Eind 2013 ruilde Yvan Mayeur het voorzitterschap van

STAD IN DE KIJKER
Burgemeester Yvan Mayeur
DIMENSION
© Studio Dann
“We hebben
nood aan
architectuur
met meer lef”
18
STAD IN DE KIJKER
“Ik ken Brussel door en door”, steekt hij van wal. “Ik ben
geboren in de Marollen en heb daar lang gewoond, hoewel
ik intussen omwille van privéomstandigheden naar de Europese wijk ben verhuisd. Een wijk kan je die laatste eigenlijk
niet noemen, want daar verblijven vooral mensen die slechts
voor een beperkte periode in Brussel wonen en hun tijd vooral elders in de stad doorbrengen. Als ik in de Marollen mijn
woonst verliet, riep er altijd wel iemand: ‘Ah, président! Vive
la révolution!’. In de Europese wijk kent amper iemand mij,
en zal er zeker niemand ‘Vive la révolution’ declameren.”
“Wat ik daarmee wil zeggen, is dat Brussel een stad met verschillende gezichten is. De confrontatie is hard. De Marollen
en de Zavel zijn slechts gescheiden door de Miniemenstraat,
waarin je aan de ene zijde de sociale woningen van de Brusselse Haard en aan de andere zijde de antiquairwinkels vindt.
In de WTC-wijk met zijn grote bedrijven is 30% van de jonge
inwoners werkloos en hebben zij amper lager onderwijs gevolgd. Onder de tien armste gemeenten van België zitten er
zeven Brusselse, waaronder de stad.”
“Mijn ambitie is de situatie van de meeste mensen in Brussel te verbeteren. Een van mijn voorgangers, François-Xavier
de Donnéa, vond dat we van inwoners moesten veranderen.
Het arme deel van de bevolking moest de plaats ruimen voor
gegoede burgers. Ik ga voor een andere optie en wil dat de
armen iets rijker worden en hier in Brussel blijven wonen.”
Dat vergt eerst en vooral betaalbare huisvesting voor een
almaar groeiende bevolking.
Burgemeester Mayeur: “Daar ligt inderdaad een opdracht
voor ons als overheid. Naast de sociale woningen bieden wij
via onze Grondregie en het OCMW eigen openbare huurwoningen aan tegen prijzen die 15% lager liggen dan de privéhuurmarkt. Op die manier willen we modale gezinnen bereiken, waarvan beide partners werk hebben en van plan zijn
om in Brussel te blijven wonen. Persoonlijk zie ik verder heil
in een systeem van huurtoelage, maar dat is een bevoegdheid
voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. In een blokkering
van de huurprijzen geloof ik niet echt, tenzij de markt compleet oververhit zou geraken. Waar we wel nood aan hebben,
is een tool waarmee je huurwoningen op een objectieve manier kan vergelijken. Via een Koninklijk Besluit is vastgelegd
welke ingrediënten vereist zijn als je een bepaalde broodsoort
wil aanprijzen, maar woningen worden allemaal tegen dezelfde huurprijs in de markt gezet, los van hun kwaliteit. Er
zijn hoogstens enkele minimale vereisten, opgelegd door de
Wooncode. Wie op zoek is naar een huurwoning, zou zeker
gebaat zijn bij een instrument ter vergelijking.”
“Daarnaast pleit ik voor een sociale financiële ondersteuning
aan jonge koppels die in Brussel werken en hier een eigendom willen verwerven. Waar in Wallonië en Vlaanderen 70
tot 80% van de mensen eigenaar zijn van hun woning en de
rest huurt, is het hier net omgekeerd. Intussen is de druk op
de markt enorm en betaal je minstens 2.500 tot 3.000 euro
per vierkante meter als je residentieel vastgoed wil kopen. Als
ik dat zeg, schermt men meteen met de veel hogere prijzen
in Parijs en Londen, maar je moet dan ook de lonen vergelijken. We moeten ons wel hoeden voor lineaire maatregelen
die ook mensen ten goede komen die geen financiële hulp
nodig hebben. Want naast een arme bevolking tekent zich in
bepaalde wijken van Brussel ook een heuse gentrification af.
Huisvesting is een sociaal gegeven. Ik apprecieer alvast de
inspanningen van Citydev (de vroegere GOM Brussel, n.v.d.r.)
om betaalbare woningen te realiseren voor mensen met een
gemiddeld inkomen.”
Is leegstand nog een groot probleem?
Burgemeester Mayeur: “Minder dan vroeger. Een obstakel
blijven de verdiepingen boven commerciële ruimtes, zeker
in de grote winkelstraten. In het verleden zijn daarvoor al
heel wat inspanningen geleverd, maar het blijft een moeilijke
strijd. Als burgemeester ben ik ook niet almachtig. Je hebt
het openbaar beheerrecht om, in geval van verwaarlozing,
het beheer van een pand over te nemen, het te renoveren
en tegen een sociale huurprijs weer op de markt te brengen.
Ik heb twee keer getracht dat recht te gebruiken, maar het
werkt niet. De procedure is erg omslachtig, het kost de stad
handenvol geld en de verwaarlozende eigenaar behoudt zijn
eigendomsrechten, zodat vooral hij er op het einde van de rit
beter van wordt.”
Een nieuwe stad
Een belangrijk thema in het Brusselse bestuursakkoord is de
herinrichting van de pleinen en grote lanen. De ingrediënten
zijn divers: een autovrije Noord-Zuid as met een agora aan
het de Brouckèreplein, een aaneenschakeling van sfeervolle
pleintjes, een nieuw Beursplein rond het thema water, een
Belgian Beer Temple in de Beurs, kunst in de openbare ruimte, een verdubbeling van de voetgangerszone, een nieuw mobiliteitsplan, een aantal extra ondergrondse parkings binnen
de Vijfhoek. Dit jaar komt de uitvoering daarvan op snelheid, »
DIMENSION
Eind 2013 ruilde Yvan Mayeur het
voorzitterschap van het OCMW voor de
burgemeesterssjerp van Brussel. Meteen
belandde hij op een rollercoaster, met onder
meer de ophef rond zijn opvolgster en rond
de najaarsbetoging in Brussel. Maar zeeziek
is de burgemeester daar niet van geworden,
integendeel. Combattief en doorspekt met
de nodige humor riposteert hij onze vragen,
zoals die naar zijn ambities als burgemeester.
19
STAD
REPORTAGE
IN DE KIJKER
maar de controverse barstte vorig jaar al los. De autostroom
verleggen zou elders alleen maar problemen creëren. Een
ruime voetgangerszone zou het winkelaanbod doen verschralen. Het mobiliteitsplan is te vaag.
“De Noord-Zuidlijn heeft de stad opgezadeld met
een collectief trauma dat nog altijd leeft bij de
oudere Brusselaars. Daar zal de herinrichting van
die as eindelijk een einde aan maken.”
Had u die kritiek verwacht?
©Nathan Duvivier
De burgemeester fronst vol onbegrip de wenkbrauwen. “Je
kan de geplande ingrepen niet zomaar verengen tot een voetgangerszone, een commercieel initiatief, een mobiliteitsplan
of een stedenbouwkundig project. Het vormt een manier om
het leven in de stad totaal te veranderen. De toekomst van de
stad is de openbare ruimte. Het de Brouckèreplein wordt de
place to be voor culturele en andere evenementen, zoals het
vuurwerk tijdens de voorbije jaarwisseling. Precies daarom
heb ik de vele cultuurinstellingen in de omgeving uitgenodigd om daarop in te spelen. Brussel is in de toekomst niet
langer weerloos overgeleverd aan de auto’s. Oké, met het
huidige mobiliteitsplan blijft dat in eerste instantie nog het
01
geval, maar dit is slechts een eerste stap. Tegen de voetgangerszone durft de oppositie zich niet te kanten, dus richten
ze hun pijlen maar op het mobiliteitsplan. Wij nemen daarmee daadwerkelijk een risico, want we weten niet of alles
perfect zal functioneren. Maar geef ons toch de tijd om, na
de introductie in de zomer van dit jaar, alles gedurende een
achttal maanden grondig te evalueren en waar nodig bij te
sturen. Het zal tijd vergen om de gewoonten van automobilisten te veranderen. Ook de lokale mensen overtuigen, kost
tijd. Met de gemeente Schaarbeek hebben we een richtingwijziging voor twee straten afgesproken. Een minimale ingreep die resulteerde in een petitie die meer dan duizend
mensen ondertekenden. De weerstand tegen verandering is
nu eenmaal groot. In Gent heeft de omschakeling twee tot
drie jaar gevergd. Maar zonder mobiliteitsplan komt er geen
voetgangerszone, zo eenvoudig is dat. Momenteel kan slechts
één visie op mobiliteit rekenen op een meerheid, namelijk de
onze. De oppositie vindt elkaar alleen in de negatieve kritiek.
Voor de rest koesteren al die partijen hun eigen, onderling
diametraal tegenovergestelde visie. De herinrichting zal ook
een punt zetten achter een collectief trauma waarmee vooral
de oudere Brusselaars nog altijd leven, namelijk de breuk die
de Noord-Zuidlijn in de Vijfhoek heeft veroorzaakt.”
Is dit het project waarmee u uw naam als burgemeester
wil vestigen?
Burgemeester Mayeur: “Dat is veel te sterk uitgedrukt. De
openbare ruimte is uiteraard erg belangrijk, en er staan nog
vele projecten op stapel. Zo willen we van de Zavel een echt
openbaar plein maken. Ook kleinere ingrepen kunnen heel
wat teweegbrengen. Ik denk bijvoorbeeld aan het Bloemen- »
01. In de Miniemenstraat, aan de voet van het Justitiepaleis, gaf het ar-
©Maxime Delvaux photographers
chitectenbureau Samyn & partners vorm aan de renovatie van zes sociale
DIMENSION
02
20
woonblokken. Om het leef- en wooncomfort te verhogen, werd het aantal
sociale appartementen van 149 naar 99 gebracht. Heel wat aandacht ging
naar de energiezuinigheid van het complex via een doorgedreven isolatie,
zonnepanelen en een zuinige verwarmingsinstallatie.
02. In de Brusselse binnenstad tekende het Bureau Vers plus de bienêtre (V+) voor de renovatie van een 17e-eeuws pand tot eengezinswoning,
aangevuld met een nieuw volume voor een kunstgalerij. ‘Mirador’ was
een van de zes genomineerde projecten voor de Architectuurprijs Brussel
Horta 2014. De prijs bekroont door Brusselse architecten ontworpen projecten die door hun milieuvriendelijke aanpak, architecturale kwaliteit,
durf en creatieve vernieuwing bijdragen aan de stedenbouwkundige ontwikkeling van Brussel. Info www.prixbruhortaprijs.be en www.sadbr.be.
©MDW ARCHITECTURE
STAD IN
REPORTAGE
DE KIJKER
©Filip Dujardin
© Bart Heijnens
04
03
05
Gevraagd: meer architecturaal lef
investeerders, ontwerpers, regelgevers. Het argument dat
we financieel krappe tijden beleven, snijdt geen hout. Er is
voldoende geld, en goede architectuur hoeft overigens geen
handenvol geld te kosten. Maar de spelregels voor de openbare aanbesteding laten niet toe dat je gaat aankloppen bij
een klein maar creatief ontwerpbureau. Door de impact van
de lastenboeken en de vereiste referenties beland je steevast
bij hetzelfde groepje van zes of zeven architectenbureaus. Dat
het nochtans anders kan, hebben we met het OCMW bewezen »
03. Onder impuls van het OCMW van Brussel kwam op de site van de voormalige zeepfabriek Heymans in hartje Brussel een huisvestingsproject,
met deels nieuwbouw en deels renovatie. Het internationaal gelauwerde
project omvat lage energiewoningen, studio’s, appartementen, duplexen
en lofts, met bijhorende voorzieningen waaronder een multifunctionele
zaal, een spelletjesbibliotheek, een binnentuin en speelruimte voor de kinderen. MDW Architecture opteerde voor een bioklimatisch ontwerp met
een zeer hoge isolatiegraad.
04. Om de Brusselse Noordwijk nieuw leven in te blazen, moet er letterlijk
en figuurlijk meer leven en dus meer bewoning in dit stadsdeel komen.
Daarom ligt bij nieuwe projecten de klemtoon op meer huisvesting en
minder kantoren. Vanuit die visie ontwierp MDW Architecture het project
Vervult architectuur een rol in die internationale
profilering?
‘Insula’, goed voor 107 appartementen, 3 winkels en een ondergrondse
Burgemeester Mayeur: “Vast en zeker. Vandaag komen mensen naar Brussel voor de architectuur uit het verleden. Ik wil
dat ze morgen aangetrokken worden door de hedendaagse
architectuur. Jammer genoeg wordt er architecturaal te
weinig risico genomen. De UP-site woontoren had bijvoorbeeld een veel sterkere uitstraling verdiend. Wat dat betreft,
kan Brussel een voorbeeld nemen aan steden als Londen
of Madrid. We moeten met z’n allen meer durf aan de dag
leggen voor alle soorten van gebouwen: publieke en private
doorbreken de horizontaal gelede gevel die zich uitstrekt over het 130
parkeergarage met 93 parkeerplaatsen. Gegroepeerde raampartijen
meter lange perceel.
05. Een spraakmakend project in uitvoering is de renovatie van de Modelwijk in Laken, gerealiseerd tussen 1958 en 1972 door een team architecten onder leiding van Renaat Braem. Met 1.029 appartementen verspreid
over 12 woontorens was dit de grootste modernistische wijk van België.
De renovatie en herwaardering van de Modelwijk en de uitbreiding met
een aantal nieuwe gebouwen is toevertrouwd aan BURO II & ARCHI+I,
a33 Architecten, Architectenbureau Jan Maenhout en Wessel de Jonge
Architecten bna.
DIMENSION
hofplein waar de wijk een nieuwe injectie kreeg door werken
aan een OCMW-gebouw en de herinrichting van de openbare
ruimte. Momenteel is daar een privé-investeerder aan het
werk, waardoor het plots een aantrekkelijke woonplek wordt
voor bobo’s, een minder gewenst neveneffect. We hebben
ook nog twee lopende wijkcontracten in Bockstael en in Stalingrad, en zijn kandidaat voor een nieuw contract.”
“Maar even belangrijk is dat we Brussel op de internationale
kaart moeten zetten. Via onze universiteiten en studenten bestrijken we de hele wereld, en die wereld komt ook naar ons
toe. Vandaar het belang van goede congres- en hotelinfrastructuur zoals onder meer gepland in het NEO-project op de
Heizel, van het nationaal voetbalstadion en niet te vergeten
van de bouw van het nieuwe instituut Jules Bordet, dat een
internationale referentie zal worden inzake kankerbestrijding. Voor de volksgezondheid wordt dat laatste een mijlpaal.
Er zijn dus heel wat projecten waarmee we de mensen iets
aanbieden. Daarin een hiërarchie opstellen, lijkt me niet opportuun.”
23
©Philippe SAMYN and PARTNERS architects &
engineers, LEAD and DESIGN PARTNER
STAD
REPORTAGE
IN DE KIJKER
06
met de Zeepfabriek Heymans. In samenwerking met MDW
Architecture hebben we die omgevormd tot een kinderkribbe
en 42 energiezuinige sociale woningen. Gemakkelijk was het
zeker niet, maar het kan. Meer zelfs, we hebben er in 2011
de MIPIM-Award voor residentiële gebouwen mee gewonnen
in Cannes, waar we in de finale moesten opboksen tegen een
project in New York en een toren in Dubai.”
06. In het Europakwartier verrijst de nieuwe zetel van de Raad van de
Europese Unie. Het project omvat de restauratie van een deel van het
vroegere Résidence Palace in combinatie met de bouw van een imposante
glazen kubus. Als symbool voor de Europese diversiteit is de nieuwe gevel opgebouwd uit een mozaïek van duizenden oude houten kozijnen uit
verschillende Europese landen. Ontwerp: Philippe Samyn &Partners architects & engineers, Studio Valle Progettazioni architects, Buro Happold
Limited engineers. (zie ook coverfoto)
Waarom kan de stad dat niet?
Burgemeester Mayeur: “Even geduld, ik ben hier nog maar
een goed jaar, en ik heb met het OCMW bewezen dat het kan.
Niet dat het eenvoudig is, zoals ik al aangaf. Naast de openbare aanbesteding moet je opboksen tegen andere regels. Na de
Far Westtoestanden uit de jaren 1970, toen mensen als Paul
Vanden Boeynants en Charly De Pauw vrij hun gang konden
gaan, is de slinger van de regelgeving compleet de andere
kant opgegaan. Een nieuw evenwicht dringt zich op. Je moet
het patrimonium beschermen, maar je moet evengoed kunnen innoveren met respect voor wat er bestaat, en dat sneller
dan vandaag.”
Daarmee komen we bij een thema dat architecten in
Brussel slapeloze nachten bezorgt: de unieke vergunning
en de onwerkbare regels voor erfgoed.
DIMENSION
Burgemeester Mayeur: “Die regels zijn inderdaad veel te
strikt. Er ligt te veel macht in handen van de Koninklijke
Commissie voor Monumenten en Landschappen, die bevolkt
is met mensen die van geen enkele durf blijk geven. Het resultaat is dat de privésector, die bereid is om te investeren en gebouwen met erfgoedwaarde weer leven in te blazen, afhaakt
en dat die gebouwen gewoon verkommeren en aan waarde
inboeten. Als OCMW-voorzitter heb ik het Wijnpaleis in de
Marollen gerestaureerd tot een centrum voor sociale bedrijven en het evenementencomplex Les Ateliers des Tanneurs.
Wij wilden daar dubbele en hier en daar zelfs driedubbele
beglazing plaatsen om het gebouw energetisch performant te
maken. Maar de Commissie stelde haar veto en eiste dat alles in de oorspronkelijke toestand moest worden bewaard.
Het gevolg is dat je drie keer extra betaalt: voor het concept,
24
voor de uitvoering en voor de exploitatie achteraf, want je
verwarmt vooral de straat.”
“De houding van de Commissie heeft ons al zes jaar tijd doen
verliezen met de omvorming van de voormalige Byrrhfabriek
in Laken tot een kinderkribbe en een centrum voor sociale
economische activiteiten. In de Matadero, de oude slachthuizen van Madrid, die zijn gerestaureerd tot een centrum voor
hedendaagse kunst, is wel degelijk dubbele beglazing langs
de binnenkant aangebracht. Ook in de Punta della Doganna
in Venetië, het douanegebouw van de toenmalige republiek
dat getransformeerd is tot een museum voor hedendaagse
kunst, heeft eigenaar François Pinault dubbele en driedubbele beglazing laten plaatsen aan de binnenzijde en nieuw
ijzersmeedwerk laten maken dat volledig los staat van wat
er vroeger was. Als wij dergelijke voorbeelden voorleggen
aan de Commissie, vragen zij ons aanvullende studies. Als we
die dan laten uitvoeren door gerenommeerde ingenieursbureaus, lezen de Commissieleden ze niet eens, maar wijzen ze
onze plannen wel af omdat ze nog met twijfels zitten. Ronduit
schandalig is dat. Voor mij zijn dat integristen, alleen weet ik
niet van wat, zeker niet van ons erfgoed, want dat gaat erdoor verloren. Hun macht is enorm. Zij kunnen voorwaarden
opleggen die in de vergunning moeten worden opgenomen.
Maar voor bijstand en goede raad kan je bij hen niet terecht.
De toestand is momenteel dat de mensen van wie je het beste
mag verwachten, het goede weigeren, zodat we uiteindelijk
met niets overblijven. Ik hoor dat de Gewestregering daar iets
aan gaat veranderen. Voor mij moet de Commissie liefst vandaag nog vervangen worden door een adviserend orgaan dat
projecten begeleidt.” (Door Colette Demil & Staf Bellens)

Download Report