Docentenhandleiding 2 CAS - HBO

Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
DOCENTENHANDLEIDING bij het boek COMPETENT AFSTUDEREN EN STAGELOPEN
(21-08-13)
Inhoud
1. Waarom dit boek?
2. Voor wie is dit boek bestemd?
3. Wat staat er in het boek?
4. Welke eindresultaten mag men van het gebruik verwachten?
5. Waarom is de methode hbo-proof en In control volgens Deming
6. Hoe ziet de structuur van het Tienstappenplan er uit?
7. Wat zijn de toepassingsmogelijkheden van het Tienstappenplan?
8. Wat zijn de hulpmiddelen voor de invoering van het Tienstappenplan?
9. Welke opleidingen werken al met het Tienstappenplan?
10. Wat zijn de door gebruikers meest genoemde resultaten?
11. Wat is de best practice qua invoering?
12. Testimonials van docenten
13. Testimonials van studenten
14. Hoe kom ik aan een inkijkexemplaar van het boek?
15. SAMENVATTING VAN DE INHOUD VAN HET BOEK
1. Waarom dit boek?
In het hbo wordt veel afgestudeerd op een praktijkopdracht bestaande uit een op te lossen
beroepsvraagstuk. Veel hbo-opleidingen hebben moeite om hun studenten daar tijdig op
voor te bereiden. Als je dan over de methode beschikt om dat probleem op te lossen wil je
dat graag beschikbaar stellen. Na enige aanpassing heeft het zijn weg gevonden naar het
hbo. Ruim 100 hbo-opleidingen werken er al mee. De auteurs willen met de beschreven
aanpak aantoonbare hbo-waardigheid binnen ieders bereik brengen. Dat de laatste
nieuwtjes, de Deming cyclus en de In control-status, erin verwerkt zijn maakt toepassing
extra aantrekkelijk.
2. Voor wie is dit boek bestemd?
Voor hbo-studenten en hun schoolbegeleiders om te gebruiken bij stage- en
afstudeerprojecten
3. Wat staat er in het boek?
Een gebruiksvriendelijke onderzoekmethode (het Tienstappenplan, TSP) voor hbo-studenten
en hun begeleiders om praktijkopdrachten professioneel uit te voeren c.q. te begeleiden
4. Welke eindresultaten mag men van het gebruik verwachten?
Het Tienstappenplan zet zorgpunten om in borgpunten. In onderwijsprocessen zitten altijd
zorgpunten over de kwaliteit van het eindresultaat. Denk bij het hbo aan vragen als:
 Wat is precies hbo-waardigheid?
 Wat moet de student daarvoor kunnen aantonen?
 Wat zijn hbo-waardige praktijkprojecten?
 Hoe komen we aan voldoende praktijkopdrachten?
 Moeten opdrachten solo of mogen ze ook groepsgewijs uitgevoerd worden?
 Hoe intensief mag de begeleiding zijn?
 Aan welke eisen moeten onze begeleiders voldoen?
 Hoe versterken we de uniformiteit van begeleiding en beoordeling?
 Hoe bouwen we de Deming cyclus in?
 Zijn we dan ook In control?
 Mag de begeleider mede het eindoordeel bepalen?
 Hoe regelen we de periodieke evaluatie- en verbeteractiviteiten?
 Zijn we door invoering van het TSP ook goed toegerust voor de accreditatie?
1
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
Op al dit soort vragen komt bij toepassing van het Tienstappenplan het antwoord in zoveel
mogelijk meetbare termen beschikbaar. Deels door eigen opleidingsnormen in de
Implementatieworkshop met het hele begeleiderscorps vast te stellen. Deels door inbouw
in het Tienstappenplan. Daarnaast is de Begeleidingsvaardighedentraining nodig voor
uniformiteit in de toepassing.
Er is een checklist - het Implementatieprotocol - beschikbaar over alle in te regelen
voorzieningen om uiteindelijk de hbo-proof status te bereiken. Gezien het kwaliteitsniveau
dat hiermee bereikbaar is heeft het certificatiebureau Hobeon - dat ook bij een groot aantal
accreditatie onderzoeken betrokken is - daaraan een certificatieverklaring toegekend.
Bij precieze toepassing van het TSP volgens het implementatieprotocol mag samenvattend - het volgende verwacht worden:
 studenten kunnen praktijkopdrachten hbo-waardig en in control uitvoeren
 docenten hebben een vaste uniforme structuur in hun begeleidingswerk
 de eindbeoordeling is veel meer uniform
 het aantal overblijvende afstudeerders daalt aanmerkelijk
 het afstudeerniveau is bij accreditatie aantoonbaar hbo-proof en ‘in control’
 opdrachtgevers van praktijkopdrachten krijgen betere oplossingen voor hun
vraagstukken
5. Waarom is de methode hbo-proof en in control?
 Hbo-proof omdat het Tienstappenplan vrijwel 100% de eisen van de Dublin
Decriptoren (DD) en de Tien Algemene HBO-competenties TAH) afdekt. In de
Implementatieworkshop worden daaraan door de deelnemende docenten nog
normen toegevoegd die de hbo-proof status versterken maar niet door de DD en TAH
worden gedicteerd. Denk aan de aspecten genoemd in de kwaliteitsladder
 In control omdat er in het TSP per onderwijs- en onderzoekstap checkvragen zijn
waarmee student en schoolbegeleider de kwaliteit van tussenresultaten kunnen
bijsturen volgens de Deming-methode
Wie op een originele wijze wil zien hoe de Deming cyclus werkt moet eens naar een heftige
schaatswedstrijd kijken. Elke deelnemer heeft tot op tienden van seconden zijn streeftijd
bepaald. Dat is doorgewerkt naar alle rondetijden en de coach geeft per ronde feedback over
de stand. Daarmee kan de schaatser zijn volgende rondetijden bijstellen om de beoogde
eindklassering te bereiken. Daarmee is de kern van de Demingcyclus aanschouwelijk
blootgelegd.
De toepassing van de Deming cyclus in sociale processen als het onderwijs werkt natuurlijk
met een ander precisieniveau. Maar met dat voorbehoud doet het niets af aan de eis* en de
mogelijkheid om op dezelfde wijze nauwkeuriger op hbo-waardigheid aan te sturen.
* Zie ook Accreditatie, oud en nieuw, Kwaliteitszorg Hoger Onderwijs in Nederland en Vlaanderen, Theo Douma,
SDU uitgevers, ISBN 9789012132299
6. Hoe ziet de structuur van het Tienstappenplan er uit?
2
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
De structuur van het model bestaat uit 3 fasen:
 De Oriëntatiefase waarin een globaal onderzoek wordt uitgevoerd om de
haalbaarheid van de te verlenen praktijkopdracht wordt onderzocht. Deze fase neemt
ca. 15% van de beschikbare tijd en eindigt met de contractering
 De Onderzoek en oplossingsfase neemt ca. 50% van de beschikbare tijd en eindigt
met een door het door de opdrachtgever goedgekeurde oplossingsplan
 De Invoeringsfase beloopt ca 35% van de beschikbare tijd. Daarin wordt de oplossing
in aanzet geïmplementeerd, de eindrapportage met klantevaluatie geregeld en
afgestudeerd.
Daarnaast is het totale traject verdeeld in tien stappen. Elke stap bestaat uit:
- een best-practice beschrijving voor de uitvoering
- een logboek met normen voor het toetsen van tussenresultaten (Deming)
- een actiepuntenlijst om de volledigheid van de uitvoering te toetsen (Deming)
- zelftoets vragen om het eigen verworven inzicht te toetsen (Deming)
Punt 15 geeft een stapsgewijs opgebouwde samenvatting van het boek
7
Model van het Tienstappenplan
7. Wat zijn de toepassingsmogelijkheden van het Tienstappenplan?
 als leerstof voor vierdejaars hbo-ers voor de uitvoering van hun afstudeerproject
 als leerstof in voorgaande studiejaren voor praktijkstage-projecten
 als professionaliseringsslag voor stage- en afstudeerbegeleiders
 om bij accreditaties de hbo-waardigheid en de In control status aan te tonen
8. Wat zijn de hulpmiddelen voor de invoering van het Tienstappenplan?
 het boek Competent afstuderen en stagelopen, een advieskundige benadering, Piet
Kempen en Jimme Keizer. Noordhoff, ISBN 978-90-01-77563-6. Dit boek is bestemd
voor opleidingen die het Tienstappenplan in hun onderwijs- en begeleidingsprogramma willen integreren
 het boek Scorend afstuderen, Jimme Keizer en Piet Kempen, Noordhoff, ISBN 97890-01-78317-4. Dit boek is bedoeld voor opleidingen die niet aan TSP-integratie toe
zijn maar wel de TSP-tools binnen bereik van hun studenten willen brengen.
3
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)




het boek Business Research Projects, a solution oriented approach, Jimme Keizer,
Piet Kempen, Butterwordth-Heinemann, ISBN 0-7506-6573-4. Dit boek is een
Engelstalige versie van een eerdere druk van het eerstgenoemde boek. Het bevat
ook de uitvoerige beschrijving van het Tienstappenplan
diverse publicaties in de vorm van artikelen
de site competentafstuderenenstagelopen.noordhoff.nl met voor studenten onder
meer de volgende downloadables:
- zelftrainingsmodules voor afstudeervaardigheden
- digitaal logboek
- antwoorden op zelftoets vragen
-zelfstudie-opgaven plus uitkomsten
- trajectchecklist voor voortgangsmeting
Voor docenten:
- invoering
- punten voor voorbereidend afstudeerderscurriculum
- werkwijze voor aanpassing eindtermen
- checklist kwaliteit afstudeerproces voor opleidingen
- voortgangsmanagementmethode
de site met 2 namen: hbo-proof.nl en competentafstuderenenbegeleiden.nl voor
docenten. Zij vinden daar onder meer:
- de Zelftest voor het meten van de huidige mate van hbo-waardigheid
- het Implementatieprotocol als checklist voor maximale effecten bij invoering
TSP-implementatieprotocol (versie 04-2013)
Hbo-proof kwaliteitspunten
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Hoe aangetoond
Inzet van afstudeerders
individuele ongedeelde afstudeeropdrachten per student
afstudeeropdrachten duren ca. 5 maanden full time
studenten werken full time bij de opdrachtgever aan het project
TSP-aanpak voor opdrachtuitvoering en -begeleiding is
verplicht
allen bezitten en beheersen het boek Competent Afstuderen
elk voorgaand jaar is geschoold in en gewerkt aan TSPpraktijkproject
Institutionele procesbeheersing
alle begeleiders hebben de TSP-implementatieworkshop
gevolgd **
alle begeleiders zijn TSP-gecertificeerd ***
de regelkring TSP-afstudeercurriculum is operationeel
de regelkring TSP-masterplanning is operationeel
de regelkring selectiecriteria voor afstudeeropdrachten is
operationeel
de regelkring beoordelingscriteria is operationeel
de regelkring begeleidingsdossier is operationeel
de regelkringen teambegeleiding en buddysysteem zijn
operationeel
de onafhankelijke beoordeling is operationeel
de evaluatie- en verbeterprocedure is operationeel
Afstudeerproces beheersing
begeleiders zijn ruim voor aanvang van het afstuderen
toegewezen
afstemgesprekken zijn gehouden volgens het boekprotocol
de masterplanningen zijn afgestemd met de eigen
schoolbegeleider
studenten hebben volgens boekprotocol de opdrachtwerving
voltooid
het logboekgebruik is operationeel volgens boekprotocol
intake en contractering zijn bijgewoond door de
schoolbegeleiders
alle 10 stappen zijn doorlopen volgens boekprotocol
alle logboekchecklists zijn door de schoolbegeleiders
geaccordeerd
alle ontstane problemen zijn adequaat opgelost
4
Actie
Score
*
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
Totaalscore (max. 25)
* 1 punt per regel
** de roodgekleurde punten worden in de implementatie workshop door het voltallige begeleiderscorps vastgesteld
*** vereisten: aantoonbare boekbeheersing, deelname aan implementatieworkshop en begeleidingsvaardighedentraining en 3
eigen begeleidingsdossier.

de Oriëntatieworkshop voor opleidingen waarvan het begeleidercorps interesse
heeft in invoering van het Tienstappenplan maar er eerst wat meer over wil weten
vóór verdere besluitvorming. Het is een voorlichtingssessie van één dagdeel met
toelichting, vragen beantwoorden en behandeling van enkele cases.

de Implementatie- of Installatieworkshop voor het begeleidercorps dat
met het Tienstappenplan wil gaan werken. De workshop neemt 2 dagdelen waarin
met maximaal 25 deelnemers opleidingseigen beslissingen worden genomen over
de moeilijkheidsgraad van het hbo-waardig afstudeertraject. Die beslissing betreffen
globaal de volgende punten:
- de inhoud van het Tienstappenplan-lesprogramma voor afstudeerders
- het gebruik van de Masterplanning
- de eisen waaraan afstudeeropdrachten moeten voldoen
- de criteria voor de eindbeoordeling
- de inhoud van het begeleiding dossier voor de onafhankelijke beoordelaar
- het volgsysteem voor de afstudeerdersgroep
- de evaluatie- en verbeterprocedure na elk cohort afstudeerders
De workshop omvat tevens de invoeringsbegeleiding tijdens het eerste cohort
afstudeerders. Begeleiding door een externe workshopleider is raadzaam

de training Begeleidingsvaardigheden is gericht op meer uniforme toepassing
van het Tienstappenplan door de schoolbegeleiders. De training beslaat 4
aaneengesloten dagdelen waarin van elke TSP-stap wordt geoefend met de beste
begeleidingswijze.
Ook bij deze training is begeleiding - die loopt tot na het eerste cohort TSPafstudeerders - aan te bevelen.

hulp bij het ontwerpen van opleiding specifieke TSP-curricula voor alle studiejaren
9. Welke opleidingen werken al met het Tienstappenplan?
De gebruikersgroep is volgens onze ramingen ruim100 hbo-opleidingen groot waarin de
volgende opleiding categorieën voorkomen in alfabetische volgorde:
Accountancy - Bedrijfseconomie - Bedrijfskunde/MER – Bedrijfskundige informatica - Bouwtechnische
bedrijfskunde - Commerciële economie - Communicatie - Civiele techniek - Culturele en maatschappelijke
vorming - Facility management - Financial services - Fiscaal recht en economie - Hbo-rechten - HRM International business + languages - Logistiek en economie - Maatschappelijk werk en dienstverlening Milieukunde/- technologie - Small Business/retailmanagement - Sociaal pedagogische hulpverlening - Sport en
gezondheid management - Technische bedrijfskunde - Werktuigbouw - Zorgmanagement
10. Wat zijn de door gebruikers meest genoemde resultaten ?
5
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
De resultaten die het meest genoemd worden zijn:
 de ombouw is flink inspannend maar de resultaten zijn het dik waard
 de kwaliteit wordt aantoonbaar en beheersbaar
 het simultaan lopen van alle afstudeerders is veel overzichtelijker
 het grote aantal - (soms wel 30%!) - overblijvers vermindert aanzienlijk
 de onafhankelijke beoordeling vinden de studenten veel rechtvaardiger
 praktijkonderzoek wordt een staand vak in plaats van een eenmalig geknutsel
 de onzekerheid over de hbo-waardigheid van het eindniveau is van de baan
11. Wat is de best practice qua invoering?
De meest effectieve invoering van het Tienstappenplan gaat als volgt:
1. Biedt het in elk studiejaar aan als verplichte studiestof steeds uitmondend in een
individuele praktijkcase
2. Begin in het eerste toepassingsjaar met de vierdejaars (= afstudeergroep) en de
eerstejaars zodat start en eindniveau voor de hele opleiding vastgesteld zijn. Bij inbouw in de
eigen onderwijsprocessen zijn de volgende startactiviteiten een goede aanzet:
 Implementatieworkshop voor alle schoolbegeleiders
 Training begeleidingsvaardigheden idem
 Ontwerp en invoering van het eerstejaars TSP-curriculum
3. Voer het in het tweede toepassingsjaar in bij studiejaar 2 en 3
Door deze werkwijze is een aantal voordelen te bereiken:
 Afstudeerders hebben 3 jaar TSP-toepassingservaring en zijn dus geroutineerde
onderzoekers
 Elk studiejaar peilt men zo het onderzoekkundig niveau en daarmee het
noodzakelijke aanvullende onderwijs op onderzoekgebied
 Elk studiejaar wordt geëvalueerd of de toepassing van het TSP nog beter kan
12. Testimonials van docenten
Gebruikersonderzoek door Noordhoff Uitgevers onder docenten en coördinatoren:

Zou u het boek aanbevelen aan collega's? Zeer zeker (15 van 16 respondenten).

Waarom en in welke opleiding is de methode van toepassing?
In alle hbo-opleidingen (9 van 16 respondenten) omdat:
-het inherent is aan het hbo-niveau
-planmatig werken een leerdoel is
-de systematiek zich daarvoor leent
-de aanpak universeel is
-de kwaliteit van het afstuderen er door verbetert.

Het gebruik van het TSP helpt mij om mijn studenten beter te begeleiden (21 van 28
respondenten) omdat:
-het meer aanknopingspunten biedt voor bijsturen
-het werk van de studenten uniformer wordt qua opzet wat leidt tot betere
beoordeling
-je als docent minder hoeft uit te leggen.

Het TSP geeft mijn studenten instrumenten in handen om een stage- of
afstudeeropdracht tot een beter einde te brengen doordat:
-het structuur aanbrengt
-het dwingt tot systematisch en planmatig werken
6
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
-er minder snel dingen fout gaan en als het fout gaat wordt het sneller ontdekt.
13. Enkele testimonials van studenten
Meelezende afstudeerder
'Het boek staat heel dicht bij de student. Er worden mijns inziens herkenbare situaties
genoemd bij de praktijkvoorbeelden. Daarnaast wordt per stap uitgebreid omschreven hoe je
deze succesvol moet doorlopen.'
Meelezende afstudeerder
'Ben heel erg te spreken over de praktijkvoorbeelden die telkens worden aangereikt om
zaken te verduidelijken. Zijn vaak heel herkenbaar.'
'Tips voor een terugkoppeling sessie zijn een goede handreiking.
'Het model van een afstudeerproces kan ik ondersteunen. Mijn stage duurde vijf maanden en
de percentages die worden aangereikt in het model komen aardig overeen.'
'Er wordt duidelijk aangegeven in welke situaties je terecht kunt komen, hoe je ermee om
kunt gaan en waar je rekening mee moet houden.'
Meelezende afstudeerder
'Het opbouwen van een eigen visie door het houden van oriënterende interviews is een van
de beste dingen die je kunt doen. Er wordt hierbij ook goed gecommuniceerd hoe deze visie
weer te communiceren met de betrokkenen.
14. Hoe kom ik aan een inkijkexemplaar?
Door op www.hbo-proof.nl de daar aangegeven procedure te volgen waarmee uw verzoek
aan uitgever Noordhoff wordt doorgegeven
15.SAMENVATTING VAN DE INHOUD VAN HET BOEK
Hoofdstuk 0(nul) De voorbereiding op het afstuderen (p.13)
Dit hoofdstuk draagt het cijfer 0 (nul) niet vanwege gebrek aan relevantie maar om in het
vervolg stap- en hoofdstuknummer te laten samenvallen.
In dit hoofdstuk wordt het Tienstappenplan-model uitgelegd en waarom het deze structuur
heeft. Op p.15 wordt ter vergelijking een avonturier opgevoerd die een ontdekkingsreis in
een onbekend gebied voorbereid. Diens activiteiten vallen aardig samen met die van de
stagiair /afstudeerder.
Verder wordt op p.17 de Masterplanning geïntroduceerd. Gebrek aan overzicht is een van de
meest genoemde rampen bij het uitvoeren van praktijkonderzoek. De beschikbare tijd lijkt
altijd royaal door gebrek aan inzicht in de werklast. Dat leidt tot haastwerk aan het eind en
dus lage cijfers. De TSP-beschrijving maakt de klus inzichtelijk en laat dit neerslaan in de
Masterplanning. Als begeleider moet je hen voor de goede werking wel aan die planning
houden.
Op p.19 wordt het logboek opgevoerd. Ook dat is een markant gereedschap om het TSP te
laten werken. Het maakt dat het eindresultaat voor de student beheersbaar (in control) is.
Op p.20 worden de valkuilen beschreven en hoe die te omzeilen. Op p. 24 staat de
voorbeeldagenda voor het afstemmingsgesprek van de student met de begeleider met de
nodige toelichtingen. Een speciale plaats is daarbij ingeruimd voor bespreking van de
beoordelingscriteria opdat de student daarop kan inspelen. Tenslotte wordt op p. 29 de
verwerving van een stage- of afstudeeropdracht behandeld.
Hoofdstuk 1. Stap 1. Externe oriëntatie (p. 35)
7
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
De externe oriëntatie omvat een globale verkenning van de branche waarin de opdrachtgever werkzaam is. Het maakt voor het onderzoek wat uit of de opdracht een generiek
brancheprobleem of een organisatie-eigen (specifiek) probleem betreft. Bij een generiek
probleem zijn branchegenoten interessant die dat probleem al overwonnen hebben. Voor
een specifiek probleem kijk je wat meer naar hoe anderen dat probleem vermeden hebben.
Daaruit kunnen belangrijke lessen voortvloeien voor het verder verloop vanhet onderzoek.
Tegenwoordig ligt alle informatie op straat dus deze stap is vooral een of enkele dagen
achter de computer zitten.
Voorts wordt op p. 46 de Stapelmethode aangereikt om onderzoekuitkomsten vast te leggen
en daarmee een ordelijk en toegankelijk documentatiesysteem te creëren.
Hoofdstuk 2. Stap 2. Intakegesprek (p. 49)
Het intakegesprek met de opdrachtgever is de start van het interne onderzoek. De
schoolbegeleider hoort daar bij te zijn om te voorkomen dat later bijgestuurd moet worden op
gemaakte afspraken. Dat gaat altijd ten koste van de waardigheid en het zelfvertrouwen van
de student. En dat terwijl die juist een vertrouwenspositie moet opbouwen voor zijn/ haar
onderzoek en de oplossing van het vraagstuk.
In dit hoofdstuk staat het organiseren van het samenspel tussen schoolbegeleider, student
en opdrachtgever centraal. En natuurlijk ook de agenda voor het gesprek en de gespreksvoering zelf. Dat moet naast inzicht in het probleem en de achtergronden ook de poort
openen voor de oriënterende interviews. Ook de introductie van de student in de organisatie
vraagt aandacht
Hoofdstuk 3. stap 3. Oriënterende interviews (p. 67)
De veldverkenning is niet compleet zonder contact met de probleemhebbers. Dat zijn de
mensen met wie de student moet samenwerken aan de oplossing van hun probleem. Zij
hebben meer gedetailleerde informatie maar benoemen het probleem ook vaak anders. Voor
de student is het van belang het vertrouwen te krijgen dat hij hen kan helpen. Daarbij speelt
het onderkennen van de organisatiecultuur een rol. Maar ook het doorvragen om achter
details van het vraagstuk en de onderlinge verhoudingen te komen.
Hoofdstuk 4. Stap 4. Analyse (p. 83)
De analyse is een evaluatiestap. De verzamelde informatie wordt op een rijtje gezet om zicht
te krijgen op het vervolgtraject. Het eerste punt is de go/nogo beslissing. Is dit een hbowaardige en uitvoerbare opdracht? Zo nee, hoe dat netjes af te hechten. Zo ja, wat zal de
inhoud zijn van de te aanvaarden opdracht zijn? Hoe concreet meetbaar kan de te leveren
prestatie geformuleerd worden? Wat houdt het globale plan van aanpak in? Welke
analysemethoden wil de student daarbij gebruiken? De instelling van een platformgroep
moet bepleit worden en wie daarin als sponsors van het onderzoek moeten participeren.
Uiteraard worden de uitkomsten afgestemd met de schoolbegeleider.
Hoofdstuk 5. Stap 5. Terugkoppeling / contracterend (p.103)
Deze stap omvat het terugkoppelen van het verworven inzicht en het aanbieden van een
daarop gebaseerde opdracht. De overheersende werkvorm is een presentatie voor de
opdrachtgever en de andere probleembetrokkenen met als doel zoveel mogelijk draagvlak te
verwerven. Deze stap is zo bepalend voor het succes van de opdracht dat de
schoolbegeleider hier niet mag ontbreken. Het boek biedt een concept-agenda en per
punt hoe met de uitvoering daarvan om te gaan.
Deze stap vormt de afronding van de Oriëntatiefase. Volgens de standaard Masterplanning
beslaat deze fase 15% van de doorlooptijd, dat is 15 dagen bij een afstudeerperiode van 100
dagen (5 maanden). Zo is niet veel tijd verloren als de opdracht onverhoopt afgewezen
wordt.
Hoofdstuk 6. stap 6. Werkplanning en projectorganisatie (p.119)
8
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
Nu de opdracht is geaccordeerd wordt in deze stap een gedetailleerde werkplanning
gemaakt en ingevoerd in de Masterplanning. Daarvoor is het nodig werkmethoden te kiezen
en die van een tijdschatting te voorzien. Ook de rolkeuze van de student vraagt om
helderheid opdat men weet wat wel en niet van de student verwacht mag worden. Kortweg
zijn de keuzen: als student alles zelf doen of ook de betrokken medewerkers inschakelen.
Het eerste geeft meer invloed op de voortgang, het tweede kweekt meer draagvlak.
Hoofdstuk 7. Stap 7. Diepteonderzoek (p.135)
In deze stap wordt het echte probleemoplossende onderzoek volgens de opgestelde
planning uitgevoerd. Gezien de lange doorlooptijd van het diepteonderzoek (50 dagen
volgens de Masterplanning) is het raadzaam om een aantal tussenstappen met
tussenrapportages in te lassen. Hier doet zich ook de grootste planning uitdaging waarvoor
wordt aangegeven welke inhaalmanoeuvres bij achterstand mogelijk zijn.
Hoofdstuk 8. Stap 8. Oplossingsplan (p.149)
De oplossing van het onderzoeksvraagstuk moet logisch en aantoonbaar voortvloeien uit de
analyse van het probleem. Zonder dat is het niet geloofwaardig en dreigt onbegrip bij de
betrokkenen. Een voorbeeld toont aan dat de probleemoorzaak soms pas na meerdere
verdiepingsslagen zichtbaar wordt. En zonder dat ontstaan ongeloofwaardige oplossingen.
Naast planning achterstand is dat een van de grootste risico’s van onervaren onderzoekers.
De voorkeur is meerdere oplossingsrichtingen aan te bieden met een afgewogen voorkeur.
Ook het omgaan met weerstanden tegen verandering wordt behandeld.
De oplossingssessie vraagt weer dezelfde zorgvuldige voorbereiding en uitvoering als de
contractering. Draagvlak is weer het sleutelwoord voor een succesvol vervolg en ladenrapporten zijn geen erg hbo-waardig eindpunt.
Met het geaccepteerde oplossingsplan eindigt de Onderzoekfase
Hoofdstuk 9. Stap 9. Invoering (p.163)
Invoering is de meest leerzame ervaring voor stagiairs en afstudeerders. Bij werkgevers
staan organisatieverbeteraars hoger aangeschreven dan rapportschrijvers. En hier ligt de
ultieme uitdaging om de eerste ervaringen op te doen. Om dit te illustreren geeft het boek
een aantal voorbeelden van organisatieverandering. Uiteraard komt de rolkeuze weer om de
hoek kijken. De student kan het beste kiezen voor een aangevende en ondersteunende rol
Voor de continuïteit past de trekkersrol beter bij het management. Voor de student worden
15 veranderkundige interventies aangereikt om het veranderingsproces te helpen aansturen.
Hoofdstuk 10. Stap 10. Afronding en afstuderen (p. 183)
De invoering van de gekozen oplossing is vaak niet afgerond als de stagiair of afstudeerder
opstapt. Dat afstand nemen kan dan ook het beste geleidelijk plaatsvinden. Dan kan de
inbreng van de student stap voor stap overgedragen worden aan de medewerkers. Zo wordt
voorkomen dat het lopende veranderingsproces stilvalt bij zijn/haar vertrek. Behandeld wordt
voorts de klantevaluatie waarvan de uitkomsten in het eindrapport worden opgenomen. En
dan het afstuderen. Een tip om het eindcijfer nog wat op te krikken is extra aandacht
besteden aan de beoordelingspunten. Stel dat draagvlakvorming een beoordelingspunt is.
Die punten zijn al geagendeerd in het afstemmingsgesprek (p. 24, figuur 0.4, agendapunt 7).
Als dat extra veel onderzoekinspanning heeft gekregen kan er met wat aandacht daarvoor in
de eindrapportage extra gescoord worden
Bijlage: Tien Algemene Hbo-competenties (TAH) versus het Tienstappenplan (TSP)
Voor het bereiken van de In control-status van stage- en afstudeerwerk zijn concreet
meetbare normen van het eindproduct nodig. De TAH bieden dat niet omdat een losse
verzameling onderzoekkundige competenties onvoldoende is om een praktijkopdracht te
kunnen uitvoeren. Het selectief en samenhangend gebruik van die competenties is juist de
sleutel voor succesvol praktijkonderzoek. Het Tienstappenplan draagt wel die samenhang en
9
Docentenhandleiding bij het boek Competent afstuderen en stagelopen, Kempen/Keizer ,ISBN 978-90-01-77563-6
TienStappenPlan met certificatieverklaring van Hobéon (zie www.hbo-proof.nl)
blijkt bij vergelijking met de TAH vrijwel alle daar genoemde competenties in samenhang te
bevatten.
10

Download Report