ethische aspecten- prof. Chris Gastmans

OMGAAN MET
VRIJHEIDSBEPERKENDE
MAATREGELEN IN DE
ZORG VOOR OUDEREN
Prof. Dr. Chris Gastmans
[email protected]
www.kuleuven.ac.be/cbmer
I.STAND VAN ZAKEN
1.Definitie en soorten
- “Elke behandelingsmethode (menselijk of
mechanisch toegepast), materiaal of uitrusting aan
of in de buurt van het lichaam van de
patiënt/bewoner die deze niet gemakkelijk kan
verwijderen en die de bewegingsvrijheid van of de
normale toegang tot het lichaam beperkt.”
- Soorten
www.kuleuven.ac.be/cbmer
1
I.STAND VAN ZAKEN
2. Patiëntenkenmerken en niet
patiëntgebonden invloeden
- functionele beperkingen, grote lichamelijke
afhankelijkheid, mobiliteitsproblemen, valpartijen,
cognitieve stoornissen of gedragsproblemen
- paternalistisch zorgmodel, routinegedrag, negatieve
houding, vrees voor gerechtelijke vervolging, gebrek
aan kennis van gevolgen en alternatieven, lage
personeelsbezetting.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
I. STAND VAN ZAKEN
3. Redenen
-
Veiligheidsoverwegingen: voorkomen van
zelfverwonding, vallen, bescherming van
therapeutische middelen
- Onderdrukken van storend gedrag: ronddwalen, willen
weglopen, motorische onrust, agressie
www.kuleuven.ac.be/cbmer
2
I. STAND VAN ZAKEN
4. Risico’s
- Lichamelijke risico’s:
Huidletsel, decubitusletsel, longontsteking,
incontinentie, constipatie, verminderde
spierkracht, risico op breuken en andere
lichamelijke verwondingen, cardiale stress,
overlijden, ...
- Psycho-sociale risico’s:
Agressiviteit, verwardheid, angst, sociale
isolatie, afhankelijkheid, apathie, verlies van
zelfrespect...
www.kuleuven.ac.be/cbmer
I. STAND VAN ZAKEN
5. Mythen en feiten
- Mythe:
De vrijheid van ouderen moet beperkt worden
omdat ze meer kans hebben om te vallen.
- Feit:
Vrijheidsbeperking doet de kans op vallen en
verwonding niet dalen.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
3
I. STAND VAN ZAKEN
- Mythe:
De morele verplichting om mensen tegen
schade te beschermen vereist het toepassen
van vrijheidsbeperkende maatregelen.
- Feit:
Vrijheidsbeperkende maatregelen, gebruikt om
de veiligheid te verhogen, hebben weinig tot
geen therapeutische voordelen.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
I. STAND VAN ZAKEN
- Mythe:
Het stoort oudere mensen niet om in hun
vrijheid beperkt te worden.
- Feit:
Negatieve gevoelens die aanwezig zijn bij
ouderen wiens vrijheid beperkt wordt:
woede, angst, vernedering, weerstand,
ongemak, ontmoediging, gelatenheid.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
4
I. STAND VAN ZAKEN
- Mythe:
Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn
noodzakelijk omdat er onvoldoende
personeel op de afdeling aanwezig is.
- Feit:
Vrijheidbeperkende maatregelen kunnen
afgebouwd worden zonder toename van het
aantal personeelsleden.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
I.STAND VAN ZAKEN
- Mythe:
Er bestaan geen andere interventies dan
het gebruik van vrijheidsbeperkende
middelen om tegemoet te komen aan de
noden van de bewoners.
- Feit:
Er bestaan alternatieven voor
vrijheidsbeperkende maatregelen.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
5
II. BELEVING
1.Oudere
- Veiligheid en stabiliteit
- Waardering voor de geboden hulp
- Gevoelens van schaamte, minderwaardigheid,
identiteitsverlies, angst en agressie
- Gevoelens van gevangenschap en beperking van
autonomie
- Onverschilligheid
www.kuleuven.ac.be/cbmer
II. BELEVING
2. Familie
- Eindigheid, controle van de situatie,
ontkenning en kwaadheid, ontluistering van
oudere
www.kuleuven.ac.be/cbmer
6
II. BELEVING
3. Hulpverlener
Geritualiseerde zorg
- Controlefunctie
- Ontsnappen aan juridische vervolging
- Innerlijke conflicten: frustratie, ambivalentie,
schuldgevoelens, noodzakelijk kwaad
-
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. WAARDEN EN NORMEN
1. Waardigheid van de oudere persoon
Waarde:
- Oudere persoon blijft ten einde toe een persoon.
- Aandacht voor het feit dat hij medemens is.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
7
III. WAARDEN EN NORMEN
Norm:
- Respect tonen voor waardigheid van de
oudere persoon.
- Recht op beschermwaardigheid en zorg
ondersteunen.
- Oudere heeft stem in
besluitvormingsproces.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. WAARDEN EN NORMEN
2. Aandacht voor integrale welzijn
Waarde:
- Welzijn is méér dan lichamelijk welbevinden.
- Respect voor autonomie, vrijheid, psycho-sociaal
welbevinden en menselijke waardigheid.
- Lichamelijke integriteit (veiligheid) is fundamentele
waarde die moet worden afgewogen tegenover
andere waarden.
- Nadruk ligt op eerbied voor het integrale welzijn.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
8
III. WAARDEN EN NORMEN
Norm:
- Aandacht
schenken aan relationele
(isolering, contactmogelijkheid), psychische
(beleving) en morele (respect voor
autonomie, geïnformeerde toestemming)
dimensies van welzijn.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. WAARDEN EN NORMEN
3. Respect voor autonomie
Waarde:
-
Meerwaarde van de mens bestaat erin dat
hij in principe in staat is bewust en vrij te
kiezen en te handelen: mens is
verantwoordelijk wezen.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
9
III. WAARDEN EN NORMEN
Norm:
- Oudere persoon en familie moet maximaal
gëinformeerd worden over
behandelmogelijkheden, doel en aard, vooren nadelen, gevolgen en risico’s.
- Geen vrijheidsbeperking zonder
toestemming
- Bij wilsonbekwaamheid zeker familie om
toestemming vragen
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. WAARDEN EN NORMEN
4.Vermijden van vrijheidsbeperking als
prioriteit
Waarde:
- Oudere persoon wordt het meest menswaardig
benaderd, indien zijn zelfredzaamheid
(materiële autonomie) maximaal wordt
ondersteund.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
10
III. WAARDEN EN NORMEN
Dagelijkste zorginterventies kunnen in vele gevallen
de aanwending van vrijheidsbeperkende
maatregelen uitstellen en zelfs vermijden. Dit vereist
een deskundige begeleiding:
-
Materiaalkeuze
Omgevingsfactoren
Geïndividualiseerde zorgaanpak
Medisch-verpleegkundige opvolging
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. WAARDEN EN NORMEN
Norm:
-Vrijheidsbeperking kan slechts worden
overwogen wanneer:
- het gedrag van de oudere een acuut
gevaar inhoudt voor hemzelf of voor
anderen;
- de alternatieven falen.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
11
III. WAARDEN EN NORMEN
5.Therapeutisch doel nastreven
Waarde:
- Toepassing van vrijheidsbeperking is slechts
verantwoord als er een therapeutisch doel mee
kan worden bereikt.
- Toepassing van vrijheidsbeperking is slechts
verantwoord indien de gezondheid, de
integriteit of het leef- en zorgklimaat ernstig
geschaad wordt zonder gebruik van
vrijheidsbeperking.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. WAARDEN EN NORMEN
- Qua vorm, duur en frequentie moet worden
afgewogen welke procedure het best geschikt is om
het vooropgestelde therapeutische doel te bereiken
én het meest aangepast is aan de wensen en de
noden van de oudere persoon.
- Er moet een proportionele verhouding zijn tussen
vrijheidsbeperking en de schade die erdoor kan
worden vermeden.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
12
III. WAARDEN EN NORMEN
Norm:
- Vrijheidsbeperking kan slechts worden overwogen
wanneer:
- een bepaald therapeutisch doel wordt
nagestreefd;
- er een redelijke kans bestaat dat dit doel door
vrijheidsbeperkende maatregelen kan worden
bereikt;
- er geen effectieve alternatieven zijn voor
vrijheidsbeperking;
- de toepassing van vrijheidsbeperking niet te
www.kuleuven.ac.be/cbmer
belastend is.
III. PROCEDURE
De beslissing tot het gebruik van
vrijheidsbeperkende maatregelen wordt genomen
door het hulpverlenend team, op basis van een
interdisciplinaire evaluatie van het therapeutisch
doel en de risico’s van de vrijheidsbeperking;
De oudere persoon en zijn familie worden zo veel
als mogelijk betrokken in en geïnformeerd over
het besluit tot vrijheidsbeperking;
www.kuleuven.ac.be/cbmer
13
III. PROCEDURE
De gezondheidstoestand van de oudere persoon
wordt continu gevolgd; de vaststellingen worden in
het medisch dossier opgetekend;
de privacy van de persoon wordt maximaal
beschermd;
www.kuleuven.ac.be/cbmer
III. PROCEDURE
De vrijheidsbeperking wordt regelmatig
opgeheven om het psycho-sociaal welzijn en de
autonomie van de oudere persoon te behouden
en de risico’s van de vrijheidsbeperking te
beperken;
Er worden activiteiten voorzien om het psychisch
comfort en de functionele status van de oudere te
optimaliseren;
www.kuleuven.ac.be/cbmer
14
III. PROCEDURE
de vrijheidsbeperking moet zo snel
mogelijk worden opgeheven; de indicatie
voor vrijheidsbeperking wordt daartoe
minstens 1 maal per dienst geëvalueerd (+
optekening in dossier).
www.kuleuven.ac.be/cbmer
IV.BESLUITVORMING
1.Verzorgingsinstelling
Visie
Evidence-based richtlijnen
Operationeel beleidsplan
Permanente opleiding
Communicatie
www.kuleuven.ac.be/cbmer
15
IV. BESLUITVORMING
2.Hulpverlenend team
Elke verpleegkundige en arts kan op basis van
gerichte observatie een aanvraag doen voor het
toepassen van een vrijheidsbeperkende
maatregel;
Het verzoek wordt besproken binnen het
interdisciplinair samengesteld hulpverlenend
team. Het hulpverlenend team waakt over de
naleving van het instellingsbeleid;
www.kuleuven.ac.be/cbmer
IV. BESLUITVORMING
Wanneer de noodzaak bestaat om ‘onverwacht en
snel’ een vrijheidsbeperkende maatregel toe te
passen, dan wordt zo snel als mogelijk en zeker
binnen de 12 uur overlegd over de verlenging van
of de alternatieven voor de maatregel;
Wanneer een oudere persoon met toepassing van
een vrijheidsbeperkende maatregel wordt
opgenomen, dan wordt zo snel als mogelijk en
zeker binnen de 12 uur overlegd over de
verlenging van of de alternatieven. www.kuleuven.ac.be/cbmer
16
IV. BESLUITVORMING
3. Bewoner
De bewoner en zijn familie zoveel als mogelijk
betrekken bij besluitvorming.
4.Familie
Familie in vroeg stadium informeren over
instellingsvisie
Uiteindelijke beslissing wordt door hulpverlenend
team genomen.
Familie indien mogelijk en wenselijk betrekken bij
de zorg.
www.kuleuven.ac.be/cbmer
17

Download Report