡≈ «◊¡≈ «’ Ï≈¬∆ √≈Ò Í«‘Òª ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÚºÒØ∫ Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ “ËÓ Ô∞Ë º ÓØ⁄∂” ˘ ¡≈ı ◊ÓÁÒ∆¡ª È∂ √≥Ì≈Ò «Ò¡≈ √∆Õ «¬√ Â∑ª ”⁄≥◊∂ «ÁȪ“ Á∆ Ï‹≈¬∂ “Ó≈Û∂ «ÁÈ” ¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Ì≈‹Í≈ «√º÷ª Á∂ ¡≥Á»È∆ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úº⁄ ÁıÒ¡≥Á≈˜∆ ’È ÂØ∫ «’È≈≈’Ù∆ ’Á∆ ¡≈ ‘∆ ‘ÀÕ «¬√ Ú≈ Ì≈‹Í≈ Á∂ “⁄≥◊∂ «ÁÈ“ ¡≈¿∞‰ ’≈È ¿∞‘ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ”Â∂ ·Ø√ ÓÙÚ≈ ·Ø√‰ Á∆ ‘À√∆¡Â º÷Á∆ ‘ÀÕ ÙªÂ∆ Ò¬∆ Ì≈‹Í≈ Á∆ Í≥‹≈Ï Ó≈Ó«Ò¡ª Ï≈∂ ’Ó∂‡∆ Á∂ ÍzË≈È ÙªÂ≈ ’∞Ó≈ ¡º◊∂ ¡≈¬∂Õ ¿∞È∑ª È∂ √ÍÙ‡ ’«‘ «ÁºÂ≈ «’ ¡≥ÁÒ Ø È ˘ «’Ú∂∫ È≈ «’Ú∂∫ ÓπÒÂÚ∆ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ Ì≈¬∆Ú≈Ò Á∆ ◊ºÒ ”Â∂ ˆΩ È≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª Ì≈¬∆Ú≈Ò∆ ’≈‘Á∆? ¡«‹‘∆ √»Â «Úº⁄ ÂÛº’ ’ ’∂ ‡∞‡ º ‰ Á≈ ıÁÙ≈ Ï«‰¡≈ «‘≥Á≈ ‘ÀÕ √‘≈ÈÍπ «Úº⁄ ◊∞Áπ¡≈∂ Á∆ ˜Ó∆È Á∂ «ÚÚ≈Á ˘ ÒÀ ’∂ ÁØ «¯«’¡ª «Úº⁄ ‘ج∆ ı»È∆ fiÛÍ ÂØ∫ Ï≈¡Á «⁄≥Â≈Úª ÚË ◊¬∆¡ªÕ ¡’≈Ò Âı ÂØ∫ ‹≈∆ ‘ج∂ «Ï¡≈È «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ‘À,’ î Ó Ω «Úº⁄ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‘∂ ‘≈Ò≈ ÂØ∫ ¡º‹ ‘ «√º÷ «⁄≥   Ș ¡≈ «‘≈ ‘À Õ ¡º ‹ √‘≈ÈÍπ «Úº⁄ ‹Ø Ú≈Í«¡≈ ‘À ¿∞√ È∂ √≈‚∆ «⁄≥Â≈ ˘ ‘Ø Ú∆ ÚË≈«¬¡≈ ‘À ¡Â∂ ’ΩÓ √≈‘Ó‰∂ «¬º’ ‘Ø ⁄π‰Â Ω ∆ «Ò¡≈ ÷Û∆ ’∆Â∆ ‘À Õ î «¬‘ ¡≈Á∂ Ù ¿∞ Á Ø ∫ ¡≈«¬¡≈ ‹ÁØ∫ ‘˜≈ª ¡’≈Ò∆ Ú’ª ¡Â∂ Í≥Ê’ «Ëª Á∂ È∞Ó≈«¬≥«Á¡ª È∂ ¡≥«ÓzÂ√ ÚºÒ Í«‘Òª ‘∆ Ú‘∆ª ÿºÂ «ÁºÂ∆¡ª √ÈÕ ¡≈Á∂Ù «ÓÒ‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ï‘∞ ÒØ’ ≈‘ «Úº⁄Ø∫ ‘∆ Ú≈Í√ Í ◊¬∂Õ «‹‘Û∂ Í«‘Òª ‘∆ Íπº‹ ⁄πº’∂ √È, ¿∞È∑ª ”⁄Ø∫ ’¬∆¡ª È∂ «¬√ ¡Ú√ ˘ î ≈ÓÁ≈√ √ØÚ« È≈Â∂® √«Ì ¿∞Â∂ Í≈Í ’Ó≈Â∂®îÚ‹Ø∫ √Ófi ’∂ ¡≈͉≈ ‘Ò ÍÒ √¯Ò≈ ’ «Ò¡≈Õ È≈Ò∂ ÍπÈ ≥ È≈Ò∂ ÎÒ∆¡ª! ’∞fi Ú∆ ‘ØÚ∂ √Á≈ Íz’≈Ù «√≥ÿ Ï≈ÁÒ È∂ ‘«¡≈‰∂ Á∆ Úº÷∆ ◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ÓπºÁ∂ ”Â∂ √ı √‡À∫‚ ÒÀ ’∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á≈ «√º ÷ ª «Úº ⁄ ¡’√ √πË≈È Á≈ ¿∞Í≈Ò≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ Ó㮧 Á¡ª ”Â∂ Ï≈ÁÒ √≈«‘Ï ÏºÁÒª Úª◊ ¤≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞Ȫ∑ Á∂ «√¡≈√∆ «ÚØË∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ˘ Í≥‹≈Ï∆ Í≈‡∆ ’«‘‰ Òº◊ ͬ∂ √ÈÕ Í≥Ê’ √¯ª «Úº⁄ Òº◊∂ ÷Ø∂ Á≈ ¡«‘√≈√ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Ú∂Ò∂ ˜» Û«’¡≈ √∆Õ Ï≈ÁÒ Á∂ ÍÀ∫ÂÛ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª «’¡≈√-¡≈¬∆¡ª Ò◊≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª √ÈÕ «ı¡≈Ò∆ ÍÂ≥◊Ï≈˜∆ ÁΩ≈È ¿∞Ȫ∑ Á∂ «ÚØË∆ ’«‘ ‘∂ √È «’ «¬‘ Ï≈ÁÒ √≈«‘Ï Á∆ «√¡≈√∆ ÈΩ ‡ ≥ ’ ∆ ‘À Õ ¿∞ È ∑ ª Á∂ «¬º ’ √Ò≈‘’≈ È∂ Ó∆‚∆¡≈ Á∂ «¬º’ Ú◊ ˘ «¬‘ Ú∆ ‹⁄≈ «ÁºÂ≈ √∆ «’ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Á∆ ’Ø ’Ó∂‡∆ «Úº⁄ ‘«¡≈‰∂ Á∂ ÓπÁ º ∂˘ ÒÀ ’∂ Óπ÷ º Ó≥Â∆ Ϻ«⁄¡ª Úª◊ ؉ Òº◊ ͬ∂ √ÈÕ ’¬∆ «¬√ ˘ Ï≈ÁÒ √≈«‘Ï ÚºÒØ∫ ⁄Ò≈«¬¡≈ Ïz‘Ó¡√ √Ófi ‘∂ √ÈÕ «’¡≈√-¡≈¬∆¡ª Á∆ ÍÚ≈˜ Ï‘∞ ¿∞µ⁄∆ ‘Ø ◊¬∆ Â∂ ’¬∆¡ª È∂ √Ófi «Ò¡≈ «’ Ï≈ÁÒ ‘«¡≈‰∂ Á∆ ◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ͺ‹ Óπ÷ º Ó≥Â∆ ÍÁ ÂØ∫ ¡√Â∆¯≈ Á∂ ’∂ ’∞√∆ ¡≈͉∂ √Íπ º ˘ √Ω ∫ ͉≈ ⁄≈‘∞ ≥ Á ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∆¡ª ¡¯Ú≈‘ª Í«‘Òª Ú∆ ¿∞µ‚∆¡ª √È Í ¿±· Á≈ ÏπÒ º ∑ ¡º‹ Â’ È‘∆∫ «‚º«◊¡≈Õ «ÚØË∆ Í≥Ê’ ’ÈÚÀÈÙȪ Á∂ ºÁ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á √πº÷ Á≈ √≈‘ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ù≈«¬Á Í«‘Ò∆ Ú≈ √∆ «’ «√º÷ª ˘ «√º÷ª «ıÒ≈¯ ÓØ⁄≈ Ò≈¿∞‰ Á∆ ÈΩÏ ¡≈¬∆ √∆Õ ÁØ √»«Ï¡ª Á«Ó¡≈È ‹≥◊ Ò¬∆ ÓÈ√» Ï ∂ ÿÛ∂ ‹≈ ‘∂ √ÈÕ ◊∞Áπ¡≈«¡ª ˘ ‹≥◊ Á≈ ¡÷≈Û≈ Ï‰È ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ „∞’Úª ‘ºÒ ’º„ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ª Â≈¡È∂-«Ó‘«‰¡ª ÂØ∫ Ï«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ √∆Õ ◊∞ Áπ ¡ ≈«¡ª ˘ Ó‘≥  ª ’Ø Ò Ø ∫ ¡≈˜≈Á ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÚºÒØ∫ Ò≈¬∂ ◊¬∂ ÓØ«⁄¡ª Á≈ «¬«Â‘≈√ √πÈ«‘∆ ¡º÷ª «Úº⁄ «Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡’≈Ò∆¡ª È∂ ÙªÂÓ¬∆ «‘ ’∂ ’¬∆ ÓØ«⁄¡ª ”Â∂ ¯«Â‘ ‘≈√Ò ’∆Â∆ √∆Õ ‘ ¡’≈Ò∆ ’ØÒ∫Ø «¬‘ «Ò÷Â∆ Íz‰ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ √∆,îÓÀ∫ ◊∞» ◊z≥Ê √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ ‘˜»∆ «Úº⁄ Ú≈¡Á≈ ’Á≈ ‘ª «’ ÓÀ∫ ◊∞ Áπ ¡ ≈≈ √π Ë ≈ Ú≈√Â∂ ÂÈ, ÓÈ ’∞Ï≈È ’ Á∂Úª◊≈Õ «¬√ √Ï≥Ë∆ ÓÀ∫ ¡≈Í ‹Ê∂Á≈ Á∂ ‘∞’Ó «Úº⁄ ‘ª◊≈Õ Úº‚∆ ÂØ∫ Úº‚∆ Óπ√∆Ï «Úº⁄ Ú∆ ÓÀ∫ «’√∂ ˘ ’∞ÏÒ Ø È‘∆∫ ’ª◊≈ Â∂ È≈ ‘∆ «‘≥√≈ ’ª◊≈Õî ’∞ÏÒ Ø ¡Â∂ «‘≥√≈ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ‹ª ÙzÓ Ø ‰∆ ◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ Á≈ ’Á∂ Ú∆ «‘º√≈ È‘∆∫ ‘∂Õ ‘«¡≈‰∂ Ò¬∆ Úº÷∆ ◊∞Áπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆ ω≈¿∞‰ Á∆ Ó≥◊ ˘ ‘’∆’∆ »Í Á∂‰≈ «ÈÙ⁄∂ ‘∆ ‘«¡≈‰∂ Á∆ ’ª◊√ √’≈ Á≈ «√¡≈√∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ √∆Õ ¡◊≈Ó∆ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ «√º÷ª Á∆¡ª Ú؇ª χØÈ Á∂ Ó’√Á È≈Ò Ó≥È∆ ◊¬∆ «¬√ Ó≥◊ È∂ Ì≈-Ó≈» ‹≥ ◊ ˘ ‘Ú≈ Á∂ ‰ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ◊∞ Áπ ¡ ≈«¡ª ˘ «√¡≈√∆ ¡÷≈Û≈ ω≈¿∞‰ Á∆ «‘Ó≈’ ’∆Â∆ √∆Õ «Î Ú∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ¡Â∂ ÙzÓ Ø ‰∆ ’Ó∂‡∆ ˘ «’√∂ «√¡≈√∆ Í≈‡∆ ˘ √Óπ⁄ º ∂ »Í «Úº⁄ «√º÷ «ÚØË∆ ◊Á≈ȉ≈ ‹ª ¡≈͉∂ ‘∆ Ì≈Úª Ï≈∂ î ’ ª◊√ √’≈ª Á∂ ‡∞’ÛÏØ⁄ª ˘ ¡≈͉∂ «Í¡≈Á∂ ω≈ ’∂ «√º÷∆ Ì∂√ «Úº⁄ Í≥Ê «ÚØË∆¡ª Ú‹Ø∫ Ú‰≈î Ú ◊∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ Ú‰∆ ‹⁄Á∆ È‘∆∫Õ «¬ºÊ∂ «◊¡≈È∆ «ÁºÂ «√≥ÿ Á∆ Úº÷∆¡ª ’Ó∂‡∆¡ª ω≈¿∞‰ Á∆ Íz«ÚÂ∆ Ï≈∂ «‡ºÍ‰∆ Á∂‰∆ Ú≈‹Ï Òº◊Á∆ ‘ÀÕ “ı≈Ò√≈ ¡ıÏ≈ Ò≈‘Ω” «Úº⁄ AG ¡ÍÀÒ AHIF ˘ ¤Í∂ Òÿ» Ò∂÷, “¡º‹ ’ºÒ∑ ’Ó∂‡∆¡ª Á∆ ⁄≈Ò” «Úº⁄ ¿∞‘ «Ò÷Á∂ ‘È,î¡‹ º ’ºÒ∑ «Ò÷Ôª Í«Û∑¡ª ‘Ø«¬¡ª ¡≈ÁÓ∆¡ª «Úº⁄ Ì∆ ’Ó∂‡∆¡ª ÏÈ≈¿∞‰ Á≈ Ú≈‹ ÍÀ «◊¡≈ ‘À, «‹ºÊ∂ ⁄≈ Ì≈¬∆ «’√∂ È «’√∂ √ÓÔ «¬’º·∂ ‘∞Á ≥ ∂ ‘È ÂÁ Ï≈ª ’Á∂-’Á∂ ‹Á «’√∂ Ï≈Â Í ¡≈«¬ ‹ªÁ∂ ‘È ÂÁ ’Ó∂‡∆ ÏÈ≈¿∞‰∆ ¡≥Ì ’ Á∂∫Á∂ ‘È, «‹√ Á≈ ˙√∂ Ú∂Ò∂ Íz‹ ∂ ∆‚≥‡ √’ºÂ ¡Â∂ «Ó≥Ï ÏÈ ‹ªÁ∂ ‘È ¡ ¿∞√ √ÓÔ ¬∂‘Ø ÍzÂ∆ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À «’ Ϻ√ ‘∞‰ «¬‘Ȫ ÒØ◊ª È∂ √≈≈ ‹Ó≈È≈ ÍÒ‡≈ Á∂È≈ ‘À, Í≥± Î∂ ÍÒ’ «Ú⁄ «’¡≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À ‹Ø „ î ’∂ «È’Ò∂ Ó’ΩÛ∂ ¡≈ÍØ ¡ÍÈ∆ ≈‘∆∫ ÁΩÛî ∂ Ú≈Ò∆ ⁄≈Ò ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À3¡º◊∂ ÁΩÛ ¡Â∂ «Íº¤∂ ⁄ΩÛ Ú≈Ò∆¡ª ’Ó∂‡∆¡ª Â∂ ’∞fi Ì∆ È‘∆∫ √Ω◊ ∂ ≈Õî ÈÀ Ò √È Ó≥ ‚ ∂ Ò ≈ Á≈ ’ÊÈ ‘À,Á î ∞√ Ș∆¬∂ È≈Ò ‘∆ ÁπÓÒ ∂ Â’ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ‹Ø «Á√‘º«Á¡ª ÂØ∫ Í≈ ‘Àî î î î Õî î î √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 19 ‘Ø ◊»Û∂∑ ’≈Ò∂ «ÁȪ Á∆ ¡≈‘‡ «ÍπÁÓÈ «√≥ÿ »Í ÓÈÓØ‘È «√≥ÿ Á∆¡ª ¡≈«Ê’ √πË≈ª Á∂ Ȫ ‘∂· √≈Ò AIIB «Ú⁄ Ù∞» ’∆Â∆¡ª È∆Â∆¡ª ◊∆Ï Ì≈ Ҭ∆ ’≈Ò∂ «ÁȪ Á∆ Ù∞¡ » ≈ √∆Õ ‘∞‰ ÓØÁ∆ √’≈ ÚºÒ∫Ø ¿∞ÍØ’Â “ÒØ’ «ÚØË∆” È∆Â∆¡ª Á∂ Ùπ± ’È È≈Ò ‘Ø ◊»Û∑∂ ’≈Ò∂ «ÁȪ Á∆ ¡≈‘‡ √π‰≈¬∆ Á∂‰ Òº◊ ͬ∆ ‘ÀÕ ÓØÁ∆ √≈«‘Ï ˘ «¬º’ Ï‘∞ ں‚≈ Ì∞Ò÷ ∂ ≈ ‘À «’ Á∂Ù Á∂ √Ú≈ ¡Ï ÒØ’ ¿∞√ ˘ Ï‘∞ «Í¡≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ÌÒª ÓØÁ∆ √≈«‘Ï ˘ ÒØ’ «’¿∞∫ «Í¡≈ ’È◊∂? Á∂Ù Ò¬∆ ÓØÁ∆ È∂ ’∆ ’∆Â≈ ‘À? «’‘Û∆ ’∞Ï≈È∆ ’∆Â∆ ‘À Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆? ÒØ’ «Í¡≈ ’Á∂ ‘È Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªË∆, ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘», ¡ÏÁÒ ’Ò≈Ó ¡≈˜≈Á, Ï≈Ï» ≈«‹≥Á ÍzÙ≈Á, Ò≈Ò Ï‘≈Á Ù≈√Â∆ ˘ ‹ª Á∂Ù Ò¬∆ ’∞Ï≈È∆¡ª ’È Ú≈Ò∂ Ù‘∆Á Ì◊ «√≥ÿ, ◊Á∆ Ï≈«Ï¡ª, Ϻ‹ Ϻ‹ ÿ≈‡ Á∂ √»Ï∆ª, ⁄≥Á √∂ı ¡≈˜≈Á, ¿∞ËÓ «√≥ÿ ¡Â∂ ‘Ø Ï‘∞ √≈∂ √À∫’Û∂ ¿∞‘Ȫ Ù‘∆Áª ˘ «‹‘Û∂ ¡≈˜≈Á∆ Á∂ √≥ÿÙ «Ú⁄ ¡≈͉∆¡ª ‹≈Ȫ Ú≈ ◊¬∂ √ÈÕ Í ÓØÁ∆ √≈«‘Ï Â∞‘≈˘ ÒØ’ «’¿π ∫ «Í¡≈ ’È◊∂? «¬√ Ò¬∆ «’ Â∞√∆∫ B@@B «Úæ ⁄ ◊∞‹≈ «Úæ ⁄ Óπ√ÒÓ≈Ȫ Á≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó ’Ú≈«¬¡≈ √∆Õ «ÈÁØÙ∂ ÒØ’ª, Ϻ«⁄¡ª, Ï㮧 „¡ª, «¬√Â∆¡ª ˘ ¡º◊ª «Ú⁄ √ÛÚ≈«¬¡≈ √∆Õ ¡≈͉∂ √≥ÿ Íz∆Ú≈ Á∂ Ï≥«Á¡ª ÂØ∫Õ ◊∞‹≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó Á≈ ’ج∆ Áπ÷ º ‹ª ͤÂ≈Ú≈ ¡‹∂ º’ Ú∆ ÓØÁ∆ √≈«‘Ï Á∂ È∂Û∂ Â∂Û∂ È‘∆∫ ‘ÀÕ «¬‘ ·∆’ ‘À, ÓØÁ∆ √≈«‘Ï ˘ Ó»‘∂ ’’∂ √≥ÿ Íz∆Ú≈ «‹æ«Â¡≈ ‘ÀÕ ‘˜≈ª ’ØÛª ÷⁄ ’∂Õ ÓØÁ∆ √≈«‘Ï È∂ ˜» ¡≈͉∂ Ì≈Ù‰ª Á∆ ’Ò≈ «Á÷≈¬∆ ‘ÀÕ ¿π‘ Ì≈Ù‰ ’È Á≈ ¿∞√Â≈Á ‘ÀÕ Òº¤Á ∂ ≈ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ Ú‰ Ú≈Ò≈Õ ’ج∆ Ùº’ È‘∆∫Õ Í ‘À≈È∆ ‘ÀÕ √≈∆ ⁄؉ Óπ«‘≥Ó «Ú⁄ ¡≈͉∆ «Íº· ¡≈Í∂ Ê≈ÍÛÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ “ÓÀ˘ ◊≥◊≈ Óª ÏπÒ≈ ‘∆ ‘À”..., “ÓÀ˘ «¬º’ √Ø Íº⁄∆ ’ØÛ Ì≈Â∆ «Í¡≈ ’Á∂ ‘È”, “√≈∂ «ÓÒ’∂ ÓØÁ∆ ˘ Ø’‰ Òº◊∂ ‘ج∂ ‘È”, “Óª Ï∂‡∂ ˘ ‹∂ ÓÀ∫ «¬º’Ò≈ «ÓÒ ‹≈Úª ª Ó∂∆ Ï؇∆ Ï؇∆ ’ Á∂‰◊∂..” ¡≈«Á ¡≈«ÁÕ «¬‘ √≈∆¡ª ◊ºÒª ÏÛ∆¡ª ¤Ò≈Úª Ì∆¡ª √ÈÕ ÌÒª ◊≥◊≈ Óª «√¯ ÓØÁ∆ ˘ ‘∆ «’¿∞∫ ÏπÒ≈ ‘∆ √∆? Ò≈Ò «’zÙÈ ¡‚Ú≈È∆, √∞ÙÓ≈ √Ú≈‹, ÓπÒ∆ ÓÈØ‘ ‹ØÙ∆ ˘ «’¿∞∫ È‘∆∫ √∆ ÏπÒ≈ ‘∆? ÓπÒ∆ ÓÈØ‘ ‹ØÙ∆ ª ÏÈ≈√ ÂØ∫ «‹ºÂÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√ ˘ ˺’ ’∂ ’≈ÈÍπ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ √∆Õ «’¿∞∫«’ ÓØÁ∆ √≥ÿ Á∂ ¬∂‹‚ ≥ ∂ ÓπÂ≈«Ï’ Ë≈«Ó’ Ì≈ÚÈ≈Úª ÏÛ∂ ’Ò≈Ó¬∆ „≥◊ È≈Ò ¿∞’√≈ ¡Â∂ ÌÛ’≈ √’Á∂ √ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ÓπÒ∆ ÓÈØ‘ ‹ØÙ∆ È≈Ò Ù≈«¬Á ◊≥◊≈ Óº¬∆¡≈ È≈≈˜ √∆ ¡Â∂ ÓØÁ∆ ˘ ÏπÒ≈ ‘∆ √∆Õ ⁄؉ª ‘ج∆¡ªÕ ⁄≥◊∆ Â∑ª «ÈÏÛ∆¡ªÕ ·∆’ ‘∆ ÒØ’ «ÌzÙ‡≈⁄≈, Ó«‘≥◊≈¬∆, Ï∂˜ ∞ ◊≈∆, ˆ∆Ï∆ ÂØ∫ Áπ÷ º ∆ √ÈÕ ÒØ’ª È∂ Ì≈‹Í≈ ˘ BHB √∆‡ª «ÁºÂ∆¡ªÕ Í«‘Òª, ¡ÀÓ‹À∫√∆ Ó◊Ø∫ AIGG «Ú⁄ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ ˘ ◊È ◊È Ú؇ª «ÓÒ ◊¬∆¡ª √ÈÕ ‹≥Ó» ’ÙÓ∆ ÂØ∫ ’Òº’Â∂ º’ ’ª◊z√ ˘ «¬º’ Ú∆ √∆‡ È‘∆∫ √∆ «ÓÒ∆Õ «¬’ Ú≈ «¬≥Á≈ ◊ªË∆ Á∂ ’ÂÒ Ó◊Ø∫ ’ª◊z√ ˘ ⁄≈ √Ω √∆‡ª «ÓÒ∆¡ª √ÈÕ Í ¤∂Â∆ ‘∆∫ Úº‚∂ ÍºË ¿∞µÂ∂ «‹ºÂ∆¡ª «¬‘Ȫ Í≈‡∆¡ª Á∂ ‘∆‹ «Í¡≈˜ Èß◊∂ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ «’¿∞∫«’ È∆Â∆¡ª ª Í«‘Òª Ú≈Ò∆¡ª ‘∆ √ÈÕ ’ج∆ «ÚÚ√Ê≈ ª È‘∆∫ √∆ ÏÁÒ∆ ‹≈ ÏÁÒ‰∆ √∆ «’√∂ È∂Õ ÓØÁ∆ √’≈ Á∂ ’≈Ò∂ «ÁȪ Á∆ ¡≈‘‡ «’Ú∂∫ √π‰≈¬∆ Á∂ ‘∆ ‘À? Ó«‘≥◊≈¬∆, «‹√ ˘ ÓØÁ∆ ÏÛ∆ ¿∞µ⁄∆ √π «Ú⁄ «ÈßÁ «‘≈ √∆, Ï≈∂ ‘∞‰ ’«‘ «‘≈ ‘À «’ ¡‹∂ ÒØ’ª ˘ √’≈ Á∂ ’Û∂ ÎÀ√Ò∂ √«‘‰∂ ÍÀ‰◊∂Õ ‚∆˜Ò Ó«‘≥◊≈, ÍÀ‡ØÒ Ó«‘≥◊≈Õ √ج∆ ◊À√ ‘ Ó‘∆È∂ E ∞ͬ∂ Ó«‘≥◊∆Õ Ú≈‘, ÓØÁ∆ √≈«‘Ï, Ú≈‘Õ «ÈºÂ ÚÂØ∫ Á∆¡ª ⁄∆˜ª Ó«‘≥◊∆¡ªÕ «Í¡≈˜ ª ‘∞‰∂ ¡º÷ª «Á÷≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¡÷∂ ‹ı∆∂Ï≈˜ª È∂ «Í¡≈˜ª Á∂ ‹ı∆∂ ’ Ò¬∂ ‘ÈÕ ’ª◊z√ Ú∂Ò∂ Ú∆ ª ‹ı∆∂Ï≈˜ ‹ı∆∂ ’Á∂ √ÈÕ ‘∞‰ Ú∆ ’Á∂ ‘ÈÕ ÓØÁ∆ ≈‹ ¡Â∂ ’ª◊z√ √’≈ «Úº⁄ Î’ ’∆ ‘Ø«¬¡≈? ∂Òª Á≈ «’≈«¬¡≈, Ó≈Ò Ì≈Û∂ Á≈ «’≈«¬¡≈ ÚË≈ ’∂ ª ÓØÁ∆ √’≈ È∂ √≈«¡ª ˘ √Ø⁄‰ Ò≈ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Ó«‘≥◊≈¬∆ «¬√ È≈Ò ¤≈Òª Ó≈’∂ ÚË∂◊∆Õ ⁄∆È∆ Ú∆ ’«‘≥Á∆ ÓÀ∫ «Íº¤∂ È‘∆∫ «‘‰≈Õ ¿∞‘ Ú∆ ÁØ ∞ͬ∂ ÚË≈ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ Í Í⁄»È «Ú⁄ CD ÂØ∫ D@ ∞ͬ∂ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ÁπÙ«‘≈, Á∆Ú≈Ò∆ Á∂ «Â¿∞‘≈ª º’ «¬√ È∂ E@, F@ ¡Â∂ G@ ∞ͬ∂ ÂØ∫ ‡ºÍ ‹≈‰≈ ‘ÀÕ ÷≥‚ «ÓÒª ˘ ÓØÁ∆ √’≈ È∂ DD,@@@ ’ØÛ ∞ͬ∂ «ÏȪ «Ú¡≈‹ ’˜≈ Á∂ «ÁæÂ≈ ‘ÀÕ ÿ Ì «ÁºÂ∂ ‘È ÷≥‚ «ÓÒ Ó≈Ò’ª Á∂Õ √ºÌ ’∞fi º Ó«‘≥◊≈ ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ ¡≈«÷ ÓØÁ∆ Á∆ √’≈ ω≈¿∞‰ Ú≈«Ò¡ª Á∂ ÷⁄∂ Ú∆ ª Í»∂ ’È∂ ‘ÈÕ Á∂√ ∆ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ «Ú¿∞Í≈∆¡ª ˘ ÷πÒ º ∆∑ ’Ó≈¬∆ ’È Á∆ ÷πÒ∑ Á∂‰∆ Ù∞» ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ ˘ ‘∆ “¡º¤∂ «ÁÈ” ’«‘≥Á∂ √È ÓØÁ∆ √≈«‘Ï? ’≈Í؇ ∂ √À’‡ ¡Â∂ ¿∞µ⁄ √È¡Â∆ ÿ≈«‰¡ª Ò¬∆ Ô’∆ÈÈ «¬‘ ¡º¤∂ «ÁÈ ‘ÈÕ ¡º¤∂ «ÁÈ ¡≈¬∂ ◊∞‹≈ Á∆ Óπ÷ º Ó≥Â∆ ¡ÈßÁ∆ Ï∂È Á∂, «‹√ È∂ Íπ≈‰≈ AC ’ØÛ Á≈ ‹‘≈˜ ¤º‚ ’∂ «¬’ ¡Ï Á≈ ÈÚª ‹Àµ‡ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ ¡≈͉∂ Ò¬∆ ÷∆«Á¡≈ ‘ÀÕ ’∆ «¬‘ «ÌzÙ‡≈⁄≈ È‘∆∫Õ ÓØÁ∆ √≈‘«Ï «¬‘ √≈≈ Èß◊≈ «⁄º‡≈ «ÌzÙ‡≈⁄≈ ‘ÀÕ «¬’æÒ∆ Ó«‘≥◊≈¬∆ È‘∆∫, Á»‹∂ ÷∂ Ú∆ ’≈Í؇ ∂ √À’‡ ˘ √≥Ì≈Ò∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «‚ÎÀ∫√ «Ú⁄ √Ω Î∆ √Á∆ «ÈÚ∂Ù È≈Ò Á∂Ù Á∆ ÍzÌ√ ±  º ≈ ¡Â∂ √πæ«÷¡≈ ıÂ∂ «Ú⁄ ÍÀ ‹≈‰∆ ‘ÀÕ ÏÁ∂Ù∆¡ª ˘ √≈‚∆ «‚ÎÀ∫√ Ï≈∂ √Ì ’∞fi º ⁄≈ȉ ‘Ø ‹≈‰≈ ‘ÀÕ ¯Ω‹∆¡ª Á∆¡ª ÚÁ∆¡ª, ’≥‡∆È √«Ú√ «Ú⁄ ’≈Í؇ ∂ √À’‡ ı»Ï Ò∞‡ º Ó⁄≈Ú∂◊≈Õ Ò∂Ï Î≥‡ ˘ Ú∆ ’≈Í؇ ∂ √À’‡ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’È Á∂ √≥’ ∂ ≈‹√Ê≈È Á∆ Óπ÷ º Ó≥Â∆ Ú√»Ë ≥ ≈ ≈‹∂ ÚºÒ∫Ø ¡≈¿∞‰∂ Ù∞» ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ √È¡Â’≈ª ˘ ¤Ø‡ª «ÁºÂ∆¡ª ‘ÈÕ ’∂∫Á √’≈ Á∂ «’ ’≈˘Èª «Ú⁄ ¡«‘Ó ÓºÁª-«¬≥‚√‡∆¡Ò «‚√«Í¿±‡ ¡À’‡, ’ȇÀ’‡ Ò∂Ï ¡À’‡ «Ú⁄ √Ø˪ ’’∂ Ó˜Á»ª Á∂ ‘º’≈ ¿∞µÂ∂ ¤≈Í≈ Ó≈«¡≈ ‘ÀÕ «¬‘Ȫ √Ø˪ ¡È∞√≈ ‘∞‰ √È¡Â’≈ A@@ Ú’ª Á∆ ʪ C@@ Ú’ª Á∆ ¤ª‡∆ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ Ô»È∆¡Èª ˘ «‹√‡ ’È Ò¬∆ AE% Á∆ ʪ C@% Ú’ª Á∆ «◊‰Â∆ Ò≈˜Ó∆ ’ «ÁÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ Ó˜Á»ª È≈Ò √Ï≥Ë fi◊Û∂ «Â≥Ȫ √≈Òª º’ ÒÓ’≈¬∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ·∂’∂ ¿∞µÂ∂ º÷‰ Ò¬∆ Ú’ª Á∆ «◊‰Â∆ B@ ÂØ∫ E@ ’ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ √Ó∂ Í≈Ú ¡Â∂ «ÏȪ Í≈Ú ¿∞ÁÔØ◊ª «Ú⁄ Ú’ª Á∆ «◊‰Â∆ ’ÓÚ≈ A@ ÂØ∫ B@ ¡Â∂ B@ ÂØ∫ D@ ’ «ÁºÂ∆ ‘ÀÕ Ó˜Á»ª ÍzÂ∆ ÓØÁ∆ √’≈ Á∆ ¤ºÂ ¤≈«¬¡≈ ‘∂· «¬‘ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª «√Î «¬º’ ÍzªÂ «Ú⁄ Ȫ Ó≈ ‘ÈÕ √≥’ ∂ Ó≈ÂÕ ÒØ’ª Á∆ ÈϘ ‡Ø‘‰ Ò¬∆Õ Ì«Úº÷ «Ú⁄ Í»∂ Á∂Ù Á∂ Ó˜Á»ª Á≈ «’Ú∂∫ Ò‘» È⁄Ø«Û¡≈ ‹≈‰≈ ‘ÀÕ «’Ú∂∫ ¿∞‘Ȫ Á≈ ’∞‡≈Í≈ ‘؉≈ ‘ÀÕ ‘«¡≈‰≈ Á∆ ’ª◊√ ‘∞‚ º ≈ √’≈ ‹≈Í≈È Á∆ ‘Ω∫‚≈ (‹≈Í≈È∆) ’≥ÍÈ∆ Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ’∆Â≈ Íπ«Ò√ ÂÙæÁÁ Ì∞Ò≈ Á∂Ú◊ ∂ ∆ ÓØÁ∆ √’≈Õ ‘∞‰ ÓØÁ∆ √’≈ È∂ Ì≈ Á∆¡ª Á»‹∆¡ª ≈Ù‡∆ Ì≈Ù≈Úª ˘ ÁÏ≈¿∞‰ Ò¬∆ «‘≥Á∆ Á≈ fi≥‚≈ ⁄π’ º «Ò¡≈ ‘ÀÕ Ì≈ √’≈ Á∂ «ÈÁ∂Ù’ (≈‹ Ì≈Ù≈) ¡ÚË∂Ù ’∞Ó≈ «ÓÙ≈ È∂ ¡≈͉∂ ͺ ≈‘∆∫ ‡«Ú‡, Î∂√ Ïπ’ º , ÏÒ≈◊, ◊∞◊Ò, Ô» «‡¿±Ï ¡Â∂ √’≈∆ ¡’≈¿±∫‡ ⁄Ò≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ «√¯ «‘≥Á∆ ¡Â∂ ¡≥◊˜ ∂z ∆ Á∆ ‘∆ ÚÂØ∫ ’È Á∆ ‹∆‘ Á∂‰ Á∂ ¡≈Á∂Ù «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ ‹ÒßË Á»ÁÙÈ Á∆¡ª √Ú∂∂ H Ú‹∂ ¡≈¿∞∫Á∆¡ª Í≥‹≈Ï∆ Á∆¡ª ıϪ Á∂ È≈Ò «‘≥Á∆ «Ú⁄ ’ÀÍÙÈ ¡≈¿∞‰∆ √π» ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ «’ ıϪ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ ÍÛ∑∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‘∂·ª ⁄ºÒ ‘∆ ’ÀÍÙÈ ˜» Í≥‹≈Ï∆ ¡Â∂ ¡≥◊∂˜∆ «Ú⁄ Í«‘Òª Úª◊ ‘∆ Ì≈Ú∂∫ ¡‹∂ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ú∆ Ï≥Á ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ ¡‹∂ ÒØ’ª Á∆ ÈϘ ‡Ø‘∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ ◊≥◊≈ Á«¡≈ ˘ √≈¯ ’È Á∆¡ª ÏÛ∆¡ª Ë»Ó-ËÛ’∂ È≈Ò ◊ºÒª ‘Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ ÓÀ˘ B@@I «Ú⁄ ’≈ÈÍπ ‹≈‰ Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ √≈‚∂ Ó∂˜Ï≈È È∂ «¬º’ «ÁÈ ◊≥◊≈ «Úæ ⁄ «’ÙÂ∆¡ª «Úæ ⁄ ‹≈‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ ’≈ÈÍπ ÂØ∫ ◊≥◊≈ Á«¡≈ Ú∆‘ ͺ⁄∆ «’ÒØÓ∆‡ Á∆ «ÚºÊ ¿∞µÂ∂ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ ◊≥◊≈ «’È≈∂ Í‘∞⁄ ≥ ∂ ª Ó≥◊‰ Ú≈«Ò¡ª Á≈ fi»Ó‡ Òº◊ «◊¡≈Õ Á≈È-ÍπÈ ≥ ’È Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈Õ ÓÀ∫ ‘À≈È ‘Ø«¬¡≈Õ ÌÒª ◊≥◊≈ Á«¡≈ ˘ È∂«Û˙∫ Á∂÷‰ Ò¬∆ Á≈ÈÍπÈ ≥ ’≈‘Á≈? ÓÀ∫ ª «¬‘Ȫ Í÷≥‚ª ˘ Ó≥ÈÁ≈ È‘∆∫ √∆Õ ¡√∆∫ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ÁØ «’ÙÂ∆¡ª «Ú⁄ ÏÀ·Õ∂ ‹ÁØ∫ ◊≥◊≈ Á≈ Í≈‰∆ Ó∂∂ ÍÀª ˘ ¤∞‘ «‘≈ √∆ ª «‹Ú∂∫ ¿∞‘ «⁄º’Û ‘ØÚÕ∂ ÏÁÏ» Ó≈Á≈ «⁄º’ÛÕ Ó∂≈ ‘Ω√Ò≈ Í≈‰∆ ˘ ‘ºÊ Ò≈¿∞‰ Á≈ È‘∆∫ «Í¡≈Õ √≈‚∆¡ª «’ÙÂ∆¡ª Á» ÍπÒ º º’ Í‘∞⁄ ≥ ’∂ Ú≈«Í√ ÓπÛ∆¡ªÕ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ’≥„∂ È∂Û∂ Í‘∞«≥ ⁄¡≈ ª ’∆ Á∂÷Á≈ ‘ª «’ «¬º’ Úº‚∂ √≈∂ Í≈¬∆Í «Ú⁄Ø∫ √∆Ú∂˜ Á≈ «⁄º’Û Ì«¡≈ Í≈‰∆ ÁÒ ÁÒ ’Á≈ ◊≥◊≈ «Ú⁄ «‚◊ «◊ «‘≈ √∆Õ ÓÀ∫ ‘À≈È ‘Ø«¬¡≈Õ Âª‘∆ ◊≥◊≈ «⁄º’Û Ï«‰¡≈ «Í¡≈ ‘ÀÕ ÓÀ˘ Íπ¤ º ‰ ¿∞µÂ∂ ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ ’≈ÈÍπ Á∂ √≈∂ ⁄ÓÛ∂ Á∂ ’≈÷«È¡ª ¡Â∂ ‘Ø Ù«‘ Á≈ ◊≥Á Ó≥Á ◊≥◊≈ «Ú⁄ √㮧 ‡¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ‘∞‰ «‹‘Û∆¡ª ÔØ‹È≈Úª ◊≥◊≈ ˘ √≈¯ ’È Á∆¡ª ω≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘È, ÌÒª ¿∞‘Ȫ È≈Ò ◊≥◊≈ «’Ú∂∫ √≈¯ ‘Ø √’Á∆ ‘À? ◊≥◊≈ √≈¯ ‘ØÚ◊ ∂ ∆ ‹∂ √≈∂ Ù«‘ª ¡Â∂ «Í≥‚ª È∂Û∂ ÒßÿÁ∆ ◊≥◊≈ Á«¡≈ «Ú⁄ «¬º’ Â∞Í’≈ Ú∆ √∆Ú∂˜ Á≈ È≈ «‚º◊Õ∂ ⁄≈‘∆Á≈ ª «¬‘ ‘À «’ Á«¡≈Úª Á∂ ’≥«„¡ª ¿∞µÂ∂ «¬«Â‘≈√’, Ë≈«Ó’ √≥√Ê≈Úª ÂØ∫ «ÏȪ ’ج∆ ÿ, ‘Ø‡Ò ¡Â∂ ¡≈Ï≈Á∆ È∂Û∂ Â∂Û∂ È≈ ‘ØÚÕ∂ Í ¡ÀÊ∂ ª ¡≈Ú≈ ‘∆ ¿±«Â¡≈ «Í¡≈ ‘ÀÕ Á«¡≈Úª Á∂ Í≈‰∆¡ª «Ú⁄ ÊÓ«Ò¡ª ¿∞µÂ∂ ‘Ø‡Ò ¿∞√≈∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ ‘Û∑ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È Âª √Ì „«‘ „∂∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’√» ‘Û∑ª Á≈Õ ¡≈͉∂ Ò≈Ò⁄∆ ‘؉ Á≈ ’ج∆ ’√» È‘∆∫ ’º„Á∂Õ «Í¤Ò∂ √≈Ò ¿∞Â≈÷≥‚ Á∆ ÂÏ≈‘∆ Á≈ ’≈È Ú∆ ª «¬‘Ø ‘∆ √∆Õ Ó«‘≥◊≈¬∆, ’≈Í؇ ∂ √À’‡ ˘ √≈‚∂ ËÈ ÁΩÒ ˘ Ò∞‡ º ‰ Á∆¡ª ÷πÒ º ª Á∂‰≈, Ó≈Û∂ Ó؇∂ Ϻ⁄∂ ‘ج∂ ÍÏ«Ò’ √À’‡ ˘ Íz≈¬∆Ú∂‡ ’È ’’∂ ËÈ ’∞Ï∂ ª ˘ Ò∞‡ º ‰ Á∂‰≈ Â∂ Ë≈≈ CG@, ≈Ó Ó≥Á, «¬º’ √≈ «√ÚÒ ’Ø‚, Ì≈Ù≈ ¡Â∂ «√Ò∂Ï√ª «Ú⁄ ¡≈. ¡À√. ¡À√. Á∆ √Ø⁄ ¡È∞√≈ ÿ∞√ÍÀ· ’È Ú◊∂ ÓπÁ º ∂ ‘∞‰ ÓØÁ∆ √’≈ Á≈ ÍzÓ÷ ºπ ¬∂‹‚ ≥ ≈ Ï‰È ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ÓØÁ∆ √’≈ Á∂ ¡√Ò∆ «Âº÷∂ Á≥Á Ș ¡≈¿∞‰∂ √π» ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ Í Ì≈ Á∂ ÒØ’ ‘∞‰ Ï‘∞ ⁄Ω’È ≥ ∂ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ Ì≈ Á∂ ÒØ’ ’Á∂ Ú∆ ËÓ «ÈÍ∂÷Â≈ ˘ ¡ª⁄ È‘∆∫ ¡≈¿∞‰ Á∂‰◊∂Õ Ì≈ «Ú⁄ ÒØ’ «ÚØË∆ Í≈Ò∆Ó≈È∆Ú≈Á ˘ ÒØ’ «‘ÂÀÙ∆ ’’∂ ‘∆ Ì≈ Á∆ ‹ÈÂ≈ ÁÓ ÒÚ∂◊∆Õ «’√∂ Â∑ª Á∆ ’ج∆ Ú∆ ÒØ’ «ÚØË∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂Ù «Ú⁄ È‘∆∫ Í‰Í √’∂◊∆Õ «’¿∞∫«’ Ì≈ Á∆¡ª ‹Û∑ª «Ú⁄ Ì≈ Á≈ Ù≈ÈÁ≈ «Ó«Ê‘≈√, ≈Ó≈«¬‰, Ó‘ªÌ≈Â, Ú∂Á, ¿∞Í«ÈÙÁ, «ÙÚ-Íπ≈‰ Á∆¡ª ’Ê≈Úª, Í≥ÁÚ∆∫ √Á∆ Á∆ Ì◊Â∆ Ò«‘-’Ï∆, Ú∆Á≈√, È≈ÓÁ∂Ú, ◊∞» È≈È’, ◊∞ » ◊Ø « Ï≥ Á «√≥ ÿ Á∆¡ª «√æ«÷¡≈Úª ‚±ÿ ≥ ∆¡ª Ë√∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ √≈‚∂ √»Ï∆, ÔØË,∂ Ì◊ «√≥ÿ, ¿±ËÓ «√≥ÿ, ⁄≥Á Ù∂÷ ¡≈˜≈Á, ’Â≈ «√≥ÿ √≈Ì≈, ◊Á∆ Ï≈Ï∂, √π ≥ Â≈ √≥◊≈Ó Á∂ ‘Ø Ó‘≈È ÔØË∂ √≈‚∂ Á∂Ù Á∆ ÒØ’ª Á∆ »‘ «Ú⁄ Ú√∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ’Á∂ Ú∆ ÓØÁ∆ √’≈ ¡Â∂ √≥ÿ Íz∆Ú≈ Á∂ ÌÀÛ∂ ÓÈ√»Ï∂ Í»∂ È‘∆∫ ‘Ø √’‰◊∂Õ ◊»Û∂ ’≈Ò∂ «ÁȪ Á∆ ¡≈‘‡ ˘ Á∂Ù Á∆ ‹ÈÂ≈ ‹È≈ÁÈ Ù∞» «Ú⁄ ‘∆ Ø’È Á∂ √ÓºÊ ‘ÀÕ BBDI, ¯∂˜-A@, Óπ‘≈Ò∆, (Í≥‹≈Ï) IHGFG-FHIF@ √ßÍ≈Á’ Óß‚Ò (¡≈È∂∆) Ó≈. Ì‹È «√ßÿ ’ÀÒ◊∆, ¡Òχ≈ Ó≈√‡ ÏÒÏ∆ «√ßÿ «◊æÒ D@C-DEE-DBB@ ¡ÚÂ≈ «√æ˱, «ÚßÈ∆ÍÀ◊ Ó≈È∆‡ØÏ≈ ‘Ïß√ «√ßÿ B@D-IHA-CCGE DAF-HAG-GADB ◊πÏ⁄È «√ßÿ Ï≈Û Á∂«ÚßÁ ± D@C-DG@-BFBH DAF-I@B-ICGB ÏÒ«‹ßÁ «√ßÿ √π÷«ÚßÁ «√ßÿ «„æÒØ∫ ◊z≈«Î’√ «‚˜≈«¬È ‹√Íz∆ Ë≈Ò∆Ú≈Ò +IA-IBAFG-BIEIH √π÷Á∂Ú «√ßÿ √ß˱ [email protected] “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” ¡ıÏ≈ «Ú⁄ ¤Í∆¡ª ⁄È≈Úª È≈Ò √ßÍ≈Á’∆ ÏØ‚ Á≈ √«‘Ó ‘؉≈ ˜±∆ È‘∆∫Õ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 20 ÎÒ√Â∆È ”Â∂ ‘ÓÒ∂ «Í¤Ò∂ Ó’√Á ÓÈÁ∆Í «¬√≈«¬Ò Úº Ò Ø ∫ ÎÒ√Â∆È Á∆ ◊≈˜≈ ͺ ‡ ∆ Á∂ «ÈÁØ Ù ÒØ ’ ª ¿∞ Í «Ì¡≈È’ Ï≥Ï≈∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ ◊≈˜≈ ͺ‡∆ ÎÒ√Â∆È Á≈ AE Òº÷ Ú√Ø∫ Â∂ CE@ Ú◊ Ó∆Ò Á∂ ÷∂ Ú≈Ò≈ «¬’ ¤Ø‡≈ «¬Ò≈’≈ ‘ÀÕ Ú√Ø∫ Á∂ «¬√ ¤Ø‡∂ «‹‘∂ «‘º √ ∂ ¿∞ Í Â≈˜≈ ‘ÓÒ≈ ¡Ó∆’∆ √≈Ó≈‹∆ Ù«‘ Íz ≈ Í «¬√≈«¬Ò∆ ‘≈’Óª Úº Ò Ø ∫ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ EHÚª ¡‰ÓÈ∞ º ÷ ∆ ‘ÓÒ≈ ‘À Õ ÎÒ√Â∆È Á∂ Ï∂’√» ÒØ’ F@ Ú«∑¡ª Á∂ ÚºË √Ó∂∫ ÂØ∫ «È≥ «¬È∑ª ¡‰ÓÈ∞º÷∆ ‘Ó«Ò¡ª Á∆ Ó≈ fiºÒ ‘∂ ‘ÈÕ ¡ıÏ≈∆ «Í؇ª ¡È∞ √ ≈ ÓΩ ‹ » Á ≈ ‹≈∆ ‘Ó«Ò¡ª ”⁄ ÎÒ√Â∆È Á∂ A@@@ Á∂ ’∆Ï Ï∂’√» ÒØ’ Ó≈∂ ‹≈ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ «¬√≈«¬Ò∆ ‘Ú≈¬∆ √ÀÈ≈ ÚºÒØ∫ «¬√Ò≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á∆ ‘Ó≈√ Â∂ ¿∞ √ Á∂ ȘÁ∆’∆¡ª Á∂ «‡’≈«‰¡ª ¿∞ Í ‘ÓÒ≈ ’È Á∆ ’≈Ú≈¬∆ «Ú⁄ Á‹Èª Ï∂ Á Ø Ù ∂ ÒØ ’ ‹≈Ȫ ◊Ú≈ ⁄πº’∂ ‘È, √À∫’Û∂ ◊≥Ì∆ ‹ıÓ∆ ‘È Â∂ ‘˜≈ª ÒØ’ Á-Ï-Á ‘؉ Ò¬∆ Әϻ ‘ÈÕ «¬√ Ï≥Ï≈∆ ”⁄ Ó≈√» Ó Ïº ⁄ ∂ , ¡Ω ª, Ϙ∞ ◊ª Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á≈ Ï∂«‘Ó∆ È≈Ò ’ÂÒ∂¡≈Ó ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Ò◊≈Â≈ ⁄ÒÁ∆ ¡≈ ‘∆ «¬√ ‹≥◊ ÁΩ≈È «‹ºÊ∂ ÒØ’ ‘ÓÒ≈Úª Á∆ Ó≈ fiºÒ ‘∂ ‘È ¿∞µÊ∂ «Í¤Ò∂ ÒßÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ √Óº◊Ò, ⁄Ø, ÏÒÀ’ Ó≈«’≥«‡≥◊ ’È Ú≈Ò∂ Ó≈Î∆¬∂ Ú∆ Úº‚∆ ÍºË Â∂ ÒØ’ª Á∆ Ò∞º‡ ’È ”⁄ √◊Ó ‘ÈÕ ‘Ó«Ò¡ª Á∂ «¬√ Ó‘ΩÒ ”⁄ Ï∂ÿ ‘ج∂ ÒØ’ª Á∆ ÷π≈’ Â∂ ÁÚ≈¬∆¡ª Á≈ ÍzÏ≥Ë Ï∂‘ºÁ Ó≈Û≈ ‘ÀÕ «¬È∑ ª ‘Ó«Ò¡ª «Íº ¤ ∂ ¡Ó∆’∆ √≈Ó≈‹ Â∂ ¿∞√Á∂ ‘ºÊ·Ø’∂ «¬√≈«¬Ò Á∂ Á»-√ Ò؇» «‘ºÂ «¬’ ¿∞ÿÛÚ∂∫ ’≈’ Ú‹Ø∫ ’≥Ó ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ «‘ºÂ ‘È ÎÒ√Â∆È √Ó∂ ͻ∂ ÓºË Í»Ï Á∂ Â∂Ò Á∂ √zت ¿∞µÍ ’Ï‹≈ Â∂ «¬√ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ¿∞µÊØ∫ Á∂ ¡≈«Ê’-«√¡≈√∆ ÍzÏ≥Ë ”Â∂ ’≈Ï‹ ‘؉≈Õ «¬È∑ª «‘ºÂª Á∆ Í» Â∆ Ò¬∆ ÎÒ√Â∆È Á∂ ÒØ ’ ª ”Â∂ Ò◊≈Â≈ ¡≈«Ê’ È≈’≈Ï≥ Á ∆ Â∂ ◊ØÒ∆Ï≈∆ ’«Á¡ª ¿∞È∑ª ˘ ÒÓ’Ú∆∫ ÷»È∆ ‹≥◊ Á∂ √«‘Ó ‘∂· «‹¿±‰ Ò¬∆ Әϻ ’∆Â≈ ‘Ø « ¬¡≈ ‘À Õ ‘ÓÒ≈Ú Â≈’ª ÎÒ√Â∆È ¿∞ Í ‘ÓÒ∂ Á≈ Ï‘≈È≈ Ë≈«Ó’ ’º‡ÛÍ≥Ê∆ Â≈’ª ˘ √Ï’ «√÷≈¿∞ ‰ ≈ ω≈¿∞ Á ∆¡ª ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ ¡Ó∆’≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √≥√≈ ¡ÓÈ Á∂ ≈÷Ú≈Ò∂ Ú‹Ø∫ ÁØ‘ª «Ëª ”⁄ √π Ò ≈‘-√Î≈¬∆ ’Ú≈¿∞ ‰ Ú≈Ò∂ «Ú⁄ØÒ∂ Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’Á≈ ¡≈ «‘≈ ‘À Â∂ ““¡ÓÈ Ï‘≈Ò∆U Á∆ Áπ‘≈¬∆ Í≈ «‘≈ ‘ÀÕ Í≥± ‘’∆’ «¬‘ ‘À «’ ¡Ó∆’≈ ‹Ø Á»‹∆ √≥√≈ ‹≥◊ ”⁄Ø∫ √Ì ÂØ ∫ ¿∞ Ì Ú∆∫ √≈Ó≈‹∆ Â≈’Â Ú‹Ø ∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ‘À ¿∞‘ ÁπÈ∆¡≈ Á∂ ÁºÏ∂-’∞⁄Ò∂ Á∂Ùª ¿∞µÍ ¡≈͉≈ ◊ÒÏ≈ Í≈¿∞‰ Á∆ È∆Â∆ Â∂ ⁄ºÒ «‘≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª ÁºÏ∂-’∞⁄Ò∂ ÓπÒ’ª Á∂ ’∆ÓÂ∆ ÷«‰‹ √zت ˘ ‘ۺ͉ Â∂ ÓºË Í»Ï Á∂ Íz√≥◊ ”⁄ ¿∞ÊØ∫ Á∂ Â∂Ò Á∂ ÷»‘ª Â∂ ’Ϙ∂ Ò¬∆ Ò◊≈Â≈ ‹≈Ò√≈˜∆¡ª ’Á≈ ¡≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ Í√≈Ú≈Á∆ «‘ºÂª Ò¬∆ ¿∞‘ ‘ Ú«‘Ù∆ Â∂ ¡‰ÓÈ∞º÷∆ ‘ÓÒ∂ ‹ª ‹≥◊ ˘ ¡≥ ‹ ≈Ó «Á≥ Á ≈ ¡≈ «‘≈ ‘À Õ ¿∞ ‘ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡Ï Á∂Ùª Á∂ ¡≥Á»È∆ «ÚØ Ë ª ˘ ‘Ú≈ «Á≥ « Á¡ª ¿∞ µ Ê∂ ‹≥ ◊ Ú≈Ò∆¡ª ‘≈Òª ÍÀ Á ≈ ’«Á¡ª ¡≈͉∆¡ª ’º · Íπ  Ò∆ √’≈ª ω≈¿∞ ‰ ”⁄ π º « fi¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ ‘À Õ ‘Ó«Ò¡ª Â∂ ’Ï«‹¡ª Á∆ «¬√∂ ÒßÓ∆ ÒÛ∆ ”⁄Ø∫ «¬≈’, ¡Î◊≈«È√Â≈È Â∂ «Ó√ Á≈ ¡ÓÒ «¬√Á∆¡ª Â≈˜≈ Â∂ Ízº÷ ¿∞Á≈‘‰ª ‘ÈÕ ÎÒ√Â∆È Á∂ ÒØ’ Í«‘Òª ¿∞‡ØÓ≈È ≈‹≈Ù≈‘∆ (AE@@ ¬∆√Ú∆ ÂØ∫ Í«‘Ò∆ √≥√≈ ‹≥◊ º’), «Î Ô»Í «Ú⁄Ò∂ «‹¿±ÈÚ≈Á∆ Ô‘»Á∆¡ª (Í«‘Ò∆ √≥√≈ ‹≥◊ ÂØ∫ Á»‹∆ √≥√≈ ‹≥◊ Á∂ ¡≥ º’) Â∂ ‘∞‰ ¡Ó∆’∆ Ù«‘ Íz≈Í «¬√≈«¬Ò Á∂ ‹Ï ‘∂· Ò◊≈Â≈ «Í√Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ‹≈Ï Â≈’ª «÷Ò≈Î «‹ºÊ∂ ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ ’ Ò◊≈Â≈ ¤Ø ‡ ∆¡ªÚº‚∆¡ª ÒÛ≈¬∆¡ª ÒÛ∑Á∂ ¡≈ ‘∂ √È ¿∞µÊ∂ «¬√Á≈ √Ì ÂØ∫ ¿∞ÿÛÚª «¬˜‘≈ AIF@ ”⁄ «¬È’Ò≈Ï∆ ¿∞ Ì ≈ ≈‘∆∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈Õ AIFE ”⁄ “ÎÒ√Â∆È∆ ◊∞ ∆Ò≈ ‹º Ê ∂ Ï ≥ Á ∆” È∂ «¬‹≈«¬Ò «ÚπºË ‘«Ê¡≈Ï≥Á √≥ÿÙ Ù∞» ’’∂ √Óπº⁄∂ ÎÒ√Â∆È ”⁄ ‹Ó‘»∆ Â∂ ËÓ «Èͺ÷ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∆ Ó≥◊ ¿∞Ì≈∆Õ «¬√ ‘º’∆ ¡Ú≈˜ ˘ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ «¬√≈«¬Ò È∂ √≥√≈ ¡ÓÈ ’≈˘Èª ˘ ¡º÷Ø∫-ÍØ÷∂ ’’∂ AIFG ”⁄ ““¤∂ «ÁȪU Á∆ Úº‚∆ ‘ÓÒ≈Ú≈ ‹≥◊ ≈‘∆∫ ÒØ ’ ª Á∂ ‹≈È-Ó≈Ò Á≈ ÿ≈‰ ’∆Â≈Õ AIFG ”⁄ «¬√≈«¬Ò È∂ √∆∆¡≈, ‹≈‚È Â∂ «Ó√ Á∆¡ª ÎΩ‹ª ˘ «È‘º’∆ ‹≥◊ ¤∂Û’∂ ‘≈«¬¡≈ Â∂ «¬√ ‹≥ ◊ Á≈ Ï‘≈È≈ ω≈«¬¡≈ «’ «¬‘ √πº«÷¡≈ Á∂ ÍÀ∫ÂÛ∂ ÂØ∫ ÒÛ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ AIG@ ”⁄ «¬√È∂ Ò∆Ï∆¡≈ Á∂ Ô≈Â∆ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈‹ ¿∞Í ‘ÓÒ∂ ’’∂ √À∫’Û∂ «ÈÁØÙ ÒØ’ª ˘ Ó≈ Óπ’≈«¬¡≈Õ «¬√∂ Â∑ª AIHB ”⁄ «¬√≈«¬Ò È∂ «ÒÏÈ≈È Â∂ «‡¿±È√ ”Â∂ Ì≈∆ Ï≥Ï≈∆ ’∆Â∆ «‹√ «Ú⁄ AH ‘˜≈ ÂØ∫ ÚºË ÒØ’ Ó≈∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬√ Ï≥ Ï ≈∆ Á≈ Ï‘≈È≈ «¬‘ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ «’ «¬‘ √Ì ÎÒ√Â∆È∆ Óπ’Â∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ (Í∆ ¡ÀÒ ˙) Á≈ «Íº¤≈ ’È «‘ºÂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ Â∑ª «¬√ Ï‘≈È∂ ≈‘∆∫ ‘ÓÒ≈Ú ‘≈’Ó √À∫’Û∂ Ï∂’√» ÒØ’ª Á∂ ’ÂÒ∂¡≈Ó Á∆ «‹≥Ó∂Ú≈∆ ÂØ∫ √π÷» ‘Ø ◊¬∂Õ «¬È∑ª «¬’ ÂØ ∫ Ï≈¡Á «¬’ «È‘º ’ ∂ ‹≈ÈÒ∂ Ú ≈ ‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ ¡º’∂ ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ’ª ”⁄ ◊∞º√∂ Á∆ «Ú¡≈Í’ Ò«‘ ¿∞µ· ÷Û∑∆ ‘ج∆ Â∂ ¿∞È∑ª ¡Ó∆’≈ ͺ÷∆ «¬√≈«¬Ò∆ ÎΩ‹ ˘ ◊Ò∆¡ª-√Û’ª ”Â∂ ÿ∂’∂ ‹Ú≈Ï∆ ‘ÓÒ∂ ’È∂ Ù∞» ’ «ÁºÂ∂Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Ï◊≈Ú ÂØ∫ ÌÀÌ∆ ‘ÓÒ≈Ú ‘≈’Ó ‹Ï Á∆ È∆Â∆ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡ÓÈ √ÓfiΩÂ∂ Á∆ ⁄≈Ò ⁄ºÒ‰ Á∆ È∆Â∆ ”Â∂ ¡≈ ◊¬∂Õ «¬√Á∂ ÎÒ√»Í ¡Ó∆’≈ Á∆ «Ú⁄Ø Ò ◊∆ ‘∂ · ÎÒ√Â∆È∆ Óπ ’ Â∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ Â∂ «¬√Á∂ ⁄؇∆ Á∂ ¡≈◊» Ô≈√ ¡¯≈ È∂ AIIC Á∂ «¬’ ◊Ø ‚ ∂ ‡ ∂ ’ » √ÓfiΩÂ∂ (˙√ÒØ √ÓfiΩÂ≈) ≈‘∆∫ «¬√≈«¬Ò Â∂ ÎÒ√Â∆È (◊≈˜≈ ͺ‡∆ Â∂ ͺ¤Ó∆ ’≥ „ ≈) ÁØ ≈‹ √Ê≈«Í ’È Á∆ √«‘ÓÂ∆ Á∂ «ÁºÂ∆Õ Í «¬‘ ‘ÓÒ≈Ú Â≈’ª Á∆ √≈«‹Ù √∆ «‹√ «‘ ¿∞È∑ª È∂ «¬√ Úº÷∂ √Ê≈«Í ÎÒ√Â∆È ‹Ø √Óπº⁄∂ ÎÒ√Â∆È Á∂ ’∞ºÒ «‘º√∂ Á≈ Ó«‘‹ A@ Î∆√Á∆ ‘∆ ωÁ≈ √∆, Á∆ Â≈’ ˘ «÷≥‚≈ «ÁºÂ≈Õ «¬√Á∂ ¿∞Ò‡ «¬√≈«¬Ò È∂ I@ Î∆√Á∆ «‘º√∂ Â∂ ’Ï‹≈ ’ «Ò¡≈Õ «¬√ I@ Î∆√Á∆ «‘º√∂ «Ú⁄ √≈∆¡ª Ô∞ºËÈ∆Â’ Ê≈Úª, ◊ØÒ≈È Á≈ ¿∞µ⁄≈ ÷∂Â, Óπº÷ Ù≈‘≈‘, ÍzÓπº÷ √Óπ≥Á∆ √Â∂ ¡≈«Á Ó‘º  ÚÍ» È «‘º √ ≈ «¬√≈«¬Ò Á∂ ’Ï‹∂ ‘∂· ¡≈ «◊¡≈Õ Á»‹∂ Í≈√∂ ÎÒ√Â∆È Á∂ ◊≈˜≈ ͺ‡∆ Â∂ ͺ¤Ó∆ ’≥„∂ Á∂ ÒØ’ª ˘ ««Î¿±˜∆¡ª Úª◊ «ÏȪ «’√∂ Íπ÷Â≈ «¬≥‹≈Ó Á∂ Ó‘º  ÚÍ» È «¬√≈«¬Ò∆ ÷∂  ª “⁄Ø ∫ Ï≈‘ ˺’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ √ÓfiΩÂ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’Á∂ Ú∆ ‘ÓÒ≈Ú≈ Â≈’ª È∂ ÎÒ√Â∆È ¿∞Í ’Ï‹∂ Á∂ «Ú⁄≈ ˘ ÓÈØ∫ È‘∆∫ √∆ «Ú√≈«¡≈Õ ¿∞‘ Ú’Â∆ ÂΩ Â∂ ÒØ’ Ø‘ ˘ ’Ó‹Ø ’È Â∂ «¬È∑ª ÁØ ≈‹ª Á∆ Ú≥‚ ≈‘∆∫ ÎÒ√Â∆È Á∆ Ù’Â∆ ˘ ÿº‡ ’È Á∆ ⁄≈Ò Â«‘ ̫ں÷ ”⁄ ÎÒ√Â∆È ¿∞Í ‘ÓÒ≈ ’È Á∆ «Ú¿∞∫ Â∂ ÓΩ’∂ Á∆ Ì≈Ò «Ú⁄ ‹∞º‡ ◊¬∂ √ÈÕ Â∂ ¿∞È∑ª Á≈ Ï≈¡Á Á≈ ¡ÓÒ ¿∞È∑ª Á∂ «¬≈Á∂ Á∆ ÍπÙ‡∆ ’Á≈ ‘ÀÕ ÓΩ‹»Á≈ ‘ÓÒ∂ Ú∆ «¬√∂ ’Øfi∂ Í√≈Ú≈Á∆ «¬≈Á∂ Á∂ ‹≈‘≈ «¬˜‘≈ ‘ÈÕ ’∞fi √Ó∂∫ Ï≈¡Á ‘∆ «¬√≈«¬Ò È∂ “˙√ÒØ ¡ÓÈ √ÓfiΩ Â ∂ ” Á∆ ¡‰Á∂ ÷ ∆ ’«Á¡ª ÎÒ√Â∆È Â∂ Óπ Û ’Ϙ≈ ’È Á∆¡ª ⁄≈Òª ⁄ºÒ‰∆¡ª Ù∞» ’ «Áº  ∆¡ªÕ «¬√ √Ó∂ ∫ ¡Ó∆’≈ È∂ ÎÒ√Â∆È Á∆¡ª Ë≈«Ó’ Â∂ ÒØ ’ Ò«‘ª ˘ ’∞⁄Ò‰ Ò¬∆ Á«‘ÙÂ◊Á∆ «ÚØË∆ ‹≥◊ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ ’∂ ÎÒ√Â∆È ”Â∂ ÓπÛ ‘ÓÒ∂ Ù∞» ’Ú≈ «ÁºÂ∂Õ «¬√ √Ó∂∫ Á≈ «¬’ ¡«‘Ó Í«‘Ò» «¬‘ ‘À «’ ‹ÁØ∫ Ó»ÒÚ≈Á∆ È∂Â≈ Ô≈√ ¡≈¯Â È∂ «Í¤≈÷Û∆ √≈Ó≈‹∆¡ª √≈‘Ó‰∂ ¡≈ÂÓ √Ó͉ ’ «Áº  ≈ ª ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ ’ ª Á≈ ¿∞ √ ”ÂØ ∫ Ï«⁄¡≈-÷π « ⁄¡≈ «ÚÙÚ≈Ù Ú∆ ¿∞µ· «◊¡≈Õ «¬√ √Ó∂∫ ‘Ó≈√ ¿∞ Ì ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈Õ ¡Ó∆’≈ Â∂ ¿∞ √ Á∂ ’·Íπ  Ò∆ «¬√≈«¬Ò È∂ ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ’ª Â∂ ‘Ø √À’»Ò Â≈’ª Á∂ √≥ÿÙ ˘ ’Ó˜Ø ’È Ò¬∆ ‘Ó≈√ ˘ «¬‹≈¬∆Ò ”⁄ Әϻ  ’∆Â≈Õ «’¿∞ ∫ «’ ‘Ó≈√ «¬√Ò≈«Ó’ Ó»ÒÚ≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Â∂ «√¡≈√ Á≈ ÓπÁº¬∆ √∆Õ √≈Ó≈‹∆¬∂ ¡≈͉∆ «¬√ ⁄≈Ò «Ú⁄ ’≈Î∆ ‘ºÁ º’ ’≈ÓÔ≈Ï ‘ج∂Õ Í≥± ÓΩ‹»Á≈ ÏÁÒ∆¡ª ‘≈Òª «Ú⁄ ¡Ó∆’≈ È∂ B@@A ”⁄ I/AA ÂØ∫ Ï≈¡Á Á«‘ÙÂ◊Á∆ «ÚØË∆ ‹≥◊ Á∂ Ȫ ‘∂· ¡≈Ó ÒØ’ª Â∂ ¡≈͉≈ ‹≈Ï ‘ÓÒ≈ Â∂‹ ’ «ÁºÂ≈Õ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ¡≈͉∂ ‘ºÊ∆∫ Í≈Ò∂ «¬√ Ó»ÒÚ≈Á È∞≥ ¡≈͉∂ «ÚπºË ÷Û∑≈ ’’∂ ÒØ’ª ¿∞Í ‹Ï∆ ‹≥◊ ÊØ͉ Á≈ „’Ú≥‹ «⁄¡≈Õ ‘Ó≈√ «‹√˘ ¡Ó∆’≈ È∂ Í«‘Òª ÒØ ’ ͺ ÷ ∆ Â≈’ª ˘ ’∞ ⁄ Ò‰ Ò¬∆ Í≈«Ò¡≈-ÍØ«√¡≈ √∆ ‘∞‰ ¿∞‘ ¿∞√Á∂ «’√∂ ’≥Ó Á≈ È‘∆∫ √∆ «‘≈ Â∂ ‘∞‰ ¿∞ √ ˘ Áπ Ù Ó‰ ω≈’∂ ¡Ó∆’≈ Á¡√Ò ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ’ª Â∂ ¡≈͉≈ ÁÏ≈¡ ω≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¿∞µË ‘Ó≈√ Á≈ ¬∂‹≥‚≈ Ô≈√ ¡≈¯Â È≈ÒØ∫ ’ج∆ Úº÷≈ È‘∆∫ ‘À Õ ¿∞ ‘ ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ ’ ª Á∂ √≈Ó≈‹ «÷Ò≈Î ¿∞ µ ·Á∂ «ÚØ Ë ˘ ÚÂ’∂ ‘’» Ó Â∆ ◊º Á ∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆ «Í¤≈÷Û∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ ¡º ◊ ∂ ÚË≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∞≥Á≈ ‘À, «‹√ «Úº⁄ ÒØ’ª Á∂ «‘ºÂ Â∂ √πº«÷¡≈ Á≈ ’ج∆ ÓπºÁ≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ‘Ó≈√ ÎÒ√Â∆È Â∂ «¬‹≈«¬Ò ÁØ ≈‹ª Á∂ ω∂ «‘‰ ”⁄ ‘∆ ÒØ’ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ú∂÷Á≈ ‘À È≈ «’ Ò∞‡∂ ∆ Â∂ ‹≈Ï «¬‹≈«¬Ò∆ √ºÂ≈ ˘ ÷ÂÓ ’’∂ ÒØ’ ‹Ó‘»∆ ÎÒ√Â∆È∆ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÂ∆ Ú‹Ø∫Õ «¬√ Â∑ª ÎÒ√Â∆È ¿∞ÍÒ∂ Â≈˜≈ ‘ÓÒ∂ «Úº ⁄ «Í¤≈÷Û∆ Â∂ ÁÏ≈¿± «¬√Ò≈Ó∆ Â≈’ª ‹Ø ‘Ó≈√ Á∆ ‘Ó≈«¬Â Á∂ «Ï¡≈È Á∂ ‘∆¡ª ‘È ¿∞‘ ¡√Ò «Ú⁄ «¬√≈«¬Ò Á∂ ¡‰ÓÈ∞º÷∆ ‘ÓÒ∂ Â∂ ÒØ’ª Á∂ ‘Ø ‘∂ ¿∞‹≈Û∂ È≈ÒØ∫ Úº Ë ¡≈͉∂ «¬√Ò≈Ó∆ ◊‰≈‹ Á∂ «Î’» «Í¤≈÷Û∆ ¬∂‹≥‚∂ ÍzÂ∆ «‹¡≈Á≈ «Î’Ó≥ Á ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ ª ¡Ó∆’∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ Ï≈’ ¿∞ Ï ≈Ó≈ ÚÒØ ∫ ÙªÂ∆Ú≈Â≈ Â∂ ◊ØÒ∆Ï≥Á∆ Á≈ «Ï¡≈È Óº◊Óº¤ Á∂ ‘≥fi» ’∂È Ï≈Ï ‘ÀÕ «’¿∞∫«’ ¡≈͉∂ Í√≈Ú≈Á∆ ¡≈«Ê’-«√¡≈√∆ «‘ºÂª Ò¬∆ F@ Ú«∑¡ª ÂØ∫ ÚºË √Ó∂∫ ÂØ∫ ⁄ÒÁ∆ ¡≈ ‘∆ «¬√ ÒÓ’Ú∆∫ ‹≥◊ ˘ ÏÛ≈Ú≈ Á∂‰ “⁄ ¡Ó∆’≈ Á∆ ÍzÓπº÷ «‘º √ ∂ Á ≈∆ ‹º ◊ ‹≈‘ ‘À Õ ‘∞ ‰ ‹ÁØ ∫ «¬≈’ ¡Â∂ ‘Ø ¡Ï Á∂Ùª ¿∞Í ‘ÓÒ∂ Á∂ ϺÁÒ Ó≥‚≈ ‘∂ ‘È Â∂ ‹ÁØ∫ ¡Ó∆’∆ √≈Ó≈‹ Á∆ È∆Â∆◊Â ÍºË Â∂ ’ج∆ ÂÏÁ∆Ò∆ √≈‘Ó‰∂ È‘∆∫ ¡≈ ‘∆ ¡Â∂ ¿∞√ ÚºÒØ∫ ‘ÓÒ≈Ú «¬√≈«¬Ò ¿∞Í ’ΩÓªÂ∆ ¡ÓÈ √≥Ë∆¡ª-√ÓfiΩ«Â¡ª Á∆ ¿∞ Ò ß ÿ ‰≈ ’È ”Â∂ ’Ø ¬ ∆ ¡ÓÒ∆ ’≈Ú≈¬∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ ª ¡«‹‘∂ √Ó∂ ∫ ÙªÂ∆Ú≈Â≈ Á∂ «Ï¡≈È Ó«‘‹ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √≥√≈ ¡ÓÈ ÙªÂ∆ Á∂ ÷Ú≈Ò∂ Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’È Á∂ „’Ú≥‹ ÂØ∫ ÚºË ’∞fi È‘∆∫ ‘ÈÕ Á»‹∂ Í≈√∂ ÎÒ√Â∆È Á∂ ÒØ’ «‹ºÊ∂ ¡ºË∆ √Á∆ ÂØ∫ ÚºË √Ó∂∫ ÂØ∫ ‹Ï-‹∞ÒÓ Â∂ ’ÂÒ∂¡≈Ó Á≈ √≥Â≈Í ¡≈͉∂ ¿∞Í ‘≥„≈ ‘∂ ‘È ¿∞µÊ∂ ¿∞È∑ª ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ’ª Áπ¡≈≈ √ÚÀÓ≈‰ Â∂ ¡˜≈Á∆ Á∆ «˜≥Á◊∆ «‹¿±‰ Ò¬∆ ’ΩÓ∆ √≥ÿÙª ”⁄ ‹»fi‰ Â∂ ’∞Ï≈È ‘؉ Á≈ Ú∆ Ù≈È≈ÓºÂ≈ «¬«Â‘≈√ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√È∂ √≥√≈ Ì ”⁄ «Ì¡≈È’ √≈Ó≈‹∆ ‹≥◊ √≈‘Ó‰∂ ÒßÓ≈ √Óª ÒÛ∑Á∂ «‘‰ Á∂ ’∆Â∆Ó≈È √Ê≈«Í ’∆Â∂ ‘ÈÕ ‘ÓÒ≈Ú Â≈’ª ÎÒ√Â∆È Á∂ ÒØ’ª Á∆ ¡˜≈Á «˜≥Á◊∆ «‹¿±‰ Á∆ ⁄≈‘ ˘ ’Á∂ ÷ÂÓ È‘∆∫ ’ √’Á∆¡ªÕ ‹ÁØ∫ º’ ‹Ï ‘∂◊≈ ¿∞ √ «÷Ò≈Î ‡º ’ ’Á∂ ÷ÂÓ È‘∆∫ ‘Ø Ú ∂ ◊ ∆Õ ¡º ‹ Áπ È ∆¡ª Ì Á∂ ¡ÓÈÍ√≥ Á , ¡◊ª‘ÚË» Â∂ ⁄∂  ≥ È √≥ÿÙÙ∆Ò ÒØ’ ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ’ª ¿∞Í «ÿÈΩ‰∂ «¬√≈«¬Ò∆ ‘ÓÒ∂ Á∆ «ÈßÁ≈ Â∂ «¬√Á∂ «÷Ò≈Î Ø√ ÍzÁÙÈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÎÒ√Â∆È∆ ÒØ’ª Á∂ ‘º’ ”⁄ ¿∞µ· ‘∆ ¡Ú≈˜ ¿∞ È ∑ ª Á∂ √ÚÀ Ó ≈‰ Â∂ Ï≈Ï∆ È≈Ò «‹¿±‰ Á∂ Ïπ«È¡≈Á∆ ‘º’ Á∆ Ú˜≈‘ ’ ‘∆ ‘ÀÕ Í«‘Òª ‘∆ ÈÀ«Â’ ÂΩ Â∂ ‘≈ ⁄πº’∆¡ª √≈Ó≈‹∆ Â≈’ª Á≈ ‘Ù «¬√ Ú≈ Ú∆ ‘≈ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ √≈‚∂ ◊∆ª Á≈ «◊ «‘≈ «Ó¡≈ ◊πÍz∆ ’Ω √≈‘È∆ Íø‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ «¬’ ¡«‹‘∆ «Óæ·∆ Ì≈Ù≈ ˛, «‹√ ˘ Í»∂ √ß√≈ Á∂ ÍøÁª ’ØÛ ÂØ∫ ÚæË ÒØ’ ÏØÒÁ∂ ‘ÈÕ Ó≈«÷˙∫ «Óæ·∆ Íø‹≈Ï∆ Á∆ «Ó·≈√ ¡Â∂ «¬√ Ì≈Ù≈ Á∆ «Óæ·∆ ÷πÙÏج∆ ‹æ◊ Á∂ ’ØÈ∂ ’ØÈ∂ ¡ßÁ √Ó≈¬∆ ˛Õ ÁπÈ∆¡ª Á∂ ‘ ’ØÈ∂ ¡ßÁ Íø‹≈Ï∆ ÏØÒ‰ Ú≈ˇ≈ Úæ√Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∆ Ó«‘’ «÷Ò≈Á≈ ˛Õ √≈‚∂ Íø‹≈Ï Á∆ «Óæ‡∆ ¡ßÁ Íø‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á∂ È≈ˇ-È≈ˇ, Íø ‹ ≈Ï∆ √Œ«Ì¡≈⁄≈ Ú∆ √≈‚∂ √Ó≈‹ Á≈ Ù∆Ù≈ ˛, ‹Ø √Á∆¡ª Â≈¬ƒ «ÒÙ«’¡≈ÍπÙ«’¡≈ «‘≈Õ √≈¯-√πÊ≈, ¡Ó∆ √æ«Ì¡≈⁄≈ ¡Â∂ «Èæ◊ «Ú√≈ ¶Ï∂ ¡√∂ Âæ’ √≈‚∂ Íø‹≈Ï Á∆ Ó≈‰ÓæÂ∆ Ù≈È Ï«‰¡≈ «‘≈Õ ÿæ◊∂, ÎπÒ’≈∆¡ª, ‘≈‘Ó∂Òª, √æ◊∆ ÎπæÒ, Íæ÷∆¡ª, ⁄≈‡∆¡ª, ÓË≈‰∆¡ª, «Âz ß fi ‰, Ó∂ Ò ∂ , ÿØ Û ∆¡ª, Ïæ’∆¡ª, ‘ˇ-Íø‹≈ˇ∆¡ª ¡≈«Á √≈‚∂ √æ«Ì¡≈⁄≈ Á∆ Ù≈È Ï‰∆¡ª ‘∆¡ªÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÓπÁ æ  ÂØ∫ “ÒØ’-◊∆” √≈‚∂ «ÁÒª Á∆ ¡Ú≈˜ ω∂ ‘∂Õ ‹ÁØ∫ ◊æÒ ÒØ’-◊∆ª Á∆ ⁄æÒÁ∆ ˛ ª √≈‚∂ ’≈ˇ‹∂ ”⁄Ø ∫ «¬æ ’ ‘» ’ «Èæ’ÒÁ∆ ˛Õ √≈‚∂ ◊∆ ’∆ Á∂ ’∆ ‘Ø ◊¬∂? ’Á∂ Íø‹≈Ï Á∂ ÒØ’ ◊∆ª Á∆¡ª Úß È ◊∆¡ª √≈‚≈ Íπ ≈ÂÈ «Ú√≈ Á√≈™Á∆¡ª ‘ج∆¡ª Íπ≈ÂÈ Íø‹≈Ï Á∆¡ª ’æ ⁄ ∆¡ª ’ß Ë ª-’Ω « ˇ¡ª ”⁄ «Ú⁄Á∆¡ª ‘∆¡ªÕ Ìˇ∂ Ú∂ˇ∂ ‘πÁ ß ∂ √È, ‹ÁØ ∫ ’Á∂ «Òæ Í Á∆¡ª-ÍØ ⁄ Á∆¡ª √π¡≈‰∆¡ª ¡≈͉∂ ÿ Á∆¡ª ’ß˪ ¿πµÂ∂ ÓØ-ÿπæ◊∆¡ª Í≈™Á∆¡ª Ú∆ ¶Ó∆¡ª ‘∂’ª Ú≈ˇ∂ ◊∆ ¤Ø∫‘Á∆¡ª, «Âßfi z ‰ª Á∆ ‡π‰’≈ Á»Ø∫ ¡≈™Á∂-‹ªÁ∂ ≈‘∆¡ª ˘ Ú∆ È«Ù¡≈ ‹ªÁ∆ Õ «Ú¡≈‘ª-Ù≈Á∆¡ª Á∂ ÓΩ«’¡ª ”Â∂ √≈‚∂ Íπ≈ÂÈ ÒØ’-◊∆ ÷πÙ∆ ˘ Á»‰ª-⁄Ω◊‰≈ ’ «ÁßÁ∂ √ÈÕ Í«Ú≈ Á∆¡ª ¡Ω ª ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ◊ˇ∆-Óπ‘«æ Ò¡ª Á∆¡ª Âz∆Óª «¬’æ·∆¡ª ‘Ø ’∂ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ ’¬∆-’¬∆ «ÁÈ Í«‘Òª ◊∆ª Á∆ ¤«‘Ï Ò≈ «ÁßÁ∆¡ª √ÈÕ ‘ √Ó Á∂ ◊∆ ‹ÁØ∫ ‘∂’ª ω-ω ’∂ «ÁÒª ”⁄Ø∫ «Èæ’ÒÁ∂, ª Í»∂ Ú≈Â≈Ú‰ «Úæ⁄∫Ø «¬æ’ ¡◊ßÓ∆ Ó«‘’ «÷æÒ ‹≈«¬¡≈ ’Á∆Õ Ïæ⁄∂, Ïπæ„∂, ‹Ú≈È, ’πÛ∆¡ªÏπÛ∆∑ ¡ª √Ì «¬’æ·∂ «ÓÒ ’∂ ¿π‘Ȫ ◊∆ª Á≈ ¡≈Èß Á Ó≈‰Á∂ Õ ’Ø ¬ ∆ ¡«‹‘∆ ¡ÙÒ∆ÒÂ≈ «¬‘Ȫ ◊∆ª ¡ßÁ È≈ ‘πÁ ß ∆ «’ ◊∆ ͫÚ≈ ŒÚæ⁄ ÏÀ· ’∂ √π‰∂ È≈ ‹≈ √’Á∂ ‘Ø‰Õ ÒØ’ ◊∆ª ¡ßÁ Ë∆ ¡≈͉∂ «Í˙-Ì≈ ¡≈«Á ˘ ¡≈͉∂ Ò¬∆ ¡◊√ B@AD 21 ⁄ß◊≈ Ú-ÿ Òæ̉ Á∂ ÂÒ∂ ’Á∆-Ú∂ Íæ’≈ ÿ ‡Øˇƒ Ï≈ÏÒ≈! «’Â∂ «Òæ͉∂ È≈ ÍÀ‰ ÏÈ∂® ∂ «Ú¡≈‘ «Íæ ¤ Ø ∫ ÍÁ∂ √ ÏÀ · ∆ Ë∆ ¡≈͉∂ Ï≈ÏÒ Á∂ «Ú¤ØÛ∂ «Úæ⁄ ¡Ω∫√∆¡ª Í≈™Á∆Õ Ì≈Úª Á∆ Ô≈Á «Úæ⁄ πÁÈ ’Á∆--Ï≈ÏÒ≈! «⁄æ‡∆¡ª-«⁄æ‡∆¡ª ’»‹ ß ª Â∂∂ Á∂√ ÂØ∫ ¿πµ‚Á∆¡ª ¡≈¬∆¡ªÕ Âπ√ª Ú∆ √≈˘ ÓÈØ∫ ÌπÒ≈«¬¡≈ ÓÀ˘ ’»‹ ß -«Ú¤ØÛ≈ Í≈«¬¡≈® «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘ «ÙÂ∂ ˘ ÒØ’◊∆ª ¡ßÁ ‹∆«Ú¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ Әϻ «Ù«Â¡ª Á∆¡ª ÒÛ∆¡ª ¡ßÁ ÍzØ«¬¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «Á˙-Ì‹≈¬∆, √æ√-√‘π≈, ‹∂·, Á≈‰∆-‹·≈‰∆ ¡≈«Á «Ù«Â¡ª ˘ ÒØ’-◊∆ª ¡ßÁ Í∆„∆¡ª ◊æ·ª ¡ßÁ ◊π«ß Á¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ ¡Â∂ «Èæÿ∂ «Ù«Â¡ª Á≈ ’Ø√≈-’Ø√≈ «Èæÿ Ó≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ‹∂ «’√∂ È≈ˇ ◊πæ√≈-«◊Ò≈ Ú∆ ‘πÁ ß ≈ ª √≈¯-√πÊ∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ ’«‘ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «‹Ú∂∫ √æ√ ”Â∂ ◊πæ√≈ ¡≈™Á≈ ª ’πÛ∆ «◊æ«Ë¡ª ¡ßÁ ÏØÒ∆ Í≈ ’∂ «ÁÒ ‘Ωˇ≈ ’ «Ò¡≈ ’Á∆ó Ó≈«Í¡ª È∂ æ÷∆ Ò≈‚Ò∆ ¡æ◊∫Ø √æ√ Ï«ÿ¡≈Û∆ ‡æ’∆® ‹∂· Á∆¡ª ÚË∆’∆¡ª ÂØ∫ Âß◊ ¡≈¬∆ Óπ«‡¡≈ «ÁÒ Á≈ ˆπÏ≈ ’æ„Á∆ÓÀ∫ ª ‹∂· ˘ ‹∆-‹∆ ¡≈÷ª ÓÀ˘ ’«‘ßÁ≈ ÎØ‡Õ ‹∂· ˘ ¡æ◊ Òæ◊ ‹≈¬∂ √‰∂ Í‹≈Ó≈ ’؇® ‹ª ¡≈͉∂ ÷∂ «Úæ⁄ ’‰’ Ï∆‹ Ò¬∆ ŒÓ∂∂ ÷∂ «Úæ⁄ ¤ØÒ∂ Ú∂ Ò◊ÁÀ∫ «Ú‘π Ú◊≈ ‹∂·≈! ‹ÁØ∫ Ï≈Ï ÏØÒ∫∂ ® «¬ßfi ’È È≈Ò «Ù«Â¡ª Á∆ Ó«‘Ó≈ Ú∆ ω∆ «‘ßÁ∆ Â∂ ÒØ’-◊∆ª Á≈ √πÊ≈͉ Ú∆ Ï«⁄¡≈ «‘ßÁ≈ √∆Õ ÒØ’-◊∆ª Â∂ ÒØ’ÏØÒ∆¡ª Á∂ ¤ßÌ √≈‚∂ √æ«Ì¡≈⁄≈ Á∂ Í«Ú栫٫¡ª Á∆ ◊Ú≈‘∆ «ÁßÁ∂ ‘ج∂ ¡Í‰æ È≈ˇ ÒÏ∂˜ √ÈÕ ‘Ωˇ∆-‘Ωˇ∆ √≈‚∂ ¡Ó∆ «Ú√∂ Â∂ Í«Úæ √æ«Ì¡≈⁄≈ ˘ ’πfi √Ú≈Ê∆ ÒØ’ª Á∆ √ΩÛ∆ √Ø⁄ È∂ ◊ßËÒ≈ ’È≈ Ùπ» ’ «ÁæÂ≈Õ «‹æÊ∂ √≈‚∆ Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ «Ú◊≈Û ¡≈™‰∂ Ùπ» ‘Ø ◊¬∂, ¿πµÊ∂ √≈‚∂ √Ó≈‹ ¡ßÁ ÊØÊ∂ Â∂ Íz⁄Ò æ  ◊∆ Ú∆ «Ò÷∂ ‹≈‰ Òæ ◊ ∂ Õ ‘Ø ¤ ∆ ¡Â∂ ÊØ Ê ∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ Ó≈Ò’ «¬‘Ȫ ÒØ’ª È∂ √≈‚∂ √Ó≈‹ ¡ßÁ √æ«Ì¡≈⁄≈ Á∂ Ȫ ”Â∂ ◊ßÁ ÿØÒ‰≈ Ùπ» ’ «ÁæÂ≈Õ Íz⁄Ò æ  ◊∆ª ¡ßÁ ◊∆ Á≈ È≈«¬’ ı»Èı≈Ï≈ ’È Ú≈ˇ≈, ’π ß „ ∆¡ª Óπ æ ¤ ª Ú≈Ò≈, ‘«Ê¡≈ª Á∆ ÏØÒ∆ ÏØÒ‰ Ú≈ˇ≈, Ï∂◊≈È∆¡ª «¬æ˜Âª ˘ ØÒ‰ Ú≈Ò≈, ≈‘ ⁄ÒÁ∆¡ª ’πÛ∆¡ª È≈ˇ ÷Ó√Â∆¡ª ’È Ú≈ˇ≈, ÌÒ∂ ÿª Á∆¡ª ’πÛ∆¡ª Á∆ ÍÛ∑≈¬∆-’≈Ò‹ Á∂ Ȫ ”Â∂ ◊ßÁ∂ ˜πÓÒ∂ ÏØÒ ’∂ ÏÁÈ≈Ó ’È Ú≈Ò≈ ÿ‡∆¡≈ ÷ÒÈ≈«¬’, ‘∆Ø Á∂ »Í «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹æ‡Ú≈Á Á∂ Ȫ ”Â∂ ¡«‹‘∆ ¯Ø’∆ Ùπ‘ «Á÷≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ ‹æ‡ Ì≈ Ú∆ √π‰-Á∂÷ ’∂ Ù«ÓßÁ≈ ‘ج∆ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Íz⁄æÒ ¡Â∂ ˜Ò∆Ò ◊∆ª È∂ √≈‚∆ Íπ◊ ø Á∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ ˘ ‹Û∑ª ÂØ∫ «‘Ò≈ ’∂ æ÷ «ÁæÂ≈ ˛Õ «¬‘Ȫ ◊∆ª ¡ßÁ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ È≈«¬’ Á∂ ÚÀ Ò ∆Íπ ‰ ∂ È∂ √≈‚∆ ÈÚƒ Í∆Û∑ ∆ ˘ È«Ù¡ª Á∆ ÁÒÁÒ «Úæ⁄ Í»∆ Â∑ª ‚ØÏ ’∂ æ÷ «ÁæÂ≈ ˛Õ «‹√ ˘ Ú∂÷ ’∂ ¡æ‹ Á≈ ÈÚª ı»È «Ú◊≈Û Á∆¡ª √Ì ‘æÁª-ÏßÈ∂ ‡æÍ ¸æ’≈ ˛Õ ÍπÂ æ «Ú◊ÛÁ∂ Á∂÷ ’∂ Ó≈Úª ’ß˪ ˙‘Ò∂ ÷Û∑-÷Û∑ ØÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ◊∆ª Á∂ Ú∆‚∆˙ Ë∆¡ª-ÌÀ‰ª ’ØÒ ÏÀ· ’∂ Ú∂÷‰-ÔØ◊ Ú∆ È‘ƒ ‘πÁ ß Õ∂ «ÁÙ≈‘∆‰ ◊≈«‰¡ª Á∆ ¡ßÈ∆ ‘ØÛ √≈˘ «’æË «Ò‹≈ ‘∆ ˛? ¡«‹‘∂ Ï‘π √≈∂ ¡‹Ø’∂ Íø‹≈Ï∆ ◊∆ ‘È, ‹Ø «Ú¡≈‘ª-Ù≈Á∆¡ª, ◊ˇ∆¡ªÓπ‘æ«Ò¡ª «Úæ⁄ ËÛæÒ∂ È≈ˇ ⁄æÒ ‘∂ ‘È ¡Â∂ «‹‘Ȫ ˘ ¬∂Ê∂ «Ò÷‰≈ Ú∆ Íø‹≈Ï∆ Óª-ÏØÒ∆ ˘ ◊ßÁ≈ ’È≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ ◊∆ª ˘ ’π‡∆ÙÈ Á∂ »Í «Úæ⁄ «Ò÷‰≈ √≈‚∆ «Óæ·Û∆ Íø‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ¡ÍÓ≈È ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ Íø‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ¡ßÁ Íø‹≈Ï∆ ◊∆ª Á≈ «¬‘ «◊ «‘≈ «Ó¡≈ √≈˘ Â∂ √≈‚∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª ˘ «’‘Û∂ Í≈√∂ «Ò‹≈ «‘≈ ˛? «¬‘ √≈‚∂ √≈«¡ª Ò¬∆ «⁄ßÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ ˛Õ Íß» ’πfi ’π ◊∆ª Â∂ ◊≈«¬’ª È∂ √≈‚≈ «Ú√≈ Ï⁄≈¬∆ Ú∆ æ«÷¡≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ˘ ‘æÒ≈Ù∂∆ Á∂‰≈ Ú∆ √≈‚≈ ÈÀ « Â’ ¯˜ ωÁ≈ ˛Õ √≈Ê∆˙! Ú’Â Á∆ ÈϘ ͤ≈‰Á∂ ‘ج∂ √≈˘ √ÌȪ ˘ √ªfi∂ ÂΩ Â∂ ‘ßÌÒ∂ Ó≈È∂ ÍÀ ‰ ∂ ‘ÈÕ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ ωÁ∆ ’Ø«ÙÙ È≈ˇ ¡«‹‘∂ ◊∆ª, ◊∆Â’≈ª ¡Â∂ ◊≈«¬’ª Á∆ È’∂ Ò ’√‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ √≈‚∆ Íø‹≈Ï∆ ˜πÏ≈È ¡Â∂ ¡Ó∆ «Ú≈√ Á≈ ÿ≈‰ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆ Ó≈Û∆ √Ø⁄ ¡Â∂ ÿ‡∆¡ª ÓÈ√»«Ï¡ª ˘ ·æÒ∑ Í≈™‰∆ Ï‘π ˜»∆ ˛Õ ª «’ Íø‹≈Ï∆ Ì≈Ù≈ ¡Â∂ Íø‹≈Ï∆ ◊∆ª Á≈ «Ó¡≈ ‘Ø È≈ «◊∂ Â∂ √≈¯-√πÊ∂ Íø‹≈Ï∆ ◊∆ ‘∆ √≈‚≈ √ÌȪ Á≈ ◊ΩÚ Ï«‰¡≈ ‘∂Õ # 375, Sector 16, Hisar 125005 [email protected] Phone 94660-12433 T≈‹∂ Ù∆∫‘ Óπ’æÁÓ ’æ∞Â∂, ‹≈¬∂ ‹◊≈«¬È ÏÀ·∂ √πæÂ∂”” «¬’ ◊ºÒ ÏÛ∆ ¡‹∆Ï ‘ÀÕ «¬’ Í≈√∂ √’≈ ÒØ’ª Á∂ ËÈ∂, Óπ‹≈‘∂, ‘ÛÂ≈Òª Â∂ √≥ÿÙª Á∆ √≥ÿ∆ ÈÍÈ Ò¬∆ ÈÚª ’≈ÈßÈ ± Í≈√ ’È Â∞∆ ‘ÀÕ Á»‹∂ Í≈√∂ ˙‘∆ √’≈ ⁄Ò≈ ‘∆ ¡’≈Ò∆ Í≈‡∆ ◊ØÒ’ Ô∞Ë ÓØ⁄≈ Ò≈ ‘∆ ‘ÀÕ ‘À È≈ ’Ó≈Ò Á∆ ◊ºÒ-ÒØ’∆ Ø‹∆ ؇∆ Ò¬∆ √≥ÿÙ ’È Âª ‹∞Ó, «Âß È √≈Ò Á∆ ’ÀÁ Â∂ «¬æ ’ Òæ ÷ ∞«Í¡≈ ‹∞Ó≈È≈Õ ¡’≈Ò∆ ◊ØÒ’ª Ò¬∆ ÓØ⁄∂ Ò≈¿∞‰ ª ¿∞‘Ȫ ˘ ‘ ª Á∆ ÷πÒ º Õ Ï≈ÁÒ ‘’»Ó Â∂ ≥◊ «È¡≈∂ ÁØ√ÂØ? ◊∞» È≈È’ ‹∆ È∂ ·∆’ ‘∆ «’‘≈ √∆: ““≈‹∂ Ù∆∫‘ Óπ’æÁÓ ’æ ∞ ,∂ ‹≈¬∂ ‹◊≈«¬È ÏÀ·∂ √πæ”∂ ” √Ø⁄ª Á∆ Â∆Ò∆ Á≈...÷ΩÎ ‘≈’ÓØ∫ ÷≈Ú∂...! ‘º ’ √æ ⁄ Á∆ ¡Ú≈˜ ˘ ’∞ ⁄ ÒÈ Ú≈«Ò¡ª ˘ ‹∂ ◊∞» È≈È’ Á∂Ú È∂ ““≈‹∂ Ù∆∫‘ Óπ’æÁÓ ’∞ º ”∂ ” «Ò÷ ’∂ ⁄πÈÂ Ω ∆ «ÁºÂ∆ √∆ ª ¡º‹ Ú∆ ’ÒÓª Ϫfi È‘∆∫ ‘ج∆¡ªÕ ‹≈Ï ‘≈’Óª Á∆ ⁄πÈÂ Ω ∆ «÷Û∂ ÓæÊ∂ ’Ï»Ò ’ ‘∆¡ª ‘È? √π‰Ø ÒØ’ª Á≈ ◊∆Â’≈ ‹◊√∆ ‹∆Á≈ ’∆ ’«‘ßÁ≈ ‘À:Í≈Ú∂. . ! Í≈Ú∂ .... ! Í≈Ú∂...!! ‘≈’Óª ’≈˘È ÿÛ Ò¬∂ ’ج∆ ’∞√’ ÌÒ≈ ’∆ ‹≈Ú∂!! ÿ∞‡ º ∆ ‹ªÁ∂ √≥ÿ∆ ÒØ’ª Á∆ ’«‘≥Á∂ ⁄∆’ Ï≈‘ È≈ ‹≈Ú∂.!! Ó≈‚È ‹∂Òª Á≈ ‹≈Ò Ïπ‰Á≈ «√’∆ ¡≈Ú∂..! ËÈ∂ Óπ‹≈‘«¡ª Á≈ ‘º’ ‘≈’Ó≈ Úº„ Úº„ ÷≈Ú∂..! ÂÍ∂ ͬ∂ ÒØ’ª Á∆ Â∆‹∆ ¡º÷ È≈ ’ج∆ ‹◊≈Ú∂ ..! ’ºÒ∂ ’ºÒ∂ «¬¿∞∫ ’æ‡ ∞ Á∂ ’Á∆ ̪ÏÛ Ì∞Ï’ π ≈ Í≈Ú∂. ..! ....√Ø⁄ª Á∆ Â∆Ò∆ Á≈... ÷ΩÎ ‘≈’ÓØ∫ ÷≈Ú∂...!!! - ‘‹∆ ’πÓ≈ ‹∆ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 22 √Óº«√¡≈Úª «Úº⁄ «ÿ«¡≈ Í≥‹≈Ï ‚≈. √π‹∆ Ï≈Û Í≥‹≈Ï «¬√ √Ó∂∫ ÏÛ∂ ‘∆ ÏÁ ÁΩ «Úº⁄∫Ø ◊∞˜ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ ’≈È √Ó∂∫√Ó∂∫ √ºÂ≈ ”Â∂ ’≈Ϙ ‘∆¡ª ’ª◊√∆ ¡Â∂ ¡’≈Ò∆ √’≈ª ‘È «‹È∑ª È∂ Í≥‹Ï ˘ ‚ØÏ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ √ØÒ∑Ú∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ ÒØ’ª È∂ ¡≈͉≈ ’≈¯∆ ÍzÂ∆’Ó ¡Â∂ «ÚØË «Á÷≈ «ÁºÂ≈ ‘À Í B@AG ”⁄ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈ Á∆¡ª ⁄؉ª «Úº⁄ «¬‘ ◊∞√ º ≈ ‘Ø Ú∆ Íz⁄‚ ≥ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬√ √Ó∂∫ «¬º’Ø ‘∆ Á«¡≈ Ú◊ «‘≈ ‘À, ¿∞‘ ‘À È«Ù¡ª Á≈ Á«¡≈ ‹ÁØ∫«’ Í≈‰∆¡ª Á∂ √ØÓ∂, Á«¡≈ ª √π’ º ‰ «’È≈∂ ‘ÈÕ «¬‘ √º⁄ ‘∞‰ «√ ⁄Û∑ ’∂ ÏØÒ «‘≈ ‘À «’ Í≥‹≈Ï “⁄ È«Ù¡ª Á∂ ÚÍ≈ ¡Â∂ Â√’∆ «Íº¤∂ √ºÂ≈√∆È ÒØ’ª Á∆ √Íz√Â∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï È«Ù¡ª Á∂ Ï≈»Á ¿∞µÍ ÏÀ·≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï “⁄ AE-AF √≈Ò Á∆ ¿∞Ó Á∂ Óπ≥«‚¡ª ˘ È«Ù¡ª ÚºÒ Ëº«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ È«Ù¡ª Á∂ ÚÍ≈∆ ¡Â∂ Â√’ ¡«‹‘≈ ‹≈‰-Ïπºfi ’∂ ’ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ √Ó∂∫ Ò◊Í◊ BE ÂØ∫ C@ ¯∆√Á∆ Óπ«≥ ‚¡ª ˘ «√≥Ê«À ‡’ È«Ù¡ª Á∆ ⁄≈‡ ”Â∂ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ ⁄π’ º ≈ ‘ÀÕ ‘Ø Âª ‘Ø ’∞Û∆¡ª ˘ Ú∆ È«Ù¡ª Á∆ Ò Ò≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‘ Í≥‹Úª ÈΩ‹Ú≈È È«Ù¡ª Á≈ ¡≈Á∆ ‘Ø ⁄π’ º ≈ ‘ÀÕ ‘À«Ø ¬È, √ÓÀ’, ¡¯∆Ó, ÍØ√Â, ‚Ø‚∂ Ì∞’ º ∆, √π÷ º ≈, ÈÙ∂ Á∂ ‡∆’∂ ¡Â∂ ◊ØÒ∆¡ª ¡≈«Á ÈÙ∂ Íz⁄º«Ò ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √≈Ò≈È≈ Ù≈Ï Á∆¡ª F@ ’ØÛ ÏØÂÒª Á∆ ÷Í ‘ÀÕ ·∂«’¡ª Á∆ Ù≈Ï ÂØ∫ «ÏȪ »Û∑∆ Ó≈’≈ Ù≈Ï Á≈ √∂ÚÈ Ú∆ ’∞fi ‘Á Â’ ‘∞Á ≥ ≈ ‘ÀÕ Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ Ù≈Ï Á∆ ÷Í ED ¯∆√Á∆ ‘À ‹ÁØ∫«’ «¬’ºÒ∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬√ Á∆ ÷Í DF ¯∆√Á∆ ‘ÀÕ È«Ù¡ª Á∂ Â√’ª Á≈ ÍπÒ∆√, È∂Â≈Úª ¡Â∂ Ú˜∆ª È≈Ò ◊º·‹ØÛ ‘ÀÕ «¬√ ◊ºÒ Á≈ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ Í»∆ Â∑ª ̪‚≈ Îπ‡ º ⁄π’ º ≈ ‘À ‹Á ‹◊Á∆Ù ÌØÒ∂ ˘ «◊z¯Â≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ Ô»È≈¬∆«‡‚ È∂ÙȘ ¡≈«¯√ ¡≈È ‚º ◊ ¡À ∫ ‚ ’≈¬∆Ó Á∂ «¬º ’ √Ú∂÷‰ ÁΩ≈È ı∞Ò≈√≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À «’ Í≥‹≈Ï Á∂ BE ÂØ∫ C@ ¯∆√Á∆ ÈΩ‹Ú≈È Ø˜≈È≈ «√≥ÊÀ«‡’ ‚º◊ Á∂ ¡≈Á∆ ‘ÈÕ ÁØ ÂØ∫ «Â≥È √≈Òª «Úº⁄ ‘∆ ¡«‹‘∂ ÈÙ∂ ’È Ú≈Ò≈ ÈΩ‹Ú≈È ºÏ ˘ «Í¡≈≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬º ’ ˆÀ √’≈∆ √Ú∂ ÷ ‰ ¡È∞√≈ Í≥‹≈Ï ”⁄ «¬√ √Ó∂∫ FE ¯∆√Á∆ ÈΩ‹Ú≈È «’√∂ È≈ «’√∂ ÈÙ∂ Á∂ ¡≈Á∆ ‘ÈÕ √≈Ò B@AC «Úº ⁄ ‹ÈÚ∆ ÂØ ∫ √Â≥Ï Â’ AHFB «’ÒØ «¬ÎÀ‚z≈¬∆È, «√¿∞‚«¬ÎÀ‚≈z ¬∆È ’ÀÓ∆’Ò ÎÛ∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬‘ ÁØÚ∂∫ ’ÀÓ∆’Ò “ÓÀÊ≈ ÓÀÎ∂‡≈Ó≈¬∆È” ‚º◊ ω≈¿∞‰ Á∂ ’≥Ó ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ˘ ¡≈Ó ÏØÒ ⁄≈Ò Á∆ Ì≈Ù≈ ”⁄ Ó∂Ê, ¡≈¬∆√, «’z√‡Ò, ◊Ò≈√ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ Í≈¿±‚ ‡ÀÏÒ∂‡ Á∆ Ù’Ò «Úº⁄ Íz≈Í ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ÈÚ≥Ï B@AC «Úº⁄ E@@@ ’ØÛ Á∂ È«Ù¡ª Á∂ ’≈ØÏ≈ Ï≈∂ ÂºÊ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘È ‹ÁØ∫«’ ¡√Ò «Úº⁄ «¬‘ ’≈ØÏ≈ ‘Ø Ú∆ Úº‚≈ ‘ÀÕ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ «¬º ’ √≈Ï’≈ Íπ Ò ∆√ ¡«Ë’≈∆ È∂ È«Ù¡ª Á∂ Â√’ª/ ÚÍ≈∆¡ª Á∂ Ȫ ‹º◊ ˜≈‘ ’∆Â∂ √È ¡Â∂ «’‘≈ √∆ «’ ‚º◊ Ó≈¯∆¡≈ ˘ «√¡≈√∆ ÒØ’ª Á∆ √Íz√Â∆ «ÓÒ∆ ‘ج∆ ‘À Õ «¬º ’ √≈Ï’≈ ’ª◊√∆ ¡À µ Ó.Í∆. ¡È∞√≈ ‘ √≈Ò «¬º’ ‘˜≈ «’ÒØ ‘ÀØ«¬È Á∆ Â√’∆ ‘∞≥Á∆ ‘À «‹√ Á∆ Ï≈˜≈∆ ’∆Ó F@ ‘˜≈ ’ØÛ ∞ͬ∂ ωÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Í≥‹≈Ï ˘ ‚Øω Ò¬∆ «¬º’ √≈«˜Ù «‘ ’≥Ó ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ ¡’Â±Ï B@AC Â’ «Í¤Ò∂ «Â≥È √≈Òª «Úº⁄ Ì≈Â-Í≈«’ √‘ºÁ ÂØ∫ HAD «’ÒØ◊≈z Ó ‘À«Ø ¬È ÎÛ∆ ◊¬∆ √∆ ‹ÁØ ∫ «’ «¬√ √Ó∂ ∫ ÁΩ≈È Ï≈’∆ √≈∂ ÓπÒ’ «Úº⁄ «√¯ G@@ «’ÒØ ‘À«Ø ¬È Ï≈ÓÁ ‘ج∆ √∆Õ ’ΩÓªÂ∆ Â√’ ÌØÒ∂ È∂ «Â≥È Ó≥Â∆¡ª Á≈ Ȫ Ù∑¡ ∂ ≈Ó «Ò¡≈ ‘À «‹È∑ª Á≈ √Ï≥Ë ‚º◊ Ó≈¯∆¬∂ È≈Ò ‘ÀÕ ÌØÒ∂ Á≈ «¬º’ ‘Ø √≈Ê∆ Ú∆ Ó≈fi∂ Á≈ «¬º’ √∆È∆¡ Ô»Ê ¡≈◊» ‘ÀÕ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ «¬º’ Ó≥Â∆ Á∂ Íπ º Á≈ Ȫ Ú∆ ‹º◊ ˜≈‘ ‘Ø ⁄π’ º ≈ ‘À «‹√ ’ ’∂ Ó≥Â∆ ˘ ¡√Â∆¯≈ Á∂‰≈ «Í¡≈ ‘ÀÕ Ó≈ÒÚ∂ Á∂ ‘Ø ’¬∆ È∂Â≈ ÍπÒ∆√ È≈Ò «ÓÒ ’∂ Ê≈«‰¡ª ”⁄Ø∫ ‘∆ È«Ù¡ª Á≈ ÚÍ≈ ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ È«Ù¡ª ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ √» Ï ∂ «Úº ⁄ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Ú∆ ‘ºÁ-Ï≥È∂∑ ‡ºÍ «◊¡≈ ‘ÀÕ √’≈∆ ¡¯√ ¡Â∂ ÓπÒ≈˜Ó «√ºË∂ Ó»‘ ≥ ◊ºÒ ‘∆ È‘∆∫ ’Á∂Õ √’∞Òª «Úº⁄ ÍÛ∑≈¬∆ È‘∆∫, ‘√ÍÂ≈Òª ”⁄ ‚≈’‡ È‘∆∫, ‹∂ ‚≈’‡ ‘È Âª ÁÚ≈¬∆¡ª È‘∆∫Õ Á¯Âª ”⁄ ’ج∆ ’≥Ó È‘∆∫ ‘∞Á ≥ ≈Õ ¡¯√ Á¯Âª ”⁄ ÚÛÁ∂ ‘∆ È‘∆∫Õ «Í¤Ò∂ «ÁÈ∆∫ Óπ÷ º Ó≥Â∆ È∂ «¬º’Ø √Ó∂∫ «˜«Ò∑¡ª ”⁄ ¤≈Í∂ Ó≈∂ √È ¡Â∂ Á¯Âª «Úº⁄ ’Ø ¬ ∆ ¡¯√ ÓΩ ‹ » Á È‘∆∫ √∆, √Ì ˆÀ‘≈˜ Í≈¬∂ ◊¬∂ √ÈÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬√ √Ó∂∫ ¡‹∆Ï «’√Ó Á∆ ¡≈‹’Â≈ ÎÀÒ∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «’Â√º«Ì¡≈⁄≈ ıÂÓ ‘Ø ⁄π’ º ≈ ‘ÀÕ Óπ‚ ≥ ∂ «Ú‘Ò∂ ˺’∂ ÷ªÁ∂ «ÎÁ∂ ‘È Â∂ «Ú‘Ò ’≈È ‘∆ ¿∞‘ ÈÙ∂ ’Á∂ ‘ÈÕ È«Ù¡ª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ¿∞‘ Ò∞º‡Ó≈ Â∂ ÷Ø‘ª ’Á∂ ‘ÈÕ «ÁÈ «Á‘≈Û∂ ‚≈’∂ ÍÀ ‘∂ ‘ÈÕ ‘∞‰ Ï≥Á≈ ÿØ∫ Ï≈‘ ª ’∆ ÿ «Úº⁄ Ú∆ √㮧 ÷¡Â È‘∆∫Õ «’√∂ Á∆ ’≈ Á∂ Ù∆Ù∂ Ì≥È ’∂ ÍÀ√∂ ⁄Ø∆ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «’√∂ ÂØ∫ Í√, ÓØÏ≈¬∆Ò, Ó؇√≈¬∆’Ò, ’≈ ÷Ø‘∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ «’√∂ ¡Ω Á∂ ◊«‘‰∂ ‘∆ fi͇∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ò∞º‡ª-÷Ø‘ª «¬≥È∆¡ª ÚË ◊¬∆¡ª ‘È «’ ‘ Ø ˜ ¡ıÏ≈ ¡«‹‘∆¡ª Ú≈Á≈ª È≈Ò Ì∂ ͬ∂ ‘∞Á ≥ ∂ ‘ÈÕ ÍπÒ∆√ Ò∞º‡ª-÷Ø‘ª Á∂ ’∂√ Á‹ ’È ÂØ∫ ’≥È∆ ’Â≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ≈‹√∆ Í≈‡∆¡ª, Ú˜∆ª ¡Â∂ ¡¯√ª ˘ Í≥‹≈Ï Á∆ ’ج∆ «⁄≥Â≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ «’√≈È∆ √≥’‡ ⁄Ó √∆Ó≈ ”Â∂ Í‘∞⁄ ≥ ⁄π’ º ≈ ‘ÀÕ B@@D ÂØ∫ B@AC Â’ ≈‹ «Úº⁄ E@@@ «’√≈È ı∞Á’∞Ù∆¡ª ’ ⁄π’ º ∂ ‘ÈÕ «’√≈È ÷∂  ∆ «’º  ≈ «Â¡≈◊‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘È Í «¬‘ «’ºÂ≈ «Â¡≈◊ ’∂ ¿∞‘ ‹≈‰ «’ºË? «ÈÓÈ ¡Â∂ ÓºË Ú◊∆ «’√≈È∆ Á∆ ‘≈Ò Ú∆ «⁄≥Â≈‹È’ ‘ÀÕ ÂºÊª ¡È∞√≈ «¬√ √Ó∂∫ Í≥‹ ¬∂’Û ÂØ∫ ÿº‡ ˜Ó∆È Ú≈Ò∂ «’√≈È ’∞Ò º «’√≈Ȫ Á≈ A@ Úª «‘º√≈ ‘ÈÕ Í≥‹ ÂØ∫ Á√ ¬∂’Û Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ Á∆ «◊‰Â∆ BA.E ¯∆√Á∆ ‘À ‹ÁØ ∫ «’ A@ ÂØ ∫ BE ¬∂ ’ Û Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ Á∆ «◊‰Â∆ DD ¯∆√Á∆ ‘ÀÕ ¤Ø‡∂ ÓºË Ú◊∆ «’√≈Ȫ Á∆ «◊‰Â∆ «È≥ ÚË ‘∆ ‘ÀÕ „≈¬∆ ¬∂’Û ÂØ∫ ÿº‡ ˜Ó∆È Á∂ Ó≈Ò’ª Á∆ «◊‰Â∆ B@@F «Úº ⁄ AC.C ¯∆√Á∆ √∆ ‹Ø B@AA «Úº⁄ AE.F ¯∆√Á∆ Â’ Íπ‹ º ◊¬∆Õ √»Ï∂ «Úº⁄ BE ¯∆√Á∆ ÂØ∫ ÚºË «’√≈Ȫ ’ØÒ ˜Ó∆È ÿ‡ ‘∆ ‘ÀÕ ¡◊Ò∂ A@ √≈Òª «Úº⁄ √∆Ӫ «’√≈È∆ ‹Ø ¡º‹ ‘À, ¿∞‘ Ï∂˜Ó∆È∆ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ «‹√ ’ØÒ Í≥‹ ¬∂’Û ˜Ó∆È ‘À, ¿∞‘ √∆Ӫ «’√≈È∆ ω ’∂ «‘ ‹≈Ú∂◊∆Õ «’√≈È∆ √≥’‡ Ï≈∂ ‹ª ‚∞Ï º ‘∆ «’√≈È∆ Ï≈∂ «’√∂ ˘ «¯’ È‘∆∫ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï ”⁄ «Í¤Ò∂ G √≈Òª «Úº⁄ A@ Òº÷ ‘∞ÈÓ≥Á ’≈Ó∂ «Ú‘Ò∂ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ ¡’≈Ò∆ Í≈‡∆ Á∂ ÓÀÈ∆ÎÀ√‡Ø ”⁄ «¬‘ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ «’ ¿∞‘ A@ Òº÷ ÒØ’ª ˘ ∞˜◊≈ Á∂‰◊∂ Í ¡‹∂ Â’ «¬º’ Ú∆ Ï≥Á≈ ∞˜◊≈ Íz≈Í ȑ∆∫ ’ √«’¡≈ ‘ÀÕ √◊Ø∫ Ï≈∞˜◊≈ Ú∆ Ï∂∞˜◊≈ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª ’≈È ‘∞ ‰ Â’ AHGG@ ¿∞ÁÔØ«◊’ Ô»«È‡ Ï≥Á ‘Ø ⁄π’ º ∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ ∫ «ÏȪ E ‘˜≈ ‘Ø √È¡Â∆ «¬’≈¬∆¡ª Ï≥Á ‘؉ Á∆ ’◊≈ ”Â∂ Íπ‹ º ⁄π º ’ ∆¡ª ‘ÈÕ Í≥ ‹ ≈Ï ”⁄ «¬√ √Ó∂ ∫ H@@@@ ¡«Ë¡≈Í’ Ï∂˜ ∞ ◊≈ ‘ÈÕ «¬≥‹ ‘∆ Í≥‹≈Ï ‡À’È∆’Ò Ô»È∆Ú«√‡∆ ÚºÒ∫Ø ⁄Ò≈¬∂ ‹ªÁ∂ Áπ’≈ÈÈ∞Ó≈ ’≈Ò‹ª «Úº⁄ Òº÷ª Óπ‚ ≥ ∂ ’∞Û∆¡ª ¿∞µ⁄ «Úº«Á¡≈ ‘≈√Ò ’ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ ‘≈Òª«’ «¬È∑ª ’≈Ò‹ª ”⁄ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ «Úº«Á¡≈ «’ºÂ≈Óπ÷∆ ‘À Í Óπ‚ ≥ ∂ ’∞Û∆¡ª «‚◊∆¡ª ÒÀ ’∂ ÿª ”⁄ «Ú‘Ò∂ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ¿∞µ⁄ «Úº«Á¡≈ Íz≈Í Óπ‚ ≥ ∂ ’∞Û∆¡ª Á≈ ’Ω‚∆ ÓπÒ º È‘∆∫ ÍÀ «‘≈Õ Í≥‹≈Ï ”⁄ Ò∞’Ú∆∫ Ï∂∞˜◊≈∆ Á≈ ’ج∆ ¡≥ ȑ∆∫ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï ”⁄ ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª Á≈ Úº‚∆ ÍºË ”Â∂ ÿ≈‰ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ ¡≈Ó Ï≥Á∂ Á∆ «’ºË∂ Ú∆ ’ج∆ √π‰Ú≈¬∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï ÍπÒ∆√ ÚºÒ∫Ø ¡≈Ó ÒØ’ª È≈Ò ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ÚË∆’∆¡ª, ¡º«Â¡≈⁄≈ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ò◊≈Â≈ ÚËÁ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ AIIG «Úº⁄ ÓÈ∞÷ º ∆ ¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ ’ØÒ Á‹ I@ «Ù’≈«¬Âª «Úº ⁄ Ø ∫ EG «Ù’≈«¬Âª ÍπÒ∆√ «Ú∞Ë º √ÈÕ «¬√∂ Â∑ ª B@AB «Úº⁄ IHBE ¡Â∂ ‹ÈÚ∆¡’± Ï B@AC ÁΩ ≈È EGHA «Ù’≈«¬Âª ÍπÒ∆√ «Ú∞Ë º √ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «ÏȪ ¡È∞ √ » « ⁄ ‹≈Â∆ Â∂ ͤÛ∆ Ùz∂‰∆ Á∂ ÒØ’ª È≈Ò ‘Ø ‘∂ ˺ « ’¡ª Á∆¡ª ADEI, «√‘ «ÚÌ≈◊ «Ú∞Ë º AIDE, ‹∂Ò∑ Íz Ù ≈√È «Ú∞ º Ë CIGF «Ù’≈«¬Âª ¡≈¬∆¡ª ‘ÈÕ ¡Ωª È≈Ò ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‹Ï-˜∞ÒÓ Á∆¡ª FEDD «Ù’≈«¬Âª ’«ÓÙÈ ’ØÒ ¡≈¬∆¡ª √ÈÕ «¬Ú∂∫ ‘∆ ‘Ø Ú∆ Úº÷-Úº÷ «ÚÌ≈◊ª Á∂ ¡¯√ª «Ú∞ º Ë ÒØ ’ ª È∂ «Ù’≈«¬Âª ’∆Â∆¡ª ‘ÈÕ «’≥È∂ ÒØ’ ¡«‹‘∂ Ú∆ ‘؉◊∂ «‹È∑ª ˘ ÓÈ∞÷ º ∆ ¡«Ë’≈ ’«ÓÙÈ Ï≈∂ «◊¡≈È ‘∆ È‘∆∫ ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ ¿∞‘ «’Â∂ Ú∆ «Ù’≈«¬Â È‘∆∫ ’ √’∂ ‘؉◊∂Õ Í≥‹≈Ï ”⁄ ‘ ؘ AC «Ú¡’Â∆ √Û’ ‘≈Á«√¡ª Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √Û’ª Á∆ ‘≈Ò ı√Â≈ ‘À ¡Â∂ ‡À«Î’ Á≈ ’ج∆ ¡√»Ò È‘∆∫Õ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ∂Â, Ï‹∆ Ó≈¯∆¡≈ Ú∆ ¡≥È∑∆ ’Ó≈¬∆ ’ «‘≈ ‘ÀÕ ‡ª√Í؇ Ó≈¯∆¬∂ È∂ Í≥ ‹ ≈Ï Ø ‚ Ú∂ ˜ ¡Â∂ ÍÀ Í √» Ø ‚ ’≈ÍØ ∂ Ù È Á≈ Á∆Ú≈ ‘∆ ◊∞ º Ò ’ «Áº  ≈ ‘À Õ Ù≈ÓÒ≈‡ª ”Â∂ È∂  ≈ ¡Â∂ ¡¯√ «È≥ ’Ϙ∂ ’ ‘∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬√ √Ó∂∫ ’∆‡È≈Ù’ª Á∆ ÚÂØ∫ Á∂Ù ÂØ∫ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ Í»∂ «ÚÙÚ ÂØ∫ ÚºË ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ Í»∂ Á∂Ù ”⁄ ÚÂ∂ ‹ªÁ∂ ’∆‡È≈Ù’ª Á∆ ’∞ºÒ Ó≈Â≈ Á≈ AH ¯∆√Á∆ «¬’º Ò ∂ Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ ÷Í ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ ‹Á «’ √≈‚∂ ’ØÒ Á∂Ù Á≈ «√¯ B.E ¯∆√Á∆ ÷∂ ‘ÀÕ «¬‘Ø ‘≈Ò √≈«¬‰’ ÷≈Áª Á≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÍzÂ∆ ¬∂’Û ÷≈Áª Á∆ ÚÂØ∫ ‘ºÁ ÂØ∫ ÚºË ‘∞≥Á∆ ‘ÀÕ Úº÷-Úº÷ ÷≈Áª Á∆ ÚÂØ∫ √≈Ò≈È≈ ÍzÂ∆ ¬∂’Û A@ ÏØ∆¡ª Â’ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À Õ √≈‚∂ ÷≈Ë ÍÁ≈ʪ «Úº⁄ ’∆‡È≈Ù’ª ¡Â∂ ÷≈Áª Á∂ º ’≈¯∆ Ó≈Â≈ «Úº⁄ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ º  «√‘ Ҭ∆ ÿ≈Â’ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï Á≈ Í≈‰∆, ‘Ú≈ ¡Â∂ «Óº‡∆ Í»∆ Â∑ª Á»«Ù ‘Ø ⁄πº’∂ ‘ÈÕ √≈Ò B@@I ÂØ∫ B@AC Â’ CE@@@ «Ú¡’Â∆ ’À∫√ È≈Ò ‹≈È ◊∞ ¡ ≈ ⁄π º ’ ∂ ‘ÈÕ ‹ÁØ ∫ «’ BE@@@ ‘Ø «¬√ Ï∆Ó≈∆ ÂØ∫ Í∆Û ‘È ¡Â∂ H@@@@ «Úº⁄ «¬√ Ï∆Ó≈∆ Á∂ Òº¤‰ Í≈¬∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ’À∫√ ‘∆ È‘∆∫ Í≥‹≈Ï ”⁄ ‘Ø ’¬∆ «’√Ó Á∂ ıÂÈ≈’ Â∂ ÿ≈Â’ Ø◊ Ú∆ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï Á≈ ‘ Í≥‹Úª Ï≥Á≈ «’√∂ È≈ «’√∂ Ø◊ Á≈ «Ù’≈ ‘ÀÕ Í≥ ‹ ≈Ï ”⁄ ÓÀ ‚ ∆’Ò ’≈Ò‹ª Á∆¡ª ¯∆√ª «Úº⁄ CC ¯∆√Á∆ Ú≈Ë≈ ’ ’∂ ˆ∆Ϫ ¡Â∂ Óº Ë Ú◊∆ Í«Ú≈ª Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ ÍÛ∑≈¬∆ Á∂ ÁÚ≈˜∂ Ï≥Á ’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ Ô» È ∆Ú«√‡∆¡ª, ’≈Ò‹ª ¡Â∂ Íz≈¬∆Ú∂‡ √’»Òª Á∆¡ª ¯∆√ª ‘ ⁄Û∑Á∂ «ÁÈ ÚË≈ «Áº  ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ Â’È∆’∆ ’≈Ò‹ , «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ ¡≥È∑∆ Ò∞º‡ ’ ‘∂ ‘ÈÕ √≈‚∂ «√º«÷¡≈ „ª⁄∂ Á≈ ̺·≈ ÏÀ· «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ √Ó∂∫ Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ C@ ‘˜≈ Ϻ ⁄ ∂ √’» Ò ∆ «√º«÷¡≈ ÂØ∫ Úªfi∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÂºÊ Íz∂Ù≈È ’È Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∂ BI ≈‹ª «Úº⁄Ø∫ Í≥‹≈Ï «Ú’≈√ ¡Â∂ ı∞Ù‘≈Ò∆ Á∂ ÷∂ «Úº ⁄ Ø ∫ √Ì ÂØ ∫ «Íº ¤ ∂ «‘ «◊¡≈ ‘À Õ Í≥‹≈Ï «√ «¬º’ Òº÷ G@ ‘˜≈ ’˜≈ ⁄Û∑ ⁄πº’≈ ‘À «‹√ Á≈ √≈Ò≈È≈ «Ú¡≈‹ ‘∆ Á√ ‘˜≈ ’Ø Û ‘À «‹√ ˘ ⁄π’≈¿∞‰≈ ÓπÙ«’Ò ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï ”⁄ DF Òº÷ Í«Ú≈ª «Úº⁄Ø∫ AC Òº÷ ˆ∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ‘∂·ª «ÁÈ ’º‡‰ Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï Á∆ ÷∂Â∆ ”⁄ ÷Û∑Ø ¡≈ ⁄πº’∆ ‘À, √≈‚∆ ÷∂Â∆ «Ú’≈√ Á Ò◊Í◊ «¬º ’ ¯∆√Á∆ «‘ ◊¬∆ ‘À Õ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬√ √Ó∂∫ Á»‹∂ ≈‹ª ÂØ∫ «Ï‹Ò∆ Á∆¡ª Áª «’Â∂ ÚË ‘ÈÕ ’¬∆ Ú≈ Ϻ √ «’≈¬∂ ÚË≈ ’∂ «Èº ‹ ∆ ‡ª√ÍØ ‡ª ˘ Ò≈Ì Í‘∞ ≥ ⁄ ≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ’¬∆ ≈‹ª È≈ÒØ∫ Ϻ√ «’≈¬∂ Ú∆ ’≈¯∆ ÚºË ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï ”⁄ ‚∆˜Ò Â∂ ÍÀ‡ØÒ ”Â∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË ‡À’√ ‘ÀÕ ’∂∫Á ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ◊ª‡ª ¡’√ ÒÀÍ√ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ «‹√ «’√Ó Á∆ ‘≈Ò Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬√ √Ó∂∫ ‘À, ¿∞√ ÂØ∫ ‹≈ÍÁ≈ ‘À «’ Í≥‹≈Ï Á≈ ’ج∆ Ï∂Ò∆ È‘∆∫Õ √Ó»‘ Í≥‹≈Ï∆¡ª ˘ ‹≈◊‰ Á∆ ˜»Â ‘ÀÕ IHEEC-GACAC √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ’∞fi √Ï’ «√¯ Óª ‘∆ «√÷≈ √’Á∆ ‘À! ≈‹ ⁄∂∫◊ºÍ≈ Ó∂∂ Ó≈Â≈ ‹∆ «Í¤Ò∂ ‘¯Â∂ √Á≈ Ò¬∆ ¡≈ÈßÁÓ¬∆ ¡Ú√Ê≈ «Úº⁄ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ ¿∞È∑ª È∂ HE √≈Ò Á∆ ¿∞Ó ÌØ◊∆Õ ¡√∆∫ «Í¤Ò∂ ÁØ Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ ‹≈‰Á∂ √∆ «’ ¿∞È∑ª Á≈ ¡≥ √Óª È∂ Û ∂ √∆Õ ¿∞ ‘ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ √≈Ê∆ Ì≈Ú Ó∂ ∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ˘ Á√ √≈Ò Í«‘Òª ÷Ø Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬√ ÁπÈ∆¡ª ÂØ∫ ⁄Ò∂ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∂ √È Í ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈ÂÓ≈ Â∂ √∆ È∂ «¬√ Á∆ «¬‹≈˜Â È‘∆∫ √∆ «ÁºÂ∆Õ ¿∞È∑ª ˘ «¬‘ Ó≈‰ √∆ «’ ¿∞ ‘ ’Á∂ «¬Ò≈‹ Ò¬∆ ‘√ÍÂ≈Ò È‘∆∫ ◊¬∂ √È ¡Â∂ ¿∞È∑ª È∂ «¬‘ ͺ’≈ «¬≈Á≈ ω≈«¬¡≈ √∆ «’ ¿∞‘ ¡≥ÂÒ∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ Ú∆ È‘∆∫ ‹≈‰◊∂ Õ ¡√∆∫ ¿∞ È ∑ ª Á≈ √«Â’≈ ’Á∂ √∆Õ Ì≈Ú∂∫ ¡≥ÂÒ∂ ’∞fi Ó‘∆«È¡ª ÁΩ≈È ¿∞È∑ª Á≈ √∆ √≈Ê ¤º ‚ Á≈ ‹≈ «‘≈ √∆ Í ¿∞ È ∑ ª «¬√ ‘≈Ò È≈Ò «√ºfi«Á¡ª ¡≈͉≈ ¡≥«ÂÓ √Óª ¡≈͉∂ Ϻ«⁄¡ª Á∂ ÿ, Í«Ú≈’ Ó≈‘ΩÒ «Úº⁄ ◊∞˜≈«¡≈Õ ÓÀ˘ Ó∂∆ Óª Á∂ Í»∂ ‘؉ Á∆ ıÏ Ï≥◊ÒΩ ÂØ∫ Ó∂∆ ÌÀ‰ È∂ ¡ºË∆ ≈ ˘ ¯ØÈ ”Â∂ √π‰≈¬∆ «‹È∑ª ’ØÒ Ó∂∆ Óª «‘ ‘∆ √∆Õ ¿∞È∑ª Á∂ ‹≈‰ È≈Ò ÓÀ˘ ˺’≈ Òº◊≈Õ ÓÀ∫ ⁄≥‚∆◊Û∑ ÂØ∫ Ï≥◊ÒΩ ‹≈‰ Ò¬∆ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ «Úº⁄ ÏÀ·≈ Â∂ Ó∂∂ «˜‘È «Úº⁄ Ú√∆¡ª Íπ≈‰∆¡ª Ô≈Áª ÷Ω» Í≈¿∞‰ Òº◊∆¡ªÕ Ó∂∂ ÓÈ «Úº⁄ ¿∞È∑ª ÍzÂ∆ ¡√∆Ó «Í¡≈ Â∂ ÙË≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ √∆Õ ¿∞È∑ª È∂ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹∆ È≈Ò «ÓÒ ’∂ √≈˘ ⁄≈∂ ÌÀ‰-Ì≈Úª ˘ «˜≥Á◊∆ Á∆¡ª Ï≈∆’∆¡ª ÂØ∫ ‹≈‰» ’Ú≈«¬¡≈, ¡Ω÷∂ √«Ó¡ª «Úº ⁄ «˜≥ Á ◊∆ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ «√÷≈«¬¡≈ ¡Â∂ √≈˘ ¡≈͉∂ √πÍÈ∂ Í»∂ ’È Ò¬∆ Í»∆ ¡≈˜≈Á∆ «ÁºÂ∆Õ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ¯Ω‹∆ √È Â∂ ¿∞È∑ª Á∆ ÏÁÒ∆ ’ÙÓ∆ Á∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ¿∞ÁØ∫ Ó∂∆ Óª È∂ Í≥‹ √≈Ò Ï≥◊ÒΩ «‘‰ Á≈ ¯À √ Ò≈ ’∆Â≈ ª «’ ¡√∆∫ ⁄≥ ◊ ∆ «√º«÷¡≈ Íz≈Í ’ √’∆¬∂Õ ¡√∆∫ √≈∂ ¿∞ÁØ∫ ¡º· √≈Ò ÂØ∫ ÿº‡ ¿∞Ó Á∂ √∆ Â∂ √≈‚∆ Óª √≈˘ ؘ √’»Ò Ò¬∆ «Â¡≈ ’Á∆, ÚÁ∆¡ª ÍzÀµ√ ’Á∆ Â∂ √≈‚∂ ÷≈‰ Ò¬∆ ؇∆ Á∂ ‚ºÏ∂ Ï≥È∑Á∆Õ √≈‚∂ ÿ ͉ √Ó∂∫ ◊Ó≈-◊Ó ÷≈‰≈ √≈‚∆ ¿∞Ó∆Á ’ «‘≈ ‘∞≥Á≈ √∆Õ ¿∞È∑ª È∂ ‘ ¡◊√ B@AD 23 Ù≈Ó ˘ È‘≈¿∞‰ ¡Â∂ √Ω‰ ÂØ∫ Í«‘Òª Íz ≈ ÊÈ≈ ’È Á≈ √≈‚≈ «Èº  -È∂ Ó Ï‰≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬√ Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ÓÀ˘ ¿∞ÁØ∫ ‘Ø«¬¡≈ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ı∞Á «ÍÂ≈ Ï«‰¡≈Õ Ó∂∂ Úº‚∂ ‘Ø ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ Ó∂∆ Óª Á≈ Í«‘Ò≈ √Ú≈Ò «¬‘Ø ‘∞≥Á≈ √∆ «’ ““Â∂∆ «√‘ «’Ú∂∫ ‘À, ¿∞Ó∆Á ‘À «’ ±≥ ¡≈͉∆ «√‘ Á≈ «ı¡≈Ò º÷ «‘≈ ‘ØÚ∂∫◊≈?”” ¿∞È∑ª Ù≈«¬Á ‘∆ ÓÀ˘ «¬‘ Íπº«¤¡≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ÓÀ˘ ¡≈͉∆ «˜≥Á◊∆ «Úº⁄ «’≥È∆ ’≈ÓÔ≈Ï∆ «ÓÒ∆, ÓÀ∫ «’≥È≈ ’∞ ËÈ ‹ØÛ «Ò¡≈ ‘À Â∂ ÓÀ∫ «’‘Ø «‹‘∂ ÿ «Úº⁄ «‘≥Á≈ ‘ªÕ ¿∞‘ «√¯ «¬‘ ‹≈‰È≈ ⁄≈‘∞ ≥ Á ∂ √È «’ ÓÀ ∫ ¡≈͉∆ «√‘ Á≈ «ı¡≈Ò º÷ «‘≈ ‘ª ‹ª È‘∆∫Õ Íπ≈‰∆ ’‘≈Ú “«√‘ ‘∆ ÁΩÒ ‘À” ¿∞È∑ª ”Â∂ Í»∆ „∞’Á∆ √∆Õ Ù≈«¬Á √Ì ÂØ ∫ Ó‘º  ÚÍ» È «√º«÷¡≈ ¿∞È∑ª «¬‘ «ÁºÂ∆ «’ ¡√∆∫ ’Á∂ ¡≈͉∆¡ª ‹Û∑ª ÂØ∫ È≈ ‡∞º‡∆¬∂ ¡Â∂ Íπ≈‰∂ «ÁȪ ˘ ’Á∂ È≈ Ì∞ºÒ∆¬∂Õ Ï≥◊ÒΩ ¡Â∂ «Áº Ò ∆ «Úº ⁄ ÍÛ∑ È ¡Â∂ ‹≥ Ó » , «¯Ø ˜ Íπ , ’Ø Ò ’≈Â≈, «Á˙Ò≈Ò∆, ‘ÀÁ≈Ï≈Á ¡Â∂ ÈÀÒΩ «Ú÷∂ «‘‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ó∂∆ Óª ¡≈͉∂ «Í≥‚ ’Ø‚◊» ˘ È‘∆∫ Ì∞ºÒ∆ «‹ºÊ∂ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈͉∂ Ï⁄ÍÈ Á∂ ’∞fi √≈Ò ◊∞˜≈∂ √ÈÕ ‹ÁØ∫ Ó∂∂ È≈È≈ ‹∆ «‹¿∞∫Á∂ √È Âª Ó∂∆ Óª È∂ Ô’∆È∆ ω≈«¬¡≈ «’ ¡√∆∫ ¡≈͉∆¡ª «˜¡≈Á≈ ¤∞º‡∆¡ª ¿∞È∑ª Á∂ «Í≥‚ «ÏÂ≈¬∆¬∂Õ √≈˘ ¿∞È∑ª Á∂ ‹ºÁ∆ ÿ Â’ Í‘∞ ≥ ⁄ ‰ Ò¬∆ Ï√ ¡º ‚ ∂ ÂØ ∫ E «’ÒØÓ∆‡ ÍÀÁÒ ‹≈‰≈ ÍÀ∫Á≈ √∆Õ «¬√ √Â∂ «Úº⁄ √≥ÿ‰∂ ‹≥◊Òª È≈Ò „’∆¡ª Í‘≈Û∆ ⁄؇∆¡ª, fiØÈ∂ Á∂ ÷∂ª Ú≈Ò∆¡ª ÿ≈‡∆¡ª ¡Â∂ Í»∂ Ú∂◊ È≈Ò Ú«‘≥Á∆ ’≈Ú∂∆ ÈÁ∆ ¡≈¿∞∫Á∆ √∆Õ «¬√ È∂ √≈˘ ’∞Á ˘ «Í¡≈ ’È≈ «√÷≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬‘ Ú∆ √Ófi≈«¬¡≈ «’ «˜¡≈Á≈ Ì≈Â∆ ¿∞Á∫Ø Â∂ Ï‘∞  √≈∂ ‘∞ ‰ Ú∆ √Û’ª, Íı≈«È¡ª, ‡»‡∆ Á∂ Í≈‰∆ ¡Â∂ «Ï‹Ò∆ ÂØ∫ «ÏȪ «’Ú∂∫ ‹∆ÚÈ Ï√ ’Á∂ ‘ÈÕ ¡√∆∫ ¿∞µÊ∂ «‘≥«Á¡ª √Ú∂∂ Óπ◊∂ Á∆ Ϫ◊ È≈Ò ‹≈◊‰≈, ◊≈Úª Á≈ Áπ º Ë ⁄Ø ‰ ≈, ÷∂  ª «Úº ⁄ ‘ˇ Ú≈‘∞ ‰ ”⁄ √‘≈«¬Â≈ ’È∆, «ÁÈ „ˇ ‹≈‰ ”Â∂ ÍÙ»¡ª ˘ ÿ≈‘ Á∂ ÓÀÁ≈Ȫ ÂØ∫ Ú≈Í√ ÿ «Ò¡≈¿∞‰≈, ≈ ˘ Á∆Ú∂ Á∆ ÒØ¡ «Úº⁄ ÍÛ∑≈¬∆ ’È∆ «√º÷∆ ¡Â∂ È≈È≈ ‹∆ ÂØ∫ ¿∞È∑ª Á∆ «˜≥Á◊∆ È≈Ò ‹∞Û∂ «’º√∂ √π‰∂Õ Ó∂∆ Óª Á∆ ¡≥«ÂÓ «¬º¤≈ √∆ «’ ¿∞ √ Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª Á≈ ’∞ fi «‘º √ ≈ ¿∞È∑ª Á∂ «Í≥‚ ’ØÒØ∫ ÒßÿÁ∆ ’≈Ú∂∆ ÈÁ∆ «Úº ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ , ’∞ fi ¿∞ √ Á∂ Ó≈«Í¡ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª Á∂ È∂ Û ∂ Á¯È≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ Ï≈’∆ Ï⁄∆¡ª «¬√ ÂØ∫ C@ «’ÒØÓ∆‡ Á» Ó∂∂ «ÍÂ≈ Á∂ «Í≥‚ «Úº⁄ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª È∂Û∂ Á¯È≈¬∆¡ª ‹≈‰Õ ‹ÁØ ∫ ¡√∆∫ ¿∞ È ∑ ª Á∆¡ª ¡√Ê∆¡ª ’Ø ‚ ◊» «Ò‹≈ ‘∂ √ª ª Ì≈∆ Ó∆∫‘ ÍÀ «‘≈ √∆Õ √≈˘ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ «’ Ì≈∆ Ó∆∫‘ ’≈È ÈÁ∆ Á≈ Í≈‰∆ ⁄«Û∑¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ¿∞ È ∑ ª Á∂ «Í≥ ‚ Úº Ò ‹ªÁ∂ √«Â¡ª Á∆ ‘≈Ò Ú∆ ı√Â≈ ‘Ø ◊¬∆ √∆ Í ’∞Á È∂ Ú∆ Ó≈ÈØ Ó∂∆ Óª Á∆ Óπ Û ‘Ó∂ Ù ≈ Ò¬∆ ¡≈Í«‰¡ª ’Ø Ò ¡≈͉∆ ÓÈÍ√≥ Á ʪ ‹≈‰ Á∆ «¬º ¤ ≈ Á≈ √ÈÓ≈È ’∆Â≈ ¡Â∂ Ó∆∫‘ ÿº ‡ ‘Ø ‰ √Á’≈ ¡√∆∫ ¿∞µÊ∂ Í‘∞≥⁄ ◊¬∂Õ ¿∞È∑ª Á∆ ¡≥«ÂÓ Ô≈Â≈ Ú∆ «¬º’ √Ï’ ‘∆ √∆Õ ¡≈͉∆¡ª ‹Û∑ª Á∆ Ì≈Ò ¡Â∂ ‘Ø∫Á Á∆ Ê≈‘ Í≈¿∞‰ Á∆ «¬º¤≈ ÎπºÒª ¡Â∂ ’≥«‚¡ª È≈Ò Ì«¡≈ Ó≈◊ ‘ÀÕ Â∂˜∆ È≈Ò ‘Ø ‘∂ Ù«‘∆’È ’≈È √≈‚∂ «Úº⁄Ø∫ ’¬∆ ¡≈͉∆¡ª ‹Û∑ª ¡Â∂ ÈÀ « Â’Â≈ È≈ÒØ ∫ ‡∞ º ‡ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÍÁ≈ÊÚ≈Á Á∆ ÁΩÛ È∂ √≈˘ ÷≈Ò∆͉ ¡Â∂ ¡ÙªÂ∆ È≈Ò Ì «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ Ó∂∆ Óª È∂ √≈˘ ’∞ÁÂ, Í«Ú≈, ÁØ√Â-«ÓºÂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ È≈Ò «‘‰ Â∂ ’≥Ó ’È Ú≈«Ò¡ª È≈Ò ‹∞Û∂ «‘‰ Á∆ ¡«‘Ó∆¡Â «√÷≈¬∆ √∆Õ Â∞‘≈‚≈ ÓÈ Â∂ √∆ Â∞‘≈˘ «’≥È∆ Ú∆ Á» «’¿∞∫ È≈ ÒÀ ‹≈Ú∂, ¡≈͉∆¡ª ‹Û∑ª ˘ ’Á∂ È≈ Ì∞ºÒØÕ «¬√ Ò¬∆ Ú∂Ò≈ ¡≈¿∞‰ ”Â∂ ’∞Á Â∞‘≈‚≈ ÷πºÒ∑∆¡ª Ï≈‘ª Â∂ ÓØ‘ Ì∂ «Èºÿ È≈Ò √π¡≈◊ ’∂◊∆ «‹Ú∂∫ Ó∂∆ Óª Á≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ A picnic of S Government College of Science Education and Research, Jagraon Ludhiana (PB) The Student and professors held a picnic of S Government College of Science Education and Research, Jagraon (Ludhiana) at old Derry road Meadowale Conservation Park in Mississauga 0n July 27, 2014, During this wonderful event Punjab insurance adviser harbans singh provided the T- Shirts to the participants. Master Balbir singh and Jagjit Singh Jiti made the function more eye-catching when they played a couple of Punjabi songs. The student and professors of college including their kids made it more delighted. After the prize distribution Baljit Kaur wished thanks to all of them who joined it and made the promise to figure it more wonderful in the forthcoming. ÁÓÈ’≈∆ «ÏÒ Á∂ «ÚØË ”⁄ √Óπ⁄º ∂ Í≥‹≈Ï ¡≥Á ÒØ’ ⁄∂ÂÈ≈ Óπ«‘≥Ó ⁄Ò≈¬∆ ‹≈Ú∂◊∆ : Íz.Ø ‹◊ÓØ‘È «√ßÿ Í≥‹≈Ï∆ ÌÚÈ Ò∞«Ë¡≈‰≈ «Úº⁄ ‹Ó‘»∆ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Í≥‹≈Ï Á∂ √ºÁ∂ Â∂ Í≥‹≈Ï Á∆¡ª ÁØ Á‹È ÂØ∫ ¿∞Í ‹ÈÂ’ ‹Ó‘»∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª Á∆ √ªfi∆ Ó∆«‡≥◊ √Ì≈ Á∂ ‹ÈÒ √’ºÂ ÍzØÎÀ√ ‹◊ÓØ‘È «√≥ÿ Á∆ ÍzË≈È◊∆ ‘∂· ‘ج∆ «‹√ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï ’Àϫȇ ÚºÒØ∫ Í≈√ ’∆Â∂ ÁÓÈ’≈∆ √’≈∆ Â∂ «Èæ‹∆ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ È∞’√≈È Ø’» «ÏÒ” ˘ ÒØ ’ ª Á∂ ‹Ó‘» ∆ ‘º ’ ª ¿∞ Í Úº ‚ ≈ ‘ÓÒ≈ ¡Â∂ √≥ ÿ ÙÙ∆Ò ÒØ ’ ª Á∆ ‹≈«¬Á≈Á ÷Ø‘‰ Á∆ ÏÁÈ∆¡Â È≈Ò ¡Â∂ ’≈˘È Á∆ √Ê≈«Í Íz«’«¡≈ ˘ ÒØ’ «ÚØË∆ ω≈¿∞‰ Á∂ Ó’√Á Ú≈Ò≈ ÁÓÈ’≈∆ «ÏÒ ’≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «ÏÒ Á∆¡ª Ë≈≈Úª ¡≥◊∂˜ ≈‹ Á∆ ˜≈ÒÓ≈È≈ È∆Â∆ Á∆ Ô≈Á «ÁÚ≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ‘’»Ó Á≈ «¬‘ «ÏÒ «Ò¡≈¿∞‰ Á≈ ¿∞Á∂Ù È≈ «√Î È≈◊«’ª Á∂ ◊Ò È∆Â∆¡ª Á∂ «ÚπºË ¡≈Ú≈˜ ¿∞·≈¿∞‰ ¡Â∂ √≥ÿÙ ’È Á∂ ‘º’ ˘ ÷Ø‘‰≈ ‘À √◊Ø∫ ÒØ’ «ÚØË∆ ÈÚ¿∞ Á ≈Ú≈Á∆ Ó≈‚Ò ˘ ‘Ø Ú∆ «Ú¡≈Í’ ÍÀÓ≈È∂ ¿∞µÂ∂ ÊØ͉ Ò¬∆ ≈‘ ͺË≈ ’È≈ ‘ÀÕ «Ò‘≈˜≈ «¬‘ «ÏÒ ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∆ Í«‘Òª ‘∆ Ï‘∞ √∆Ó √Í∂√ ˘ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ ‘ÀÕ Ó∆«‡≥◊ «Úº⁄ ‘≈˜ ‹Ê∂ÏÁ ≥ ∆¡ª È∂ «¬º’Ӻ ‘Ø ’∂ ¡«‘Á «Ò¡≈ «’ «¬√ ÁÓÈ’≈∆ «ÏÒ Á∂ «ÚØË «Úº⁄ √Óπ⁄ º ∂ Í≥‹≈Ï ¡≥Á ÒØ’ ⁄∂ÂÈ≈ Óπ«‘≥Ó ⁄Ò≈¬∆ ‹≈Ú∂◊∆ ¡Â∂ «¬√ «ÏÒ Á∂ «÷Ò≈¯ ÒØ’ ≈¬∂ Ò≈ÓÏ≥Á ’Á∂ ‘ج∂ ‘’»Ó ˘ «¬‘ «ÏÒ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈‰ ÂØ∫ Ø’‰ Ò¬∆ ˜ØÁ≈ √≥ÿÙ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «‹√ «‘ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ⁄ºÒ ‘∂ ÓΩÈ√»È √ÀÙÈ ÁΩ≈È ‘ √≥ÌÚ Êª Â∂ √≥ÌÚ „≥◊ È≈Ò «¬√ Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √Ó»‘ ‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª È∂ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁºÂ∆ «’ ÍÏ«Ò’ Ï«‘√ ÂØ∫ Ï◊À «ÏÒ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∆ √»Â «Úº⁄ ‘ «¬Ò≈’∂ Á∂ ¡ÀÓ ¡ÀÒ ¬∂ ˘ «Âº÷∂ ÒØ’ Ø‘ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ Ó∆«‡≥◊ «Úº⁄ √π÷Á∂Ú «√≥ÿ ’Ø’∆ Â∂ √»Í «√≥ÿ √‘≈È Ó≈˜≈ (Ï∆ ’∂ Ô» ¬∂’Â≈ ¿∞◊≈‘ª), Ï»‡≈ «√≥ÿ Ïπ‹ «◊ºÒ ¡Â∂ ‚≈. ÁÙÈ Í≈Ò (Ï∆’∂Ô» ¬∂’Â≈ ‚’Ω∫Á≈), Á≈Â≈ «√≥ÿ («’Â∆ «’√≈È Ô∞È∆¡È), ’ÒÚ≥ «√≥ÿ √≥Ë» (‹Ó‘»∆ «’√≈È √Ì≈ Í≥‹≈Ï), ◊∞È≈Ó Ì∆÷∆ (Í≥‹≈Ï «’√≈È Ô∞È∆¡È) ¡ÓØÒ’ «√≥ ÿ (ÍÒ√ Ó≥ ⁄ ), «Ó≥ Á «√≥ ÿ Í«‡¡≈Ò≈ (ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈), ÍÚ∂Ò ’∞√≈ (ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈), ’∞Ò«Ú≥Á (ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈), ‘Ù≈ «√≥ÿ ¡Â∂ ‘Íz ∆  ’Ω («¬È’Ò≈Ï∆ ÈΩ ‹ Ú≈È «Ú«Á¡≈Ê∆ Ó≥⁄), Ì∞«Í≥Á «√≥ÿ ÚÛÀ⁄ (‚ÀÓ’∂«‡’ «¬≥ÍÒ≈¬∆˜ Î≥‡), ÍzÓØÁ ’∞Ó≈ (‡∆ ¡À√ Ô» Í≥‹≈Ï), ◊∞Á∆Í «√≥ÿ (‡∆ ¡À√ Ô»), Ú∂Á Íz’≈Ù (Â’Ù∆Ò √π √ ≈«¬‡∆ Ì≈Â), «Ú‹À È≈«¬‰ (ÓØ Ò ‚ ¡À ∫ ‚ √‡∆Ò Ú’˜ Ô∞È∆¡È), ◊ºÒ ⁄Ω‘≈È (ÒØ’ ¬∂’Â≈ √≥◊·È), ’∞ÒÁ∆Í «√≥ÿ (Í≥‹≈Ï ¡À∫‚ ⁄≥‚∆◊Û∑ ’≈Ò‹ ‡∆⁄˜ Ô∞È∆¡È), ≈‹«Ú≥ Á (‡À ’ √‡≈¬∆Ò ‘Ω ˜ ∆ ’≈Ó◊≈ Ô∞ È ∆¡È), Ò÷«Ú≥ Á (’≈÷≈È≈ Ó˜Á» Ô∞È∆¡È, «ÈÓÒ «√≥ÿ Ó≈‘Ò≈ (Ï∂π˜ ◊≈ Ò≈¬∆ÈÓÀÈ Ô∞ È ∆¡È), ¡Ó‹∆ (‚À Ó Ø ’ ∂ « ‡’ √‡»‚À∫‡√ Ô∞È∆¡È), ¡À‚ÚØ’∂‡ ≈‹∆Ú ÒØ ‘ ‡Ïº Ë ∆ (‚À Ó Ø ’ ∂ « ‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ), ◊∞Á∆Í Ï≈√∆ (Í≥‹≈Ï √‡∂ ‡ ÚÀ ‡ È∆ «¬≥ √ ÍÀ ’ ˜ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ), ¡≈«Á √»Ï≈¬∆ ¡≈◊»¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹Ó‘»∆ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Á∂ √’ºÂ∂ ÓÀ∫Ï ÍzØÎÀ√ ¬∂ ’∂ ÓÒ∂∆, ‚≈ Í«Ó≥ Á «√≥ ÿ , È«Ì≥ Á , Â√∂ Ó Ò≈Ò, Ï»‡≈ «√≥ÿ, «ÍzÂÍ≈Ò Ù≈ÓÒ ‘ج∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Í≥‹≈Ï Á∆¡ª G ÷∂ Â∂ Í∂∫‚± Ó˜Á» ‹Ê∂Ï ≥ Á ∆¡ª, ÍÈ√Í ÓπÒ≈˜Ó Ô∞È∆¡È ¡Â∂ ÒØ’ ÓØ⁄≈ Â∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ’∂∫Á ÚºÒØ∫ Ú∆ «¬√ √ªfi∆ Ó∆«‡≥◊ «Úº⁄ Ò¬∂ ¯À√Ò∂ Á∆ ‘Ó≈«¬Â ’∆Â∆ ◊¬∆ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 24 ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ A@@Ú∆∫ Ú∑◊ ∂ „ ≥ ÓÈ≈¿∞∫«Á¡ª ’∆ ‘∞‰ Ó≈¯∆í Á∆ «√¡≈√ ¤º‚ Á∂‰≈ ‹≈«¬˜ È‘∆∫ ‘ج◊ ∂ ≈? √≥Í≈Á’ ‹∆˙, ¡º‹ ÂØ∫ ’ج∆ √Ω Ú∑∂ Í«‘Òª BC ‹∞ Ò ≈¬∆, AIAD ˘ ÚÀ È ’Ø Ú Á∆ Ï≥ Á ◊≈‘ ÂØ ∫ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ˘ Ô≈Â∆¡ª √Ó∂ Ú≈«Í√ Ì∂‹∂ ‹≈‰ Á∆ Áπ ÷ Á≈¬∆ ¡Â∂ ¡Î√Ø √ È≈’ ÿ‡È≈ Ú≈Í∆ √∆Õ «¬‘ ÿ‡È≈ ¿∞√ √Ó∂∫ Á∂ È√ÒÚ≈Á∆ ÚÂ≈∂ ¡Â∂ È√ÒÚ≈Á∆ ’≈˘Èª ’≈È ÒØ’ª È≈Ò ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ «ÚÂ’«¡ª Á∆ «¬º ’ «¬«Â‘≈√’ «Ó√≈Ò ‘À Õ «¬√ º Ê ˘ ’À È ∂ ‚ ∆¡È Ì≈¬∆⁄≈≈ Ú∆ √Ú∆’≈ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ ¡«‹‘∆¡ª ÿ‡È≈Úª Â∂ ¡Î√Ø √ Ú∆ Íz◊‡ ’Á≈ ‘ÀÕ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ Óπ√≈«Î √≈‚∂ Ϙπ◊ √È ¡Â∂ ¿∞È∑ª È≈Ò ‘ج∂ ÌÀÛ∂ √Ò»’ ’≈È ¿∞È∑ª ˘ ‹Ø Â’Ò∆¯ª fiºÒ‰∆¡ª ͬ∆¡ª ¿∞√Á≈ √≈˘ (Í≥‹≈Ï∆¡ª) ˘ Áπº÷ Ú∆ ‘À ¡Â∂ «◊Ò≈ Ú∆Õ √Ω Ú∆∫ Ú∑∂ ◊≥„ ÓΩ’∂ √≈‚≈ ¿∞ È ∑ ª Ϙπ ◊ª ˘ Íz ‰ ≈Ó ‘À «‹È∑ ª ¡È∂ ’ ª Â’Ò∆Ϊ fiº Ò Á∂ ‘Ø ¬ ∂ «¬È∑ ª ÈÚ∆¡ª Ê≈Úª ¿∞µÍ ¡≈ ’∂ Ú√‰ Á≈ ˜Ø ÷ Ó ¡Â∂ ÁÒ∂ ∆ Ì«¡≈ ’ÁÓ ⁄πº«’¡≈Õ «˜≥Á◊∆ Á∂ ÿØÒ ˘ «¬º’ ÈÚ∂∫ „≥◊ È≈Ò ¡º◊∂ ÂØÈ Ò¬∆ ÈÚ∂∫ ≈‘ ÂÒ≈Ù‰ Á≈ √≈‘√ ’È Ú≈Ò∂ «¬È∑ª Ï‘≈Á ÓÈ∞÷ º ª ˘ «¬º’ Ú≈ «Î Íz‰≈ÓÕ «¬√ ÿ‡È≈ Á∆ √Ω Ú∆∫ Ú∑∂ ◊≥„ ÓΩ’∂ «‹ºÊ∂ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ Óπ√≈«Îª ˘ Ô≈Á ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À ¿∞ µ Ê∂ «¬√ «Ò÷ ≈‘∆∫ ’∞ºfi Ïπ«È¡≈Á∆ √π¡≈Òª Â∂ ⁄⁄≈ ’È Á∆ Ú∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ‘ÀÕ √π¡≈Ò ‘À «’ ’∆ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ˘ Ú≈«Í√ ÓØÛ∂ ‹≈‰≈ ◊À’≈˘È∆ √∆? ’∆ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ Óπ√≈«Î ◊Á∆ √È? ’∆ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ Á≈ ÓÈÙ≈ ’À È ∂ ‚ ≈ Á∂ È√ÒÚ≈Á∆ ’≈˘Èª ˘ ⁄π‰ΩÂ∆ Á∂‰≈ √∆? ’∆ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ „ª⁄∂ «Úº⁄ «√ÎÂ∆ ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ¡≈ ⁄πº’∆¡ª ‘È? ’∆ ’ÀÈ∂‚≈ √’≈ ÚºÒØ∫ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ Ô≈Á◊≈ Ú‹Ø∫ ’∆Â∂ ÔÂÈ ’≈Î∆ È‘∆∫ ? ’∆ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Ï≈∂ Ó≈Î∆ Ú≈Ò∆ Ó≥ ◊ ˘ ÒØ Û ÂØ ∫ «˜¡≈Á≈ ª È‘∆∫ «÷º«⁄¡≈ ‹≈ «‘≈? ¡≈«ÁÕ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ Óπ√≈«Îª È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ ÚÂ∆≈ È√ÒÚ≈Á∆ «ÚÂ’∂ Ú≈Ò≈ ª ˜» √∆ Í «¬‘ ◊À’≈˘È∆ È‘∆∫ √∆Õ «¬‘ √Ì ’∞ºfi ¿∞√ √Ó∂∫ Á∂ ’≈˘È ¡È∞ √ ≈ ‘∆ √∆ ¡Â∂ «Ùº Í «Ò¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ √Ó∂ √Ì Óπ√≈«Îª ˘ «¬È∑ª ÏÁÒ∂ ‘ج∂ ’≈˘Èª Á∆ ‹≈‰’≈∆ √∆Õ Óπ√≈«Îª Á≈ «¬‘ ˜Ø÷Ó Ì«¡≈ ¿∞µÁÓ, Í ë ∆¤À Í◊∞ È≈ Á∆‹∆¡À, ¡≈◊À ‘Ø«¬ √Ø ‘Ø«¬, Ú◊∆ «ÁzÛ Íz∂È≈ È≈Ò Í»∆ Â∑ª «Â¡≈ ‘Ø ’∂ «Ò¡≈ «◊¡≈ ÎÀ√Ò≈ √∆Õ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ «¬‘ Óπ√≈Î È≈ ª ◊Á∆ √È ¡Â∂ È≈ ‘∆ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ≈‹È∆Â’ ÓÈØÊ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Á≈ «ÈÙ≈È≈ «ÓÊ ’∂ √≥◊«·Â ‘Ø«¬¡≈ ’ج∆ ‹Ê≈ √∆Õ «¬‘ √≈∂ Á∂ √≈∂ ÒØ’ ∞˜◊≈ ¡Â∂ «Ï‘ ̫ں÷ Á∆ Ì≈Ò «Úº⁄ ÿª ÂØ∫ Ï≈‘ «È’Ò∂ √ÈÕ ‹Ø «’ Úº÷ Úº÷ ÓπÒ’ª, «√≥ÿ≈Íπ, ÓÒ≈«¬¡≈, ‘ª◊ ’ª◊, ⁄∆È, ‹≈Í≈È ¡≈«Á «Úº⁄ ̇’Á∂ «ÎÁ∂ √ÈÕ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ ‹Ø «’ «¬º’ ÚÍ≈∆ ¡≈ÁÓ∆ √∆, È∂ «¬√ ÓΩ’∂ ˘ Ï≥Á∂ Ï≈‘ Ì∂‹‰ Á∂ ÚÍ≈ Á≈ «¬º ’ ÚË∆¡≈ ÓΩ ’ ≈ ‹≈‰ ’∂ «¬√Á≈ Î≈«¬Á≈ ¿∞·≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ √∆ È≈ «’ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ È√ÒÚ≈Á∆ ’≈˘Èª ˘ ⁄À«Òß‹ ’È Á∆Õ ‹Ø «’ ¡º‹ ’ºÒ∑ Á∂ ‡zÀÚÒ ¬∂‹≥‡ª ÚºÒØ∫ Ï≥Á∂ Ï≈‘ Ì∂‹‰ Á∂ ’≈ØÏ≈ ÂØ∫ «’√∂ Ú∆ Â∑ª Úº÷≈ È‘∆∫ √∆Õ AIAD Á∂ Ù∞» «Úº⁄ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ È∂ ‘ª◊’ª◊ «Úº⁄ «¬º’ ‹≈Í≈È∆ “‹≈‘≈˜ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈»”«í ’≈¬∂ Â∂ ÒÀ ’∂ «‡’‡ª Ú∂⁄‰∆¡ª Ù∞» ’ «ÁºÂ∆¡ªÕ ÔØ‹È≈ ¡È∞√≈ «¬‘ ‹‘≈˜ Ó≈⁄ «Úº⁄ ⁄ºÒ‰≈ √∆Õ Í Ï≈Ï∂ ÚºÒØ∫ Ú∂⁄∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª «‡’‡ª ˘ ◊À’≈˘È∆ ‹≈‰ ’∂ ¿∞µÊØ∫ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ ˘ «◊zÎÂ≈ ’ «Ò¡≈Õ «‘≈¬∆ ‘؉ ¿∞Í≥ «¬‘ ‹‘≈˜ ¡ÍzÀÒ Á∂ Ó‘∆È∂ ‘ª◊’ª◊ ÂØ ∫ ⁄º « Ò¡≈Õ √Â∂ «Úº ⁄ Ø ∫ «Ù≥ÿ≈¬∆, Óؘ∆ ¡Â∂ Ôؒؑ≈Ó≈ ÂØ∫ ‘Ø Óπ√≈Î ÒÀ ’∂ Ó¬∆ Á∂ Ù∞» «Úº⁄ «¬‘ ’ÀÈ∂‚≈ ÚºÒ ˘ «√ºË≈ ‘Ø Â∞«¡≈Õ Ô≈Á ‘∂ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ È∂ ‹‘≈˜ ¿∞µÍ CGF Óπ√≈«Îª Á∂ È≈Ò È≈Ò AE@@ ‡È ’Ø«¬Ò≈ Ú∆ Òº«Á¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬‘ ’Ø«¬Ò≈ ’ÀÈ∂‚≈ «Úº⁄ Ú∂«⁄¡≈ ‹≈‰≈ √∆ ¡Â∂ ÓπÛÁ∂ ‹ªÁ∂ «¬ºÊØ∫ Òº’Û ÒºÁ ’∂ «Ò‹≈‰ Á∆ «Ú¿∞∫ √∆Õ ‹Á BC Ó¬∆ AIAD ˘ «¬‘ ‹‘≈˜ ÚÀ È ’» Ú Í‘∞≥«⁄¡≈ ª ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ «¬√Á∂ Óπ√≈«Îª ˘ ◊À’≈˘È∆ ÂΩ ”Â∂ ¡≈¬∂ ‘؉ ’≈È ¿∞µÂÈ Á∆ ¡≈«◊¡≈ È≈ «ÁºÂ∆Õ ’ÀÈ∂‚≈ «‘≥Á∂ Ì≈Â∆¡ª («‹È∑ª «Úº⁄ Ï‘∞Â∂ «√º÷ √È) È∂ AE ÓÀ∫Ï∆ ÙØ¡ ’Ó∂‡∆ ω≈’∂ ÓºÁÁ ’È Á∆ Í»∆ Ú≈‘ Ò≈¬∆ Í √’≈ È≈ Ó≥È∆Õ «’¿∞∫«’ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ Óπ√≈«Îª Á∆ ÓºÁÁ ’È Ú≈Ò∂ ’≈’∞ È (Ì≈¬∆ ÏÒÚ≥  «√≥ÿ ÷πÁÍπ, ‘∞√ÀÈ ‘∆Ó, Ì≈¬∆ Ì≈◊ «√≥ÿ «Ìº÷∆«Ú≥‚ ¡≈«Á) ◊Á Í≈‡∆ Á∂ Ú∆ √◊Ó ’≈’ß∞È √È, «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª ◊Á∆¡ª È∂ √Ø«⁄¡≈ «’ ‹∂’ «¬È∑ª Óπ√≈«Îª ˘ Ú≈Í√ Ì∂«‹¡≈ ‘∆ ‹≈‰≈ ‘À ª «’¿∞∫ Ȫ «¬È∑ª ˘ Ì≈ ‹≈ ’∂ ◊Á «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉ Ò¬∆ Íz∂«¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬È∑ª Óπ√≈«Îª È≈Ò √≥Í’ ’È Ú≈Ò∂ ◊Á∆¡ª È∂ «¬È∑ª Óπ√≈«Îª ˘ ◊Á Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ Á∂‰∆ Ù∞» ’ «ÁºÂ∆Õ ‹∞Ò≈¬∆ AIAD «Úº⁄ Ì≈¬∆ ÏÒÚ≥  «√≥ ÿ ÷π ÁÍ𠫬È∑ ª Ô≈Â∆¡ª ˘ «Áº  ∂ ‹≈‰ Ú≈√Â∂ ‘«Ê¡≈ª Á∆ ÷∆Á Ò¬∆ ¡Óz∆’≈ ◊¬∂Õ ¡≈Í È∂ ’∞ º fi ‘«Ê¡≈ ÷∆Á∂ Í ‘«Ê¡≈ª √Ó∂ ‘∆ ¡Óz∆’≈ «Úº⁄ ÎÛ∂ ◊¬∂Õ ¡≈Í Á∂ ‹∂Ò∑Ø∫ ¤∞º‡ ’∂ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ’ÀÈ∂‚≈ ÂØ∫ Ì≈ Ҭ∆ Ú≈È≈ ‘Ø ⁄π º ’ ≈ √∆Õ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ¡≥ Á ‘«Ê¡≈ Í‘∞≥⁄≈‰ Á∂ Ó’√Á È≈Ò Ï≈Ï≈ √Ø‘‰ «√≥ÿ Ì’È≈ ¡Ó∆z’≈ ÂØ∫ ‹≈Í≈È Ò¬∆ ⁄ºÒ «Í¡≈ ª ‹Ø √Â∂ «Úº⁄ ‹≈ ‘∂ «¬√ ‹‘≈˜ Á∂ Óπ√≈«Îª ˘ ◊Á Ò¬∆ ÙÙÂÏºË ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ Ï≈Ï≈ Ì’È≈ «¬√ «Úº⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø «◊¡≈Õ ¿∞√È∂ ‘«Ê¡≈ ¡Â∂ ◊Á∆ √≈«‘ ‹‘≈˜ ¡≥Á Íπº‹Á∂ ’ «ÁºÂ∂Õ ‹Á √Â≥Ï, AIAD ˘ «¬‘ ‹‘≈˜ ’Ò’ºÂ∂ Íπº‹≈ ª ¡≥◊∂˜ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ √Ì √»⁄È≈Úª Í«‘Òª ‘∆ Í‘∞≥⁄ ⁄πº’∆¡ª √ÈÕ ¿∞‘ Óπ√≈«Îª Á∆ Íπº¤ «◊º¤ ¡Â∂ ‹‘≈˜ Á∆ ÂÒ≈Ù∆ Ò¬∆ Í«‘Òª ‘∆ «Â¡≈ ÷Û∑∂ √ÈÕ ‘≈Ò≈ ˘ ̪ͫÁ¡ª Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ È∂ ‘«Ê¡≈ ¡Â∂ ◊Á∆ √≈«‘ √Óπ≥Á «Úº⁄ √πº‡ «ÁºÂ∂ √∆Õ Ïº‹ Ϻ‹ ÿ≈‡ Â∂ ‹‘≈˜ Á∂ Óπ√≈«Îª ¡Â∂ √’≈∆ ¡«Ë’≈∆¡ª «Ú⁄’≈ fi◊Û≈ ‘Ø «◊¡≈Õ ◊ØÒ∆ ⁄ºÒ ◊¬∆Õ Ú∆‘ Óπ√≈«Î Ó≈∂ ◊¬∂, ÈΩ∫ ˜÷Ó∆ ‘Ø ◊¬∂Õ Ï‘∞ √≈∂ ÎÛ ’∂ Í≥‹≈Ï Ì∂‹ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ √Ó∂ ’∞ºfi Ï⁄ ’∂ ̺‹ Ú∆ ◊¬∂ Õ «¬√ Â∑ ª ◊Á∆¡ª Úº Ò Ø ∫ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∂ Ô≈Â∆¡ª ˘ ◊Á Ò¬∆ «Â¡≈ ’È Ú≈Ò∆ ÔØ‹È≈ Á≈ Ú∆ ¡≥ ‘Ø «◊¡≈Õ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ »ÍØÙ ‘Ø ’∂ AIB@ º’ ÈÈ’≈‰≈ √≈«‘Ï «‘≥Á≈ «‘≈Õ »ÍØÙ ‘ج∂ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ ÚºÒØ∫ Íπº‡∂ ’ÁÓª ÚºÒ Ú∂÷∆¬∂ ª «¬È∑ª «Úº⁄ ◊Á∆¡ª Ú≈Ò≈ ’∞ºfi Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ «‹√ ◊ªË∆ ˘ ◊Á∆ ¡≈͉≈ «Ú⁄≈Ë≈’ «ÚØË∆ Ó≥ÈÁ∂ √È, Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ È∂ ¿∞√∂ ◊ªË∆ Á∆ Íz∂È≈ È≈Ò ¡Á≈Ò ¡º◊∂ ¡≈ÂÓ √Ó͉ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ Í≥‹ √≈Ò Á∆ ’ÀÁ ’º‡ ’∂ Ï≈‘ ¡≈«¬¡≈Õ Ï≈Ï≈ ◊∞«ÁºÂ «√≥ÿ Á∂ Úº‚∂ ’ª◊√∆ ¡≈◊»¡ª È≈Ò ◊»Û∑∂ √≥Ï≥Ë √ÈÕ AICG Á∆¡ª ⁄؉ª «Úº⁄ ¡≈Í È∂ ’ª◊√ Úº Ò Ø ∫ ¡’≈Ò∆ ¿∞Ó∆ÁÚ≈ ÍzÂ≈Í «√≥ÿ «÷Ò≈Î ⁄؉ ÒÛ∆Õ ‹Ø ¡≈Í «‹º  È≈ √’∂ Õ ‹Á AIED «Úº⁄ ¡≈Í Á∆ «Óz± ‘ج∆ ª Ì≈ Á≈ ÍzË≈È Ó≥Â∆ È«‘» ¡≈ÍÁ∂ √√’≈ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉ Ò¬∆ √‘≈Ò∆ ¡≈«¬¡≈Õ ’«‘‰ Á≈ Ì≈Ú «’ «¬√ √≈∆ ’‘≈‰∆ «Úº⁄Ø∫ ◊Á∆¡ª Á∆ √Ø⁄‰∆ È≈Ò «ÓÒÁ≈ ’∞ºfi Ú∆ È‘∆∫ ÒºÌÁ≈Õ Ì≈ ‹≈ ’∂ ◊Á ’È Á∆ √Ø⁄‰ Ú≈Ò∂ ◊Á∆ ¡Ó∆’≈ ‹ª ’ÀÈ∂‚≈ «Úº⁄ ’≈Î∆ Ú«∑¡ª ÂØ∫ «‘ ‘∂ √ÈÕ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ‹‘≈˜ Á∂ Ô≈Â∆¡ª ˘ ª «¬ºÊ∂ Á∆ ËÂ∆ Â∂ ÍÀ Ú∆ È‘∆∫ √∆ ËÈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ¿∞∫‹ Ú∆ ◊Á∆ ª ¿∞√ √Ó∂∫ Ì≈Â ÚºÒ ˘ ‹≈ ‘∂ √È Í ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ≈‘∆∫ ¡≈¬∂ ÒØ’ ª Ì≈ ںÒØ∫ ’ÀÈ∂‚≈ ˘ ¡≈ ‘∂ √ÈÕ ‘ª, «¬È∑ª Óπ√≈«Îª ˘ Ú≈Í√ Ì∂ ‹ ∂ ‹≈‰ Á≈ √Óª ¡Â∂ ◊Á∆¡ª ÚºÒØ∫ Ì≈ Ú≈Í√ ‹≈‰ Á≈ √Óª Â’∆ÏÈ «¬º’Ø ‘؉ ’≈È ¡Â∂ «¬È∑ª Óπ√≈«Îª ˘ «¬ºÊ∂ º÷‰ Ò¬∆ ÔÂÈ ’È Ú≈«Ò¡ª ¡Â∂ ◊Á∆¡ª Á∆¡ª ’¬∆ ’Û∆¡ª √ªfi∆¡ª ‘؉ ’≈È ’¬∆ Ú≈ «¬≥ ‹ Ò◊Á≈ ‘À «’ «‹Ú∂ ∫ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Ú≈Ò∂ Ô≈Â∆ Ú∆ ◊Á∆ Ï≈Ï∂ ‘∆ ‘Ø‰Õ Í ¡À√≈ ‘À È‘∆∫ √∆Õ ¡≈Ó ÒØ ’ ª «Úº ⁄ ◊Á Ò«‘ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ Á∆ ÿ≈‡ ’≈È ‘∆ «¬‘ Ì∞Ò∂÷≈ ¿∞Í«‹¡≈ ‘ÀÕ ‘∞‰ Ú≈Í√ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ª ’ÀÈ∂‚∆¡È ’≈˘Èª ÚºÒ, «Í¤Ò∂ √Ω √≈Òª ÁΩ≈È ’À È ∂ ‚ ∆¡È ’≈˘Èª «Úº ⁄ Ï‘∞  ÂÏÁ∆Ò∆ ¡≈ ⁄π º ’ ∆ ‘À Õ È√ÒÚ≈Á∆ ’≈˘È ÷ÂÓ ‘Ø ⁄π º ’ ∂ ‘ÈÕ ’À È ∂ ‚ ≈ ’≈˘È∆ ÂΩ ”Â∂ «¬º’ Ï‘∞√º«Ì¡≈⁄≈’ Á∂٠ω ⁄πº’≈ ‘ÀÕ È√ÒÚ≈Á∆ «ÚÂ’≈ ◊À ’≈˘È∆ ¡Í≈Ë Ï‰ ⁄π º ’ ≈ ‘À Õ ’ÀÈ∂‚≈ √’≈ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ Úº÷ Úº÷ ◊∞ºÍª È≈Ò ‘ج∂ «ÚÂ’«¡ª Ï≈∂ «÷Óª Ô≈⁄È≈ ’ ⁄πº’∆ ‘À, Óπ¡≈Ú˜∂ Á∂ ⁄πº’∆ ‘ÀÕ È√ÒÚ≈Á ÍzÂ∆ √’»Òª «Úº⁄ «√º « ÷¡≈ «Áº  ∆ ‹ªÁ∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ ÚÂ≈∂ Íz  ∆ ‹≈◊z  ∆ ÍÀ Á ≈ ’È Ú≈Ò∆¡ª √◊Ó∆¡ª ˘ ¿∞ÂÙ≈«‘ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À Õ Ï∆ √∆, «‹º Ê ∂ «’ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á≈ Áπ÷ªÂ Ú≈Í«¡≈ √∆, Á∂ ¡‡≈È∆ ‹ÈÒ ¡Â∂ Óπº÷ Ó≥Â∆ º’ Í≥‹≈Ï∆ ω ⁄πº’∂ ‘ÈÕ «‹√ ÎΩ‹∆ À‹ÓÀ∫‡ È∂ ¿∞‘ ‹‘≈˜ Ú≈«Í√ ÓØ«Û¡≈ √∆, ¡º‹ «¬º’ «√º÷ ¿∞√∂ À‹ÓÀ∫‡ Á≈ Óπ÷∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Á∆¡ª Ó»Ò ÂÏÁ∆Ò∆¡ª ˜≈«‘ ’Á∆¡ª ‘È «’ ’ÀÈ∂‚∆¡È √Ó≈‹ Íπ≈‰∂ È√ÒÚ≈Á∆ ’≈˘Èª ˘ ◊Ò √ÓfiÁ≈ ‘À ¡Â∂ ÍzÚ≈√∆¡ª È≈Ò «ÚÂ’≈ ¤º‚ ’∂ ¿∞È∑ª ˘ ÍzÚ≈È ’È Á≈ ÓπÁº¬∆ ‘ÀÕ ‹Á È√Ò∆ «ÚÂ’∂ «÷Ò≈Î «Ú⁄≈ª È∂ ˜Ø Ϋۡ≈ ª ’À È ∂ ‚ ≈ √’≈ ÚºÒØ∫ «¬ºÊØ∫ Á∂ Ó»Ò «ÈÚ≈√∆¡ª ¡Â∂ ⁄∆È∆ ÒØ ’ ª È≈Ò ‘Ø ¬ ∂ È√Ò∆ «ÚÂ’«¡ª Ï≈∂ Ó≈Î∆ Ó≥◊∂ ‹≈‰ Á∆ ◊ºÒ «¤Û∆Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ÏÁÒ∂ ‘ج∂ Ó≈‘ΩÒ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ È∂ Ú∆ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ ÿ‡Èª ’ÀÈ∂‚∆¡È Ì≈¬∆⁄≈∂ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈¿∞‰ Á∂ ÔÂÈ ¡≈≥Ì∂Õ «¬√ Á∆ Ù∞»¡≈ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ GEÚ∆∫ √≈Ò ◊z≈‘ ÓΩ’∂ AIHI «Úº⁄ ÚÀÈ’ØÚ ÂØ∫ ‘ج∆Õ «¬√ Ó≥ÁÌ≈◊∆ ÿ‡È≈ Ï≈∂ ’∆ ’∆Â≈ ‹≈¬∂, «¬√ Ï≈∂ Ì≈¬∆⁄≈≈ Ï‘∞Â≈ √ͺه È‘∆∫ √∆Õ ‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ «Úº⁄ «¬‘ ≈«¬ Ì≈» ‘ج∆ «’ «¬º’ ª «¬√ ÿ‡Èª Á∆ Ô≈Á◊≈ ω≈¬∆ ‹≈¬∂ ¡Â∂ Á»√≈ √’≈ «¬√ Á∆ Ó≈Î∆ Ó≥◊∂Õ Ô≈Á◊≈ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ª √Ò √∆ Í √’≈ ÚºÒØ∫ Ó≈Î∆ Ó≥◊∂ ‹≈‰ Á∂ ≈‹È∆Â’ ¡Ò‹Ï∂ Á∆ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ ‚±≥ÿ∆ √Ófi È≈ ‘؉ ’≈È «¬√ Óπ º Á ∂ Áπ ¡ ≈Ò∂ ≈‹È∆Â’ ÿÛÓº√ Ó⁄ «◊¡≈Õ ◊ºÒ ⁄ÒÁ∆ ‘∆, Í≥‹≈Ï∆ (÷≈√ ’’∂ «√º÷) Ú؇ª ¡Â∂ ≈‹È∆Â’ª Á∆ «◊‰Â∆ ÚË ‹≈‰ ’≈È «√¡≈√∆ Í≈‡∆¡ª Ú∆ «¬√ Ó√Ò∂ «Úº ⁄ «ÁÒ⁄√Í∆ ÒÀ ‰ Òº ◊ ͬ∆¡ªÕ ⁄∆È∆ ÒØ’ª ¿∞µÍ «Í¤Ò∂ √Ó∂ ÁΩ≈È Ò≈◊» ‘∂ ë ‘ À ‚ ‡À ’ √í Ï ≈Ï ’À È ∂ ‚ ≈ √’≈ È∂ B@@F «Úº⁄ ⁄∆È∆ ÒØ’ª ’ØÒØ∫ Ó≈Î∆ Ó≥ ◊ Ò¬∆Õ «¬√∂ √≈Ò ‘∆ F ¡◊√ ˘ ÿº ‡ «◊‰Â∆ ’≥ ˜ Ú∂ « ‡Ú √’≈ Á≈ ÍzË≈È Ó≥Â∆ √z∆ √‡∆ÎÈ ‘≈Í ÚÀÈ’ØÚ «Úº⁄ ◊Á∆ Ï≈«Ï¡ª Á∂ Ó∂Ò∂ «Úº⁄ ‹≈ Ù≈«ÓÒ ‘Ø«¬¡≈Õ «‹ºÊ∂ ¿∞√È∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆ ÈϘ ‹≈‰«Á¡ª ¡À Ò ≈È ’∆Â≈ «’ ’À È ∂ ‚ ≈ √’≈ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ Áπº÷Á≈¬∆ ÿ‡È≈ ˘ «¬º’ ’ÀÈ∂‚∆¡È «¬«Â‘≈√ Á∆ Ó≥ÁÌ≈◊∆ ÿ‡È≈ Ú‹Ø∫ Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰≈ ⁄≈‘∞≥Á∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ ’≈‹ Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ È≈Ò √Ò≈‘ ÓÙÚ∂ Á≈ «√Ò«√Ò≈ ¡≈≥ « Ì¡≈ ‹≈Ú∂ ◊ ≈Õ «¬‘ ¡ÀÒ≈È Í≥‹≈Ï Á∂ Ò∆‚ª Ú◊≈ ÎØ’≈ È‘∆∫ √∆Õ ¿∞√∂ √≈Ò «Úº⁄ √’≈ È∂ «¬‘ ‹≈ȉ Ò¬∆ «’ ¡≈÷ «¬‘ Ì≈¬∆⁄≈≈ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Ï≈∂ ⁄≈‘∞≥Á≈ ’∆ ‘À, Ì≈¬∆⁄≈∂ È≈Ò ’¬∆ Ó∆«‡≥◊ª ’∆Â∆¡ªÕ Ó∆«‡≥◊ª ÁΩ≈È ’¬∆ ≈Úª ¿∞µÌ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆¡ªÕ «Í¤Ò∂ √Ó∂ ÁΩ≈È ‘ج∆¡ª ◊ÒÂ∆¡ª Á∆ Á∞√Â∆ Ò¬∆ Íz Ë ≈È Ó≥  ∆ Úº Ò Ø ∫ ⁄π º ’ ∂ ’ÁÓ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ «È√≥Á∂‘ √Ò≈‘∞‰ÔØ◊ √È Ì≈Ú∂ «’ «¬È∑ ª ’≈‹ª ≈‘∆∫ ’≥ ˜ Ú∂ « ‡Ú ¡≈͉∆¡ª Ú؇ª ÚË≈¿∞‰ Á∆ ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ Ú∆ «ÈÒ∂Í È‘∆∫ √ÈÕ Í Á∂√∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Ò¬∆ «¬‘ ÓπºÁ≈ «ÈØÒ «√¡≈√∆ ÈßÏ Ï‰≈¿∞‰ Á≈ ‘∆ ω «◊¡≈ √∆Õ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ Á∂√∆ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ÚºÒØ∫ Ó≥◊ ¿∞Ì≈∆ ◊¬∆ «’ √’≈ «¬√ Á∆ Ó≈Î∆ Ó≥◊∂Õ ¡≈«÷ C ¡ÍzÀÒ, B@@H ˘ «ÒÏÒ ¡ÀÓ Í∆ »Ï∆ „ºÒ≈ È∂ ‘≈¿±√ ¡≈Î ’≈ÓȘ «Úº⁄ «¬‘ ÓÂ≈ º÷ «ÁºÂ≈ «’ √’≈ «¬√ ÿ‡È≈ Á∆ Ó≈Î∆ Ó≥◊∂Õ AE Ó¬∆, B@@H Á∂ «ÁÈ √≈∆¡ª Í≈‡∆¡ª È∂ √«‘ÓÂ∆ È≈Ò «¬‘ ÓÂ≈ Í≈√ ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ ‘ÎÂ≈ ’∞ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï∆¡ª («√º÷ª) È≈Ò √≥Í’ «Úº⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ Ó≥Â∆ ‹∂√È ’ÀÈ∆ È∂ «¬‘ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ «’ √’≈ BE Òº÷ ‚≈Ò Á∆ ◊zª‡ «¬√ ÿ‡È≈ Á∆ Ô≈Á◊≈ ω≈¿∞ ‰ , «Ó¿±˜∆¡Ó ω≈¿∞‰, «ÎÒÓª ω≈¿∞‰ ¡≈«Á Ò¬∆ Á∂ √’Á∆ ‘À Õ ‹∂ ’Ø ¬ ∆ √≥ √ Ê≈ ¡À √ ∂ ’≈‹ ’È «Úº ⁄ «ÁÒ⁄√Í∆ º÷Á∆ ‘ج∂ ª ¿∞‘ ◊zª‡ ¡◊√ B@AD 25 Ò¬∆ ¡˜∆ Á∂ √’Á∆Õ «¬√∂ √≈Ò BC Ó¬∆ ˘ Ï∆ √∆ Á∆ √’≈ È∂ √»Ï∂ Á∆ ¡√≥ÏÒ∆ «Úº⁄ Ó≈Î∆ Ó≥◊ Ò¬∆ ¡Â∂ C ¡◊√Â, B@@H ˘ ÍzË≈È Ó≥Â∆ «Î ◊Á∆¡ª Á∂ Ó∂Ò∂ ‹≈ ‘≈˜ ‘Ø«¬¡≈Õ «‹ºÊ∂ ¿∞√È∂ ‘≈¿±√ ¡≈Î ’≈ÓȘ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡È∞√≈ ’ÀÈ∂‚≈ √’≈ ÚºÒØ∫ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» ’ª‚ Á∆ Ó≈Î∆ Ó≥◊∆Õ «¬ºÊ∂ ¡≈ ’∂ Á∂√∆ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ Á∆ ◊º Ò «Ú◊Û ◊¬∆Õ «’¿∞ ∫ «’ Íz Ë ≈È Ó≥Â∆ Ú◊∂ Úº‚∂ ¡≈◊» ÚºÒØ∫ «¬‘ Ó√Ò≈ «√º«Ë¡ª ‘∆ ¡≈͉∂ ‘ºÊ ÒÀ Ò¬∂ ‹≈‰ ’≈È ¿∞‘ ÈßÏ Ï‰≈¿∞‰ Á∆ ÷∂‚ «Úº⁄Ø∫ ÷≈‹ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ «¬ºÊ∂ ‘∆ Ϻ√ È‘∆∫ ¿∞È∑ª ‘ºÊØ∫ ª «¬‘ ÓπºÁ≈ ÷πº√ «◊¡≈ √∆Õ Í Ì≈Â∆ «√¡≈√ Á∆¡ª ’Ò≈Ï≈˜∆¡ª ÂØ∫ «√º÷∂ «√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ’ª‡≈ ÏÁÒ ’∂ Ó≈Î∆ Ȫ ÓȘ± ’ «ÁºÂ∆Õ ¡÷∂ Ó≈Î∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ «Úº⁄ Ó≥◊∆ ‹≈¬∂, ’«‘ ’∂ ÓπºÁ≈ «Î ‘≈ ’ «Ò¡≈Õ √’≈ ’Ø Ò Ø ∫ ‘≈¿± √ ¡≈Î ’≈ÓȘ «Úº⁄ Ó≈Î∆ Ó≥◊Ú≈¿∞‰ Á∆ ’Ú≈«¬Á ⁄ÒÁ∆ ‘∆Õ ¡≥ Ӭ∆ B@AB «Úº⁄ ¡ÀÈ ‚∆ Í∆ Á∂ ¡ÀÓ Í∆ ‹√Ï∆ √≥Ë» ÚºÒØ∫ ‘≈¿±√ «Úº⁄ «¬√ √≥Ï≥Ë∆ ÓÂ≈ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ √’≈ Á∂ Ó≥Â∆ √z: «‡Ó ¿∞µÍÒ È∂ ÍzË≈È Ó≥Â∆ ÚºÒØ∫ B@@H «Úº⁄ Ó≥◊∆ ◊¬∆ Ó≈Î∆ ‘≈¿±√ ¡≈Î ’≈ÓȘ «Úº⁄ ÍÛ∑ «Áº  ∆ ¡Â∂ «¬‘ Á√Â≈Ú∂ ˜ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ Á∂ «’≈‚ Á≈ «‘º√≈ ω «◊¡≈Õ «ÒÏÒ ¡Â∂ ¡ÀÈ ‚∆ Í∆ È∂ ÓÂ∂ Á∂ ‘º’ «Úº⁄ Ú؇ Í≈¬∂ ¡Â∂ ’≥˜Ú∂«‡Ú˜ È∂ «÷Ò≈ÎÕ ’≥ ˜ Ú∂ « ‡Ú Í≈‡∆ Á∆ Ï‘∞«◊‰Â∆ ‘؉ ’≈È «¬‘ ÓÂ≈ Î∂Ò ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√ Â∑ª «¬‘ Ó≈Î∆ Ú≈Ò∆ Ó≥◊ «÷º⁄∆Á∆ «÷º⁄∆Á∆ «¬‘ »Í Ë≈ ◊¬∆ «’ ’ÀÈ∂‚≈ Á≈ ÍzË≈È Ó≥Â∆ ‘≈¿±√ ¡≈Î ’≈ÓȘ «Úº⁄ Ó≈Î∆ Ó≥◊∂Õ √’≈ Á∂ È∞Ó≈«¬≥«Á¡ª È∂ √≈Î ’«‘ «ÁºÂ≈ «’ Ó≈Î∆ Ó≥◊∆ ‹≈ ⁄πº’∆ ‘À ¡Â∂ √’≈∆ «’≈‚ Á≈ «‘º√≈ ‘ÀÕ Ó≈Î∆ Ó≥◊‰ Á∂ Â≈∆’∂ Ï≈∂ «ÚØË∆ Í≈‡∆ È∂ ª ’Á∂ Ú∆ √≥Â∞Ù‡ È‘∆∫ ‘؉≈Õ Ì≈Ú∂∫ ÍzË≈È Ó≥Â∆ Ú∆ «¬È∑ª Á∂ ¡≈÷‰ ¡È∞√≈ ‘∆ Ó≈Î∆ «’¿∞∫ Ȫ Ó≥◊ Ò¬∂Õ «¬√ Ò¬∆ √’≈ ÚºÒØ∫ Ó≈Î∆ Ú≈Ò≈ ÓπºÁ≈ ‘∞‰ ÷ÂÓ √Ó«fi¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Ó≈Î∆ Ó≥◊‰ Á∂ «√Ò«√Ò∂ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Ï≈∂ √’≈ ‘∞‰ º’ BE Òº÷ Á∂ ’∆Ï ‚≈Ò Úº÷ Úº÷ ÍzØ‹À’‡ª ¿∞µÍ ÷⁄ ’ ⁄π º ’ ∆ ‘À Õ «¬È∑ ª Íz Ø ‹ À ’ ‡ª «Úº ⁄ , ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Ï≈∂ «’Â≈Ï⁄∂ «Â¡≈ ’È≈, ‚≈’»ÓÀ‡∆ ω≈¿∞‰≈, «’Â≈Ϫ «Ò÷≈¿∞‰≈, ÚÀÈ’ØÚ «Úº⁄ Ô≈Á◊≈ ω≈¿± ‰ ≈, «Ó¿± ˜ ∆¡Ó ω≈¿∞ ‰ ≈, È≈‡’ «Â¡≈ ’Ú≈¿∞‰≈, √≈¬∆ÓÈ Î∂˜ Ô»È∆Ú«√‡∆ ÚºÒØ∫ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» √≥ Ï ≥ Ë ∆ ‹≈‰’≈∆ Á∂ ‰ Ú≈Ò∆ ÚÀÏ√≈¬∆‡ «Â¡≈ ’Ú≈¿∞‰≈, «√º÷ «Ó¿±˜∆¡Ó ¡≈Î ’ÀÈ∂‚≈ ÚºÒØ∫Ò ë ≈«¬È˜ ¡≈Î Á∆íÍzÁÙÈ∆ «Â¡≈ ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ◊zª‡ Á∂‰≈ ¡≈«Á Ù≈«ÓÒ ‘ÀÕ «¬‘ ÍzØ‹À’‡ ’∂ÚÒ ¡ÀÒ≈È È‘∆∫ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Úº⁄Ø∫ Ï‘∞Â∂ Í»∂ ‘Ø ⁄πº’∂ ‘È ¡Â∂ «‘≥Á∂ Í»∂ ‘؉ Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ «¬ºÊ∂ ‘∆ Ϻ√ È‘∆, «¬√ √≈Ò Ó¬∆, B@AD ˘ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈» Á∆ Ô≈Á «Úº⁄ «¬º’ ‚≈’ «‡’‡ Ú∆ ‹≈∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ÚÀ√∂ «¬‘ √Ì ’∞fi ¡ÀÚ∂∫ È‘∆ ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√ «Íº¤∂ Â’∆ÏÈ BE √≈Ò Á≈ Ò◊≈Â≈ √≥ÿÙ ‘ÀÕ ¿∞‘ ÒØ’ «‹È∑ª AIHI ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «¬√ ÓπÁ∂ Ï≈∂ «’√∂ Ȫ »Í «Úº⁄ ¡≈Ú≈˜ ¿∞·≈¬∆, ¿∞‘ √Ì «¬√ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ Ë≥ÈÚ≈Á Á∂ ‘º’Á≈ ‘ÈÕ ‘∞ ‰ ‹ÁØ ∫ «¬√ ÿ‡È≈ ˘ ’À È ∂ ‚ ∆¡È «¬«Â‘≈√ Á∆ Áπ ÷ Á≈¬∆ ÿ‡È≈ Ó≥È «Ò¡≈ «◊¡≈ ‘À, ÿ‡È≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ¡Â∂ «√º«÷¡≈ Ò¬∆ ¡È∂’ª ÔÂÈ ’∆Â∂ ‹≈ ⁄π º ’ ∂ ‘È, √» Ï ∂ Á∆ ¡√≥ÏÒ∆ «Úº⁄ Óπ¡≈Î∆ Ó≥◊∆ ‹≈ ⁄πº’∆ ‘À, ÍzË≈È Ó≥Â∆ È∂ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ ÂÎØ∫ ÒØ’ª «Úº⁄ ‹≈ ’∂ Ó≈Î∆ Ó≥◊ Ò¬∆ ‘À, ¿∞‘Ø Ó≈Î∆ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ «Úº⁄ Ó≥Â∆ ÚºÒØ∫ ÍÛ∑ «ÁºÂ∂ ‹≈‰ È≈Ò Á∂Ù Á∂ «’≈‚ Á≈ «‘º√≈ ω ⁄πº’∆ ‘À ª ’∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ Ú∆ «¬√ √Ω Ú∆∫ Ú∑ ∂ ◊ ≥ „ ÓΩ ’ ∂ Î≈÷«ÁÒ∆ «Ú÷≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ «¬√ ˘ ÍzÚ≈È ’’∂ √’≈ ¡Â∂ ’À È ∂ ‚ ∆¡È Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ Ë≥ È Ú≈Á È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À? Ó≈Î∆ Ú≈Ò∂ ÓπºÁ∂ ˘ ‘Ø «÷º⁄ «÷º⁄ ’∂ «√¡≈√∆ ÷πºÁØ Ï‰≈¬∆ º÷‰ Á∆ Ï‹≈«¬, ’∆ «¬ºÊ∂ ‘∆ ÷ÂÓ È‘∆ ’ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈? ‘˜≈≈ «√≥ÿ, «Ó√∆√≈◊≈Õ (I@E) GIE-CDBH ”⁄ Á«Òª È≈Ò √Ó≈«‹’ Ï≈¬∆’≈‡ ‘Ø «‘≈ ˛Õ Ï≈’∆ «‘ß Á ± √ Â≈È ”⁄ Á«Òª È≈Ò ¡À È ≈ ÌÀ Û ≈ √Ò± ’ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «Ï‘≈/Ô±. Í∆. Á∂ ÒØ’ Íø‹≈Ï ¡≈ ’∂ ÚË∆¡≈ Íø ‹ ≈Ï∆ ÏØ Ò Á∂ ‘È Ïæ«⁄¡ª 鱧 Íø‹≈Ï∆ √’±Òª ”⁄ Í≈™Á∂ ‘ÈÕ Íø‹≈Ï∆ ÒØ’ Íø‹≈Ï ”⁄ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª 鱧 ¡ß◊∂˜∆ √’±Òª ”⁄ Ì∂‹Á∂ ‘ÈÕ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ Íø‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ 鱧 Íø‹≈Ï∆ Á≈ «Î’ ÚÛ∆ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬Ê∂ ¿π‘ ¡≈͉∂ Ïæ«⁄¡ª 鱧 Íø‹≈Ï∆ √’±Òª ”⁄ Í≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ⁄æ ’ ’∆ ˛? Íø‹≈Ï ”⁄ Íø‹≈Ï∆ ÂØ∫ Á±∆ Â∂ ’ÀÈÀ‚≈ ”⁄ Íø ‹ ≈Ï∆ Á∆ ‘≈Ò Áπ ‘ ≈¬∆Õ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± Á∂ Óπ √ ≈«Î ’À È À ‚ ≈ «‘‰ ¡≈¬∂ √È «‹æ  ‰ È‘∆∫Õ È√ÒÍz √ Â∆ (‹≈Â-Í≈Â) ÓÈπ æ ÷ ∆ √«Ì¡Â≈ Â∂ «¬’ Á≈◊ ˛Õ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± Á∆ ÿ‡È≈ È√ÒÍz √ Â∆ Á∆ «¬’ ¡‰ÓÈπ æ ÷ ∆, ‹≈ÒÓ «Ó√≈Ò «‹√ Á∆ Ô≈Á ÓÈ≈¿π‰ Á≈ ‘æ’ ¿πÈ∑ª 鱧 ‘∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹‘Û∂ ÂÈØ / ÓÈØ / ËÈØ È√ÒÚ≈Á (‹≈ÂÍ≈Â) ˘ ¡‰ÓÈπ æ ÷ ∆ √ÓfiÁ∂ ‘È-Â∂ ͱ ∂ ‹≈◊ ‘Ø ’∂ «¬√ Á∂ «÷Ò≈¯ ÒÛ‰ Á∆ «‘ßÓ æ÷Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÒÛ≈¬∆ ⁄≈‘∂ Âπ‘≈‚∂ ÿ ”⁄ ‘ØÚ∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ ”⁄ ‘ØÚ∂ ‹ª ’ßÓ ”Â∂ ‘ØÚ∂Õ È‘∆∫ ª ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± ÿ‡È≈, ⁄≈‘∂ «‹ß È ∂ Ú∆ Ïπ æ  Ò≈ Ò˙, ‚≈’ «‡’‡ª ‹≈∆ ’Ú≈ ÒÚØ , Ó≈¯∆¡ª Óß◊Ú≈ ÒÚØ, «¬’ «Á÷≈Ú≈ ω’∂ ‘∆ «‘ ‹≈Ú∂ ◊ ∆ ‹ª «¬«Â‘≈√ Á∂ «’√∂ Ú’∂ ”Â∂ «¬’ Îπ‡ ÈØ‡Õ ’æ Ò ∑ : ‹∂ ¡√∆∫ Ú≈«’¡≈ ‘∆ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ª «’ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª ÓÈπæ÷∆ Í∆Û∑ ∆ ¡ª ÓÈπ æ ÷ Â≈ ‘≈√Ò ’ÈÕ ‹∂ ¡√∆∫ ⁄≈‘π ß Á ∂ ‘ª «’ ¡≈¿π ‰ Ú≈Ò≈ √Ó≈‹ ÓÈπæ÷ 鱧 ÓÈπæ÷ √Ófi∂Õ ‹∂ √≈鱧 “√Ï Á∂ ÌÒ∂ ” Á∂ «ÎÒ≈√Î∂ «Ú⁄ æÂ∆ Ì Ú∆ ÌØ√≈ ˛ ª √≈鱧 «¬‘ ÒÛ≈¬∆ «Úæ „ ‰∆ ‘∆ ÍÚ∂ ◊ ∆Õ √≈ȱ ß ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± Á∆ ÿ‡È≈ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ ‘ ؘ ‘∆ Ó∂Ò∂ Ò≈¿π‰∂ ÍÀ‰◊∂Õ «¬√ √Ó≈¬∂Á≈∆ Óß‚∆ Á∆¡ª È∆‘ª, «‹‘Û∆¡ª «’ Í«‘Òª ‘∆ ÓÈπæ÷∆ Úß‚ ”Â∂ ÷Û∑ ∆ ¡ª ‘È, ȱ ß ‹Û∑ Ø ∫ Íπ æ ‡ ‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ ¡æ‹ «¬‘ Óß‚∆ √≈鱧 ‘ ÍÒ Úß ‚ ª Á∂ ÿæ Ò ± ÿ ≈∂ «Ú⁄ Ë√Á∆ ‘Ø ¬ ∆ √≈鱧 «√¯ «Èæ‹ ”Â∂ ÷Û∑≈ ’ ‘∆ ˛Õ ÓÈπ æ ÷ ”⁄ «Èæ ‹ È‘∆∫ ˛ «¬‘ ÍÀÁ≈Ú≈∆ Â≈’ª Á∆ Á∂‰ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á≈ ÓÈπæ÷ È≈Ò ÓÈπæ÷∆ «ÙÂ≈ ÂØÛ‰≈ ‘∆ «¬√ Óß‚∆ Á≈ Ó’√Á ˛Õ ‹ÁØ∫ Ú∆ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± Á∆ Ô≈Á ¡≈Ú∂ , ÁπÈ∆¡≈ Á∂ √ßÿÙÙ∆Ò, ‹ªÏ≈˜ ÒØ’ª Á∆ Ô≈Á ¡≈Ú∂, ª ÓÈπæ÷ «√ ÓÈπæ÷∆ È≈Ï≈Ï∆ Á≈, ÓÈπ æ ÷ ‘æ Ê Ø ∫ ÓÈπ æ ÷ ∆ Ò‘± ¡ ª Á∂ «¬√ ’˜∂ ȱ ß ÿ‡ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ˜± ’È≈Õ ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈±-’æÒ-∑ ¡æ‹-’æÒ∑ ’ÓÒ «ÚÈ∆ÍÀ◊ ͱ∂ «¬’ √Ω √≈Ò ¶ÿ ¸æ’∂ ‘È ‹ÁØ∫ ““’≈Ó≈◊≈‡≈Ó≈± Ȫ Á≈ √ÓπßÁ∆ ‹‘≈˜, ¡÷Ω Â ∆ ÷π Ù ‘≈Ò Íø ‹ ≈Ï Á∂ √À∫’Û∂ ÓæËÚ◊∆ «’√≈Ȫ Á∂ ÚË∆¡≈ «˜ßÁ◊∆ Á∂ √πΫȡª 鱧 ÒÀ ’∂ ÷πÙ‘≈Ò ’ÀÈÀ‚≈ 鱧 Ú≈È≈ ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ Í «¬‘ ‹‘≈˜ ÚÀ È ’± Ú Ïß Á ◊≈‘ ÂØ ∫ «¬’ ’π Ó∆Ò Á∆ «ÚÊ Â∂ ÍÀ √ ∂ « Î’ Ó‘ª√≈◊ Á∂ Í≈‰∆¡ª ”⁄ ‘∆ Ø ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ’À È À ‚ ≈ Á∆ È√ÒÍz √  √’≈ «√¯ Â∂ «√¯ «‘ß Á Ø √ Â≈È∆ ÒØ ’ ª Á∂ ’À È À ‚ ≈ ¡≈’∂ Ú√‰ «Ú⁄ «ÏÒ’π Ò ÷π Ù È‘∆∫ √∆Õ ‹Í≈È∆ ’؇∂ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò ¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ⁄∆È∆ ÒØ’ª Â∂ ˛‚ ‡À’√ √∆Õ ÁØ ’π Ó‘∆«È¡ª Á∆ ’≈ȱßÈ∆ Â∂ ÓÈπ æ ÷ ∆ ‹ÁØ ‹«‘Á Ó◊Ø ∫ ‹‘≈˜ ȱ ß Óπ√≈¯ª √Ó∂ Ú≈Í√ ͉≈ «Í¡≈Õ ¡≈͉∂ ‘∆ ÚÂÈ Ú≈Í√ ͉ ”Â∂ ‹‘≈˜ ”⁄Ø ∫ ¿π  Á∂ √≈ ‘∆ «‘ßÁØ√Â≈È∆ Ï√Â∆Ú≈Á∆ ◊Ø∆ √’≈ È∂ ’¬∆¡ª ȱ ß ◊Ø Ò ∆¡ª È≈Ò Ìπ ß È «ÁæÂ≈, ’¬∆ ±ÍØÙ ‘Ø ◊¬∂, ’¬∆¡ª 鱧 ‹∂Ò∑ª ”⁄ ‚æ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈, ’¬∆¡ª ȱ ß «Íø ‚ ª Á∆¡ª ‹± ‘ ª ”⁄Ø ∫ Ï≈‘ «È’Ò‰ Á∆ ÓÈ≈‘∆ ’ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ ’¬∆ «‘ßÁØ√Â≈È∆ ˆÁ∆¡ª È≈Ò ‹≈ Ò∂Õ ÚÂÈ (Íø ‹ ≈Ï/«‘ß Á Ø √ Â≈È) Â∂ ÚÂÈØ∫ Ï≈‘ ¡√∆∫ Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ «¬√ ÿ‡È≈ Á∆¡ª Ï√∆¡ª/Ó∂Ò∂ ÓÈ≈™Á∂ ¡≈ ‘∂ ‘ª Í ¡√∆∫ «¬√ ÿ‡È≈ ÂØ∫ ’∆ «√æ«÷¡≈ ˛? √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ ’πfi ’π √Ú≈Ò ‘È «‹È∑ ª ȱ ß ¡√ª ‹≈‰∂ / ¡‰‹≈‰∂ ¡æ÷Ø∫ ÍØ÷∂ ’ æ«÷¡≈ ˛Õ ¿πÓ∆Á ˛ «’ Âπ√∆∫ √≈‚∂ «¬È∑ª √Ú≈Òª ȱ ß ’Ω Ó ∆/Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ Ș∆¬∂ ÂØ ∫ Ú∂÷‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ «¬«Â‘≈√’ ‘≈Òª/ ’Áª ’∆Óª È≈Ò ‹ØÛ ’∂ Ú∂÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Ø◊∂ Â∂ ÈÂ∆‹≈ ’æ„ ’∂ ’πfi «√æ÷‰/«√÷≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘ج∂ «¬√ ÿ‡È≈ Á∆ Ï√∆/Ó∂Ò∂ Ú∂Ò∂ Ó«‘‹ Ô≈Á/Áπ‘≈¡ È≈ ’Á∂ ‘ج∂ ÓΩ‹±Á≈ ‘≈Òª È≈Ò ‹ØÛ ’∂ Ú∂÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Ø◊∂Õ Óπ √ ≈«Î : ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± ‹‘≈˜ Á∂ Óπ √ ≈«Îª Á≈ Ï‘π  Úæ ‚ ≈ «‘æ√≈, ’πfi ’π «‘ßÁ± Óπ√ÒÓ≈È≈ 鱧 ¤æ‚ ’∂, Íø‹≈Ï Á∂ ÓæËÚ◊∆ «√æ÷ «’√≈Ȫ Á≈ √∆Õ Óπ √ ≈«Îª «Ú⁄Ø ∫ «¬’ Ú∆ Á«Ò ‹ª ◊∆Ï È‘∆∫ √∆Õ «¬‘ ¿π‘ ÒØ ’ √È «‹È∑ ª Á∆¡ª ¡≈͉∂ «Íø ‚ Á∆¡ª ‹±‘ª «Ú⁄ Á«Ò ÍÀ È‘∆∫ √∆ Í≈ √’Á∂, ÷±‘ ÂØ∫ Í≈‰∆ È‘∆∫ √∆ Ì √’Á∂Õ Â∂ «¬‘∆ ÒØ’ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ ËÂ∆ ”Â∂ ¡≈ ’∂ Óß◊ ’ ‘∂ √È «’ ¿πÈ∑ª 鱧 ¡ßÁ ¡≈¿π‰ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛? Â∂ «¬È∑ª ◊Ø∂ (Ï≈‘Ó‰ª/ ‹æ ‡ ª) Á∂ ÷± ‘ ª ÂØ ∫ Í≈‰∆ Í∆‰ Á∆ «¬‹≈˜Â ‘Ø ‰ ∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛? «¬‘ ’ÀÈ∂‚∆¡È «⁄æ‡∂ (Ï≈‘Ó‰/‹æ‡) «¬È∑ª ““«‘ßÁ±”” (Á«Òª) ÒØ’ª 鱧 ¡ßÁ Ú≈Û ’∂ ‹Óª ‘∆ ≈˜∆ È‘∆∫ √ÈÕ ’ÀÈ∂‚∆¡È Ï‘π « ◊‰Â∆ ’À È ∂ ‚ ≈ ȱ ß «⁄æ ‡ ≈ Á∂ Ù «‘‰ Á∂ ‘æ’ ”⁄ √∆Õ «¬‘ √Ì ’πfi Ú≈Í«Á¡ª ’∆ «Í¤Ò∂ √Ω √≈Òª ”⁄ «¬È∑ª Íø‹≈Ï∆/Ì≈Â∆ ÒØ’ª ”⁄ ‹≈ÂÍ≈ ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∆? ’∆ ◊π± È≈È’ Á∂ Ú≈√ª ȱ ß “Ó≈È√ ’∆ ‹≈ √ÌÀ ¬∂ ’ ‘∆ Í«‘⁄≈ÈÏØ ” Ú≈’ Á∆ √Ófi E@@ √≈Òª ”⁄ Ú∆ È‘∆∫ ¡≈¬∆? «¬‘ «’Ú∂∫ √ßÌÚ ˛? ’≈Ó≈◊≈‡≈ Ó≈± Á∆ È√ÒÍz√ ÿ‡È≈ Á∂ √Ω √≈Ò Ï≈¡Á ’À È ∂ ‚ ≈ Á∂ Ì≈Â∆ Ó± Ò Á∂ ÒØ ’ ª ”⁄ ‹≈Â-Í≈ «’ßÈ≈ ’π ÿ«‡¡≈ ˛? «¬‘ √Ú≈Ò ‹Ú≈Ï Óß ◊ Á≈ ˛ ¡÷Ω Â ∆ Ë≈«Ó’ ÒØ’ª ÂØ∫, ¡÷ΩÂ∆ ÷æÏ∆ «Ë ÂØ∫ Óπ’Á∆ ◊æÒ √≈∂ Íø‹≈Ï∆/Ì≈Â∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ ÂØ∫!!! AIAD ÚÀÈ’πÚ : Ì≈Â∆ Ó±Ò Á∂ Â’∆ÏÈ √≈∂ ‘∆ ÒØ’ª È∂ Ë≈«Ó’ Ì∂ÁÌ≈Ú ¤æ‚’∂, ‹‘≈˜∆ Óπ√≈«Îª Á∆ ¡÷Ò≈’∆/Ó≈Ò∆ ÓÁÁ ”⁄ ’ج∆ ’√ È≈ ¤æ ‚ ∆Õ ¿π È ∑ ª √«Ó¡ª ”⁄ ‘˜≈ª ‚≈Ò «¬’æ·∂ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ ’¬∆ ÒØ’ª È∂ ¡≈͉∆¡ª ˜Ó∆Ȫ/‹≈«¬Á≈Áª ◊«‘‰∂ æ ÷ ’∂ Ó≈Ò∆ ÓÁÁ ”⁄ ‘æ Á Ø ∫ Úæ Ë «‘æ √ ≈ Í≈«¬¡≈Õ «¬‘ √≈∂ ÒØ ’ «‘ßÁØ√Â≈È∆ ’ΩÓ Á∂ Ȫ ÊæÒ∂ «¬’‹π‡ √ÈÕ ◊π Áπ ¡ ≈≈ √ªfi≈ √∆Õ È√ÒÍz √ Â∆ «÷Ò≈¯ «¬’Óπ · √ÈÕ «¬È√≈È∆¡Â Á∂ Ȫ ÊæÒ∂ «¬’æ·∂ √ÈÕ Í Î∂....«¬È∑ª ‘∆ ÒØ’ª Á∂ Ú≈√, «¬’ √Á∆ Ï∆ ‹≈‰ Ó◊Ø ∫ , ‹≈ Í≈ Á∂ ’Ø‘Û È±ß ÷ÂÓ ’È Âª Á±, ‹≈ª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ◊πÁπ¡≈∂ ÷ØÒ∑∆ ÏÀ·∂ ‘È ¡Â∂ Ï∂‘æÁ Ï∂ÙÓ∆ È≈Ò, √ÌÀ ‹≈ª Á∂ ¡≈ÒßÏÁ≈, ¿πÈ∑ª ◊π±¡ª Á∆ Ï≈‰∆ Á≈ Í≈· ’Á∂ È∆ Êæ ’ Á∂ «‹‘Û∂ ◊π±¡ª È∂ «¬’ ÂØ∫ Ï‘πÂ∆ Ú≈ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ «¬È√≈È∆ Ï≈Ï∆ Á≈ ÓπæÁ≈ ¡æ◊∂ æ«÷¡≈ ¡Â∂ ‹≈Â-Í≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘≈’Óª Á∂ ‹πÒÓª Á∂ «÷Ò≈¯ ÒÛ‰ Á∆ «√æ«÷¡≈ ‘∆ È‘∆∫ «ÁæÂ∆ √◊Ø∫ ¡≈Í (√‰∂ Í«Ú≈) «¬√ ‹ß ◊ Á≈ «‘æ √ ≈ ω ’∂ «¬’ «Ó√≈Ò Í∂Ù ’∆Â∆Õ «¬‘ «’Ú∂∫ √ßÌÚ ˛ «’ ¿π‘Ȫ ◊π±¡ª Á∂ ¡÷ΩÂ∆ Ú≈√ ◊π± ÿª ”⁄ ‘∆ «¬’ Á± ‹ ∂ Á∆ Úæ ‚ ‡æ π ’ ’È ”Â∂ ¿π  ≈± ‘È? ‘π ‰ ‹Ú≈Ï Âª Á∂ ‰ ≈ ‘∆ ÍÚ∂◊≈!!! «’™? ¡≈«÷ Óȱ√Ó«Â∆ ”⁄ «’‘Û≈ ‹≈Á± ˛ «‹‘Û≈ ÓÈπæ÷ 鱧 ÓÈπæ÷ Ú∂÷‰ Ú∂Ò∂ ¡ßÈ≈ ’ «ÁßÁ≈ ˛Õ ¡æ ‹ : ¡æ ‹ Íø ‹ ≈Ï∆ ÏØ Ò ∆ Á∂ ¡ıÏ≈ª ”⁄ «Ú¡≈‘ Á∂ «¬Ù«Â‘≈ ⁄≈ ‹≈ª ”Â∂ ¡≈Ë≈ ‘π ß Á ∂ ‘ÈÕ Íø ‹ ≈Ï∆/«√æ ÷ /◊Ø Â /¿π Í ◊Ø Â /’À È ∂ ‚ ≈ ”⁄ Âπ√∆∫ «’√∂ √±Ï∂ «Ú⁄ Ú∆ ˜Ó∆È/ ‹≈«¬Á≈Á ÒÀ √’Á∂ ‘Ø/Ú√ √’Á∂ ‘Ø/ «‘ßÁØ√Â≈È ”⁄ Âπ√∆∫ «¬’ √±Ï∂ Á∂ ‘Ø ’∂ Á±‹∂ √±Ï∂ ”⁄ ˜Ó∆È È‘∆∫ ÒÀ √’Á∂Õ «¬’ √±Ï∂ Ú≈Ò∂ Á±‹∂ √±Ï∂ Ú≈«Ò¡ª 鱧 Ó≈-Ó≈ Ì‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ «‘ßÁ∂ Íø‹≈Ï∆ Ó±Ò Á∂ ÒØ’ª 鱧 ¿πÈ∑ª ’≈«Ó¡ª ÂØ∫ Ï‘π √≈Û≈ ˛ «‹‘Û∂ Ô±. Í∆., «Ï‘≈ ÂØ ∫ Íø ‹ ≈Ï ”⁄ ¡≈ ’∂ Ú√‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ Íø‹≈Ï Á∂ «Íø‚ª √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 26 ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ª Á∂ √øÌ≈«Ú ÷«¡ª ÂØ∫ √π⁄ ∂ ‘؉ Á∆ ÒØÛ ’ÈÒ‹∆ «√øÿ ¡≈«Á ’≈Ò ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘π‰ Âæ’ ÓÈπ÷ æ È∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ÷∂ «Úæ⁄ Úæ‚∆¡ª ÍπÒªÿª Íπ‡ æ ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ÍπÒªÿª ’≈È ‘∆ ÁπÈ∆¡ª Á∆ ¬∂È∆ Â∂˜∆ È≈Ò ÚæË ‘∆ ¡≈Ï≈Á∆ Á∆¡ª ÌØ‹È ˜»»Âª Í»∆¡ª ’∆Â∆¡ª ‹≈ √’∆¡ª ‘ÈÕ Í «Í¤Ò∂ E-F Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ ÷∂Â∆ «Úæ⁄ √≈«¬‰ª ¡Â∂ ¿πÈ Ï∆‹ª Á∆ ÚÂØ∫ ÏÛ∆ Â∂˜∆ È≈Ò ÚË∆ ‘ÀÕ F@«Ú¡ª «Úæ⁄ ¿πÂ∆ Ì≈ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ «Úæ⁄ ¡≈¬∆ ‘∆ ¥ªÂ∆ ÁΩ≈È Á∂√∆ Ï∆‹ª Á∆ ʪ «ÚÁ∂Ùª ÂØ∫ ÈÚ∫∂ ¿πÈ Ï∆‹ ¡≈ ◊¬∂ «‹È∑ª È≈Ò Ú’Â∆ ÂΩ ”Â∂ ÍÀ Á ≈Ú≈ «Úæ ⁄ ’≈Î∆ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈Õ Í «¬æÊ∂ «¬‘ ÂæÊ Ú∆ ¡æ÷∫Ø ÍØ÷∂ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ «’ ‘∆ ¥ªÂ∆ √Ó∂∫ ÈÚ∂∫ Ï∆˜ª Á∂ È≈Ò È≈Ò «Ï‹Ò∆ √ÍÒ≈¬∆ ’≈È «√ø⁄≈¬∆ √‘»Òª «Úæ⁄ Ú≈Ë≈, ÈÚ∆∫ ÓÙ∆È∆ ¡Â∂ √≈«¬‰’ ÷≈Áª Á∆ ¡≈ÓÁ È∂ Ú∆ Î√Ò∆ ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂ Ú≈Ë∂ «Úæ⁄ Úæ‚≈ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈ √∆Õ ÈÚ∂∫ ¿πÈ Ï∆‹ª È≈Ò ÍÀÁ≈Ú≈ ª ÚæË ◊¬∆ Í Á∂√∆ Ï∆‹ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «¬‘Ȫ Á∆ ÍΩÙ«‡’Â≈ ’≈Î∆ ÿæ‡ Í≈¬∆ ◊¬∆ ˛, «¬‘ Ï∆‹ ÷≈Áª ÂØ ∫ «ÏȪ ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂‰ «Úæ⁄ ¡√ÓæÊ ‘È ¡Â∂ ÓΩ√Ó∆ Ó≈ fiæÒ‰ «Úæ⁄ Ú∆ Á∂√∆ Ï∆‹ª Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ È‘∆∫ ’Á∂Õ «¬Ê∂ «¬‘ ÂæÊ Ú∆ «Ë¡≈È Á∂‰ ÔØ◊ ‘À «’ ‘∆ ¥ªÂ∆ Á∂ ¡≈¿π‰ È≈Ò ˜Ó∆È Á∆ ¿πÍ‹≈¿π Ù’Â∆ Ú∆ ÏÛ∆ Â∂˜∆ È≈Ò ÿ‡∆ ˛Õ Í Úæ Ë ÍÀ Á ≈Ú≈ ˘ Á∂ ÷ Á∂ ‘Ø ¬ ∂ √≈‚∂ «’√≈Ȫ È∂ Â∂˜∆ È≈Ò «¬‘Ȫ ¿πÈ Ï∆‹ª ˘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ¡≈͉∂ Á∂√∆ Ï∆‹ Ò◊Í◊ ‘æÊ∫Ø ◊π¡≈ Ò¬∂ ‘ÈÕ √Ϙ∆¡ª Á∂ ÷∂ «Úæ⁄ Ú∆ ‘≈¬∆«Ï Ï∆‹ª Á∂ ¡≈¿π‰ ’≈È ‘π‰ ‘ √≈Ò √Ϙ∆ ’≈ÙÂ’≈ Ï∆˜ ’øÍÈ∆¡ª Í≈√Ø∫ Ó«‘ø◊∂ Ì≈¡ ‘≈¬∆«Ï Ï∆‹ ÷Ã∆Á‰ Ò¬∆ Әϻ ‘È «’™«’ ¡≈͉∂ Á∂√∆ Ï∆‹ «‹È∑ª ÂØ∫ ¡◊Ò∆ Î√Ò Ò¬∆ Ï∆‹ «Â¡≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ’≈ÙÂ’≈ª Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ È‘∆∫ ‘∂Õ ‘≈Ò Á∂ √≈Òª «Úæ⁄ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ÷∂ «Úæ⁄ «¬æ’ ÈÚ∆∫ ¥ªÂ∆ «Ò¡≈¿π‰ Á∆ ◊æÒ ’∆Â∆ ‹∆ ‘∆ ‘À «‹√ ˘ ‹∆È Í«Ú Î√Òª (‹Àȇ ∂ ∆’Ò∆ ÓΩ‚∆Î≈¬∆‚) Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò «Ò¡ªÁ≈ ‹≈Ú∂ ◊ ≈Õ ‹∆. ¡À Ó . (‹À « ȇ∆’Ò∆ ÓΩ‚∆Î≈¬∆‚) Ï∆‹ª Á∆ Ì»«Ó’≈ ˘ ÒÀ ’∂ Í»∆ ÁπÈ∆¡ª «Úæ⁄ «¬æ’ Úæ‚∆ Ï«‘√ «¤Û∆ ‘ج∆ ˛Õ ‹∆. ¡ÀÓ. Ï∆‹ª Á∂ √øÌ≈«Ú ÷«¡ª ÂØ∫ Ó⁄∆ ‘≈‘≈’≈ Á∂ ’≈È «¬‘Ȫ Ï∆˜ª Á∂ ÷πÒ æ ∂ ÷∂ ˜«Ï¡ª ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘Ȫ Á∂ ÓÈπæ÷∆ «√‘ ¡Â∂ Ú≈Â≈Ú‰ ¿πÂ∂ ÍÀ‰ Ú≈Ò∂ ÍÃÌ≈Úª Á∆ ÿØ÷ ’È Ò¬∆ «¬‘Ȫ Î√Òª Á∂ ‘Ø ‹∆Úª «‹Ú∂∫ ⁄»«‘¡ª ¿πÍ ÒÀÏ≈‡∆ ‡À√‡ ’È∂ Ï‘π ˜»∆ ‘ÈÕ ‹∆. ¡À Ó . Â’È∆’ ˘ ˜∆È Í«Ú «¬ø‹∆È∆¡«ø◊ ‹ª È√Ò ÏÁÒ‰ Ú≈Ò∆ ‚∆. ¡ÀÈ. ¬∂. Â’È∆’ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â’È∆’ ˘ ÚÂ’∂ Ú≈«¬Â∆ Î√Òª Á∂ Ï∆‹ª Á∂ ˜∆È «Úæ⁄ ‘∆ ’∆‡È≈Ù’ Á≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ ’È Ú≈Ò∂ ˜∆Ȫ ˘ Ù≈«ÓÒ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ª ÍÀÁ≈ ‘ج∂ ‹∆. ¡ÀÓ. Ï∆‹ ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∆ Î√Ò Á≈ Í»≈ ÍΩÁ≈ ‘∆ ˜«‘∆Ò≈ ω ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ ’≈È ’ø Í È∆¡ª «¬‘Ȫ ÍΩ « Á¡ª ˘ ’∆‡ª ÂØ∫ √πæ«÷¡Â ‘؉ Á≈ Á≈¡Ú≈ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ Í «¬æÊ∂ «¬‘ «˜’ÔØ◊ ˛ «’ «¬√ Â’È∆’ «‘ ÍÀÁ≈ ’∆Â∆ Ï∆. ‡∆. ’Í≈‘ «‹√ ˘ ¡≈Ó ’Í≈‘ Á∂ Ï∆˜ «Úæ⁄ ÏÀ√∆Ò√ «Ê¿»«È‹ÀÈ«√√ È≈Ó’ ÏÀ’‡∆∆¡≈ Í≈ ’∂ «Â¡≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ ˘ B@@B «Úæ⁄ Ì≈Â∆ ÷∂Â∆ «Úæ⁄ ¿πÂ≈È √Ó∂∫ Ú∆ «¬‘ Á≈¡Ú≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ «’ Ï∆.‡∆. ’Í≈‘ ¿πÍ «’√≈Ȫ ˘ ’∆‡È≈Ù’ «ÏÒ’πÒ È‘∆∫ Ú‰∂ ÍÀ‰◊∂, «’™«’ Ï∆.‡∆.’Í≈‘ ÁÀ ÍΩÁ∂ ˘ ÷≈‰ Â∂ ’∆‡ Ó ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Í D-E √≈Òª Ï≈¡Á ‘∆ ’πfi ’∆‡ª È∂ Ï∆.‡∆. ’Í≈‘ Á∂ ˜«‘∆Ò∂ ÍΩÁ∂ ˘ √«‘‰ ’È Á∆ √ÓæÊ≈ «Ú’«√ ’ Ò¬∆ ˛ ¡Â∂ ‘π‰ «’√≈Ȫ ˘ Ï∆.‡∆. ’Í≈‘ Á∆ Î√Ò ¿πÍ Í«‘Òª ÂØ∫ Ú∆ ÚæË ˜«‘∆Ò∂ ’∆‡È≈Ù’ Ú‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª ¡ªË≈ ÍÃÁ∂Ù Á∂ Ï∆. ‡∆. ’Í≈‘ Ú≈Ò∂ ÷∂ª «Úæ⁄ B@@@ Ì∂‚ª Ïæ’∆¡ª ⁄È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡⁄≈È’ ÓÈ Á∆¡ª ÷Ϫ √π÷∆¡ª «Úæ⁄ ¡≈¬∆¡ª √ÈÕ ‘π‰ Âæ’ Ï∆.‡∆. ’Í≈‘ Á∂ Ï∆‹ È∂ Ì≈ Á∂ ’πÒ æ ’Í≈‘ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ IE% «‘æ√≈ ¡≈͉∂ ’Ϙ∂ «Úæ⁄ ’ «Ò¡≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «’√≈È ‘ √≈Ò ’øÍÈ∆ ÂØ∫ Ó«‘ø◊∂ ∂‡ Â∂ Ï∆.‡∆. Ï∆˜ ÷Ã∆Á‰ Ò¬∆ Әϻ ‘È ¡Â∂ ’∆‡È≈Ù’ª Á≈ ÷⁄≈ Ú∆ ’≈Î∆ ÚæË ¸æ’≈ ˛, «‹√ ’≈È Í≥‹≈Ï Á∂ Ó≈ÒÚ≈ ÷∂ «Úæ⁄ ¡Â∂ Ó‘ª≈Ù‡ Á∂ «ÚÁæÌ «¬Ò≈’∂ «Úæ⁄ «Í¤Ò∂ ’πfi æ √≈Òª ÂØ∫ Úæ‚∆ «◊‰Â∆ «Úæ⁄ ’Í≈‘ ÍÀÁ≈ ’È Ú≈Ò∂ «’√≈È ÷πÁ’πÙ∆¡ª ’ ¸æ’∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘Ȫ Á∂ Í«Ú≈ª «Úæ⁄ ’À∫√ Ú◊∆¡ª «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ ÍÃ’Í Ø ’≈Î∆ ÚæË ¸æ’≈ ˛Õ ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ ω≈¿π‰ Á∆ «¬æ’ ‘Ø «ÚË∆ «Úæ⁄ Ú≈«¬Â∆ Î√Òª Á∂ fi≈Û ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ «¬‘Ȫ Á∂ Ï∆˜ª Á∂ ‚∆. ¡ÀÈ. ¬∂. «Úæ⁄ «’√∂ ‹∆Ú «‹Ú∂∫ Óæ¤, Óæ¤∆, ‚æ‚» ¡≈«Á Á≈ ˜∆È Í≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Ï∆‹ª ˘ «Ú’«√ ’È≈ «¬æ ’ «ÏÒ’π Ò ◊À ’π Á Â∆ ÚÂ≈≈ ˛ «’™«’ ’πÁ ‘˜≈ª Òæ÷ª √≈Òª «Úæ⁄ Ï∆˜ª Á≈ «Ú’≈√ «’√∂ ÷≈√ «¬Ò≈’∂ Á∂ Ú≈Â≈Ú‰ ¡Èπ√≈ ’Á∆ ˛Õ Ï∆‹ª ˘ «Ú’«√ ’È Á≈ ’øÓ ÓÈπ÷ æ Á≈ È‘ƒ ˛, ÓÈπ÷ æ ª ’∂ÚÒ ⁄ø◊∆ ◊π‰ÚæÂ≈ Ú≈Ò∂ «¬æ’ ‘∆ Î√Ò Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ «’√Óª Á∂ Ï∆‹ª ˘ ¡≈Í√ «Úæ⁄ ÍËȉ (Intra Crop Breeding) ’’∂ ÚË∆¡≈ ¿π Í ‹ Ú≈Ò∂ Ï∆‹ ÒÀ √’Á≈ ˛Õ Í ‹∆. ¡ÀÓ. Â’È∆’ «Úæ⁄ Ï∆. ‡∆. ’Í≈‘ Á∂ Ï∆‹ È∂ Ì≈ Á∂ ’πÒ æ ’Í≈‘ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ IE% «‘æ√≈ ¡≈͉∂ ’Ϙ∂ «Úæ⁄ ’ «Ò¡≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «’√≈È ‘ √≈Ò ’øÍÈ∆ ÂØ∫ Ó«‘ø◊∂ ∂‡ Â∂ Ï∆.‡∆. Ï∆˜ ÷Ã∆Á‰ Ò¬∆ Әϻ ‘È ¡Â∂ ’∆‡È≈Ù’ª Á≈ ÷⁄≈ Ú∆ ’≈Î∆ ÚæË ¸æ’≈ ˛, «‹√ ’≈È Í≥‹≈Ï Á∂ Ó≈ÒÚ≈ ÷∂ «Úæ⁄ ¡Â∂ Ó‘ª≈Ù‡ Á∂ «ÚÁæÌ «¬Ò≈’∂ «Úæ⁄ «Í¤Ò∂ ’πæfi √≈Òª ÂØ∫ Úæ‚∆ «◊‰Â∆ «Úæ⁄ ’Í≈‘ ÍÀÁ≈ ’È Ú≈Ò∂ «’√≈È ÷πÁ’πÙ∆¡ª ’ ¸æ’∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘Ȫ Á∂ Í«Ú≈ª «Úæ⁄ ’À∫√ Ú◊∆¡ª «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ ÍÃ’ÍØ ’≈Î∆ ÚæË ¸æ’≈ ˛Õ «’√∂ Ú∆ ‹∆Ú Á≈ ˜∆È «’√∂ Î√Ò ‹ª √Ϙ∆ Á∂ ‹∆È «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ (Inter Crop Breeding)Õ «¬√ Â∑ª ’È È≈Ò Ú≈Â≈Ú‰ «Úæ⁄ ˜∆È ÍÃÁ»Ù‰ Á≈ ÷Â≈ Ï‘π ÚæË ‹≈Ú∂◊≈ «‹√˘ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ «ÈÔø‰ ’È≈ ¡√øÌÚ ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ ‹∆. ¡ÀÓ. Â’È∆’ «‘ ¿»∫‚¡æÍ À‚∆ Ï∆‹ «Â¡≈ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È «‹È∑ª Á∂ ˜∆Ȫ «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ˜∆È ÍÃÚÙ ∂ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È ‹Ø «¬‘Ȫ ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∆ Î√Ò ˘ ≈¿» ∫ ‚¡æ Í Ú◊∂ ÿ≈Â’ ÈÁ∆ÈÈ≈Ù’ Á∂ ¡√ ˘ Ú∆ √«‘‰ Á∂ ÔØ◊ ω≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Î√Ò Á∆ ’≈Ù ’È √Ó∂∫ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ ÈÁ∆Ȫ ˘ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ ≈¿»∫‚¡Í Ú‰ Á∆ √Ò≈‘ «Áæ  ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ≈¿» ∫ ‚¡æ Í √≈«¬‰ ¡æ‹’æÒ «’√≈È Ïø«È¡ª ¡Â∂ Ú≈Ë» ʪڪ ÂØ∫ ÿ≈‘ ¡≈«Á ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ ÏÛ∂ ËÛæÒ∂ È≈Ò Ú ‘∂ ‘ÈÕ ¡‹È‡≈¬∆È≈ «Úæ⁄ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‹∆. ¡ÀÓ. √Ø«¬¡≈ ¿πÍ ≈¿»∫‚¡æÍ Á∂ «¤Û’≈¡ ’È ’’∂ «¬‘Ȫ Î√Òª Á∂ ◊ÌÚÂ∆ ¡Ωª Á∂ Í∂‡ «Úæ⁄ ÍÒ‰ Ú≈Ò∂ Ì»‰ª Â∂ ÿ≈Â’ ¡√ ‘؉ Á∆¡ª «Í؇ª È∂ ¡‹È‡≈¬∆È≈ Á∂ ÒØ’ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ï≈’∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ ÒØ’ª «Úæ⁄ Ú∆ ≈¿»∫‚¡æÍ À‚∆ Î√Òª ÍÃÂ∆ ◊øÌ∆ Ùø’∂ ÷Û∑∂ ’ «ÁæÂ∂ ‘ÈÕ Á»‹≈ «¬‘Ȫ Î√Òª Á∆ «ÚÁ∂Ùª «Úæ⁄ ‘ج∆ ’≈Ù ÂØ∫ ÍÂ≈ Òæ«◊¡≈ ‘À «’ ’πfi æ √≈Òª «Úæ⁄ ‘∆ «¬‘Ȫ Î√Òª «Úæ⁄ √πÍ ÈÁ∆È ¡Â∂ √πÍ ’∆‡ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È «‹Èª ˘ ÷ÂÓ ’È Ò¬∆ «’√≈Ȫ ˘ ¡Â∆ ˜«‘∆Ò∂ √≈«¬‰ Ú‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï‘π √≈∂ Á∂Ùª «Úæ⁄ ‹∆. ¡À Ó . Ï∆‹ª Â∂ ÒÀ Ï ≈‡∆ «Úæ ⁄ ⁄»«‘¡ª Â∂ ’∆Â∂ ˜«Ï¡ª ÂØ∫ «¬‘Ȫ Á∂ ÿ≈Â’ ÈÂ∆«‹¡ª Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆ ˛Õ Ϊ√ Á∆ «¬æ ’ Ô»È∆Ú«√‡∆ «Úæ⁄ ÁØ √≈Ò Ò◊≈Â≈ ⁄»«‘¡ª Â∂ ≈¿»∫‚æÍ À‚∆ ‹∆. ¡ÀÓ. Óæ’∆ ¡Â∂ √≈Ë≈‰ Óæ’∆ ÷π¡≈¿π‰ Â∂ ÈÂ∆‹∂ È؇ ’∆Â∂ ◊¬∂ ª ÍÂ≈ Òæ«◊¡≈ «’ √Ë≈‰ Óæ’∆ ÷≈‰ Ú≈Ò∂ È ¡Â∂ Ó≈Á≈ ⁄»«‘¡ª Á∆ ÓΩ Á ¥ÓÚ≈ C@% ¡Â∂ B@% ‘∆ ‹ÁØ∫ «’ ‹∆. ¡ÀÓ. Óæ’∆ ÷≈‰ Ú≈Ò∂ È ¡Â∂ Ó≈Á≈ ⁄»«‘¡ª «Úæ⁄ «¬‘ Á E@% ¡Â∂ G@% Í≈¬∆ ◊¬∆Õ ‹ÓÈ «Úæ⁄ ’∆Â∂ «¬æ’ ‘Ø Â˜Ï∂ «Úæ⁄ «¬‘ ÍÂ≈ Òæ◊≈ ˛ «’ ‹∆. ¡ÀÓ. Óæ’∆ ÷≈‰ Ú≈Ò∂ ⁄»«‘¡ª Á∆ Â∆‹∆ Í∆Û∑∆ «ÈÍπø√’ ¡Â∂ ¨Ò∆ Òø◊Û∆ ÍÀÁ≈ ‘ج∆ ˛Õ «¬‘Ȫ Ï∆‹ª Á∂ ÷«¡ª ˘ ̪ÍÁ∂ ‘ج∂ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï‘π √≈∂ Á∂Ù «‹Èª «Úæ⁄ ‹ÓÈ, Ϊ√, √«Ú‡˜ÒÀ∫‚, »√, Ò’√ÓÏ◊, «¬ø ◊ ÒÀ ∫ ‚ ¡≈«Á È∂ «¬Èª Ï∆˜ª Á∆ ¡≈ÓÁ Ò¬∆ Í»∆ Â∑ ª È≈Ò Í≈ÏøË∆ Ò◊≈ «ÁæÂ∆ ˛Õ ‹∆. ¡ÀÓ. Ï∆‹ª ˘ ÍÃÓ‡ Ø ’È Ú≈Ò∆¡ª «Á˙ ’æ Á Ï‘π ’ Ω Ó ∆ ’øÍÈ∆¡ª ¡Â∂ Ï‘π √≈∂ Á∂Ùª Á∆¡ª √’≈ª «Úæ⁄ «¬‘Ȫ Ï∆‹ª ˘ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ÷∂ «Úæ⁄ ¿πÂ≈È Á∂ ÓπæÁ∂ ˘ ÒÀ «’ ‡’≈¡ Ú≈Ò∆ √«ÊÂ∆ ω∆ ‘ج∆ ˛Õ ÓØÈ√À∫‡Ø ’øÍÈ∆ «‹√ ’ØÒ «¬‘Ȫ ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ª Á∂ IE% Í∂‡∫À ‡ ‘È ¡Â∂ «¬√ ’øÍÈ∆ Á≈ Ï‹‡ D@ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª Á∆ ’πÒ æ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ ÂØ∫ Ú∆ ÚæË ˛, «¬‘ ’øÍÈ∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï‘π √≈∂ Á∂Ùª «Úæ⁄ «¬‘Ȫ Ï∆˜ª ˘ Ò≈◊» ’È Ò¬∆ √’≈ª Â∂ Ò◊≈Â≈ ÁÏ≈¡ ω≈ ‘∆ ˛Õ √≈‚∂ Á∂Ù «Úæ⁄ Ú∆ «Í¤Ò∆ ’ª◊√ √’≈ √Ó∂∫ Ú≈Â≈Ú‰ ÓøÂ∆ ‹À≈Ó Ó∂Ù ¡Â∂ ‹ÀÔ ø ∆ ȇ≈˜È È∂ ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ª ˘ ‘∆ fiø‚∆ Á∂‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁæÂ≈ √∆ Ù≈«¬Á «¬√∂ ’≈È ¿π‘Ȫ ˘ ¥ÓÚ≈ ¡≈͉∂ ¡‘π«Á¡ª ÂØ∫ ‘æÊ Ë؉≈ «Í¡≈ ‘ØÚÕ∂ Í √’≈ Á∂ ¡øÂÒ∂ E-F Ó‘∆«È¡ª «Úæ⁄ «ÚæÍ≈ ÓØ«¬Ò∆ ˘ ‹ÁØ∫ «¬‘ ÓøÂ≈Ò≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ª ¿π‘Ȫ È∂ «¬‘Ȫ Ï∆‹ª Á∂ ÷πÒ æ ∂ ÷∂ ˜«Ï¡ª Á∆ ¡≈«◊¡≈ Á∂ «ÁæÂ∆ √∆Õ ‹ÀÈ∂«‡’ «¬ø ‹ ∆È∆¡«ø ◊ ¡À Í ∂ ˜ Ò ’Ó∂ ‡ ∆ È∂ Ï≈«¬˙‡À’ ’øÍÈ∆¡ª ˘ ‹∆. ¡ÀÓ. Î∆Ò‚ ˜Ï∂ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª ≈‹ª Á∆¡ª √’≈ª ÂØ∫ ¡ÀÈ. ˙. √∆ ÒÀ‰≈ ˜»∆ ’≈ «Áæ  ≈ √∆Õ Ì≈ Á∂ ÍÃ Ó π ÷ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ ≈‹ª Í≥‹≈Ï, Ó‘ª≈Ù‡ ¡Â∂ ’È≈‡’ ¡≈«Á ≈‹ª Á∆¡ª √’≈ª ÂØ∫ ‹∆. ¡ÀÓ. Ï∆‹ ’øÍÈ∆¡ª ÷πæÒ∂ ÷∂ ˜«Ï¡ª Á∆ ¡ÀÈ. ˙. √∆. ÒÀ‰ Á∆ Â≈’ «Úæ⁄ ‘È ¡Â∂ ‹ÁØ∫ ‘∆ ¡ÀÈ. ˙. √∆. «ÓÒ ‹ªÁ∆ ˛ ª «¬‘ ’øÍÈ∆¡ª «¬‘Ȫ ≈‹ª «Úæ⁄ ¡≈¿π∫Á∂ √∆˜È «Úæ⁄ ‘∆ ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ª Á∂ ˜Ï∂ ’È Ò¬∆ ’Ó’æ√∂ ’∆ ÏÀ·∆¡ª ‘ÈÕ ÒØ Û Âª «¬‘ √∆ «’ ÷π æ Ò ∂ ÷∂  ˜«Ï¡ª ÂØ∫ Í«‘Òª ÒÀÏ≈‡∆ «Úæ⁄ ⁄»«‘¡ª Â∂ «¬‘Ȫ Ï∆˜ª Á∂ ˜Ï∂ ’’∂ ¿π‘Ȫ Á∆ «√‘ Â∂ ÍÀ‰ Ú≈Ò∂ ÍÃÌ≈Ú Í÷∂ ‹ªÁ∂ ¡Â∂ «ÍØ ‡ª ‹ÈÂ’ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ªÕ Í «¬√ Â∑ª È≈ ’’∂ √≈‚∆¡ª √’≈ª È∂ Á∂Ù Ú≈√∆¡ª ˘ ’ø Í È∆¡ª √≈‘Ó‰∂ ÒÀ Ï ≈‡∆ Á∂ ⁄»«‘¡ª √≈Ó≈È Â˜Ï∂ ’È Ò¬∆ Ì∂∫‡ ’ «Áæ  ≈ ˛Õ ‹∆.¡À Ó . Ï∆˜ª ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’È Ú≈Ò∆¡ª ’øÍÈ∆¡ª «¬‘ Â’ «ÁøÁ∆¡ª ‘È «’ Ì≈ Ú◊∂ ◊∆Ï ‹ª «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª Á∆ ÚæËÁ∆ ‘ج∆ ‹È√ø«÷¡ª Á∆¡ª ÌØ‹È ˜»Âª ˘ Í»≈ ’È Ú≈√Â∂ ÚæË ÍÀÁ≈Ú≈ Ú≈Ò∂ ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆˜ Ú‰∂ Ï‘π ˜»∆ ‘ÈÕ Í ¡√∆∫ «¬‘ ‹≈‰Á∂ ‘ª «’ √≈‚∂ Á∂Ù «Úæ⁄ ‘ √≈Ò Òæ÷ª ‡È ¡È≈˜ ◊πÁ≈Óª «Úæ⁄ «Í¡≈ ‘∆ √Û ‹ªÁ≈ ˛, Á»‹∂ Í≈√∂ ’ØÛª Á∂ÙÚ≈√∆ ‘ ؘ Ìπ÷ æ ∂ √≈¿π‰ Ò¬∆ Әϻ ‘πÁ ø ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «ÏÒ’πÒ √≈Î ‘À «’ Ìπæ÷ «˜¡≈Á≈ ¡È≈˜ ÍÀÁ≈ ’È È≈Ò È‘∆∫ √◊Ø∫ Í«‘Òª ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‘∂ ¡È≈˜ Ò¬∆ «ÌzÙ‡≈⁄≈ «‘ √‘∆ «Ú‰ ÍÉ≈Ò∆ Ò≈◊» ’’∂ ‘∆ Á» ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ ‘π‰ ‹ÁØ∫ ¡«Â ˜«‘∆Ò∆ ‘πÁ ø ∆ ‹≈ ‘∆ √≈«¬‰’ ÷∂Â∆ Á∂ ÁπÍÃÌ≈Úª ˘ ̪ÍÁ∂ ‘ج∂ ’πfi æ ‹≈◊»’ √Ó≈‹’ ‹Ê∂ Ï ø Á ∆¡ª ¡Â∂ ‹≈◊» ’ «’√≈È ˜«‘Óπ ’ Â ’π Á Â∆ ÷∂  ∆ ¡ÍÈ≈¿π‰ Á∂ ¿πÍ≈Ò∂ ’ ‘∂ ‘È «¬√Á∂ ¿πÒ‡ √≈‚∆¡ª √’≈ª «ÏȪ «’√∂ Íπ ÷ Â≈ «ÍØ ‡ª Á∂ ÷∂  ∆ «Úæ ⁄ ◊À’πÁÂ∆ ‹ÀÈ∂«‡’ ’êÂ∆ «Ò¡≈¿π‰ Ò¬∆ ’≈‘Ò∆¡ª Ș ¡≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Ú≈Â≈Ú‰ «Ú«◊¡≈È∆¡ª ¡Èπ√≈ ‹∆. ¡ÀÓ. Î√Òª ‹ÀÚ «Ú«ÌÈÂ≈ ˘ Úæ‚∆ ÍæË Â∂ Èπ’√≈È Í‘π⁄ ø ≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Áπ¡≈≈ ÎÀÒ‰ Ú≈Ò∂ ‹ÀÚ ÍÃÁÙ » ‰ ˘ ÷ÂÓ ’È≈ ¡√øÌÚ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ’πÁ È≈Ò ’∆Â∆ ¡«‹‘∆ «’√∂ Ú∆ ¤∂Û¤≈Û È≈Ò ÓÈπæ÷ ‹≈Â∆ ¡Â∂ Ï≈’∆ ‹À Ú √ø √ ≈ Ò¬∆ ÷ÂÈ≈’ ÈÂ∆‹∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ÒØÛ ‘À «¬‘Ȫ ‹∆.¡ÀÓ. Ï∆‹ª ˘ «√æË∂ ÷∂ª «Úæ⁄ Ò≈◊» ’È ÂØ∫ Í«‘Òª ÒÀÏ≈‡∆ ˜Ï∂ ’ Ò¬∂ ‹≈‰ ¡Â∂ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï≈’∆ Á∂ Ù ª «Úæ ⁄ ‘Ø ¬ ∂ ‘π ‰ Âæ ’ Á∂ ˜«Ï¡ª Á∆¡ª «ÍØ ‡ª ¡Â∂ ÈÂ∆«˜¡ª ˘ ÿØ÷ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ ‹∂’ √Óª «‘ø«Á¡ª «¬‘Ȫ Ï∆‹ª Ï≈∂ √Ó≈‹, «’√≈È ¡Â∂ √’≈ª ‹≈◊» ’ È≈ ‘ج∆¡ª ª ÏØÂÒ «Úæ⁄Ø∫ ’æ«„¡≈ «‹øÈ ÁπÏ≈≈ ÏØÂÒ «Úæ⁄ Ú≈«Í√ È‘ƒ ‹≈Ú∂◊≈Õ ‹≈◊ØÚ≈Ò Ïª◊, IHEEB-@CEGE ’πÁÂ∆ ÷∂Â∆ ÍÃÓ ∂ ∆ (◊πÁ≈√Íπ) √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡≥«‡Ò≈ (¡≥Ï≈È∆¡ª Á≈ Ó«‘Ò) - ◊π⁄È Ï≈Û ¡≥«‡Ò≈ ËÂ∆ Óª Á∆ «‘º’ ”⁄ ÷πº«Ì¡≈ Â∆ «‹√Á∆ ˜«‘∆Ò∆ ÈØ’ «Úº⁄ Á¯È È∂ fi∞º◊∆¡ª Á∂ ‘≈¿∞’∂ √Â≈¬∆ Ó≥˜Ò∂ ¿∞√≈ «Úº⁄ «⁄‰∆¡ª ’ØÛª ‘√ª «Â≥È ‘ÀÒ∆ÍÀ‚ «ÚÙ≈Ò ‘º‚≈ØÛ∆ «Úº⁄ ¿∞ÂÈ Ú≈Ò∆¡ª «◊fiª Ò¬∆ ¡≥«‡Ò≈ ÷πÁ◊‹∆ Á∆ Ëπ≥Á «ÂzÙÈ≈ Á∆ Ò≈‡ √ºÂ≈ Á≈ Ë»¡ª ‘Ú√ Á≈ Ò≈Ú≈ ¡≥«‡Ò≈ Â∂∂ ˆÁØ ◊∞Ï≈ ÂØ∫ ‚’∂ fi≈Û Ò¬∂ «Ïz÷ª È∂ ¡≈͉∂ ͺÂ∂ Â∂∂ √∂’ È≈Ò «ÍÿÒ ◊¬∆ ϯ Í‘≈Û ÂØ∫ Â∂∆¡ª √Û’ª È∂ «ÈˆÒ Ò¬∆¡ª ∂ ͬ∆¡ª ÍÀÛª Â∂∂ ÙØ ÂØ∫ ÌÀ¡ ÷ªÁ∆¡ª ¡¤»Â ٪ Ú≈Á∆¡ª Â∂∆ ‘Ú√ È∂ √»Ò∆ ⁄Û∑≈ «ÁºÂ≈ √º‹∆¡ª ’Ò∆¡ª ˘ Â∂∆ ¿∞⁄≈¬∆ È∂ ÿØÒ «ÁºÂ∆ ˜«‘ Í»∂ ıÒ≈¡ ¡≥Á Â∂∆ ‚±≥ÿ≈¬∆ È∂ ‚∆’ Ò¬∆ ËÂ∆ Óª Á∆ «ÈÓÒÂ≈ ÈÁ∆¡ª Í∆ ’∂ Ú∆ Ïπfi∆ Ȫ Â∂∆ «Í¡≈√ ‹≥◊Ò ‚’≈ ’∂ Ú∆ ’ΩÓ È±ß ¡æ‹ «Î - ÏÒÏ∆ ‹Ò≈Ò≈Ï≈Á∆ ’ΩÓ È±ß ¡æ‹ «Î «¬’ ÓÁ-¬∂-’≈«ÓÒ Á∆ ÒØÛ ˛ ‹Ø «¬’ Ú≈∆ «Î Âßϱ ”⁄Ø∫ «È’Ò ’∂ ÏÒÁ∆¡ª ‘ج∆¡ª ¡æ÷ª È≈Ò «¬‘ ‘π’ÓÈ≈Ó≈ ‹≈∆ ’∂ «’ ‘π‰ «¬’æÒ∂ «√ª Á∆ È‘∆∫ Âπ◊Ò’∆ √Ø⁄ª ¡Â∂ Ó√ȱ¬∆ ËÛª Á∆ ÏÒ∆ Á∆ ÒØÛ ˛ ’ΩÓ È±ß ¡æ‹ «Î.... ’Ω‰ Ú≈√ ˛ «¬‘Ȫ ‘≈∂ Â∂ ‘ßÌ∂ ‘ج∂ ËÛª Á≈ «‹È∑ª Á∆¡ª ËÓ‰∆¡ª ”⁄ ¿πÒÏÁ∂ ‘ج∂ Ò‘± Á∆ ʪ «’Ò∆¡ª Á∆¡ª ͱ¤ª Á≈ ÈÙ≈ √√≈™Á≈ ˛ Óæ«Ê¡ª ”⁄ √…À-«⁄ßÂÈ Á∆ ʪ ’π’Ó ¡Â∂ ’𫑪 Á≈ Í≈≈ Ê-Ê≈™Á≈ ˛ «‹¿±∫Á∆¡ª Ò≈Ùª È∂, È≈ ‹≈‰∂ «¬‘Ȫ Â∂ «’√ ÚÒ∆ Á∆ «‘Ó Á∆ ÊØÛ ˛ ¡◊√ B@AD 27 «Ó‡∆ Ȫ Â∂∆ Ì∞º÷ Ô≈Á º÷ ±≥ «’≥Ȫ Ú∆ ¡≥Ï ”⁄ ÎÀÒ «’≥Ȫ Ú∆ ËÂ∆ ”⁄ ¿∞ Ï⁄ È‘∆∫ √’∂∫◊≈ ¡≈Í∂ Ï≈Ò∆ ¡º◊ ÂØ∫ «¬‘ ‹Ø √Óπ≥Á Ì≈¯ Ï«‰¡≈ ‘À Â∂∂ ÷ΩÒÁ∂ Ò≈Ú∂ È≈Ò «Î Ú∑∂◊≈ «¬º’ «ÁÈ √≈‚∂ ÷∂ ÷«Ò¡≈‰ª «Úº⁄ ¡√ ‘Ø ‹≈¬∂◊∆ Â∂∆ Ëπ≥ÁÒ∆ ‘’»Ó ·ß‚∆ ‘Ú≈ Á≈ ÏπºÒ≈ «Î Á√Â’ Á∂Ú∂◊≈ Ó√»Ó fi∞º◊∆¡ª Á∂ Á ¿∞µÂ∂ Â∂∆¡ª È∆‘ª ÂØ∫ «’Â∂ ‚±≥ÿ≈ ‘À √≈‚∂ ÁÁ Á≈ ÍÂ≈Ò Â∂∆ ¤ºÂ ÂØ∫ «’Â∂ ¿∞µ⁄≈ ‘À √≈‚≈ √ºÂÚª ¡’≈Ù Â∂∆ ‘∆ ¡º◊ «Úº⁄ ≈ı ‘Ø ’∂ «‘ ‹≈¬∂◊≈ Â∂≈ Í√≈ Â∂ ¿∞√ «Úº⁄ «Î ¿∞◊‰◊∂ ’∞’ȱ√ «¬º’ «ÁÈ ¡≥«‡Ò≈ √⁄Óπ⁄ «¬º’ ÍzÂ∆’ ÁΩÒ Á∂ ⁄π≥«Ë¡≈∂ Á≈ ¡≥«‡Ò≈ «¬º’ ÎØÛ≈ ÓπÒ’ Á∆ ‘Ê∂Ò∆ Â∂∂ ’ΩÓ È±ß ¡æ‹ «Î... ¡ıÒ’ Á∆ ÏÏÂ≈ ˛ «’ «ÚÁ∂Ùª Á∂ Ò≈Ò⁄ È∂ «√ÒæÊ ’ΩÓ Á∂ Í≈’ Á≈ÓÈ È±ß Á≈ˆÁ≈ ’∆Â≈ ˛ Ì≈¬∆¡ª Á∆ ÷πÁ◊˜∆ ˛ ’æ⁄∂ ¡ÈßÁ-’≈‹ª È∂ ÌÀ‰-Ì≈¬∆ Á∂ Ò‘± «ÙÂ∂ 鱧 Â≈-Â≈ ’∆Â≈ ˛ ‘Ø «’æÊØ∫ Âæ’ «◊∂∫◊∆ ±ß, ¡À «‘˜∆Ï! ÂÀ鱧 √æÊ ”⁄ ÷Û∑≈, Íπæ¤Á≈ Ï≈Ï≈ ÏØ‘Û ˛ ’ΩÓ È±ß ¡æ‹ «Î... «Î˜≈ ¿πÁ≈√ ˛ «‹Ê∂ «Ú’Á∆ ˛ ’πæ÷ ¡Â∂ Ìπæ÷ Á∆ ¡≈ϱ «¬¬ ’∂‘≈ Ϙ≈ ˛ ÓÈπæ÷Â≈ Á∆ «√‹’ ª ˛ √Óπæ⁄∆ Ë Á∆ «¬‘ È≈∆ ÓÈπæ÷ ‘æÊØ∫ ‘∆ «’™ ‘Ø ‘∆ ÙÓ√≈ ˛ «¬‘ Á∂Ú∆ ˛ ‹ª Á≈√∆ ¡Ω Á∂ ±Í ”⁄, «¬‘Á≈ ‘≈ «ÙÂ≈ ÂÍæ√Ú∆ ˛, «È¤Ò ˛, Ï∂‹ØÛ ˛ ’ΩÓ È±ß ¡æ‹ «Î.... IFDFA-@BABB ÏÈÚ≈√ 鱧 Ú≈Í√∆ - ‘∆ Í≈Ò Â∂ ≈Ó ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ Âπ«¡≈ ª Ó∂≈ ÁÙÊ Ó«‘Òª ÂØ∫ ¤≈Ò È‘∆∫ Ó≈ √«’¡≈ Ì∂ ‘ج∂ «ÁÒ È≈Ò Ïæ√ «¬ßÈ≈ ‘∆ ’«‘ √«’¡≈ Ó◊ Á≈ «ı¡≈Ò æ÷∆∫ «Ó‘È Á∆ ’√ È≈ ¤æ‚∆∫ ’πfi ’π √≈Ò È∂ ‹ÒÁ∆ ¶ÿ ‹≈‰◊∂ ‹Á ¡≈͉∂ «√¡≈Û ’ØÒ ¡≈ ‹≈‰◊∂ Î∂ 屧 ÍπæÂ≈ Ú≈Í√ ¡≈ ‹≈Ú∆∫ «’Â∂ ¿πÊ∂ Á≈ È≈ ‘Ø ’∂ «‘ ‹≈Ú∆∫ ÓÀ鱧 Ú∆ ≈Ó Â∂∂ Úª◊ Á Á ̇’‰≈ «Í¡≈ «Ï◊≈È∆¡ª ¡æ÷ª «Ú⁄ Ú≈ Ú≈ ÷‡’‰≈ «Í¡≈ «¬‘ ·∆’ ˛ ÓÀ∫ ÔπË È‘∆∫ ’∆Â≈ Í Ï∂Ï√∆ Á≈ ˜«‘ ‘ ؘ Í∆Â≈ ÓÀ鱧 ˆÓ È‘∆∫ «¬ßÈ∆ «Ó‘È «’™ ’È∆ ͬ∆ Ïæ√ ˙Í∂ «‹‘∂ «ÁÈ Á∆ ¡‰⁄≈‘∆ ⁄æ‡∆ ÌÈ∆ ͬ∆ Ó∂∂ ÒÚ Â∂ ’πÙ Ò¬∆ ¡Ôπæ«Ë¡≈ «Ï◊≈È≈ ˛ ‹Ø ’æÒ∑ Âæ’ Ó∂≈ √∆ «¬È∑ª Ò¬∆ ◊π¡≈«⁄¡≈ Â≈È≈ ˛ Â∂ ≈Ó ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ Ú≈«Í√ ͫ¡≈ ª ≈Ú‰ Á≈ «◊¡≈Úª «√ ¡Ôπæ«Ë¡≈ Â∂ ’≈«Ï‹ √∆ «¬‘ «’‘∆ √≈«˜Ù √∆? ¡Ôπæ«Ë¡≈ Á≈ ‘ Ú≈√∆ «¬√ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ √∆ ‘ «¬’ ¡≈͉≈ «Ï◊≈È≈ Òæ◊Á≈ √∆ ˙Í≈ «‹‘≈ fi≈’Á≈ √∆ ˙Í≈ «‹‘≈ Âæ’Á≈ √∆ ÓÀ鱧 È≈ ¿πÊØ∫ Òæ«Ì¡≈ Ï≈Í Â∂ È≈ ‘∆ ÒæÌ∂ Ì≈ ÓØÛ∆¡ª Óπ‘≈ª Á≈ Ó∂≈ ¿π‚ «◊¡≈ ⁄≈¡ ‘π‰ ÓÀ∫ ÷πÁ ÏÈÚ≈√ 鱧 Ú≈Í√ ¡≈«¬¡≈ ‘ª ¡Ôπæ«Ë¡≈ Á∂ «ı¡≈Ò È±ß Ï‘π Á± ‡≈Ò ¡≈«¬¡≈ ‘ªÕ ÒÀ ⁄æÒØ √≈Ê∆˙!/- ˙Ó Íz’≈Ù ÙÓ≈ ÒÀ ⁄æÒØ √≈Ê∆˙! ÓÀ鱧 «¬√ ’≈¯Ò∂ √ß◊ «’ ÓÀ∫ È‘∆∫ ω √«’¡≈ Ïπæ„∂ Ï≈Í Á∆ ‚ß◊Ø∆ «’ ÓÀ∫ È‘∆∫ ÓπÛÚ≈ √«’¡≈ ◊«‘‰∂ ͬ∆¡ª Óª Á∆¡ª Óπ’∆¡ª Ó∂∂ «√ ¡‹∂ Âæ’ Ï≈’∆ ˛ ÌÀ‰ Á∆¡ª æ÷Û∆¡ª Á≈ ¿πË≈ «Ú¡Ê „Ø∫Á≈ «‘≈ ‘ª «¬‘Ȫ «‚◊∆¡ª Á≈ Ì≈ ÿ√ ◊¬∂ ‘È ÂÒ∂ π˜◊≈ Á¯Â Á∂ ϱ‘∂ ”Â∂ Í ¡æ‹ √ßÿ∆ ÿπæ‡ ’∂ Ó≈ ¡≈«¬¡≈ ‘ª «⁄ª ÂØ∫ √«‘’Á∆ ‘ج∆ ¡≈√ Â∂ ‘π‰ √≈Ê∆˙! ÒÀ ⁄æÒØ ÓÀ鱧 «¬√ ’≈Ò∂ √ß◊ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ⁄æÒ ’∂ «√æË≈ Óπ’≈ «Ò¡≈ ˛ Ïπ„≈Í∂ Âæ’ Á≈ √¯ ÍÂ≈ È‘∆∫ ¶ÿ ◊¬∆ ˛ ‹ª «Î ¡‹∂ ¡≈¿π‰∆ ˛ ‹Ú≈È∆ Ȫ Á∆ Óß˜Ò ÓÀ∫ ª ¬∂È≈ ‘∆ ‹≈‰Á≈ ‘ª «’ √Ó∂∫ Á∆ ÒØ¡ «Ú⁄ √ªÌ«Á¡ª Ú∆ «ÂÛ’ «◊¡≈ ˛ Ó∂≈ Ó«‘Ï±Ï Á≈ √πÍÈ≈ Ó∂∆¡ª ¡æ÷ª ¡æ◊∂ ’ÂÒ ‘πßÁ∂ È∂ ’πæ÷ª ÿª Ê≈‰∂ ¡Â∂ ’⁄«‘∆¡ª «Ú⁄ ÷∂‚ È∆ √’Á∂ Ï≈Ò Ï∂«Î’ ‘Ø ’∂ ‚ Òæ◊ÁÀ ÙÀÂ≈È «È◊Ò È≈ ‹≈Ú∂ ¡√Ó≈È ¸≈ È≈ ÒÚ∂ ÷πÁ ª Ú√«Á¡ª ”⁄ Ú∆ Á≈÷Ò È‘∆∫ Í ¡‹∂ «’˙‡‰∆ Ï≈’∆ ˛ ’Ï∆ÒÁ≈∆ Ï≈ͱ Á∆ «¬’ «Ó‘‰≈ ω ◊¬∆ ˛ Ô≈Ø! ϱ‘∂ Â∂ ÏÀ·∆ Ì ‹Ú≈È∆ Óª ‹≈¬∆ ÏÀ∫’ Á∆ ‹≈Û∑ ÊæÒ∂ ¡≈ «◊¡≈ ˛ ÌØ«¬ß Á≈ «¬’ «¬’ ˙≈ Â∂ ‘π‰ ª ⁄æÒ Ú∆ «Í¡≈ ˛ ÿª Á∆ ’π’∆ Á≈ ÁΩ Ó∂∆¡ª ¡æ÷ª Á≈ √≈‘Ú∂∫ ‘∆ ÷Ø‘Ò∂ ‹≈ ‘∂ È∂ Ï≈ͱ Á∂ Ò≈‚Ò∂ Ú«‘Û∂ «¬√ ‹∆‰ 鱧 Ú∆ ’∆ ‹∆‰≈ ‘∆ ’‘∆¬∂ ÁØ√ÂØ «’ ÷Û∑∂ Ú∂÷∆ ‹≈‰≈ ⁄ΩË∆¡ª Á∂ ÍÀª ”⁄ πÒÁ∆ Ï≈ͱ Á∆ Íæ◊ Â∂ Óª Á∆ ¸ßÈ∆ √Ï Á∆ Ú∆ ’ج∆ ‘æÁ ‘πßÁ∆ ˛ ÁØ√ÂØ! «’ ÒÀ ⁄æÒØ ÓÀ鱧 «¬√ ’≈¯Ò∂ √ß◊Õ ’ضÏ√ Á∂ ÍÁ-«⁄ßÈ!/- «¬’Ï≈Ò ÷≈È Á√ßÏ Á≈ Ó‘∆È≈ «¥√«Ó√ Á∂ «ÁÈ «¬‘ ¿πÂ∆ ¡Ó∆’≈ Á∂ Á∂Ù ’ÀÈ∂‚≈ ˛, ÏÛ≈ ‘∆ «ÚÙ≈Ò ¿πµÂ∆ ËπÚ Âæ’ ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‹ª ÓßÁ Á∂ ‡æÒ Úª◊ ¿πÂ∆ ËπæÚ È≈Ò Ò‡’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¿πÂ∆ ËπæÚ ‹Ø ϯ Á∆ «√Ò ˛ ·ß‚∆-‹ı ‹ßÓ∆ ‘ج∆Õ ÿ Á∂ «Èæÿ∂ ÁÒ≈È «Ú⁄ «’z√«Ó√ Á∂ ϱ‡∂ ’ØÒ ÏÀ·≈ ËÂ∆ Óª Á∆ ÁπÁÙ≈/- ÁÒÚ∆ «√ßÿ ÓÀ∫ ËÂ∆ Óª ÏØÒ∆ ¿πµ·∆ Êæ’ ‘≈ ’∂ Í ‘π‰ √ªÌ ’∂ ÒÀ Âπ«¡≈ ‘ª «ÁÒ «Ú⁄ ÏÁÒ∂ Á∆ ¡æ◊ Â∂ ‘π‰ √≈Ê∆˙! ÒÀ ⁄æÒØ ÓÀ鱧 «¬√ ’≈¯Ò∂ √ß◊ ‘π‰ ÒØ’ ’«‘ßÁ∂ È∂ Óª ◊πÒ≈Ó ¡À ≈÷∆ È∆ ’ √’Á∆ √æ⁄ Óπæ⁄ ÓÀ鱧 ÙÓ ¡≈™Á∆ ¡À ’πfi √≈Òª ÂØ∫ Ìπæ÷ ÓÀ∫ æ‹ È∆ ÷≈Á≈ ÷≈‰≈ ’Á∂ ¡æ◊ Ò¬∆ Òæ’Û È∆ Í≈‰∆ ◊ßÁ≈ ¬∂ ‹∆¡ È∆ ’Á≈ ’πfi ÷≈‰ Ò¬∆ ‹≈ Í∆‰ Ò¬∆ ËÈ≈„ ÒØ’ Ó˜∆ ’Á∂ È∂ Ó∂≈ «‹√Ó ⁄∆ ’∂ ÓπÙ’‰ Ò¬∆ ¤æ‚Á∂ ¡À Ó∂≈ √∆ fiæ«Ò¡≈ È∆ ‹ªÁ≈ Áπæ÷ª Á≈ Ì≈ Ïπæ„∆ ¿πÓ∂ ÓÀ∫ ËÂ∆ Óª ÏØÒ ¿πµ·∆ Êæ’ ‘≈ ’∂ IE@A@-AC@CF ÓÀ∫ √≈Ó‰∆ Â≈’∆ ”⁄∆∫ Ï≈‘, ÍÀ∫Á∆ ϯ Âæ’ «‘≈ ‘ª ¿π¯! «’ßÈ∆ ·ß„ ˛, Í ÓÀ∫ «¬ÊØ∫ Á∂ ¡√Ò Ú√È∆’ª Á∂ ¡ßÁÒ∆ ·ß„ È±ß Ó«‘√±√ ’«Á¡ª Ò˜≈ ‹ªÁ≈ ‘ª! «¬’ fiπ‰-fiπ‰∆ «‹‘∆ √≈∂ √∆ «Ú⁄ ’ßω∆ ¤∂Û «ÁßÁ∆ ˛ : “Ï∂⁄≈∂, ¡≈͉∂ ÿ «Ú⁄ ‘∆ Ï∂ÿ∂ ÒØ’”, «¬È∑ª ÒØ’ª 鱧 ¡ß◊∂˜∆, ÎÀ∫⁄ ‹ª √ÍÀ«ÈÙ ÏØÒ«Á¡ª Âæ’-√π‰, ÓÀ∫ √Ø⁄Á≈ ‘ª ÓÀ∫ ÏØÒ∆ ª Óª ‘πßÁ∆ ˛ «¬‘ ‹Ø Ӌϱ∆ Úæ√ Á±«‹¡ª Á∆¡ª Ó≈Úª Á∆¡ª ◊ØÁª «Ú⁄ «‚æ◊∂ ͬ∂ ‘È «¬È∑ª Á∆ Óª ¿πÓ ‘ß„≈ È‘∆∫ Ó∆ √∆ √◊Ø∫ ’ÂÒ ’∆Â∆ ◊¬∆ √∆Õ Ï≈‘, ϯ Ò≈ÒØ-Ò≈Ò ‘ج∆ ͬ∆ ˛ ÿª Á∆¡ª «Â¤∆¡ª ¤æª ÂØ∫ Ú∆ ÷±È ⁄Ø∫Á≈ ˛ «¬√ ÷±È, «Óæfi ¡Â∂ ϯ Á∂ ◊≈∂ «Ú⁄ ÓÀ∫ ’ضÏ√ Á∂ ÍÁ-«⁄ßÈ Á∂÷Á≈ ‘ª ‚≈«¬È≈√Ø Á∂ ÍÁ-«⁄ßȪ «‹‘∂ ÁÀ∫Â∆ ÍÁ-«⁄ßÈÕ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 28 ’∆ «Ú«◊¡≈È’ ÷Ø‹ª Í«‘Òª ‘∆ ◊zÊ ≥ ª Ù≈Ùª «Úº⁄ Á‹ ‘È? ◊∞⁄È È±Íπ ËÓ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È ’Á∂ Ú∆ «¬º’ È‘∆∫ ‘∂Õ ËÓ Á≈ √≈≈ √≈ «ÚÙÚ≈Ù ’È Â∂ ‘À ‹Á«’ «’ «Ú«◊¡≈È Á≈ ‹ÈÓ ‘∆ √ºÁ∆ È‹ ÂØ∫ ‘∞Á ≥ ≈ ‘ÀÕ ËÓ È∂ «’‘≈ ‹Ø «ÚÙÚ≈Ù ’È◊∂ ¿∞ ‘ ÍÓ¡Ú√Ê≈ «Úº ⁄ Íz Ú ∂ Ù ’È◊∂ Õ «Ú«◊¡≈È È∂ «’‘≈ «’ ‹∂’ ’∞fi ÈÚª ÷Ø‹‰ª ‘À √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «ÚÙÚ≈Ù ˘ «Â¡≈◊‰≈ ÍÚ∂ ◊ ≈, Í«‘Òª ω∆¡ª » Û ∆Ú≈Á∆ Ë≈È≈Úª Â∂ Ùπ ± ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ ÓÈ∞÷ º È∂ ¡º‹ Â’ ‹Ø ’∞fi ÈÚª ÷Ø « ‹¡≈ ‘À «¬‘ «¬‘Á∂ √º ’ È Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘À Õ «ÚÙÚ≈Ù È≈ ’È Á≈ ÈÂ∆‹≈ ‘ÀÕ ËÓ È∂ ÓÈ∞÷ º Ï≈∂ «’‘≈ «’ ““‹≥Ó‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ÁØ∫ ±≥ Óª Á∂ ◊Ì «Úº⁄ √∆ ª Â∂∂ Ó»≥‘ «Úº⁄ ◊≥Á Ó≥Á ‹ªÁ≈ √∆Õ Â±≥ «¬√ ’∞Ì ≥ ∆ È’ «Úº⁄ Íπ· º ≈ Ò‡«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Â±≥ ¡Á≈√ª Ï∂ÈÂ∆¡ª ’Á≈ √À∫ «’ Ì◊Ú≈È ÓÀ∫˘ «¬√ È’ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’º„Õ Ï≈‘ ¡≈ ’∂ ÓÀ∫ Â∂≈ È≈Ó ‹Íª◊≈Õ Í Â±≥ ‹ÈÓ ÒÀ‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÁπÈ∆¡ª Á∂ ≥ ◊ ÂÓ≈«Ù¡ª «Úº ⁄ ◊ÒÂ≈È ‘Ø «◊¡≈ÕU «Ú«◊¡≈È Á∂ ⁄≈ȉ «Úº⁄ ¡√∆∫ Á∂«÷¡≈ «’ Óª Á≈ Í∂‡ ’∞Ì ≥ ∆ È’ È‘∆∫ ‘ÀÕ «Ú«◊¡≈È È∂ √≈˘ «Á÷≈«¬¡≈ Óª Á∂ Í∂‡ «Úº⁄ Ϻ⁄∂ Á∂ Áπ¡≈Ò∂ «¬º’ ÍÂÒ≈ «fiºÒ∆Á≈ ÍÁ≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À «‹‘Û≈ Ϻ⁄∂ Á∆ ‘ Â∑ª √πº«÷¡≈ ’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘Á∂ Ó»≥‘ «Úº⁄ ’ج∆ ◊≥Á Ó≥Á È‘∆∫ ‹ªÁ≈ ¿∞‘ È≈Û»¬∂ ≈‘∆∫ ÷π≈’ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «’Ò’≈∆¡ª Ó≈Á≈ Ϻ⁄≈ Óª Á∂ Í∂‡ «Úº⁄ Á∆ Óπ√’≈¿∞∫Á≈ ‘À √πÍÈ∂ Á∂÷Á≈ ‘ÀÕ ¡√∆∫ ¿∞ √ ˘ «Ú«◊¡≈È Á∂ ⁄≈ȉ √Á’≈ Ú∂÷ √’Á∂ ‘ª ¿∞‘ «’√∂ Ì◊Ú≈È Á∂ ÂÒ∂ È‘∆∫ ÒÀ «‘≈ ‘∞Á ≥ ≈, «‹Ú∂∫ «’ √≈‚∂ ◊zÊ ≥ ª Ù≈Ùª «Úº⁄ Á‹ ‘ÀÕ ¡º‹ ÂØ∫ ’∞fi Á‘≈’∂ Í«‘Òª ‹ÁØ∫ «’√∂ ’≈È ’’∂ Ϻ⁄∂ È∂ ÈΩ∫ Ó‘∆È∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ÈÓ «Ò¡≈ ª ¿∞‘ Ó≈√»Ó ’∞fi Á∂ √«‘«’¡≈ Â∂ Ó «◊¡≈Õ «¬‘ √Á∆¡ª Â’ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ ËÓ È∂ «¬ºÊ∂ «’‘≈ «’ «Ò÷∆ ¬∂È∆ √∆ Â∂ «Ò÷∆ ˘ ‡≈Ò‰ Ú≈Ò≈ ¡º‹ Â’ ’ج∆ ‹≥«Ó¡≈ È‘∆∫Õ «¬ºÊ∂ ‹ÁØ∫ «Ú«◊¡≈È ‘≈‹ ‘Ø«¬¡≈ ª ¿∞√ È∂ Óª Á∂ ◊Ì «‹‘∆ «ÚÚ√Ê≈ Ú≈Ò∆ (Inkubator) ÓÙ∆È Á∆ ’≈„ ’º„∆ «‹√ È≈Ò Òº÷ª ‘∆ ‹ÈÓ ÂØ∫ Í«‘Òª ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ «Ú«◊¡≈È È∂ ¡≈√≈ Á∂ ’∂ Ï⁄≈ «Ò¡≈Õ «‹√ ¡Ú√Ê≈ ˘ ËÓ È∂ ’∞≥Ì∆ È’ «’‘≈ √∆Õ ¡º‹ Ϻ«⁄¡ª Á∂ ‘√ÍÂ≈Òª «Úº ⁄ ͬ∆¡ª ¡«‹‘∆¡ª ÓÙ∆Ȫ Òº÷ª Ϻ«⁄¡ª Ò¬∆ ‹∆ÚÈÁ≈È √≈Ï ‘ج∆¡ª, ‹Á«’ ËÓ Á∆ «È◊∑≈ «Úº⁄ «¬‘ ¡Ú√Ê≈ ’∞Ì ≥ ∆ È’ ‘ÀÕ Á¡√Ò «‹√ Â∑ª Á∆ ÁπÈ∆¡ª ˘ ¡√∆∫ ¡º‹ Á∂÷ ‘∂ ‘ª «¬‘ √Á≈ ÂØ∫ ¡«‹‘∆ È‘∆∫ √∆Õ «Ú«◊¡≈È È∂ √≈˘ Áº«√¡≈ «’ Ïz«‘Ó≥‚ Á≈ ‘ ‹≈∑ «Ú’≈√ ’ «‘≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷∆ √«Ì¡Â≈ È∂ Ú∆ Ò◊≈Â≈ ÒßÏ∂ √≥ÿÙª ¡Ω’Ûª Óπ√∆Ϫ ˘ Í≈ ’«Á¡ª «Ú’≈√ ’∆Â≈ ¡Â∂ ’≥«Í¿±‡ ¡Â∂ √≈«¬≥√ Á∂ «¬√ Ô∞◊ º «Úº⁄ ÍzÚ∂Ù ’∆Â≈Õ ¡º‹ Á≈ ÓÈ∞º÷ ÍπÒ≈Û∆ Ú≈‘È ¡Â∂ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ «Úº⁄ √Î ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª √≈‚∂ Úº‚∂ Ú‚∂∂ Ï∂Û∆¡ª, ÏÀÒ ◊º‚∆¡ª Â∂ √Î ’Á∂ √ÈÕ ‹∂’ «¬√ ÂØ∫ «Íº¤∂ ‹≈¬∆¬∂ ª ÓÈ∞÷ º Á∆ √Ú≈∆ ’È Ò¬∆ «√Î ÿØÛ≈ ¡Â∂ ¿±· √ÈÕ ’ج∆ √Óª ¡«‹‘≈ Ú∆ √∆ ‹ÁØ∫ ÓÈ∞º÷ ˘ «¬≥È∆ √Ófi Ú∆ È‘∆∫ √∆ «’ «’√∂ ‹≈ÈÚ ˘ Í≈Ò± Ú∆ ω≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «Íº¤∂ ’ج∆ ¡«‹‘≈ √Óª ¡«‹‘≈ √∆ ‹ÁØ∫ ¡‹∂ ÓÈ∞÷ º ˘ ÿ ω≈ ’∂ «‘‰ Á∆ √Ófi Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ ¡≈«Á ’≈Ò Á≈ Ó≈ÈÚ Í‘≈Ûª Á∆¡ª ◊∞Î≈Úª, ÷π≥Áª «Úº⁄ «‘≥Á≈ √∆Õ ¿∞√ ˘ ¡º◊ Ï≈Ò‰ Á∆ ¡‹∂ √Øfi∆ È‘∆∫ √∆ ¿∞‘ √≈≈ «ÁÈ «Ù’≈ Á∆ Ì≈Ò «Úº⁄ «¬Ë ¿∞Ë ‹≥◊Ò Ï∂«Ò¡ª, ÈÁ∆¡ª Á«¡≈Úª Á∂ ’≥«„¡ª Á∂ ¡≈√ Í≈√ ̇’Á≈Õ ¿∞‘ Á»‹∂ ‹≈ÈÚª «‹‘≈ «¬º’ ‹≈ÈÚ ‘∆ √∆Õ «¬√ ¡Ú√Ê≈ «Úº⁄ ¿∞√ Á∂ ‘˜≈ª √≈Ò Ï∆Â∂Õ «¬√ √Ó∂∫ º’ ¿∞√ ˘ «’√∂ ËÓ ‹ª ºÏ Á≈ «⁄ºÂ ⁄∂Â≈ Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ ÓÈ∞º÷ Á∆ √Ófi ÚË∆ ¿∞√ È∂ Ú∂«÷¡≈ «’ ¿∞√ Á∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ Ú≈ÍÁ∂ ’∞ÁÂ∆ ÚÂ≈∂ ¿∞√ Á∆ √Ø⁄ ˘ ‘À≈È ’Á∂Õ ÓÈ∞º÷ È∂ «¬‘Ȫ ÚÂ≈«¡ª ˘ √≥ ⁄ ≈«Ò ’È Ú≈Ò∆¡ª Úº ÷ Úº ÷ Ù’Â∆¡ª Á∆ ’ÒÍÈ≈ ’∆Â∆Õ «‹‘Ȫ ˘ ¿∞ √ È∂ Ï≈¡Á «Úº ⁄ Úº ÷ Úº ÷ Á∂ګ¡ª Á∆¡ª ¿∞Í≈Ë∆¡ª «ÁºÂ∆¡ªÕ Áπ È ∆¡ª Ì Á∂ ÒØ ’ ª Á∂ «¬«Â‘≈√ «Ó«Ê‘≈√ ë  ∂ È‹ Ó≈«Á¡ª ÍÂ≈ ⁄ÒÁ≈ ‘À «’ Úº÷ Úº÷ «÷º«Â¡ª Á∂ ÒØ’ª Á∂ Á∂ÚÂ∂ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ √πÌ≈¡ Úº÷ Úº÷ √ÈÕ ÒØ’ Á∂ګ¡ª Á∆ ’ØÍ∆ ÂØ∫ Ï⁄‰ ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á∆ «’zÍ≈ ‘≈√Ò ’È Ò¬∆ «¬‘Ȫ ˘ ‹∆Úª Á∆¡ª ÏÒ∆¡ª Á∂∫Á∂Õ «¬‘Ȫ Á∆ Í»‹≈ ’Á∂, «¬‘Ȫ ˘ Úº√ ”⁄Ø ∫ ’È Ò¬∆ Ó≥ λ∞’Á∂Õ ¡«‹‘∂ ’Ó’≈‚ª ÂØ∫ ‘∆ ËÓ Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ ËÓ ’Ó È≈Ò √Ï≥Ë ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ¡º‹ Á∂ Í≈·, Í»‹≈ ¡Â∂ ºÏ ˘ ÷Ø‹‰ Á∂ ’Ó’ª‚ ¡√Ò «Úº⁄ Íπ≈ÂÈ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ‹≥ Ó≥ Á≈ ‘∆ √πË«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ »Í ‘ÈÕ «Ú«◊¡≈È È∂ ÓÈ∞÷ º ∆ √«Ì¡Â≈ ˘ ÈÚ∂ ∫ ¡Ê «Áº  ∂ Õ ‹∂ ’ ¡º ‹ ÓÈ∞ º ÷ ◊∞Î≈Úª ”⁄Ø∫ «È’Ò ’≥«Í¿±‡ Á∂ Ô∞º◊ «Úº⁄ ÍzÚÙ ∂ ’ «◊¡≈ ‘À ª «¬√ «Íº¤∂ «Ú«◊¡≈È Á≈ ‘ºÊ ‘ÀÕ «Ú«◊¡≈È È∂ ÓÈ∞÷ º ∆ «˜≥Á◊∆ Á≈ Ó»‘ ≥ Óπ‘ªÁ≈ ‘∆ ÏÁÒ «ÁºÂ≈Õ «Ú«◊¡≈È √π‰∆¡ª √π‰≈¬∆¡ª ◊ºÒª ”Â∂ «ÚÙÚ≈Ù ’ ÒÀ‰ Á≈ È≈Ó È‘∆∫ ÏÒ«’ ‘ «¬’ ÚÂ≈∂ Á∆ «‘ Â’ ‹≈ ’∂ ¿∞√ Á∂ ’≈Ȫ Á∆ Ê≈‘ Í≈¿∞‰ Á∆ Íz∆«’«¡≈ ‘ÀÀÕ «Ú«◊¡≈È «¬º’ ¡«‹‘≈ ⁄≈ȉ ‘À «‹√ Á∂ fiÒ’≈∂ È≈Ò ’∞ Á  ¡Â∂ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡È∂’ª ◊º∞fi∂ Ì∂Á √≈‚∂ √≈‘Ú∂∫ Íz◊‡ ‘Ø ◊¬∂ Â∂ ¡√∆∫ ¡≈Ú≈’ «‘ ◊¬∂Õ Á»‹∂ Í≈√∂ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ù ˘ ¡√∆∫ ‘È∂∂ Á≈ «¬º’ ¡«‹‘≈ ◊∞Ï≈ ’«‘ √’Á∂ ‘ª ‹Ø ÓÈ∞÷ º ∆ √Ø⁄ ˘ »Û∆Ú≈Á∆ ¡Â∂ «Í¤ª‘ «÷º⁄» ω≈¿∞Á≈ ‘ÀÕ «¬«Â‘≈√ ◊Ú≈‘ ‘À «’ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ ÓÈ∞÷ º Á≈ «Ú’≈√ ‘∞Á ≥ ≈ «◊¡≈ ¿∞‘ ÈÚ∂∫ √≈ËȪ Á∂ È≈Ò È≈Ò ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ª ˘ Ú∆ ¡Í‰≈¿∞∫Á≈ «‘≈ ‘ÀÕ Ë≈«Ó’ ¡Â∂ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ù∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ÈÚ∂∫ «Ú⁄≈ª Á≈ ‘Ó∂Ùª «ÚØË ’Á∆ ¡≈¬∆ ‘À Õ Ï» È Ø , ’≈ÍÈ∆’√ (√≥ È ADGC), ◊ÒÀÒ∆˙ (√≥È AEFD) ¡≈«Á «Ú«◊¡≈È∆¡ª È∂ ËÂ∆, ⁄≥Á, √»‹ ¡Â∂ ‘Ø ◊z«‘ª Ï≈∂ ÈÚ∆∫ ‹≈‰’≈∆ È≈Ò Ìͱ ÷Ø‹ª ’∆Â∆¡ª ¡Â∂ Áº«√¡≈ «’ √»‹ Ó≥‚Ò Á≈ ’∂∫Á ËÂ∆ È‘∆∫ ÏÒ«’ √»‹ ‘ÀÕ Í ¿∞√ √Ó∂∫ Á∆ Ë≈«Ó’ ‹Ó≈ È∂ «¬‘Ȫ Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆¡ª ˘ √÷ Â√∆‘∂ «ÁºÂÕ∂ ◊ÒÀÒ∆˙ ˘ √Ó∂∫ Á∆ ¡÷ΩÂ∆ Ë≈«Ó’ ‹Ó≈ È∂ Ò◊≈Â≈ ÒßϪ √Óª Ï≥Á∆ ω≈«¬¡≈Õ ¿∞√  ë ∂ ¡≥È≈ ÂÙºÁÁ ’∆Â≈ ¡Â∂ ¡≥ ¿∞√ ˘ ÓΩ Á∂ ÿ≈‡ ¿∞Â≈ «ÁºÂ≈Õ ¡º‹ ÁπÈ∆¡ª Ì Á∂ Á∂Ù «¬‘ Ó≥ÈÁ∂ ‘È «’ ‘∞‰ Í≈◊Ò÷≈«È¡ª Á∆ ÒØ Û È‘∆∫Õ «¬‘ «ÏÓ≈∆ ‘∞ ‰ «¬Ò≈‹ÔØ ◊ ‘À Í «¬√ Á≈ «√‘≈ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È Á≈ ÓØ„∆ ‚≈: «√◊Ó≥‚ Î≈«¬‚ (√≥ È AHEF) ˘ ‹ªÁ≈ ‘À Õ Î≈«¬‚ ˘ ¡≈͉∆¡ª ÷Ø ‹ ª ’’∂ Ë≈«Ó’ ‹È±È∆¡ª Á∂ √÷ «ÚØË Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ «Í¡≈Õ «¬√∂ Â∑ ª ‚≈«ÚÈ ⁄≈Ò√ (√≥ È AHHI) È∂ ¡≈͉∆ ‹∆Ú «Ú’≈√ Á∆ ÷Ø ‹ È≈Ò ÁπÈ∆¡ª ˘ «‘Ò≈ ’∂ º÷ «ÁºÂ≈Õ Í ¿∞√ √Ó∂∫ Á∆ Ë≈«Ó’ ‹Ó≈ È∂ «¬‘Ȫ Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆¡ª Á∆¡ª «Ò÷ª ˘ ◊Ò∆¡ª, Ï‹≈ª, ⁄Ω≈«‘¡ª «Úº⁄ º÷ ’∂ √≈«Û¡≈Õ «¬‘Ȫ ˘ ‹≈ÈØ Ó≈È Á∆ ËÓ’∆¡ª «ÁºÂ∆¡ªÕ «¬‘Ȫ Á∂ Íz’≈ÙÈ Â∂ Í≈Ï≥ Á ∆¡ª Ò◊Ú≈¬∆¡ªÕ «¬√ ÂØ ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡º‹ ‹Ø ¡√∆∫ ‚≈’‡∆ √‘»Òª Á≈ Î≈«¬Á≈ ÒÀ ‘∂ ‘ª «¬‘ «¬‘Ȫ Á∂ ¬∆˜≈Á’≈ª ˘ Ú∆ «¬‘Ȫ ÏÁÒ∂ Úº‚∆¡ª ’∞Ï≈È∆¡ª ’È∆¡ª ͬ∆¡ªÕ ÓÈ∞ º ÷ Á∂ √∆ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È∆ ≈ª ‹≈◊ ’∂ ÓÈ∞÷ º Á∆¡ª Ò≈Ùª ’Ϫ «Úº⁄∫Ø ⁄Ø∆ Íπ‡Á∂ «¬‘Ȫ ”Â∂ ÷Ø‹ª ’Á∂ Â∂ ÁπÏ≈≈ ÁºÏ ’∂ ¡≈¿∞∫Á∂ ¡«‹‘≈ ÍÂ≈ Òº◊‰ Â∂ «¬‘Ȫ ˘ √÷ √‹≈Úª «ÁºÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ªÕ ËÓ È∂ ÓÈ∞÷ º Ï≈∂ «’‘≈ «’ ÓÈ∞÷ º √Ì ‹∆Úª ÂØ∫ ¿∞ÂÓ ‹∆Ú ‘ÀÕ ÓÈ∞÷ º ≈ ‹ÈÓ ‘∆ ‘À «’ «‹√ È≈Ò Íẕ Ì◊Â∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘À ¡Â∂ ºÏ ˘ Í≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À Í ¡º‹ ËÂ∆ Â∂ √ºÌ ÂØ∫ ÚºË ◊≥Á Í≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ Ú∆ «¬‘Ø ÓÈ∞÷ º È≈Ó Á≈ ‹∆Ú ‘ÀÕ «‹√ Á∆¡ª ’±ª ’’∂ ËÂ∆ Â∂ Ï≈’∆ ‹∆Úª Á≈ ÷≈ÂÓª ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ ÁπÈ∆¡ª Ì Á∂ ËÓª Á≈ ‹∂’ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆¬∂ ª ÍÂ≈ ⁄ÒÁ≈ ‘À «’ ÓÈ∞º÷ Á∂ «Ú’≈√ ’È Á∂ È≈Ò È≈Ò ËÓ Ú∆ «Ú’≈√ ’Á∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ Íπ≈ÂÈ ËÓª Á∂ È∂Ó «‹¡≈Á≈ √÷ √ÈÕ «¬ºÊ∂ «¬‘ Ú∆ «˜’ÔØ◊ ‘À «’ ÁπÈ∆¡ª Á∂ ’¬∆ ¡«‹‘∂ ËÓ Ú∆ ‘È ‹Ø ÍzÓ≈ÂÓª Á∆ ‘Ø∫Á ÂØ∫ ÓπÈ’ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ ÈÚ∂∫ ËÓ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¿∞∫Á∂ ◊¬∂ ¿∞ Ú ∂ ∫ ¿∞ Ú ∂ ∫ ËÓª Á∂ È∂ Ó ª «Úº ⁄ Ú∆ Ò⁄’∆Ò≈͉ ¡≈¿∞ ∫ Á≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ÚÂ≈≈ ¡º‹ Ú∆ ¡√∆∫ Ú∂÷ √’Á∂ ‘ª ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ‘Ø √’Á≈ ‘À «’ ¡«‹‘∂ ËÓ Ú∆ ‘Ø ‰ «‹‘Ȫ «Úº ⁄ «√◊‡ Ï∆Û∆ Ù≈Ï Í∆‰ Á∆ ÓÈ≈‘∆ Ú∆ È≈ ‘ØÚÕ∂ ÓÈ∞÷ º ∆ «¬«Â‘≈√  ë ∂ Ș Ó≈«¡ª ÍÂ≈ ⁄ÒÁ≈ ‘À «’ «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ º ÷ ‰ Ú≈Ò∂ ÒØ ’ ª Á≈ «¬«Â‘≈√ Ú∆ Ë≈«Ó’ √Ø⁄ º÷‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª «‹≥È≈ ‘∆ Íπ≈‰≈ ‘ÀÕ «¬‘ ◊ºÒ Úº÷∆ ‘À «’ ËÂ∆ ”Â∂ Â’Ù∆Ò, «Ú⁄≈Ù∆Ò, «Ú«◊¡≈È’ √Ø⁄ º÷‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ √≥«÷¡≈ ¡≈Ó ÒØ’ª È≈ÒØ∫ ‘Ó∂Ù≈ ÿº‡ ‘∆ ‘À Í «¬‘ ¿∞‘ ÒØ’ ‘È «‹‘Ȫ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ Í«‘Òª È’≈«¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘Ȫ Â∂ ’¬∆ Â∑ª Á∆ Í≈Ï≥Á∆¡ª Ò≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È ¡÷ΩÂ∆ Ë≈«Ó’ ‹Ó≈ª ÚºÒØ∫ ¿∞‘Ȫ Â∂ ’¬∆ Â∑ª Á∂ ‹∞ÒÓ „≈‘∂ ‹ªÁ∂ ‘∂ Í Ï≈¡Á √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ «Úº⁄ «¬‘Ȫ Ó‘≈È ÒØ’ª Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ÓÈ∞º÷Â≈ Ú≈Á∆ ͺ÷ª ˘ ‘ΩÒ∆ ‘ΩÒ∆ ¡Í‰≈ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ ¡«‹‘∂ ’¬∆ ͺ ÷ ª ˘ ÒÀ ’∂ »Û∆Ú≈Á∆, Ë≈«Ó’ ¡Â∂ ¡≥Ë«ÚÙÚ≈Ù∆ ÒØ ’ «Ú«◊¡≈È ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ «ÚØË ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ «ÚØË ÁØ Â∑ª Á≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À «¬º’ ª «‹Ú∂∫ Í«‘Òª «˜’ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À «’ «Ú«◊¡≈È’ √≈ËȪ Á∆ Áπ¿∞ÍÔØ◊ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «Ú«◊¡≈È’ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ «ÈßÁ‰≈ Á»‹≈ «¬‘ «’ ‹ÁØ∫ Ú∆ ’Á∂ «Ú«◊¡≈È∆¡ª Úº Ò Ø ∫ ’Ø ¬ ∆ ÈÚ∆∫ «Ú«◊¡≈È’ ÷Ø‹ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À ª ¿∞√ Á≈ «√‘≈ ¿∞‘Ȫ Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆¡ª ˘ Á∂‰ Á∆ Ï‹≈¬∂ «¬‘ ¡≈÷ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬‘ «’‘Û∆ ’ج∆ ÈÚ∆∫ ◊ºÒ ‘À «¬‘ ◊ºÒª ª √À∫’Û∂ √≈Ò Í«‘Òª Á∆¡ª ‘∆ √≈‚∂ ◊zÊ ≥ ª «Úº⁄ Á‹ ‘ÈÕ «¬º’ ÍÛ∂∑ «Ò÷∂ «ÓºÂ È∂ «¬º’ Ú≈ ÓÀ˘ «’‘≈ «’ ¡º‹ «Ú«◊¡≈È∆ ‹Ø ÍπÒ≈Û∆ Ú≈‘‰ ¡Â∂ ≈’‡ª Á≈ ÍzÔØ◊ ’Á∂ ‘È «¬‘Ȫ ¿∞‚‰ Ù≈Ùª Á∆ ÚÂØ∫ ª Ó‘ªÌ≈ Á∂ √Ó∂∫ ¡≈Ó ‘∞Á ≥ ∆ √∆Õ «¬√∂ Â∑ª ÓØÏ≈«¬Ò ÎØÈ √Ï≥Ë∆ Ú∆ ¿∞√ Á∂ ¡«‹‘∂ ‘∆ Â’ √È «’ ¿∞√ √Ó∂∫ Ú∆ «Ù∆ ÓπÈ∆ ÒØ’ Á» ÏÀ«·¡ª «¬º’ Á»‹∂ È≈Ò Ú≈Â≈Ò≈Í ’ ÒÀ∫Á∂ √ÈÕ Í «¬ºÊ∂ √Ú≈Ò ÍÀÁ≈ ‘∞Á ≥ ≈ ‘À «’ «Ú«◊¡≈È ‹ÁØ∫ ’ج∆ ÷Ø‹ ’Á≈ ‘À ª ¿∞√ Á≈ Î≈«¬Á≈ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï‘∞ √≈∂ ÒØ’ª ˘ ‘∞≥Á≈ ‘À Í ËÓ ◊z≥ʪ «Ú⁄Ò∆¡ª ¿∞‘ ◊ºÒª «‹‘Ȫ ˘ ¡º‹ ’∞fi ÒØ’ª ÚºÒØ∫ «Ú«◊¡≈È Á≈ ¡≈Ë≈ Ó≥«È¡ª ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞‘ ¿∞√ √Ó∂∫ ‹ª ¿∞‘Ȫ ÒØ’ª º’ ‘∆ √∆Ó «’¿∞∫ ‘∆¡ª? «¬√ Â∑ª Á∆¡ª ’∞fi ’∞ ◊ºÒª Ò◊Ì◊ ‘ ËÓ Á∂ ÒØ’ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ Á≈ ÓÈØÊ «¬º’ Â∑ª È≈Ò «Ú«◊¡≈È’ ’≈„ª ˘ ¬∆˜≈Á ’È Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∆ «Ó‘È Á∆ «÷º Ò ∆ ¿∞ ‚ ≈¿∞ ‰ ≈ ¡Â∂ Íπ≈ÂÈ ◊z≥ʪ Ù≈Ùª Á∆¡ª Íπ≈ÂÈ ’≈ÒÍ«È’ ’‘≈‰∆¡ª ˘ Ú«‚¡≈¿∞‰≈ ‘∆ ‘∞≥Á≈ ‘ÀÕ ‹Á«’ «¬‘ ÒØ’ ‘ ÍÒ «¬‘Ȫ «Ú«◊¡≈È’ ’≈„ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ ‘∂ ‘∞≥Á∂ ‘ÈÕ ÏÀ‹≈ÓÈ ÎÀ∫’ÒÈ È≈Ó Á∂ «Ú«◊¡≈È∆ È∂ «Ï‹Ò∆ Á∆ ’≈„ ’º„∆ «‹√ È∂ ÓÈ∞º÷∆ «˜≥Á◊∆ ˘ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈Õ ‘∞‰ ¡≈ÒÓ «¬‘ ‘À «’ ÓÈ∞º÷∆ «‹≥Á◊∆ Á≈ «Ï‹Ò∆ ÂØ∫ Ï◊À «’¡≈√ ’È≈ ‘∆ ¡√≥ÌÚ ‹≈ÍÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ÒØ’ ‹Ø ’«‘≥Á∂ ‘È «’ «Ú«◊¡≈È∆ «‹‘Û∆¡ª ÷Ø‹ª ¡º‹ ’ ‘∂ ‘È «¬‘ ª ’¬∆ √≈Ò Í«‘Òª Á∆¡ª ‘∆ √≈‚∂ Ù≈Ùª «Úº⁄ «Ò÷∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È ¿∞‘Ȫ ˘ Íπ¤‰≈ ωÁ≈ ‘À «’ «Ï‹Ò∆ Á∆ «¬‘ ’≈„ «’√∂ Íπ≈ÂÈ ◊zÊ ≥ Á∂ «’‘Û∂ Í≥È∂ Â∂ «Ò÷∆ ‘ج∆? «‹ºÊØ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘Ø Ú ∂ «’ ÎÒ≈‰∂ ÎÒ≈‰∂ Íπ ‹∂ «Îº ‡ ’’∂ ‡z ª √Î≈Ó Â∂ «Ï‹Ò∆ ÍÀ Á ≈ ’È Ú≈Ò∆¡ª ‡Ï≈¬∆Ȫ ω≈¬∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬√∂ ª Ò» ¬ ∆√ Í≈√⁄ (√≥ È AHBB) È∂ √»÷Ó ‹∆Úª Á∆ ÷Ø‹ ’’∂ ÁπÈ∆¡ª ˘ ‘À≈È ’ «ÁºÂ≈ «’ √≈‚∂ ¡≈Ò∂ Áπ ¡ ≈Ò∂ √» ÷ Ó ‹∆Úª Á∆ «¬º ’ ÁπÈ∆¡ª ‘À ‹Ø √≈‚∆ «˜≥Á◊∆ Á∂ È≈Ò È≈Ò √≈‚∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’Á∆ ‘À Õ ¿∞ √ Á∆ «‹Ú≈‰» ¡ ª, «ÚÙ≈‰»¡ª ¡Â∂ ’∆‡≈‰»¡ª Á∆ ÷Ø‹ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘ Â∑ª Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ˘ ÈÚ∂∫ «√«˙ √Ó«fi¡≈ «◊¡≈ Â∂ ’¬∆ Â∑ ª Á∆¡ª «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈∆¡ª ¡◊√ B@AD 29 «‹‘Ȫ Á∂ ’≈È Í«‘Òª «’√∂ ’∞ÁÂ∆ ’Ø Í ∆ ‹ª «’√∂ Á∂ Ú ∆ Á∂ Ú Â∂ Á∆ È≈˜◊∆ Ó≥«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ ëÂ∂ ’≈Ï» Í≈¿∞‰ «Úº⁄ √ÎÒÂ≈ ‘≈√Ò ’∆Â∆ ‹≈ √’∆Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª «⁄’È ÍΩ’√, ‘À˜≈, ÓÒ∂∆¬∂ «‹‘∆¡ª ’¬∆ «ÏÓ≈∆¡ª √È «‹‘Ȫ È≈Ò ’¬∆ Ú≈ ¬∂È∂ ÒØ’ ÓÁ∂ √È «’ «Í≥‚ª Á∂ «Í≥‚ ÷≈Ò∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ √ÈÕ ¡º‹ «‹‘Û∂ ÒØ’ «¬‘ ’«‘≥Á∂ «’ «Ú«◊¡≈È’ Һ̪ ◊z≥ʪ Ù≈Ùª «Úº⁄ Í«‘Òª ‘∆ ÓΩ‹»Á ‘È ¿∞‘Ȫ ˘ Áº √ ‰ª ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ’∆ ¿∞ Á Ø ∫ «¬‘Ȫ «ÏÓ≈∆¡ª Á∂ Ï⁄≈¡ Ò¬∆ «¬‘Ȫ ◊z≥ʪ Ù≈Ùª ˘ Í«Û∑¡≈ È‘∆∫ √∆ ‹ªÁ≈? «ÏÓ≈∆¡ª Ó‘ªÓ≈∆¡ª Á∂ Ï⁄≈¡ Ò¬∆ ÒØ’ ‹≥ Ó≥ ’Ú≈¿∞∫Á∂Õ Ï∂∆¡ª Â∂ ’º⁄∆¡ª Òº√∆¡ª Í≈¿∞∫Á∂ Í «ÏÓ≈∆¡ª ‘ √≈Ò «Î Ú∆ ÎÀÒÁ∆¡ª «‘≥Á∆¡ª Â∂ ÒØ’ ÓÁ∂ «‘≥Á∂ √ÈÕ «¬√ «√Ò«√Ò≈ ‘‹≈ª √≈Òª ÂØ∫ ⁄º«Ò¡≈ ¡≈ «‘≈ √∆Õ ËÓ «¬‘Ȫ «ÏÓ≈∆¡ª Ó‘ªÓ≈∆¡ª ¡º ◊ ∂ Ï∂ Ú º √ √∆Õ ¡À ‚ Ú‚ ‹À È (√≥ÈAGDI) È≈Ó Á∂ «Ú«◊¡≈È∆ Á∆ ⁄∂⁄’ Á∂ ‡∆’∂ Á∆ ÷Ø‹ È∂ «¬√ «ÏÓ≈∆ Â∂ ’≈Ï» Í≈ «Ò¡≈Õ «¬√∂ ª ÓÀ‚Ó ÓÀ∆ «’¿±∆ (√≥È AHFG) Á∆ ¡À’√∂ Á∆ ’≈„ È≈Ò ‚≈’‡∆ «Ú«◊¡≈È Á∂ ÷∂ «Úº⁄ «¬È’Ò≈Ï ¡≈«¬¡≈Õ ¡À’√-∂ «’Ȫ ëÂ∂ Ò◊≈Â≈ ’≥Ó ’«Á¡ª «¬‘Ȫ «’Ȫ È≈Ò ¿∞‘Ȫ Á≈ √∆ Ø◊∆ ‘Ø «◊¡≈Õ ‘∞‰ «¬‘Ȫ Ó‘≈È ÒØ’ª Á∆ ÿ≈Ò‰≈ ˘ ¡√∆∫ «¬‘ ’«‘ ’∂ «÷ºÒ∆ ¿∞‚≈¬∆¬∂ «’ «¬‘ ◊ºÒª ª Í«‘Òª ‘∆ √≈‚∂ ◊z≥ʪ «Úº⁄ Á‹ ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á≈ Ò≈‘≈ Ú∆ ÒÀ∫Á∂ ‘∆¬∂ ª «¬√ ÂØ∫ Úº‚∆ ’Ó∆È◊∆ ’∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À ÌÒ≈? «¬‘ ¡Î√Ø√ ¿∞ÁØ∫ «‹¡≈Á≈ ‘∞ ≥ Á ≈ ‘À ‹ÁØ ∫ ÍÛ∂ «Ò÷∂ ÏπºË∆‹∆Ú∆ ’À‡≈«◊∆ Á∂ ÒØ’ ˺’∂ È≈Ò ‘∆ ËÓ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È ˘ Ò◊º‚ ’È Á∆ ¡√ÎÒ ’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘ÈÕ ÓÈ∞º÷ ‹≈Â∆ √≈‘Ó‰∂ ¡º‹ Ú∆ ¡È∂’ª √Óº«√¡≈Úª ‘È «‹Ú∂∫ ÍzÁ»Ù‰, ◊∆Ï∆, Â≈ÍÓ≈È Á≈ Ú≈Ë≈, ¿∞»‹≈ √ت Á≈ ÷≈ÂÓª ¡≈«Á ‹Ø ÒØ’ «¬‘ ’«‘≥Á∂ ‘È √Ì √Óº « √¡≈Úª Á∂ ‘º Ò ËÓ ◊z ≥ Ê ª «Úº⁄ ‘È ¿∞‘Ȫ ˘ ÓÈ∞º÷ ‹≈Â∆ Á∆¡ª «¬‘Ȫ √Óº«√¡≈Úª Á∂ ‘ºÒ Ë≈«Ó’ ◊z≥ʪ «Úº⁄Ø ÒºÌ ’∂ Áº√‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È? Á»‹∂ Í≈√∂ Ë≈«Ó’ Ó‘ºÂÂ≈ ˘ Ú∆ «’√∂ ª∑ ÿ‡≈ È‘∆∫ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ Úº÷-Úº÷ √«Ó¡ª Â∂ Úº÷ Úº÷ Ë≈«Ó’ ’¬∆ Ë≈«Ó’ Ù÷√∆¡Âª È∂ √Ó≈‹ Á∆ √π⁄º‹∆ ¡◊Ú≈¬∆ ’∆Â∆ «‹√ È≈Ò Úº ‚ ∂ «¬È’Ò≈Ï ¡≈¬∂ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ’∞ ∆Â∆¡ª Á∂ «÷Ò≈Î Ú∆ ¡≈Ú≈‹ª ¿∞µ·∆¡ªÕ ¡º ‹ ¡√∆∫ ¡≈͉∆ Ø ‹ ≈È≈ «‹≥ Á ◊∆ «Úº ⁄ «‹‘Ȫ ⁄∆‹ª Á≈ ¿∞ÍÔØ◊ ’Á∂ ‘ª ¿∞‘Ȫ ⁄Ø∫ Ï‘∞Â∆¡ª «Ú«◊¡≈È Á∆¡ª ÍÀ Á ≈ ’∆Â∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ ¡≈͉∆ «˜≥Á◊∆ Á∆ ◊º‚∆ ˘ ÚË∆¡≈ ¡Â∂ √π÷≈Ò≈ ⁄Ò≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡√∆∫ ÍÀ ÍÀ Â∂ «¬‘Ȫ √≈ËȪ Á∆ ÓÁÁ ÒÀ ∫ Á∂ ‘ªÕ Í ¡Î√Ø √ ¡√∆∫ ¡≈͉∆ √Ø ⁄ ˘ «Ú«◊¡≈È’ È‘∆∫ ω≈ √’∂Õ ’∆ ’Á∂ ¿∞‘ «ÁÈ ¡≈¬∂◊≈ ‹ÁØ ∫ ÏÀ ‹ ≈ÓÈ ÎÀ ∫ ’ÒÈ «‹‘∂ Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È∆¡ª «‹‘Ȫ È∂ ⁄ÓÂ’≈∆ ÷Ø ‹ ª ’’∂ ÓÈ∞ º ÷ ∆ «¬«Â‘≈√ «Úº ⁄ «¬≥’Ò≈Ï «Ò¡ªÁ≈ Á∆¡ª Â√Ú∆ª Ú∆ √≈‚∂ ÿª Á≈ «Ù◊≈ ‘؉◊∆¡ª? ‹∆≈ ÓØ:IHEE@-EA@II ““Ù‘∆Á ¿±ËÓ «√≥ÿ Á∂Ù ˘ ¡≈˜≈Á Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∞Á≥ ≈ √∆ ¡Á≈ÒÂ∆ «Ï¡≈È ¿∞√Á≈ «⁄≥ÂÈ∆ ͺ÷ Áº√Á≈ ‘ÀU ≈’∂Ù ’∞Ó≈ Ù‘∆Á ¿±ËÓ «√≥ÿ Á≈ ‹ÈÓ BF Á√≥ Ï AHII ˘ √π È ≈Ó «Ú÷∂ ‘Ø « ¬¡≈Õ ¿∞ ‘ Ȫ È∂ «‘≥ Á Ø √ Â≈È ˘ ¡≥◊∂˜ª ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈͉∆ «‹≥Á◊∆ ’∞Ï≈È ’ «Áº  ∆Õ ¿∞ ‘ Ȫ ˘ Ó≈«¬’Ò ˙‚Ú≈«¬ Á∂ ’ÂÒ Á∂ ÁØ Ù «Úº ⁄ CA ‹∞Ò≈¬∆ AID@ ˘ ¡≥◊∂˜ª È∂ Òß‚È «Úº⁄ Ϊ√∆ Ò◊≈ «Áº  ∆ √∆Õ ¿∞ √ Ú≈Ò∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ ¿∞Ó D@ √≈Ò Á∂ ’∆Ï √∆Õ ¡Á≈Ò «Úº⁄ «ÁºÂ≈ «Ï¡≈È ‹ÁØ ∫ E ‹» È AID@ ˘ ‹º‹ Â∂ «‹¿±∆ È∂ ¿± Ë Ó «√≥ ÿ ˘ ˙‚Ú≈«¬ Á∂ ’ÂÒ Á≈ ÁØ Ù ∆ Í≈«¬¡≈ ª ¡Á≈Ò Á∂ ’Ò’ È∂ ¿∞ √ ˘ Íπ æ « ¤¡≈ «’ ¿∞ √ ˘ ’≈˘È Óπ  ≈Ï’ ¡Á≈Ò «’™ È≈ ÓΩ Â Á∆ √˜≈ Á∂ Ú ∂ Õ Â∂ ∂ ’Ø Ò ’«‘‰ ˘ ’∞fi ‘À ª ¿±ËÓ «√≥ÿ ¡Á≈Ò ”⁄ ¡≈͉∂ È≈Ò ¿± Á» , ◊∞ Óπ ÷ ∆ Â∂ ¡≥◊∂˜∆ ”⁄ ÒÀ ’∂ ◊¬∂ H Í∂‹ª ”⁄Ø∫ BE «Ó≥‡ º’ ÏØÒ‰≈ «‘≈ Õ ¿∞ √ È∂ ¡≈͉∂ «Ï¡≈È Á∆ √π » ¡ ≈ ‘∆ “«Ïz « ‡√ √≈Ó≈‹ ÓπÁ≈Ï≈Á”, “«¬≥◊ÒÀ∫‚ ÓπÁ≈Ï≈Á”, “¡≥ ◊ ∂ ˜ ÒØ ’ Â≥  Óπ Á≈Ï≈Á” ÂØ ’∆Â∆ ¡≥◊∂˜ √’≈ Á∂ ˜∞ÒÓª Ï≈∂ ¿∞ √ È∂ «’‘≈ √Û’ª Â∂ Â∞ ‘ ≈‚∆¡ª ÓÙ∆È◊≥Ȫ ‘˜≈ª ‘∆ ◊∆Ï ¡Ωª Â∂ Ϻ«⁄¡ª Á∂ Ú«‘Ù∆¡≈È≈ ’ÂÒ ’ ‘∆¡ª ‘È Õ Ì≈ È∂ ’Á∂ Ú∆ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ª Á≈ «Á¡≈Ò» Í π ‰ ≈ È‘∆ Á∂«÷¡≈Õ «√Î ◊∞Ò≈Ó ’È Ú≈Ò≈ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆ ‹≈ÈÚ «‹‘Û≈ ’ÂÒØŒ◊≈Á ’Á≈ ‘À, ’º‡≈Œ Úº‚∆ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ ÂÏ≈‘∆ Ó⁄≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «‘≥√’ ¡Â∂ Ú«‘Ù∆ ¡≥◊∂˜∆ Á÷Ò¡≥Á≈˜∆ Ì≈Â∆ ÒØ’ª Á∂ ‹È‹∆ÚÈ, √«Ì¡≈⁄≈ ¡≈«Ê’ Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úº⁄ Á∂ È≈Ò È≈Ò Ï∂‘≈Ù≈ ¡Â∂ ¡√≥ Ì ≈Ú∆ √∆’ Â√∆‘∂ ¡≥◊∂˜ª È∂ √≈‚∂ ÓπÒ’ ˘ «¬’ ‹∂Ò∑ ¡Â∂ È’ «Úº⁄ ÂÏÁ∆Ò ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ ¡È∂’ª Ì≈Â∆ ≈‹√∆ ’ÀÁ∆¡ª ˘ ‹∂Òª∑ «Ú⁄ ’∞º«‡¡≈ Ó≈«¡≈, Â√∆‘∂ «ÁºÂ∂ ¡Â∂ Ï∂«¬æ˜Â ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡≥◊∂˜ª Á∂ Ú«‘Ù∆ ÷»È Ú‘≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Â√∆«‘¡ª È≈Ò ’¬∆ ÒØ’ Ó ◊¬∂Õ «¬‘ Á∂÷ ’∂ Ï‘∞ ÒØ’ Í≈◊Ò ‘Ø ◊¬∂, ’¬∆ ÒØ’ª Á∂ Óπ»≥‘ Á∂ ¡≥◊ ’º‡ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ’¬∆¡ª Á∆¡ª ¡º÷ª Ï≈‘ ’º„ «ÁºÂ∆¡ªÕ √≥ √ ≈ Á∂ «’√∂ Ú∆ ’Ø È ∂ «Ú⁄ «‹ºÊ∂ «’Â∂ Â∞‘≈‚≈ ◊«Ò¡≈ √«Û¡≈ fi≥ ‚ ≈ ÒØ ’ Â≥  Â∂ ¬∆√≈¬∆¡Â Á≈ ¿∞‚Á≈ ‘∂ÀÕ Â∞‘≈˘ «ÓÒ∂◊≈ «√Î Â∂ «√Î «¬º’ ⁄∆˜ Ï≥Á»’≈, ÷πÈ ÷≈Ï≈, Ìπ÷Ó∆ ¡Â∂ È∆⁄ Á‹∂ Á∆ ◊≥Á◊∆Õ Ï‘∞ √≈∆¡ª ¡Ωª ˘ «‘≥√’ Â∆’∂ È≈Ò Ú≈Ò≈ ÂØ∫ Ë»‘ ’∂ ◊Ò∆¡ª √Û’ª Â∂ «Ò¡≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹ºÊ∂ ¿∞‘Ȫ ˘ Ï∂«¬æ˜Â ’’∂ «ÂºÊ∂ ¡Ω˜≈ ¿∞‘Ȫ Á∂ √∆ª «Úº⁄ ÷ØÌ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È Õ ¡≥◊∂˜∆ ’≈«Ó¡ª È≈Ò ‘ÓÁÁ∆ ÓÀ∫ ¡≥◊∂˜ ÒØ’ª Á∂ «Ú∞ºË «ÏÒ’∞Ò È‘∆∫ ‘ª Ó∂∂∂ Ì≈Â∆ «ÓºÂª ÂØ∫ Ú∆ ÚºË «¬≥◊ÒÀ∫‚ «Úº⁄ ¡≥◊∂˜ ÁØ√ ‘ÈÕ ÓÀ˘ «¬≥ ◊ ÒÀ ∫ ‚ Á∂ ’≈«Ó¡ª È≈Ò Í» ∆ ‘ÓÁÁ∆ ‘ÀÕ ÓÀ∫ ª «√Î ¡≥◊∂˜ª √≈Ó≈‹∆ √’≈ Á∂ «÷Ò≈Î ‘ª Õ «’√≈Ȫ Â∂ Ó˜Á»ª Ï≈∂ ÓÀ∫ «¬º’ Ì≈Â∆ ÍπºÂ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡Â∂ «¬º ’ ¡≈͉∂ «Í≥ ‚ Á∆ ˜Ó∆È Ú≈‘’ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «Ïz«‡Ù ≈‹ ˘ «¬¿∞∫ Á∂÷Á≈ ‘ª «‹‘Û≈ ‹≈ÒÓ≈È≈ ‘À ¡Â∂ Ì≈Â∆ ÒØ ’ ª Á∆ «˜≥ Á ◊∆ Ò¬∆ ‘≈È∆’≈’ ‘∂ À Õ Úº ‚ ∂ «˜Ó∆Á≈ ¡Â∂ Ì≈ Á∂ Ó≈Ò’ ¡√Ò «Úº⁄ «‹‘Û∂ Ó∂∂ Á∂Ù Á∂ ˜»∆ ¿∞ÁÔØ◊ª Á∂ Ó≈Ò’ ‘È ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á≈ ¿∞ÁÔØ◊ ”Â∂ ’Ϙ≈ ‘À «¬‘ ¡≈͉∆ Ò≈Ò√≈ ¡Â∂ Ò≈Ò⁄ Ò¬∆ Ó∂∂ Á∂Ù Á∆ ¿∞Í‹ Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ’≈«Ó¡ª ˘ «‹¿∞ ‰ Á∂ ‘º ’ ÂØ ∫ Úªfi≈ ’ «Á≥Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ ˜Ó∆È∆ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ ¡≈ÈßÁ Ó≈‰Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ó∂ ∂ Á∂ Ù Ú≈√∆¡ª Ò¬∆ ÈΠÔØ◊ ‘À Õ √’∞»Òª Â∂ «Úæ«Á¡≈ Á∂ Íz√≈ Ï≈∂ «¬‘∆ Ì≈Â∆ ‘≈’Ó Ì≈Â∆ ÒØ’ª Á∆ «Ó‘È Á∆ Ò∞º‡Œ-÷√πº‡ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø ∫ ¡≈Í≈Ù≈‘∆ ·≈· Á∆ «˜≥ Á ◊∆ «‹¿∞»∫Á∂ ‘ÈÕ ÓπÒ’ Á∆ «’√∂ Ú∆ Â∆’∂ È≈Ò √‘≈«¬Â≈ È‘∆∫ ’Á∂ ¿∞Á≈‘È Ú‹Ø ∫ √’» Ò Ï‰≈¿∞ ‰ ‹ª Ó∂ ∂ ÒØ ’ ª «Ú⁄ «Úæ«Á¡≈ Á≈ Íz√≈ ’È «Úº⁄ ““«’¡≈ ‘∞¡≈ ¡◊ «Ó‡ ‹≈¬∂ ¡≈͉∂ ÚÂÈ ’∂ Ú≈√Â∂ ÏπÒÏπÒ∂ ’∞Ï≈È ‘ØÂ∆ ‘À∫ ⁄ÓÈ ’∂ Ú≈√Â∂”” Á∂Ù Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ï≈∂ ÓÀ∫ ÓΩ Á∆ √˜≈ ÂØ∫ È‘∆∫ ‚Á≈Õ «¬‘ Ó∂∂ Ú≈√Â∂ ’∞ºfi Ú∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ ÓÀ˘ Ó ‹≈‰ Á∆ Ú∆ ’ج∆ ÍzÚ≈‘ È‘∆∫Õ «¬√ Ú≈∂ ÓÀ˘ ’ج∆ «Î’ È‘∆∫Õ ÓÀ∫ «’√∂ Ó’√Á Ò¬∆ Ó «‘≈ ‘ªÕ ¡√∆∫ «Ïz«‡Ù √≈Ó≈‹ Á∂ ‘ºÊØ∫ √Â≈¬∂ ‘ج∂ ‘ª ÓÀ˘ ÓÈ Â∂ Ó≈‰ ‘ÀÕ ¡Í‰∆ ‹ÈÓ Ì± Ó ∆ ˘ ¡≈˜≈Á ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ÓÀ˘ ¡≈͉∂ ÓÈ Â∂ Ú∆ Ó≈‰ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ ÓÀ˘ ¿∞Ó∆Á ‘∂À «’ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ ⁄Ò≈ «◊¡≈ ª Ó∂∂ ‘˜≈ª Á∂ Ù Ú≈√∆ Â∞ ‘ ≈˘ ◊≥ Á ∂ ’∞ º « ¡ª ˘ Ï≈‘ ˺ ’ ‰◊∂ ¡Â∂ Ó∂ ∂ Á∂ Ù ˘ ¡≈˜≈Á ’≈¿∞ ‰ Ò¬∆ ¡º ◊ ∂ ¡≈¿∞ ‰ ◊∂ Õ ¿∞ ‘ «ÁÈ ¡≈ «◊¡≈ ‘∂ÀÕ ‹ÁØ∫«’ «¬≥◊ÒÀ∫‚ Á∂ ’≈ÂÒ ÷π È Á∂ «Í¡≈√∂ ’∞ºÂ∂ ˘ ˜» Á∂‰∆ ÍÚ∂◊∆ ¡≈͉∆¡ª Ï√Â∆¡ª ˘ ¡≈˜≈Á∆¡ª È≈Ò ‘∆ Â√∆‘∂ ¡Â∂ Â’Ò∆Ϊ fiº Ò ‰∆¡ª ÍÀ ‰ ◊∆¡ª «‹‘Û∆¡ª «’ «Èº ‘ Ê∂ ÒØ ’ ª ˘ «¬‘Ȫ È∂ «ÁæÂ∆¡ª √ÈÕ «‹Ú∂∫ «’ Ó∂∂ ¡≈͉∂ Á∂Ù Ú≈√∆¡ª ˘Õ ‘∞‰ √Óª ¡≈ «◊¡≈ ‘∂À «’ Ì≈ Á∂ ÒØ’ «¬’ ‹∞º‡ ‘Ø ’∂ ¿∞µ·‰ ¡Â∂ «¬‘Ȫ ¡≥◊∂˜∆ √≈Ó≈‹∆ «◊fiª ˘ «Á÷≈¿∞‰ «’ ‘∞‰ ¿∞ ‘ Òß Ï ≈ √Óª √≈‚∂ ÒØ ’ ª Á≈ ÷π » È È‘∆∫ ⁄»√ √’‰◊∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ Ó∂∆ «Í¡≈∆ ̱Ó∆ Á∂ ÒØ’ª ˘ Úªfi≈ ’ √’‰◊∂Õ ÏÒ«’ ¿∞Í‹ Â∂ ÓπÈ≈Î∂ ˘ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ò¬∆ «ÏȪ ‹Ó≈Â∆ ‹ª È√Ò∆ «ÚÂ’∂ ÂØ Ú √’‰◊∂Õ «¬√ AE@ √≈Òª Á∂ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á È∂ «¬‘ Á√≈ «ÁºÂ≈ ‘À «’ «¬‘ ¡√≥ Ì Ú ‘∂ À ¡≥ ◊ ∂ ˜ ª Ò¬∆ Ì≈Â∆ ÒØ’ª ˘ ’∞⁄Ò √’‰≈Õ ÓÀ∫ «¬‘ Ø√ Ú‹Ø∫ ’∆Â≈ ‘À ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÓπÒ’ Á∂ ¡«Ë’≈ ˘ Ï‘≈Ò ’È Ò¬∆ Ï∂Ùº’ Ó∂À∫ Ó Ú∆ ‹≈ÚªÕ Ó∂∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ ÷≈«‘Ù ¡≈͉∂ Á∂Ù ˘ ¡≈˜≈Á Á∂÷‰ Á∆ Í»∆ È‘∆∫ ‘ج∆Õ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ ÒØ’ª Á∆ ÷≈ ÓÈ≈ ⁄‘ª◊≈ Ï‹≈«¬ «’ ¡≥◊∂˜∆ ¡≈Â≥’Ú≈Á Á∂ ÍzÌ≈Ú ‘∂· Â√ÔØ◊ ‘≈Ò «Úº⁄ «‹¿∞‰ È≈ÒØ∫ ÓÀ È≈ ‘∆ Ó∂∂ ÒØ’ «¬√ √≥√≈ «Ú⁄ «¬√ Ò¬∆ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ √∆ «’ ¿∞‘Ȫ ˘ ¡≥◊∂˜∆ √≈Ó≈‹Ú≈Á ¡Ë∆È «‘‰≈ ÍÚ∂Õ Ì≈ «Ú⁄ ¿∞·∂◊≈Õ Ó∂ ≈ Í» Ú ¡È∞ Ó ≈È ‘À ¡Â∂ ¡≈√Úß Á ‘ª «’ ¡≥ ◊ ∂ ˜ ∆ √≈Ó≈‹Ú≈Á Á≈ ÍÂÈ ‘ØÚ∂◊≈ «‹√ È≈Ò Ì≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í ¡≈˜≈Á ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡≥ «Ú⁄ «Â≥È Ú≈ ÏØ«Ò¡≈ «¬È’Ò≈Ï «¬È’Ò≈Ï «¬È’Ò≈Ï «Ïz«‡√ √≈Ó≈‹Ï≈Á ÓπÁ≈Ï≈Á, ¡≥◊∂˜ ’∞ºÂ∂ ÓπÁ≈Ï≈Á Ì≈ ¡Ó ∂Õ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ¡◊√ B@AD 30 ’≈ı≈È≈ Ó≈Ò’ ÚæÒ∫Ø Ó˜Á» Á∆ ÏÏ ’π‡ æ -Ó≈ «÷Ò≈¯ Ù‘∆Á «ÍzÊ∆Í≈Ò ≥Ë≈Ú≈ Ò∞«Ë¡≈‰≈ Á∂ ‡À’√‡≈¬∆Ò Ó˜Á»ª È∂ ÒÛ∆ √ÎÒ ‘ÛÂ≈Ò «‹¿∞‰-ÓÈ Á∆ Ù≈ÈÁ≈ Ú≈«¬Â! «Í¤Ò∂ «Áȃ Ó∂‘Ï≈È, Ò∞«Ë¡≈‰≈ Á∂ Ò◊Ì◊ BE ‡À’√‡≈¬∆Ò ’≈ı≈«È¡ª Á∂ Ó˜Á»ª È∂ ‡À’√‡≈¬∆Ò ‘Ω˜∆ ’≈Ó◊≈ Ô»È∆¡È Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ «¬æ’ ‹∞fi≈» ‘ÛÂ≈Ò ÒÛ∆ ‘ÀÕ Ó∞æÁ≈ “ÓØÁ∆ Ú»ÒÈ «ÓÒ˜” ‡À’√‡≈¬∆Ò ’≈ı≈È∂ Á∂ Ó≈Ò’ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ ÚæÒØ∫ Í≈ÚÒ»Ó Ó˜Á» ⁄øÁÙ∂÷ ˘ ÏÏ „ø◊ È≈ˇ ’π應 Á≈ √∆Õ «¬√ ’∞æ‡-Ó≈ «Úæ⁄ ⁄øÁÙ∂÷ Á∆ Èæ’ Á∆ ‘æ‚∆ ‡∞æ‡ ◊¬∆ ¡Â∂ ¡æ÷ ”Â∂ ◊øÌ∆ √æ‡ Úæ‹∆Õ ⁄øÁÙ∂÷ È∂ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ Ó≈Ò’ ’Øˇ Í∆√ ∂‡ ”Â∂ ÁØ Ó‘∆È∂ ’øÓ ’∆Â≈ √∆Õ ’øÓ ÿæ‡ «ÓÒ‰ ’≈È ¿π√È∂ ¿πµÊØ∫ ’øÓ ¤æ‚ «ÁæÂ≈Õ ⁄øÁÙ∂÷ Á∂ Ó≈Ò’ ÚæÒ ’∞æfi ÍÀ√∂ Ï≈’∆ «‘øÁ∂ √ÈÕ Ú≈-Ú≈ Óø◊‰ ”Â∂ Ú∆ Ó≈Ò’ È∂ «¬‘ ÍÀ√∂ È‘∆∫ «Áæ  ∂ Õ ÍÀ √ ∂ Á∂ ‰ Á∆ ʪ Ó≈Ò’ È∂ ⁄ø Á Ù∂ ÷ ˘ ËÓ’≈«¬¡≈ «’ ‹∂ Á∞Ï≈≈ ÍÀ√∂ Óø◊∂ ª ¿π‘ Í∞«Ò√ ÂØ∫ ’π‡Ú≈¬∂◊≈, Òæª ÂπÛÚ≈¬∂◊≈, ◊≈«¬Ï ’Ú≈ Á∂Ú∂◊≈Õ Í ⁄øÁÙ∂÷ ¡≈͉∆ √ı «Ó‘È Á∆ ’Ó≈¬∆ ¤æ‚‰ ˘ «Â¡≈ È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈Õ AD ‹∞Ò≈¬∆ Á∆ Ù≈Ó ˘ Ó≈Ò’ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ È∂ Í∞«Ò√ È≈ˇ «ÓˇÌπ◊ ’’∂ ¿∞√˘ «◊ïÂ≈ ’Ú≈ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ Ê≈‰∂ «Ò‹≈ ’∂ ÷πÁ ¿π√˘ Ï∞∆ Â∑ª ’π櫇¡≈Õ «⁄‘∂ ”Â∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÓÒ∂ È≈ˇ ⁄øÁÙ∂÷ Ï∂‘ØÙ ‘Ø «◊¡≈Õ ‹ÁØ∫ ‘ØÙ ¡≈¬∆ ª ¿∞√È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ‘√ÍÂ≈Ò «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈Õ ¿∞√Á∂ Èæ’ Á∆ ‘æ‚∆ ‡∞æ‡ ⁄∞æ’∆ √∆ ¡Â∂ ¡æ÷ ¿πµÂ∂ ÓæÊ∂ ”Â∂ ‡ª’∂ Òæ◊∂ √ÈÕ «¬√ Ó˜Á» ”Â∂ ‘ج∂ ÏÏ ˜πÒÓ È∂ Ó∂‘Ï≈È «¬Ò≈’∂ Á∂ ‘Ø ’≈ı≈«È¡ª Á∂ Ó˜Á»ª ˘ fiø‹ØÛ ’∂ æ÷ «Áæ  ≈ ¡Â∂ ◊π æ √ ∂ È≈ˇ Ì «Áæ  ≈Õ Ò◊Ì◊ BE ’≈ı≈«È¡ª Á∂ Ó˜Á»ª È∂ AD ‹∞Ò≈¬∆ Á∆ Ù≈Ó ˘ ‘∆ ‘ÛÂ≈Ò ’ «ÁæÂ∆Õ Óø◊ ’∆Â∆ ◊¬∆ «’ Í∞«Ò√ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ «ıÒ≈Î ¡ÀµÎ.¡≈¬∆.¡≈. Á‹ ’’∂ ¿∞√˘ ‹∂Ò∑ Ì∂‹∂Õ Í Í∞«Ò√ Ó≈Ò’ Á≈ ‘∆ √≈Ê Á∂ ‘∆ √∆Õ «¬Ò≈’∂ Á∂ ‘Ø Ó≈Ò’ª È∂ Ú∆ ÁØÙ∆ Ó≈Ò’ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ Á≈ ‘∆ √≈Ê «ÁæÂ≈Õ ¿∞È∑ª È∂ Í∞«Ò√ ˘ «’‘≈ «’ ‹◊Á∆Ù «ıÒ≈Î ’ج∆ ’≈Ú≈¬∆ È‘∆∫ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆Õ «√¡≈√∆ ÁÏ≈¡ Á∆ ◊æÒ Âª Í∞«Ò√ È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ‘∆ ’Ï»Ò Ò¬∆ √∆Õ Ó≈Ò’ª È∂ ‘ÛÂ≈Ò ”Â∂ ÏÀ·∂ Ó˜Á»ª ˘ √≈¯ ’«‘ «ÁæÂ≈ «’ ‹∂ ¿∞‘ ’øÓ ”Â∂ È‘∆∫ ÍÂ∂ ª ’øÓ ÂØ∫ ’æ„ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ «ÚÌ≈◊ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ Ú∆ Ó≈Ò’ª Á≈ ‘∆ Íæ÷ «Ò¡≈Õ Ó≈Ò’ª ÚæÒØ∫ Ó˜Á»ª «ıÒ≈Î «Ù’≈«¬Â ¿πµÂ∂ ¿∞‘ ÎÀ’‡∆-ÎÀ’‡∆ ⁄À«’ø◊ ’È ◊¬∂Õ «¬‘ ¿∞‘∆ «’ «ÚÌ≈◊ ‘À ‹Ø Ó˜Á»ª Á∂ ’˘È∆ ‘æ’ Ò≈◊» ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ’Á∂ Ú∆ ’≈ı≈«È¡ª Á∆ ⁄À«’ø◊ È‘∆∫ ’Á≈ ¡Â∂ Ó˜Á»ª ÚæÒØ∫ Ó≈Ò’ª «ıÒ≈Î ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ Ú≈ˇ∆¡ª «Ù’≈«¬Âª æÁ∆ Á∆ ‡Ø’∆ «Úæ⁄ √πæ‡ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ Ó≈Ò’ª Á∆¡ª √≈∆¡ª ËÓ’∆¡ª, Í∞«Ò√ ÚæÒØ∫ √ı ’≈Ú≈¬∆ ’È Á∆¡ª ËÓ’∆¡ª, «’ «ÚÌ≈◊ ÚæÒØ∫ ÎÀÒ≈¬∆ ‹≈ ‘∆ Á‘Ù ¡Â∂ «Á‘≈Û∆¡ª ‡∞應 ÂØ∫ ‘Ø ‘∂ ¡≈Ê’ È∞’√≈È Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡≈͉∂ Ó˜Á» √≈Ê∆ ⁄øÁÙ∂÷ ˘ «¬È√≈¯ «ÁÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ Ó∂‘Ï≈È Á∂ Í≈ÚÒ»Ó Ó˜Á» ‘ÛÂ≈Ò «Úæ⁄ ‚‡∂ ‘∂Õ «‹æÊ∂ ‘ÛÂ≈Ò È∂ Ó≈Ò’ª Á∂ ‘ØÙ ¿π‚≈ «ÁæÂ∂ ¿∞Ê∂ ‘∆ Í∞«Ò√ Ê≈‰∂ ”Â∂ ‘ج∂ ˜ÏÁ√Â Ø‘Í»È ËÈ∂Óπ˜‘«¡ª, √Û’ª ”Â∂ ’æ„∆¡ª ◊¬∆ ÀÒ∆¡ª È∂ Í∞«Ò√ ˘ «¬√ ◊æÒ Ò¬∆ Ó‹Ï» ’ «ÁæÂ≈ «’ ¿π‘ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ «ıÒ≈ΡÀµÎ.¡≈¬∆.¡≈. Á‹ ’∂Õ CBE/E@F Ë≈≈Úª «‘ Ó≈Ò’ ¿∞æÂ∂ Ó≈ÓÒ≈ Á‹ ‘Ø«¬¡≈Õ ⁄øÁÙ∂÷ ˘ Ï∂÷Ω¯ ‘Ø’∂ ‹≈ÈÚª Á∆ Â∑ª ’∞應 Ú≈ˇ∂ Ó≈Ò’ È∂ ’Á∂ √Ø«⁄¡≈ Ú∆ È‘∆∫ √∆ «’ ¿∞√Á≈ «¬‘ ‘Ù ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿∞‘ Ó˜Á»ª ˘ ¡≈͉∂ ¡≈Í ’∞應, Í∞«Ò√ ÂØ∫ ’π‡Ú≈¿π‰, Ó˜Á»ª Á∂ ÍÀ√∂ Áæω ¡≈«Á Ò¬∆ ÏÁÈ≈Ó ‘ÀÕ Í «¬√ Ú≈ Ó˜Á» ¬∂’Â≈ È∂ ¿∞√˘ ¿∞√Á∆ ¡Ω’≈ Áæ√ «ÁæÂ∆Õ «◊ïÂ≈∆ Á∂ ‚Ø∫ ¿∞‘ ¡ÀµÎ.¡≈¬∆.¡≈. Á‹ ‘؉ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ¡≈͉∆ ’Ø·∆ ˘ «˜øÁ≈ Ò≈ ’∂ Ìæ‹ ÷Û≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ «ÁÒ Á∂ ÁΩ∂ Á∂ Ï‘≈È∂ È≈ˇ √∆.¡ÀÓ.√∆. Á∂ ¡≈¬∆.√∆.Ô». «Úæ⁄ ÌÂ∆ ‘Ø «◊¡≈Õ Í∞«Ò√ ¿∞µÂ∂ ¿∞√˘ «◊ïÂ≈ ’È Ò¬∆ ÁÏ≈¡ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ «‹æ Ó◊Ø∫ ‘∆ Ó˜Á»ª È∂ AI ‹∞Ò≈¬∆ ˘ ‘ÛÂ≈Ò ÷ÂÓ ’∆Â∆Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬‘ ÒÛ≈¬∆ «√¯ «¬æ’ Ó˜Á» È≈ˇ ‘ج∆ ’∞æ‡-Ó≈ «ıÒ≈Î ¡Â∂ «√¯ «¬æ’ ˜≈ÒÓ Ó≈Ò’ «ıÒ≈Î È‘∆∫ √∆Õ √≈∂ ’≈ı≈«È¡ª ¡Â∂ ‘Ø ’øÓ Á∆¡ª Ê≈Úª ”Â∂ Ó˜Á»ª ˘ «Ì¡≈È’ Á∞«Ú‘≈, ’∞æ‡-Ó, ◊≈Ò∑◊ÒΩ⁄, Ò∞æ‡, ˜Ï Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ Í∞«Ò√, ÍÃÙ≈√È, «’ «ÚÌ≈◊ È≈ «√¯ Ó≈Ò’ª Á≈ √≈Ê «ÁøÁ∂ ‘È √◊Ø∫ Ó˜Á»ª Á∆ Ò∞æ‡ «Úæ⁄ ¿∞‘ Ú∆ ÷∞æÒ’∂ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ Ó˜Á»ª Á∂ Á∂ ÁπÙÓ‰ Ï∂÷Ω¯ ‘È, ¿∞È∑ª ˘ «’√∂ Á≈ ‚ È‘∆∫ ‘ÀÕ Ó∂‘Ï≈È Á∂ Ó˜Á»ª È∂ ⁄øÁÙ∂÷ Á∆ ’∞æ‡-Ó≈ «ıÒ≈Î ÒÛ≈¬∆ ÒÛÁ∂ ‘ج∂ ¡√Ò «Úæ⁄ √≈∂ Ó˜Á»ª È≈ˇ ‘؉ Ú≈ˇ∂ ¡æ«Â¡≈⁄≈ª «ıÒ≈Î «ÚØË ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√ ‹∞fi≈» ‘ÛÂ≈Ò ˜∆¬∂ Ó˜Á»ª È∂ Ó≈Ò’ª ¡Â∂ Í∞«Ò√-ÍÃÙ≈√È ˘ «¬‘ «⁄Â≈ÚÈ∆ «ÁæÂ∆ ‘À «’ ¿∞‘ ¿∞È∑ª Á∆ Ò∞æ‡, ˜Ï, ˜πÒÓ ‘Ó∂Ùª √«‘‰ È‘∆∫ ’Á∂ ‘ª◊∂, «’ ¿∞È∑ª È≈ˇ ◊∞Ò≈Óª ¡Â∂ ‹≈ÈÚª Ú◊≈ √¨’ ÏøÁ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬æ’ «¬æ‹Â Ì∆, ¡≈ÂÓ-√ÈÓ≈È Á∆ «˜ø Á ◊∆ «‹¿π ‰ ≈ ¿∞ È ∑ ª Á≈ ‘æ’ ‘À ¡Â∂ «¬‘ ‘æ’ ¿∞‘ ÒÀ ’∂ «‘‰◊∂Õ «¬√ ‹∞fi≈» ÿØˇ È∂ Ó≈Ò’ª «Úæ⁄ ÷Ω¯ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ÿØˇ Á∂ ¡√ ÚÒØ∫ ’¬∆ Ó≈Ò’ª È∂ Ó˜Á»ª ˘ √æÁ ’∂ ¿∞È∑ª Á≈ ÁæÏ∂ ‘ج∂ ÍÀ√∂ ¡Á≈ ’∆Â∂ ‘ÈÕ ’¬∆ Ó˜Á» ¡≈͉∂ ¡≈Í ‹ÁØ∫ Ó≈Ò’ª ÂØ∫ ¡≈͉∂ ÍÀ√∂ Óø◊‰∂ ◊¬∂ ª Ó≈Ò’ª È∂ Â∞ø Á∂ «ÁæÂ∂Õ «¬‘ Ó˜Á»ª Á∆ «¬æ’-‹∞æ‡Â≈ Á∆ Â≈’ Á≈ ¡√ ‘ÀÕ «¬√ ‘ÛÂ≈Ò «Úæ ⁄ Ó˜Á» ª È∂ ’≈ı≈È≈ Ó≈Ò’ ‹◊Á∆Ù ◊∞ÍÂ≈ «ıÒ≈Î ‹Ø ’˘È∆ ’≈Ú≈¬∆ ’Ú≈¿∞‰ Á∆ «‹æ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ‘À ¿∞‘ «¬æ’ ⁄ø◊∆ ¿∞ÍÒÏË∆ ‘À, Í √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ¿∞ÍÒÏË∆ «¬√ «Úæ⁄ ‘À «’ Ó˜Á»ª È∂ ÂÈ÷≈‘, Îø‚, ÏØÈ√ «‹‘∂ Ó∞ æ « Á¡ª ÂØ ∫ Ú∆ ¡æ ◊ ∂ ÚË’∂ ’∞ æ ‡ -Ó≈, ◊≈ˇ∑ ª , Ï∂«¬æ˜Â∆ Á∂ Ó∞æÁ∂ ”Â∂ ÎΩÒ≈Á∆ ¬∂’Â≈ ω≈’∂ ‘ÛÂ≈Ò ÒÛ∆ ‘ÀÕ ‘ÛÂ≈Ò È≈ˇ Ó˜Á»ª ˘ ÂÈı≈‘ Ú≈Ë≈, Îø‚, ÏØÈ√ «ÓÒ‰ ¡≈«Á Á≈ ’ج∆ Î≈«¬Á≈ È‘∆∫ ‘؉ ‹≈ «‘≈ √∆ √◊Ø∫ Íø‹ «ÁÈ Á∆ «Á‘≈Û∆ ÂØÛ∆ ¡Â∂ ’øÓ ÂØ∫ ’æ„∂ ‹≈‰ ¡Â∂ Í∞«Ò√ ÚæÒØ∫ √øÌ≈«Ú ˜Ï Á≈ ıÂ≈ √‘∂Û ’∂ Ú∆ ¿∞‘ ‘ÛÂ≈Ò «Úæ⁄ ‚‡∂ ‘∂ ¡Â∂ Í∞«Ò√ ˘ ’≈Ú≈¬∆ ’È Ò¬∆ ÿ∂Á∂ ‘∂Õ «¬‘ ⁄∆˜ Áæ√Á∆ ‘À «’ ¿∞È∑ª «Úæ⁄ Ó˜Á» «√¡≈√ Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ «Ú’«√ ‘ج∆ ‘À, «’ ¿∞È∑ª «Úæ ⁄ ‹∞ fi ≈» «¬æ ’ ‹∞ ‡ ‹Ó≈Â∆ ÿØ ˇ Á∆ ⁄∂  È≈ «Ú’«√ ‘ج∆ ‘ÀÕ Ó∂‘Ï≈È Á∂ Ó˜Á»ª Á∆ «Ú’«√ ⁄∂ÂÈ≈ ‘∆ «¬√ ‘ÛÂ≈Ò Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ¿∞ÍÒÏË∆ ‘À Õ ´«Ë¡≈‰∂ Á∂ ‡À ’ ‡≈¬∆Ò Ó˜Á» ª «Úµ⁄ ‡À’√‡≈¬∆Ò ‘Ω˜∆ ’≈Ó◊≈ Ô»È∆¡È ¡Â∂ «Ï◊πÒ Ó˜Á» Á√Â≈ Úæ Ò Ø ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂ Íà ⁄ ≈-Íà √ ≈, ‹æÊ∂ÏøÁ’ ’øÓ, ¡Â∂ ÿØÒ √◊Ó∆¡ª Á∆ «¬‘ ÷≈√ ÍÃ≈ÍÂ∆ ˛Õ √Ó≈¬∂Á≈ ‹Ó≈ «ıÒ≈Î Ó˜Á» ‹Ó≈ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ˙È∆ ‘∆ ӘϻÂ∆ È≈ˇ ¡æ◊∂ ÚË∂◊∆ «‹øÈ∆ Ó˜Á»ª «Úæ⁄ ‹Ó≈Â∆ ÿØˇ Á∆ «√¡≈√∆ √Ófi ¡æ◊∂ ÚË∂◊∆Õ ““√≈∂ Ï≥«Á¡ª È∂ Ó ‘∆ ‹≈‰≈ ‘À, Í Ó‘ºÂÂ≈ ͺ÷Ø∫ ÓΩ ÓΩ «Úº⁄ Î’ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ Í≈⁄∆È ⁄∆È∆ «Ò÷≈∆ ˜»Ó≈ ⁄∆¡È È∂ «’‘≈ √∆, ““Ì≈Ú∂∫ √≈∂ Ï≥«Á¡ª ˘ «¬º’Ø «‹‘∆ ÓΩ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À, Í «¬‘ Â≈¬∆ ÍÏ ÂØ∫ Ì≈∆ Ú∆ ‘Ø √’Á∆ ‘À ‹ª Î≥ÿ ÂØ∫ ‘ΩÒ∆ Ú∆““ ÒØ’ª Ú≈√Â∂ ÓÈ≈ Â≈¬∆ ÍÏ ÂØ∫ Ì≈∆ ‘À Í Î≈«Ù√‡ª Ú≈√Â∂ ’≥Ó ’È≈ ¡Â∂ Ò∞‡∂«¡ª Â∂ ‹≈Ϫ Ú≈√Â∂ Ó ‹≈‰≈ Î≥ÿ ÂØ∫ ‘ΩÒ≈ ‘ÀÕ”” -Ó≈˙˜∂-Â∞≥◊ ¡º ‹ ÂØ ∫ CC Ú∑ ∂ Í«‘Òª Í≥ ‹ ≈Ï Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ Á≈ √Ì ÂØ ∫ √«Â’≈«¡≈ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ¡≈◊» «ÍÊ∆Í≈Ò «√≥ ÿ ≥ Ë ≈Ú≈ ¡«‹‘∆ ‘∆ ÍÏÂØ ∫ Ì≈∆ ÓΩ Â Á∂ ◊Ò ‹≈ Òº«◊¡≈Õ ÓΩÂ! «‹‘Û∆ Ò∞º‡ ¡Â∂ Á≈Ï∂ «Ú∞ º Ë ÒØ ’ ª Á∆ Óπ’Â∆ Á∂ ’≈˜ Ò¬∆ ‹»fiÁ∂ ‘˜≈ª ‹∞ fi ≈» ¡ ª Á∂ ÓȪ ¡≥ÁÒ∆ ‹Ó≈Â∆ ÈΠ˘ Í⁄≥ ‚ ’È Ú≈Ò≈ Íz ∂ È≈ √Ø ω ◊¬∆Õ AH ‹∞ Ò ≈¬∆ AIGI, («‹√ «ÁÈ ÒØ ’ Áπ Ù Ó‰ Â≈’ª Á∂ «ÙÙ’≈∂ ‘Ø ¬ ∂ ˜÷∆Á ◊∞ ≥ « ‚¡ª È∂ «¬√ ‘Ø ‰ ‘≈ √÷Ù∆¡Â ˘ «È◊«Ò¡≈ √∆) «‹ºÊ∂ ¡≈¬∂ Ú∑∂ Í≥ ‹ ≈Ï Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ Ò«‘ Ò¬∆, «¬√ √π ÿ Û ‹ÈÂ’ ¡≈◊» Á∆ ¡‰‘Ø ∫ Á Á≈ «ÁÒ «Ú≥È∑Úª ¡«‘√≈√ ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À, ¿∞Ê∂ È≈Ò ‘∆ «ÍÊ∆ Á∂ Ù≈ÈÁ≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ¿∞√Á∆ √»Ï∆Â≈ Ì∆ ÓΩ ÂØ∫ Íz∂È≈ ÒÀ ’∂ ¡º◊∂ Úˉ Á≈ √≥Á∂Ù ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «ÍÊ∆ È∂ Í≥‹≈Ï ¡≥Á «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ Ò«‘ Á∆ ¿∞√≈∆ «Úº⁄ «¬º’ ‹ÈÂ’ ¡≈◊» Ú‹Ø∫ √Ì ÂØ ∫ ¿∞ µ ÿÛÚª Ø Ò «ÈÌ≈«¬¡≈Õ ¿∞ √ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ¿∞µ√∆ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È È≈ «√Î Í≥‹≈Ï Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆ Ó≈‰Â≈‰ Ú≈Ò∆ ÒÛ≈’» ‹Ê∂Ï≥Á∆ Ú‹Ø∫ ¿∞µÌ∆ √◊Ø∫ «¬√È∂ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Ò«‘ ¡≥ Á ⁄∂ Â È ¡Â∂ ÷≈Û’» ‹º Á Ø ‹ «‘Áª Á∆¡ª Ù≈ÈÁ≈ Ú≈«¬Âª Á∆ «√‹‰≈ «Úº⁄ ÓØ‘∆ Ø Ò ¡Á≈ ’∆Â≈Õ Á∞ √  ’«Ó¿± « È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆ «√¡≈√ ÂØ∫ ¡◊Ú≈¬∆ ¡Â∂ Íz∂È≈ ÒÀ‰ ¡Â∂ «¬√˘ ‹ÈÂ’ √◊Ó∆ Á∂ ÷∂ «Úº⁄ Ò≈◊» ’È Á∆ ¡≈͉∆ ÔØ◊Â≈ √Á’≈ «ÍÊ∆ È∂ Í≥ ‹ ≈Ï ¡≥ Á ‹ÏÁ√ ÷≈Û’» «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ Ò«‘ ˘ ‹Ê∂Ï≥Á ’È ¡Â∂ ¡◊Ú≈¬∆ Á∂‰ «Úº⁄ ¿∞µÌÚª ØÒ ¡Á≈ ’∆Â≈Õ «¬‘ Á∞√ «¬È’Ò≈Ï∆ «√¡≈√ «Úº⁄ ¿∞√Á∆ ¡‚ØÒ «È‘⁄≈ ’’∂ ‘∆ √∆ «’ ¿∞√È∂ AIG@-GA Á∂ ¿∞ √ ÁΩ «Úº ⁄ «÷≥ ‚ ∆ ‘Ø ¬ ∆ «¬È’Ò≈Ï∆ «Ú«Á¡≈Ê∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆ ˘ ÓπÛ ‹Ê∂Ï≥Á ’È Á≈ Ï∆Û≈ ⁄π º « ’¡≈ ‹ÁØ ∫ ’«Ó¿± « È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ ¡≥ÁÒ≈ Ó≈¡’∂Ï≈˜ ∞fi≈È ⁄Û∑ «Úº⁄ √∆Õ ‹ÁØ∫ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ Ò∆‘ «Úº⁄ ¡‚ØÒ «È‘⁄≈ Á∂ Ï◊À- «¬‘ «ÚÙÚ≈Ù ’È≈ √≥ÌÚ È‘∆∫ √∆ «’ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∂ «Ì¡≈È’ ‹Ï Á∂ Ï≈Ú‹»Á ‹ÈÂ’ ‹Ê∂Ï≥Á∆¡ª ¿∞√≈∆¡ª ¡Â∂ ’≈«¬Ó º÷∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ «ÍÊ∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È È∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ Ò∆‘ Á∆ ÷∆ fi≥‚≈ÏÁ≈ Ú‹Ø∫ Ó≈¡’∂Ï≈˜ ¡Â∂ √ØËÚ≈Á∆ ∞ fi ≈Ȫ «Ú∞ º Ë ‚‡Ú∆∫ ÒÛ≈¬∆ «Áº  ∆ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂ «ÚÙ≈Ò «‘º«√¡ª ˘ «¬‘Ȫ ∞fi≈Ȫ ÂØ∫ Óπ’ º«÷¡≈Õ ≥Ë≈Ú≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È ÚºÒØ∫ Úº÷ Úº÷ ÂÏ«’¡ª Á∆ √ªfi∆ ‹ÈÂ’ Ò«‘ Á∆ ¿∞√≈∆ ’È ¡Â∂ ÒØ’ª ¡≥Á ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á∆ √Øfi∆ Á≈ Í√≈≈ ’È «Úº⁄ «ÈÌ≈¬∂ «ÚÒº÷‰ ØÒ È∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ªÈΩ‹∞¡≈Ȫ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÒØ’ª Á∂ ‘ØȪ ‹∞fi≈ «‘º«√¡ª Á∂ ÓȪ «Úº⁄ Ú∆ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È ¡Â∂ «ÍÊ∆Í≈Ò ≥Ë≈Ú≈ Á∆ «ÚÙ∂٠ʪ ω≈ «ÁºÂ∆ √∆Õ «¬√∂ ’’∂ «ÍÊ∆ Á≈ È’Ù≈ «¬º ’ ‘ÓÈ «Í¡≈∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈◊» ÂØ∫ ¡º◊∂ ÚË ’∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ «¬º’ ¡≈◊» «Úº⁄ Ú‡Á≈ ‹≈ «‘≈ √∆Õ «ÍÊ∆ Á∆ √÷Ù∆¡Â «¬º ’ ÚË∆¡≈ ’«Ó¿±«È√‡ Ú≈Ò∂ Ù≈ÈÁ≈ ◊∞‰ª Á∆ Ó≈Ò’ √∆Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¡Â∂ ‘ØȪ ÒØ’ª «Úº⁄ ω∂ ¿∞√Á∂ Ó≈‰ Â≈‰ Ú≈Ò∂ ∞ÂÏ∂ È∂ ¿∞√˘ ’Á∂ Ú∆ α È‘∆∫ ⁄≈«Û∑¡≈Õ ¡≈͉∂ √Óπº⁄∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹∆ÚÈ ÁΩ≈È ¿∞√È∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ê∂Ï≥Á∆ Á∆ √Óπ«‘’ «¬º¤≈ √≈‘Ó‰∂ ⁄∂ Â È ¡≈Í≈ √Ó͉ Á∆ Ù≈ÈÁ≈ Ú≈«¬Â ˘ ¿∞ µ ⁄∆ ⁄πº«’¡≈Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ¡Â∂ ÒØ ’ ª Ò¬∆ ◊«‘∂ «Èºÿ ¡Â∂ √«Â’≈ Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª È≈Ò Ì∂ «¬√ ¡≈◊» Á∆ √÷Ù∆¡Â Ò¬∆ ¤Ø‡≈͉ ¡Â∂ Â≥◊Ș∆ «ÏÒ’∞ º Ò ˙Í∂ √ÈÕ Ó≈¡’∂ Ï ≈˜ ¡Â∂ √Ø Ë Ú≈Á∆ «√¡≈√ Á∂ ÍÀØ’≈ª ÚºÒØ∫ √Ó∂∫ √Ó∂∫ ¿∞ √ Á∆ √÷Ù∆¡Â ¿∞ µ Â∂ ÿ‡∆¡≈ «Èº ‹ ∆ ÂØ ‘ ÓÂÏ≈˜∆ È≈Ò Ì∂ ˜«‘∆Ò∂ ‘ÓÒ∂ ‘∞≥Á∂ ‘∂Õ Í ¿∞√ È∂ È≈ ‘∆ «¬‘Ȫ Á∆ ’Á∂ ÍzÚ≈‘ ’∆Â∆ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘, «√¡≈√∆ «ÚØË∆¡ª È≈Ò «Ú⁄≈Ë≈’ ÒÛ≈¬∆ ≈‘∆∫ È«‹º · ‰ Á∂ «Ó¡≈ ÂØ ∫ È∆Úª «‚◊‰ «Áº  ≈Õ ¡≈͉∂ ◊≥Ì∆, «Ú⁄≈Ù∆Ò ¡Â∂ «Èºÿ∂ √πÌ≈¡ ’’∂ ¿∞‘ ¿∞‘Ȫ √≈∂ ÒØ’ª ˘ «Í¡≈≈ Òº◊‰ Òº◊ «Í¡≈ √∆, «‹‘Û∂ Ú∆ ¿∞√Á∆ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ √÷Ù∆¡Â Á∂ Ú≈‘ «Úº⁄ ¡≈¬∂Õ Ï‘∞  ‘∆ ‘ÓÈ «Í¡≈≈ ¡Â∂ √«Â’≈«¡≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ÿ∞ Ò ≈‡∆¡≈ ‘Ø ‰ ’’∂ ¡Â∂ «¬º’ «ÚÒº÷‰ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ ¡≈◊» Ú≈Ò∂ ◊∞‰ª Á≈ Ó≈Ò’ ‘؉ ’’∂ «ÍÊ∆ Á∆ √÷Ù∆¡Â «¬√ Ò∞‡∂∂ √Ó≈«‹’ ÍzÏ≥Ë Ò¬∆ ÷Â≈ ω ’∂ ¿∞µÌ ‘∆ √∆Õ «ÍÊ∆ Á∆ Ù‘∆Á∆ È≈Ò Ú∆ ÒØ’ ÁπÙÓ‰ Â≈’ª «¬√ ÷Â∂ ÂØ∫ √π÷» È‘∆∫ ‘Ø √’∆¡ªÕ ¿∞√Á∂ ’ÂÒ «Ú∞ºË ⁄ºÒ∆ ÒØ’ª Á∆ ‹ÏÁ√ «ÚØË Ò«‘ ÒØ’ ÓȪ ¡≥Á Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»È∆¡È ¡Â∂ «ÍÊ∆Í≈Ò ≥Ë≈Ú≈ Á∆ √÷Ù∆¡Â Á∂ ‚±≥ÿ∂ ¡√ Á≈ ϺfiÚª Íz◊‡≈Ú≈ √∆Õ ≥Ë≈Ú≈ ÿØÒ Í≥‹≈Ï Á∆ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Ò«‘ ÚºÒØ∫ «¬º’ Á‘≈’∂ «Úº⁄ «√‹∆¡ª ¿∞‘Ȫ Ù≈ÈÁ≈ Ú≈«¬Âª Á≈ ÍzÂ∆’ √∆- «‹‘Ȫ ˘ ÍzÎπºÒ ’È «Úº⁄ «ÍÊ∆ È∂ ¿∞µÌÚª ØÒ «ÈÌ≈«¬¡≈Õ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹ÈÂ’ Ò«‘ ˘ ‘∞Ò≈≈ Á∂ ’∂ ¡Â∂ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª «Ú∞ºË ÒØ’ª Á∆ ‹Ó≈Â∆ ÈΠ˘ ‘Ø Í⁄≥‚ ’’∂ «¬√ ÿØÒ È∂ «Ú÷≈ «ÁºÂ≈ «’ ÒØ’ ¡≈◊»¡ª Á∂ ’ÂÒª ≈‘∆∫ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª «¬È’Ò≈Ï∆ Ù’Â∆¡ª ‘ºÊØ∫ ¡≈͉∆ ÓΩ Á∂ ÷Â∂ ÂØ∫ “√π÷»“ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆¡ªÕ «ÍÊ∆ Á∆ «˜≥Á◊∆ ¡Â∂ ÓΩ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂ ’≈‹ ¡≥Á «ÁzÛ∑ «ÚÙÚ≈Ù Ú≈Ò∂ «¬È’Ò≈Ï∆ ‘Ω∫√Ò∂ ¡Â∂ ’∞Ï≈È∆ Á∆ Ù≈ÈÁ≈ ’«Ó¿±«È√‡ Ú≈«¬Â Á∆ ‹Ó≈È √∆Õ ¡º‹ «ÍÊ∆ ˘ Ù˪‹Ò∆ Ì∂‡ ’È Á≈ ¡Ê ¿∞√Á∆ «˜≥Á◊∆ ¡Â∂ ÓΩ ÂØ∫ Íz∂È≈ ÒÀ∫«Á¡ª ¿∞√ Á∞√ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò∆‘ Á∆ ≈÷∆ ¡Â∂ ÚË≈∂ Ò¬∆ ‚‡‰≈ ‘À, ‹∆‘Á∂ ”Â∂ «ÍÊ∆ ¡≥ÂÒ∂ √≈‘ª º’ ‚«‡¡≈ «‘≈Õ √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ 31 ¡◊√ B@AD «ÈÔπ’Â∆ ¡√∆∫ Ó≈‰ Ó«‘√±√ ’Á∂ ‘ª √z. ◊π Ï⁄È «√ß ÿ Ï≈Û “√Ø ’ ≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” Á∂ √ßÍ≈Á’∆ ÏØ‚ «Ú⁄ ÓÀ∫Ï Ú‹Ø∫ Ù≈ÓÒ ‘ج∂ ‘ÈÕ “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” Á≈ √≈«‘Â’ ÍøÈ≈ «¬È∑ª Á∆ Á∂÷-∂÷ «Ú⁄ ‘∂◊≈Õ «¬È∑ª Á≈ √ßÍ≈Á’∆ ÏØ‚ Á≈ ÓÀ∫Ï Ï‰È ”Â∂ ¡Á≈≈ Ó≈‰ Ó«‘√±√ ’Á≈ ‘ÀÕ ◊πÏ⁄È «√ßÿ Ï≈Û ’ÀÒ◊∆ (N.E.) ¡ÀÒχ≈ (’ÀÈ‚ ∂ ≈) D@C-DG@-BFBH [email protected] √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ 鱧 ÒØÛ ˛ ’ÀÈ∂‚≈ ÂØ∫ ¤Í‰ Ú≈Ò∂ Ó‘∆È≈Ú≈ ¡ıÏ≈ “√Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜” 鱧 Úæ÷-Úæ÷ Ê≈Úª ÂØ∫ «Ï‹«È√ ÍzÂ∆«È˪ Á∆ ÒØÛ ˛Õ ⁄≈‘Ú≈È Âπß √ßÍ’ ’È HARBANS SINGH 416-817-7142 Email: [email protected] Website: www.ppapmg.com ◊∆ª È≈Ò Íz∆ª Óπ’ßÓÒ Í«Ú≈’ ∂‚∆˙ ÍzØ◊≈Ó J √Á≈Ï‘≈ Â∂ ÈÚª ◊∆ √ß◊∆ J Ó≈‘ΩÒ Â∂ ÓΩ√Ó Á∂ fiØ÷∂ ”⁄Ø∫ J ⁄‡Í‡≈ ÓÈØß‹È J Ò≈¬∆Ú ÎØÈ «¬È ß◊ Íø‹≈Ï∆ ÍÛ∑È ¡Â∂ Íø‹≈Ï ÂØ∫ ıϪ «’√∂ Ú∂Ò∂ Ú∆ √π‰È Ò¬∆ www.rungpunjabi.com Ì≈ ÂØ∫ : ÍzØ. ’ßÚÒ‹∆ «√ßÿ „πæ‚∆’∂ √≈«‘Â’ Í∂Ù’≈ : È∆‡≈ ÏÒ«ÚßÁ «√ßÿ ؘ≈È≈ ≈Ù‡∆ Â∂ ¡ßÂ≈Ù‡∆ ıϪ : ‰Ú∆ Ù≈Ë≈ 270 Orenda Road #200, Brampton, ON L6T 4X6 √Ø’≈ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ 32 ¡◊√ B@AD
© Copyright 2024 ExpyDoc
