1
Ann Vansteenkiste
d
Heerlijke en heilzame
bloemen- en kruideninfusies
J
2
ZELFGEPLUKT
3
Vansteenkiste, Ann
Zelfgeplukt. Heerlijke en heilzame bloemen- en kruideninfusies
© 2014, Ann Vansteenkiste en Davidsfonds Uitgeverij nv
Blijde Inkomststraat 79-81, 3000 Leuven
www.davidsfonds.be
www.twitter.com/davidsfonds
www.facebook.com/davidsfondsuitgeverij
www.curiosithee.be
curiosithee.blogspot.com
Vormgeving: Daniël Peetermans
Omslagfoto:
D/2014/0240/44
ISBN 978-90-5826-868-6
NUR 440
Ondanks alle zorg die aan de samenstelling van de uitgave werd
besteed, kan de redactie of de auteur noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien
uit enige fout die in deze publicatie zou kunnen voorkomen.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/
of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
4
ZELFGEPLUKT
5
inhoud
INLEIDING — 8
Verschillende verwerkingen
en toepassingen van planten — 10
DE WONDERE WERELD VAN DE KRUIDEN:
EEN BEETJE GESCHIEDENIS — 16
AAN DE SLAG — 24
En... plukken maar! — 24
Waar en wanneer plukken — 24
Benodigdheden om te plukken — 30
6
ZELFGEPLUKT
Drogen en bewaren — 31
Hoe drogen? — 31
Hoe bewaren? — 34
‘Klaargemaakte’ kruiden — 37
Kruiden kopen — 38
Waar let ik op? — 38
De apotheek of kruiden/reformwinkels: wat is het verschil? — 39
Praktische richtlijnen — 42
Wil je een genots- of medicinale drank? — 42
Het belang van water — 47
Leidingwater — 47
Bronwater en natuurlijk mineraalwater — 48
Thee/infusie en water — 48
Osmosewater — 50
Het effect van de kwaliteit van water bij het thee/infusie zetten — 50
Het effect van te lang gekookt water
bij het thee/infusie zetten — 51
En wat met de energie van water? — 51
Smaak en geur — 55
Smaak — 56
Geur — 56
Kun je reuk- en smaakzin trainen? — 59
Het zoeten van thee — 59
Zoeten of niet zoeten? — 59
Natuurlijke zoetstoffen voor mensen met suikerziekte — 63
Thee/infusie zetten — 67
Hoe zetten we een kruideninfusie?
En wat is het verschil met thee? — 67
Benodigdheden — 73
Waarmee kun je een kruideninfusie zetten? — 73
Alles over builtjes en de essentiële vrijheid — 74
Over hoeveelheden, trektijden en
tijdstippen... — 80
Hoeveel? — 80
Trektijd — 82
Tijdstip van drinken — 84
Belangrijke mededeling — 84
Infusies van groenten — 102
Infusies van verse kruiden — 108
Infusies van kruiden uit eigen tuin en terraspotten — 111
Infusies van materiaal van
bomen en struiken — 172
Infusies van specerijen, exoten en andere minder courante planten — 188
Infusies tijdens de zwangerschap — 216
KRUIDENMENGELINGEN — 220
Inspirerende melanges of blends — 220
Opwekkend of rustgevend — 225
Afkoelend of opwarmend — 233
Ann’s Teasury: teasannes — 235
Icetea of koude kruidendrankjes — 249
NAWOORD — 256
DANKWOORD — 258
BRONNEN — 260
ADRESSEN — 261
TREFWOORDENLIJST — 264
Andere gebruiken — 85
INFUSIES — 88
Enkelvoudige kruiden in
de spotlights: inleiding — 88
Infusies van vruchten — 96
7
inleiding
‘Zeg nooit onkruid tegen een kruid!’ was het eerste wat ik
hoorde toen ik begon aan de herboristencursus kruidenleer
bij Annie Vanbranteghem. Een wondere wereld van bekende en onbekende planten
ging voor me open. Annie hield ervan om geestrijke drankjes te brouwen met die
planten. Nou ja, geest‘rijk’: geestig word je er wel van, soms. Nare ervaringen met
alcoholmisbruik in mijn omgeving leidden mij naar andere toepassingen. Door
een samenloop van omstandigheden bleef ik hangen bij de waterige aftreksels.
Ik verdiepte me in de wondere wereld van vijfduizend jaar theecultuur, waarover
mijn eerste boek, De stille kracht van thee, gaat. Maar op algemene aanvraag, alsook
uit pure noodzaak, schrijf ik mijn tweede boek deze keer over ‘kruideninfusies’.
Thee is het waterige aftreksel van de bladeren van de Chinese theeplant (Camillia
sinensis). Infusie is het waterige aftreksel van onderdelen van al de andere planten,
met uitzondering van enkele die je maar één keer kunt drinken, liefst niet doen dus!
Jammer genoeg zijn er nog te veel mensen die kruideninfusies associëren met
hun grootmoeder of met ziek zijn. Nochtans zijn kruidendranken opnieuw in
opmars. De mensen beginnen gelukkig weer meer en meer in te zien dat we terug
naar de natuur moeten. Leven met en in de natuur maakt ons blij en kost niets.
Als ik met de kinderen naar een pretpark of kermis ga, willen ze overal op en alles
beleven. Ze zeuren om ijsjes, chips, cola, wafels, oliebollen, snoep of hamburgers vol
rommel – terwijl sommige hamburgermerken beweren dat ze met puur rundvlees
werken! Wist je dat een barbecuehamburger nooit een barbecue heeft gezien, maar
met een chemisch aroma werd besprenkeld! Als we ’s avonds naar huis gaan, zijn ze
prikkelbaar en boos door de vele chaotische indrukken of omdat ze niet alles hebben
gezien of gedaan. Daarnaast ben ik een bom geld kwijt. Ga je met ze wandelen in de
natuur, dan stribbelen ze eerst wat tegen, maar eens in het bos of op de wei hollen
ze achter elkaar aan of stoeien ze als jonge veulentjes. Ik neem altijd een grote
picknickmand mee met lekkers waarmee ze hun buikje rond kunnen eten. Dat kost
een stuk minder en ’s avonds vallen ze tevreden en moegespeeld in slaap!
8
ZELFGEPLUKT
Het verzamelen van kruiden is een eeuwenoude traditie. Onze voorvaders joegen op
wild, maar dat was slechts een klein percentage van het voedsel. Onze voormoeders
verzamelden een bonte variatie aan planten, paddenstoelen, noten, vruchten en
wortels als voedsel sinds het stenen tijdperk. Alles wat de mens in vroegere tijden
deed, zit in onze genen en is in ons onderbewustzijn opgeslagen. Ons Zijn is een
immens computergeheugen dat alle wijsheid bevat. Je verbinden met het Universum,
de Grote Computer, geeft je inzicht en wijsheid. We kunnen ons alles herinneren
als we er maar voldoende stilte en tijd nemen om naar die oerbron, die altijd in ons
aanwezig is, terug te gaan. Misschien is dat wel de reden waarom mensen graag in
de natuur zijn: dat geeft een goed gevoel en zorgt ervoor dat we boordevol energie
zitten. We weten ons verbonden met ons verleden en met onze millennia oude
aanwezigheid. In de film Amistad roept de zwarte Joseph Cinqué, die de beloofde
vrijheid niet kreeg, zijn ancestors aan. En toen begreep ik het! Hij riep niet zijn
voorouders op, maar zijn eigen herinneringen van vorige levens, de opgeslagen
wijsheid in onze genen uit vorige levens van duizenden jaren terug. En dat geeft
inzicht, wijsheid, moed en kracht.
Het verzamelen van kruiden is ontspannend, heerlijk, want je doet het buiten in
de zon, frisse lucht en mooie natuur. Het geeft je een gevoel van volledig leven. Je
ziet, ruikt, voelt, hoort en proeft de kruiden. Je voelt je in balans, één met de natuur
en het Universum. Als je dan stil wordt en de tijd neemt om tot diep in je kern
te gaan, voel je werkelijk bewust die eeuwenoude verbondenheid met de aarde, de
mensheid en het heelal. Je voelt je tegelijkertijd nietig en alomvattend. En je krijgt
respect voor jezelf, de mensen om je heen en de natuur. Je gaat anders kijken en
leven. Bewuster, respectvoller, aanwezig in het Nu… je bent!
9
Je kunt dit gerust op je eentje doen, maar het is leuker om samen met gelijkgezinden
te doen. Ook kinderen houden ervan om kruiden te verzamelen. Mijn kinderen
stoeien als jonge hinden tussen de planten. Ze smullen van de vruchten en fier als
pauwen komen ze hun gevulde mandjes tonen. Het is zorgeloos, kosteloos maar
vooral echt, oprecht en intens plezier!
VERSCHILLENDE VERWERKINGEN
EN TOEPASSINGEN VAN PLANTEN
De weldaden van het plantenrijk omringen ons aan alle kanten. De
woning die ons huisvest, de kleeding die ons dekt, het brood dat wij
eten, zoovele geneesmiddelen die ons helpen in ziekte, ook zooveel
wat het leven veraangenaamt, de sappige vrucht die ons laaft in de
hitte van de zomer, de fonkelende wijn die onze feesten opluistert,
het papier waaraan wij onze gedachten toevertrouwen, en wat niet al,
brengt ons dagelijks in herinnering, hoe ruime overvloed van gaven
ons in de plantenwereld is geschonken.
W.F.R. Suringar, voormalig directeur Rijksherbarium Leiden – 1868.
10
ZELFGEPLUKT
Met planten kun je heel veel doen. Je kunt het verse sap ervan drinken of je kunt
ze drogen en tot poeder vermalen. Denk maar aan de vele kruidenpoeders die
we als keukenkruiden en specerijen verwerken in ons eten. Meestal kopen we ze
in poedervorm en weten we niet hoe ze er in werkelijkheid uitzien. Soms is het al
moeilijk het gedroogde kruid te herkennen, laat staan vermalen tot poeder. Een
kruidenkenner kan poeder herkennen aan de geur en/of de smaak. En dat is nu het
belangrijkste: hoe vaak werk je met kruiden? Toen ik studeerde voor herborist wist
ik dat hoe meer ik erover studeerde, hoe meer ik het gevoel zou krijgen dat ik er niets
van kende. Zoveel… zoveel… niet in één mensenleven te leren… Dat was het gevoel
dat overheerste tijdens de lessen. En toen ik afstudeerde, wist ik: nu begint het pas!
Het is pas door ermee te werken dat ze hun veelzijdigheid met mondjesmaat
prijsgeven. Ze komen uit een wondere wereld, eeuwenoud, zowel uit het Westen
als uit het Oosten. Velen denken dat alleen het Oosten met kruiden werkt/werkte.
Integendeel, onze voorouders werkten ook al eeuwen met kruiden. Apothekers
worden het eerste jaar ingewijd tot de kruidenleer, want de farmaceutische wereld
kent haar oorsprong in de plantenwereld. Miljoenen wijze vrouwen en mannen
hebben kruiden gebruikt om mensen te vrijwaren of te genezen van ziektes. Toch
werden zij in het Westen door bepaalde instanties als gevaarlijk beschouwd. Ze
werden massaal en vaak op gruwelijke wijze vermoord. Veel van hun kennis ging
verloren, maar gelukkig werden hier en daar hun schrijfsels teruggevonden. Laat
dit boek ook een eer zijn aan allen die onrechtvaardig om deze mooie wijsheid van
het leven beroofd werden door mensen die er niets van begrepen en handelden uit
onwetendheid of absolute dwang. Het eigenaardige is dat ook nu nog die onzin
rondgebazuind wordt. Mijn zoon van veertien kwam thuis met het verhaal dat hij
op school geleerd had dat de druïden moesten worden uitgemoord omdat ze mensen
offerden. Hij keek me met vragende ogen aan. Hij wist al hoe ik ging reageren.
‘Wie vertelt dat?’ vroeg ik.
‘We moesten een tekst van Julius Caesar uit het Latijn vertalen waarin staat dat
hij het bevel gaf om de druïden te executeren op basis van de mensenoffers die ze
uitvoerden.’
Natuurlijk schreef Julius Caesar dat. De druïden waren een bedreiging voor hem,
dus moest hij hen maar met een grove leugen betichten. Net zoals Herodus alle
kinderen onder de twee jaar liet vermoorden in Bethlehem, omdat hij bang was dat
Jezus, die toen pasgeboren was, koning zou worden. Een regelrechte bedreiging voor
zijn troon. Hoe waanzinnig mensen kunnen denken, oordelen en bevelen als het uit
gramschap ontstaat!
Naast kruiden drogen en vermalen tot culinaire smaakmakers kun je met
kruiden nog veel meer doen. Je kunt ze in alcohol laten trekken. Afhankelijk
van de stoffen die je eruit wil halen, zul je het alcoholgehalte moeten aanpassen.
11
Uit die verwerking krijg je tincturen. Afhankelijk van het aantal persingen en
de inhoudsstoffenconcentratie zijn het moedertincturen, officinale tinctuur
(afkomstig van ‘officina’ of ‘werkplaats’) of vloeibare extracten. Ik hou het liever bij
non-alcoholische bereidingen. Ik heb te veel miserie gezien met alcoholmisbruik.
Het probleem is dat degene die alcohol misbruikt, vindt dat hij dat niet doet. Naar
zijn normen overdrijft hij niet. Een zeer moeilijke en haast ondraaglijke zaak voor
mensen die met zulke mensen moeten samen leven. Hier zou ik boeken over kunnen
schrijven, maar het is beter om het negatieve niet te verhalen. Vandaar mijn passie
voor thee en waterige aftreksels van al die mooie planten!
Je kunt kruiden ook op olie zetten. De soort olie wordt verkozen naar de doordringbaarheid in de huid. Sommige oliën zijn zo vet dat ze enkel als oppervlakkige
massageolie of huidversoepeling dienen, andere zijn zo fijn dat ze diep doordringen
tot in de spieren en dus de kruiden daar hun werk laten doen. De kruiden worden
tot drie weken in de olie gehouden om dan afgezeefd te worden. De kruidenolie
wordt dan gebotteld en culinair of uitwendig als schoonheidsmiddel gebruikt.
Etherische olie is een heel ander verhaal. Uit alle plantendelen kun je etherische of
vluchtige olie halen. Door middel van stoomdestillatie of persing of met chemische
solventen kan de etherische olie uit de plant of het plantendeel worden gehaald.
Maar het ene kruid bevat veel meer etherische olie dan het andere. Zo zit er in de
schil van citrusvruchten veel olie die er door persing wordt uitgehaald. Maar ook in
de bloemen van bijvoorbeeld de sinaasappel (Citrus aurantium) zit olie. Die wordt
12
ZELFGEPLUKT
13
geëxtraheerd door stoomdestillatie waarbij hete stoom door de frêle bloesems wordt
gejaagd. Die stoom neemt de etherische olie en alle geurige en smaakbestanddelen
mee. De stoom wordt afgekoeld, condenseert en het geurige water – het hydrolaat
– wordt in een kolf opgevangen. Boven op het water drijft een fijn laagje kostbare
etherische olie. Die olie heet nerolie. Het is dan ook te begrijpen dat die olie duur
is: je hebt zoveel werk en hebt zoveel plantenmateriaal nodig om een beetje olie te
destilleren. Om het verhaal compleet te maken kun je ook olie halen uit de bladeren
van citrusvruchten. Die etherische olie heet dan petit grain. Zo heb je petit grain
van sinaasappel, mandarijn of citroen, maar ook nerolie uit de bloemen van de
verschillende citrusvruchten. Een heel bekende etherische olie uit een citrusvrucht
is bergamot (Citrus aurantium subsp. Bergamia). Die wordt gebruikt om een zwarte
theemengeling te parfumeren tot de befaamde earl grey thee. Een thee die veel
gedronken wordt in Engeland.
Naast het trekken van kruiden in olie of alcohol kun je ook kruiden trekken in
water. En daar gaat dit boek over. In één van de volgende hoofdstukken leg ik de
drie mogelijke waterige aftreksels uit.
Maar vooraleer we beginnen aan de wondere wereld van de kruideninfusies
wil ik eerst nog een paar algemene belangrijke beschouwingen verduidelijken.
Als we het over planten hebben, moeten we heel zeker zijn dat we de juiste plant
bedoelen. Daarom gebruiken we steeds de Latijnse benamingen. Dat kan geleerd
of hoogdravend overkomen, maar het is echt noodzakelijk. Let op: de familie
wordt steeds met een hoofdletter geschreven, de soort of species met een kleine
letter. Ik zet steeds tussen haakjes wat de algemeen Nederlandse benaming is (of
omgekeerd) en welk onderdeel ervan best gebruikt wordt. Het is ook belangrijk het
juiste onderdeel van de plant, die het meest van de benodigde stoffen bevat voor de
specifieke infusie te gebruiken. Een voorbeeld: het is algemeen bekend dat artisjok
(Cynara scolymus) de lever stimuleert en ondersteunend kan werken bij een verhoogd
cholesterolgehalte. Maar niet alles van de artisjok is hiervoor ideaal. Het eten van de
ongeopende artisjokbloem zal bijna niets uithalen, wat ik nochtans een herborist op
een kruidenwandeling hoorde beweren. Het zijn de bladeren van de artisjok die de
leverstimulerende stoffen – vooral de fenolzuren zoals het cynarine – bevatten en
niet de bloembodem noch de bloembladeren.
14
ZELFGEPLUKT
De bladeren van de artisjok bevatten de leverstimulerende stoffen.
Een belangrijke opmerking moet worden gemaakt rond het veilige gebruik van
planten. Het is niet omdat ze een ‘natuurlijk’ middel zijn dat ze onschadelijk zijn,
wat menig mens denkt. Het werken met planten kan ook gevaarlijk zijn als je niet
weet wat je doet. Daarom is uiterste zorgzaamheid noodzakelijk. Gebruik geen
planten als je niet zeker bent wat ze zijn.
Ik dien ook nog te wijzen dat dit boek niet bedoeld is als vervanging voor
professioneel medisch advies en/of behandeling. Bij problemen moet je een arts of
natuurgeneesheer raadplegen en haar/zijn voorgeschreven behandeling volgen. Ik
schreef dit boek om je wat wegwijs te maken in de kruideninfusies, om te weten
wat bij elkaar hoort en wat niet, met de kennis die nu voor handen is. Het is wel
zo dat kennis steeds getoetst moet worden aan de huidige wetenschappen. Kennis
is progressief en sommige dingen kunnen jaren later achtergehaald zijn. Ik kan dus
geen garantie geven dat wat ik hier nu schrijf met de tijd niet kan veranderen. Met
aandrang adviseer ik om de behandelende geneesheer ook in te lichten van wat je
neemt naast zijn/haar voorgeschreven medicatie en/of kuur, dus ook de infusies
die je drinkt. Want kruiden kunnen de opname en/of werking van medicijnen
beïnvloeden, allergische reacties veroorzaken of reageren op voorgeschreven of
vrij te verkrijgen medicijnen. Bij verkeerd gebruik kunnen kruiden zelfs giftig zijn.
Gebruik ook geen kruiden of drink geen kruideninfusies als je zwanger bent of
borstvoeding geeft. Lees hierover meer in het desbetreffende hoofdstuk.
15
DE WONDERE
WERELD VAN
DE KRUIDEN..
EEN BEETJE
GESCHIEDENIS
Zowel in het Oosten als in het Westen maakt men al eeuwen
gebruik van mineralen, planten en orgaanpoeders als ge­nees­middelen. De opkomst van de chemische geneesmiddelen verdrong deze natuurlijke producten. Nog steeds worden nieuwe geneeskrachtige planten ontdekt in de regenwouden
en probeert de industrie ze chemisch na te maken.
Gelukkig is er de laatste jaren opnieuw interesse in natuurlijke middelen. Mede
door de vele nevenwerkingen en commerciële doeleinden van chemische geneesmiddelen gaan mensen bewuster kiezen om terug te keren naar de natuur, de basis, het
essentiële. Ik ben ervan overtuigd dat er nog veel meer kracht ligt in de kennis van de
kruiden en de natuur dan we beseffen. Als we ons focussen op wat de natuur ons te
bieden heeft en haar met respect behandelen, zullen mensen er nog meer door geholpen worden. Zo staat reeds in het Oude Testament beschreven: ‘Hun vruchten zullen tot spijs zijn en hun loof tot geneesmiddel’ (Ezechiël 47:12). Hippocrates schreef
rond 380 voor Christus: ‘Laat uw voeding uw medicijn en uw medicijn uw voeding
zijn.’ Hij was de grondlegger van de westerse geneeskunde en stelde als eerste de
indeling van de pathologie voor met de vier elementen: vuur, aarde, water en lucht.
Lang daarvoor, in de prehistorie, werd door de medicijnman magie met rituelen en
kruiden gebruikt. We vinden daar bitter weinig van terug. Vergeet ook niet dat in
Engeland de oude priesters, de druïden, reeds lang voor de komst van de Romeinen
ziektes met kruiden behandelden. Ook van die wijsheid is veel verloren gegaan.
De meest verschrikkelijke gebeurtenis in de kruidengeschiedenis is echter de vernietiging van miljoenen wijze kruidenvrouwen, de zogenaamde heksen. Zij bezaten
de kennis over de kruiden en de geneeskracht ervan op lichaam en geest. Zij wer-
16
ZELFGEPLUKT
den door de katholieke kerk als gevaarlijk aanzien, omdat ze te veel wisten en wijs
waren. Zo werden ze na lange martelingen massaal verdronken of geliquideerd op
de brandstapel. Hiervan is alles in de doofpot gestopt en er is haast niets meer over
terug te vinden.
In India houdt men zich al vierduizend jaar aan de hindoetraditie van de ayurveda. Ayurveda is een holistische benadering die ervan uitgaat dat lichaam, geest
en natuur energiën zijn. Een gezond lichaam is in evenwicht met de geest en de natuur. Ziekte of onevenwichtigheid wordt voorkomen of hersteld door de energieën
in lichaam en geest in balans te brengen en te houden. De oude filosofische teksten,
aangevuld met hygiënische en medische informatie in het Sanskriet, vormen nog
steeds de basis voor de moderne ayurveda. Naast heel wat andere technieken, zoals
meditatie, massages, baden enzovoort, wordt ook met kruiden gewerkt. De kruiden
worden op speciale plaatsen gekweekt en niet iedereen is bevoegd om ze te plukken,
laat staan te verwerken en te gebruiken.
In Mesopotamië, het land tussen de Tigris en de Eufraat, werden medische praktijken met religieuze opvattingen vermengd. Recepten op Sumerische kleitabletten
uit Zuid-Mesopotamië beschrijven kruiden en orgaanweefsel van offerdieren die
oraal of uitwendig aangewend werden ter voorkoming of genezing van kwalen.
In het Oude Egypte werden in de stenen zuilen recepten en de werking van planten gebeiteld. Zij importeerden reeds saffraan en salie uit Kreta, geur- en smaakstoffen uit Arabië en Abessinië, kaneel uit China… Ze kenden reeds baden met kruiden
en specerijen en werkten met mummificatie.
17
In Griekenland begon alles met Asclepius, een halfgod die later
de naam ‘God van de geneeskunde’ kreeg. De legende verhaalt
dat Asclepius werkte in Epidaurus, een soort kuuroord, één van
de allereerste ‘ziekenhuizen’. Als je daar droomde van een slang,
was je genezen. Vandaar dat hij wordt afgebeeld met een staf
en een slang eromheen, de asclepiusstaf of esculaap, dat later
het symbool van de geneeskunde werd. De bekende Hippocrates (460-377 v.Chr.) zou een afstammeling van hem zijn. Hij
maakte de geneeskunde los van mythen en tovenarij. Hij was de
grondlegger van de ‘moderne’ geneeskunde waarin hij op basis
van lichamelijke symptomen een diagnose stelde en daarbij een
passende therapie voorschreef. Hij legde sterk de nadruk op het
belang van hygiëne, gezonde eet- en drinkgewoontes en frisse lucht en dat zowel voor
de arts als de patiënt. De eed die nieuwe leerlingen bij Hippocrates moesten afleggen,
heet nog steeds ‘de eed van Hippocrates’, een eed die de afstuderende artsen ook nu
nog moeten afleggen.
Na hem kwam Theophrastus (372-287 v.Chr.). Hij schreef onder meer De historia plantarum, een groot werk over vijfhonderd planten, dat helaas verloren is
gegaan. Hij deelde het plantenrijk in drie delen: bomen, struiken en kruiden, net
zoals zijn leermeester Aristoteles (384-322 v.Chr.). Voor het eerst werd er over de
ontkieming, het uitlopen, de bloesem, de bouw- en leefwijze en de werking van het
sap geschreven. Hij wordt de vader van de plantkunde genoemd.
De Joodse geneeskunde was helemaal verweven met hun religie. De Bijbel is een
bron aan medische informatie. Vele plagen, epidemieën, ziektes en hun symptomen
worden er gedetailleerd in beschreven, samen met hun genezende kruiden, planten,
balsems en aroma’s.
Bij de Romeinen werd de eerste uitgebreide catalogus met beschrijvingen van
zeshonderd planten gevonden in de Materia Medica van de Griekse arts Dioscorides
rond 37-68 na Christus. Dat boek werd eeuwenlang als standaardwerk gehanteerd.
Het was de voorloper van de moderne farmacopee, het officiële handboek voor apothekers met de standaardeisen waaraan bereidingen van ‘geneesmiddelen’ moeten
voldoen. Claudius Galenus (130-200), de Grieks/Romeinse arts is één van de belangrijkste uit de geschiedenis, omdat hij meer dan vijfhonderd boeken schreef over
anatomie, fysiologie, retorica, grammatica, toneel en filosofie. Een belangrijk werk
was het zevenhonderd bladzijden tellende boek over De nuttigheid van de delen van
het lichaam. Hij sprokkelde zelf zijn kruiden en bereidde zelf zijn recepten, omdat
de kruidenverkopers en -bereiders niet vertrouwde. Hij was de grondlegger van de
farmacie of de bereidingen van de geneesmiddelen. Zijn naam werd gegeven aan de
‘galenische’ receptuur die verwijst naar het gebruik van gedroogde kruiden in alcohol, olie, water of azijn om zo hun werkzame stoffen uit de planten te halen.
18
ZELFGEPLUKT
Europa kende in de middeleeuwen een achteruitgang op gebied van het gebruik
van kruiden, maar toch bleven enkelen er gedreven mee werken. Karel De Grote
(742-814) verbouwde zelf kruiden in zijn kasteeltuin en stelde een lijst op van welke
kruiden moesten worden verbouwd op zijn landgoederen. De monniken, vooral de
benedictijnen en de dominicanen, legden de tuinen aan bij hun kloosters, later ook
bij de ziekenhuizen. De oude kruidentuin van het Sint-Janshospitaal van Brugge besloeg toen 3000 m². De grote Perzische/Arabische geneesheer Avicenna (980-1037)
had een buitengewone kennis van kruiden. Aan hem danken we de kennis over de
koortsdalende werking van kamille en de kalmerende werking van lavendel. Hildegard van Bingen (1098-1179), abdis van de Sint-Ruprechtsbergabdij bij Bingen
bracht in deze donkere tijden van pest, melaatsheid en hongersnood, samen met het
bijgeloof omtrent heksen, tovenaars en demonen, weer licht in de duisternis.
19
In Damme schreef Jacob van Maerlandt (1235-1300) de eerste natuurencyclopedie
in de volkstaal, Der Naturen Bloeme. In dertien hoofdstukken, samen ongeveer
16.500 versregels, vertelt Maerlant over de mens, de dieren, de vogels, de zeemonsters, de vissen, de slangen, de insecten, de gewone bomen en de specerijbomen, de
geneeskrachtige kruiden, de vermaarde bronnen, waardevolle stenen en metalen.
De Zwitserse arts, filosoof en gnosticus Theophrastus van Hohenheim (14931541), beter bekend als Paracelsus (1493-1541), was een markant figuur. Hij was ervan overtuigd dat ziekte niet alleen een onevenwicht was tussen de lichaamssappen,
maar dat ook externe factoren ziektes konden veroorzaken. Voor elke ziekte was er
een medicijn, dat kon plantaardig, dierlijk of een mineraal zijn. Bekende uitspraken
van hem zijn: ‘al het voedsel en drank indien te veel gebruikt, is gif ’ en ‘alle weiden en bergen, velden en heuvels zijn apotheken’. Hij had niet alleen revolutionaire
denkbeelden omtrent geneeskunde, maar ook over filosofie, theologie en ethiek.
Door zijn extreme gedachten moest hij vaak verhuizen of vluchten. Zoals deze uitspraak, die uitstekend de tweeledigheid van de mens weergeeft:
De geest die met het vlees verbonden is, wordt wel zo genoemd, maar hij is
gevangen in de dood; in tegenstelling tot de Geest die door God is gegeven.
De natuurlijke geest leidt het natuurlijke verstand: maar de Geest Gods
voert tot goddelijk weten. In de dood wijken beide geesten van de mens,
maar de ene sterft, terwijl de ander in leven blijft.
Hij liet zich leiden door zijn innerlijke kompas, wat bevestigd wordt in zijn volgende
uitspraak: ‘wie volledig zichzelf is, is van niemand afhankelijk’, aangevuld met ‘ziet
de waarheid en aanvaardt haar’.
Volgens de Franse Jean Fernel (1497-1588) ontstaat ziekte door in strijd te leven
met de natuur. Zijn vele boeken gaan over universele geneeskunde.
Vesalius (1514-1564) kreeg op 23-jarige leeftijd, na zijn studies aan de universiteit van Leuven, Parijs en Padua, een leerstoel aan de universiteit van Padua. Hij doceerde er chirurgie en anatomie. Hij stal zijn kadavers van het executieveld om ze te
ontleden. Hij tekende de eerste anatomische platen met de benamingen in Grieks,
Latijn en Hebreeuws en voerde ook vivisecties uit op levende dieren.
Rembert Dodoens (1517-1585) bracht de omwenteling in de kruidengeneeskunde en door de boekdrukkunst verscheen in 1554 zijn lijvige Cruijdeboeck. Hij was
de eerste die met een botanische indeling begon. Voorheen waren de kruidenboeken alfabetisch gerangschikt. Hij plaatste de gelijkgebouwde planten bij elkaar en
waar dat niet toereikend was, creëerde hij andere categorieën. Hij beschreef de verschillende soorten van iedere plant, de groei- en bloeiwijze en de stand en vorm van
de bladeren en de bloemen. Hij vermeldde de groeiplaats, de bloeitijd, de tijd van
20
ZELFGEPLUKT
vruchtzetting en de geneeskrachtige waarde. Bij iedere plant stond de Nederlandse, Duitse, Boheemse, Franse, Engelse, Italiaanse, Spaanse, Arabische, Latijnse en
Griekse benaming evenals de volksnamen. Hij voerde ook gedeeltelijk nieuwe terminologie in. Zoals radix (wortel), caulis (stengel), folium (blad), flos (bloem). Van
sommige planten vermeldde hij ook de ‘hindernisse’ (het gevaar of de giftigheid) en
het ‘ondersceet’ (onderscheid). In zijn tijd was die indeling revolutionair en geniaal.
Wat ook merkwaardig was, was dat hij zijn Cruijdeboeck schreef in zijn moedertaal:
het Vlaams.
... alzoo dat wy daer om oock desen onsen Cruydeboeck niet in Latijn,
maar ghemeyne Neerduytsche tale hebben willen scrijven ende uutgheven,
op dat hij alle cruytliefhebbers, ende alzoo wel den leecken van der
latijnscher sprake ignorant, als den gheleerden dienstelick ende orboorlick
soude moghen wesen...
Hij begreep dat opleiding en geestelijke ontwikkeling niet alleen het privilege van een select groepje mocht zijn, maar dat
men om het volk toe te spreken ook de taal van het volk moest
gebruiken. Hij wou de plantenkennis bij artsen en apothekers
stimuleren. In de inleiding schrijft hij dat hij de medici wil aanzetten tot nader onderzoek naar de werkzaamheid van de kruiden, teneinde de juiste therapie te vinden. Voor het eerst werd
op het einde ook een uitvoerig register gemaakt om het opzoeken te vergemakkelijken. Na de Bijbel is dit het meest vertaalde
boek ter wereld.
Li Shi-Zhen (1518-1593) was een van de grootste artsen en
apothekers die China gekend heeft. Zijn boek, Ben Cao Gang
Mu, of het compendium, Materia Medica, bestond uit 52 delen
over 1895 Chinese kruiden en specerijen met 1100 voorschriften en elfduizend recepturen. Volgens de overleveringen zou
hij alle achthonderd medische boeken van over heel het land
geconsulteerd hebben en 27 jaar gewerkt hebben aan zijn meesterwerk. Hij zou er zelf ziek door zijn geworden omdat hij de
laatste tien jaar niet uit zijn huis kwam om te kunnen schrijven.
Carolus Clusius of Charles de l’Ecluse (1526-1609), een Franstalige Vlaamse geleerde, arts en botanicus werd hoofd van een van de oudste botanische tuinen ter
wereld: de Hortus in Leiden. Veel kennis over kruiden zijn afkomstig uit zijn werken. Hij vervulde een belangrijke rol bij de verspreiding tulpenbollen over Europa.
Samen met de Nederlander Hermanus Boerhaave (1668-1738) zocht hij naar een
21
systeem om de planten in te delen. Die vraag werd later door de Zweedse natuuronderzoeker Carl Linnaeus of Carl von Linné (1707-1778) opgelost.
John Gerard (1545-1611) vertaalde het werk van Dodoens in het Engels. Het
kreeg de naam Herbal. Hij voegde er als verwoed plantenverzamelaar planten uit
zijn tuin en uit Noord-Amerika bij.
Nicolas Culpeper (1616-1654), botanist, herborist, arts en astroloog, werkte net
als Gerard in Londen. In 1652 publiceerde hij Gerards Herbal met alle bekende
kruidenremedies uit die tijd. Zo kon het grote publiek hun eigen medicatie uit kruiden maken. Samen met William Coles (1626-1662) legde hij de basis voor de signatuurleer, eerder al beschreven door Giambattista della Porta (1535-1615) in zijn
boek Phytognomonica. Porta vond aan de hand van signaturen een systeem tussen
planten, dieren en sterrenbeelden. Coles wees bijvoorbeeld op de gelijkenis tussen
een walnoot en de hersenen en besloot hieruit dat het eten van walnoten goed is
voor de hersenen.
Door de komst van de universiteiten in Salerno en Padua gevolgd door Parijs,
Montpellier en Leiden, kwam er meer en meer belangstelling voor anatomie en chirurgie. Het is de moeite waard om in Italië een ommetje te maken voor het teatro
anatomico (het anatomische theater) in Padua. Dat lugubere, houten theater uit
1594 is nog intact en toont hoe lijken werden opengesneden in een tijd waar dat min
of meer verboden was. Indien de magistraten binnenkwamen, draaide men gewoon
22
ZELFGEPLUKT
de tafel om en viel het lijk de rivier in die eronder stroomde. Zo kon men heel vlug
een dier in de plaats leggen en de les gewoon verder laten gaan. Ik zag het ‘theater’ voor het eerst in Frankenstein. De film van een van mijn lievelingsregisseurs,
Kenneth Branagh. Omdat ik wist dat het niet om een filmdecor ging, maar om een
echt ‘theater’ in Padua, wist ik al meteen waarheen mijn volgende reis ging.
De Nederlander Abraham Munting (1626-1683) studeerde medicijnen en volgde zijn vader op in Groningen als hoogleraar botanie. In 1672 verscheen zijn boek
Waare oeffeninge der planten. Later herwerkte hij het boek en met tal van uitbreidingen verscheen Nauwkeurige beschryving der aard-gewassen.
Stephaan Blankaart (1650-1704), een bekende arts uit Amsterdam, schreef het
Nederlandshen Herbarius: een populair werk over de Nederlandse kruiden, bomen
en mossen met hun geneeskrachtige werking en bereidingswijzen. Het was geen zuiver botanisch werk met recepten voor medicijnbereiding, maar ook een beetje een
kookboek met recepten zoals venkeltaart, marsepein en andere lekkernijen.
De nog steeds zeer bekende Zweedse natuuronderzoeker Carl Linnaeus of Carl
von Linné (1707-1778) had een grote invloed op de biologische taxonomie (indeling der planten). Hij schreef de Systema Naturae (1735) waarin hij de natuur in
drie rijken verdeelde: stenen-, planten- en dierenrijk. Daarin werkte hij de onderverdelingen uit met hun kenmerken, verschillen, synoniemen en plaatsen. Dit boek
luidde de binominale nomenclatuur voor planten in. Elke soort kreeg behalve een
geslachtsnaam ook een toenaam (soortaanduiding), ook als een geslacht uit maar
één soort bestond. Het was een eenvoudig maar revolutionair idee. Samen met de
geslachtsnaam vormt de toenaam een binaire naam. Linnaeus benoemde en classificeerde gedurende zijn leven zo’n negenduizend soorten planten. Planten die hun
toenaam van hem kregen, zijn nog altijd herkenbaar aan
de auteursaanduiding ‘L.’ (van Linnaeus) achter hun botanische naam.
Later had je Hahnemann, Kneipp, Weiss, dr. Henri
Leclerc, dr. Vogel, Maurice Mességué, Jean Valnet, Paul
Belaiche… en nog vele anderen die de wedergeboorte van
de kruidenleer bewerkstelligden. Zoals nu apotheker
Philippe Gerard in zijn Primerose Academy in de Warschaustraat 22 in Oostende die met zijn enorme kennis
en jarenlange ervaring mensen professioneel begeleidt in
de wondere wereld van de geneeskrachtige planten.1
23
AAN DE SLAG
EN... PLUKKEN MAAR!
WAAR EN WANNEER PLUKKEN?
Gelukkig is er de laatste jaren
opnieuw interesse in natuurlijke
middelen. Mede door de vele nevenwerkingen en commerciële doeleinden van chemische geneesmiddelen gaan mensen bewuster kiezen om terug te keren naar de natuur, de basis, het essentiële. Ik ben ervan overtuigd dat er nog veel meer kracht ligt
in de kennis van de kruiden en de natuur dan we beseffen. Als we ons focussen op
wat de natuur ons te bieden heeft en haar met respect behandelen, zullen mensen er
nog meer door geholpen worden. Zo staat reeds in het Oude Testament beschreven:
‘Hun vruchten zullen tot spijs zijn en hun loof tot geneesmiddel’ (Ezechiël 47:12).
Hippocrates schreef rond 380 voor Christus: ‘Laat uw voeding uw medicijn en uw
medicijn uw voeding zijn.’ Hij was de grondlegger van de westerse geneeskunde en
stelde als eerste de indeling van de pathologie voor met de vier elementen: vuur,
aarde, water en lucht. Lang daarvoor, in de prehistorie, werd door de medicijnman
magie met rituelen en kruiden gebruikt. We vinden daar bitter weinig van terug.
Vergeet ook niet dat in Engeland de oude priesters, de druïden, reeds lang voor de
komst van de Romeinen ziektes met kruiden behandelden. Ook van die wijsheid is
veel verloren gegaan.
Het spreekt voor zich dat we kruiden plukken in onze tuin, op het veld of in het
wild, ver weg dus van chemische vervuiling, kunstmest, fabrieken… En dat is niet
evident. Mensen zijn zich nog niet genoeg bewust van de gevolgen van die wanpraktijken. Probeer zo zuiver mogelijke kruiden te oogsten.
Plukken in de natuur kan heerlijk zijn, maar blijf op je hoede. Pluk alleen wat je
heel goed kent. Vooral als je met kinderen gaat plukken, moet je dubbel voorzichtig
zijn en duidelijk vertellen dat lukraak plukken heel gevaarlijk kan zijn. Anderzijds, als je goed weet hoe een plant eruitziet en het klaar en duidelijk aan kinderen
kan uitleggen, is plukken in het wild een ware verrijking voor lichaam en geest. Die
leuke activiteit creëert een hechtere familieband. Als het plantenmateriaal dan samen verwerkt en genuttigd wordt, is de verwondering en het geluk van de activiteit
onbeschrijflijk. Zowel de kinderen als jijzelf stralen en genieten. En dat is het onbetaalbare wat je van de natuur terugkrijgt als je haar leert kennen en respecteren.
24
ZELFGEPLUKT
25
Hou bij het verzamelen van de kruiden rekening met deze tips:
1. Pluk alleen planten waarvan je zeker bent dat het de juiste zijn. Veel planten
lijken op elkaar. Soms heb je de verkeerde soort, die niet zo veilig is om te
gebruiken. Een goede determinatiegids kan hierbij helpen. Aan de hand van
vragenlijsten weet je met welke plant je te maken hebt. Of je hebt ook plantengidsen met mooie en duidelijke foto’s waarbij je het levende exemplaar voor je
kunt vergelijken, om er zeker van te zijn dat het om het juiste gaat. Bij twijfel
pluk je ze beter niet. Een vergissing is snel gemaakt en kan fataal zijn.
2. Pluk geen kruiden langs de openbare weg. Ze zijn bezoedeld met te veel autogassen.
3. Pluk ook niet langs velden van landbouwers of dicht bij huizen of mooi aangelegde tuinen. Je weet nooit of iemand onlangs chemicaliën zoals herbiciden
(onkruidbestrijders), pesticiden (ziektebestrijders), insecticiden (insectenbestrijders) of andere chemische rommel heeft gebruikt.
4. Spoordijken zijn ook niet geschikt. Vaak wordt er tussen de rails met onkruidverdelgers gespoten en de houten treinbiels zijn met heel wat ongezonde beschermingsmiddelen behandeld.
5. Wandelpaden en bospaden of wild plukken in bossen vraagt enige voorzichtigheid. Heel wat mensen passeren er met honden, maar ook vossen kunnen er hun
behoefte doen. Sommige vossen, honden en katten zijn besmet met een lintworm of zijn dragers van lintwormeitjes. Die bevinden zich in hun vacht of uitwerpselen. Die eitjes zijn voor de mens schadelijk, omdat ze voor een gevaarlijke
leverziekte verantwoordelijk zijn. Maar geen paniek: tot nu toe is die ziekte nog
maar uiterst zelden vastgesteld. In Wallonië schat men dat de helft van de vossen
besmet zijn, in Vlaanderen en in Nederland zou dat slechts 1% zijn. Goed wassen van de kruiden, paddenstoelen of afgevallen vruchten is hier dé boodschap.
Chemische stoffen kun je niet afwassen, maar deze eitjes gelukkig wel!
6. Kijk uit naar krachtige en gezonde planten zonder ziekteverschijnselen om te oogsten. Het liefste was je de kruiden niet, tenzij de laaggroeiende soorten die je langs
wandel- en bospaden of wild in het bos hebt geplukt. Verwijder zieke of slecht
uitziende delen en eventueel diertjes. Droog of verwerk de kruiden onmiddellijk.
7. Pluk geen kruiden in de regen of als er nog dauw ligt, omdat de kans op schimmelen groot is.
8. Pas op voor het bosdecreet artikel 20: ‘Het is verboden planten of onderdelen
van planten te verwijderen.’ Dat wil zeggen dat je in een bos niets mag plukken zonder voorafgaande toestemming. We hebben weinig bos en onwetende
mensen zouden de natuur kunnen beschadigen door onjuist plukken en zo
sommige soorten ‘leegplukken’.
9. Het beste tijdstip van de dag om te oogsten is in de late voormiddag. Zeker
26
ZELFGEPLUKT
als je de bloemen en bladeren wil drogen. Vroeger zijn ze nog vochtig van de
ochtenddauw. Volgens energetische berekeningen zouden de planten het rijkst
zijn qua energie rond 10 uur. Alhoewel we in Zuid-Frankrijk met een team van
twintig mannen en vrouwen ’s morgens om 5 uur begonnen met het plukken
van biologisch gekweekte goudsbloemen op de oranjevelden van Jan Smith.
Voor 16 uur moest er 7 ton van die bloemen op de trein in Valence richting
Zwitserland voor een bekend natuurlijk cosmetisch merk!
10. Bladeren oogst je best voor de bloei. De plant wil maar één ding: overleven!
Tijdens de bloei, alvorens de bevruchte bloemen zaad vormen om nieuw leven
schenken, maakt de plant minder lekkere stoffen aan zodat hij niet opgegeten
wordt door herbivoren.
11. Bloemen oogst je best net voor ze helemaal opengaan. Ze mogen geopend zijn,
maar niet helemaal. Pluk ze uiterst voorzichtig zodat ze niet beschadigd worden. Kleine bloempjes zoals lavendel pluk je best met de lange steel eraan. De
bloempjes kun je na het drogen gemakkelijk afritsen. Spoel bloemen zeker niet
na, anders spoel je het kostbare stuifmeel weg. Dus zeker oogsten in een zuivere omgeving. Laat steeds minstens de helft van de bloemen staan. Zo kunnen
die planten zaden vormen en volgend jaar terugkomen. Toch zeker voor de
eenjarigen zoals het driekleurig viooltje, een prachtig wild plantje dat zichzelf
uitzaait in de tuin. Maar ook andere, zoals vlierbloesems, pluk je maar voor de
helft, zodat de andere helft kan uitgroeien tot bessen. Zo heb je dan van één
boom zowel de bloesems als de bessen.
12.Wortels, wortelstokken, bollen en bast oogst je best in de herfst wanneer ze
boordevol met hun overwinterende stoffen zitten. Sommige wortels kun je
ook in het voorjaar oogsten, dan zitten ze barstensvol levensenergie. Oogst
enkel wortels op een plaats waar veel van dezelfde planten groeien. Laat voldoende planten staan zodat ze zich weer verder kunnen verspreiden. In tegenstelling tot bloemen en bladeren moet je wortels wel heel goed wassen.
13. Zaden pluk je best net voor ze rijp zijn, om te voorkomen dat ze massaal op de
grond vallen tijdens de pluk.
14. Het is belangrijk dat je de juiste plantenonderdelen plukt volgens de benodigde
inhoudsstoffen. Ik probeer zo duidelijk mogelijk aan te geven welk plantenonderdeel je moet gebruiken. Zo zit de leverstimulerende stof in artisjok hoofdzakelijk in de bladeren en niet in de bloemknop, wat ik in de inleiding al aangaf.
15. Pluk niet meer dan wat je nodig hebt en niet meer dan voor één jaar. Vergeet
niet: ieder jaar geeft de natuur jou nieuw materiaal! Pluk zeker nooit meer
dan de helft. Zo blijft de plant overleven en is er nog voldoende voor de wilde
dieren. Staat er niet veel van een bepaalde plant, pluk die dan niet. Zoek verder
tot je er meer van vindt. Je wil het volgend jaar toch nog ook kunnen plukken!
27
De beste plek om kruiden en pure vruchten en/of groenten te plukken is op plukboerderijen. Mijn lievelingsplukboerderij is bij Bart en Nele Van Parijs in Oeselgem2.
Na een korte uitleg van Bart of Nele weet je welk fruit er plukklaar is en kan het
plukfestijn beginnen. De kinderen kunnen er met emmertjes naar hartenlust helpen
plukken. De kunst is wel om hen uit te leggen dat ze fruit mogen proeven, maar niet
eten tijdens de pluk. Eerst de emmertjes zorgvuldig wegen en de inhoud betalen en
dan… smullen maar! Op het internet kun je gemakkelijk een soortgelijke pluktuin
in je buurt vinden.
Ik kan je niet genoeg waarschuwen voor het feit dat je zeker moet zijn als je in het
wild plukt. Vergewis je ervan dat je een degelijke plantenkennis of determinatiegids
hebt, zodat je het risico op giftige planten plukken tot nul reduceert. De meest gevaarlijke zijn de dolle kervel en de gevlekte scheerling, omdat ze erg goed lijken op
echte kervel. Een verkeerde inschatting kan echter echt fataal zijn. Wees dus uitermate voorzichtig! Ook alruin, wolfskers, taxus, vingerhoedskruid en monnikskap
zijn uitermate giftige planten.
Bij een vergiftiging door het eten van die planten of delen ervan bel je best onmiddellijk het antigifcentrum (voor België 070 245 245). Voor Nederland neem je
contact op met je huisarts die dan het antigifcentrum belt, omdat dat alleen door
artsen geraadpleegd kan worden. Je kunt ook 112 bellen. Je kunt ter voorbereiding
de patiënt eenmalig medicinale houtskool toedienen voor je hem of haar naar het
ziekenhuis brengt, indien je er ver van af woont. Medicinale houtskool is een fijn
poeder dat bereid wordt uit kool van plantaardige oorsprong. Het is in staat giftige
stoffen op te nemen. Bij inname kan dat houtskoolpoeder zich binden aan giftige
stoffen die zich in het maagdarmkanaal bevinden. Zo kunnen ze via de stoelgang
worden uitgescheiden. Dat verhindert de opname van de gifstoffen in de bloedbaan.
Het is belangrijk houtskoolpoeder zo vlug mogelijk na de inname van een gif toe te
dienen, liefst binnen het uur. Medicinale houtskool is te verkrijgen in de apotheek.
Volg strikt het advies van de apotheker of de bijsluiter en breng de patiënt zo vlug
mogelijk naar het ziekenhuis. Aan een kind geeft men 0,5 tot 1 gram per kilogram
lichaamsgewicht. Aan kinderen jonger dan één jaar wordt doorgaans geen houtskool gegeven. Aan een volwassene geeft men 30 tot 50 gram. Geef echter nooit melk
te drinken!
Een interessant boekje over giftige planten is Planten een andere kijk, uitgegeven
door het Antigifcentrum en de nationale plantentuin van België.
28
28
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
29
BENODIGDHEDEN OM TE PLUKKKEN
Het is handig om in de auto
een kruidengereedschapskoffer of -mand te hebben met wat materiaal voor het oogsten van kruiden.
Een determinatieboek of f lora is echt noodzakelijk als je zelf gaat plukken.
Ik gebruik de Geïllustreerde Flora van Nederland van Heimans, Heinsius en
Thijsse. Dat boek is niet meer te verkrijgen, tenzij ergens tweedehands. Heukels’
Flora van Nederland van R. van der Meijden is wel nog te krijgen. Zo weet je dat
je het juiste kruid plukt. Sommige kruiden vertonen sterke gelijkenissen. Soms
zit daar weleens een giftige plant tussen die je liever niet plukt! Raadpleeg je gids
alvorens te plukken, want anders kan het soms te laat zijn. Een duidelijk voorbeeld
is de prachtige film Into the Wild geregisseerd door Sean Penn. Zowel het verhaal
als de prachtige natuurbeelden zijn meer dan de moeite om de film te bekijken.
Het einde van de film bevestigt mijn aandringen tot goed determineren. De
prent brengt het waargebeurde verhaal van Chris McCandless die als uitstekende
student toch zijn studies vroegtijdig stopzet en Noord-Amerika zonder enige
bestaansmiddelen rondtrekt. Hij wil weg van het materialisme en de gekte van de
op prestatiedrang gerichte samenleving. Dat met één groot doel voor ogen: leven
in de ongerepte natuur van Alaska ver weg van de mensheid. Eenmaal zijn doel
bereikt, voelt hij in levenden lijve aan hoe hard overleven in de wilde natuur is.
Hij begaat echter één fatale vergissing wanneer hij de giftige dubbelganger van een
eetbare plant nuttigt. Hij neemt zijn determinatiegids na het verschijnen van de
eerste vergiftigingssymptomen te laat in de hand... Dus wees voorzichtig en pluk
alleen planten die je met zekerheid determineert.
Meestal pluk je bloemen en bladeren met de hand, maar een aantal voorwerpen
kunnen je helpen beter te oogsten. Een scherp mesje of snoeischaar is nuttig om
harde stengels door te snijden. Je verwondt de plant ook minder met goed materiaal
dan door het slordig los te rukken of wringen. Zorg dat de kruiden niet gekneusd of
gekwetst worden. Sappen komen dan vrij op die plaatsen, oxideren en kleuren bruin
tot zwart. Een schopje om aarde op te scheppen bij het uitgraven van wortels of
een plant. Een spitvorkje helpt je bij het uitgraven van wortels. Een rieten mand is
ideaal om de geplukte kruiden in te leggen. Je kunt ook katoenen of bruine papieren
zakken of kartonnen of plastic bakjes gebruiken. Hierin worden de kruiden losjes
gelegd. Stapel niet te veel op elkaar om kneuzen en kwetsen te voorkomen. Plastic
zakken zijn helemaal niet geschikt omdat de planten erin zweten of verhitten.
Neem ook stickers en een balpen of potlood mee, zodat je de naam, plukplaats en
-datum kunt vermelden. Die kun je dan overal op kleven: op de vervoerzakken, op
hun droogplaats en later op de bewaarzakken als ze gedroogd zijn.
Wil je het aroma van gedroogde kruiden zo lang mogelijk behouden? Dan is het
noodzakelijk zo vlug mogelijk na het plukken te verwerken of te drogen en na het
drogen zo goed mogelijk te verpakken.
30
ZELFGEPLUKT
DROGEN EN BEWAREN
HOE DROGEN?
Kruiden gaan we onmiddellijk na het plukken drogen. Het
beste is om ze zo vlug mogelijk en met weinig of geen warmte
te drogen. Dat kan op verschillende manieren.
1. De eenvoudigste en meest natuurlijke manier om kruiden te drogen is liggend
op een luchtdoorlatende stof of doek. Droog zeker geen kruiden op krantenpapier. De gifstoffen uit verf kunnen we best missen. Taartroosters waarop je
al dan niet een doek legt, zijn ook geschikt. Een ouderwetse vliegenhor of een
kader waarop je een doek spant kunnen ook dienen. Mijn kruidenrek bestaat
uit een aantal houten kaders waarover ik een neteldoek heb gespannen. Die
kaders passen dan in een houten rek en fungeren als ‘lades’. Rond het rek heb
ik een dicht geweven baalkatoenen gordijn gemaakt om stof en direct licht
weg te houden. Het rek moet op een luchtige plaats staan. Een goed geventileerde donkere zolder, tuinschuur, droge en luchtige kelder, zonloze kamer of
gang waar voldoende lucht circuleert, behoren tot de vele mogelijkheden.
31
4. 2. Je kunt sommige kruiden ook ophangen aan een draad. Dat is een goede methode voor blaadjes of zaadjes. Zorg wel dat je de takken een voor een ophangt
en niet bundelt, anders kan er schimmel of rotting ontstaan op de plaats waar
de planten samengebonden zijn. Je ziet veel van die foto’s van bundeltjes gedroogde kruiden. Een professional weet dat die bundeltjes pas gebonden zijn
na het drogen.
Voorbeeld: Je oogst verschillende takken rozemarijn of laurier. Je hangt
die takken een voor een op. Als de kruiden knisperend droog zijn, kun je de
bladeren gemakkelijk afritsen.
Voor zaden geldt hetzelfde. Neem bijvoorbeeld venkelzaadjes. Je oogst het
hele scherm. Hang de schermen omgekeerd op. Die kun je wel bundelen, omdat je hier enkel de zaden nodig hebt. Wees wel voorzichtig en opmerkzaam:
mocht er zich schimmel vormen aan de stelen door het bundelen, dat er geen
schimmelpluisjes bij de zaden vallen. Daarom is apart ophangen steeds het
beste. Plaats onder de schermen een bak om de zaden die afvallen tijdens het
drogen op te vangen. Je kunt ook over elke tak een bruine luchtdoorlatende
papieren zak trekken. Zo vallen de zaden er meteen in.
5. als je niet veel ruimte hebt en kleine hoeveelheden wil drogen. Ook wanneer
je dikkere stukken zoals wortels, vruchten, groenten of zeer sappige kruiden
(zoals basilicum, munt, citroenmelisse) wil drogen. Anders duurt het te lang
tot de kruiden, vruchten of wortels droog zijn, waardoor een groter deel van
de inhoudsstoffen verloren gaat. Ook het risico op schimmelen of rotten is
bij fruit en sappige stengels en bladeren groot. Zelf gebruik ik de kruidendroger om bessen, klein fruit en fruitstukjes te drogen. Bessen kun je moeilijk
laten drogen aan de lucht. Het duurt veel te lang met het risico dat ze gaan
schimmelen in ons vochtige klimaat. Bij de kruidendroger zit een boekje met
droogtijden. Toch kun je die richtlijnen niet echt volgen, omdat de vochtigheid van de lucht van het moment bepaalt hoelang iets moet drogen. Zo moest
ik deze zomer de dikke frambozen, bij volle zon geplukt, toch dertig uur laten
drogen in de kruidendroger op 70°C. Gedroogde bessen bewaar je best in een
afgesloten plastic zak in een papieren zak of in een bokaal of blik. Indien je
gedroogde bessen niet goed afgesloten eerst in een plastic zak stopt of enkel
in een papieren zak, trekken ze weer vocht aan en worden ze weer zacht, met
risico op schimmel en bederf.
Aan kruiden drogen in de oven geef ik niet mijn voorkeur, omdat de temperatuur gauw te hoog is. Hierdoor maak je inhoudsstoffen kapot en vergroot
je de kans op verbranden. Ook is het gevaarlijk om een oven aan te laten
staan ’s nachts.
Kruiden drogen in de magnetron is helemaal uit den boze. Een magnetron
maakt alles energetisch stuk. Bekijk de foto’s maar eens in de boeken van
Masaru Emoto. Masaru Emoto schreef prachtige boeken over de energie van
water met wondermooie foto’s van waterkristallen na het invriezen van verschillende soorten water. Onder andere ook van water dat eerst in de magnetron opgewarmd werd. Merkwaardig was dat hij na het invriezen van dat
water geen ijskristallen kon fotograferen, omdat het water geen prachtige ijskristallen meer kon vormen maar vervormde saaie blokjes. De golven in de
magnetron hadden blijkbaar iets aan de structuur van het water veranderd.
Dat heb je ook met water dat te dicht bij een computer of andere apparatuur
zoals een gsm of tv gestaan heeft. Dat alleen om aan te geven dat die ‘stralen’
energetische ‘verschuivingen’ veroorzaken. Voor verder info omtrent energie
en water kun je de vele boeken van Masaru Emoto raadplegen of een kijkje
nemen op zijn website. 3
3. Er bestaan ook kruidendrogers. Dat zijn ventilatoren met koude tot lauwe
lucht, afhankelijk van hoe je ze instelt. Op het ventilatieblok passen een aantal
plastic roosters waarop je de kruiden kunt spreiden om te drogen. Dat is ideaal
32
ZELFGEPLUKT
33
Zodra de kruiden droog zijn, moet je ze goed ingepakt tegen licht, lucht, vocht en
warmte opslaan zodat ze geen water meer kunnen opnemen.
Blaadjes zijn droog wanneer ze broos zijn en gemakkelijk breken. Neem ze
zorgvuldig van de takken, zonder ze onnodig te verkruimelen. Stevige kleine
blaadjes, zoals bij rozemarijn, kun je gemakkelijk afritsen zonder ze te breken.
Bloemen leg je best een voor een, elkaar niet overlappend, op een doek of
eventueel op een rooster te drogen. Zorg dat er voldoende lucht kan circuleren. Leg
ze nooit plat op een plaat, want er moet steeds lucht om en rond kunnen. Voor
kleine bloempjes zoals vlier op een scherm of lavendel op een steel, laat je ze best met
de schermtakjes of op de steel drogen. Na het drogen kun je ze zorgvuldig afplukken
of afritsen. Grote bloemen zijn droog als ze ritselen als zijdepapier.
Wortelstukjes en takjes hebben hun buigzaamheid verloren en breken eerder dan
ze kunnen buigen.
Voor zaden moet je echt alert zijn. De periode tussen zaaddozen die rijp zijn tot
ze openspringen en hun zaden verspreiden, is zeer kort. Dat geldt ook voor zaden
van schermbloemigen of andere planten. Van het ogenblik dat ze van groen naar
bruin kleuren, pluk je ze best met een stuk steel eraan voor ze helemaal bruin zijn.
Hang ze bij de stelen ondersteboven vast in een los bundeltje met een papieren zak
rond de zaden of zaaddozen. Hang ze op een warme en luchtige plek. In één à twee
weken zijn de zaden droog. Verwijder de stengels en bewaar de droge zaden in de zak
of stop die nog eens in een luchtdicht blik, plastic zak of glazen bokaal.
HOE BEWAREN?
Bewaar ze in papieren bruine zakken waarin ze nog
kunnen ademen en hou ze op een droge, donkere en koele
plaats. Voor bessen en zaden kun je de zak nog eens in een luchtdicht blik of bokaal
steken. Schrijf de naam van de plant, het onderdeel en de oogstdatum op de zak.
Zo vermijd je vergissingen. Een kruid kan er gedroogd helemaal anders uitzien dan
vers. Ook gelijken bladeren erg goed op elkaar en moet je al een heel goede kenner
en/of proever zijn om in gedroogde vorm bladeren te kunnen onderscheiden.
De kruiden zijn minstens een jaar houdbaar. Wellicht langer. Maar de natuur
geeft ieder jaar nieuw. Waarom meer oogsten dan je voor een jaar nodig hebt? Tenzij
je graag uitdeelt aan mensen die geen tuin hebben of tijd hebben om kruiden te
oogsten en te drogen.
34
ZELFGEPLUKT
35
WAT DOE JE MET BEESTJES?
Als je kruid en kweekt in de tuin
en je gebru ikt geen chem icaliën,
mees t voorkomende beest jes. Die kun
n zijn de
dan kom je vaak beest jes tegen. Luize
luizen
tjes op de plant te zetten. Die vind en
lbees
heme
door
je gema kkelijk te lijf gaan
end
gelijk
n,
tijd smul len ze die op. Hun larve
een ware lekkernij en in een mum van
moeite
greti ger en schrokken zond er enige
op klein e grijz e krokodille tjes, zijn nog
grove en
ook brandnetelgier maken. Je plukt
een bladluis in hun gehe el op. Je kunt
er en
emm
een
in
je voor je infusie. Stop die
grote brandnetels, de fijne topje s hou
over de
het
’ een week staan , zeeft af en giet
giet die vol met water. Je laat die ‘soep
ook
maar werk t op zijn best. Tevens is het
plant en. Het boelt je stink t als de pest,
ziekt es,
r
echte
en
plant
je
en
Hebb
en in één klap.
voed sel voor de plant. Dus twee vlieg
Ze
n.
ddele
gsmi
ijdin
Vraa g om natuurlijke bestr
dan ga je best bij een biobo er langs.
en
word
die
ge raad . Tuincenters zijn er ook, maar
zullen je zeker helpen met desk undi
raad
geen
gsmiddelen te gebru iken dat ik daar
zo opge dron gen chem ische bestr ijdin
te woor d
laats
het
is
ucten
prod
egd bioaf breek bare
zou vragen. Over Roundup en zogez
ucten ,
prod
die
van
heid
orten over de scha delijk
zeker nog niet gezegd. Heel wat rapp
en
meer
n
tisch gema nipu leerd e zaden kome
zowel voor natuur als mens, en gene
entra
gifst offen! Ga naar ecolo gische tuinc
meer aan het licht. Ik vera fschuw die
België
in
er
dat
zeker
weet
ra in Beer nem. Ik
zoals Ecofl ora in Halle of Loca Labo
ur. We
natu
voor
hart
of mens en zijn met een
en Nederland nog tal van tuinc entra
ische rommel.
kunn en echt telen zond er al die chem
en, dan heb je dikke pech. Mees tal
Heb je nu beest jes op je gedr oogd e plant
n het
het droo grek of mee opdr ogen tusse
zal een spinnetje vlug weglopen van
erkt, dan
opgem
niet
spinn etje is en je hebt het
plant enmateria al. Als dat een klein
, zet je ze
leeft
vis je er best uit en als ze nog
is dat niet zo erg. Maar een dikke trien
Zitten er
ze dood is, kan ze in de comp ostem mer.
best buiten op een sappig blad. Als
it de kruid en
jes, dan heb je echt pech. Of je stroo
nu tussen je gedr oogd e kruid en beest
eitjes
geen
al
ze
als
beest jes een voor een uit,
open op een grote tafel en vist er de
dat één
heb
Ik
dige zak voor de comp ostho op.
gelegd hebb en. Maar mees tal is de volle
open.
djes kwam een hele rij beest jes gekr
keer meegemaa kt. Uit de zak venkelzaa
op
enka mer verw ijder d en op de comp ostho
Ik heb die wijselijk vlug uit de kruid
Ik
s.
esem
jeblo
oran
een wormpje in een zak
gekieperd . Een andere keer vond ik
. Ik
gaan
te
bleek om drie klein e wormpjes
strooide de hele zak op tafel uit en het
in de
de kruid en na grondige inspe ctie weer
haald e ze er een voor een uit en deed
weken
van de andere kruid en. Na een paar
zak. Ik zette die op een plaat s ver weg
euren.
besp
te
meer
pje
uit en er was geen worm
strooide ik de bloes ems weer op tafel
ende eetka mer aan over!
Ik hield er die dag een zeer lekker geur
36
ZELFGEPLUKT
‘KLAARGEMAAKTE’ KRUIDEN
Je kunt gedroogde kruiden ook kopen
in een natuurzaak. Sommige los,
andere in builtjes. Besef echter dat dit louter commercieel bedacht werd om het
de consument schijnbaar gemakkelijker te maken. Veel van die builtjes bevatten
weinig kruiden en zijn helemaal niet gemakkelijker in gebruik. Je verzamelt hiermee
ook een onnodige opstapeling van nutteloze verpakking. Besef ook dat builtjes
uit een stof bestaan. Zijn het papieren builtjes, dan is de vraag met welk papier ze
werden gemaakt? Vergeet niet dat er daarvan ook stoffen oplossen in het water van
je thee. En dan heb je de bedrieglijke ‘zijden’ builtjes. Of ze nu bioaf breekbaar zijn
of gemaakt werden uit mais: ze ondergingen een zwaar chemisch proces om ze om
te vormen tot een ‘nylon’draad. Ook daarvan lossen stoffen op in jouw thee! En al
eens nagedacht over de lijm waarmee ze het touwtje vastkleven aan de builtjes? Ook
niet zo gezond in het theewater, niet?
Koop losse kruiden. Ruik en kijk. Verbleekte, verkleurde en haast niet geurende
kruiden koop je beter niet. Let wel: de meeste kruiden hebben een subtiele geur.
Overgeurende kruiden zijn meestal chemisch bij geparfumeerd en dat willen we
zeker niet!
37
KRUIDEN KOPEN
WAAR LET IK OP?
Ben je de gelukkige bezitter van een tuin, tuintje
of terras, dan kun je zelf kruiden kweken. Kruiden
zijn uiterst gemakkelijk te kweken, ze groeien en bloeien weelderig. Sommige zelfs
zo fel dat je ze echt moet inperken om niet te woekeren. Tuincentra verkopen plantjes die je gemakkelijk kunt uitzetten in volle grond of in sierlijke potten op het
balkon. Er bestaan heel wat plantenboeken die je wegwijs maken in de wondere
wereld van kruiden om zelf aan de slag te gaan. Daarom ga ik er in dit boek niet al
te diep op in.
Als je geen tuin of terras hebt waar je potten met kruiden kunt kweken of als je
geen tijd hebt om zelf kruiden te kweken of niet over groene vingers beschikt, dan
kun je kruiden kopen. Dat kan vers of gedroogd. Maar waarop moet je letten?
Verse kruiden kun je kopen op markten, in supermarkten, Aziatische winkels,
reform/kruidenwinkels, gespecialiseerde groentezaken of bij kruidenleveranciers.
Het is de moeite om met de trein op zondagochtend naar Brussel Zuid te sporen
met een grote boodschappentas of trolley. Als je uit het station stapt, kom je in
een totaal andere wereld. Een aaneenrijging van kleurige kruidenstalletjes waar je
drankjes, nog nooit geziene groenten en kruiden kunt proeven en kopen. Je waant
je in een of andere bazaar helemaal in het Midden-Oosten. Oosterse specialiteiten,
verse aarmunt in potten voor de Marokkaanse thee en nog veel meer kun je daar
vinden. In Nederland heb je bijvoorbeeld de Haagse Markt in Den Haag op
maandag, woensdag, vrijdag en zaterdag waar je veel verse kruiden kunt ontdekken.
In Amsterdam heb je in de Kinkerstraat een paar leuke verswinkels met kruiden of
op de Nieuwmarkt heb je iedere zaterdag een biologische markt vlak bij de Zeedijk
waar ook Chinatown is trouwens. Vergeet zeker de Albert Cuypmarkt niet, de
grootste markt van Europa waar je dagelijks terechtkunt van 9 tot 17 uur voor puur
marktplezier. Vergeet ook niet de vele lokale boerenmarkten in dorpen waar mensen
met hart en ziel hun langzaam verworven natuurproducten te koop stellen.
DE APOTHEEK OF KRUIDEN/REFORMWINKELS:
Jouw apotheker heeft tijdens zijn/haar
WAT IS HET VERSCHIL? opleiding heel wat over kruiden geleerd:
welke inhoudsstoffen er in de kruiden zitten en waarop ze werken. Dus die spreekt
vanuit zijn kennis. Veel ervaring met kruiden hebben de huidige apothekers wel
niet meer, omdat zij meestal de afgeleide chemische, geïndustrialiseerde kopieën
verkopen. Toch hebben ze een grondige kennis van de inhoudsstoffen. De kruiden
die ze verkopen, worden getest op de nodige inhoudsstoffen. Als je in een apotheek
kruiden koopt, weet je dat er voldoende werkzame stoffen inzitten. Zij hebben ook
zeer goeie mengformules uit de Pharmacopée die op jarenlange ervaring berusten.
In de kruidenwinkel is het soms minder goed gesteld. Als de verko(o)p(st)er een
herborist(e) is, heb je geluk, maar vaak heb je ook verko(o)p(st)ers die er maar weinig
vanaf weten. Zo was ik eens in een kruidenzaak en achter de toonbank stond een
rek met glazen, doorzichtige potten (?) met kruiden. Een ervan was kaarsjeskruid?!
Ze bedoelden de bloemen van kaasjeskruid (Malva sylvestris) natuurlijk. Zo zie je
maar. Als ze in de winkel de namen fout schrijven, in welke mate kennen ze het
kruid, laat staan de werking ervan. Een tweede fout was dat al die kruiden in
glazen potten zaten, geen bruine of blauwe, maar helder doorzichtig. Licht tast
kruiden enorm aan. Soms zie ik ook kruidenmelanges voorverpakt in doorzichtige
cellofaanzakjes. En zo zie je maar dat hier het commerciële denken weer zegeviert.
Iedere kruidenverwerker die de natuur en zijn product respecteert, kent de naam
van het kruid correct bij de Latijnse benaming en verpakt die kruiden in donkere,
lichtdichte zakken, zelfs niet met een klein venstertje. Ook ben je in een reform/
38
ZELFGEPLUKT
39
natuurzaak niet zeker of de kruiden voldoende werkzame stoffen bevatten. Ze
worden niet getest op werkzame stoffen en soms kopen ze de loten op die door de
apotheek afgekeurd worden.
Maar less is more, met andere woorden: je hebt er niet zoveel van nodig. Dus als je
een kruid koopt met minder werkzame stoffen werkt het nog steeds. In je tuin weet
je ook niet of je kruid veel of weinig werkzame stof bevat. Vergelijk maar eens tijm
uit jouw tuin en tijm uit de Provence. Om een soep te parfumeren met tijm uit onze
tuin heb je wel drie takjes nodig. Terwijl één takje tijm uit de Provence al te veel zou
kunnen zijn. Dat komt omdat tijm in onze tuin voldoende water heeft en in rijke
aarde staat. In de Provence staat tijm doorgaans in arme grond, in volle zon en krijgt
heel weinig water. Zo moet de tijm vechten om te overleven en zit hij boordevol
werkzame stoffen. Alles is veel geconcentreerder. Daarom gebruik ik altijd een lage
dosis. Je kunt altijd toevoegen als je het te subtiel vindt.
Als er een biolabel op staat, ben je zeker dat er geen tot bijna geen chemicaliën
gebruikt zijn. Als we daaraan twijfelen, kunnen we niets meer geloven en wordt
het leven heel lastig. Dus vertrouw het biolabel. Het is wel zo dat er een piepklein
percentage chemicaliën gebruikt mag worden. Ik heb ook liever helemaal niets. Maar
het is nog altijd veel beter dan de conventioneel gekweekte kruiden.
Kijk uit of de kleur van de kruiden nog helder en levendig is. Ik kreeg hier
onlangs een vriend over de vloer met lavendelbloempjes om te mengen met witte
thee. De man had zijn ‘eigen’ lavendel mee, niet-wetende dat ik er zelf had. Ik legde
de bloempjes op een schaaltje en daarnaast die van mij. Sprakeloos. De ene waren
mooie, dikke, levendig paarse bloempjes. ‘De andere ruikt lekkerder’, zei hij. Het
was juist. De bloempjes die hij meebracht, geurden feller. Wees dat op kwaliteit?
Vanwaar kwamen ze? Zijn ze bio? Misschien zijn ze wel bij geparfumeerd… met
chemisch aroma! Kijk ik heb al zoveel wantoestanden gezien dat ik er niet meer van
schrik dat mensen zulke dingen doen. Pluk maar eens lavendel in het wild en droog
die. Je valt niet omver van de geur. Je moet de bloempjes flink kneuzen vooraleer ze
hun geur afgeven. Dus wees kritisch en alert!
40
ZELFGEPLUKT
41
PRAKTISCHE RICHTLIJNEN
WIL JE EEN GENOTS- OF MEDICINAE DRANK?
Afhankelijk van wat je met de thee wilt bereiken, gaan we verse of gedroogde kruiden
gebruiken. Wat willen we bereiken met het drinken van een thee of kruidendrank?
Willen we een lekker deugdzaam drankje dat ons blij maakt, wat rust geeft of lichtjes
oppept? Dan zijn verse kruiden het beste. Of willen we een medicinale drank waarbij
we de werkzame stoffen van de plant in het water trachten te krijgen, om vervolgens
op te drinken zodat ze ziektes voorkomen of ondersteunend helpen te genezen? In
dat geval nemen we beter gedroogde kruiden. Waarom, lees je hieronder.
Vers kruid gebruiken we wanneer we een aromatische drank willen hebben
vol energie en heerlijke smaak- en geurstoffen. Vooral in de lente, tijdens het knoppen van de plantjes, is het leuk om in de tuin met schaar in de aanslag jonge topjes
te oogsten.
Een glazen theepot volstouwen met: brandneteltopjes, jonge paardenbloembladeren, jonge frisgroene berkenblaadjes, een paar muntblaadjes, een klein takje rozemarijn, een paar madeliefjes, een losgetrokken paardenbloem, een losgetrokken
goudsbloem, een driekleurig viooltje of een losgetrokken bieslookbloem… is een
rustgevende bezigheid voor jong en oud. Je giet er water over van ongeveer 95°C. Op
het wateroppervlak leg je een paar madeliefjes of losgetrokken bieslookbloempjes.
Niet te lang laten trekken. Een streling voor oog, neus en mond! Mede door de
rustgevende activiteit van het plukken ga je je na het drinken van deze verse infusie
kiplekker voelen. De natuur zit wonderbaarlijk in elkaar.
In de lente verschijnen kruiden als brandnetel, paardenbloem- en berkenblaadjes.
Allemaal kruiden die bloedreinigend en urineafdrijvend werken. Een perfecte reiniging dus na de winter! Door het opwekkende karakter van rozemarijn gebruiken
we maar een klein takje. Munt geeft een frisse smaak en de bloemen zorgen voor het
mooie kleurenspel. Let wel: zowel de madeliefjes alsook de bieslookbloem hebben
een zacht reinigende werking.
Dus we gebruiken vers materiaal als we een drankje willen dat lekker ruikt en
smaakt. We laten de kruiden niet te lang trekken, anders vervliegen de aromatische stoffen. We hebben een geringe medicinale werking omdat de kruiden geen tijd
hadden om hun werkzame stoffen af te geven. Maar het is een lekker drankje en er
zal toch wel iets werken hoe kort de trektijd ook was… alleen al de schoonheid en de
geuren geven ons een goed gevoel!
42
ZELFGEPLUKT
Om een medicinale drank te hebben, moeten we echter met gedroogd
kruid werken. Dat heeft verschillende redenen. Om alle werkzame stoffen uit
de plantencellen in het water te krijgen, moeten we kijken hoe zo’n plant werkt en
is opgebouwd.
1. Een plant is opgebouwd uit cellen. Cellen worden omgeven door een celwand.
Daarin zit de celinhoud omgeven door een celmembraan. De celinhoud is de
kern, celmateriaal en de werkzame stoffen in een intracellulaire vloeistof. De
celwand is een stugge niet elastische maar permeabele mantel. Dat wil zeggen
dat stoffen door de celwand kunnen worden uitgewisseld. Het celmembraan
is elastisch maar halfdoorlatend of semipermeabel. Concreet betekent dat dat
alleen watermoleculen kunnen passeren, maar niet de opgeloste stoffen tenzij
ze begeleid worden door speciale transporteiwitten. Dus het celmembraan kan
uitzetten doordat het elastisch is, de celwand niet.
2. Daarnaast heb je de turgor (= druk). Turgor wordt veroorzaakt door het transfereren van water door middel van osmose in de cel. Hierdoor vergroot de
inhoud. Het celmembraan rekt uit en drukt tegen de niet-uitrekbare celwand.
Je kunt dat vergelijken met een ballon die je opblaast in een papieren zak. Een
lege ballon in een papieren zak is een platte papieren zak. Blaas je de ballon
43
3. op, dan drukt die tegen de papieren zak en blijft die zak netjes gevuld rechtop
staan. Zo ook bij de plant. Door die druk gaat de plant mooi rechtop staan
(als hij voldoende water krijgt) ondanks het feit dat hij geen skelet heeft. Dus
turgor is verantwoordelijk voor de stevigheid van de plant.
Probeer maar eens een plant een tijdje geen water te geven: alle blaadjes
tot de stengel toe gaan slap hangen en van zodra je ze weer water geeft, staan ze
weer fier rechtop. Bij het drogen van een plant verdwijnt die elasticiteit van het
celmembraan waardoor het broos wordt. Je kunt dus stellen dat de elastische
semipermeabele wand van een levende cel een soort rem is. Alleen watermoleculen kunnen in en uit, maar geen inhoudsstoffen. Men spreekt dan van een
osmoserem. Het zou nogal jammer zijn dat planten die in rivieren staan of
natte bladeren in een regenbui waar soms nog urenlang een plasje in kan staan,
dat die hun inhoudsstoffen zouden afgeven aan het omgevingswater, de regen
of het plasje. De plant zou niet lang leven, vrees ik.
Dan is er nog de term osmose. Osmose is een fysisch principe waarbij een
vloeistof die opgeloste stoffen bevat door een halfdoorlatend membraan
stroomt. Dat membraan laat wel de vloeistoffen door, maar niet de opgeloste
stoffen. De stroomrichting van het water bij osmose gaat van de lage concentratie opgeloste stoffen naar de hoge concentratie opgeloste stoffen totdat er
een evenwicht bereikt wordt. Dus theoretisch gezien zal een cel vol inhoudsstoffen ondergedompeld in water via het celmembraan zoveel mogelijk water
opnemen om dezelfde concentratie te bereiken als het water buiten de cel. Wat
zo goed als onmogelijk is door de turgordruk en de niet-elastische celwand.
Daarentegen zal een cel die na het drogen zijn celvocht is verloren maar niet
zijn opgeloste stoffen, openbreken bij het toevoegen van water. Hij zal net als
die levende cel water opzuigen om een gelijke concentratie te krijgen met het
water. Maar – en hier zit de clou – het celmembraan is niet meer elastisch
maar broos geworden. Hij breekt open en geeft zo zijn werkzame stoffen af.
Bij gedroogd plantenmateriaal is de elasticiteit van het celmembraan verdwenen
alsook de turgordruk en de osmoserem! De werkzame stoffen komen vrij in het
water en zo krijgen we een medicinale drank, op voorwaarde dat we de kruiden lang
genoeg laten trekken. Ik raad minstens tien minuten tot een kwartier aan. Zo ben
je zeker dat je alle benodigde werkzame stoffen hebt geëxtraheerd. Want daarvoor
drinken we toch de ‘thee’? Om zijn medicinale werkzame stoffen in het water te
krijgen, die op te drinken zodat ze in ons lichaam kunnen werken.
Heel belangrijk is dat je weet dat de werkzame stoffen in gedroogde kruiden door
het drogen en waterverlies geconcentreerder zijn. Daarom moet je van gedroogde
kruiden veel minder gebruiken dan van verse, zeker tot de helft minder!
44
ZELFGEPLUKT
Nog even een schema ter verduidelijking: genotsdrank ten opzichte van medicinale
drank.
Genotsdrank
Materiaal Vers Medicinale drank
Gedroogd
Hoeveel Volgens smaak 1 eetlepel per liter
water
Trektijd 1 à 2 minuten 15 minuten
Je start het gemakkelijkst met enkelvoudige infusies. Dat betekent één kruid per
infusie. Zo leer je de smaak, geur en werking van de verschillende kruiden een
voor een kennen. Wat vaak heel verrassend kan zijn. Sommige ga je meteen lekker
vinden, andere vind je eerder bitter, vreemd of zelfs vies. Maar het rare is dat hoe
meer kruiden je ontdekt, hoe meer je smaak zal evolueren. Wat je eerst te bitter of
te zuur of zelfs vies vond, blijkt later je voorkeur te krijgen. Soms heb je tijd nodig
om smaken te leren appreciëren. Het is ook zo als je een bepaald kruid drinkt om
medicinale redenen je de infusie anders gaat ‘proeven’. Er groeit een bewustzijn. Je
gaat de infusie niet zomaar drinken zoals je pillen slikt. Want meestal bestrijd je
met pillen de symptomen van een ziekte. Aanvankelijk drink je een kruideninfusie
ook daarvoor. Maar terwijl je aan het drankje nipt, waar je toch even de tijd moest
nemen om het te zetten, ga je over de symptomen van je ziekte, je leven en diepere
levensthema’s nadenken. En dan besef je dat het symptomen zijn… en volgens de
dikke Van Daele is ‘een symptoom 1. elk ziekteverschijnsel dat enige betekenis heeft
voor de herkenning van een ziekte 2. een verschijnsel waaraan men een (meestal
ongunstige) zaak, die nog enigszins verborgen is, herkent’. En terwijl je traag drinkt,
begin je dingen in te zien. Hoe ontstond de ziekte? Want ziekte gaat veel verder dan
de symptomen. Ook de ziekte zelf gaat verder dan dat. Hoe denk je? Wat gaat er in
je om? Welke emoties zijn ermee gemoeid? Welke levensles heb je nog te leren? Wat
heb je op te ruimen, uit te spreken, af te maken vooraleer je weer verder kunt? Hoe
kijk je naar situaties? Wat wil je niet zien? Wat ontloop je? Wat verberg je? Welke
patronen wil je koste wat het kost in stand houden? Welke overtuigingen heb je?
Zijn die wel juist? En zo kunnen we nog honderden vragen stellen waarop we niet
direct een antwoord hebben. Maar het is wel zo dat als je jezelf durft te bevragen en
tijd neemt om daar rustig en stil over na te denken, de antwoorden vanzelf komen.
Een voorbeeld: soms maken woorden of daden van mensen je verdrietig of boos.
Let dan wel op. Begrijp dat het niet hun woorden of daden zijn die jou verdrietig
of boos maken. Verdrietig en boos worden kan niet door externe factoren worden
bewerkstelligd. Het is omdat die woorden of daden iets in jou raken. Iets diep
45
vanbinnen waarvan je tot nu toe niet bewust was. Iets dat je nog niet helemaal
verwerkt hebt. Dat gebeurt om jou daarvan bewust te maken. De oorzaak van jouw
verdriet of boosheid ligt dus niet aan de woorden of het gedrag van de ander, maar
aan onverwerkte zaken in jou. En dat kun je alleen maar oplossen door tijd te nemen
en naar je diepere zelf te luisteren. Want je lichaam is zelfgenezend en je geest en/of
ziel weet het antwoord. Sta open en neem de tijd om te luisteren naar jezelf.
Ik hoop dat de tijd voor een thee of een kruideninfusie jou die wijsheden brengt!
HET BELANG VAN WATER!
Water is de meest natuurlijke drank die we op onze planeet vinden. De aarde bestaat
voor ongeveer 70% uit water. Zo ook het lichaam van de mens. Bij een natuurlijke voedingswijze houden we onze hoeveelheid lichaamsvocht voornamelijk op peil door te
drinken en voor een klein percentage door waterrijke voedingsmiddelen te gebruiken.
Het is belangrijk om mineraalarm water te drinken. De mineralen in water verkeren in een anorganische toestand. Dat soort mineralen kan de mens niet of slechts
zeer beperkt opnemen. Anorganische mineralen vormen eerder een belasting voor
de spijsvertering en de nieren, en worden onder andere in verband gebracht met
nier- en galstenen, aderverkalking of arteriosclerose, artritis, hartaandoeningen, seniliteit enzovoort. Als een mens mineralen wil opnemen, moet hij die in organische
vorm nemen. Mineralen komen in organische vorm voor in groenten, fruit, granen,
vlees, vis, zuivelproducten... Via de uitscheiding (adem, transpiratie, urine…) verliezen wij dagelijks heel wat vocht. Dat verlies compenseren we door te drinken, 1,5 à
2 liter per dag. Om onze vochtbalans in evenwicht te houden, is mineraalarm water
de meest geschikte drank.
LEIDINGWATER
Om de hardheid van water uit te drukken, wordt de Franse
graad (F°) of de Duitse graad (D°) gebruikt. 1 Franse graad
is gelijk aan 0,56 Duitse graden en stemt overeen met 10 milligram calciumcarbonaat en 4 milligram magnesiumoxide per liter.
F° D°
0-7 7-15 15-30 30-45 >45 >
0-4 zeer zacht water
4-8 zacht water
8-17 middelhard water
17-25 hard water
25 zeer hard water
Het is goed om te weten dat de hardheid van water eigenlijk geen rol speelt bij
temperaturen onder de 60°C. Pas wanneer de watertemperatuur hoger is dan 60°C
– en dat is altijd het geval bij het zetten van om het even welke thee of infusie – slaan
de aanwezige zouten neer: we zien dan de kalkaanslag. De term ‘hardheid van water’
slaat op de hoeveelheid opgeloste calcium- en magnesiumzouten in water, en die
kunnen we bij het zetten van een kruideninfusie of een thee best missen!
46
ZELFGEPLUKT
47
BRONWATER EN NATUURLIJK MINERAALWATER
Er bestaan nogal wat misvattingen over de betekenis van deze begrippen. Mineraalwater doet onmiddellijk denken aan de aanwezigheid van mineralen in het water,
maar dat is niet zo. Het onderscheid tussen bron- en mineraalwater wordt gemaakt
door de erkenning die de overheid aan het water verleent. Zo zijn er mineraalwaters
die bijna geen of heel weinig mineralen bevatten (zeer zwak gemineraliseerd of zwak
gemineraliseerd…).
Om de naam ‘natuurlijk mineraalwater’ te mogen dragen, moet de kwaliteit van het
water van die bron stabiel zijn. Zowel het debiet, de temperatuur als het mineraalgehalte
moet constant zijn. De bevoegdheid voor die erkenningen berust bij het ministerie van
Volksgezondheid. Worden aan een water geneeskrachtige of gezondheidsbevorderende
eigenschappen toegeschreven, dan mogen ze maar worden vermeld voor zover ze erkend
werden door de Koninklijke Academie voor Geneeskunde.
THEE/INFUSIE EN WATER
Water is dus niet zomaar water: de verscheidenheid en hoeveelheid aan mineralen in het water hebben een grote invloed op ons lichaam. Hetzelfde geldt voor het
zetten van een kruideninfusie of een thee.
99% van de bron- en mineraalwaters bevatten te veel mineralen. De kwaliteit van
flessenwater kun je grotendeels – maar niet volledig – lezen op het etiket. Op elke
waterfles is het verplicht om de hoeveelheid opgeloste vaste stoffen te vermelden. Die
vind je in een tabel met de gemiddelde analyse van mineralen en andere opgeloste
stoffen; meestal worden ze aangeduid in milligram per liter. Water met behoorlijk
veel mineralen durft men weleens uit te drukken in gram, wat tegenover milligram erg
misleidend kan zijn. Een gram is duizend maal meer dan een milligram! De totale som
van die stoffen wordt uitgedrukt in vast- of droogrest gemeten na een test op 180°C.
De informatie over de droogrest zet je dus al een heel eind op weg, maar dat is
lang niet alles. Geschikt water moet in harmonie zijn met ons spijsverteringsstelsel.
Belangrijk hiervoor is de pH of zuurtegraad. Ons spijsverteringsstelsel is zuur en
water dat daaraan aangepast wil zijn, moet ook lichtjes zuur zijn. Met een pH van 7
hebben we een neutraal water, onder 7 is water zuur of zuurder naargelang we min
of meer onder die pH-waarde van 7 duiken.
Het derde geheim van goed water is nauwelijks of niet op de etiketten te vinden,
namelijk de Redox of het oxydatie-reductiepotentiaal (rH2). Dat lijkt een moeilijk
begrip, maar hoeft dat niet te zijn. Als je bijvoorbeeld een appel middendoor snijdt en
die een tijdje laat liggen, kleurt hij bruin. Hij oxideert. Of een stuk ijzer, het begint
te roesten, het oxideert. Of een biefstuk die stilaan zwart wordt: oxidatie. Je hebt het
al begrepen: een geoxideerd product heeft zijn beste tijd gehad, het is op weg naar
verrotting. Dat geldt ook voor water! Goed water bekomt op de Redoxvergelijking
48
ZELFGEPLUKT
een resultaat beneden de 28. Boven de 28 is er sprake van oxidatie, beneden de 28
spreken we van reductie. Van een water waarvan de Redox uitkomt beneden de 28
zeggen we dat het in een reducerend milieu verkeert.
Alles op een rijtje: om een perfect kruideninfusie of perfecte thee te zetten,
moeten we water hebben dat een vast- of droogrest heeft lager dan 50 milligram/
liter; zo’n water moet lichtjes zuur zijn en als het ook nog in een reducerend milieu
verkeert, is dat het absolute summum!
De meeste waters zitten een stuk boven de 50 milligram, ze zijn niet zuur maar
alkalisch (pH boven de 7) en ze verkeren in een oxiderend milieu (Redox boven de
28). Op de volgende bladzijde vind je een tabel met de meest voorkomende waters
in de winkelrekken. Slechts 4 ervan voldoen aan de vereiste van de 50 milligram.
Mont Roucous is daarbij de absolute topper of ‘beste koop’: met een hardheid van
minder dan 0,5 D°, een vastrest beneden de 25 milligram/liter, een pH van 5,85 en
een Redox beneden de 28 troont Mont Roucous ver boven alle andere waters.
Om die wetenschap ook aan de werkelijkheid te toetsen, nam ik me voor de Mont
Roucousbronnen zelf te bezoeken. Dat is me vorige zomer gelukt. Samen met mijn
kinderen Andreas, Olivia en Mendel bezocht ik de bronnen en kon ik de bottelarij
en de labo’s van Mont Roucous in hun dagelijkse werking bekijken. Verbluffend.
Een vriendelijke ontvangst door Christelle Lacaze, echtgenote van de uitbater, een
efficiënte bedrijfsorganisatie, een all clean bedrijf, een lab met staalname meerdere
keren per dag, volledige traceerbaarheid van elke fles… en dan de bronnen zelf!
Ver weg van wegen, steden en industrie heb je de groene bergen van Lacaune in het
beschermde natuurpark van de Haut-Languedoc, de uiterst zuidwestelijke uitlopers
van het Centraal Massief. In het hartje van dat gebied, waar heidestruiken, naaldbomen
en beukenbossen een onbedorven oase van rust en vredigheid vormen, bevinden zich
op zo’n 927 meter de bronnen van Mont Roucous. Het is in dit voorbeeldig stukje
ongerepte natuur dat dit heilzame water opwelt. Gedurende zijn ondergrondse weg
door de granietrotsen krijgt het zijn kwalitatieve eigenschappen, zijn zuiverheid en
dynamiek. Met een lichtzure pH-waarde van 6, een uiterst laag gehalte aan kalium,
bicarbonaten en sulfaten, zijn Redox beneden de 28 en de ongerepte omgeving waarin
de bronnen ontspringen is Mont Roucous één van de beste, zoniet het beste van de te
koop aangeboden flessenwaters. Zijn vastrest is één van de minste in heel Europa. Zijn
extreem grote zuiverheid speelt een exclusieve rol bij de intracellulaire uitwisseling
en eliminatie van toxines en resten van de metabolische processen. Het is daardoor
één van de beste drinkwaters, ideaal voor baby’s, mama’s die de borst geven, jongelui,
senioren en… om een kruideninfusie of thee te zetten!
Door de zuiverheid van dit water komen aroma en smaak van de kruiden of de
theeblaadjes tot hun volle recht, niet beïnvloed en niet gemaskeerd of overschaduwd
door andere elementen of componenten. De eigen smaak en geur specifiek aan ieder
kruid of iedere theesoort komen daarmee volledig naar voor.
49
OSMOSEWATER
Maar, alleen flessenwater of ook nog? Juist! Water geproduceerd via omgekeerde osmose.
Van wat gangbaar water mag heten, is ook osmosewater geschikt voor het theezetten. Door de omgekeerde osmose of nano-filtratie – een filtersysteem met specifieke
membranen – wordt het water ontzout en verwijdert men mineralen en vervuilende
substanties. Zo bekomt men een water van hoge kwaliteit, alles op voorwaarde dat
men kan vertrekken van een water dat ook toelaat dat zuiveringsproces op gang te
houden tegen een aanvaardbare prijs en met een duurzaamheid in de tijd.
HET EFFECT VAN DE KWALITEIT
VAN WATER BIJ
De kleur, smaak en geur van een infusie
HET THEE/INFUSIE ZETTEN wordt in zeer grote mate bepaald door
de kwaliteit van het gebruikte water. Een kruideninfusie of thee gezet met zacht
water is veel helderder en geuriger en heeft een veel vollere smaak dan een kruideninfusie of thee gezet met middelhard water. Gebruik je hard water of leidingwater,
dan krijg je een troebele donkere drank met een drijvend ‘olieveld’ erop. Als je die
opdrinkt – wat ik weiger te doen! – dan blijft er een vieze brij kleven aan de binnenkant van je kop. Dat zijn de onoplosbare zouten die gevormd worden door de
binding van de goede stoffen uit de kruiden of thee met de kalk en mineralen in het
water. Ons lichaam kan niets aanvangen met die zouten. Integendeel; ze vormen een
belasting voor ons spijsverterings- en uitscheidingsstelsel.
HET EFFECT VAN TE LANG GEKOOKT WATER BIJ
Water dat te lang gekookt heeft, bevat
HET THEE/INFUSIE ZETTEN nadelige gevolgen voor de kwaliteit van
het kruideninfusie of de thee. Zuiver water is meestal zwakzurig (pH van 6 bijvoorbeeld voor Mont Roucous). Door het lange koken wordt het water zwak alkalisch
(omdat de CO2 uit het water ontsnapt: H+ + HCO 3 - → H 2 O + CO 2 Zo wordt zowel de kleur, geur en smaak van het kruideninfusie of de thee beïnvloed. Daarom is
het van essentieel belang dat men het water op de juiste temperatuur brengt, zonder
overkoken: alleen zo kan men echte kwaliteitsdrank zetten. Leidingwater en heel
wat flessenwaters hebben een neutraal tot zwak alkalische pH en zijn om die reden
niet geschikt voor het zetten van echt goede thee.
Een andere reden waarom je water beter niet laat koken, is omdat je op die manier heel wat zuurstof uit het water laat vervliegen. Denk maar aan de vele luchtbelletjes die ontsnappen naarmate de temperatuur hoger wordt. Maar vooral aan
het razen (razend) worden van het water als het kookt. En alles wat razend is, laat
men best eerst afkoelen. Dat geldt niet alleen voor water! De zuurstof die tijdens
het kookproces ontsnapt, hebben we nu net nodig om het maximum aan aroma te
laten vrijkomen. Het is zelfs zo: als we een kruideninfusie of een thee professioneel
gaan proeven dan doen we dat slurpend. En terwijl we het drankje in onze mond
laten walsen, om alle smaakpapillen te raken, slurpen we er nog lucht bij. Zo maak
je het totale smakenpallet vrij in je mond en kun je aandachtig de verschillende zich
aandienende aroma’s een voor een ontdekken en determineren. Een wijnsommelier
proeft toch ook zo!
EN WAT MET DE ENERGIE VAN WATER?
Wanneer we pra­
ten over de sa­
men­stelling van water, denken we meteen aan de basismolecule H 2 O met opgeloste
mineralen en andere stoffen, kortom de droogrest. Echter de afgelopen jaren werd die
molecule meer en meer bestudeerd door diverse wetenschappelijke organisaties. In die
onderzoeken ging het niet zozeer om de fysisch-chemische eigenschappen, maar om
het gedrag van het water. Diverse testen bevestigden de gevoeligheid van water aan
externe invloeden.
Het ware verhaal achter water is echter moeilijk te reconstrueren. Wetenschappers doen elke dag nieuwe waarnemingen. De structuren veranderen constant. Elke
seconde wordt de vorm vernieuwd, afhankelijk van verschillende fysische, chemische en biologische parameters, maar ook door trillingen, quantum enzovoort.
Kraantjeswater, flessenwater, gefilterd en omgekeerd osmosewater bestaan uit
ketens van een groot aantal H 2 O-moleculen (> 100) terwijl puur bronwater water
50
ZELFGEPLUKT
51
voornamelijk samengesteld is uit clusters die uit een klein aantal h2o-moleculen
bestaan. In het eerste geval, moeten de lange h2o-molecuulketens worden afgebroken in kleinere brokstukken om door de semipermeabele celmembranen te kunnen
passeren, terwijl de clusters duidelijk gemakkelijker de cellen penetreren.
Clusters zijn veel interactiever dan we tot nu toe dachten. Zij vormen driedimensionale kristalstructuren die volgens onderzoekers informatie – positief hetzij
negatief – dragen. Die structuren veranderen constant, afhankelijk van externe invloeden. Om het gedrag van water te begrijpen, kun je naar foto’s van waterkristallen kijken gerealiseerd door Masaru Emoto4 of door responsieve kristallisatie 5 of
volgens de fotografie van Kirlian6.
Waarom vertel ik dit allemaal? Omdat energie mij ontzettend boeit. Water kun
je met positieve energie laden. Bij Masaru Emoto leerde ik dat woorden water beïnvloeden. En ik heb dat zelf ondervonden. Het klinkt misschien allemaal een bee
tje raar, maar denk er maar eens over na! Masaru Emoto toont aan dat positieve
woorden water positief en negatieve woorden water negatief laden. Dat zie je aan de
vormen van de kristallen bij het invriezen. Daar ons lichaamsgewicht voor meer dan
70% uit water bestaat, is dit heel belangrijke informatie. Denk je positief, dan praat
je positief en straal je positieve energie uit. In de film What the #$*! Do We Know!?
wordt het heel mooi uitgelegd.
Een ander voorbeeld is Feng Shui, een Chinese leer over hoe je huizen bouwt en
welke vorm en standen positieve en negatieve invloeden hebben op jouw leven. Zo
ook heeft de vorm waarin water zich bevindt een invloed op de organisatie van de
h2o-moleculen. Een juiste vorm kan de formatie van de H 2 O-clusters positief beïnvloeden en het water opnieuw laden met positieve energie.
Mevrouw Lacaze van Mont Roucous wist mij dat eerder al te vertellen. Daarom
laat zij bovenaan in de fles van het Mont Roucouswater de bladeren van de lotusbloem ponsen. Een lotusbloem is het symbool van zuiverheid in het hindoeïsme en
boeddhisme.
Als ik water schenk of vergiet stuur ik er altijd een positieve intentie bij. Ook als
ik thee schenk stuur ik er positieve gedachten bij. Zeker in een Chinese theeceremonie alwaar ik in stilte en traagheid de mensen heel bewust één voor één thee schenk.
Een andere toepassing van deze wetenschap is de Bachbloesemtherapie, waarbij
de positieve energie van de bloemen, van het plaatselijke bronwater en van de zon
emoties zouden kunnen temperen. De homeopaat Edward Bach ontdekte dat bij
verschillende emoties bloemen horen die deze emoties terug in evenwicht zouden
kunnen brengen. Voor de bachbloesemtincturen worden de bloemen geplukt tussen
10 en 11u wanneer hun energie het rijkst is. Ze worden 4u in plaatselijk bronwater
in een glazen schaal in de zon geplaatst. De energie van de bloemen mengt zich met
de energie van het water en de energie van de zon. Daarna wordt alles afgezeefd
52
ZELFGEPLUKT
Een lotusbloem is het symbool van zuiverheid
in het hindoeïsme en boeddhisme
Bachbloesem
en met alcohol ter bewaring aangelengd. Ik weet dat het bij veel mensen wel en bij
andere dan weer niet helpt. Maar dit is voor klassieke medicatie toch ook zo? Het is
een feit dat energie iets is waar we nog maar bitter weinig over weten maar die duidelijk voelbaar is. Ik vergelijk het altijd met een gesprek met mensen. Bij de ene mens
voel je je opgekikkerd en kan je alles weer aan. Bij de andere voel je je leeg gezogen en
heb je in niks meer zin. Dat is energie. De ene geeft energie, de andere zuigt energie.
Wat de energie van water betreft zijn er heel wat watersystemen en commerciële
toestanden op de markt die claimen aan deze wetten te voldoen. Doch wees alert
en voorzichtig en slik niet iedere bewering die verkopers van dergelijke materialen
aanhalen om hun produkten te vermarkten.
53
SMAAK EN GEUR
SMAAK
Onze tong is bezaaid met ongeveer tienduizend smaakpapillen. Iedere papil bevat ongeveer 25 zintuigcellen waarop kleine smaakdetectoren zitten. Die zenuwuiteinden worden geprikkeld door voedsel en via de zenuwen
wordt deze info doorgestuurd naar de hersenen. De hersenen vertalen dit als een
smaakwaarneming.
Er zijn vijf smaken: zoet, bitter, zuur, zout en umami. Vroeger nam men aan dat
er zes smaakzones waren op de tong. Nu is men, na vele discussies, van mening dat
alle smaakpapillen op de tong de verschillende smaken kunnen onderscheiden. De
basissmaken zijn zoet en bitter. Daarnaast hebben we zout en zuur. Umami is niet
echt een basissmaak, maar beïnvloedt de andere vier smaken.
De zoutsmaak wordt opgewekt door keukenzout (natriumchloride - NaCl). Zoet
wordt opgeroepen door suikers. Er is echter geen eenduidig verband tussen de mate
van zoetheid en een specifieke chemische eigenschap. Zuur, zoals in azijn, ontstaat
door de hoge concentratie van geladen waterstofionen. Bitter kan het best worden
opgeroepen door kinine. Net als bij suikers is er geen eenduidig verband tussen de
mate van de bitterheid en een specifieke chemische eigenschap.
Umami werd reeds in 1908 beschreven door de Japanse professor Kikunae Ikeda. Na het proeven van een bouillon op basis van zeewier ontdekte hij deze nieuwe
basissmaak. Hij vond dat de smaak niet kon worden samengesteld uit de vier andere
basissmaken en daarom noemde hij deze nieuwe smaak: umami. Dat betekent letterlijk ‘smakelijk’ in het Japans.
Umami kun je vergelijken met een hartige vleessmaak en is bouillonachtig. De
smaak heeft een stimulerende invloed op de perceptie van andere smaken en wordt
veroorzaakt door het niet-essentiële aminozuur glutamine (één van de twintig aminozuren = bouwstenen van eiwitten), met name glutamaat. Omdat glutamine een
onderdeel is van eiwitten wordt het ook bijna in alle eiwitbevattende voeding aangetroffen zoals vlees, gevogelte, vis en melk.
Het gebruik van mononatriumglutamaat (monosodiumglutamate of msg (Eng.)
- E621) als smaakversterker is sindsdien een vaste gewoonte in de Aziatische keuken (Ve Tsin in China). In het begin van de 20ste eeuw werd msg geëxtraheerd uit
zeewier. Vandaag haalt men het ook uit sojabonen. Die stof wordt echter niet door
iedereen verdragen. Bij msg-gevoelige mensen kan dit het zogenaamde ‘Chinese-restaurant-Syndroom’ veroorzaken. Kenmerken zijn duizeligheid, flauwtes, braakneigingen, hartkloppingen, wat uiteindelijk zelfs tot coma kan leiden.
Andere onderzoeken verwerpen die beweringen en pleiten ervoor om msg te gebruiken. Vooral bij bejaarden. msg kan het zoutgebruik tot een derde verminderen.
54
ZELFGEPLUKT
55
Sommige bejaarden verbruiken, omwille van gezondheidsproblemen, beter minder
zout. Daarenboven hebben ze vaak ook minder smaak. Ze vinden hun maaltijden
dan niet lekker en eten te weinig. Daarbij kan het gebruik van msg dan een oplossing zijn. De gerechten zijn smakelijker en de ouderen krijgen weer zin in eten.
Alle smaken kunnen worden gemaakt door de vier primaire smaken te mengen.
De uitzondering is een zeepsmaak, waarvoor alkalische stoffen nodig zijn.
Om iets helemaal te proeven moet je ook de secundaire smaken waarnemen. Dat
kan echter niet alleen met je tong. De neus speelt hierbij de belangrijkste rol.
GEUR
De gevoeligheid van de voor de smaakwaarneming verantwoordelijke chemoreceptoren op de tong is veel minder sterk dan die van de chemoreceptoren in de neus. Daarom zijn de vijf basissmaken slechts een onderdeel van het
waarnemen van smaak. Proeven is voor het belangrijkste deel een functie van de
reukzin. Mensen die niet proeven, hebben vaak een gebrek aan reukzin of de onmogelijkheid te kunnen ruiken. Denk maar aan wanneer je verkouden bent en met een
verstopte neus iets probeerde te ruiken of te eten…
Boven in de neusholte zitten geurreceptoren. Zenuwimpulsen gaan naar de
bulbus olfactorius (het eind van de reukzenuw) en daarna naar het limbisch systeem
(de oerhersenen) in de hersenen. Ons reukvermogen is veel gevoeliger dan onze tasten smaakzin. We kunnen meer dan tienduizend geuren onderscheiden.
56
ZELFGEPLUKT
Met de neus (het olfactorische vermogen) kun je geuren ruiken in de lucht, maar
ook in water. Door ruikend te proeven kun je voorkomen om bedorven en dus
ziekmakend voedsel op te nemen. Heel wat dieren kunnen scherper ruiken dan de
mens. Honden ruiken bijvoorbeeld veel beter dan mensen en bepaalde vlindersoorten
zijn in staat de aanwezigheid van een vrouwtje door haar feromonen op een afstand
van enige kilometers te detecteren. Ook bij mensen kan de olfactorische eigenschap
sterk verschillen. Zo zijn er stoffen die de ene mens kan ruiken terwijl de andere dat
niet kan. Dat vermogen blijkt erfelijk te zijn.
De mens heeft ook een geheugen voor geuren. Bepaalde geuren kunnen een
sterke associatie oproepen, zonder dat je de oorzaak ervan kent. Dat geheugen
kan onderbewust stammen uit de vroegste baby- of kindertijd. Dat komt doordat
de reukzenuwen niet via de thalamus gaan, zoals vrijwel alle andere zintuiglijke
waarnemingen, maar geur dringt direct door tot het limbisch systeem. Dat is
evolutionair gezien één van de oudste delen van de grote hersenen. Het limbisch
systeem is het centrum van de emotie, de motivatie, het genot… het emotionele
geheugen. Daarom kan geur een emotie, genot of motivatie teweegbrengen zonder
dat je weet waar die vandaan komt.
Over smaak kun je eigenlijk niet twisten. Smaak en geur maken de twee
belangrijkste aspecten van een voedingsmiddel uit. Je hebt ze beide nodig om iets
te beoordelen.
In Engeland heeft men voor wetenschappelijk onderzoek een procedure
ontwikkeld waarbij je het reukvermogen tijdelijk volledig kan uitschakelen. Een
professionele theeproever werd gevraagd thee te proeven zonder reukzin. De arme
man herkende zijn eerste theesample als koffie!
Sommigen zeggen dat koffie meer smaak en minder geur heeft en bij thee zou het
eerder het omgekeerde zijn. Voor mij houdt die bewering echt geen steek. Dat zul je
zelf ook wel ontdekken.
Maar hou hoe dan ook in gedachten dat het subjectieve waarnemingen zijn. Soms
wordt een smaak- of geurenpalet meer door het gevoel bepaald. Wat een smaak of
geur prettig of onaangenaam maakt, hangt niet alleen af van de smaak of de geur zelf
maar ook van de context waarin geproefd wordt. Zo zit parfum vaak in een mooi
flesje met dito doosje, wat heel veel beïnvloedt. Vergeet ook de emoties gerelateerd
aan die geur (limbisch systeem) niet. In dat opzicht herinner ik me een eigen
ervaring. Ik eet graag in China, het eten is er superlekker. Het is niet te vergelijken
met de Chinese restaurants die we in Europa kennen. In China gebruiken ze veel
bladgroenten en door de juiste manier van wokken komen de originele smaken van
de groenten volledig tot hun recht. Gebruik van sauzen en toevoegingen zijn vaak
overbodig. Tot wanneer ik de keuken zag. Ik verbleef voor een langere periode in
een boeddhistisch klooster hoog in de bergen. Ik mediteerde er en deed tai-chi-
57
oefeningen. Elke dag genoot ik van de smakelijke vegetarische gerechten. De laatste
dag vroeg ik om de kok te mogen observeren uit interesse voor hun manier van
koken. Dat is ook een meditatieoefening: alert in het hier en nu met volle aandacht
de handelingen van de kok volgen. Het was prachtig, maar tevens choquerend. De
gemetste middenblok, wat voor fornuis moest doorgaan, bevatte één grote wok en
één grote aluminium pot. In de wok werden alle gerechten gekookt, in de pot de
rijst gestoomd. Het vuur werd gestookt met gesprokkeld hout. Er was geen lopend
water. De handen van de kok namen alles vast zonder ooit tussendoor gewassen
te worden. Mijn westerse oordeel van netheid en de normen over veilig voedsel
uit mijn lessen haccp die ik aan de hotelschool Ter Duinen gaf, werden hier in
overtreffende trap met de voeten geveegd. Die middag at ik met lange tanden. Mijn
ogen hadden mijn onbevooroordeelde smaak van de dagen ervoor beïnvloed. Meer
zelfs, ze hadden mijn onwetendheid verbannen en mijn smaak volledig in negatieve
zin aangetast. Het nam dagen in beslag om te wissen wat ik gezien had, om opnieuw
met de onbevooroordeeldheid van een kind te kunnen genieten van het lekkere,
echte Chinese eten.
Het belangrijkste is hoe iets smaakt op het moment. Hierbij is de context heel
bepalend. Laat je dus niet misleiden door allerlei tests en uitspraken van wie dan
ook als het over smaak en aroma gaat: je eigen ervaring is het enige wat telt!
KUN JE REUK- EN SMAAKZIN TRAINEN?
Je reukzin wordt
verpest als je in een
vervuilde stad woont. Dat is zeker zo door actief of passief roken. Regelmatig doelbewust ruiken aan je favoriete geuren en die benoemen houdt je reukzin actief. Je lichaam
gaat door die impulsen nieuwe geurreceptoren aanmaken. Het tegelijk benoemen van
de geuren versterkt het effect doordat de geur beter vastgelegd wordt in het geheugen.
Je smaakzin wordt verpest door het binnenproppen van voedsel. De smaken krijgen gewoon geen tijd om je smaakzin te bereiken en op den duur sterft je smaakzin
af. Gecombineerd met een overvloed aan suiker, overwegend pikant, zout of zuur
wordt onze smaakzin snel afgestompt. Laat eens twee weken je favoriete sterke
smaak achterwege. Je smaakpapillen krijgen zo de kans om te regenereren.
Langzaam eten en drinken. Genieten en vooral praten erover houden je geur- en
smaakzin scherp.
HET ZOETEN VAN THEE
ZOETEN OF NIET ZOETEN?
Sommige mensen kunnen niet zonder hun portie suiker, maar in thee of
kruideninfusies is het echt zonde! Suiker is een sluipend gif waarover ik niet verder
ga uitwijden, want dat is stof voor een boek op zich. Voor de liefhebbers kan ik het
boek Suikers en zoetstoffen van dr. Geert Verhelst aanbevelen.
Als je een kruideninfusie wilt drinken omwille van maagproblemen of spijsverteringsperikelen is suiker zelfs uit den boze. De spijsverteringsbevorderende stoffen,
met name vooral de bitterstoffen, worden geneutraliseerd door het toevoegen van
suiker. Een verwittigd man/vrouw telt voor twee!
Op een lezing was er tijdens de vraagstelling een volslanke vrouw die zei: ‘Ze
zeggen dat thee afslankend werkt. Wel bij mij werkt dat niet.’ Toen ik vroeg of ze
suiker gebruikte, zei ze prompt: ‘Zes klontjes’!
Ik zei dat ze systematisch moest afbouwen tot ze zou wennen aan thee zonder suiker.
‘Dat kan ik niet’, bevestigde ze iets te luidruchtig om zichzelf te overtuigen.
‘Dat wil je niet!’ was mijn antwoord… En daar knelt het schoentje. Veel mensen
willen niet. Je kunt alles bereiken als je het maar hard genoeg wilt en er iets aan doet!
Zo ken ik een vrouw die aan veel zaken allergisch was en na vele universitaire testen een uitgebalanceerd dieet kreeg. Ze kwam bij mij thee halen en klaagde
over de beperkingen die haar dieet met zich meebracht. Ik zei dat ze de lijst met
wat ze niet mocht eten best weggooide. Zo kon ze zich concentreren op de dingen
die ze wel mocht eten en daar creatief mee te zijn. Een diepe zucht volgde. Ik nam
58
ZELFGEPLUKT
59
haar reden om slachtoffer te spelen af. Mensen blijven zich maar al te graag in hun
slachtofferrrol wentelen. Zolang wij medelijden hebben, blijven zo’n mensen in die
slachtofferrol. Maar eens we niet meer meespelen, moeten ze er wel iets aan doen of
elders gaan klagen waar ze weer gehoor krijgen. Op haar verboden lijstje stond ook
cola light. Nu wist ik dat ze dagelijks minstens twee blikjes dronk.
‘Ik kan dat niet laten’, zeurde ze.
‘Koop het niet meer’, was mijn advies. ‘Wat je niet in huis hebt, kun je niet eten
of drinken.’
‘Maar ik kan dat niet laten’, claimde ze met aandrang.
‘Je wilt het niet laten’, kreeg ze direct en op een vastberaden toon terug.
Ze werd boos en ging geïrriteerd weg. Enkele weken later belde ze me. ‘Mag ik eens
komen? Je hebt gelijk. Ik wilde het niet laten, maar ik wil het nu wel kunnen. Ga je me
helpen?’ Sindsdien koopt ze geen cola light meer. Heel sporadisch drinkt ze er eens
eentje op een feestje. Ze kookt en experimenteert met de lijst van wat ze wel mag eten
en ze straalt. Zelfs haar man eet net hetzelfde als zij en mist de ‘verboden’ spullen niet.
Rommel, zoals alle bereide producten vol suiker, smaak-, bewaar- en kleurstoffen!
Het is erg hoe ons voedsel ‘vergiftigd’ wordt met al die toevoegsels. Lees eens de
verpakkingen van dingen die je tot nu toe kocht. Wedden dat je 75% terug in het rek
legt omdat het barst van gif? Het gaat bijvoorbeeld om E102 tartrazine, een kleurstof die in veel producten zit zoals frisdrank, snoep… en verband zou houden met
adhd, maar ook E951 aspartaam, een suikervervanger die nog veel ongezonder is
dan suiker. Koop zoveel mogelijk onbewerkt voedsel en vind opnieuw plezier in zelf
experimenteren. Een uiterst waardevol boek over de verzieking van voedsel door de
commercialisering is Een pleidooi voor echt eten van Michael Pollan.
Thee of kruidendrank zonder suiker is een gewoonte. Leer je kinderen van jongs
af aan drankjes zonder suiker te drinken, dan gaan ze suiker als iets vies en veel te
zoet ervaren. Het is de gewenning en het idee dat ons ernaar doet grijpen. Herprogrammeer je hersenen. Je went aan minder suiker. Op een bepaald ogenblik ga je
veel dingen veel te zoet vinden. Suiker verpest de smaakzin. Je kunt veel beter proeven als je weinig suiker eet, weinig alcohol en koffie drinkt en niet rookt!
Wat kun je dan wel gebruiken als je thee of kruidendrank wilt zoeten? Proef altijd eerst zonder suiker. Je zult zien dat er in veel gevallen echt geen suiker bij hoeft.
Wil je dan echt toch iets toevoegen, wees dan heel karig met honing, een brokje
kandij of ongeraffineerde suiker zoals de mascobado van de wereldwinkel. Die bevat nog alle bestanddelen van de plant zoals de mineralen. Witte suiker en heel wat
bleke rietsuikers, die soms ten onrechte ongeraffineerd genoemd worden, zijn zo
bewerkt dat alle melasse en goede stoffen eruit geraffineerd zijn. De melasse met
de vitaminen, het gezondste dus, gaat naar de varkens en wij eten de overgebleven
rommel, de ‘zuivere’ suiker of sacharose/sucrose.
60
ZELFGEPLUKT
Om suiker te verteren heb je mineralen nodig. Ons lichaam haalt die uit onze voorraad. Maar als we echt ongeraffineerde suiker eten, nemen we de mineralen nodig
om die te verwerken mee op en is de schade beperkter dan als we geraffineerde eten.
Hoe weet je nu dat suiker al dan niet geraffineerd is, zelfs wanneer er op de verpakking ‘ongeraffineerd’ staat? Wel iets wat ik altijd zeg: lees het etiket! In dit geval,
lees de samenstelling. Fabrikanten zijn verplicht dat op de verpakking te zetten.
Als er mineralen in zitten is de suiker ongeraffineerd. Staan die er echter niet op,
dan is de suiker wel geraffineerd zelfs al staat er op die verpakking ‘ongeraffineerde
rietsuiker’. Ik heb het al vaak gezien. Dus lees verpakkingen!
In het Oosten gebruiken ze zo goed als nooit suiker in de thee of kruideninfusies.
De Engelsen brachten suiker binnen bij de Indiërs en de Singalezen. En daar drinken ze jammer genoeg thee met suiker.
Je kunt met tal van andere kruiden een thee of een kruideninfusie ‘zoeten’ of op
smaak brengen. Bijvoorbeeld met:
 een stukje zoethout
(let op: kan de bloeddruk verhogen als je daar gevoelig aan bent)
 een draadje saffraan
 een lindebloesem
 een snuifje vlierbloesempjes
 een lavendelaartje
 wat muntblaadjes
 een bloeiende top van de dropplant
 een stengelstukje of een paar bladsprietjes van roomse kervel
 een groen of paars basilicumblaadje
 een topje citroenmelisse
 een blad of een bloem van het citroenafrikaantje
 een bloeiend takje citroenverbena
 een paar anijs- of zoete venkelzaadjes
 een aardbei
 enkele besjes
 fijngesnipperde stukjes gedroogde abrikoos, vijg, appel…
 een blaadje stevia (hieronder uitgelegd)
 een bolletje Ama Cha (hieronder uitgelegd)
 een blaadje aztekenzoet (hieronder uitgelegd)
 een druppeltje sinaasappelsap
 een zoet kaneelstokje
 een stukje van een vanillestok
 wat verse kokosschilfers of gedroogd kokosraspsel
 …
61
NATUURLIJKE ZOETSTOFFEN
VOOR MENSEN MET SUIKERZIEKTE
Ama Cha of Buddha Ama Cha
In China voegen ze Chrysanthemum bloempjes bij de thee. Niet alleen om een fleurige en zoete smaak te creëren, maar vooral om gezond en lang te leven. Een lang vervlogen verhaal uit de Han dynastie (206-200 v.Chr.) vertelt over het dorpje Gangu,
midden in China in de Henan provincie. De mensen dronken van de rivier die door
het dorpje stroomde. Omdat het riviertje eerst door Chrysantemumvelden stroomde
in de bergen alvorens het dorp te bereiken, lagen er steeds bloempjes in het water.
Eens het water het dorp bereikte, was het doortrokken van de fijne geur en smaak
van de bloempjes. Naar het schijnt straalden de bewoners van Gangu van blakende
gezondheid en werden ze heel oud. Sommigen werden zelfs meer dan 130 jaar.
62
ZELFGEPLUKT
In sommige theewinkels worden deze blaadjes als thee verkocht, alhoewel het geen
thee is. Het is niet afkomstig van de Camillia sinensis, zoals sommigen beweren.
Ama Cha zijn de bladeren van de Hydrangea macrophylla of een variëteit Hydrangea serrata, een plant uit de Hortensiafamilie. Die struik komt voor in de Japanse
bergstreken. De bladeren worden in augustus geoogst en in de zon gedroogd, waarna ze besprenkeld worden met water. In een houten ton worden ze samengeprakt.
De vochtige blaadjes gaan fermenteren. Na 24 uur worden de blaadjes gerold en
opnieuw gedroogd. Omwille van hun extreem zoete, anijsachtige smaak worden de
blaadjes gebruikt als zoetstof of tot siroop verwerkt. Vooraleer suiker werd geïntroduceerd in Japan was dit hun eerste zoetmiddel, nog voor stevia. Vandaar ook de
naam: Ama wil zeggen zoet, Cha wil zeggen thee.
De bladeren bevatten vitamine C, E, provitamine A, antioxidantia en phyllodulcin. Phyllodulcin is verantwoordelijke voor de zoetheid van de blaadjes. Die stof is
wel zeshonderd tot achthonderd maal zoeter dan suiker zonder calorieën. Sommige
bronnen spreken ‘maar’ over vierhonderd keer zoeter dan suiker. Wat nog zoet genoeg is, uiteraard.
Op 8 april, de geboortedag van Boeddha, vieren de Japanners het bloemenfestival Hana matsuri of Kanbutsue. Op die dag staan in de boeddhistische tempels in
het midden van de kleine hall een waterkom met Ama Cha blaadjes opgesteld met
in het midden een klein Boeddhabeeldje. Toen Boeddha geboren werd, liet de Dra-
63
kengod als geschenk fijne zoete regen uit de hemel dwarrelen. De bezoekers gieten
een lepel van het kruidenaftreksel over het hoofd van de Boeddha ter herinnering
aan dat wonder. Vandaar de naam Buddha Ama Cha. Je kunt de blaadjes als een
kruideninfusie laten trekken, maar ik vind die persoonlijk veel te zoet. Je kunt best
één of twee blaadjes gebruiken in een bittere thee of infusie om die gezond te zoeten.
Voor diabetici is het een perfecte zoetvervanger. Ook voor kinderen die houden van
zoet kun je gerust die blaadjes gebruiken om hun natuurlijke limonades of kruidendrankjes te zoeten. Natuurlijk met de ramp in Fukushima is het best dat je weet uit
welke streek de blaadjes komen. Jammer genoeg zijn heel veel voedingsmiddelen uit
Japan op een wijde straal van Fukushima radioactief besmet. Natuurlijk wordt er
veel verzwegen en ongecontroleerd toegelaten. We moeten waakzaam blijven met
producten die uit Japan komen.
Stevia
Een ander plantje met dezelfde eigenschappen is stevia. Eindelijk vrijgegeven als
veilige plant en alternatief gezond zoetmiddel. Ik dank hiervoor professor Geuns
die jaren lang gestreden heeft tegen de suikermagnaten om deze plant weer op de
markt te krijgen. Stevia is weer vrij te verkrijgen en te kweken.
Er bestaan vele steviasoorten, maar alleen de Stevia rebaudiana Bertoni (zie je de
noodzaak van de Latijnse benaming!) heeft die heel zoete smaak. Het is een subtropische plant die veel nood heeft aan warmte. Anderzijds kun je in tuincentra ook
steviaplantjes kopen die, mits ’s winters binnengezet, overleven. Pluk regelmatig
blaadjes zodat de plant nieuwe blaadjes blijft aanmaken. Je kunt ze vers of gedroogd
gebruiken. Gedroogde blaadjes kun je verpulveren of in een koffiemolen – die je
enkel voor kruiden gebruikt – fijnmalen tot poeder. Dat poeder is een perfecte calorievrije suikervervanger in gebak of desserts. Deze manier is nog steeds de beste.
Alle vloeibare preparaten die je in winkels kunt vinden, zijn verwerkte producten.
Vers geplukte en gedroogde blaadjes zijn te verkiezen boven die preparaten. Bij gebrek aan tuin, balkon of tijd zijn deze producten een betere oplossing dan alle andere chemische zoetstoffen, die bij veelvuldig gebruik zeer schadelijk zijn voor de
gezondheid, ook als de verpakking het tegenovergestelde beweert. Stevia is ruim
tweehonderd à driehonderd keer zoeter dan suiker door de stevioside, een natuurlijk
zoetstofconcentraat. Professor Geuns van het Laboratorium voor Functionele Biologie aan de ku Leuven doet al ruim twintig jaar onderzoek naar de eigenschappen
van stevia. Hij vertelt:
In vergelijking met suiker heeft stevioside bijna geen negatieve
eigenschappen. Het is stabiel, wat betekent dat de chemische structuur ook
bij hoge temperaturen niet verandert. Andere grote voordelen van stevia
64
ZELFGEPLUKT
zijn dat het geen of heel weinig calorieën bevat en niet slecht is voor
de tanden. Stevioside kan voor diabetici en obese mensen een gezond
alternatief zijn voor suiker.
Hoge concentraties stevioside zouden volgens professor Jan Geuns ook farmacologische effecten hebben:
Patiënten met hypertensie die stevioside namen, noteerden een lagere
bloeddruk. Stevioside heeft ook enkele veelbelovende eigenschappen die
nuttig kunnen zijn in de behandeling van diabetes type �. Het verlaagt
de bloedspiegelglucose en verhoogt tevens de gevoeligheid voor insuline.
Stevioside voorkomt ten slotte ook aderverkalking en bovendien zijn er
geen nevenwerkingen bekend.
In landen als Brazilië, Argentinië, Paraguay, Korea, Maleisië, Mexico, Israël en Japan is stevia al jarenlang ingeburgerd.
Wil je meer weten over stevia dan raad ik je het boek van professor Geuns aan,
Stevia and steviol glycosides. Het is een must voor onderzoekers, dokters, farmacologen, voedingsspecialisten en iedereen die geïnteresseerd is in gezonde voeding.
Aztekenzoet
Aztekenzoet is een mooi kruipend plantje met witte,
bolvormige bloemhoofdjes. Ik leerde het kennen via
Bart Belmans van Sanguisorba in Ranst. Bart is een
natuurfreak die prachtige dingen doet. Hij kweekt
biodynamische groenten en verse kruiden voor restaurants die bewust gezonde ingrediënten willen
gebruiken. Wees nu eens eerlijk: een tomaat gekweekt in volle grond, zonder opfokmiddelen, in
volle zon die smaakt duizend keer beter dan een
serregeval dat gepusht en op water geteeld wordt.
Bart weet er alles van. Zeker een bezoek waard. Je
kunt gerust al eens op zijn site spieken7.
Aztekenzoet of Lippia dulci is duizend tot
duizendvijfhonderd keer zoeter dan suiker. Er zit wel een kleine hoeveelheid kamfer in de bladeren, dus wees subtiel. Je kunt niet anders. De blaadjes zijn zo zoet
dat je er slechts één of twee nodig hebt om een volle kan thee te zoeten. Je kunt
het kruid gemakkelijk in je tuin kweken mits ’s winters af te dekken of het plantje
binnen te houden.
65
Een zeer waardevol boek over suiker en andere zoetstoffen is Suikers en zoetstoffen geschreven door
dr. Geert Verhelst en uitgegeven bij bvba Mannavita in Wevelgem. Met adequate kennis van zaken
en met een kritisch, correct oog en beoordeling beschrijft en vergelijkt hij de verschillende soorten
suikers en zoetstoffen. Geert geeft ook lezingen over de materie en over gezonde voeding in het algemeen. De moeite waard om eens te gaan luisteren of hem voor jouw vereniging te boeken.
THEE/INFUSIE ZETTEN
HOE ZETTEN WE EEN KRUIDENINFUSIE?
EN WAT IS HET VERSCHIL MET THEE?
Aan de hand van de
verschillende soorten waterige aftreksels wil ik uitleggen wat nu het verschil is tussen thee en een infusie.
Je hebt drie soorten waterige aftreksels:
1. Een maceraat
2. Een infusie
3. Een decoct
Een maceraat
Een maceraat is een aftreksel van planten of plantenonderdelen in koud water –
het kan ook in olie of alcohol, maar in dit boek gaan we het enkel hebben over de
waterige aftreksels. Doorgaans worden de kruiden de nacht voordien te week gezet,
omdat een lange trektijd nodig is. Voor zacht plantenmateriaal ligt dat rond zes uur,
voor harder kan dat tot tien à twaalf uur oplopen. Toch het kan geen kwaad om ook
zachtere plantendelen, zoals bloemen, toch twaalf uur afgedekt te laten trekken.
Dat aftreksel is niet lang houdbaar en wordt best in de koelkast bewaard.
66
ZELFGEPLUKT
67
Meestal worden hiervoor planten gebruikt met inhoudsstoffen die niet warmtebestendig zijn, zoals bijvoorbeeld de slijmstoffen. Slijmstoffen zijn inhoudsstoffen die
de eigenschap hebben met veel water te kunnen binden waardoor ze een slijmerige
oplossing vormen. Ze gaan pas werken als ze water hebben opgenomen. Ze lossen
goed op in koud of lauw water, maar worden vernietigd door hitte. Tot de slijmstoffen behoren vooral de complexe en lange suikerketens zoals zetmeel. Ze werken
hoofdzakelijk verzachtend voor de slijmvliezen door direct contact zoals de slijmvliezen van mond, keel, slokdarm, maag en darmen of door indirect contact – een
‘reflex-werking’ via de nervus vagus of de tiende hersenzenuw – op slijmvliezen zoals
die van de luchtwegen. Enkele voorbeelden:
 Op slijmvliezen van de mond, keel en luchtwegen:
Althea officinalis (heemst, de bloemen)
Malva sylvestris (kaasjeskruid, de bloemen)
Plantago lanceolata (smalle weegbree, het bovengrondse gedeelte)
Sambucus nigra (vlier, de bloesems)
Tilia cordata (kleinbladige linde, de bloesems met het schutblad)
Verbascum tapsus (toorts, de bloemen)
 Op de slijmvliezen van de maag en darmen:
Althea officinalis (heemst, de wortel)
Linum usitatissimum (vlas, de zaden – beter bekend als lijnzaad nadat het
lang geweekt is in koud water, verdubbeld van volume en slijmerig is.)
Soms wordt het macereren van plantenmateriaal toegepast, omdat bepaalde inhoudsstoffen niet oplossen in koud water en we die stoffen juist niet in het drankje willen
hebben. Senna is daar een goed voorbeeld van. In Senna (Cassia senna) zitten laxerende stoffen, de stoffen die vrijkomen bij warm water zijn echt krampverwekkend. Je laat
dus best sennablaadjes en peultjes koud macereren waardoor ze niet vrijkomen.
Een mooi verhaal is dat van een man die al weken niet naar ‘het groot toilet’ was
geweest. Hij stuurt zijn vrouw naar de winkel om kruiden te kopen en zij krijgt senna mee. De verkoopster vergeet te zeggen dat ze die koud moet macereren. Vol liefde
bereidt de vrouw een sennainfusie voor haar man. Na enkele uurtjes krijgt die man
vreselijk pijnlijke krampen in zijn buik, maar gelukkig kwam ook de stoelgang op
gang. Uren heeft hij nog liggen kermen van de pijn. Had ze nu het kruid koud geïnfuseerd, dan had hij ook naar het toilet kunnen gaan, maar dan zonder die pijnlijke
krampen. Jammer dat die informatie niet vermeld staat op de meeste verpakkingen
van senna‘thee’.
Ook in het interessante boek van James Wong staat een sennainfusie van kokend
water. Dan nog eens 18 gram op 1 deciliter water?! Zeker niet doen, want 1) veel te
veel kruid en 2) geen kokend maar koud water! Dus mensen met constipatie denken
dat laxerende kruiden steeds gepaard gaan met krampen en toch is dat niet zo als
68
ZELFGEPLUKT
je de kruiden juist prepareert. Wees voorzichtig met senna. Het veroorzaakt gauw
gewenning en je zult de dosis steeds moet verhogen. Gebruik het enkel in noodof extreme gevallen. Drink slechts één tot maximaal twee koppen per dag, met als
maximumdosis een theelepeltje of ½ koffielepeltje (= nog geen 0,5 gram) per kop,
die je tien tot twaalf uur afgedekt laat trekken. In extreme gevallen kun je iets meer
gebruiken tot maximaal 1 koffielepel per kop. Maar begin steeds met de lichtste dosis. Als je maar één kop drinkt, neem je die best ’s avonds voor het slapengaan. Dan
kunnen de kruiden de hele nacht op de darminhoud inwerken en kun je ’s ochtends
gemakkelijk naar het toilet. Gebruik senna ook nooit langer dan acht dagen na elkaar, wat eigenlijk al extreem is.
Een prachtig maceraat is dat van witte thee. Je doet de zilveren theenaalden in
koud water, laat die minstens twaalf uur macereren in de koelkast. Zeven en serveren in champagneglazen met eventueel een vers jasmijnbloempje erin. Als alcoholvrij aperitief… heerlijk!
Je kunt ook in spuitwater koud macereren. Je brengt de kruiden in de spuitwaterfles en laat die minstens twaalf uur in de koelkast trekken.
Een infusie
Een infusie is een aftreksel van planten of plantenonderdelen in warm tot net kokend water. De trektijd is afhankelijk van wat je wilt bekomen. Wil je een infusie
omwille van de smaak of het aroma, dan laat je die maar twee tot drie minuutjes afgedekt trekken. Het eerste dat vrijkomt, zijn de aromatische geur- en smaakstoffen
die na verloop van tijd vervliegen. Maar wil je een infusie omwille van zijn medicinale eigenschappen, dan laat je de kruiden minstens tien tot vijftien minuten afgedekt trekken. De bereidingen kunnen zowel warm als afgekoeld worden gedronken.
Zo’n infusie is slechts 24 uur houdbaar, afgedekt in de koelkast.
Dit is het aftreksel dat we het meest kennen en toepassen. Hiervoor kun je bloemen, bladeren, het bovengrondse gedeelte of andere zachte plantenonderdelen gebruiken. En hier zit nu het verschil met thee! Thee is het waterige aftreksel van de
Camillia sinensis. Alleen de infusie van die plant mag je thee noemen. Je hebt witte,
groene, gele, rode en zwarte thee. Al de rest zijn infusies. Thee is een infusie – tenzij
je een witte thee koud laat trekken = maceraat – van de Chinese theeplant. Voilà,
zo simpel zit dat. Nochtans wordt er heel veel ‘thee’ gezegd tegen alle aftreksels van
om het even welke planten. Wij spreken van een kamille‘theetje’ of een munt‘thee’
terwijl het een kamilleinfusie of muntinfusie zou moeten zijn. De Fransen zijn hierin correcter dan wij, zij spreken van een infusion de camomille of van een infusion
de la menthe.
69
Voorbeelden:
 Een mengeling van rooibos (Aspalathus linearis), hibiscus (Hibiscus sabdariffa),
rozenbottel (Rosa canina), sinaasappel (Citrus aurantium) en citroen (Citrus limon). Kokend water opgieten. Laten trekken tot kamertemperatuur
of eventueel afkoelen. Een ideale gezonde dorstlesser, ook voor kinderen in
de zomer. Kan met toevoeging van spuitwater gedronken worden als een
verfrissende roze limonade.
 Lindebloesems (Tilia cordata) twee à drie minuutjes laten trekken in kokend
water als heerlijke namiddag- of avonddrank. Tien à vijftien minuten
getrokken werkt de infusie van die bloesems zweetafdrijvend en koortswerend bij griep, krampverminderend bij bronchitis, kalmerend, rustgevend
en slaapverwekkend vooral bij jonge kinderen. Een lang getrokken infusie
bij het badwater van de baby voegen ’s avonds zorgt voor een rustige baby
die binnen de vijf minuten in slaap valt.
Een decoct of afkooksel
Een decoct of afkooksel is een aftreksel van planten of plantenonderdelen waarbij je het
plantenmateriaal in het water laat meekoken. De kruiden worden samen met het water
aan de kook gebracht en je laat die minstens vijf minuten meekoken op een zacht vuurtje
om daarna doorgaans nog vijftien minuten te laten trekken. Afzeven en opdrinken. Een
decoct of afkooksel kun je doorgaans langer bewaren als het afgedekt en in de koelkast
staat, omdat de vloeistof een kookproces heeft ondergaan en dus gesteriliseerd is.
Deze methode wordt gebruikt, waarbij de inhoudsstoffen moeilijk vrij te maken
zijn en op voorwaarde dat ze hittebestendig zijn. Plantendelen zoals wortels, wortelstokken, takken, schors en bast geven hun inhoudsstoffen niet zo gemakkelijk vrij.
De cellen zijn verhout en hun inhoudsstoffen liggen daarin goed opgeborgen. Het
is maar door de kruiden te laten meekoken dat je de inhoudsstoffen uit de verhoute
cellen vrij krijgt.
Voorbeeld:
 Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens) is een perfect kruid bij alle vormen
van gewrichtsklachten zoals bij artrose, reuma, jicht, rug- en lendenpijnen,
pijnen bij verstuiking alsook alle vormen van ontstekingen rond de gewrichten zoals tendinitis (peesontsteking), bursitis (slijmbeursontsteking),
artritis, reumatoïde artritis, ischias (sciatique) als bij spier- en zenuwpijnen.
Nadat je de wortelstukjes fijngesneden hebt, breng je 1 à 3 koffielepels (afhankelijk van de ernst – begin steeds met de laagste dosis) samen met 1 liter water aan de kook. Drie minuutjes op een zacht vuurtje laten pruttelen.
Minstens acht uur laten trekken. Afzeven en gedurende de dag opdrinken.
70
ZELFGEPLUKT
In de natuurwinkel vind je kukicha of drie-jaren-thee. Dat zijn eigenlijk de takjes
van de theeplant. Op de verpakking staat: heel weinig cafeïne, gezonde thee, ook ’s
avonds te drinken. Wel, niets is minder waar. Takjes zijn verhoute cellen. Dus we
moeten een decoct maken. Als je de stoffen uit de cellen wilt halen, moet je de takjes
minstens vijf minuten laten meekoken in het water. Deze thee bevat zoveel cafeïne
dat indien je die ’s avonds zou drinken, je de hele nacht rechtop in je bed zit.
Alle aftreksels worden afgedekt getrokken. Zeker de infusie en de decoct. Door de
warmte vervliegen de etherische oliën en sommige andere werkzame stoffen. Door
het afdekken slaat de waterdamp met de vluchtige stoffen tegen het koudere deksel,
condenseren en vallen terug als druppels in het kruidenaftreksel. Als je het deksel
opheft, al is het maar om even te spieken, verlies je veel van de aromatische en/of
vluchtige stoffen.
Omdat niet iedereen over een goede weegschaal beschikt, toch zeker geen die
op tienden van een gram weegt, en we het hier over praktische voor iedereen hanteerbare recepten hebben, spreek ik qua hoeveelheid over theelepel (thlp), koffielepel (kflp) of eetlepel (lp). Een heel eenvoudige regel die ik toepas, is voor 1 liter 1
eetlepel kruiden, voor een kop hetgeen je tussen drie vingers kan houden (= ½ kflp
of 1 thlp). Sommige klanten gebruiken maar een kflp per liter water, weer andere
anderhalve lp. Je moet zelf uitzoeken wat voor jou het beste smaakt en werkt. Soms
lees ik in boeken 20 gram per halve liter water. Heb je dat al eens afgewogen? Veel
te veel! Waar halen ze het vandaan? Of ze hebben er misschien een nulletje te veel
bij gezet! Tijdens de opzoekingen voor dit boek
kwam ik zelfs een recept tegen van een korenbloemen‘thee’ waarbij stond 20 gram bloemen op één
kop water te gebruiken. Heb je al eens 20 gram gedroogde, vederlichte korenbloempjes afgewogen?
20 gram is een kopje vol! Ik vraag me af of de man
in kwestie ooit die thee zelf heeft gezet. En vaak
kom ik in kruidenboeken zo’n recepten tegen.
Dus aan jou om het kaf van het koren te scheiden
en jouw gezond boerenverstand te gebruiken. Laten we respectvol met de natuur omspringen en
enkel gebruiken wat we nodig hebben.
Het is ook zo dat na het infuseren je de kruiden
op de composthoop kunt gooien. Zo houden we
de goede vicieuze cirkel van het leven in gang.
Heb je nog nooit thee of een kruideninfusie gedronken? Begin dan met één à twee kopjes ’s mor-
71
gens en ’s avonds. Het is een openbaring. Je vindt zeker een resem thee en/of kruiden
die jou bevallen. Het is goed om een kruid te kennen en als het dan nog eens werkt,
heb je dubbel genot. Soms gaat het omgekeerd. Sommige mensen die hier komen,
willen een infusie voor een of ander probleem. Pas later, als ze een tweede keer terugkomen, willen ze weten wat er allemaal inzit. En meestal staan ze dan versteld
dat een kruid waarvan ze het aanvankelijk niet lekker vonden in een of andere bereiding, toch zoveel te bieden heeft en dat ze het nog lekker vinden ook. Het is een
verrassende reis die ook mij dagelijks nieuwe zaken openbaart.
Nog een paar tips op een rijtje:
 1 eetlepel kruid per liter water is meer dan voldoende (te sterke thee = omgekeerde werking).
 Vijftien minuten trekken daar bepaalde stoffen zoals de slijmstoffen en looistoffen pas vrijkomen na tien à vijftien minuten en die zijn noodzakelijk voor
medicinale thee.
 Wees voorzichtig tijdens de zwangerschap, vooral de eerste drie maanden.
 Geef kinderen onder de vier jaar geen salie en echte thee.
 Bij verhoogde bloeddruk geen zoethout gebruiken.
 Drink niet langer dan drie weken na elkaar dezelfde thee: variatie is belangrijk.
72
ZELFGEPLUKT
BENODIGDHEDEN
WAARMEE KUN JE EEN KRUIDENINFUSIE ZETTEN?
Nu je de nodige kennis hebt over verse en gedroogde kruiden, al dan niet zelf gekweekt en geoogst, gezoet of niet gezoet, hoe ze te zetten enzovoort gaan we het
diverse materiaal eens onder de loep nemen.
Je hebt natuurlijk heel wat thee en kruiden reeds voorverpakt in builtjes. Ik gebruik die nooit. Als je zo’n builtje openscheurt, weet je direct waarom. De kwaliteit is
meestal beneden alle peil. Bij losse thee en kruiden zie je meteen wat voor kruiden je
in de kuip hebt. Sommige mensen verkiezen builtjes omdat ze gemakkelijk zijn. Thee
en kruiden in bulk zijn net zo eenvoudig. Het is gewoon het idee dat moeilijk lijkt.
In plaats van een builtje te gebruiken, kun je net zo goed losse kruiden in een kop
brengen en er warm water overgieten. Je laat de kruiden trekken. Losse kruiden hebben veel ruimte nodig om te zwellen en hun werkzame stoffen af te geven. Overgiet
in een andere kop door een zeefje… et voilà! Je kunt ook de kruiden los in theepot
brengen. Indien nodig kun je bij het inschenken een zeefje boven het kopje houden.
Dat vind ik nog veruit de beste en eenvoudigste methode. Heb je geen zeefje, dan kun
je de thee of de infusie ook door een ongebleekte koffiefilter gieten om te zeven.
Je kunt in de theepot ook een grote filter gebruiken. Ik zeg duidelijk: een grote
filter. Ook al gebruik je maar een eetlepel kruiden per liter water, de kruiden zwellen en sommige kunnen tot minstens drie keer hun volume toenemen.
Papieren filterzakjes kun je vullen met de kruiden die jij wenst en zo je eigen
‘builtje’ maken. Ze zijn doorgaans groter dan de gekochte voorverpakte builtjes maar
dat is juist goed omwille van het zwellen en de ruimte die de kruiden nodig hebben.
Er bestaan ook katoenen filterzakjes die je over een metalen ring kunt schuiven
en meerdere malen kan gebruiken.
Verder heb je nog metalen thee-eitjes en knijpers in alle formaten en vormen.
Die hebben geenszins mijn voorkeur. Ik weet het, ik ben een purist toch zeker wat
thee en kruiden betreft – menig klant stond met de handen in het haar toen ik mijn
voorwaarden duidelijk maakte. Het metaal beïnvloedt ongetwijfeld de smaak van
de infusie en is dus niet geschikt om kruiden te weken in water. Er bestaan nu ook
al plastic versies die vaak te klein of te kitcherig zijn.
In mijn vorige boek legde ik uit hoe de eerste thee vijfduizend jaar geleden ontstond. Toen viel keizer Shen Nung in slaap bij zijn kokende waterketel. De blaadjes
van de theeboom vielen in zijn pot. Hij werd wakker en snoof de heerlijke geur…
en toen hij proefde van het onbekende drankje werd hij aangenaam verrast door
de heerlijk smaak en verkwikkende eigenschappen ervan. Zo simpel is het. Als je
73
bij mij thuis langskomt, staat er altijd een theepot klaar hetzij met echt thee of met
kruiden. Meestal los in de pot en, als het kleine stukjes zijn, in een grote filter. Dus
al die dure designspullen hoeven niet, tenzij je echt van design houdt en het voor jou
een meerwaarde geeft aan de thee. Maar bedenk dat in eerste instantie de thee of de
kruiden en het water goed moeten zijn, al de rest is bijzaak.
Een eenvoudige waterkoker maar met temperatuurknop is geen overbodige
luxe. Zo kun je de temperatuur van het water instellen en hoeft het water nooit meer
te koken. Verder in dit boek geef ik nog meer informatie over gekookt water. Alle
andere zaken zoals zandlopers, timers, thermometers zijn gadgets en verkoopsitems.
ALLES OVER BUILTJES EN DE ESSENTIËLE VRIJHEID
Misschien heb ik het in mijn vorig boek De stille kracht van thee niet genoeg benadrukt, maar het overgrote deel van de builtjes is van veel mindere kwaliteit. Meestal
gebruiken ze daar gruis ( fannings) of stof (dust) voor. Dat is zeker zo voor echte
thee van de Camillia sinensis, maar het geldt ook voor alle andere kruiden. Je kunt
natuurlijk zeggen dat er nu van die mooie driehoekige builtjes bestaan in ‘zijde’
of ‘bioaf breekbare stof ’. Ook daar moet je even bij stilstaan. Zelfs die zakjes van
mais die ‘natuurlijk’ gemaakt worden, ondergaan een chemisch proces. En vraag
me niet welke stoffen hiervan vrijkomen in het kokende water. Als je zo’n zakje laat
infuseren moet je eens voelen aan de stof voor je het in het kokende water legt en
opnieuw als je het er weer uitgehaald hebt. Het aanvoelen is merkelijk stugger. Er is
dus duidelijk wel wat gebeurd!
Het beste is om de kruiden gewoon los in het water te brengen, zodat ze alle
ruimte hebben om hun inhoudsstoffen af te geven. Want dat is het echte doel van
thee/infusie: de heilzame inhoudsstoffen over te brengen vanuit de cellen van het
plantenmateriaal in het water en ze dan op te drinken. Zo komen ze in ons lichaam
terecht. Ons lichaam is een perfecte extractiemachine. Via de ingenieuze systemen
van de spijsvertering komen de werkzame bestanddelen in onze bloedbaan terecht.
Zo worden ze naar onze cellen of plaatsen gebracht waar ze zorgvuldig hun werking
ter beschikking stellen. Wonderbaarlijk!
En dat alles toont ons hoe fantastisch ‘simpel’ alles in elkaar zit. De wijze lessen
van apotheker Philippe Gerard en het boek van Geert Kimpen, De geheime Newton,
brachten me hierbij weer het opzienbarende inzicht: alles is meesterlijk met elkaar
verbonden. De ware kern van alchemie.
Alchemie is niet de kunst van de metalen
zoals sommige denken.
8
74
ZELFGEPLUKT
Het grootste mysterie van de alchemie ligt in de verandering van de
alchemist zelf, het doormaken van een spiritueel proces waardoor hij
‘goud’ wordt – over goddelijke kennis beschikt. Het is een transformatie
van metaal tot goud, van mens tot God.
9
Wat heeft dat te maken met thee/infusie? Wel:
Het eerste en belangrijkste inzicht in de alchemie is bescheidenheid.
De stoffen in de smeltkroes lossen pas op als de alchemist oplost...
Wanneer hij zijn persoonlijke belang loslaat, voltrekt zich het eerste
alchemistisch principe... Het tot stof en as vergaan van het zelf... De
proefnemer en de proefneming zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
10
Dat is de kernboodschap die ik in mijn vorige boek ook al wou doorgeven, maar
misschien niet zo duidelijk had omschreven. Het is iets dat ik telkens als ik thee zet,
ervaar en dat voor het eerst echt tot me doordrong bij het uitvoeren van mijn Chinese theecermonie. Daar ervoer en ervaar ik nog iedere keer opnieuw dat het niet Ann
is die thee zet, maar een hoger zelf. Een universele ziel die alles omvat en toch zo oneindig klein is, een verbondenheid met alles en iedereen over en door het universum
heen. Niet voor niets lees ik voor de ceremonie de door mij naar thee vertaalde tekst
voor van Tich Nhat Than met als laatste zin: ‘Hoe doorzichtig theewater ook is, het
hele universum zit erin.’11 Maar bij thee/infusie gaat het om een werkelijk oplossen
van de inhoudsstoffen in het water en om het wezenlijke oplossen van het zelf in
het grotere geheel. Daarom vind ik het zo belangrijk om theeblaadjes en kruiden
los in de pot te gooien. Geen gevangenschap in builtjes, hoe mooi ze er ook uitzien.
Vaak wanneer ik thee zet, krijg ik te horen: ‘Ik heb nog nooit zo thee zien zetten,
het is prachtig hoe die bolletjes gedroogde thee weer helemaal openrollen tot hun
oorspronkelijke vorm. Je ziet echt de volle blaadjes!’ Ik ben steeds verwonderd hoe
mooi die theeblaadjes openvouwen tot hun originele, eigenlijke vorm. Als je nog
langer kijkt, zie je de ‘kleurstoffen’ in nevels langzaam vrijkomen en als mysterieuze
doorzichtige slierten voortschrijden en langzaam oplossen in het warme water. De
absolute vrijheid. Geen belemmeringen. Noch van papier, ‘zijde’, katoen, plastic of
metaal. Zo voelt ook het inwendige proces: een transformatie van het belemmerende ego naar het universele Zijn. Het terugkeren van de oorspronkelijke vorm
van de theeblaadjes zoals het terugkeren naar de ware innerlijke kern, naar de echte
diepere van het Zijn. Overgave. En dat is energie. Dat is de ‘genezende kracht’. Je
kunt natuurlijk chemisch verklaren welke stoffen er vrijkomen en wat voor werking
die hebben. Maar waarom werken die ene stoffen bij de ene beter en op de andere
minder of helemaal niet?
75
Ik heb een bonne nuit-infusie. Juist, een ‘slaap’thee dus. Die mengeling bevat kruiden die een voor een werken: op het inslapen (valeriaan), doorslapen (hop), algemeen kalmerend zonder zombietoestanden (passiebloem) en een topslaapkruid
(slaapmutsje). Sommige mensen schrijven of vertellen me dat ze door die infusie
eindelijk kunnen slapen. Anderen beweren zelfs dat ze hun slaapmedicatie achterwege kunnen laten. Werken die kruiden dan effectief? Het zal wel zijn. Maar er is
veel meer! Er is: de Energie. De energie van de zon, de aarde en de regen waar de
plant groeide, de energie van de plukkers, de plaats waar ze gedroogd werden. De
energie van de verpakkers en het transport. De energie van het water waarin je de
thee/kruiden infuseerde. De warmte van het water en hoe je die warmte bewerkstelligde: positieve wrijving of vernietigende wrijving (magnetron). En tot slot maar o
zo werkelijk: mijn en jouw energie… dat is pure magie!
Het doet me denken aan een verhaaltje van een man die op een van mijn English
afternoons aanwezig was. Een tijdje geleden was hij samen met zijn vriend op bezoek
bij mij thuis. We hadden lange en boeiende gesprekken. Hij verklapte dat hij soms
moeite had met doorslapen. Ik stelde hem mijn bonne nuit-thee voor. Later kreeg ik
te horen dat hij goed kon slapen sinds hij die thee dronk. Nu was zijn voorraad op
en moest hij nieuwe kopen. Hij besloot om aan de hand van mijn ingrediëntenlijst
de thee zelf samen te stellen. ‘Hoe komt het dat mijn samenstelling niet werkte?’
was zijn vraag tijdens de theenamiddag. Hij had nochtans krak dezelfde kruiden
gebruikt. En daar heb je het… De energie waarmee je iets bereidt, is ook van kapitaal
belang. De intentie, zou Philippe Gerard zeggen. Als wij emocons maken in zijn
labo staat er bij iedere bereiding de intentie uitgeschreven en vraagt Philippe dat
we met volle aandacht de bereidingen uitvoeren. En dat is de enorme drijfkracht
naast de medicinale werking van de kruiden zelf: de aandacht die je eraan geeft:
mindfulness!
Telkens als ik kruiden/thee meng en/of verpak, probeer ik zo intens mogelijk er
volledig met mijn gedachten bij te zijn. Beseffende vanwaar ze komen en waar ze
naartoe gaan. Ik wens bijna altijd dat de mens die de thee/kruiden die door mijn
vingers glijden gebruikt, mag ‘beter worden’ in de breedste betekenis van die woorden. Dat alles is een onderdeel van de werking. Ik schrijf bewust ‘bijna altijd’, omdat
ik eerlijk durf te zeggen dat ik ook weleens een dag heb waarop ik jammer genoeg
in routine en haast een samenstelling maak en verpak. Maar die dagen, eigenlijk
momenten, zijn gelukkig steeds zeldzamer. Door de vele dingen die ik meemaak,
word ik steeds bewuster van hoe essentieel het is voelend en bewust van moment
tot moment in het enige ogenblik van het nu te leven en te Zijn. Dan zie je ook de
mooie kansen die het leven je keer op keer biedt! Je voelt ook bewust en helder aan
wat goed en minder goed voor je is, wat past en niet meer bij jou past. Voor mij was
het een grote les om het dan onmiddellijk te zeggen. Ik wachtte veel te lang om
76
ZELFGEPLUKT
iets te zeggen wat mij niet meer paste zodat er wederzijdse wrevel ontstond en ik
het dan in boosheid of veel te stuntelig en te laat zei. Het is ook een gewoonte om
onmiddellijk iets aan te geven. Bedenk alleen de manier waarop je het doet en met
een positieve ingesteldheid met begrip voor de onwetendheid van de ander. Alles is
intentie. Dicht bij je-Zelf, gevoel en verstand in eenheid in Zijn, in volle aandacht
voor ieder klein noodzakelijk (onder)deel.
Net zoals Geert Kimpen in zijn boeken, Philippe Gerard in zijn lessen en in zijn
boek Emotioneel welzijn, Frank Dewaele mijn boeddhistische leraar, Helena Enq’a
in haar Kracht van Gedachten, The Secret, de film What the #$*! Do We Know!?,
Eckhart Tolle... en nog zoveel meer ook doorgeven, weten en ervaren. Alles waar een
mens zijn aandacht op vestigt, komt tot groei. Zo creëren gedachten werkelijkheid.
De Boeddha had het er al over. Hij zei: ‘All that we are is the result of what we
thought. The mind is everything. What we think, we become’.
In de film The Iron Lady, waarin het leven van Margaret Thatcher prachtig vertolkt wordt door Meryl Streep, citeert zij de waarheid (van Ghandi) opmerkelijk, als
ze net verkozen als prime minister voor het eerst ‘haar huis’ in Downing Street 10
in Londen betreedt:
Watch your thoughts, for they become words. Watch your words,
for they become actions. Watch your actions, for they become habits.
Watch your habits, for they become your character. And watch your
character, for it becomes your destiny! What we think, we become.
Wees je bewust van je gedachten, want ze worden woorden. Wees je
bewust van je woorden, want ze worden daden. Wees je bewust van je
daden, want ze worden gewoonten. Wees je bewust van je gewoonten,
want ze worden je karakter. En wees je bewust van je karakter, want het
wordt je lot. We worden wat we denken.
Gandhi zei ook: ‘Wees de verandering die je in deze wereld wil zien.’ Dat begint dus
bij jouw gedachten. Gedachten zijn krachten!
Als allerlaatste toetje geef ik jou de door mij vrij vertaalde tekst uit het kleine en
subtiele boekje Vorm is leegte, leegte is vorm van de Vietnamese zenmeester Thich
Nhat Than. ‘Vorm is leegte, leegte is vorm’ zijn de eerste zinnen uit de Prajnaparamita, de hartsoetra, een van de belangrijkste soetra’s (soort gebeden/inzichtgevende
teksten) uit het boeddhisme. De hartsoetra is de kern van de boeddhistische leer. In
vrijwel alle boeddhistische gemeenschappen over de hele wereld wordt die soetra ge-
77
reciteerd. Thich Nhat Than schreef in dit boekje zijn commentaar op deze mystieke
tekst. Hierin geeft hij de essentie weer van wat meditatie op de leegte kan zijn. Hij
maakt ons duidelijk hoe wij het bewustzijn kunnen leren ervaren, een grenzeloze
Leegte, waarin de Vormen van ons lichaam, gedachten en gevoelens omhoogkomen.
Het is de bedoeling dat de gewoontepatronen van onze gedachten stuklopen en ons
brengen bij het niet-weten, bij de Leegte zelf. In die Leegte kom je werkelijk tot rust
en ontspanning zodat je de tienduizend dingen van het dagelijkse leven kan loslaten. Ons materialistische denken is gebaseerd op de vorm, de materie. Ik schreef
aanvankelijk ‘ons westerse denken’, maar materialistisch is beter. Want de tegenpool
zou dan zijn het oosterse denken = niet materialistisch denken. Toch is dat niet
meer zo. Door de materialisatie zijn heel wat oosterlingen westers gaan denken en
wordt jammer genoeg ook daar materialisme troef. De slogan luidt dan: ‘vorm is
vorm en leegte is leegte’. Dat wat tastbaar en bewijsbaar is, heeft bestaansrecht. Wat
je hebt, moet je koste wat het kost krampachtig proberen te behouden. Ik vond het
boekje zo’n verrijking tot anders kijken. Sommige bladzijden moest ik meermaals lezen om ze te begrijpen, en zelfs nu als ik het boekje herlees, ervaar ik dat mijn steeds
veranderende bewustzijn mij andere dingen openbaart. Op een bepaald moment
lees ik de uitleg over het besef van de letters van inkt op het papier, gemaakt van
bomen, omgehakt door de houthakker, de rijst die zijn voedsel werd, zijn lichamelijke aanwezigheid door zijn vader en moeder, en… en… Ik kon het niet laten om zijn
tekst vrij te vertalen naar thee en hoe een open mind in volle aandacht thee ervaart.
Lees hem met volle aandacht en laat hem doordringen in je gedachten zodat je bij de
volgende en alle daaropvolgende keren dat je thee zet en drinkt met volle aandacht
in het Nu-Thee-Moment bent. Enjoy!
78
ZELFGEPLUKT
Als je een dichter bent, zul je duidelijk zien dat er een wolk drijft in je
kopje thee. Zonder de wolk komt er geen regen, zonder regen kunnen
de theeplanten niet groeien, zonder theeplant geen thee. De wolk is van
wezenlijk belang voor het bestaan van thee. Is de wolk er niet, dan kun
je geen kopje thee zetten.
Als we nog beter naar het kopje thee kijken, kunnen we ook de
zon erin zien schijnen. Als er geen zonneschijn is, kan de theeplant
niet groeien. Eigenlijk kan er niets groeien. Ook wij kunnen niet groeien
zonder zonneschijn. En zodoende weten we dat er zonneschijn in ons
kopje thee zit.
En als we verder kijken, kunnen we de theeplukster zien, die
de blaadjes zorgvuldig plukte en naar de theefabriek bracht om ze te
drogen en te vuren. En we zien ook rijst. We weten dat de theeplukster
niet kan leven zonder haar dagelijkse portie rijst en daarom zit er rijst,
die haar maaltijd werd, in ons kopje thee. En de vader en de moeder
van de theeplukster zitten er ook in. Als we op die manier kijken, zien
we dat het kopje thee niet zonder al die dingen kan bestaan.
Kijken we nog dieper, dan zien we dat we er ook zelf inzitten.
Dat is niet moeilijk te vatten, omdat, als wij naar ons kopje thee kijken,
de thee deel van onze waarneming is. Jouw geest zit hierin en de mijne
ook. Dus kunnen we zeggen dat alles in het kopje thee zit. Je kunt
niets aanwijzen dat er niet inzit – tijd, ruimte, de aarde, de regen,
de mineralen in de grond, de zonneschijn, de wolk, de berg, de mist.
Alles co-existeert met het kopje thee. Het kopje thee is er, omdat al het
andere er is.
Stel dat we proberen een van die elementen te herleiden tot zijn
oorsprong. Stel dat we de zonneschijn herleiden tot de zon. Denk je
dat het kopje thee dan nog mogelijk is? Nee, zonder zonneschijn kan
er niets zijn. En als we de theeplukster herleiden tot haar vader, hebben
we ook geen kopje thee. Het is een feit dat ons kopje thee louter en
alleen bestaat uit ‘niet-thee-elementen’. Als we die niet-thee-elementen
terugvoeren naar hun oorsprong. Kan er helemaal geen thee bestaan.
Zonder ‘niet-thee-elementen’, zoals geest, theeplukster, zonneschijn,
enzovoort, zal er geen thee zijn. Hoe doorzichtig het theewater ook is,
het hele universum zit erin.
79
OVER HOEVEELHEDEN,
TREKTIJDEN EN TIJDSTIPPEN...
HOEVEEL?
Als je een mengeling van verschillende kruiden wilt maken, vraag
je je waarschijnlijk af hoeveel je van elk kruid moet mengen.
Ik kan daar niet direct een antwoord op geven. Meestal laat ik dat bepalen door
de beoogde werking, maar soms ook door mijn intuïtie of ook weleens door de
smaak. Je zult dus van mij geen kant-en-klare formules krijgen. Bedenk dat planten
net als mensen zijn: de ene ligt je, de andere minder. Er zijn zoveel verschillende
planten met dezelfde werking! Het beste ga je op je gevoel af. Vertrouw erop dat
jouw intuïtie weet wat goed voor je is. Kennis plus intuïtie maken wijsheid.
Kennis: die haalde ik uit mijn lessen als herborist en aromatherapeut, op mijn
vele reizen naar Zuid-Frankrijk en Azië en uit mijn jaren ervaring onderbouwd
met heel wat goede boeken geschreven door mensen die mij zijn voorgegaan (zie
bronnen). Ik heb gepoogd mijn kennis zo getrouw mogelijk, volgens de inzichten
van dit moment, en zo eenvoudig mogelijk in dit boek weer te geven. Ook probeer
ik zo goed als ik kan de allerlaatste ontdekkingen over planten te volgen, want soms
gebeurt het dat er door verbeterde meetapparatuur andere visies op medicinale
eigenschappen van sommige planten ontdekt worden. Ik kan je dus verzekeren dat
in de loop van de tijd de kennis wijzigt.
Intuïtie: vertrouw op je gevoel en je zult ervaren dat je spontaan de ene keer meer
van de ene en de andere keer meer van de andere zult gebruiken. Ook ben ik er zeker
van dat er je plots iets te binnen kan schieten, dat je er eventueel iets anders gaat aan
toevoegen of iets zult weglaten. Je lichaam weet exact wat het op dit moment nodig
heeft en dat wijzigt volgens de staat waarin het verkeert. Dus laat jouw hand zijn
werk maar doen qua hoeveelheden. De planten doen de rest! En vooral, geniet van
je eigen compositie en vertrouw erop dat het goed is!
Voor bijna alle recepten adviseer ik een eetlepel kruid per liter water. Je kunt dat
zelf aanpassen naar halve tot anderhalve eetlepel, afhankelijk van jouw smaak.
Pas op met recepten in boeken. Zelfs in de bronnenlijst die ik opgeef, zitten
er interessante boeken tussen, maar sommige toch met verkeerde recepten of
hoeveelheden. Als ik lees 30 gram vers of 15 gram gedroogd kruid op 500 milliliter
water krijg ik de kriebels.
In een tijdschrift las ik onlangs in een schrijversrubriek de vraag: ‘Zijn er
richtlijnen voor het doseren van losse thee?’ De eerste zin van het antwoord luidde
goed: ‘Gelukkig zijn hier geen regels voor!’ Wat er volgde, was zo contradictoir.
80
ZELFGEPLUKT
Want de tweede zin was al: ‘Het enige dat je nodig hebt, is een startgewicht.’
Een startgewicht!? De adviesgeefster gaf zelfs een perfect afgewogen maatstaf
van 12 gram witte thee voor 1 liter water. Man man man, dat is gewoon veel te veel!
Natuurlijk als je die thee maar twee minuten laat trekken en dan weggooit, heb je
inderdaad zoveel nodig, maar dat is echt verspilling! Ik verkoop witte Silver Needle
thee per 50 gram, dat wil dus zeggen dat je slechts 4 liter kunt maken van één pakje
thee; de Bai Mu Dan verkoop ik per 30 gram, dus dat is slechts 2 liter thee per
pakje?! Best dat de Chinezen dat niet horen!
Verder gaat ze tegen mijn advies – één eetlepel per liter water – in: ‘Sommige
mensen gebruiken een lepel om thee af te meten. Maar elke thee heeft zijn eigen
structuur, dus elke schep levert een ander gewicht op. Een theelepel witte thee weegt
0,5 gram en een theelepel zwarte thee 3,5 gram.’
Wel op één punt heeft ze gelijk: elke thee heeft zijn eigen structuur. Maar
dat witte thee zeven keer minder weegt dan zwarte zal ook wel met de kwaliteit
te maken hebben. En heb je al doorgerekend? Voor haar liter thee heb je dus 24
schepjes thee nodig!? Ik vrees dat die niet te drinken is! Een goede handgeplukte
en handverwerkte kwaliteitsvolle gedroogde zwarte thee is bijna even licht en heeft
bijna dezelfde luchtige structuur als gedroogde witte thee. Machinale thee, vooral
uit India en Sri Lanka, is gruis ( fannings) of stof (dust) en ja, een eetlepel weegt dan
inderdaad 3,5 gram, maar dat is appels vergelijken met peren. Daarbij over welke
witte thee hebben we het? Silver Needle Yin Zhen? Bai Mu Dan? Of een of andere
‘benoemde’ witte thee die geen witte thee is?
Ik blijf de zeer soepele regel één eetlepel/liter water aanhouden en zeg dat je
moet proeven en voor jezelf uitmaken of je er anderhalve van maakt of slechts een
koffielepel. Van een echte oude Pu Erh bijvoorbeeld weet ik dat je best altijd even
probeert met een koffielepel voor één liter water, want die thee is door de ouderdom
qua structuur veel compacter geworden. Een eetlepel valt dan veel te sterk uit. Zeker
als je de thee minstens vijftien minuten laat trekken, wat absoluut nodig is om vooral
de antioxidanten te laten oplossen in het water. Zoals ik al eerder aangaf: sommige
mensen hebben graag een subtiele, andere liever een uitgesproken smaakervaring.
Dus die lepel is slechts een vage richtlijn die evenzeer krimp- als rekbaar is.
Nu weet ik wel over welke witte thee die dame het heeft. Ik kreeg een aantal jaar
geleden verscheidene telefoontjes van een van de bekendste theemerken om met hun
thee op beurzen proeverijen te doen. Ik werd een zeer mooie som per beurt aangeboden.
Als eerste theesommelier uit België wilden ze gretig met mij uitpakken. Ik wees ze
iedere keer af. Op aanraden van mijn zoon ben ik na het zesde telefoontje toch eens
naar het hoofdkwartier gereden om hun voorstel met open mind te beluisteren.
Toen ik er aankwam, vroegen ze mij wat ik wou drinken. Wat dacht je? Koffie
misschien? Ik kreeg een slap, wit plastic bekertje en een builtje. Het water was lauw
81
en er stond een wit schuimlaagje op. Ik propte het builtje erin en kreeg meteen een
troebel, donkerbruin sopje. Niet te drinken, dacht ik en liet het bekertje op het
eerste beste tafeltje onaangeroerd achter. Mijn gezicht moet boekdelen gesproken
hebben. Maar blijkbaar hadden ze ook ‘premiums’. Oké, die term ken ik wel. Die
wordt in China voor de eerste toppluksels gebruikt. Voor driesterrenrestaurants
werd erbij gezegd. Ze hadden een achttal soorten. ‘Zijden’ builtjes, een voor een
zorgvuldig in een kleurige half doorzichtige blister verpakt. Over de marketing was
zeker veel nagedacht. Ik scheurde ze een voor een open. Allemaal potpourri. Veel
te sterke aroma’s prikkelden aanstotelijk mijn neus. Geen één wou ik proeven. Het
laatste pakje was een ‘Premium Fujian White’. Ik vroeg of ik het ‘zijden’ driehoekje
mocht openscheuren om de inhoud te bekijken. Ik was echt teleurgesteld. Ik zei
dat ik in de auto ook Fujian Premium White had en of ik die ter vergelijking even
mocht halen. Ik legde een hoopje van mijn thee naast die van hen. Toen sprak hun
gezicht boekdelen.
Zo zie je maar: what’s in a name?! Nu leer ik in mijn lessen alle pakjes, blikjes,
zakjes en builtjes open te trekken. We vergelijken wat er op de verpakking staat met
de werkelijke inhoud. Mensen echt waar, we vinden nogal wat! Zo is er een mooi
luxemerk in Nederland dat een Gourmet Leaf Tea verkoopt: gourmet wil zeggen
fijnproever/gastronoom en leaf tea wil zeggen volle blaadjes. Als je het blikje opent,
vind je hetzelfde stof terug dat in de meest banale, papieren builtjes zit. Wees dus
kritisch en geloof geen verpakkingen en mooie, veelbelovende woorden.
Dus qua hoeveelheid is één eetlepel per liter water een zeer vage richtlijn met als
belangrijkste bedenking: less is more! Hoe contradictoir het ook klinkt, zeker wat
kruiden betreft: hoe minder kruiden je gebruikt, hoe beter ze werken.
TREKTIJD?
Ook hier hangt dat weer af van waarvoor je de infusie maakt
en welke werking de plant/planten heeft/hebben. Bedenk dat de
meeste grote moleculen en dus de meest medicinaal werkzame stoffen pas na vijftien minuten vrijkomen. In bijna alle boeken, in alle tijdschriften en op bijna alle
pakjes staan zeer korte trektijden van twee tot maximaal vijf minuten. Wat komt er
eerst vrij? De vluchtige stoffen, de etherische oliën die vervliegen door aanraking
met het warme water. Dus inderdaad, je thee of infusie ruikt het lekkerst tussen de
twee en vijf minuten. Maar de grote moleculen, de antioxidanten, de medicinale
inhoudsstoffen geven zich niet zo vlug prijs! Daar heb je geduld en tijd voor nodig.
Natuurlijk moeten commerciële instellingen spreken van grote hoeveelheden en
korte trektijden, want dat brengt op. Als je 12 gram witte thee gebruikt voor 1 liter
water en dat slechts twee à drie minuten laat trekken, haal je er enkel de vluchtige
aromatische stoffen uit. Dan heb je een extreem dure thee, verspil je veel en draait
de commerce! Terwijl ik maximaal 2 gram promoot. De thee los in het water laten
zitten en pas na een halfuur ervan drinken. Als die bijna opgedronken is, giet ik er
82
ZELFGEPLUKT
nog een liter water bovenop. Op een theelichtje laat ik het nog langer trekken… en
zo geniet ik een hele dag van 2 gram excellente thee. Misschien dat ik er bij het derde zetsel ietsiepietsie thee aan toevoeg of een lavendelbloem of een oranjebloesem,
want het is ondertussen avond geworden en een rustgevend toevoegsel is aangenaam
en nuttig. Op die manier kun je ook nooit een overdosis aan thee drinken.
Omdat er meer en meer thee gedronken wordt, worden op praatprogramma’s en
in tijdschriften dergelijke vragen gesteld. Mensen die met marketing bezig zijn of
goed betaald worden door commerciële instellingen of te promoten merken, geven
dan onjuiste antwoorden in het voordeel van het merk of de business. Vaak geven ze
ook verkeerde antwoorden uit onwetendheid.
Zojuist kreeg ik een telefoontje van Katleen, een theestudente van mij die reeds
geruime tijd met een leuk wagentje op markten goede thee schenkt. Op hetzelfde
moment open ik een mail van Tim, ook een theestudent van mij die in een ijssalon
werkt. Beiden komen met dezelfde vraag: dat ze meer willen weten over kruiden
en thee. Katleens vraag gaat zelfs verder: ze zou graag een eigen theesamenstelling
maken. Ik kan hen slechts één raad geven: volg de herboristenopleiding en studeer!
Er is al genoeg rommel op markt, er is al genoeg onwetendheid. Zorg dat je weet!
Studeer! Ik weet het, het is je leven lang. En dan nog. Een leven is te kort om alle
kennis over kruiden en thee te verzamelen. Maar vertrouw erop dat de juiste kennis
je op het juiste moment aangeboden wordt. Als je het maar wilt zien! Katleen kan
pas echt over samenstellingen oordelen of zelf samenstellen als ze voldoende kennis
heeft over de kruiden. Zo zal ze binnen een aantal jaar een correct samengestelde
kruideninfusie kunnen voorstellen.
83
TIJDSTIP VAN DRINKEN?
Hangt af van waarvoor je de infusie maakt en welke werking de plant/planten
heeft/hebben.
 Het spreekt voor zich dat een infusie om beter te slapen een halfuur voor het
slapen gedronken wordt.
 Terwijl een rustgevende of antistressinfusie, afhankelijk van de soort planten
die je kiest, heel de dag door kan worden gedronken.
 Een logische regel voor lever en maag is de infusie best vóór het eten te drinken.
 Voor winderigheid best vijftien minuten vóór of één uur na het eten.
BELANGRIJKE MEDELING!
Een kleine richtlijn:
 bij maag- en darmproblemen drink je een infusie telkens wanneer nodig;
 bij gevallen zoals oedeem en diabetes drink je de desbetreffende infusie best dagelijks;
 andere infusies beperken zich tot een kuur van drie weken.
Onthou dat je best nooit dag in dag uit hetzelfde drinkt. Je lichaam went eraan
en wordt lui. Je zou de ‘dosis’ steeds moeten verhogen. Dus je drinkt best niet langer
dan drie weken na elkaar dezelfde infusie. Er zijn planten genoeg met een soortgelijke
werking. Dus keuze genoeg. Afwisseling is, zowel bij eten als drinken, de boodschap!
84
ZELFGEPLUKT
ANDERE GEBRUIKEN
Dit boek gaat over waterige aftreksels van kruiden die we meestal opdrinken. Sommige mensen – zoals ik – die slechts uitzonderlijk tot geen pillen willen slikken,
vinden hun gading in deze eenvoudige, natuurlijke middeltjes die voortreffelijk en
meestal zonder nadelige bijwerkingen helpen. Maar je kunt met een waterig aftreksel veel meer doen. Alle eigenschappen van de kruiden zijn geldig voor de drinkbare
infusie, maar ook voor de andere toepassingen die ik hier kort even bespreek.
1. Als gezichtslotion. Heb je ’s avonds wat infusie of thee over,
2.
dan kun je het gerust op je gezicht vernevelen of je gezicht ermee af betten. De
werkzame stoffen dringen dan langzaam door je huid heen en werken alsnog
verder.
In een pols-, hand-, voet- of volledig bad. Maurice
Mességué beschreef in zijn prachtige boek, Des hommes et des plantes, hoe hij
mensen hielp door ze ’s morgens hun polsen en ’s avonds hun voeten te laten
weken in een kruidenbadje. Door de dunne huid aan pols en enkels worden de
werkzame stoffen vrij gemakkelijk opgenomen en komen zo in de bloedbaan
terecht. Zodoende komen ze op de plaats waar ze hun heilzame werking uitvoeren. Het deed me nadenken over mijn wekelijks badritueel. Zoals ik mensen aanspoor om verpakkingen te lezen en kritisch te zijn, had ik tot nu toe
nog nooit de verpakking van badschuim gelezen. Ik stond verbaasd van de rij
chemische stoffen tot parabenen toe. Als Maurice mensen geneest met kruidenbaden omdat onze huid die stoffen opneemt, hoezeer nemen we dan ook
die chemische rommel op als we langgerekt in een ‘lekker geurend’ maar o zo
chemisch aftreksel liggen te weken? Vergeet niet dat onze huid het grootste
orgaan is dat we hebben. We nemen het water en de opgeloste stoffen via de
huid op als we een bad of douche nemen. Geen wonder dat er zoveel huid- en
eczeemproblemen zijn. Mijn ex-man is klinisch bioloog en zei het vaak: ‘Moesten de mensen minder zeep gebruiken, zouden er veel minder huidproblemen
zijn.’ Dus mensen, wees niet alleen kritisch over wat je eet, maar ook waar je
in ligt! Er bestaan veel natuurlijke zepen met kruiden op basis van gezonde
olie die niet alle huidsmeer wegnemen. Want huidsmeer hebben we nodig voor
een soepele en gezonde huid. Waarom eens geen oliebad? Je huid wordt erdoor
gevoed in plaats van ontvoed. Je neemt een eetlepel olie of room en voegt er een
zestal druppels van jouw favoriete etherisch olie aan toe. Badkamer en badwater ruiken overheerlijk en als je uit het bad stapt, vormt de olie een dun laagje
vet waardoor de huid weer gevoed en streelzacht is. Nadien met een washand-
85
3. je en wat zeep eventjes wrijven over de vetrand in de badkuip, afspoelen en
klaar is kees! Maar je kunt ook een sterk kruideninfusie maken dat je bij het
badwater giet. In het boek, Des Hommes et des plantes, staat er een ontroerend
verhaal toen Maurice als kind volledig over zijn toeren niet kon slapen na het
dramatische ongeval met zijn vader. Zijn moeder maakte een sterk infusie van
lindebloesems, baadde de kleine, totaal overstuur, erin en nog voor ze hem kon
afdrogen viel de jongen in een diepe en deugddoende slaap. Dus de volgende
keer als je kind of kleinkind de slaap niet kan vatten, stop haar/hem maar in
een badje van linde met eventueel lavendel en ze hij/zij zal slapen als een roosje.
Als kompres op wonden of verstuikingen. Voorbeeld: iemand met een
ferme blauw plek. Maak een sterk infusie van hyssop en/of arnica, lang genoeg
laten trekken zodat de infusie ondertussen afkoelt. Je neemt een ouderwets
maandverband in stof of papier en dompelt dat onder in de infusie. Op de
pijnlijke plaats leggen en vastbinden met een rekverband. De pijn maar ook de
zwelling zal gauw verdwenen zijn.
4. Als inhalatie, verstuiving of kamerverfrisser.
Voorbeeld: je bent snipverkouden. Je neemt tijm, salie, eucalyptusbladeren en
plantago, en laat alles in net kokend water trekken. Je doet de helft ervan in
een kommetje of inhalatietas om in te ademen via neus en mond. Het andere
deel drink je in klein slokjes warm op. Je kunt ook een deel van de infusie laten
uitdampen in de woon- of slaapkamer.
86
ZELFGEPLUKT
Wist je dat je met thee en kruiden ook kunt schilderen? Op een drijvend platform
op het Westmeer van Hangzhou (niet zo ver van Ningbo) in China poogde de kunstenaar Cai Guoqiang op een 3 meter hoog en 36 meter lang zijden doek de schoonheid van het Westmeer vast te leggen. Als inkt gebruikte hij hiervoor de thee van
gunpowder. Hij had ontdekt dat oude inktmeesters, zoals Zhai Jichang die de rol
Watching Tidal Waves schilderde, nu te zien in het Zhejiang Museum, reeds in de
Qing dynastie (1644-1911) met thee schilderden! Cai beschreef het vierdaagse project als: ‘The creation of gunpowder art is very much like love-making. There’s a lot of
uncertainty. The results come only after the climax.’
Door het gebruik van natuurlijke materialen: de zijde als doek en de thee als inkt
zegt hij:
What struck me most was not just the natural beauty of the lake but
also the leisurely and comfortable lifestyle and the harmony between
man and nature. With my gunpowder paintings as a whole, I am in a
dialogue with nature, our ancestors, and people today. Artworks do not
have meaning until they connect with the public.
Misschien een idee voor onze kunstenaars? Kruidensappen als verfmiddel gebruiken. Vroeger werden altijd planten gebruikt om te verven en inkt te maken. Waarom zouden wij ook daar niet naar kunnen terugkeren? In plaats van al die milieuverontreinigende verven te gebruiken?
Onlangs had ik hier zes weken lang schilders op bezoek. Ze moesten alle ramen
en deuren schilderen van mijn huisbazin. Jammer genoeg mocht ik niet kiezen welke verf ze mochten gebruiken. De storende, hoofdpijnverwekkende geur bleef lang
in het huis hangen. Als ik zag hoe ze het verf ‘water’ uitgoten op borders en planten,
kromp ik ineen. Waarom vervuilen wij zo zonder notie van de gevolgen? Vandaar
dat ik in het stuk ‘Kruiden drogen’ op het hart druk om geen kruiden te drogen op
krantenpapier, wat soms weleens ergerlijk in sommige kruidenboeken als raad gegeven wordt. Je wilt niet weten welke giffen er vrijkomen van de inkten en lijmen die
ze gebruiken om kranten te drukken. Niet doen dus!
87
INFUSIES
ENKELE KRUIDEN IN
DE SPOTLIGHTS: INLEIDING
We bekijken enkele kruiden die je gerust als infusie kunt drinken. Je kunt ze afzonderlijk drinken of je kunt ze samen met gelijkwerkende kruiden drinken. Maar
voor we mengen, plaatsen we een paar bekende en minder bekende kruiden in de
schijnwerpers.
Planten zijn, net als mensen: het klikt of het klikt niet. Je hebt meerdere planten
voor één fysiologisch kenmerk, maar het ene kruid zal voor jou beter werken dan
het andere. Dat verschilt van persoon tot persoon. Zo zal bijvoorbeeld bij een verkoudheid salie bij de ene werken en voor iemand anders kan dat tijm zijn. Als je een
infusie voorgeschoteld krijgt of je bereidt er zelf een, ruik je best eerst goed. Bevalt
de geur, dan is het meestal goed. Bevalt de geur je niet, drink het dan niet op. Gebruik dan liever een ander kruid, dat beter bij jou past.
Planten hebben ook emotionele eigenschappen en die kunnen jouw dieperliggende problemen blootleggen. Soms is het goed om stil te zijn en diep in jezelf te
speuren wat er leeft. Stel oude patronen en overtuigingen in vraag. Stel jezelf vaak
de vragen: ‘is dat wel zo?’ of ‘is dat eigenlijk waar?’ Je zult versteld staan over hoeveel
overtuigingen je bewust of onbewust overnam van je ouders, leraars of vrienden,
zonder dat ze voor jou waar of van nut zijn. Een boeddhistische gezegde luidt: ‘Hoe
kun je je denken vrijmaken als je het zo druk hebt met je overtuigingen te beschermen.’ Gewoontes en patronen die door de jaren heen vastgeroest zijn, zijn belastend
en maken je ziek! Dus stel jouw gedachten, patronen, gewoontes en overtuigingen
maar in vraag en gooi weg of verander wat je niet meer ligt of dient.
Als woorden en gedragingen van mensen je raken, heeft dat vooral te maken met
onopgeloste patronen in jezelf. Dus als er dingen zijn die je kwaad, angstig of verdrietig maken, kijk dan diep in jezelf en kijk wat je daar nog op te lossen hebt. Elke
medemens leert ons een stukje van onszelf te ontdekken!
Bedenk ook dat alles energie is. Waarom voel je je na een gesprek met de ene persoon springlevend en heb je zin om bergen te verzetten, terwijl je na een gesprek met
de ander je helemaal leeggezogen en moe voelt. Dat is energie. Verbind je met je blo-
88
ZELFGEPLUKT
89
te voeten in het gras met de kern van de aarde of verbind je met je innerlijke met de
zon en kijk/voel wat er gebeurt! Veel mensen lopen gedeprimeerd als het een ‘grijze’
dag is. Maar bedenk: de zon is er steeds! Achter die wolken zit een stralende zon, vol
levensenergie en kracht. Verbind je ermee, vooral op ‘grijze’ dagen en je voelt haar
energie sprankelen. Zo las ik een mooie tekst van Omraam Mikhaël Aïvanhov, die
het over hetzelfde heeft:
Je kunt er beter geen gewoonte van maken om te kijken naar wat
afneemt, de ondergaande zon, het vallen van de bladeren in de herfst…
Natuurlijk, de hemel bij zonsondergang is een schitterend schouwspel:
al die kleuren die in elkaar versmelten, hoe zou je daarvoor niet in
bewondering staan? En als in de herfst de bladeren van de bomen
vallen en door de wind worden meegenomen, voel je je vervuld van een
aangename melancholie, denk je aan de tijd die voorbijgaat… Waarom
niet? Maar als je echt door geloof en hoop wilt worden bezocht, kijk
dan liever naar wat geboren wordt, naar wat opbloeit… Nadat je de
bladeren hebt zien vallen in de herfst, schenk je ook aandacht aan het
uitbotten van nieuwe knoppen en nieuwe bloemen in de lente? Juist op
dat moment geeft de natuur jou iets waardevols. En als je de behoefte
voelt om te baden in een zuivere, verkwikkende atmosfeer, sta dan ’s
morgens zo vroeg mogelijk op, om de opgaande zon te beschouwen.
Kruiden kunnen je daarbij ondersteunend helpen. Op voorwaarde dat de kruiden
zuiver en zonder pesticiden, herbiciden en chemische bemesting gekweekt zijn en
zonder toevoeging van aroma’s, verhandeld door mensen met een eerlijke inzet en
tot welzijn van iedereen die ermee in aanraking komt; hetzij als kweker, plukker,
verwerker, verkoper en consument.
Tijdens mijn studie als aromatherapeut kreeg ik de unieke kans om van Geert
Devliegher de archetypes van de aroma’s te bestuderen, dankzij zijn jarenlange
ervaring en voorstudie in de sociale sector. Ook mijn opleiding tot emoconist bij
apotheker Philippe Gerard bracht me de emotionele waarden van de planten bij.
Philippe paste 33 jaar in zijn apotheek, en daarbuiten, zijn ongebreidelde kennis toe
over het gebruik van plantenbereidingen. Hij kwam tot de verrassende vaststelling
dat heel wat problemen dieper liggen dan de symptomen. Vooral de dieperliggende
emotionele en psychische problemen en herhaalde verkeerde of onbewuste en onderliggende gedachten veroorzaken veel ziektes. Daarnaast heb je de bekende ziektemakers als bacteriën, virussen, parasieten en schimmels. Maar dacht je al eens na
over waarom die ziektemakers net jou ziek maken en niet jouw vriend(in) die ook in
aanraking kwam met dezelfde ziektemakers? Er is dus meer aan de hand! Blijkbaar
90
ZELFGEPLUKT
wordt de ene wel ziek en de andere niet. Hoe komt het dat eens ziek, de ene sneller
geneest en de ander trager of helemaal niet, bij dezelfde ziekte? Hippocrates stelt
het zo: ‘Wanneer iemand gezond wil worden, moet je hem eerst vragen of hij bereid
is om de oorzaken van zijn ziekte weg te werken. Anders kun je hem niet helpen.’
Dacht je al eens na over je voeding? Veel mensen vergeten dat alles wat ze in hun
mond stoppen effectief hun lichaamscellen voedt. Wat eet je? Hoe eet je? Die vragen
stelde ook Hilde Demurie in haar verrijkende boek Vrolijk Gezond, Hoe voeding je
lichaam en geest kan sturen:
Hoe komt het dat zoveel mensen kwalen hebben, lichamelijk en geestelijk? (…) Ik was verbaasd hoeveel invloed voeding alleen al heeft op
gezondheid en gemoedstoestand, zonder dan nog te spreken over de
invloed ervan op ons leefpatroon (…) Moderne voedings- en leefgewoonten evenals negatieve stress zijn boosdoeners voor onze gezondheid en
veroorzaken steeds vaker meerdere ziektes en leggen de basis voor bijna
alle ziektebeelden. Niet alleen ons lichaam, ook onze gemoedstoestand
lijdt eronder.
Veel mensen leggen nog niet de link tussen hun welzijn, ziektes en voeding. Net
zoals dr. Kris Verburgh terecht opmerkt in De voedselzandloper:
Het tempo van veroudering wordt in grote mate bepaald door wat en
hoe we eten. (…) De kans op veel van verouderingsziektes (hart- en
vaatziektes, dementie, osteoporose, diabetes type �, achteruitgang van
gehoor en zicht, het wegkwijnen van spieren en het toenemen van vetpercentage, hoge bloeddruk, staar enzovoort) kan drastisch verminderd
worden via een goed voedingspatroon. (…) Iemand met een gezond
voedingspatroon vermindert niet alleen de kans op chronische ziektes
in de toekomst, maar heeft ook op het moment zelf meer energie, een
scherpere concentratie, een beter gemoed, meer ondernemingslust enzovoort. Ook heel wat medische kwaaltjes, zoals brandend maagzuur,
prikkelbare darmen, vermoeidheid en hoge bloeddruk zijn maar al te
vaak een gevolg van een ongezond voedingspatroon.
Het is vreemd hoe er in koksscholen weinig tot niets hierover vermeld wordt. De
meeste klassiek geschoolde koks zijn zich van geen kwaad bewust. Ze leerden het
niet op school en koken dus nog steeds te vet, ongenuanceerd, met veel te weinig
groenten, veel te veel eiwitten en koolhydraten, overbodige sauzen… Toen ik de lessen voedingsleer gaf aan de hotelschool werd me duidelijk ingeprent daar niet op in
91
te gaan, wat volledig tegen mijn visie inging. Ik bleef de jonge koks in spe het belang
van gezonde voeding inprenten.
Een vriend die kooklessen geeft in een koksopleiding heeft een restaurant. Toen
ik er een keer ging eten met een klant die duidelijk aangaf dat ze gezond at met
veel groenten, liep het mis. Ik had hem bij de reservatie een week ervoor duidelijk
gevraagd om een schotel met veel groentjes klaar te maken. ‘Komt voor elkaar. Ik
serveer vis met champignons’, zei hij. Ik glunderde en zag in mijn fantasie al een
prachtig bord met een variëteit aan paddenstoelen voor mijn neus dampen. Een
groot bord met twee grote stukken zalm, twee torens pommes duchesse en een heuse plas saus werd geserveerd. Met moeite kon ik een aantal bruinachtige stukjes tot
anderhalve champignon samenleggen.
‘Was alles naar wens?’ vroeg hij.
Ik zei dat er veel vis, saus en aardappelen waren, maar niet zoveel paddenstoelen.
Geïrriteerd vroeg hij: ‘Ja, maar wat wil je: vis met champignons of champignons
met vis?’
Waarop ik antwoordde: ‘Eigenlijk champignons met vis!’
Ook toen ik lesgaf aan het cvo over ‘gezonde voeding’ werd ik duidelijk op ‘mijn
plaats’ gezet en gevraagd hun visie te volgen. Gezonde voeding werd geïnterpreteerd als ‘dieetvoeding’ om te vermageren en we moesten misleidende producten als
‘light’ en ‘zonder suiker’ (lees aspartaam) gebruiken. Ik weigerde daarmee te koken
en legde de boeken neer. De directie wist niet dat de voedingsindustrie de grootste
maffia is met misleidende reclame voor ongezonde tot slechte producten.
Lees verpakkingen en je zult versteld staan van welke rommel je tot nu toe kocht.
Zo ging ik met een vriend iets drinken in een hippe bar in Gent. Hij bestelde een
icetea van groene thee met granaatappel. Hij kreeg een mooie, nostalgische fles.
Toen ik achteraan op de verpakking de samenstelling bekeek, bestond het hippe
drankje vooral uit water en suiker met 0,05% groene thee extract en granaatappelaroma. Dan durven ze er nog het woordje natuurlijk voor te zetten, wat natuurlijk
ook mag betekenen? Ik interpreteer het als ‘evident’. Het is nogal evident dat er in
zo’n goedkope inhoud chemisch aroma gebruikt wordt. Je betaalt eigenlijk veel geld
voor gesuikerd water, maar in een beeldschone verpakking. Koop puur onbewerkt
voedsel, liefst biologisch geteeld, want je wilt echt niet weten hoeveel en wat ze spuiten op conventionele teelten! Mijn zoektocht naar pure kruiden en thee heeft mij
de ogen geopend. Ik hoop van ganser harte mede door mijn ervaringen en de boeken
die ik hier aanprijs dat ook jouw ogen mogen worden geopend! Lao Tse schrijft: ‘We
hebben ogen toch zien we niet, we hebben oren toch horen we niet.’
Ik herinner mij een pijnlijke, maar prachtige anekdote uit het wondermooie boekje
Het wonder van energie, een spiritueel verhaal van dr. Ilan Karavani (dermatochirurg):
92
ZELFGEPLUKT
Het is een hectische maandagochtend met voornamelijk raadplegingen
op de agenda. De eerste drie patiënten komen mij raadplegen in verband met hun overtollige vet. Het liefst van al laten ze het chirurgisch
verwijderen. Mensen en voeding kennen een haat-liefdeverhouding.
Liefde voor deze gemakkelijke vorm van energie. Haat omdat voedsel,
juist door het gemak ervan, zo moeilijk in evenwicht te brengen is.
Van oudsher is voedsel onze belangrijkste energiebron. Volgens de negentiende-eeuwse Japanse filosoof Namboku Mizuno is onze eetwijze bepalend
voor ons lot. Rijkdom en armoede, geluk en ongeluk, leven en dood, hangen
af van de hoeveelheid en kwaliteit van ons voedsel. Zijn gedachtegang is: wie
zijn primaire en belangrijkste bron van energie kan beheersen, beheerst ook
gemakkelijker alle andere vormen van energie. Sober en weinig eten verrijkt
ons leven door plaats te maken voor andere vormen van energie.
De echte zwaarlijvigen zijn het moeilijkst te behandelen. Ze putten hun
energie rijkelijk en ongecontroleerd uit snelle bronnen zoals suikers.
Daar ze zelf geen controle hebben over hun energie, wensen ze maar al
te graag externe controle. Dat onder vorm van vetwegname, maagringen
en -ballonnen, zelfhulpgroepen en uiteindelijk artsen en diëtisten met
enige autoriteit.
Onze behandeling bestaat uit een evenwichtig dieet, gebaseerd op het
herstel van hormonen.
’s Ochtends alleen fruit voor een betere schildklierwerking.
’s Middags een slaatje met wat geroosterd brood en geitenkaas voor een
betere darmwerking.
Rond vier uur een chocoladereep op basis van proteïnen om de aanmaak van het groeihormoon te stimuleren.
De avondmaaltijd is licht verteerbaar op basis van soep en gekookte groenten.
Daarbij komen nog de nodige vitaminen en oligo-elementen.
‘En wanneer mag ik weer normaal eten?’ is de vraag die ik het meeste vrees.
Ik zou willen antwoorden: ‘Dit is normaal eten’, maar om moed te geven, zeg
ik zachtjes: ‘Later, binnen enkele weken, als alles achter de rug is.
93
Hoe je denkt en naar het leven kijkt, kan een heel belangrijke bron zijn van ziekte en
negativisme aantrekken zijn. Want gedachten zijn krachten! (zie ‘Alles over builtjes
en de essentiële vrijheid’) Denk je positief of zie je alles negatief? Ben je vaak boos,
angstig, verdrietig? Is het steeds de ander zijn fout? Zijn het steeds de ongeschikte
omstandigheden? Kun je niet? Bedenk: niet kunnen is meestal niet willen! Het is
dus heel belangrijk om verder te kijken dan de symptomen, verder dan de traditioneel bekende ziektemakers en de mens in totaliteit te bevragen zoals manier van
denken, kijken, aanvoelen en vooral Zijn.
Ook de ayurveda wijst op de geest. De ayurveda stelt dat het lichaam de geest onverbiddelijk gehoorzaamt. We hebben zo’n zestigduizend gedachten per dag waarvan 90% terugkerende zijn. Meestal zijn het angst- of doemgedachten. Als we dat
beseffen, zijn we al een hele stap verder. Meditatie leert hoe je die gedachtestroom
tijdelijk kunt uitschakelen. Zo herstel je jouw natuurlijk evenwicht.
Ik wil hierbij dus heel duidelijk stellen dat kruiden op zich niet kunnen helpen.
Ze kunnen ondersteunend zijn als je al het andere ook systematisch integreert: gezonde voeding en positieve ingesteldheid. Kruiden op zich zullen nooit voldoende
zijn. Het verhaal vormt een geheel over voeding, gedachten, levenswijze en andere
ondersteunende hulpmiddelen zoals meditatie, muziek...
Ik heb opzettelijk alles vrij eenvoudig gehouden, zodat je in een oogopslag ziet
waarvoor het kruid kan worden gebruikt. Tips over het aanleggen en verzorgen van
een kruidentuin vind je in heel wat groenboeken – zoals het boek van Angelo Dorny,
Angelo’s groentetuin, en nog vele andere. Hierover uitwijden brengt me te ver en zou
alles te druk en onoverzichtelijk maken. Ook andere medicinale preparaten worden
hier niet besproken. Daarvoor zijn er ook tal van andere boeken op de markt.
Ik heb een onderscheid gemaakt tussen kruiden en specerijen. Plantkundig gezien is een kruid ‘Herba’, wat betekent gras of groen gewas zonder houterige stengels. Daaronder vallen ook de bladgroenten. Vroeger waren kruiden de nuttige
planten en onkruiden de onnuttige. Veel onkruiden zijn eigenlijk kruiden, maar de
mensen zijn dat vergeten. Gelukkig keert die kennis terug. Nu wordt er met kruiden
de groene plantjes bedoeld die we in onze tuin kunnen kweken. Meestal wordt het
hele bovengrondse gedeelte of de bloemen, de bloeiende toppen, de bladeren en/of
de stengels gebruikt. Specerijen of ‘species’ komen uit het Oosten en zijn subtropische of tropische planten. Meestal worden bepaalde organen gebruikt zoals de
schors, wortel, zaden, bloemknoppen… Vroeger werden veel meer kruiden gebruikt
om het voedsel langer te kunnen bewaren. Bedorven voedsel werd royaal gekruid,
omdat heel wat kruiden desinfecterend zijn en zo krachtig dat ook de bedorven
smaak gemaskeerd werd.
Nog een bedenking bij een actueel hot item: de antioxidanten! Heel wat planten
bevatten antioxidanten. Antioxidanten zijn bekend voor hun antikankerwerking.
94
ZELFGEPLUKT
Neem dat echter met een korrel zout. Het drinken van antioxidanten alleen zal niet
voldoende zijn om kanker te voorkomen, laat staan te genezen. De levensstijl en
heel wat andere factoren spelen mee bij het ontstaan en evolueren van kanker. Niet
alles wat in laboratoria in petrischalen en proef buizen wordt aangetoond, heeft hetzelfde effect als bij de mens. Ieder lichaam is verschillend. Diverse secreties die ons
lichaam – bij de een al meer dan bij de ander – aanmaakt en afscheidt, beïnvloeden
de werking van systemen en de stoffen die we innemen. Sommige secreties neutraliseren zelfs. Een niet te verwaarlozen vraag die we ons moeten stellen is welke en
hoeveel van alle stoffen die we innemen, ons lichaam ook effectief opneemt? Dat en
vele andere bedenkingen doen alle bewezen theorieën en laboresultaten relativeren.
Een gezonde levensstijl en een gezond verstand met positieve gedachten zijn de basis
voor een goede gezondheid. Pijn, ziekte, crisis en tegenslag zijn vaak alarmsignalen
die tot nadenken zouden moeten stemmen en een terugkeer of ommekeer in het leven zouden moeten aangeven. Zie ze als wegwijzers die iets willen zeggen. Blijf niet
zitten jammeren maar denk na en doe er iets aan!
Vergeet zeker niet wat ik reeds in de inleiding schreef: raadpleeg bij ziekte steeds
een arts. Stop geen behandeling of inname van geneesmiddelen en schakel niet over
op kruiden zonder grondig overleg met je arts of therapeut. Gebruik geen kruiden
naast medicijnen zonder de arts of therapeut te raadplegen.
Drink ook niet zomaar kruiden als je zwanger bent of borstvoeding geeft. Lees
hiervoor het hoofdstuk over zwangerschap en borstvoeding.
Nog een uiterst praktische tip: koop een koffiemolen die je uitsluitend gebruikt
om kruiden te mixen. Sommige kruiden zijn zo hard dat het beter is om ze te mixen
vooraleer je ze infuseert. Je zou dat gerust met alle kruiden kunnen doen. Het poeder zakt langzaam naar de bodem en de infusie is klaar! Simpel! Zo kun je ook je
eigen keukenkruiden vermalen. Ik koop nooit gemalen kruiden. Ik vermaal alles
zelf. Je zult versteld staan over hoeveel aromatischer kruiden ruiken en smaken als
je ze zelf vermaalt. Ik denk bijvoorbeeld aan vanillesuiker. Het staat ook bij die
plant beschreven: neem een stukje van een vanillestokje en vermaal dat samen met
suiker in het ‘koffie’molentje. Wedden dat je zoiets lekkers en eenvoudig nog nooit
geproefd hebt!
Ten slotte heel belangrijk: wie echt diep op de materie wil ingaan en professioneel van plan is om met planten of plantenmateriaal te werken, beveel ik het meest
complete en correcte kruidenboek van dr. Geert Verhelst aan: Groot Handboek Geneeskrachtige Planten.
95
INFUSIES VAN VRUCHTEN
Alle fruitsoorten lenen zich perfect tot het maken van vruchteninfusies. Je kunt
de vruchten vers of gedroogd gebruiken. Zelf hou ik niet zo van vruchteninfusies,
omdat ik ze ken vanuit de vele zaken waar het onnatuurlijke chemische aroma mijn
neus tot vervelens toe veel te fel prikkelde. Dat is nu juist de reden waarom ik ook
dit boek schrijf. Bijna alle vruchteninfusies zijn chemisch gekleurd, voor meer geur
en smaak. Iets wat bij mij een walging veroorzaakt. Daarom is dit hoofdstuk heel
belangrijk. Ik wil je attent maken op de natuurlijke smaken van de vruchten en je
zult zelf ontdekken: ze zijn fijn, subtiel en heerlijk gevarieerd. Eenmaal natuurlijke
vruchteninfusies geproefd, zul je nooit meer die chemische rommel aan je neus kunnen verdragen, laat staan over je lippen kunnen krijgen.
Ruik eens aan een builtje met zwarte thee en aardbeienaroma. Heb je ooit al eens
zo’n aardbei in het echt geroken? Dat doet me denken aan mijn eerste jaar dieetleer
in Brugge. We moesten in de les chemie bananenaroma maken. Met uiterste precisie
mengde ik de chemische ingrediënten uit allerlei flesjes. Mijn verrassing was groot
toen een felle bananengeur mijn neus prikkelde bij het overgieten van het artifici-
96
ZELFGEPLUKT
ële goedje. In die tijd at ik graag chocoladerepen met bananencrème. Je weet wel,
zo’n langwerpige reep gewikkeld in zilverpapier dat we toen spaarden voor de arme
kindjes in Afrika. Soms zat er een prentje tussen het aluminium en de papieren
wikkel. Zo’n reep was verdeeld in vakjes zodat je gemakkelijk blokjes van 3 cm² kon
af breken. Als je in zo’n blokje beet, kwam er een mooie gele, naar bananen ruikende
crème tevoorschijn. Ten eerste: bananen zijn niet geel, de schil wel maar de banaan
zelf? Neen, dus een lekker kleurstofje. Ten tweede: ik had nog nooit een banaan
geroken die zo sterk geurde als dat felle goedje in die chocolade. Sindsdien heb ik
die repen nooit meer gegeten en ontwikkelde er zich in mij een inwendige allergie
tegen te felle aroma’s.
Vandaar mijn pleidooi om fruit zoveel mogelijk vers te eten. Tijdens het seizoen
kun je aan voordelige prijzen heerlijk vers fruit kopen en dat invriezen, in compote
of siropen verwerken. Maar je kunt het ook drogen. Al dan niet in een kruidendroger of oventje. Een kruidendroger is te verkiezen omdat fruit veel sap bevat en lang
moet drogen. Zo verwerk ik ieder jaar verse frambozen. Die moeten minstens 30u
in de kruidendroger op 70°C drogen. De oven 30u aan is een riskante onderneming.
Gebruik geen magnetron.
Van fruit kun je dus alles gebruiken, naargelang je favoriete smaak en voorkeur.
De ene soort smaakt al zuurder dan de andere en je kunt best bijzoeten met een fruit
waarin meer suiker zit of een gedroogd stukje fruit dat sowieso altijd zoeter smaakt
dan de verse variant. ***foto zoals de cover van besseninfusie***
Een prachtige vruchteninfusie is dat van bessen in het bessenseizoen. Zelf maak
ik een melange van allerlei gedroogde bessen. Hierin zitten zowel onze bessen als
oosterse bessen vermengd. Zo krijg je een east meets west combinatie die door heel
wat mensen gesmaakt wordt. Het is wel zo: hoe felrood de bessen ook zijn, als je ze
infuseert, krijg je een smaakvol aftreksel, weliswaar met een schrale kleur. Daarom voeg ik er altijd een beetje hibiscus bij. Hibiscus, roselle of karkadee zijn de
bloemblaadjes van de Noord-Afrikaanse bloem Hibiscus sabdariffa. In water geeft
die bloem haar prachtige rode kleurstof af. Hibiscus is ook heilzaam voor de gezondheid met een bloeddruk- en cholesterolverlagende eigenschap. Hij bevat ook
veel vitamine C, een belangrijk antioxidant.
Zacht fruit zoals frambozen, bramen en aardbeien in al hun variëteiten zijn heerlijk. Vergeet niet hun bladeren toe te voegen. Zo heb je niet alleen een mooi kleurenpallet maar heb je ook nog eens de medicinale eigenschappen van de bladeren.
Je vindt verdere uitleg over enkele fruitsoorten ‘Iinfusies met materiaal van bomen
en struiken’.
Zuiderse vruchten als rijpe perziken, abrikozen, papaya, ananas, lychee… zijn
overheerlijke smaakmakers wie van oriëntaalse smaken houdt.
Ook met fruit van onze inheemse bomen zoals appeltjes, peren – vergeet de over-
97
heerlijke oude kweepeer niet! – pruimen, kersen… zijn er heerlijke vruchteninfusies te maken. Superlekker is
een infusie van rabarber. Pas op, want
de bladeren van rabarber zijn giftig, dus
nooit gebruiken. De stelen waarmee we
confituur maken, zijn echt lekker als
infusie. Rabarber werkt laxatief of stoelgangbevorderend. Handig voor mensen
die last hebben van constipatie of verstopping. Je kunt de smaak opsmukken
met citroenmelisse, verveine of citroenverbena, munt, basilicum, kaneel, citroengras of een pijpje kaneel.
En wat dacht je van onze rozenbottel (Rosa canina), het vruchtje van een
weelderige rozenstruik? Heb je daar al
eens een verse of een gedroogde infusie
van gezet? Bemerkte je de kleur? Is die
zo felrood zoals sommige rozenbottelbuiltjes het water kleuren? Neen, helemaal niet. Met verse of gedroogde rozenbottels krijg je hooguit een zweempje roze
in het water. Dus al die builtjes rozenbottel‘thee’ die felrood kleuren, zijn chemisch
bijgekleurd. Tenzij er hibiscus op de verpakking vermeld staat. Daarom voeg ik altijd hibiscus bij de rozenbottels als ik ze aan een restaurant moet leveren. Maar ik
vermeld het wel op de verpakking: melange van rozenbottel/Hibiscus.
Met dadels, vijgen en druiven kun je ook werken.
Gedroogd of vers. Als je met gedroogde vruchten
werkt, moet je de infusietijd wel verlengen omdat
de vruchten tijd nodig hebben om te zwellen en hun
oorspronkelijke vorm weer aan te nemen. Een zeer
efficiënt middeltje voor mensen met een constipatieprobleem is een maceraat van een gedroogde vijg.
Je zet ’s avonds voor het slapengaan een gedroogde
ongesuikerd vijg op in een glas heet water. In de
ochtend eet je de gezwollen vijg op: snijd of bijt in
kleine stukjes en goed knabbelen. De meeste mensen vergeten dat de spijsvertering in de mond begint
en dat we tanden gekregen hebben om te knabbe-
98
ZELFGEPLUKT
len. Ik zie te vaak mensen grote stukken zonder enig fijnmalen inzwelgen en dan
zijn ze verbaasd dat ze maag- of spijsverteringsproblemen hebben! Drink daarna de
vijgeninfusie op. Eet je daar nog eens een verse kiwi bij, dan is je probleem opgelost.
Vergeet niet te drinken. Want dat is vaak het probleem bij mensen die last hebben
van constipatie. Soms eten ze wel vezels zoals volkorenbrood, maar ze drinken er
niet genoeg water of een kruideninfusie bij. Vezels onttrekken water om te zwellen.
Dus als je onvoldoende drinkt bij vezels krijg je een omgekeerd effect.
Veel mensen houden ook van een citroen‘thee’. Hiervoor kun je verse of gedroogde citroenschillen of de hele vrucht in schijfjes gesneden gebruiken. Let wel dat je
biocitroenen gebruikt. Want je wilt toch niet al die pesticiden van de schil in je
thee? Je kunt ook pompelmoes, sinaasappel, limoen of de alom bekende bergamot
van de earl grey gebruiken. Voor earl grey wordt de etherische olie vanuit de schil
van bergamot geperst en besprenkeld over zwarte thee. Dat zou zo moeten zijn,
want ook hier weer hetzelfde verhaal: meestal gebruiken ze een chemisch namaaksel
van de etherische olie en wordt dat goedje weelderig verneveld over de zwarte thee
– bah. Voeg er kruiden bij zoals munt, rozemarijn, citroengras, melisse, kardemomzaadjes… om een pittige smaakvariatie te creëren.
99
Meestal serveer ik vruchteninfusies los in een mooi glas met een lepeltje erbij. Zo kun
je na het leegdrinken alle fruitstukjes opeten. Op de rozenbottelstukjes na, want die
zitten vol met keelirriterende piepkleine brandhaartjes als je de bottels in hun geheel
of in twee gesneden gebruikt. Soms worden alleen de schilletjes verkocht en dan is dat
geen probleem. Maar tussen de zaadjes krioelt het van de prikkelende haartjes.
Je kunt ook een groene of zwarte thee een ander smaakje geven met een stukje
fruit erbij. Koop niet van die builtjes smaakjesthee, maar wees creatief en werk met
vers of gedroogd fruit. Je kunt bijvoorbeeld een lekkere groene of zwarte thee zetten
en daarbij een schaaltje fruitstukjes serveren. De mensen kunnen dan naar eigen
smaak het fruit ofwel in de theepot ofwel in hun kopje leggen. Zo krijg je een overheerlijke, eerlijke en verse smaakthee zonder chemische rommel. En je kunt nadien
de vruchtenstukjes opeten!
Meer en meer mensen komen tot het besef dat voeding een groot deel van hun gezondheid bepaalt. Veel additieven zijn schadelijk voor ons lichaam. Wat de industrie ons ook probeert te doen geloven, koop zo min mogelijk bewerkt voedsel. Natuurlijk claimen zij dat het om veilige toegevoegde stoffen gaat. Het is immers hun
broodwinning. Moesten alle mensen stoppen met het kopen van in blik verwerkt
voedsel zou de economie nogal in elkaar storten. Maar dan zouden we misschien
weer beseffen dat we anders moeten leven: back to nature.
Ik was op de plukboerderij in Oeselgem om frambozen te plukken. Mijn jongste
zoon, Mendel, werd tien jaar en voor zijn verjaardag wou hij het liefst frambozen
gaan plukken. Wat was ik blij dat net dat zijn verjaardagswens bleek te zijn! En
neen, ik heb hem niet gemanipuleerd. Als ik hoor dat sommige kinderen niet zonder
computer of games kunnen, dan ben ik gelukkig dat mijn kinderen nog de echte
waarden in het leven kennen. Toen we aan het plukken waren, huppelde hij door
de rijen en plukte gretig de dikke framboosrode vruchten. Thuis verwerkten we ze.
Een deel vroren we in, een ander deel ging in de kruidendroger en de rest smulden
we heerlijk op. De frambozen in de diepvries zijn voor in de winter om smoothies te
maken. Ik steek er genoeg in, zodat ik een heel jaar rond kom.
In de kruidendroger is het van belang dat je de vruchten los naast elkaar schikt.
Geen enkele framboos mag een andere raken. Met een warme luchtstroom van 70°C
moet je ze zeker 24 uur laten drogen. Dan heb je heerlijke snoepjes. Veel beter dan
al de commerciële rommel vol kleur-, smaakstoffen en al dan niet echte suiker. Wist
je dat je overactief gedrag van kinderen (op voorwaarde dat ze voldoende slapen en
niet constant computergames spelen) soms kunt verhelpen door een voeding aan
te bieden zonder kleur- en smaakstoffen en zonder toegevoegde suiker. Vervang de
suiker dan wel niet door aspartaam of andere kunstmatige zoetstoffen, want die zijn
nog schadelijker dan echte suiker.
100
ZELFGEPLUKT
De plukboerderij dus. Tijdens het opbergen van de gedroogde frambozen besefte
ik ineens dat veel mensen altijd gehaast zijn en geen tijd hebben voor de werkelijke
dingen van het leven. Ze beseffen niet hoeveel ‘werk’ er steekt in plukken en verwerken. Ze kopen alles voorverpakt en alles is altijd en overal te krijgen. Ik hou niet van
shoppen in een grootwarenhuis. En zeker niet tijdens de kerst- en nieuwjaarsdagen.
Het aanbod is echt overdonderend. Zo verliezen de mensen de feeling met de natuur: wanneer en wat er voorhanden is, het plezier van het zien groeien en bloeien,
wachten tot iets plukrijp is… Verwondering!
101
INFUSIES VAN GROENTEN
Je kunt best met alle groenten ook een heerlijk infusie zetten. Anouk, een van mijn
theediscipels, vroeg eens in de lessen van de professionele theesommelieropleiding:
‘Ann kan je van groenten ook “thee” zetten?’
‘Natuurlijk,’ antwoordde ik, ‘dat heet dan soep.’
Ze was niet zo gelukkig met mijn antwoord, omdat ze dacht dat ik om haar idee
lachte, maar in feite is het waar. Een infusie van groenten is eigenlijk een lichte
groentebouillon, een soort consommé zou je kunnen zeggen, maar dan enkel
van groenten. Een consommé is een heldere doorzichtige bouillon getrokken van
groenten en kruiden met vlees of vis. Als je geen vlees of vis wilt gebruiken, kun
je kombu meekoken en laten trekken. Kombu is een soort bruinwier dat werkt als
een plantaardige natuurlijke smaakversterker. Het glutaminezuur (een aminozuur
= een bouwsteen van eiwit) in kombu is verantwoordelijk voor de smaak umami,
een vlees- of bouillonachtige smaak. Voor soep, bouillon en comsommé laat je de
groenten geruime tijd koken tot ze zacht zijn en hun smaken hebben afgegeven aan
het water. Voor een infusie laat je ze trekken in net niet kokend water. Je kunt gerust
de combinaties waarmee je experimenteert voor smoothies en sappen toepassen op
infusies van groenten, al dan niet met fruit en/of op smaak gebracht met een kruid.
Of je kunt ook een minder lekkere kruideninfusie bijsmaken of maskeren met iets
van fruit of groente.
Je werkt het best met zo’n vers mogelijk materiaal. Versnipper de verse groenten,
omdat je ze niet zacht kunt koken in een julienne – dat zijn superfijne reepjes van
zo’n 3 à 5 centimeter lengte – of in een chiffonade – dat zijn bladgroenten of -kruiden die met een vijftal op elkaar tot een sigaar gerold worden om dan overlangs in
zeer fijne reepjes gesneden te worden (= ciseleren). Je laat die kleurige slierten in
heet water in een glazen theepot dansen. Laat je fantasie de vrije loop en combineer
naar hartenlust wat je lekker en mooi vindt. Voeg eventueel peper, zout of ander
kruiden toe om de smaken wat te accentueren of je kunt zoeten met fruit of pittiger
maken met kruiden. Je kunt de groenten ook per persoon in een glas serveren met
een prikker zodat ze achteraf kunnen worden opgegeten.
Ik noem hier slechts een paar groenten die ik vaak gebruik in een heerlijk groente-infusie:
 Prei in dunne reepjes gesneden;
 Rode biet in schijfjes of dobbelsteentjes of in dunne frietjes bijvoorbeeld met
appel‘frietjes’ en rozijntjes;
 Wortelreepjes of schijfjes;
102
ZELFGEPLUKT
 Tomatenschijfjes met flinterdunne reepjes selder of enkele gesnipperde maggieblaadjes (=
lavas of wilde selder) die heel sterk doorsmaakt
– wees dus zuinig;
 Roomse of gewone kervel, venkelgroen, korianderblaadjes…;
 Rode, witte en groene koolsnippers;
 Bieslook en pijpajuin in ringetjes;
 Allerlei boontjes in schuine stukjes gesneden;
 Selder in fijne ‘brugjes’, zo noemt mijn jongste
zoon Mendel ze. (Het is een hele toverwedstrijd
om hem groenten te laten eten. Leuke namen
kunnen hem soms overtuigen om groenten en
fruit te eten zoals ‘brugjes’soep. Ook is hij fervent
ninjafan en in een ninjafilm toonden ze eens dat
jonge Japanse ninja’s noedelsoep met veel groentjes eten. Sindsdien is mijn opzet helemaal geslaagd. Ik kook vaak noedelsoep met groentjes en
presenteer die plechtig onder de naam ‘ninjasoep’,
om ninja te worden. En het werkt!)
Dat alles kun je afwerken met eetbare bloempjes, fruitstukjes, kruidentoefjes, een blaadje laurier, een takje
rozemarijn, tijm of absint… Het leuke van die infusies is dat je de groentestukjes achteraf met een prikker kunt opeten. Daarom serveer ik ze meestal in een
groot glas met een roerstokje en een prikker of vork.
Zie het als een uitdaging om alvorens je groenten
verwerkt er een paar stukjes van af te snijden, die in
een groot warmtebestendig glas te brengen en er net
niet kokend mineraalarm water op te gieten. Proef
en ontdek hoe lekker groenteninfusies zijn. Proef ze
eerst apart. Eens afzonderlijk geproefd, kun je experimenteren met samenstellingen. Zoek het niet te
ver. Eenvoud is de kunst.
103
ENKELE VOORBEELDEN VAN COURANTE EN GEMAKKELIJK TE KWEKEN GROENTEN:
Echte kervel (Anthriscus cerefolium)
Roomse kervel (Myrrhis odorata)
Ooit krachtvoer voor paarden die Griekse strijdwagens trokken, nu lekker vitamine- en mineraalrijk
kruid dat veel schotels kleurig afwerkt. Naast de krulpeterselie die we het meest kennen, is er ook nog bladpeterselie (Petroselium crispum var. neapolitanum) die
zachter en fijner is van smaak. Daarnaast heb je ook
nog de wortelpeterselie (Petroselium crispum var. tuberosum) met een witte penwortel, heel fijn van smaak.
In het boek Het verhaal van Pieter Konijn van
Beatrix Potter beschrijft ze peterselie als een heilzaam
kruid ter stimulering van de spijsvertering. Als Pieter
Konijn in de tuin van boer Verhoef zich tegoed doet
aan de groentjes schrijft ze: ‘Eerst at hij wat sla. Toen
wat van de snijboontjes. Daarna begon hij aan de Engelse radijzen… Totdat hij opeens misselijk werd en
gauw op zoek ging naar wat peterselie.’
Beide kervelsoorten lijken op elkaar en zijn beiden
een culinaire lekkernij met specifieke smaak. Pluk
nooit in het wild, omdat de zeer giftige en dodelijke gevlekte scheerling (Conium maculatum) en
de dolle kervel (Chaerophyllum temulum) er heel
goed op lijken en voor leken moeilijk te onderscheiden zijn. Koop dus enkel in een betrouwbare
zaak. Wordt vooral voor culinaire doeleinden gebruikt, maar een blaadje of zaadje in een infusie
kan het geheel een speciale touch geven.
LAVAS /LEVISTICUM
OFFICINALE /
Wordt ook wel ‘wilde selder’ genoemd omwille van
de sterke seldergeur en -smaak. Doordat zijn aroma
doet denken aan de bouillonblokjes van Maggi,
wordt hij ook soms ‘maggikruid’ genoemd, alhoewel die blokjes of bouillonpasta aanvankelijk geen
lavas bevatten. Wordt vaak als smaakversterker gebruikt in gerechten. We gebruiken de stengels, de
bladeren en de wortel. Ik gebruik gemalen gedroogde wortel als zoutvervanger. Wees karig omwille
van de sterke smaak.
_
_
_
__
W ERKING :
Urineafdrijvend bij nier- en blaasproblemen,
maar ook goed bij gewrichtsontstekingen.
Bloedzuiverend met gunstig effect op alle
huiduitslagproblemen.
Spijsverteringsbevorderend en darmgas­
drijvend.
Aansterkend.
Afrodisiacum.
104
ZELFGEPLUKT
PETERSELIE /PETROSELIUM CRISPUM/
_
_
__
_
__
W ERKING :
Vochtafdrijvend en urinezuurafdrijvend.
Aangewezen bij oedeem, reuma, artritis en
jicht.
Indianen gebruiken peterselie om de urineblaas te verstevigen.
Bevat veel vitamine K.
Kalmerend voor de darmen en vermindert
winderigheid.
Eetlustbevorderend en spijsverteringsbevorderend.
Bloeddrukverlagend.
Stimulerend effect op de baarmoeder en
menstruatiebevorderend.
POSTELEIN /PORTULACA OLERACEA/
Een vergeten groente die haar plaats in de keuken
en medicijnwereld terugvindt. Rijk aan mineralen
ru co la
KERVEL
po st el ei n
__
en vitaminen wordt postelein net als peterselie als
krachtvoer bestempeld.
_
_
W ERKING :
Ontsmettend en vochtafdrijvend. Aangewezen bij urineweginfecties.
Maagversterkend en maagzuurremmend.
PREI /ALLIUM
PORRUM /
Komt van de Liliaceae, de lelieachtigen. Daarbij
horen ook bieslook, daslook, ui, sjalot en knoflook, maar ook de zwaar giftige soorten zoals
meiklokje, herfststijloos, eenbes en hyacint. Dus
wees voorzichtig met wat je plukt.
__
_
_
W ERKING :
Bevat veel mineralen en vitaminen.
Het kookwater en infusie van prei werkt
sterk urineafdrijvend.
Neutraliseert urinezuren, dus uitstekend bij
jicht en reuma
Antiseptisch en ontstekingsremmend: je
kunt een gekneusd blad bij keelpijn op je
keel leggen.
_
_
RUCOLA
eenjarige rucola – zwaardherik
(Eruca vesicaria)
doorlevende rucola – grote zandkool
(Diplotaxis tenuifolia)
Bekende maar dure sla. De Romeinen gebruikten het reeds als sla omwille van de notenachtige
smaak.
Ikzelf heb de grote zandkool in mijn tuin staan.
Ik nam eens een klein plantje mee uit de duinen,
want daar groeit het weelderig. Sindsdien heb ik
ieder jaar opnieuw heerlijke rucola in mijn tuin. Je
hoeft er niet naar om te kijken. Alleen nu en dan
eens een volledig plantje uittrekken om overwoekering te voorkomen.
We gebruiken de verse blaadjes en de lichtgele
bloempjes. De blaadjes kun je in een plastic zak
één week in de koelkast bewaren, maar dat is niet
nodig, want je hebt in de tuin steeds verse! Gebruik slechts één blaadje om een kruideninfusie
bij te smaken met een pittig, mosterdachtig aroma.
105
Afkomstig uit de lookfamilie (Alliaceae) net als
ui, prei, das-, bies- en knoflook, . Terwijl de ui
uit één bol bestaat, bestaat de sjalot uit meerdere scheuten. Je vindt ze in verschillende vormen
van rond en langwerpig en in diverse kleuren van
bruin, paars tot wit. Meestal zijn ze fijner en zoeter
van smaak dan uiten.
__
_
W ERKING :
Bevat veel antioxidanten.
Antibacterieel, antiviraal, antischimmel en
ontstekingremmend.
Bevat veel mineralen onder andere ijzer,
aangewezen bij mensen met bloedarmoede.
Maar ook calcium, mangaan en fosfor nodig
voor de botten.
Bevat veel vitamines onder andere vitamine
A, goed voor de ogen.
Bloedzuiverend en dus goed voor de huid,
ook mede door zijn zwavelverbindingen
zorgt hij voor een elastische en soepele huid.
_
_
SELDER /APIUM
ZELFGEPLUKT
_
_
__
_
_
W ERKING :
Ontsmettend. Helpt echt bij alle ontstekingen! Rauwe uienrokken kun je rond de vingers binden bij ontstoken nagels en vingertopontsteking en tenen. Fijngesnipperd in een
zakdoek als kompres bij verkoudheid, hoofd-,
oor- en keelpijn en bijensteken.
Urinezuurneutraliserend, dus zeer goed bij
reuma en jicht.
Bloedsuikerspiegelverlagend.
Cholesterolverlagend.
Hoestdempend.
Uienhaarwater (fijngesnipperde ui in ½ water
½ azijn) goed in masseren in de hoofdhuid
helpt bij roos en haaruitval. Bij futloos haar
kan je ook de hoofdhuid inwrijven met rauwe
ui en afgedekt een halfuur laten intrekken…
en ook om op te drinken natuurlijk!
W ERKING :
Urineafdrijvend bij nier- en blaasproblemen,
maar ook goed bij gewrichtsontstekingen.
Stimuleert de borstvoeding.
Bloedzuiverend met gunstig effect op huiduitslagproblemen.
Spijsverteringsbevorderend en darmgasafdrijvend.
Aansterkend.
_
__
__
GRAVEOLENS /
De Egyptenaren, de Grieken en de Romeinen gebruikten reeds selder als geneesmiddel. Volgens
hen kon het negatieve gedachten en kiespijn verhelpen. Je kunt de hele plant maar ook de zaden
gebruiken. Naast groene selder heb je bleekselder.
Die wordt aangeaard of met papier bekleed zodat
de stengels bleek blijven.
Er bestaat ook nog een knolversie: knolselder.
Wist je dat je de bladeren en de stengels van knolselder
ook kunt gebruiken? Veel mensen gooien die jammer
genoeg weg, terwijl ze dezelfde eigenschappen, maar
een sterkere smaak hebben dan gewone snijselder. Er
bestaat ook nog een ‘wilde selder’ (zie lavas).
106
lekkerder van smaak. Als je een ui rauw proeft,
proef je meteen het verschil. Wist je dat mensen
met een slechte spijsvertering en huidziektes best
rauwe ui gebruiken? Smaakt sterk door in een infusie, maar heeft tal van positieve krachten.
De gedroogde zaden hebben een geconcentreerde seldersmaak en zijn ideaal om te vermalen
en vermengen met zout, het eenvoudige recept van
selderijzout. Of je kunt de gemalen zaden gebruiken ter vervanging van zout. Culinair zijn naast de
stengels en de bladeren, de verse zaden ook heerlijk
om mee te werken.
_
_
VENKEL
Venkelzaden (Foeniculum vulgare of Foeniculum officinale)
Venkelknol (Foeniculum azorium var. dulce)
UI /ALLIUM
CEPA /
Is een ondergewaardeerde, zeer geneeskrachtige
groente. Zorg voor een goeie biokwaliteit, want
die uien zijn veel rijker aan inhoudsstoffen en veel
ve nk el
ASCALONICUM /
ui
SJALOT /ALLIUM
Naast de zoete venkelzaden die mooi groen zijn
heb je ook nog de wilde venkel, donkergrijs, zeer
pittig en nog veel meer naar anijs smakend. Als je
een venkelinfusie zet en je hebt de plant in je tuin
staan, dan kun je plukjes van de precies geveerde
‘bladeren’ als versiering gebruiken. Je kunt zowel
de zaden gebruiken van de ene soort of de knolvormige bladvoet van de andere soort. Bij de zaden
plet of mix je best die eventjes voor gebruik.
W ERKING :
Vanwege het anetholgehalte is venkel beter dan
anijs, maar koriander dat geen anethol bevat, is
het meest aangewezen bij baby’s, kinderen en gevoelige personen.
Vermindert winderigheid. Past perfect in
een zeer oude en bekende mengeling met
koriander, karwij, kardemom en anijs.
Eetlustopwekkend en stimuleert de spijsvertering.
Slijmoplossend en -losmakend vooral van de
luchtwegen. Vermindert de kramp. Goed bij
hoest en verkoudheid.
Stimuleert de borstvoeding.
Vermindert cellulitis.
_
_
_
__
107
INFUSIES VAN VERSE KRUIDEN
Vooral in het voorjaar, maar ook in de zomer, herfst en zelfs in de winter is het
heerlijk om verse kruiden te oogsten. Je kunt in potten op het terras of in volle
grond vlak bij het terras kruiden kweken. Kruiden kweken is uiterst eenvoudig en
ze vergen weinig onderhoud. Het enige nadeel is dat ze graag verschijnen daar waar
jij ze niet wilt hebben. Dan moet je van je hart een steen maken en die piepjonge
plantjes bij de wortel uittrekken. Anders krijg je een tuin kriskras overwoekerd door
een bont kruidentapijt. Er bestaan heel wat boeken die je wegwijs maken in het
aanleggen en onderhouden van een kruidentuin. Maar vooraleer je daaraan begint,
raad ik aan om eens met volle aandacht door je tuin te wandelen en te kijken wat
er al groeit. Veel mensen zien kruiden aan voor onkruid en spuiten met selectieve
onkruidverdelger jammer genoeg alles wat geen gras is plat. Dat is zonde, want vaak
groeien er voedzame en heilzame planten tussen al dat moois.
Zo heb je bijvoorbeeld de brandnetel. Hoewel door sommige mensen als een
pest aanzien, is die plant een prachtig voorjaarskruid dat ons lichaam zuivert na
de winter. Tijdens de barre wintermaanden laten we ons gauw verleiden tot vettigere maaltijden. Dat hebben we ook nodig om ons te beschutten tegen de kou.
Maar eens de lentezon komt piepen, willen vooral de dames die wintervetjes weer
weg. Daarvoor moet je je voeding aanpassen. Kruiden zoals brandnetel- en paardenbloembladen werken schitterend ondersteunend bij de lenteschoonmaak.
Eigenlijk is het eenvoudig. Kijk om je heen wat de natuur jou biedt. Dat verschilt
van seizoen tot seizoen. De natuur biedt ingrediënten voor ons voedsel en ondersteunt onze gezondheid op het moment dat we dat nodig hebben. Voorbeeld: in de
herfst en in de winter groeien de koolsoorten barstensvol vitamine C. We hebben
die antiverkoudheidsvitamine juist dan nodig om onze immuniteit te verhogen en
om ons te beschermen tegen de komende vrieskou. Zo ook de lente. Al de frisse
lentegroentjes en het jonge fruit zijn de perfecte ingrediënten om ons lichaam te
reinigen en weer fit te worden na een lome winterrust. Natuurlijk ondersteunend
geholpen door de voorjaarskruiden.
DE THEE- EN KRUIDENBAR
De theebar, al dan niet mobiel, is een
bar van kruiden en thee. Voor de echte thee – witte, groene, oolong en zwarte – kun je er niet onderuit om gedroogde
blaadjes te gebruiken. Die kan je in mooie blikken of lichtbeschermende bokalen
presenteren. Ik steek die in mooie glazen bokalen, zodat de mensen de thee kunnen zien. Dat is enkel voor het uitzicht, want langdurige blootstelling aan het licht
maakt de thee kapot. Na afloop zitten ze weer veilig opgeborgen in een lichtdichte
108
ZELFGEPLUKT
109
doos. Andere kruiden kun je vers in een pot op de bar zetten. Je kunt met kruid van
de dag werken of met een aantal kruiden van het seizoen.
Ik was onlangs op een feest van ‘vrienden van de smaak’. In openlucht tussen
de bomen en/of moestuin worden aan een lange tafel seizoensgebonden gerechten
geserveerd, bereid met lokale en ambachtelijke producten. Ditmaal was het bij mijn
vrienden Bart en Nele Van Parijs van de plukboerderij Pur Fruit in Oeselgem. Een
Nederlandse man had een mobiele theebar gemaakt. Tussen de fruitbomen kon je
als aperitief een kruidendrankje kiezen. Een grote ketel met water stond centraal.
In thermosflessen had hij reeds getrokken groene thee staan. In een mooi glas werd
de thee uitgeschonken en dan kon je uit een aantal leuke en lekkere verse kruiden
kiezen om je groene thee op smaak te brengen. Zo was zijn juli-aanbod: aardbeienmunt, citroenverveine, ananassalie, anijsdragon en stevia.
Ook tijdens het diner kon je naast wijn een kruidendrank drinken. Op tafel stonden leuke waterkaraffen met stukjes fruit en kruiden erin. Weet wel dat je mineraalarm water moet gebruiken. Als je leidingwater gebruikt, ruik en proef je de chloor
en gaat het aroma van de kruiden helemaal verloren. Ook moeten de kruiden lang
voordien trekken. Twaalf uur is echt het minimum. Korter oogt alleen mooi, maar
geeft geen extra smaak of waarde aan het water. Het laten trekken gebeurt best in
de koelkast om ontwikkeling van bacteriën af te remmen. Net voor de gasten aan
tafel gaan, zet je de karaffen op tafel. Zo kan het water ietsje opwarmen om niet
ijsgekoeld gedronken te worden. IJskoude dranken, ook gezonde, zijn niet goed voor
je lichaam en de spijsvertering.
In een restaurant kun je ook diverse verse kruiden op een rolwagentje, op een grote plateau of in een leuke bak plaatsen en die naar de tafel van de gast brengen zodat
je ter plaatse de kruiden die de gast wenst, plukt en in een theepot doet. Giet daar
net niet kokend mineraalarm water op en klaar is kees. Eventjes laten trekken en
overheerlijk te genieten. Wees wel karig, want te sterk is niet lekker. Ikzelf vind hoe
subtieler hoe boeiender. Eén van mijn eerste theeleerlingen die dit idee in uitvoering bracht is Raymundes Schaak, chef de rang in het Restaurant Gastronomique
Bord’Eau, Hotel de l’Europe te Amsterdam.
110
ZELFGEPLUKT
INFUSIES VAN KRUIDEN UIT
EIGEN TUIN EN TERRASPOTTEN
Je kunt heel wat planten kweken in je eigen tuin. Ze vragen weinig tot geen onderhoud. Andere
komen vanzelf hun kop op steken. Er is een eeuwenoud gezegde dat vertelt dat alle eetbare kruiden die spontaan in de tuin groeien goed zijn. Let wel eetbare kruiden… want sommige kun je
maar één keer eten!
Af en toe moet je het teveel aan jonge spruitjes uittrekken, want sommige planten die zich
goed voelen in de tuin durven letterlijk hun grenzen te overschrijden. Maar het is een plezier om
de groei en bloei van je eigen kweek te bewonderen. Je zult er versteld van staan hoe gemakkelijk
het gaat en hoe je ervan kunt genieten. Ik verzeker je gegarandeerd succes als je mensen op bezoek
hebt. Je zet een glazen theepot klaar en terwijl het water opwarmt, stap je de tuin in of je balkon
op en je knipt enkele kruiden – liefst met een ongeveer zelfde werking – stopt die in de theepot
en overgiet ze met net niet kokend water. De mensen zullen je geboeid volgen en je hebt direct
een boeiend gespreksonderwerp. Je moest eens weten hoeveel mensen er bij mij aangenaam verrast
aan tafel zaten bij dat eenvoudige en natuurlijke ritueel! De gesprekken die volgen zijn meestal
openbarend tot diepgaand. Net alsof planten harten openen en mensen dichter bij elkaar brengen.
111
bo sa ar db ei
anders gaat het dood voor het zijn lekkere vruchten heeft kunnen dragen. Na het drinken van
een infusie van de bladeren en/of de wortel van
de bosaardbei kan de stoelgang rood en de urine
roze kleuren. Ook de vruchten zijn voedzaam en
versterkend. Ze zijn een ideale vervanging van het
geijkte suikerklontje of honinglepeltje voor de
zoetebekken.
_
_
_
VESCA /
Niet alleen de aardbeien zijn berelekker, maar
ook de bladeren zijn te gebruiken in salades of in
infusies. Reeds vroeg in de geschiedenis vinden
we de bosaardbei terug. Sommigen beweren hun
hoge leeftijd te hebben bereikt door van de heerlijke vrucht te hebben gegeten. Zelfs de beroemde
botanicus Linnaeus beweerde zijn jicht hiermee
te verhelpen. De vruchten zelf zijn lekker, maar
de medicinale eigenschappen zitten het meest in
de wortelstok en de bladeren. Let wel dat je niet
van conventionele teelten of bij de gewone aardbeienboer bladeren koopt, want die zijn vele malen bespoten met rommel. Die rommel wordt dan
weer opgezogen door de wortels en komt zo in de
vruchten en bladeren terecht. Niet echt gezond om
te gebruiken.
De bladeren met de typische lichtere grijsgroene onderkant oogst je best in het voorjaar voor
de bloei. Pluk niet alle bladeren van één plantje,
112
ZELFGEPLUKT
Vruchten: verdrijven vermoeidheid, werken
versterkend en stimuleren de immuniteit.
Bladeren en wortel: bloedzuiverend met
gunstig effect op huidproblemen.
Bladeren en wortel: vochtafdrijvend en
ondersteunend bij lever-, gal- en nierstoornissen en bij reuma en jicht.
AARDROOK /FUMARIA
OFFICINALIS /
Zie duivekervel.
ab sin t
AARDBEIBLAD VAN
DE BOSAARDBEI /FRAGARIA
W ERKING :
bitterzoete blaadjes. De plant werd reeds rijkelijk
gebruikt door de Egyptenaren, de Kelten en de
Arabieren. De smaak is extreem bitter en stond in
de Bijbel symbool voor gif. Bijvoorbeeld in Spreuken 5: 3-4: ‘De lippen van een vreemde vrouw
druipen van honing en haar verhemelte is gladder
dan olie, 4 maar haar einde is zo bitter als alsem, zo
scherp als een tweesnijdend zwaard.’
We kennen absint van het schilderij van Manet L’Absinthe en ook Van Gogh schilderde de likeurfles. Er wordt gezegd dat Van Gogh er gek van
werd, maar dat is helemaal niet waar. Ze vergeten
te vertellen dat Van Gogh veel alcohol dronk. Nu
moet je weten dat alcohol de lever aantast, terwijl
absint een sterk leverreinigende functie heeft. Als
je die twee samenvoegt, is dat om miserie vragen.
Het alcoholische distillaat van absint werd
lang verboden. Drink gerust een kopje absintinfusie als je een copieuze, vettige maaltijd achter de
rug hebt. Maar wees subtiel. Absint is zeer bitter
en, zoals je weet, ‘bitter in de mond maakt het hart
(in dit geval ook de lever) gezond!’ Verwar niet
met het in de handel zijnde likeur Absint. Want
hiervoor wordt geen absint gebruikt, maar génépi
(Artimisia glacialis), een plantje dat in de Alpen
groeit. Voor de opvolgers van absint: Pastis, Pernod
en Ricard worden steranijs en anijszaad gebruikt,
soms met toevoeging van koriander, kamille, citroenkruid en/of zoethout. Sambuca, Ouzo, Raki
en Arak zijn op dezelfde kruiden gestoeld. Van de
klassieke absintalsem uit de tuin plukken we de
blaadjes en bloeiende toppen.
_
__
ABSINT /ARTEMISIA
ABSYNTHUM /
Wordt ook vaak gewoon alsem genoemd. Het is
een doorlevende plant met gevederde, grijsgroene
W ERKING :
Eetlustopwekkend en spijsverteringsbevorderend, galafdrijvend, leverreinigend, krampstillend en darmgasafdrijvend.
Opwekkend en zenuwsterkend.
Ontstekingsremmend, vooral op het darm-
_
_
stelsel, aangewezen bij de ziekte van Crohn.
Ontsmettend en wormafdrijvend (maar niet
voor kinderen gebruiken).
Bij pijnlijke, uitblijvende en onregelmatige
maandstonden en menstruatieproblemen past
absint perfect samen met herderstasje, vrouwenmantel, frambozenblad en heermoes.
ag rim on ie
WELKE KRUIDEN VOOR INFUSIES, DIE NIET VEEL ONDERHOUD VRAGEN,
KUN JE PLANTEN OF GROEIEN SPONTAAN IN JE TUIN OF ERGENS IN HET WILD?
EN WAT IS HUN HOOFDWERKING?
AGRIMONIE /AGRIMONIA
EUPATORIA /
Een eenzaam groeiend plantje met fel gele bloempjes. De plant werd lang verward met ijzerhard/
kruid (maar die heeft licht lilakleurige bloempjes)
dat ook in het wild in onze velden voorkomen.
Jammer dat deze plant onbekend is, want hij heeft
waardevolle eigenschappen.
We oogsten de bloeiende toppen en de bladeren. Omdat de bloempjes zeer zacht naar abrikozen geuren, kun je verse bloeiende toppen aan een
infusie toevoegen omwille van dat subtiele aroma.
_
W ERKING :
Matig ontstekingsremmend bij verkoudheden, perfect ook als gorgelwater.
113
_
_
Matig stimulerend op de spijsvertering en bij
galvorming.
Mild samentrekkend, aangewezen bij
buikloop. Toch is tormentil (Potentilla erecta) hiervoor het meest aangewezen. Vermaal
de gedroogde wortel tot stoffijn poeder.
Dagelijks driemaal een klein mespuntje
tot de buikloop verdwenen is. Hoeft maar
één, twee, maximaal drie dagen. Het grote
voordeel van tormentil is dat het naast het
stoppen van de buikloop ook de darmen
ontsmet.
Matig vochtafdrijvend, dus goed voor nieren
en blaas.
_
_
_
W ERKING :
Verhoogt de weerstand van aderwanden en
de kleine haarvaatjes bij stoornissen van
de veneuze bloedsomloop en verbetert de
aderlijke terugvloei. Zeer effectief bij spataderen, aambeien, aderwandontsteking,
vochtophoping in de onderbenen en enkels,
vermoeide en onrustige benen of restless legs.
De infusie kan ook in een sprayflesje op
de benen worden gespoten als verfrissende
lotion. Niet afdrogen, maar laten indringen. Akkerhoningklaver past goed samen
met rolklaver, maagdenpalm, toverhazelaar,
paardenkastanje, muisdoorn en ginkgo. Bij
aambeien kan een infusie van speenkruid,
dat je enkel als zitbadje gebruikt, aanvullend
ondersteunend werken (zie speenkruid).
Mild krampstillend en darmgasafdrijvend.
Bevat inuline, een gezonde suiker‘vervanger’
net zoals in schorseneren, in de wortel van
klis, paardenbloem, cichorei en artisjok en
in de knollen van aardperen (topinamboer),
bloedsuikerspiegelverlagend, dus goed voor
suikerpatiënten en als prebioticum goed voor
een goede darmflora, een betere stoelgang
(zowel bij verstopping als bij buikloop) en voor
mensen met prikkelbare darm syndroom (pds).
Slijmoplossend, maakt taaie slijmen in mond
en keel los.
Ontsmettend en antibiotisch op de luchtwegen.
Hoestdempend bij hardnekkige hoest.
Bevordert de eetlust en de spijsvertering en is
algemeen versterkend.
Maagversterkend, leverbeschermend, darmgasafdrijvend en galafdrijvend.
_
__
_
_
_
ak ke rh on in gk lav er
W ERKING :
ALFALFA OF LUZERN
ala nt
/MEDICAG O
AKKERHONINGKLAVER
ALANT /INULA
In het wild en op onvruchtbare steenachtige gronden groeiende ranke en slanke plant met gele, naar
honing geurende bloemen. Het hele bovengrondse
kruid wordt gebruikt.
Mooie, grote plant met mooie gele bloemen die je
in haast alle klooster- en kasteeltuinen aantreft als
sierplant. Oude en grote kruidenmeesters liepen
hoog op met de heilzame werking van de plant. We
oogsten in de herfst de wortel.
/MELILOTUS
114
OFFICINALIS /
ZELFGEPLUKT
HELENIUM /
SATIVA /
De naam komt van het Arabisch Al Fal Fa en betekent ‘vader van alle voedsel’. Het heeft die naam
omwille van zijn versterkende en herstellende eigenschappen. Al eeuwen wordt de plant aan paarden gegeven als krachtvoer. Niet voor niets zijn
de Arabische paarden de prijsbeesten over heel de
wereld. Toen de Arabieren zagen dat dit kruid hun
dieren sterk en vlug maakte, begonnen ze het zelf
als voedsel te gebruiken. Ook in de ayurveda worden de jonge blaadjes gebruikt bij spijsverteringsproblemen en oedeem. Ook voor de Amerikaanse
Indianen was alfalfa basisvoedsel ter bereiding van
brood en pap. Het is een zeer rijke bron van direct
opneembare voedingsstoffen. We gebruiken de
kiemen of de gehele bovengrondse plant.
_
__
__
__
W ERKING :
Algemeen versterkend bij geestelijke en
fysieke vermoeidheid, uitputting, zwakte,
tijdens en na ziekte, burn-out…
Bevordert de eetlust.
Stimuleert het immuunstelsel
Bevat heel veel vitaminen en mineralen.
Vochtafdrijvend.
Cholesterolverlagend.
Bloedsuikerspiegelverlagend, aangewezen bij
suikerpatiënten.
ANIJSZAAD /PIMPINELLA
ANISUM /
Dit is een eenjarige plant met witte kleine bloemetjes in schermen. De zaden worden geoogst in juli
en augustus. Wordt in de keuken ter bevordering
van de spijsvertering in brood, gebak, stoofpotjes
en andere schotels gebruikt. Zeker in drankjes die
digestief werken, denk maar aan Anisette, Pastis,
Pernod, Sambuca, Ouzo en Raki.
W ERKING :
Vanwege het hoge anetholgehalte is venkel
of nog beter koriander (bevat geen anethol)
aangewezen bij baby’s, kinderen en gevoelige
personen.
Vermindert winderigheid, darm- en maagkrampen en opgeblazen gevoel. Past perfect
in een zeer oud bekende mengeling met
koriander, karwij, kardemom en venkel.
Verdrijft slechtruikende adem
Stimuleert de spijsvertering en is eetlustopwekkend.
Maakt slijmen van de luchtwegen los,
hoestremmend en verlicht verkoudheid.
Stimuleert de borstvoeding, vochtafdrijving
en de menstruatie.
_
__
_
_
115
Afrodisiacum bij potentieproblemen.
ARTISJOK /CYNARA
SCOLYMUS /
Zeer mooie plant met opvallende paarse bloemen.
Aanvankelijk werd kardoen (Cynara cardunculus), een eetbare distelsoort, door de Romeinen
en Grieken als groente gekweekt. De artisjok ontstond veel later door het veredelen van de kardoen.
Vooral in de Franse keuken worden de ongeopende bloemknoppen geserveerd als ware lekkernij. In room, weinig gekruid met peper en
zout, doop je een voor een de onderkant van de
schutbladeren en rits je met je tanden het zachte
vruchtvlees af. Als alle schutbladeren geplukt zijn,
verwijder je het ‘hooi’ van de bloembodem. Snij
de bloembodem in stukjes en doop die in de opgemaakte room. Heerlijk!
Voor de infusie gebruiken we enkel de bladeren,
want enkel daarin zitten de gal- en leverstimulerende stoffen. Het eten van de artisjokbloemen wordt
verkeerdelijk aangehaald bij lever en galproblemen.
_
_
_
W ERKING :
Stimulerende werking op gal: galvormend en
galafdrijvend.
Stimulerende werking op lever: leverbeschermend, ontgiftend en helpt bij leververvetting.
Door gal- en leverstimulerende eigenschap
goed samen te gebruiken met citroenschil,
olijfbladeren, mariadistelzaad en boldo (zie
infusies van specerijen en uitheemse planten).
Betere vetvertering en cholesterolverlagend.
Bevordert spijsvertering en is eetlustopwekkend.
Bloedsuikerspiegelverlagend, dus goed voor
suikerpatiënten.
Afrodisiacum.
__
_
_
116
ZELFGEPLUKT
__
BASILICUM
zoete basilicum (Ocimum basilicum)
de oosterse basilicium, Tulsi of holy basil
(Ocimum tenuiflorum)
Onze basilicum:
De naam komt van het Griekse Basilicon wat ‘koninklijk’ betekent. Dit koninklijke mediterrane
plantje is moeilijk te kweken bij ons, want basilicum houdt van warmte. Wordt veel gebruikt in
gerechten in Italië en Zuid-Frankrijk.
Je kunt basilicumblaadjes invriezen, drogen of
in olie bewaren: strooi eventueel wat zout tussen
de laagjes met blaadjes en overgiet met olijfolie. Je
kunt ook perfect zonder zout werken. Zorg dat de
blaadjes niet boven de olie uitkomen, want anders
krijg je schimmel. Vers smaken ze het best, ook in
een infusie. Ik verwerk het gedroogde kruid voor
melanges, maar gebruik het ook vers op de moment dat ik verse in huis heb.
_
_
_
_
__
_
__
W ERKING :
Spijsverteringsverzachtend bij krampen in
maag en darmen, opgeblazen gevoel en winderigheid.
Braakstillend.
Eetlustopwekkend, spijsverteringsbevorderend en maagversterkend.
Galafdrijvend en stimuleert de werking van
lever
Helpt tegen migraine.
Verstrekt de zenuwen en verlicht hoofdpijn en
misselijkheid, ook bij reisziekte en flauwte.
Licht kalmerend, zonder dat je er slaperig
van wordt.
Ontspannend in het badwater.
Opbeurend bij depressieve neigingen, overwerkt zijn en angsten.
Tulsi:
Deze basilicumsoort is te vinden en wordt gekweekt in Azië. In oude Indiaase ayurvedische geschriften staat hij beschreven als hét ‘levenselixir’
voor een lang leven en in hindoeïstische dodenceremonies wordt het als heilig kruid gebruikt. Vaak
ook te vinden in cosmetica door de antibacteriële
eigenschap, maar ook gemengd onder graan door
de insectenwerende eigenschap. Daarom wordt
de gedroogde plant ook als wierook verbrand om
ruimtes te reinigen en insecten te verjagen. In India behandelen ze malaria met tulsi. In de Thaise
keuken wordt er een variëteit van de zoete basilicum gebruikt. Meestal worden verse blaadjes gekauwd of als infusie bereid, apart of in melanges
met ondersteunende planten. Wij gebruiken de
gedroogde blaadjes liefst van biologische teelt.
De plant is bekend als een omgevingsreiniger en
wordt vaak in vervuilde omgevingen als reinigende plant gebruikt. Daarom koop ik enkel biologisch gekweekte tulsi.
__
_
__
W ERKING :
Bloedsuikerspiegelverlagend.
Bloedzuiverend, met gunstig effect op huidziektes zoals eczeem..
Cholesterolverlagend en ondersteunend bij
hart- en vaatziektes.
Bevat antioxidantia, aangewezen bij kanker.
Ontsmettend en slijmoplossend bij mondontstekingen, slechtruikende adem, aften,
verkoudheid, bronchitis, astma, griep en
hoest maar ook bij maag- en darmproblemen. In ayurvedische recepten vind je vaak
tulsi in hoestsiropen en kauwen op blaadjes
verhelpt verkoudheid en griep.
Pijnstillend bij keelpijn.
Verlicht hoofdpijn en misselijkheid.
__
__
_
_
Koortswerend, samen met kardemom.
Kalmerend, vooral in stresssituaties.
Zenuwversterkend en opbeurend bij depressieve neigingen en angsten.
Hersentonicum: verbetert het geheugen.
be rg am ot
_
_
_
BERGAMOT
Doorlevende en meeste gebruikte bergamot
(Monarda dydima) met vuurrode bloemen
Wilde doorlevende bergamot (Monarda
fistulosa) met roze tot paarse bloemen
In de Monarda-familie vind je diverse prachtige
planten met roze, rode of paarse zelfs eentje met
gele bloemen afhankelijk van de soort. In 1773 tijdens de Boston teaparty (zie De stille kracht van
thee) gooiden de Amerikanen de thee van de Britse
Oost-Indische Compagnie in de haven en werd de
bergamotthee van de Oswego-Indianen populair.
De bladeren van de bergamotplant geuren en
smaken zoals de etherische olie gewonnen uit de
bergamot citrusvrucht, die gebruikt wordt om earl
grey te maken. Verwarrend niet? De etherische
117
__
__
_
__
_
draagt prachtige diepblauwe tot paarse stervormige bloempjes die je als versiering op allerlei
schotels of in infusies kunt gebruiken. Je kunt de
bloempjes ook invriezen in ijsblokjes. Heel sierlijk.
We gebruiken geen bladeren noch bloeiende toppen omdat die de levertoxische stof pyrrolizidine
bevatten. De bloempjes zijn volkomen veilig. Om
ze te plukken, trek je gewoon aan de zwarte meeldraden en het bloempje komt mooi los van de groene stekelige kelkbladeren.
Eetluststimulerend en spijsverteringsbevorderend.
Betere doorbloeding.
Mild bloeddrukverlagend.
Slijmoplossend en zwellingverminderend: de
infusie kan worden gebruikt als gorgelmiddel dat je ook nog eens mag opdrinken of je
kunt knabbelen op het verse blad.
Bloedsuikerspiegelverlagend.
Bevat veel vitamine C.
Zuivert het lichaam, ideaal als lentekuur.
__
_
W ERKING :
be r na gie
Darmgasafdrijvend.
Ontsmettend, verlicht verkoudheid en keelpijn.
Werkt koortsdalend.
Spijsverteringsbevorderend en verhelpt
braakneigingen en maagpijn.
bie slo ok
BONENKRUID EENJARIG
BIESLOOK /ALLIUM
BERNAGIE OF KOMKOMMERKRUID
/BORRAG O
OFFICINALIS /
Dit is een plant die wel 50 centimeter hoog kan
groeien en zichzelf zeer gemakkelijk uitzaait. Hij
118
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
SCHOENOPRASUM /
Winterhard doorlevend tuinkruid. Kan vers in
heel wat slaatjes als frisse, zachte uientoets worden
aangewend. Je kunt zowel de ‘bladeren’ als de bloemen gebruiken. De bloemen kun je uiteen plukken. Dan heb je mooie paarse ‘sterretjes’.
Komt van de Liliaceae, de lelieachtigen. Daarbij horen ook prei, daslook, ui, sjalot en knoflook,
maar ook de zwaar giftige soorten zoals meiklokje,
herfststijloos, eenbes en hyacint. Dus wees voorzichtig met wat je plukt.
/SATUREJA
HORTENSIS /
BERGBONENKRUID DOORLEVEND
/SATUREJA
MONTANA /
We gebruiken de bloemen, de jonge blaadjes en de
bloeiende toppen. Wordt vaak gebruikt bij bonen
en andere groenten die darmgasopwekkend zijn,
zoals spruitjes, kolen, schorseneren… om flatulentie te dempen. Bonenkruid zou een typisch mannenkruid zijn met prikkelende eigenschappen.
Daarom vond je in de middeleeuwen bij de monniken geen bonenkruid.
_
__
__
W ERKING :
Darmgasafdrijvend, krampstillend en ontsmettend voor maag en darmen, ideaal bij
oprispingen en opgeblazen gevoel.
Spijsverteringsbevorderend en maagversterkend.
Sterk ontsmettend bij de luchtwegaandoeningen en bij urineweginfecties.
Seksueel prikkelend voor mannen.
Kan ook als gorgelwater worden gebruikt.
br ah mi
olie van de bergamot citrusvrucht is voor de earl
grey, terwijl de bergamot‘thee’ van de bladeren en/
of bloemen van de Monarda-plant komt. Besef wel
dat de meeste earl grey chemisch geparfumeerd is,
met een namaakgeur en smaak van de citrus. Lees
de verpakking goed om zeker te zijn. Er moet wel
degelijk opstaan ‘etherische olie van Citrus aurantium subsp. bergamia’ of ‘etherische olie van Citrus
bergamia’ anders is hij chemisch geparfumeerd.
Voor de Oswega‘thee’ of ‘Bee Balm’ worden zowel
de bloemen als de bladeren gebruikt.
BRAHMI /BACOPA
MONNIERI /
Een tropische plant die ook hier in een pot kan
worden gekweekt. Hou het kruid warm en extra
vochtig. ’s Winters moet hij zeker binnen, want hij
overleeft niet in de kou. Zijn kleine blaadjes zijn
bitter. Ik ontdekte brahmi voor het eerst in Sri
Lanka, waar het veel gebruikt wordt door ayurvedische artsen. Het kruid wordt dikwijls verward
met Gotu kola, maar die ziet er helemaal anders
uit. Brahmi heeft kleine ovale gaafrandige blaadjes, die recht tegenover elkaar op de stengel zitten.
_
_
_
W ERKING :
Verbetering van hersenactiviteiten bij concentratiestoornissen, dementie, ziekte van
Alzheimer en adhd.
Licht antidepressivum, vermindert angst, mentale vermoeidheid en depressieve neigingen.
Verlicht krampen van luchtwegen en darmen.
BRANDNETEL /URTICA
DIOICA /
Komt overal in tuinen en in het wild voor. Het
plukken kan goed met de blote hand, als je de bladeren onderaan vastneemt, omdat de netelcellen
zich enkel op de bovenkant van het blad bevinden.
Pluk enkel de jonge toppen voor de plant bloeit, an-
119
_
br an dn ete l
bloemblad, heermoes en kleefkruid bij
oedeem, reuma, jicht en overgewicht.
Remineraliserend vooral calcium en ijzer:
versterkt nagels, kraakbeen, beenderopbouw,
osteoporose, haar, ijzertekort of bloedarmoede, zwakte, vermoeidheid, beenkrampen
door mineraaltekort.
Bloed- en lymfezuiverend: goed bij alle
huidproblemen. De werking wordt versterkt
met paardenbloemblad, heermoes, zevenblad
en kleefkruid. Ook uitwendig de infusie
gebruiken als lotion om de huid te reinigen
en als kompres op eczeem en andere huidaandoeningen zoals acne, psoriasis…
_
ders krijg je een totaal andere, bittere smaak. Het
jonge, mineraalrijke blad is samen met jonge toppen
van klis en zevenblad heerlijk als ‘spinazie’ en in de
soep. In een slaatje smaken jonge brandneteltoppen
lekker samen jonge topjes van kleefkruid en vogelmuur. Het zuivere sap is een van de beste lichaamsreinigers en mineraalaanvullers na de winter.
Een mooie legende vertelt dat de brandnetel
meegebracht werd naar Engeland door de Romeinse
soldaten van Julius Caesar. Met hun dunne uniformen hadden de soldaten het koud in dat natte Angelsaksenland. Niet alleen om het warm te krijgen,
wreven ze er hun benen mee in, ze ondervonden dat
de prikkeling hun benen kracht en sterkte gaf en dat
pijnlijke gewrichten genazen. In tal van oude boeken wordt brandnetel gebruikt als minneprikkel.
Let op: brandnetelinfusie oxideert snel. Dat
kun je goed zien als je een infusie lang laat staan.
Hij wordt donkerbruin tot zwart. Daarom is het
voor deze infusie belangrijk om het na een kwartier trekken zo snel mogelijk op te drinken.
_
W ERKING :
Vochtafdrijvend en urinezuurafdrijvend,
ideaal als lentekuur samen met paarden-
120
ZELFGEPLUKT
_
Samentrekkend en bloedstelpend bij heftige
menstruatie, aambeien en neusbloedingen
samen met herderstasje, heermoes en duizendblad. Ook uitwendig in zalf of crème.
Ontstekingsremmend: keel- en maagontstekingen, reumatoïde artritis, artrose, jicht,
huidproblemen zoals acne, aften…
Immuniteitsverbeterend en allergische reactie
dempend: hooikoorts en andere allergieën.
Spijsverteringsbevorderend bij zwakke en
moeilijke spijsvertering.
Galafdrijvend en leverstimulerend bij geelzucht en galaandoeningen.
Brandnetelwortels zijn ideaal voor een
decoct (grote lepel wortelstukjes op 1 liter
water en tien minuten tot een kwartier laten
koken, een kwartier laten trekken en afkoelen) en als haarlotion te gebruiken bij roos
en haaruitval. Gebruik niet de infusie van
bladeren als haarlotion of je krijgt letterlijk
een groene haartooi.
Brandnetelgier is een rijke bemester en
bestrijdt luizen en (fruit)vliegjes.
_
_
_
_
_
_
Een mooi brandnetelverhaal dat ik kreeg per mail
van theefan Katrien:
Wat mijn pa en de brandnetel betreft, dat is toch
een opmerkelijk verhaal, vind ik. Je moeten weten
Ann, hij is nu 85 jaar en heeft een zwaar leven achter de rug...
Zeven kinderen, twee huizen zelf gebouwd, altijd zelfstandige geweest in bouwmaterialen en
daarbij nog een andere job, gewerkt als een paard
zeg maar... gerookt als een turk (groene michel,
boston... zonder filter hé!) en gedronken, ja eigenlijk ook serieus wat... maar geen thee, allesbehalve.
Maar tegelijk was hij ook een beetje een gezondheidsfreak: teentjes look rauw eten, o wee, wij arme
kindjes als hij in onze buurt kwam, maar vooral,
hij plukte ook steeds brandnetels die hij dan door de
sapcentrifuge duwde en daar dan een fles van in de
ijskast bewaarde. Iedere dag dronk hij daar dan een
stevige slok van en dan kon hij er weer tegen. Laatst vroeg ik hem of hij dat nog altijd deed en
ja hoor, nog steeds... Hij had er weleens even wat
last van gehad aan zijn maag, maar dat was omdat hij er een beetje te veel van had gedronken. Hij
voelt zich daar algemeen heel goed van, zegt hij. Hij
haalde dan ook een oud boek boven waarin hij me
liet lezen over de geweldige, geneeskrachtige werking
van brandnetel. Wel...dat mijn pa nu zo oud wordt
en fris in zijn hoofd, wijt ik voor een groot deel daaraan. Om je maar iets te zeggen: vorige lente heeft hij
nog zijn hele moestuin omgespit, eigenhandig. Neen
niet op één dag, dat niet maar toch... Ik zie zelfs veel
jonge gasten dat niet doen. En het is geen minimoestuintje hoor, hij is echt groot.
Ik heb ook een groengrappig brandnetelverhaal uit
mijn herboristenopleiding. In de les over brandnetels vertelde Annie dat brandnetelolie de haargroei stimuleert. Je laat dus brandnetelwortel drie
weken trekken in olie, zeeft het af, bottelt en labelt
het en klaar is kees. Je masseert het goedje goed
in op je hoofdhuid en laat het minstens één uur
intrekken nadat je je hoofd ingezwachteld hebt
met plasticfolie. Daarna het haar grondig wassen.
Herhaal zo vaak je nodig acht.
Een leerling met weinig en frêle haar zag direct
een prachtkans om haar haardos te verfraaien. Zo
gezegd zo gedaan. Een aantal weken later stapt ze
de klas binnen met een zijden sjaal om haar hoofd
gebonden. Toen we vroegen wat er gebeurd was,
deed ze schuchter de sjaal af. Ik kon mij niet inhouden van het lachen en proestte het uit. Daar
stond ze met een weelderige maar… groene haardos! Ze was zo enthousiast toen ze het recept van
Annie hoorde dat ze meteen al zat te dromen van
verleidelijke leeuwenlokken en de helft van het recept niet gehoord had. In plaats van de wortel van
de brandnetel te gebruiken had ze brandnetelbladeren gebruikt. Nu moet je weten dat chlorofyl, de
bladgroenkorrels vetoplosbaar zijn. Zo kreeg niet
alleen de olie een mooie groene teint, maar ook
haar haarlokken!
CICHOREI /CHICORIUM
INTYBUS /
Wilde cichorei met de heldere blauwe/violette,
lintvormige bloemen vind je langs de wegen, op
dorre droge gronden en braakliggende gronden.
Galenus noemde de plant de ‘vriendin van de lever’. Door het telen van een veredelde versie van de
plant ontstond enerzijds uit de wortel de cichorei,
koffiesurrogaat en anderzijds uit de bladeren het
Brusselse witlof (opgebonden tot een struik en in
het donker gekweekt). Die zijn minder bitter maar
dan ook minder geneeskrachtig.
De werking van het bloempje ontdekte ik voor
het eerst op mijn kruidenstudiereis in de Drôme,
Zuid-Frankrijk. Op reis heb ik af en toe wel eens
121
_
__
_
W ERKING :
Galafdrijvend, leverreinigend en cholesterolverlagend.
Laxerend en darmfloraherstellend.
Verbetert de opname van calcium.
Werkt als fyto-oestrogeen. Aangewezen bij
menstruele en menopauzale klachten. Prikkelt de baarmoeder bij het uitblijven van de
maandstonden.
Bloedzuiverend met gunstig effect op huidproblemen.
Bloedsuikerspiegelverlagend, dus goed voor
suikerpatiënten.
_
_
CITROENAFRIKAANTJE
/TAGETES
TENUIFOLIA /
Tagetes is een zeer bekend bloempje dat je vroeger
in iedere klassieke tuin vond. De gele tot oranjekleurige bloempjes zijn niet alleen leuk en lekker
maar vooral ook nuttig. Tussen kolen, prei en andere de ui-achtigen houden ze de vliegjes, aaltjes,
ongedierte en wormpjes weg. Niet voor niets heet
deze plant in de volksmond ‘stinkertje’. De bloemblaadjes zitten boordevol carotenoïden.
_
W ERKING :
De bloemen zijn zeer rijk aan antioxidanten.
122
ZELFGEPLUKT
CITROENMELISSE
/MELISSA
OFFICINALIS /
Is een plantje dat gemakkelijk te kweken is, zichzelf uitzaait maar soms te graag woekert in de
tuin. Het best worden de jonge blaadjes voor de
bloei geoogst. In heel wat gerechten, zowel bij vis
als in salades, bij fruit en ijs, smaakt citroenmelisse
overheerlijk. De blaadjes niet laten meekoken. Melisse werkt best in lage concentratie.
__
_
W ERKING :
Kalmerend.
Zenuwversterkend, maar tegelijkertijd kalmerend dus goed bij nerveuze hartklachten
en lichte slapeloosheid.
Een infusie als badwater kalmeert zenuwpijnen en reuma. Een melissebadje werkt
schitterend als slaapmutsje. Voldoende lang
in het badwater blijven zodat de kruiden via
de huid kunnen worden opgenomen, want
dat vergt tijd!
Spijsverteringsbevorderend. Uitstekend bij
darmkrampen, opgeblazen gevoel, oprispingen en winderigheid samen met engelwortel.
Een ideale samenstelling voor spijsvertering en alle bijbehorende ongemakken is
een mengsel van melisse met engelwortel,
citroenschil, koriander, muskaatnoot,
kaneel en kruidnagel. Heerlijk als warme of
afgekoelde infusie. De karmelieten maken de
echte eau-de-melisse-des-Carmes of eau-desCarmes in alcohol van 33°. Maar door mijn
aversie voor alcohol hou ik het bij het zeer
aromatische en lekker waterige aftreksel.
Ideaal bij reisziekte (school- of gewone reizen
met kinderen: zenuwen en maagkrampen).
Veilig bij zwangerschapsbraken.
_
_
_
CITROENVERBENA
/LIPPIA
CITRIODORA ,
TRIPHYLLA
vroeger: ALOYSIA
of ALOYSIA CITRIODORA /
De befaamde citroenverbena. Meestal wordt dit
kruid verward met ijzerhard/ijzerkruid, omdat ze
beide de naam verbena of verveine dragen. IJzerhard of ijzerkruid groeit weelderig in onze contreien als ‘on’kruid en smaakt eerder bitter, terwijl
citroenverbena een exotische plant is en naar citroen smaakt. Ik beschrijf de citroenverveine in dit
hoofdstuk terwijl hij eigenlijk een uitheemse plant
is, maar velen hebben haar in de tuin of op het terras staan. Je moet de plant wel binnenshuis laten
overwinteren anders vriest hij kapot. De blaadjes
en de bloeiende toppen worden vaak in de keuken
gebruikt voor de zachte citroensmaak. Als infusie
heerlijk verfrissend.
__
_
W ERKING :
Kalmerend.
Spijsverteringsbevorderend bij oprispingen,
opgeblazen gevoel, krampen in darmen en
winderigheid.
Ruikt lekker fris en heeft een aangename smaak.
Kan bij andere, minder aantrekkelijke infusies
worden toegevoegd als smaakcorrector.
DASLOOK /ALLIUM
URSINUM /
Is een groen plantje met grote, ovaallange bladeren en prachtige, witte, stervormige bloempjes.
Het plantje gedijt goed in bosgrond en is vooral op
vochtige schaduwrijke plaatsen te vinden.
De bladeren oogst je best in de lente (mei), maar let
op dat je zeker niet verwart met het lelietje-van-dalen of meiklokje, want dat is giftig en de bladeren
lijken er goed op. Slechts aan de bloemen zie je
duidelijk het verschil. Pluk dus nooit vooraleer de
da slo ok
last van constipatie en Bram, een medeherborist,
wees mij het vrolijke plantje aan. ‘Eet een paar
bloemekes’, zei hij, ‘en je kunt zo naar het toilet.’
Zo gezegd zo gedaan. En het werkte! Let wel: de
bloempjes kun je enkel ’s morgens eten, want alleen
dan zijn ze open, op de middag sluiten ze zich weer.
De bladeren oogsten we voor de bloei, de bloemen ’s
morgens tot de middag, de wortel in de herfst.
plant bloeit, zodat je je zeker niet vergist. Als je
expliciet look ruikt bij het kneuzen van het blad
zit je goed.
Komt van de Liliaceae, de lelieachtigen. Daarbij horen ook prei, bieslook, ui, sjalot en knoflook,
maar ook de zwaar giftige soorten zoals meiklokje,
herfststijloos, eenbes en hyacint. Dus wees voorzichtig met wat je plukt. Voor prei, ui, sjalot en
knoflook is er weinig tot geen verwarring, maar
daslook en meiklokje gelijken heel goed op elkaar.
Wees dus uitermate voorzichtig.
Vers gebruiken op je boterham of versnipperd
in frisse lentegerechten of slaschotels om subtiel
met look te parfumeren. Het voordeel van daslook
is dat je adem er niet naar ruikt.
_
_
_
_
W ERKING :
Net als look maar subtieler.
Bloedzuiverend, ideaal als lentekuur en bij
huidproblemen.
Antibacterieel, ontsmettend en maakt slijmen
los bij aandoeningen aan de luchtwegen.
Bloedverdunnend, ideaal bij hartstoornissen
en hoge bloeddruk mede door verhoogde
cholesterol.
Spijsverteringsbevorderend, verhelpt darmproblemen en winderigheid.
123
Bevat veel mineralen zoals ijzer (bloedarmoede).
Tegen hartstoornissen: bij hoge bloeddruk
en aderverkalking.
Cholesterolverlagend.
Bevat veel vitamine C.
Ideaal als voorjaarskuur. Drie weken elke
dag een infusie van daslook is ideaal om de
wintervetjes weg te smelten.
DILLE /ANETHUM
GRAVEOLENS /
Dille lijkt erg op venkel en anijs qua smaak en ook
een beetje qua uitzicht. Als je de drie zaden echter
naast elkaar legt, zie je heel duidelijk het verschil,
zowel in grootte als in kleur.
In de Bijbel werd dille reeds geprezen. In de
Nieuwe Statenvertaling staat in Matteüs 23:23:
‘Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, want u geeft tienden van de munt, de dille en
de komijn, en u laat het belangrijkste van de Wet
na: het recht, en de barmhartigheid en het geloof.’
Ook toen hadden ze blijkbaar moeite om het
verschil te zien tussen dille en anijs, want in de
Willibrordvertaling hebben ze het over ‘u draagt
een tiende af van munt, anijs en komijn’. Hoe dan
ook, het kruid werd toen ook al gebruikt.
We gebruiken de zaden. De werking lijkt sterk
op de werking van karwij, maar dan iets minder
krachtig.
_
W ERKING :
Verdrijft vooral darmgassen (is hiervoor het
beste kruid ten opzichte van venkel, anijs en
karwij) en is krampstillend bij braken en voor
de buik zowel in darmen als bij de menstruatie. Ideaal voor kinderen met buikkrampen.
Slijmoplossend bij hoest en verkoudheid.
_
124
ZELFGEPLUKT
__
_
__
_
Algemeen versterkend.
Bloedzuiverend waarbij huidproblemen zoals
netelroos ondersteunend verholpen kunnen
worden.
Belooft een lang leven zoals de es en engelwortel.
Stimuleert de borstvoeding.
Kan volgens Dodoens de hik doen stoppen
door er gewoon aan te ruiken.
Frisse adem bij het kauwen op dillezaadjes of
‘flossen’ met dilleinfusie.
DROPPLANT /AGASTACHE
FOENICULUM /
Een mooie tuinplant met bladeren die smaken
naar anijs, maar ruiken naar drop. De lange aren
met paars/blauwe bloemen ogen niet alleen mooi,
maar smaken ook lekker. De Indianen gebruiken
deze plant als medicijn. De bladeren gelijken op
die van monarda de bergamotplant, maar die bloemen zijn rood. Vlinders zijn gek op de plant.
_
W ERKING :
Eetlustopwekkend.
/CENTAURIUM
OFFICINALIS /
Onopvallend plantje op akkers, braakliggende
gronden of moestuinen met violetwitte bloemen
en op het eind precies een paarse k(n)op. Dioscorides en Galenus spraken reeds in de 2de eeuw na
Christus over dit heilzame kruid. Er wordt zelfs
beweerd dat hij net als engelwortel en es voor een
langer leven zorgt. We gebruiken het bovengrondse gedeelte: de stengel, blaadjes en bloemen. Niet
de wortel.
_
_
W ERKING :
Regulerende werking op lever en gal. Bij alle
acute galaandoeningen en daaraan gerelateerde hoofdpijn en migraine.
Eetlustopwekkend en spijsverteringsbevorderend. Goed bij maag- en darmproblemen.
ERYTHRAEA /
Mooie plant met stervormige roze bloempjes die
vooral in bossen of weiden groeit. Reeds lang looft
men de heilzame bittere plant. Vroeger werd hij
gebruikt om koorts te verdrijven, later als vervanging voor dure gentiaan omdat hij dezelfde eigenschappen heeft.
We oogsten de stengel, de bladeren en de bloeiende toppen. Pas op: niet te veel gebruiken, anders
worden de maag en de darmen te veel geprikkeld.
DUIVEKERVEL OF AARDROOK
/FUMARIA
_
_
__
_
zware benen, aambeien, koude vingers en
tenen, verzwakte bloedsomloop.
Pijnstillend bij menstruatiepijnen en
menopauzeklachten.
Ontstekingsremmend, vooral bij maag en
darmen.
Eetlustopwekkend.
Helpt bij oprispingen
Darmgasafdrijvend.
DUIZENDGULDENKRUID
du ize nd bla d
_
_
__
_
_
DUIZENDBLAD
Een kruid dat overal groeit waarvan het blad precies
uit duizend kleine blaadjes bestaat. Achilles (vandaar zijn naam) had dit blad steeds bij zich om bloedingen van zijn soldaten te stelpen. Hij gebruikte
dit onder andere tijdens de Trojaanse oorlog.
Culinair kun je de jonge bladeren verwerken in
soep of als spinazie. Je kunt zowel de bloemen als
de bladeren gebruiken.
__
_
__
_
/ACHILLEA
_
_
MILLEFOLIUM /
W ERKING :
Bloedstelpend bij heftige maandstonden,
bloedende aambeien en neusbloedingen. Past
bij heermoes, brandnetel en herderstasje.
Bloedsomloopregulerend bij spataderen,
W ERKING :
Verbetert de spijsvertering en werkt vooral
op de maag. Maagtonicum bij een slecht
functionerende maag. Verhelpt zwaartegevoel en opgeblazenheid.
Eetlustopwekkend en aansterkend.
Galafdrijvend, goed bij lever-, gal- en vetverteringsproblemen.
Voorkomt winderigheid en andere darmproblemen.
Bloedzuiverend en bloedsomloopstimulerend.
Koortswerend.
Herstellend en versterkend na ziekte.
125
_
_
__
_
_
en ge lw or tel
Algemeen versterkend voor mensen met
ondergewicht en als tonicum.
Kalmerend op maag, werkt perfect met
citroenmelisse.
Darmgasafdrijvend.
Kalmerend op hoest.
Krampstillend bij astma, pijnlijke maandstanden, stress en emotionele angsten.
Belooft een lang leven zoals de es en duivekervel.
EREPRIJS /VERONICA
ENGELWORTEL
/ANGELICA
ARCHANGELICA /
Prachtige, grote en sterke plant waar je niet langs
komt zonder om te kijken. We oogsten de bladeren en de jonge stengels in de lente, de wortel in de
herfst. Hij zaait zichzelf uit en is twee- of meerjarig. Ideaal kruid in rabarbercompote of -confituur,
omdat engelwortel het oxaalzuur neutraliseert.
De benedictijnen waren er verzot op en maakten er de bekende Chartreuse en Benedictine mee.
Ik houd het liever op de waterige aftreksels. Gebruik engelwortel niet vers, maar steeds gedroogd
of gekookt omwille van de cumarines (lichtgevoelige stoffen) die bij inname of puur op de huid
brandwonden kunnen veroorzaken. Doe handschoenen aan bij het oogsten.
_
W ERKING :
Sterk eetluststimulerend. Aan te raden bij
zwakke kinderen na ziekte of met weinig
eetlust.
126
ZELFGEPLUKT
OFFICINALIS /
Een klein kruipend plantje op open bos- en heidegrond. In Duitsland werd het gebruikt bij tuberculose, long- en darmaandoeningen, maar de
werking werd bij gebrek aan kennis wat overschat.
De bijnaam is ‘Europese thee’ wat dus aangeeft
dat ereprijs als surrogaatthee werd gedronken. We
gebruiken de bladeren en de bloeiende toppen.
__
_
_
W ERKING :
Bloedzuiverend en licht vochtafdrijvend.
Aangewezen bij alle huidproblemen, artritis
en jicht.
Eetlustopwekkend en spijsverteringsbevorderend.
Slijmvervloeiend en -verwijderend, aangewezen bij verkoudheid en bronchitis.
FENEGRIEK
TRIG ONELLA FOENUM- GRAECUM
Foenum (hooi) graecum (Grieks) omdat de Grieken
dit tussen het hooi mengden zodat de paarden meer
eetlust en daardoor een betere conditie hadden. De
sabelvormige peulen verbergen gedeukte zaden.
Zijn doordringende en duurzame geur is sterk.
Het werd in de middeleeuwen aangeraden voor
vrouwen die een vollere boezem wilden. Vandaag
wordt het aangeraden aan kindjes die niets lusten
of aan mensen die te licht zijn en door gezonde
voeding niet aankomen. Wegens zijn umamismaak vinden ook kinderen fenegriek lekker. Het
is ook een vast onderdeel van de kerriemelange.
_
_
_
W ERKING :
Eetlustbevorderend en aansterkend, ook na
herstel van ziekte en goed voor mensen met
ondergewicht.
Stimuleert de baarmoeder en bedaart meno­
pauzale klachten zoals opvliegers, nachtelijk
zweten, verminderd libido (ook voor de man)…
Wat de vollere boezem betreft, is het beter
om het fenegriekpoeder in een beetje olijfolie te mengen en de borsten daarmee te
masseren omdat 80-90% afgebroken wordt
in de lever vooraleer het de borsten via de
bloedbaan kan bereiken.
Stimuleert de borstvoeding.
Slijmlosmakend, wordt daarom weleens
‘snotpoeder’ genoemd.
__
FRAMBOOS /RUBUS
IDAEUS /
Gemakkelijk te kweken in de tuin, maar ook te
vinden aan bosranden omdat frambozenplantjes licht willen zien. De vruchtjes zijn wit, geel of
fuchsiarood en zijn overheerlijk. Ze worden vaak als
smaakstof aan minder lekkere dingen toegevoegd.
In de plukboerderijen vind je verschillende rassen. Ook lekker zoete en grote zodat de leekplukker
in korte tijd een vol emmertje heeft. Vroeger werden
framboosbladeren (eventueel samen met die van bramen) gebruikt ter vervanging van echte thee toen die
hier nog te duur was. De vruchten kunnen ook als
infusie worden gebruikt. Overgiet verse of gedroogde
frambozen, al dan niet gemengd met andere bessen
of zelfs stukjes rode biet, met net niet kokend mineraalarm water, laten trekken en opdrinken. Vergeet
nadien de stukjes of vruchten niet op te eten!
W ERKING :
__
_
_
Infusie van de bladeren geplukt voor of tijdens de bloei.
Aansterkend en eetlustopwekkend.
Bloedzuiverend en goed voor een mooiere
huid.
Bevat veel mineralen en vitaminen. Ook
goed als voorjaarskuur.
Werkt bij onregelmatige en pijnlijke menstruatie. Frambozenblad past dan perfect
samen met herderstasje, vrouwenmantel,
absinth en heermoes.
Ondersteunt voor, tijdens en na de bevalling. Ontspant de baarmoeder en de spieren
van het bekken. Niet gebruiken tijdens de
zwangerschap, tenzij de laatste weken. Ideaal
tijdens en na de bevalling.
Werkt vochtafdrijvend en laxerend.
Als gezichtswater samentrekkend bij verwijde
poriën en bepaalde vormen van huiduitslag.
Past goed samen met braamblad, toverhazelaarblad en lavendel.
_
_
_
GANZEVOET
Brave Hendrik (Chenopodium bonus-hericus)
Een vergeten kruid. Gemakkelijk te kweken
plant en interessant omdat het een perfecte
vervanger voor spinazie is. Zit boordevol ijzer
en vitamine C. We oogsten de volledige plant.
127
W ERKING :
_
Welriekende ganzevoet (Chenopodium ambrosioides)
Ook in de vergeethoek geraakt, maar interessant omdat hij vroeger als theesurrogaat
werd geschonken. Sommigen vonden deze
infusie lekkerder dan echte thee. Wees uiterst voorzichtig, want lijkt sprekend op zijn
giftige ondersoort: Chenopodium ambrosioides ssp anthelminthicum. Ik raad niet aan om
die plant te zoeken en te gebruiken, want ik
ben van mening dat echte thee lekkerder is.
Het allerergste zou zijn dat je zijn ondersoort zou gebruiken. Dus blijf best van dat
welriekende goedje af.
goudsbloem
Bevat veel ijzer en vitamine C. Sterk
aangewezen voor mensen met ijzertekort of bloedarmoede.
Bloedzuiverend met gunstig effect op
alle huidproblemen.
Laxerend.
rotenoïden. Goudsbloem kan worden verwerkt in
soep, slaatjes, stamppot, desserts, gebak of als eetbare versiering.
_
W ERKING :
Ontstekingsremmend bij maagzweren, samen met kamille en zoethout (zoethout niet
gebruiken indien je geen neiging hebt tot
verhoogde bloeddruk).
Ontstekingsremmend bij keel-, tand- en
tandvleesproblemen (gorgelen).
Ontstekingsremmend op alle ontstekingen
in keel, maag en darmen.
Immuniteitsbevorderend.
Regulariseert de secretie van het hormoon
oestrogeen. Stimuleert de baarmoeder en
bevordert de menstruatie.
Stimuleert gal en lever.
Bloedverdunnend.
Uitwendig als kompres op alle ontstekingen,
open wonden of als badwater bij huidproblemen. Goudsbloem verwijdert de overtollige
hoornlaag (eelt, wratten, eksteroog) en zorgt
voor een zachte huid.
_
_
__
__
_
GULDENROEDE /SOLIDAG O
VIRGAUREA /
Groeit graag in de zon of in halfschaduw op open
plekken in bossen of aan wegranden. Is vooral in
de Ardennen te vinden. De vele gele bloemen, net
als pluimen, staan mooi in de tuin. We gebruiken
de bloeiende toppen.
GOUDSBLOEM /CALENDULA
OFFICINALIS /
Prachtig oranjegele bloem die heel gemakkelijk
groeit in de tuin. Naast de rijke medicinale werking oogt de bloem beeldig tussen het groene gras
of in bloemborders. De bloem bevat heel veel ca-
128
ZELFGEPLUKT
_
W ERKING :
Vochtafdrijvend dus goed bij nierproblemen,
vochtophoping en alle reumatische toestanden. Goed samen met berk, moerasspirea en
javathee (Orthosiphon stamineus).
ha rtg es pa n
_
_
_
HARTGESPAN /LEONURUS
CARDIACA /
Fiere plant met behaarde bladeren en grappig,
want over de hele stengel zitten roze bloemen in
schijnkransen. We gebruiken de bloeiende toppen
W ERKING :
Zoals de naam het aangeeft: voor alles wat met
het hart te maken heeft.
Pompfunctie van het hart, net als meidoorn.
Bij hartkloppingen door nervositeit.
Verlaagt bloeddruk.
Kalmerend op hart en verlaagt te snelle hartslag.
Menstruatiebevorderend.
__
__
_
HAVER /AVENA
SATIVA /
Haver is een krachtvoer en wordt te weinig gewaardeerd. Van oudsher werd haver gebruikt als belangrijke bron van vitaminen. Hildegard van Bingen
schreef al dat havermoutpap ter versterking moest
worden gegeven aan zieke mensen.
Havermoutpap met sojamelk is een ideale brood-
vervanger. Als je daarbij verse, gedroogde (de avond
voordien weken) of diepgevroren aardbeien, diverse
bessen, appel, peer, nootjes of een stuk zwarte chocolade voegt, is jouw ochtend met dito humeur niet
meer stuk te krijgen. Zeker als je ziet hoe miezerig de
huidige broodkwaliteit is door de massaproductie.
Bakkers kopen standaard voorgemengde ‘graan’melanges waarin heel wat minder gezonde stoffen zitten zoals suikers, kleurstoffen, smaakverbeteraars en
dergelijke. Niet te verwonderen dat iedere bakkerij
hetzelfde zevengranen-, zonnebloempitten-, synergie- of ander klinkende-namen-brood verkoopt.
Havermout is niet alleen veel gezonder om te
eten, maar kan ook voor gewichtsverlies zorgen.
Doordat havermout veel vezels bevat, werken de
darmen beter, op voorwaarde dat je voldoende water erbij drinkt. Sommige mensen met constipatie
zeggen dat zemelen eten bij hen niet werkt, maar
meestal is dat omdat ze er niet voldoende water
bij drinken. Vezels hebben veel vocht nodig om
te kunnen zwellen en hun werking uit te voeren,
anders gaan ze eerder verstoppen. Dus drink voldoende water als je zemelen eet. Het kan ook zijn
dat je aanvankelijk wat last hebt van winderigheid
en darmkrampen. Begin dan met weinig en verhoog de dosis langzaam. Voor mensen die een verstoorde darmflora hebben, kan het resultaat twee
weken op zich laten wachten totdat de darmflora
hersteld is. Pas dan zal er een vlottere stoelgang
plaatsvinden. Begin dan ook met weinig havervlokken en voer de dosis traag op. In het boek De
voedselzandloper beschrijft Kris Verburgh uitvoerig een gezond havermoutpapontbijt. Zuivere haver bevat geen gluten maar bij de verwerking ervan komt hij in contact met tarwe, gerst en rogge.
Daarom moet je ook voorzichtig zijn met haver als
je glutenintolerant bent.
Het is wel zo dat een haverzaadje zonder zemel
129
_
_
_
W ERKING :
Krachtvoer ter versterking van het lichaam.
Ideaal als stevig ontbijt vooral in de winter,
tijdens de examens, tijdens en na ziekte.
Versterkt het zenuwstelsel door de vele
mineralen, goed bij stress, overbelasting en
uitputting.
Samen met herderstasje, sint-janskruid,
oranjebloesem, ijzerkruid en lavendel goed
bij pms, psychische dip, postnatale depressie
en psychische uitputting bij vrouwen in het
algemeen.
Cholesterolverlagend.
Zemelen bij constipatie. Het beste is de
havermout vooraf te weken in water (infusie
dus…) en dan zemelen met vocht en alles op
te drinken.
In bad bij droge huid en eczeem, ook zeer
goed voor baby’s.
__
_
bloemen, de wollige bladeren en de wortel worden
geoogst. De bladeren plukken we voor de bloei. De
bloemen als ze volledig open zijn. De wortel oogsten in de winter en ontdoen van de zijwortels. Ze
bevatten heel veel slijmstoffen. Alles is eetbaar en
wordt gebruikt om snoepjes van te maken. De Franse (guimauve) en Engelse (marsh mallow) benaming
verraden de naam van de snoepjes. Familie van het
kaasjeskruid, maar de heemst is krachtiger van werking. De stokroos is de meest bekende variant.
W ERKING :
Werkt bij alle aandoeningen die te maken
hebben met de slijmvliezen. Opzetten in
koud water is het best. Twaalf uur laten trekken. ’s Ochtends afzeven en de afgezeefde
bloempjes, bladeren en/of wortel in warm
water minstens vijftien minuten laten infuseren. Giet beide aftreksels samen.
Tandvleesontsteking, hoest, keelpijn, verkoudheid, bronchitis, irritatie van de luchtwegen. Gorgelen en drinken van infusie.
Voor luchtwegaandoeningen passen heemstbloemen perfect bij kaasjeskruid, klaproos,
toorts, dennenknoppen en sleutelbloem.
Ontstoken slijmvliezen van maag/darmstelsel, maagzweren en buikloop.
Het zetmeel van de wortel wordt omgezet
tot ‘stijfsel’ als je het in water laat trekken
van meer dan 50°C. Perfect als badwater bij
eczeem.
De verse en gewassen of droge wortel is ook
een ideale tandenbijter voor baby’s. De slijmstoffen die vrijkomen tijdens het sabbelen
verzachten het tandvlees en vergemakkelijken het doorkomen van de tandjes. Geef wel
telkens een verse stok, groot genoeg zodat er
geen stuk af breekt en in het keeltje van de
baby zou geraken. Laat de baby enkel onder
_
_
_
he em st
_
HEEMST /ALTHEA
OFFICINALIS /
Decoratieve, doorlevende plant die wel tot 2 meter
hoog kan groeien. De mooie roze tot violetkleurige
130
ZELFGEPLUKT
toezicht sabbelen. Verlies hem geen seconde
uit het oog!
gier (wateraftreksel om te sproeien in de tuin) als
bemesting en schimmelwerend middel tegen bladvlekkenziekte en meeldauw.
_
W ERKING :
Remineraliserend door de talrijke mineralen
en kiezelzuur, dus goed bij osteoporose, voor
de tanden, nagels, haar en rugletsels (versterkend voor tussenwervelschijven, kraakbeen,
pezen, gewrichtsbanden…). Maar ook bij
mineraaltekort, krampen en bloedarmoede.
Urinezuurafdrijvend, ideaal als lentekuur
samen met paardenbloemblad, brandnetel
en kleefkruid bij oedeem, reuma, jicht en
overgewicht.
Zou bedplassen en incontinentie bij kinderen ondersteunend verhelpen.
Bloed- en lymfezuiverend, dus goed bij alle
huidproblemen. De werking wordt versterkt met paardenbloemblad, brandnetel,
zevenblad en kleefkruid. Ook uitwendig de
infusie gebruiken als lotion om de huid te
reinigen en als kompres op eczeem en andere
huidaandoeningen zoals acne, psoriasis…
Inwendig bloedstelpend bij heftige bloedingen tijdens menopauze. Past goed samen
met herderstasje, brandnetel en duizendblad
hiervoor.
Uitwendig bloedstelpend bij neusbloedingen
en bloedende aambeien.
Bij pijnlijke maandstonden past heermoes
perfect samen dan met herderstasje, frambozenblad, vrouwenmantel en absinth.
Zweetremmend. Samen met salie en bijvoet
is een infusiebadje goed voor mensen met
zweetvoeten.
_
he er mo es
(in perssap of tinctuur) kalmerend werkt, terwijl
een vol graantje vitaliserend werkt. Maar omdat
havervlokken bestaan uit volledige graantjes met
zemel heb je alle positieve eigenschappen binnen!
HEERMOES/PAARDENSTAART
/EQUISETUM
ARVENSE /
Komt vaak in het wild voor. Eens in de tuin is hij
moeilijk weg te krijgen. Wordt vaak paardenstaart
genoemd. De plant zet zich voort door middel van
sporen, die op een ongelooflijk wonderbare wijze
van vorm veranderen en verspringen afhankelijk
van de luchtvochtigheid. Vooraleer we de donkergroene sterk vertakte stengel krijgen, ziet de
heermoes eruit als een dikke verroeste duim die
de aarde komt piepen. Opgroeiend krijgen we een
rossige stengel met een sporenaar aan de top. Eens
die functie voldaan, verwelkt hij en krijgen we de
donkergroene lang uitgerekte versie. Enkel die kan
worden gebruikt.
Let wel dat het om de juiste plant gaat: de Equisetum arvense, omdat andere soorten te veel gifstoffen bevatten en beter niet inwendig gebruikt
worden. Heermoes bevat veel kiezelzuur en andere
mineralen.
Kan vers in sla worden gebruikt. De jonge
scheuten kun je zoals asperges koken en eten. In
_
_
_
_
_
_
131
__
3. Voeg het raspsel bij 0,5 tot 0,75 liter rauwe
HOEFBLAD
melk, vers van de koe!
HELMKRUID /SCROPHULARIA
NODOSA /
Knopig of hoekig helmkruid leerde ik kennen via
een vroegere buurvrouw. Roza is altijd een moeder
voor mij geweest en ik ben haar dankbaar voor de
vele opvang. Vaak kwamen mijn ouders op zaterdag of zondag laat in de nacht thuis. Ik zat dan
op de trede aan de voordeur te wachten, maar telkens kwam Roza mij oppikken en nam me mee
naar haar huis waar ik gebakken aardappelen en
een lekker stuk vlees kreeg. Ik zat uren bij haar te
spelen of in boeken te snuisteren en vaak sliep ik al
wanneer mijn vader mij kwam halen. Ik moest het
kruid hebben, zei ze, omdat ik er mensen mee ging
kunnen helpen. Zij wist wat ik in mijn mars had en
stimuleerde mij altijd in mijn kwaliteiten.
Het kruid is te vinden langs sloten en in vochtige bossen en heeft zijn naam te danken aan de
roestkleurige bloemen die eruitzien als een brandweerhelm.
Ik kreeg van Roza een handvol zaden om in
mijn tuin te planten. Volgens haar zou een oud
recept mensen verhelpen van aambeien. Je maakt
er wel een infusie van, maar niet in water, wel in
rauwe (verse van bij de boer) melk:
1. Neem een handvol knolletjes.
2. Was ze en rasp ze met de pel zo fijn mogelijk
met een kaasrasp.
132
ZELFGEPLUKT
telkens de melk als hij opkomt van het vuur.
Laat zeker niet overkoken of overlopen.
5. Laat afkoelen in de koelkast. Je krijgt een
groenachtig mengsel.
6. Eet die avond sober.
7. ’s Morgens in één keer op de nuchtere maag
uitdrinken.
8. Niet eten tot 16 uur.
9. Eet de volgende dagen sober.
10. Eventueel na vier à vijf dagen herhalen.
Het mengsel is absoluut niet smakelijk. Rasp de
knolletjes zo fijn mogelijk en drink het mengsel
zo koud mogelijk.
Bijkomende werking van helmkruid:
Gebruik slechts kleine hoeveelheden, anders kan
helmkruid braken of buikloop veroorzaken. Maar
een waarschuwing is niet echt nodig, want de geur
en de smaak is afschuwelijk. Voor infusies gebruiken we de bladeren of bloeiende toppen.
Bloedzuiverend, aangewezen bij huidziektes
zoals huidschilfers, eczeem, psoriasis, chronische huidallergieën met irritatie en jeuk.
Urineafdrijvend
Ontstekingsremmend bij gewrichts-, spieren peesaandoeningen. Past goed samen met
duivelsklauw en zwarte bes of cassis.
Ondersteunt bij een zwakke hartfunctie en
verbetert de bloedcirculatie. (Wordt afgeraden bij mensen met reeds versnelde hartslag.)
Bloedsuikerspiegelverlagend. Aangewezen
bij suikerziekte.
Galafdrijvend en leverreinigend.
_
__
_
_
_
Groot hoef blad (Petasites hybridus)
Klein hoef blad (Tussilago farfara)
he r de rs ta sje
he lm kr ui d
4. Laat de melk drie keer opkoken. Trek
HERDERSTASJE
/CAPSELLA
BURSA-PASTORIS /
Pioniersplantje met typische beursvorminge zaadjes. Sommigen zien er eerder hartjes in. Er is een
verhaal dat vertelt dat het herderstasje in de Eerste Wereldoorlog gebruikt werd om bloedingen
te stelpen. Zelfs een vrouw werd verlost van baarmoederbloedingen door ieder uur een theelepeltje
(= halve koffielepel) sap te drinken.
_
_
W ERKING :
Bloedstelpend bij aambeien, wonden en
neusbloedingen. Samen met brandnetel en
duizendblad ook uitwendig aan te brengen.
Bloedstelpend bij overvloedige en pijnlijke menstruatie. Past perfect samen met
frambozenblad, absint, vrouwenmantel en
heermoes.
Typisch vrouwenkruid ook bij pms,
menopauze en psychische dip. Samen met
sint-janskruid, haver, oranjebloesem, ijzerkruid en lavendel goed bij postnatale depressie en psychische uitputting in het algemeen.
_
Het groot hoef blad is een plant die je vaak weelderig aantreft langs kanaal- en beekoevers, terwijl
het kleine hoef blad eerder langs sloten van zanden heidegronden groeit. In de oude kruidengeneeskunde was de plant bekend voor zijn verlichtende
werking op geïrriteerde bronchiën, maar nieuwe
studies wezen op de aanwezigheid van levertoxische pyrrolizidines en daarom wordt het kruid beter niet meer inwendig gebruikt.
HONDSDRAF /GLECHOMA
HEDERACEA /
Kruidig plantje met niervormige gekartelde blaadjes en paarse bloempjes dat in het wild groeit,
meestal naast brandnetel. Eigenaardig, want wist
je dat hondsdraf de jeuk van brandnetel neutraliseert? Stel: je wandelt op blote voeten door het
gras en je wordt geneteld. Meestal vind je vlak bij
de netel hondsdraf. Je plukt een blaadje en wrijft
dat op de genetelde plaats. De jeuk verdwijnt.
Prachtig toch hoe de natuur ineen steekt!
In de 12de eeuw roemde Hildegard van Bingen
het kruid tegen verkoudheid en wonden. Voor de
16de eeuw werd hondsdraf gebruikt bij het brouwen van bier voor men hop voorschreef. Het bevat
een geringe hoeveelheid gif, dus wees zeer subtiel in
dosering of gebruik veiligere planten zoals dennenknoppen, heemst, klaproos, alant, hyssop, tijm…
_
W ERKING :
Slijmoplossend en ontstekingsremmend,
vooral bij de luchtwegen. Aangewezen bij
bronchitis en sinusitis.
133
/LIPPIA
OF PHYLA DULCIS /
Bodembedekkend plantje met kleine, bolvormige,
witte bloemhoofdjes. Het werd door de Azteken
gebruikt als medicijn bij ademhalingsproblemen.
De blaadjes bevatten hernandulcin, een uiterst
zoete stof die duizendvijfhonderd maal zoeter
is dan suiker. Daarnaast bevat het blad ook een
kleine hoeveelheid kamfer. Daarom wordt aangeraden om het vers slechts in kleine hoeveelheden
te gebruiken. In thee kan het perfect als zoetstof
worden gebruikt.
_
W ERKING :
Onbekend, maar uitstekend alternatief om
te zoeten, met stevia als enige concurrent.
HOP /HUMULUS
LUPULUS /
Een belangrijk kruid in bier door de smaak en de
langere houdbaarheid, maar ook omwille van het
kalmerende effect. Vaak wordt dat niet vermeld in
oude boeken. Eén van de redenen waarom hop werd
gebruikt in plaats van gagel is omdat hop rustge-
134
ZELFGEPLUKT
vend is. Omdat in de middeleeuwen bier voornamelijk in kloosters gebrouwen werd (en verbruikt
werd) kwam hop als temperend kruid beter uit.
Van de plant worden enkel de vrouwelijke bloemen of bellen gebruikt. Daarom spreekt men van
hoppebellen. Hoppebellen verliezen snel hun werking. Na zes maanden hebben ze reeds de helft
van hun werking verloren. Dus koop nooit hop
die ouder is dan één jaar. Ik las in een boekje dat
de bierindustrie een soort crisis ondergaat omdat
de bierconsumptie stagneert. Dat is goed nieuws,
dacht ik meteen. De hoppeteelt hoeft daar niet
onder te lijden.
We kunnen hop voldoende gebruiken in thee.
Er is al te veel bier! Het is mijn missie om mensen
de kunst van het theezetten en kruiden gebruiken
te leren. Dat ogen mogen opengaan en mensen de
waarde van biologisch geteelde kruiden mogen
herontdekken en verwerken tot heerlijke, eenvoudige dranken en gerechten.
_
W ERKING :
Als rustgevende infusie past hop perfect
samen met valeriaan, haver, passiebloem en
kamille.
Slaapbevorderend, helpt zeker bij het doorslapen.
Kalmerend bij nerveuze hartkloppingen en
hartritmestoornissen.
Bevat fyto-oestrogenen, dus goed bij ontregelde menstruatie. Het beste is om hopinfusie te drinken de eerste veertien dagen van
de menstruatiecyclus en dan veertien dagen
niet.
Verhoogt het libido bij vrouwen en verlaagt
het libido bij mannen.
Rustgevend in badwater.
_
_
HYSSOP /HYSSOPUS
__
_
_
Hoestdempend.
Digestief en wormafdrijvend.
Transpiratieremmend, ideaal in de
menopauze bij opvliegers, net als salie. (Niet
gebruiken tijdens griep omdat je dan moet
zweten en ook niet samen gebruiken met
vlier, want dat is zweetbevorderend!)
OFFICINALIS /
Een gemakkelijk te kweken kruid waarvan we
de paarse bloemen en jonge blaadjes of bloeitopjes gebruiken. In de Bijbel werd het als een reinigend kruid gebruikt. Psalm 51: 9: ‘Reinig mij met
hyssop en ik zal schoon zijn; was mij en ik zal witter dan sneeuw zijn’ (Willibrodvertaling 1995 – in
de Nieuwe Bijbelvertaling staat majoraan/marjolein – blijkbaar kenden de vertalers niet echt de
Hebreeuwse namen voor kruiden).
Wordt in de keuken gebruikt bij vette visgerechten, vleespasteien maar ook in desserts of fruitbereidingen.
__
_
ijz er kr ui d
ho p
ho ni ng zo et
HONINGZOET OF AZTEKENZOET
_
_
_
W ERKING :
Zacht opwekkend.
Ontsmettend en vormt samen met rozemarijn, salie en tijm een ideale verkoudheidsinfusie alsook bij bronchitis en griep.
Sterk slijmoplossend: bij heesheid, hoest,
astma, bronchitis tot alle longaandoeningen.
Bloedzuiverend en verhelpt daardoor huidproblemen.
IJZERKRUID/IJZERHARD
/VERBENA
OFFICINALIS /
Meestal wordt dit kruid verward met citroenverbena
omdat ze beide de naam verbena of verveine dragen.
Citroenverbena (zie bij verbena) is een exotische plant
en smaakt naar citroen, terwijl ijzerhard of ijzerkruid
hier weelderig als ‘on’kruid groeit en helemaal niet
naar citroen, maar eerder bitter smaakt.
Bij de Grieken en de Romeinen was het een heilig kruid en bij de Germanen en de Kelten werd
het gebruikt voor zijn talrijke gezonde eigenschappen en ook als probaat middel tegen boze geesten.
Tijdens offerplechtigheden werden heilige plaatsen ermee gereinigd en in toverdranken diende het
om onsterfelijk te worden.
135
_
_
_
__
__
JIAOGULAN
/GYNOSTEMMA
PENTAPHYLLUM/
In China is dit kruid reeds eeuwen bekend als onsterfelijksheidkruid. Nu nog wordt het in Chinese
ziekenhuizen veelvuldig voorgeschreven. Als dat
geen interessant kruid is! De laatste jaren wordt
het ook in het Westen gegeerd.
Het is een slingerplantje dat je gemakkelijk in
ZELFGEPLUKT
huis of zelfs op het terras kan kweken. Een infusie
gezet met de blaadjes van dit plantje smaakt voor
de ene zoet en lekker, voor de andere eerder bitter.
Volgens een artikel in Mens en gezondheid zou dat
te maken hebben met de toestand van je lichaam.
Zit je lichaam vol met afval- en ballaststoffen dan
zou de ‘thee’ bitter smaken. Is je lichaam vrij van
gif- en afvalstoffen dan zou het zoet smaken. Hoe
dan ook, Jiaogulan is een ontgifter. Zo zal de ‘thee’
aanvankelijk bitter smaken. Naarmate je lichaam
ontgift, zal hij zoeter gaan smaken.
Een weinig blaadjes is nodig voor een liter infusie.
_
_
__
_
_
_
W ERKING :
Geeft extra energie en verhoogt de weerstand zowel fysiek en geestelijk.
Regelt de bloeddruk en zorgt voor een betere
doorbloeding.
Betere leverwerking en cholesterolverlagend.
Immuniteitsverhogend.
Bloedsuikerspiegelverlagend, dus goed voor
suikerpatiënten.
Sterke antioxidant, dus antikanker en
antitumorvormend. Ook ondersteunend en
herstellend bij chemotherapie.
Rustgevend en ontspannend. Ontstressend.
KAASJESKRUID /MALVA
SYLVESTRIS /
Mooie plant met roze tot paarse bloemen. Hij
dankt zijn naam aan zijn zaden die als kleine driehoekige porties in een rond zaaddoosje – vergelijkbaar met een kaasdoosje – passen. De bloemen,
wollige bladeren en wortel worden geoogst. De
wortel bevat veel slijmstoffen. De bladeren beste
plukken voor de bloei. De wortel best oogsten in
de herfst. Kaasjeskruid is familie van de heemst.
W ERKING :
Kaasjeskruid werkt bij alle aandoeningen
die te maken hebben met de slijmvliezen.
Opzetten in koud water is het best. Twaalf
uur laten trekken. ’s Ochtends afzeven en de
bloempjes, bladeren en/of wortel in warm
water minstens vijftien minuten laten infuseren. Giet beide aftreksels samen.
Helpt bij tandvleesontsteking, hoest, keelpijn, verkoudheid, bronchitis, irritatie van
de luchtwegen. Gorgelen en drinken van
infusie.
Ontstoken slijmvliezen van maag/darmstelsel, maagzweren en buikloop.
Perfect in het badwater bij eczeem en als
_
_
_
ka mi lle
_
Voor luchtwegaandoeningen past kaasjeskruid perfect bij heemst, klaproos, toorts,
dennenknoppen en sleutelbloem.
ka as jes kr ui d
W ERKING :
Kalmerend en versterkend bij pms, psychische dip, postnatale depressie en psychische
uitputting bij vrouwen in het algemeen.
Goed samen met herderstasje, sint-janskruid,
haver, oranjebloesem en lavendel.
Kalmerend en herstellend bij nerveuze uitputting na overwerkt te zijn of bij gespannen
spieren na astma en/of hooikoorts aanvallen,
depressieve neigingen en slaapstoornissen.
Ontspannende werking op spieren, aangewezen bij buik- en menstruatiekrampen.
Spijsverteringsbevorderend bij moeilijke
spijsvertering, zwakke lever- en galwerking,
maag- en darmproblemen.
Ontsmettend en vochtafdrijvend bij urineweginfecties en vochtophoping.
Stimuleert de borstvoeding
Ontsmettend op de luchtwegen en het spijsverteringskanaal.
Bloeddrukverlagend.
Normaliseert schildklierwerking.
136
jia og ul an
_
_
omslag bij zweren. Houdt de huid soepel en
zacht.
De naam komt van de schrale, stijve stengel die
lijkt op een ijzerdraad. Groeit langs bermen, dijken en onbebouwde gronden. De bloempjes zijn
klein variërend van lichtblauw naar lila. We gebruiken de bloeiende toppen.
__
KAMILLE:
Echte kamille (Matricaria chamomilla)
Roomse kamille (Anthemis nobilis)
Echte kamille is een pioniersbloempje dat als eerste verschijnt op braakliggende gronden. Kamille
is een typisch moeder-en-kind-kruid. Huilbaby’s
en postnatale depressieve mama’s en dito papa’s
vonden soelaas bij het gebruik van kamille. De
smaak van echte kamille is minder bitter dan de
roomse, daarom is een infusie van echte kamille
lekkerder dan een van de roomse.
Roomse kamille ziet er helemaal anders uit dan
echte kamille. Ik denk altijd aan een dik wollig
schaapje dat dringend geschoren moet worden. Er
is vaak verwarring tussen echte en roomse kamille.
Nochtans is hun werking quasi gelijk. Alleen is de
werking van roomse kamille milder. Roomse is dus
zeker aangewezen bij kinderen en zelfs in zeer lage
dosis bij baby’s. Wees hoe dan ook voor kinderen en
137
W ERKING :
Kalmerend in alle gevallen van stress en
spanningshoofdpijn.
Ontsmettend op maag- en darmslijmvliezen.
Beschermend tegen maagzweren, darmontstekingen en bij de ziekte van Crohn.
Krampopheffend bij spasmen aan slokdarm,
maag en darmen maar ook bij pijnlijke menstruatie en weeën.
Als rustgevende infusie past kamille perfect samen met valeriaan, haver, hop en passiebloem.
Ontstekingsremmend en pijnstillend: bij
reuma, jicht en vooral aangewezen bij maagzweren samen met goudsbloem en zoethout.
(Zoethout niet gebruiken indien je geen
neiging hebt tot verhoogde bloeddruk).
Zuiverende lotion bij huiduitslag, bij zwerende ogen om veilig het etter uit te wassen
(steeds van buiten naar binnen toe wrijven).
Ontspannend op de ogen. Doordrenk een
rond wattenschijfje met kamilleinfusie en
leg op de vermoeide ogen. Ga ontspannen
liggen en relativeer je razende gedachten.
In het badwater en als huidspray is het ontsmettend voor kleine wonden, luiereczeem,
netelroos, stralingsirritatie, anale en genitale
ontstekingen, brandwonden en zonnebrand.
‘Ontkleurend’ haarwater voor blonde coupes.
_
_
_
138
ZELFGEPLUKT
Gemakkelijk uit het zaad te kweken plantje. Donkerbruingrijze zaden met diep ingesneden ribben.
Wordt vaak verward met komijn (Cuminum cyminum), omdat ze bijna identiek van uitzicht, smaak
(anijsachtig) en medicinale eigenschappen zijn.
Komijn is wel langwerpiger dan karwij.
Reeds in het Oude Testament in de Bijbel staan
beide vermeld: Jesaja 22: 23: ‘Zo dorst men komijn
niet met een dorsslede en over karwij rolt men geen
wagenrad; komijn wordt met een stok uitgeklopt
en karwij met een roede. Zowel karwij en komijn
worden in de keuken vaak gebruikt.’ Daar kende
men dus al het verschil tussen de twee op elkaar
gelijkende zaden.
Culinair wordt het kruid reeds lang gebruikt.
De Romeinen gebruikten het als peper. Nu wordt
het nog gebruikt in brood, kaas, vlees- en visverwerkingen, goulash, warme appeltjes, gebak en in
likeuren. Karwij is wel sterker van smaak en eigenschappen dan komijn. Best de zaden eerst pletten
of malen alvorens te infuseren. Of laten meekoken
(decoct) om hun eigenschappen vrij te geven.
_
_
W ERKING :
Spijsverteringsbevorderend bij maagklachten, zoals opgeblazen gevoel.
Spijsverteringsbevorderend bij darmklachten, zoals winderigheid en krampen. Past
perfect in een oude en bekende mengeling
met koriander, venkel, kardemom en anijs.
Galvormend en galafdrijvend.
Stimuleert de borstvoeding.
Eetlustbevorderend.
Belangrijk voor mensen met ijzertekort:
echte karwij verhoogt de opname van ijzer.
__
__
KLAPROOS
CARVI /
Zie papaver.
__
_
Verbetert algemene bloedcirculatie.
Kalmerend bij angst, rusteloosheid, zenuwachtigheid, hartkloppingen en slapeloosheid.
Ontstekingsremmend bij bronchitis en
oogontstekingen; ook uitwendig de infusie
deppen op de ontstoken ogen en bij vermoeide ogen.
_
--
kl ee fk ru id
_
_
_
_
_
KARWIJ /CARUM
kl av er
zeker voor baby’s subtieler door de dosis echt heel
laag te houden. Als je weet dat je voor een volwassen slechts 1 eetlepel kruid gebruikt per liter water,
gaan we voor kinderen slechts 1 koffielepel en voor
baby’s nog minder gebruiken op een liter water.
KLAVER
Honingklaver:
akkerhoningklaver (Melilotus officinalis)
gele honingklaver (Melilotus altissimus)
Geel, bloeiend, kruidig weideplantje ideaal
voor de bijtjes, want meli betekent honing.
We gebruiken de bloeiende toppen.
Rolklaver (Lotus corniculatus)
Lijkt sterk op honingklaver, maar rolklaver
is meer een kruipend plantje. De gele bloemknopjes hebben rode topjes of rode streepjes.
We gebruiken de bloeiende toppen.
_
_
W ERKING :
Bevordert de terugvloei van het bloed in
de aderen. Is dus uitstekend bij vermoeide
benen, de befaamde ‘etalagebenen’, restless
legs, zwaartegevoel en spanningen in de benen, kuitkrampen door aderlijke stuwingen,
vochtophoping in onderbenen en enkels.
Kan ook uitwendig als omslag of spray op
pijnlijke, vermoeide en rusteloze benen.
KLEEFKRUID /GALIUM
APARINE /
Groeit weelderig als ‘on’kruid in de tuin en in het
wild. Pluk de jonge topjes, want oudere takken
hebben weerhaakjes die echt pijnlijk kunnen zijn.
Kan vers worden gebruikt (zoals brandnetel en vogelmuur) in thee, soep, als groente en in slaatjes.
Gedroogd in thee of fijn vermalen als poeder en
het poeder innemen. Bevat veel mineralen zoals
heermoes, dus ook kiezelzuur.
_
W ERKING :
Remineraliserend door de talrijke mineralen
en kiezelzuur, dus goed bij osteoporose en
rugletsels (versterkend voor tussenwervelschijven). Past perfect bij heermoes, brandnetel en paardenbloemblad.
Licht vochtafdrijvend.
Bloed- en lymfezuiverend, dus goed bij alle
__
139
huidproblemen. De werking wordt versterkt met paardenbloemblad, brandnetel,
heermoes en zevenblad. Ook uitwendig de
infusie gebruiken als lotion om de huid te
reinigen en als kompres op eczeem en andere
huidaandoeningen zoals acne, psoriasis…
KLIS OF GROTE KLIT /ARCTIUM
_
W ERKING :
Bloedzuiverend en ontsmettend, vooral bij
huidproblemen zoals acne, eczeem, vette
huid en schilfers. Zeer goed bij psoriasis,
maar dient lang gebruikt te worden. Hierbij
passen perfect driekleurig viooltje en madeliefje (weinig gebruiken).
Bloedzuiverend en ontgiftend als voorjaarskuur en ontgiftingskuur. Goed bij reuma,
artritis, jicht…
De wortel bevat veel inuline, een gezonde
suiker‘vervanger’ net zoals in schorseneren,
in de wortel van paardenbloem, cichorei,
alant en artisjok en in de knollen van aardperen (topinamboer). Bloedsuikerspiegelverlagend, dus goed voor suikerpatiënten en als
prebioticum goed voor een goede darmflora,
een betere stoelgang (zowel bij verstopping
als bij buikloop) en voor mensen met prik-
_
_
140
ZELFGEPLUKT
kelbare darm syndroom (pds).
Vochtafdrijvend bij blaasontsteking.
Stimulerende werking op gal en lever.
Herstelt de darmflora.
Wortelaftreksel ideaal bij haarproblemen
zoals vette hoofdhuid, roos en haaruitval alsook als gezichtswater bij acne, eczeem, vette
huid...
LAPPA /
De naam klit komt van de bloem en zaaddoos die
met de vele haakjes graag blijft kleven aan kledij.
Velcro is hiervan afgeleid: velours, de ene zijde van
de klitband en crochet, de haakjes aan de andere zijde van de klitband. De jonge mineraalrijke toppen
zijn zeer voedzaam en samen met de jonge bladeren
van brandnetel en zevenblad heerlijk als ‘spinazie’ of
lekker in soep. We gebruiken vooral de wortel (oogsten in de herfst) en de bladeren (tijdens de bloei).
_
__
KNOFLOOK /ALLIUM
SATIVUM /
Reeds 2500 jaar voor Christus wisten de Sumeriërs
al dat look zeer gezond was en werd het voor allerlei
doeleinden gebruikt. Ook in het graf van Toetanchamon vond men look en in de Bijbel vind je tal
van aanwijzingen over het gebruik ervan. Tijdens
de pestepidemieën in de middeleeuwen beschermden de lijkopruimers zich door lookpreparaten te
drinken. Louis Pasteur toonde aan dat look heel
wat schadelijke bacteriën kan doden. Albert Schweitzer gebruikte look om een ernstige parasietenbuikloop te behandelen. In China gebruikt men
bijna dagelijks look in gewokte groenteschotels om
bederf en besmetting tegen te gaan. Je kunt verse
lookteentjes gebruiken, maar om de geur en de
smaak van look te verzachten, kun je de teentjes in
uiterst dunne schijfjes snijden en laten drogen. Je
kunt die gedroogde schilfers gebruiken om te infuseren, maar je kunt ze ook vermalen tot poeder.
_
W ERKING :
Sterk antiseptisch, natuurlijk antibioticum,
zelfs gewoon opgehangen in strengen in een
kleine ruimte. Teentjes getrokken in honing
werken als hoestsiroop en bij keelpijn.
Verbetert de immuniteit.
Eetlustbevorderend bij anorexia of verminderde eetlust.
__
_
_
_
__
Vitaliserend bij vermoeidheid en algemene
zwakte.
Bloedverdunnend: bevordert doorbloeding
en werkt bloeddrukverlagend.
Cholesterolverlagend: vermindert de kans op
hart- en vaatziektes.
Galafdrijvend.
Perfect bij darmproblemen van gasvorming,
winderigheid tot darminfecties. Vermindert
de kans op maag- en darmkanker.
Een gevaarlijk knoflookverhaal: tijdens een herboristencursus was er een leraar die beweerde dat hij
oorontstekingen bij kinderen genas met een knoflookteentje. Hij liet het teentje in de vorm van een
oortapje snijden om zo gemakkelijker in de gehoorgang te brengen. Hij gebruikte letterlijk de eigenschappen van look: betere doorbloeding en antiseptisch. De arme man dacht niet na over de gevolgen van zijn simpele redenering en wist niet dat
de kinderen met de gevaarlijke knoflook-oortapjes
dringend naar de spoeddienst moesten met een
verbrand oor!
De sappen van knoflook zijn zo krachtig dat
de buitenooringang verbrandt. Gebruik dus nooit
knoflook puur op de huid en zeker nooit een teentje in de oren. Zo zie je maar dat je met alle informatie echt supervoorzichtig moet zijn, zelfs met
informatie van leraren!
Onlangs hoorde ik het verhaal opnieuw vertellen op een kruidenwandeling door een lieve herboriste. Zij prees die ondoordachte remedie opnieuw
aan. Ik kon het niet laten om voor de hele groep te
reageren. Misschien was het ongepast, maar ik was
zo geschrokken dat de totaal uit verband getrokken remedie nog steeds aanbevolen wordt.
Slik niet alles als gesneden koek en wees uiterst
voorzichtig met ‘wijze’ raad! Ui is veel zachter,
maar ga je ook nooit rechtstreeks en bloot op de
huid gebruiken. Je kunt in een zakdoek fijngesnipperde ui inpakken en die op het oortje leggen,
maar zeker nooit puur en zuiver rechtstreeks op de
huid, anders kun je brandwonden veroorzaken.
KOMIJN/KUMMEL /CUMINUM
CYMINUM /
Donderbruine zaden met lichtgekleurde inkepingen die bij het vermalen een geelachtig poeder
geven. Wordt vaak verward met karwij (Carum
carvi), omdat ze bijna identiek van uitzicht, smaak
(anijsachtig) en medicinale eigenschappen zijn.
Komijn is wel langwerpiger dan karwij.
Culinair wordt het kruid reeds lang gebruikt.
Het wordt gebruikt in curry’s, chutneys, soep en
lamsgerechten. Wordt in sommige kazen gebruikt.
Komijn is zachter van smaak dan karwij, maar
wees spaarzaam want komijn overheerst snel. Best
de zaden eerst pletten of malen vooraleer te infuseren. Of laten meekoken om hun eigenschappen
vrij te geven.
_
_
_
_
W ERKING :
Spijsverteringsbevorderend bij maagklachten, zoals indigestie en moeilijke spijsvertering.
Spijsverteringsbevorderend bij darmklachten, zoals winderigheid en buikkrampen.
In de ayurvedische geneeskunst wordt
komijn gebruikt om andere kruiden beter te
kunnen opnemen en de lever te stimuleren.
Stimuleert de borstvoeding.
141
_
__
_
_
_
Spijsverteringsbevorderend en eetlustbevorderend.
Maagversterkend.
Kalmerend bij darmkrampen en zure oprispingen.
Verdrijft darmgassen en opgeblazen buik. Past
perfect in een zeer oude en bekende mengeling met karwij, venkel, kardemom en anijs.
W ERKING :
KORIANDER /CORIANDRUM
KORENBLOEM /CENTAUREA
CYANUS /
Een prachtig veldbloempje dat veruit één van mijn
lievelingsbloemen is. Het was mijn droom een
boeket veldbloemen met korenbloemen van mijn
geliefde te krijgen, nog meer dan een bruidsboeket.
Alhoewel witte rozen de pure liefde – die ik graag
op mijn bureau heb staan als teken van verbondenheid met Maria Magdalena – en rode rozen de
vurige liefde symboliseren, heeft korenbloem voor
mij een betekenis van eenvoud en puurheid in eenheid met het goddelijke omwille van de koningsblauwe/paarse kleur. Ik was diep ontroerd toen ik
voor het eerst in de gloed van een immens grote
ondergaande oranjevuurrode zon in La Drôme een
korenbloemenveld zag met hier en daar rode klaprozen tussen. Grappig dat ze roze worden als je ze
tussen rozen plant.
Wordt vaak in thee- en kruidenmelanges gebruikt als verfraaiing. Ik las in een gerenommeerd
kruidenboek dat het gebruikt wordt om het waterige aftreksel blauw te kleuren, maar dat is niet
waar. Korenbloem kleurt het water niet blauw.
Voor een paar seconden misschien, maar dan trekt
de kleur onmiddellijk weg. Zelfs de bloempjes
worden na enkele minuten infuseren wit.
142
ZELFGEPLUKT
SATIVUM /
Gemakkelijk te kweken uit de kogelvormige zaadjes. Groene plant die vooral in de Indiase en Aziatische keuken gebruikt wordt. We oogsten de
zaden en de blaadjes. In Thailand wordt ook de
wortel gebruikt. Je houdt van het kruid of je vindt
het maar niets. We gebruiken de zaden en de bladeren. De zaden kun je drogen en ongemalen bewaren. De bladeren verwerken we enkel vers. Bij
een icetea kan een vers korianderblaadje het geheel
afwerken of verpesten.
Culinair wordt koriander in heel wat gerechten gebruikt. De zaden smaken het best als je ze
even roostert en dan plet voor gebruik. Ze passen
perfect in sauzen en in zoete gerechten. Korianderzaadjes vind je ook in mengelingen van specerijen, vooral in India en Indonesië, maar ook in de
meditterane keuken. De bladeren worden vers op
het eind van de bereiding gebruikt omdat ze hun
smaak verliezen tijdens het koken. Je vindt ze in salades, chutneys, guacamole, als eetbare versiering
op soep en roerbakgerechten. In Taiwan wordt
steeds een plukje korianderblaadjes op gewokte
groenten geserveerd in vegetarische gerechten.
W ERKING :
De zaden worden gekneusd of gemalen en
geroosterd voor gebruik. De bladeren vers
toevoegen aan een infusie.
lav en de l
ko r en blo em
Vooral als oogwater gebruikt bij lichte
oogontsteking, maar ook verzachtend en
verkwikkend bij vermoeide ogen.
Zeer licht bloedzuiverend: kan ondersteunend worden gebruikt bij andere kruiden
met dezelfde functie, bijvoorbeeld bij reuma.
De Romeinen gebruikten lavendel in hun baden, vandaar de naam. In het Latijn betekent
lavare ‘wassen’. In de middeleeuwen kweekten de
monniken veel lavendel om de lucht te zuiveren
alsook om insecten en zelfs boze geesten weg te
houden. Vroeger gebruikte men lavendelpoeder in
het voedsel zodat het beter kon bewaren.
Ik noem lavendel een allround ehbo-middel.
Het heeft een waaier van goede eigenschappen en
kan dus in veel gevallen als eerste hulp worden gebruikt. Wil je voor een bepaald probleem een kruidenondersteuning dan kijk je beter naar een plant
die specifieker werkt.
In de keuken kun je lavendel gebruiken bij
desserts en in gebak. Let op dat de lavendel die
je gebruikt niet commercieel gekweekt is en vol
pesticiden en herbiciden zit. Gebruik uitsluitend
biokwaliteit. Ook voor cosmetica. De huid is ons
grootste orgaan en heel wat stoffen worden langs
de huid opgenomen. Dus let op wat je smeert!
_
_
_
LAVENDEL
/LAVENDULA
ANGUSTIFOLIA
of
LAVENDULA OFFICINALIS /
Er bestaan ongelooflijk veel lavendelsoorten: van
breedbladige tot vlinderlavendel of zelfs tandlavendel. De variëteit angustifolia, vera of officinale is de ‘echte’ lavendel. In Zuid-Frankrijk wordt
er met tal van kruisingen geëxperimenteerd om
soorten te bekomen die extra geurig zijn of meer
etherische olie bevatten. Lavendel, je houdt ervan
of je vindt het maar niets.
Als je het gebruikt in een infusie, wees er dan
voorzichtig mee, want de smaak gaat gauw overheersen. De meeste mensen associëren de geur en
de smaak met die van zeep. Wees dus subtiel als je
lavendel puur of in een melange gebruikt.
W ERKING :
Ontsmettend bij alle ontstekingen, zowel inen uitwendig.
Kalmerend, zowel geestelijk als fysiek zoals
bijvoorbeeld bij zenuwpijnen. Schitterend in
het badwater bij rusteloze baby’s en/of mama’s.
Samen met herderstasje, sint-janskruid,
haver, oranjebloesem en ijzerkruid goed bij
pms, psychische dip, postnatale depressie
en psychische uitputting bij vrouwen in het
algemeen.
Pijnstillend in de breedste zin van het
woord.
Algemeen krampwerend.
Bacterie- en virusdodend.
Wondhelend in- en uitwendig en uitstekend bij
zonnebrand, brandwonden en radiodermistis.
_
__
_
143
_
LOOK-ZONDER-LOOK /ALLIARIA
PETIOLATA OF ALLIARIA OFFICINALIS /
In bossen en langs heggen groeiend kruid. Onderaan ronde bladeren, hogerop meer spitse bladeren.
Bij het kneuzen van de bladeren ruik je een vrij
sterke knoflookgeur. Het is geen hoog medicinale
plant, maar hij heeft toch een paar zacht werkende
pluspunten én een geur en smaak die andere kruiden in een infusie kunnen opfleuren. We gebruiken de bladeren en de bloeiende toppen. Pluk de
hoogste toppen van look-zonder-look als je plukt
in het bos, zodat je zeker bent dat er geen vos op
geplast heeft.
__
W ERKING :
Ontsmettend en licht slijmoplossend.
Licht opwekkend.
LUZERN
Zie alfalfa.
144
ZELFGEPLUKT
speenkruid en/of helmkruid dat je enkel als
zitbadje gebruikt, kan hierbij aanvullend
ondersteunend werken (zie bij speenkruid
en/of helmkruid bij de kruiden uit de tuin).
__
MAAGDENPALM /VINCA
MINOR /
Wordt vaak als bodembedekker in tuinen aangelegd, omdat hij altijd groen blijft. De paarse bloemen, alleenstaand op een lange steel, inspireerden
menig magiër en worden gedronken als ‘thee’. De
maagdenpalmbloem was ook een vast onderdeel
van middeleeuwse liefdesdranken. We gebruiken
de bladeren en de bloemen.
_
W ERKING :
Verwijdt de hersenbloedvaten en zorgt voor
een betere hersendoorbloeding. Nuttig bij
concentratiestoornissen, geheugenverlies,
evenwichtsstoornissen, oorsuizen en verminderd gehoor, verminderd zicht, duizeligheid,
hoofdpijn en migraine. Aangewezen bij
bejaarden, bij de ziekte van Alzheimer en
dementie.
Verhoogt de weerstand van aderwanden en
de kleine haarvaatjes bij stoornissen van de
veneuze bloedsomloop zoals spataderen,
aambeien, aderwandontsteking, vermoeide
benen. Past goed samen met akkerhoningklaver, toverhazelaar, paardenkastanje,
muisdoorn en ginkgo. Een infusie van
_
Bloeddrukverlagend.
Eetlustopwekkend vooral als meiwijn.
MALROVE /MARRUBIUM
VULGARE /
Kruid met grijsgroene gekrulde bladeren met een
zilverwitte schijn en witte bloempjes. In Engeland
wordt het gebruikt om bier (malrovebier) en likeur van te maken. We gebruiken de bladeren en
de bloeiende toppen.
_
_
__
W ERKING :
Slijmoplossend bij ademhalings- en luchtwegenproblemen zoals verkoudheid en bronchitis.
Spijsverteringsbevorderend en eetlustopwekkend.
Voorkomt darmgassen en opgeblazen gevoel.
Verhoogt galafscheiding en stimuleert de
leverwerking.
ma de lie fje
Schimmelwerend zoals bij vaginale problemen
en mycose (parasitaire schimmel op slijmvliezen, bijvoorbeeld Candida en kalknagel).
Als gezichtswater samentrekkend bij
verwijde poriën en bepaalde vormen van
huiduitslag. Past goed samen met braamblad,
frambozenblad en toverhazelaarblad.
Insectverjagend en antiparasiet zoals luizen.
Hiervoor gebruik je de infusie als haarwater.
Om insecten te verjagen kun je gedroogde
bloemen in bundels of in linnen zakjes ophangen in kasten. Zo kun je motten, mijten
en andere insecten verdrijven of gewoon
boven het bed muggen weghouden.
ma ag de np alm
_
_
MARIADISTEL /SILYBUM
MADELIEFJE /BELLIS
PERENNIS /
Groeit bijna het hele jaar door in graslanden. Als
het regent en tijdens de nacht buigt het hoofdje
naar de grond, maar eens de zon opkomt, opent ze
haar hart. Een overblijvende (perennis) schoonheid
(bellis). We gebruiken de bladeren en bloemen. De
bloempjes ogen mooi drijvend op een infusie.
_
_
W ERKING :
Heel weinig gebruiken.
Bloedzuiverend, vooral bij huidproblemen zoals
acne, eczeem, vette huid en schilfers. Hierbij
passen perfect driekleurig viooltje en klis.
Mild ontsmettend en slijmoplossend bij
luchtwegontstekingen en bronchitis.
MARIANUM /
Mooie grote distel die 1 m² in beslag neemt en
tot 3 meter hoog kan groeien. In de middeleeuwen werd de wortel van de plant als groente gekookt zoals schorseneer, de jonge blaadjes zonder
de doornen als sla of als spinazie, de stelen als asperges, de bloemhoofdjes als artisjok en de zaden
werden geroosterd en als koffiesurrogaat gebruikt.
Wij gebruiken de rijpe zaden zonder pluis eraan
die we pletten of malen net voor we ze infuseren.
Je kunt ook de jonge bladeren hiervoor gebruiken.
_
W ERKING :
Gal- en leverstimulerend, goed samen te
gebruiken met citroenschil, olijf bladeren,
artisjok en boldo (zie infusies van specerijen
en uitheemse planten).
Bij alle leverproblemen en zwakke leverwerking.
Bij huidziektes ten gevolge van leveraandoeningen.
_
_
145
ma rjo lei n
__
_
Uitstekend spijsverteringsbevorderend en
darmgasafdrijvend. Bij borstvoeding wordt
venkelinfusie aangewezen voor baby’s met
veel buikkrampjes, maar een marjoleininfusie is gunstiger en veiliger. (In venkel en in
anijs heb je anethol – in anijs zelfs heel veel
– maar in marjolein niet. Daarom is deze
drank voor de zogende moeder en de baby
nog meer aangewezen.)
Kalmerend en ontspannend bij stress, spanningen, benauwdheid en angst.
Darmgasafdrijvend.
Menstruatiebevorderend.
Pijnstillend bij spierpijnen, maag- en darmkrampen maar ook bij menstruatiepijnen.
Voor de luchtwegen ontsmettend, slijmoplossend en krampopheffend bij hoest, griep
en verkoudheid. Goed samen met tijm.
Bevordert het zweten bij koorts.
Vermindert de seksuele drang.
_
__
_
_
__
MIERIKSWORTEL
MARJOLEIN /ORIGANUM
MAJORANA OF
MAJORANA HORTENSIS /
Marjolein of majoraan (Origanum majorana of
Majorana hortensis) is de eenjarige plant terwijl
de wilde marjolein of oregano (Origanum vulgare)
de doorlevende plant is. Groeit weelderig zo niet
woekerend in de tuin. Wordt vaak in de keuken
gebruikt naast citroen, knoflook, rozemarijn, salie
en tijm in allerlei Griekse en Italiaanse gerechten,
bij aubergines, paprika’s, tomaten en allerlei sauzen. Je kunt de bladeren (voor de bloei) alsook de
bloeiende toppen gebruiken.
146
ZELFGEPLUKT
_
_
_
Vochtafdrijvend en ontsmettend bij urineweginfecties.
Eetlustopwekkend, spijsverteringsbevorderend en voorkomt winderigheid.
Herstelt de darmflora.
W ERKING :
/ARMORACIA
RUSTICANA /
Winterharde, bladverliezende plant. Groeit weelderig door de dikke ondergronds woekerende penwortel en vele zijwortels. Een klein stukje wortel groeit
uit tot een stevige plant. Werd reeds sinds de middeleeuwen culinair en medicinaal gebruikt. De scherpe
smaak wordt veroorzaakt door mosterdoliën.
Wasabi kun je zien als de groene variant die
in het Oosten, vooral in Japan maar ook in China, gebruikt wordt. Per persoon wordt er in een
klein opdienschaaltje met sojasaus een klein bee
tje wasabi aan de rand gebracht. De bedoeling is
om met een chopstick de wasabi al roerend ‘op te
lossen’ in de sojasaus. Die saus wordt gebruikt als
dipsaus bij sushi, dimsum of groentjes.
Je kunt zowel de bladeren als de wortel gebruiken. De jonge frisse bladeren zijn ook lekker en
gezond in slaatjes of stoofpotjes. Mierikswortel
moet je wel vers gebruiken, want bij het drogen
gaan er veel eigenschappen verloren. We oogsten
in de herfst. Je kunt een stuk wortel in een bloempot met vochtig zand op de vensterbank bewaren
of je kunt de wortel raspen of fijnmalen, in een bokaal scheppen, overgieten met azijn, olie of alcohol
van 45° om te bewaren.
De plant groeit voor niets. Ik nam eens op een
kruidenwandeling een piepklein wortelstukje
mee, plantte het in mijn tuin en nu bloeit er elk
jaar een weelderige mierikswortelplant in mijn
tuin. Geen paniek als je in de winter niets meer
van de plant terugvindt: het hele bovengrondse gedeelte verdwijnt. In de lente schiet hij lekker weer
uit de grond.
_
W ERKING :
Bacteriedodend, ontsmettend, hoestdempend en ontzwellend op slijmvliezen. Aangewezen bij verkoudheid, keelontsteking,
sinusitis en griep.
mo ed er kr ui d
Leverregenererend dus herstellend bij alle leverproblemen zelfs bij leverbeschadiging onder andere door alcohol, medicijnen, drugs,
voedingsadditieven (kleur-, geur-, smaak- en
bewaarstoffen), verkeerde voeding (overmaat
aan vet en suiker), chemische stoffen (zware
metalen, lijmen en verven)...
Licht laxerend en spijsverteringsbevorderend.
Aansterkend en eetlustopwekkend (bladeren).
mi er ik sw or tel
_
MOEDERKRUID /CHRYSANTHENUM
PARTHENIUM OF TANACETUM PARTHENIUM /
Voor niet-kenners lijkt moederkruid op kamille,
maar het is een totaal ander plantje met een compleet andere werking. Sinds de tijd van het Oude
Egypte werd het plantje gebruikt bij hoofdpijn,
koorts en pijn. In de middeleeuwen werd het in de
tuinen aangeplant om de lucht te zuiveren, ziektes
en insecten buiten te houden, net als lavendel. Gedroogd hebben de bloemen een mot- en insectenwerende werking net als lavendel. We gebruiken
vooral de bladeren, maar ook de bloemen kun je
gebruiken. Moederkruid is wel bitter.
_
W ERKING :
Zowel preventief als curatief bij migraineaanvallen. Vermindert de ernst van de
symptomen als gezichtstoornissen, hoofdpijn
en misselijkheid.
Sterk ontstekingsremmend en pijnstillend.
_
147
__
_
Koortswerend.
Huidherstellend bij psoriasis en eczeem.
Menstruatiebevorderend.
let op: door de sterke werking best in lage dosis
gebruiken. Kan bij gevoelige personen huiduitslag veroorzaken.
en zure oprispingen, maagwandontsteking
en maagzweren.
Door de aanwezigheid van aspirineachtige verbindingen aangewezen bij maag- en
darmontstekingen, gewrichtspijnen, reuma,
jicht, zenuwpijnen en weefselontsteking.
Ook goed bij buikloop, vooral bij kinderen.
Vochtafdrijvend, dus goed bij nierproblemen, vochtophoping (in benen en buik) en
alle reumatische toestanden. Goed samen
met berk, guldenroede en javathee (Orthosiphon stamineus Benth).
Koortsverlagend. Past goed bij vlierbloemen
en de katjes van de hazelaar.
_
_
MOERASSPIREA /SPIRAEA
ULMARIA
mu nt
mo er as sir ea
_
of
FILIPENDULA ULMARIA /
Deze opvallende plant vind je vooral op vochtige
plaatsen, letterlijk in een moeras of aan vijver- of
slootranden. Druïden gebruikten het, naast watermunt en ijzerhard, als één van hun krachtigste en
heiligste kruiden. De grote roomkleurige bloementrossen ruiken honingzoet en je hart wordt er vrolijk en blij van (volgens Gerard in 1597). Daarom
werden ze in de middeleeuwen gedroogd en vaak in
huizen, kerken en openbare gebouwen gebruikt om
de muffe geuren te verdrijven. Nu nog worden de
bloemen gebruikt in de parfumindustrie. We plukken de bloemen of de bloeiende toppen.
_
W ERKING :
Reguleert de maagzuurproductie en is dus
aangewezen bij mensen met te veel maagzuur
148
ZELFGEPLUKT
_
__
_
MUNT
groene aarmunt (Menthe spicata) (Mentha
viridis)
kruizemunt (Mentha crispata )
akkermunt (Mentha arvensis)
pepermunt (Mentha X piperita)
Er zijn heel wat muntsoorten. De ene kun je als
‘thee’ gebruiken, de andere zijn meer voor cosmetisch of industrieel gebruik. Pluk steeds vóór de
bloei. Mentha spicata is de gewone aarmunt. In de
Maghreblanden wordt die munt nana genoemd en
wordt gebruikt in de Marokkaanse muntthee –
ook soms Maghrebijnse muntthee genoemd.
Ik hoor vaak dat er verwarring is over wat
munt‘thee’ is. Als mensen op café of restaurant
muntthee bestellen, bedoelen ze vaak een Marokkaanse thee. Maar eigenlijk is munt‘thee’ een infusie van alleen muntblaadjes. Voor de Marokkaanse
muntthee daarentegen wordt er groene thee aan
toegevoegd. Hiervoor gebruiken ze gunpowder.
Dat is een mindere kwaliteit van groene thee uit
de streek van Ningbo in China. Die thee wordt
doorgaans machinaal geoogst en machinaal tot
harde bolletjes gerold, vandaar de naam gunpowder. De thee wordt opgekookt. Daarom wordt er
geen hoge kwaliteit gebruikt. Ook de temperatuur
van deze landen laat het niet toe om topthee in de
juiste conditie te bewaren, vooral als je weet dat
die mensen meestal nomaden zijn en geen koelkast
meesleuren met groene thee in. Dus de gunpowder
wordt eventjes opgekookt, dan wordt munt eraan
toegevoegd en jammer genoeg veel te veel suiker!
Onlangs zag ik in een kookprogramma een
Marokkaanse muntthee klaarmaken. De dame in
kwestie wou er niet te veel suiker in doen. Parmantig gooide ze acht klontjes in een theepotje van een
halve liter. Dat is haast evenveel suiker als in een
colaflesje! En dan maar beweren dat ze er niet te
veel indeed. Wat is dan in haar normen veel? Zo
zie je maar: interpretatie!
Ik zet Marokkaanse thee zonder suiker en die
wordt door iedere proever als zeer lekker aanvaard.
Een enkeling, meestal van oosterse of zuiderse herkomst, wenst toch wat suiker. Maar die laat ik dan
met een hamertje van zo’n grote suikerkegel suiker
afkloppen. Dat is haast onbegonnen werk en de
suikerfan geeft het gauw op. Ik ben dan blij. Al-
weer iemand die ik de onzin van suiker heb laten
inzien! Als de thee voldoende getrokken is, wordt
die op smaak gebracht met een geutje oranjebloesemwater. In sommige horecazaken krijg je een
mooi geciseleerd flesje met oranjebloesemwater,
zodat je zelf dat overheerlijke maar sterk aromatisch parfum kunt toevoegen. Je kunt ook werken
met een draadje saffraan, maar dan moet je dat wel
laten meekoken met de gunpowder. Saffraan geeft
pas zijn smaak en kleur ten volle af als je het laat
meekoken en heel lang laat trekken. In de winter
voegen de Marokkanen er een takje absint bij. Absint werkt op de lever en is een vetverteerder bij
uitstek. Vaak eten ze vettigere spijzen in de winter
en zodoende is een lichte absintinfusie het ideale
kruid of drankje om die maaltijd te vergezellen.
Maar we hadden het over munt. Wij kennen het
best de pepermunt (Mentha X piperita). Dat kruisje
in de Latijnse naam toont dat het om een kruising
gaat. Een kruising tussen gewone aarmunt en watermunt. Watermunt wordt niet als voedsel gebruikt,
maar wel in de cosmetica. Pepermunt daarentegen
kan wel als voeding of infusie worden gebruikt. Mooi
en lekker is een groot stevig glas met daarin een paar
takjes verse munt en eventueel een schijfje citroen.
_
W ERKING :
Kalmerend, maar dan vooral op het spijsverteringsstelsel. Uitstekend bij winderigheid,
darmkrampen, spastische darmen... Ook voor
kinderen. Maak voor hen wel een lichte infusie. Je weet: less is more! Dus heel laag doseren,
zeker bij kinderen. Sommige boeken bevelen
munt ook aan bij zwangerschapsbraken, alhoewel hier uiterste voorzichtigheid geboden
is! Vooral de eerste drie maanden. Gebruik
liever citroenmelisse in lage dosis, want dat is
wel veilig voor zwangere vrouwen.
149
_
__
Pijnstillend en verdovend bij maagwandontsteking, darmwandontstekingen, maag- en
darmzweren.
Bevordert de eetlust en spijsvertering.
Pijnstillend en licht verdovend bij hoofdpijn,
migraine, zenuw- en rugpijn (ook uitwendig
aan brengen).
Afkoelend, pijnstillend en jeukwerend als
het op de huid verneveld wordt. Let op:
neem nooit een bad in een muntinfusie en
zeker niet met etherische olie van munt.
Munt werkt zo afkoelend dat het gevaarlijk
is om erin te baden. Het beste vernevel je een
lichte infusie op je huid als je het te warm,
pijn of jeuk hebt.
_
Nog even een woordje uitleg over het afkoelende
aspect. Groene thee alsook munt, hoe warm ook
gedronken, werken afkoelend. Daarom krijg je in
de woestijn op het heetst van de dag een warme
Marokkaanse thee en toch koel je af. Het is zelfs
aan te raden bij warm weer geen gekoelde dranken te drinken. Wij denken dat een ijsgekoeld
frisdrankje afkoelt, maar niets is minder waar.
Meestal verstoren we ons spijsverteringsstelsel zodanig, ook mede door de hoeveelheid suiker, dat
buikloop het gevolg is. Het is niet alleen de temperatuur van een drank die je opwarmt of afkoelt,
het is ook de aard van de drank die dat doet.
150
ZELFGEPLUKT
Ben je een kouwelijk type, dan drink je in de
winter of op koude dagen best zwarte thee. Zwarte
thee is opwarmend. Daarbij kun je gember voegen
die ook opwarmend werkt. Hoe super de antioxidanten ook in groene thee zijn, de antioxidanten
in zwarte thee werken ook nog voldoende en daarom drink je beter zwarte in koude periodes. Voeg
dus geen gember bij groene thee of munt bij zwarte
thee, want dan werk je met tegenstrijdige krachten
in een en hetzelfde preparaat. In het commerciële
circuit vind je die combinaties wel. Blijkbaar zijn
de mensen die deze samenstellingen bedachten
onwetend over de krachten van thee en kruiden.
OGENTROOST /EUPHRASIA
OFFICINALIS /
Prachtig klein plantje waarvan de gele en paarse
tekeningen en vlekjes op de witte bloempjes doen
denken aan een tranend oog. Hildegard van Bingen was de eerste die het plantje vermeldde als
oogheelmiddel en om het geheugen te versterken.
We gebruiken het hele bovengrondse gedeelte.
_
W ERKING :
Samentrekkende en ontsmettende werking
op het oogbindvlies, goed bij tranende, rode,
gezwollen, geïrriteerde, vermoeide, gevoelige, ontstoken en etterende ogen, en oogwallen.
Slijmoplossend, aangewezen bij verkoudheid.
Samentrekkend en ontstekingsremmend
voor de bovenste luchtwegen. Aangewezen
bij verkoudheid en sinusitis.
Verzacht de symptomen van hooikoorts.
__
_
oo st- in dis ch e ke rs
Verzacht lever-, gal - en nierproblemen.
Voorkomt en helpt bij het uitdrijven van galen nierstenen.
Let ook op met grote hoeveelheden muntinfusie te drinken. De darmen kunnen erdoor
licht verdoofd worden, waardoor hun werking
vertraagt en zodoende constipatie ontstaat. In
geval van een darmonderzoek is muntinfusie
aangewezen om de darm rustig te maken.
on ze lie ve vr ou wb ed str o
__
_
ONZELIEVEVROUWEBEDSTRO
/ASPERULA
ODORATA
of GALIUM
ODORATUM /
Schattig, klein plantje dat in de tuin voor een
prachtig groen tapijt zorgt, bezaaid met witte stervormige bloempjes. Volgens de naam zou Jozef dit
plantje gebruikt hebben als stro om de kribbe mee
te vullen zodat het kindje Jezus goed kon slapen.
Een typisch vrouwenkruid net als vrouwenmantel. Het is de plant van de meiwijn of Maitrank.
Vers ruikt de plant nauwelijks maar gedroogd
heeft hij een aangenaam parfum. We gebruiken
de het bovengronds gedeelte, de bloeiende toppen.
_
_
_
W ERKING :
Rustgevend en ontspannend, twee eigenschappen om goed te kunnen inslapen vooral
bij kinderen en bejaarden.
Eetlustopwekkend, spijsverteringsbevorderend en aansterkend.
Gal- en urineafdrijvend.
OOST-INDISCHE KERS
/TROPAEOLUM
MAJUS /
Een prachtig plantje met gele, oranje of rode trompetachtige bloemen dat gemakkelijk te zaaien en te
kweken is, zonder dat je ernaar moet omkijken. Liefst
in zo’n arm mogelijke grond, want dan krijg je veel
bloemen. Hij kan over de grond kruipen, maar evengoed rond een boom, heg of lattenwerk slingeren.
Afkomstig uit de Andeslanden zoals Peru,
Ecuador, Bolivia en Colombia waar hij als wondkruid gebruikt werd, vond hij zijn weg naar hier als
sierplant in de tuinen. Als snelgroeiende plant is
hij bijzonder nuttig in de groente- en fruittuin. Hij
houdt allerlei luizen en dierlijke parasieten weg van
groente en fruit. Ook rond bijenkorven beschermt
hij de bijen tegen mijten. Als groente zijn zowel de
verse bloem als het verse blad lekker door de waterkersachtige smaak, vandaar ook de naam ‘kers’.
In het Frans wordt ook gesproken over la plante pour les cheveux, omdat een lotion aangebracht
151
_
_
_
__
en bij aandoeningen van de urinewegen, terwijl
de wortel vooral ter ondersteuning voor de lever
gebruikt wordt. De wortel in de herfst geoogst zit
bomvol mineralen en inuline. De stengel gebruiken we niet, maar het melksap kun je wel aanstippen op wratten.
VULGARE /
Dit is de doorlevende of wilde marjolein. Je plant
deze soort het best in de tuin. Wordt vaak in de
mediterrane keuken gebruikt naast rozemarijn,
salie en tijm.
Zie marjolein.
W ERKING :
Sterk ontsmettend, zowel voor bacteriën, virussen en schimmels vooral bij urineweginfecties en infecties van de geslachtsorganen.
Sterk ontsmettend, zowel voor bacteriën,
virussen en schimmels bij luchtweginfecties
zoals verkoudheid, hoest, bronchitis en griep.
Sterk ontsmettend, zowel voor bacteriën, virussen en schimmels uitwendig bij haarproblemen, huiduitslag en schimmelinfecties.
Eetlustbevorderend.
Bloedzuiverend en zorgt voor betere doorbloeding. Aangewezen bij huidproblemen,
koude handen en voeten.
Bron van vitamine C. Aangewezen bij
vermoeidheid, voorjaarsvermoeidheid en
lusteloosheid.
Zwavelbron. Aangewezen bij huid- maar
vooral haarproblemen, voorkomt broze
haren, haaruitval en kaalheid. Haarlotion:
alles van de Oost-Indische kers (bloemen,
bladeren en zaden) mengen met brandnetelbladeren, tijmtoppen, salieblaadjes en buxusblaadjes. Dat hakken en twee à drie weken
laten trekken in alcohol van 90°. Zeven en
uitpersen, een paar druppels etherische olie
van geranium erbij en insmeren maar!
Vochtafdrijvend en vlottere vetverbranding.
Remt de schildklierwerking.
_
_
__
152
ZELFGEPLUKT
PAARDENBLOEM
/TARAXACUM
OFFICINALE /
Wijdverspreid plantje dat je overal tegenkomt. De
plant heeft een ongelooflijk groot aanpassingsvermogen. De bladeren zitten barstensvol mineralen
en worden in de keuken veelvuldig gebruikt in slaa
tjes of in soep. Als je de plant nog steeds in de volle
aarde staand in een donkere kartonnen of plastiek
koker voor een paar dagen opsluit, krijg je bleke
lichtgele bladeren: de molsla. Je kunt ook de bloemen verwerken in heel wat gerechten. De wortel
is eerder bitter, maar kan gekookt bij bloemkool,
schorseneren of prei als een bitter hapje in een
sausje worden verwerkt.
Het onderscheid wordt ook medicinaal gemaakt: de bladeren werken vooral vochtafdrijvend
PAARDENSTAART
Zie heermoes.
_
W ERKING :
pa ar de blo em
OREGANO /ORIGANUM
W ERKING :
Vochtafdrijvend en urinezuurafdrijvend.
Ideaal als lentekuur samen met heermoes,
brandnetel en kleefkruid bij oedeem, reuma,
artrose, artritis, jicht en overgewicht.
Bloed- en lymfezuiverend, dus goed bij alle
huidproblemen. De werking wordt versterkt
met brandnetel, heermoes, zevenblad en
kleefkruid. Ook uitwendig de infusie gebruiken als lotion om de huid te reinigen en
als kompres op eczeem en andere huidaandoeningen zoals acne, psoriasis… te leggen.
Eetlustopwekkend en goed bij trage en
slechtwerkende spijsvertering.
De wortel werkt intens op de gal en de lever
waardoor bepaalde huidaandoeningen, zoals
cellulitis, verbeteren. Werkt ook voor lichte
gevallen van constipatie.
De wortel bevat inuline, een gezonde suiker‘vervanger’, net zoals in schorseneren, in de
wortel van klis, cichorei, alant en artisjok en
in de knollen van aardperen (topinamboer).
Bloedsuikerspiegelverlagend, dus goed voor
suikerpatiënten en als prebioticum goed voor
een goede darmflora, een betere stoelgang
(zowel bij verstopping als bij buikloop) en voor
mensen met prikkelbare darm syndroom (pds).
De wortel stimuleert de spijsvertering.
Geroosterde wortel kan worden gebruikt
om cafeïnevrije ‘koffie’ mee te zetten die de
spijsvertering bevordert.
pa pa ve r
op de hoofdhuid kaalheid zou voorkomen. Als je
op warme zomerdagen bij avondschemer naar de
bloemen kijkt, kun je lichtflitsen vanuit het hart
van de bloemen zien opspringen, net als een prille
verliefdheid of ‘vlinders in de buik’. Daarom spreken de Fransen ook over fleurs d’ amour. Ook als
infusie zijn zowel de verse bloem als het verse blad
niet alleen mooi, maar ook lekker om te drinken.
_
_
_
_
_
PAPAVER
 Klaproos (Papaver rhoeas)
Prachtige, rode bloemen met zijdeachtige
bloemblaadjes, soms met een zwarte vlek aan de
kelkzijde. Ze kleuren velden en straatborders.
_
_
W ERKING :
Verzachtend voor luchtwegaandoeningen.
Past perfect bij heemst, kaasjeskruid,
toorts, dennenknoppen en sleutelbloem.
Werkt licht ontspannend en kalmerend.
 Slaapmutsje (Eschscholzia californica)
Oranje of gele klaprozen die goed tegen warmte kunnen en groeien in de woestijn. Komen
hoofdzakelijk voor in Noord-Amerika, waar
ze door de Indianen letterlijk als slaapmutsje
gebruikt werden.
_
W ERKING :
Kalmerend en slaapbevorderend zonder verslavend te zijn. Aangewezen bij
153
 Slaapbol (Papaver somnifera)
Grote witte tot lichtpaarse bloemen. Toch
gaat het hier om het melksap uit de onrijpe
zaaddoos waaruit men opium haalt. Een zeer
gevaarlijk en zwaar verslavend goedje dat verboden is of onder strenge maatregelen in de
pharmaceutische wereld gebruikt wordt om
morfine en codeïne te produceren.
De zwarte kleine zaadjes van de papaver – ook
wel maanzaad genoemd – zijn niet verdovend
noch verslavend en volkomen veilig te gebruiken.
Meestal worden ze culinair aangewend in slaatjes,
broodjes en gebak. In India gebruikt men de zaden
om sauzen te dikken.
naam stekelnootje draagt. We gebruiken de
hele bloeiende plant.
_
_
Vernauwt de bloedvaten, bloedstelpend
ook bij bloedstortingen en bloedende
aambeien.
Windafdrijvend, uitstekend bij maag- en
darmontstekingen.
 Grote (Sanguisorba officinalis)
Lijkt sterk op de kleine, maar kan tot 2 meter
hoog groeien. De eivormige bloembladeren
staan vol rode kleine sterachtige bloempjes.
De smaak is eerder zilt/bitter met een zoete geur. De blaadjes en losgetrokken kleine
bloempjes ogen niet alleen mooi in slaatjes,
maar hebben een pittige smaak. We gebruiken
de bloemen, bladeren en wortel.
_
W ERKING :
Vernauwt de bloedvaten, bloedstelpend
ook bij bloedstortingen en bloedende
aambeien.Windafdrijvend, uitstekend bij
maag- en darmontstekingen.
PIMPERNEL
 Kleine (Sanguisorba minor)
Prachtig plantje van 20 tot 60 centimeter
hoog met eironde, kleine, getande blaadjes
met wel tien op één bladsteel en een kogelrond
bloembolletje vol roze/violet/roodkleurige,
kleine, sterachtige bloempjes. Culinair een
zeer gewaardeerd maar hier nog onbekend
kruid. Wegens de komkommerachtige smaak
wordt het vaak verwerkt in slaatjes of likeuren. De blaadjes en losgetrokken bloempjes
ogen niet alleen mooi in slaatjes maar hebben
een pittige smaak. De ene vindt dat het naar
komkommer, de andere naar nootjes smaakt.
Vandaar dat het plantje soms ook de volks-
154
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
ROBERTSKRUID
lekker vindt. Omdat de plant in de zomer bloeit,
kun je gerust de infusie koud serveren.
De meeste kamer- en tuinplanten die wij geranium
noemen, zijn eigenlijk Pelargoniums en behoren
tot dezelfde familie, de ooievaarsbekken. Het is
dan niet verwonderlijk dat na de bevruchting van
de roze/violet bloemen de zaden op ooievaarssnavels gelijken. Er bestaan heel wat smaakjesgeraniums waarvan de bladeren kunnen worden gebruikt
in infusies, maar ook in gebak om een subtiel maar
verrassend smaakje te geven. Hildegard van Bingen prees het plantje voor zijn gunstige invloed op
buikloop en bloedingen. We gebruiken de bloeiende toppen, de bladeren en de wortel.
/GERANIUM
ROBERTIANUM /
_
_
__
OFFICINALIS /
Een veel voorkomend ‘onkruid’ langs bermen en
wegen. In de volksmond heet hij ‘heeskruid’ en bij
redenaars, zangers en toneelspelers het ‘koorzangerskruid’. We gebruiken de bloeiende toppen en
de bladeren.
_
W ERKING :
Slijmoplossend en hoestdempend.
‘Zalvend’ bij stemproblemen zoals heesheid.
Aansterkend en spijsverteringsbevorderend.
Eetlustbevorderend.
Gezond zoet alternatief voor suiker.
W ERKING :
Samentrekkend. Te gebruiken bij mond-,
keel-, maag- en darmontstekingen en bij
buikloop.
Bloedsuikerspiegelverlagend voor suikerpatiënten.
Bloedstelpend.
Ook uitwendig kan de infusie worden aangebracht op wondjes, huidschilfers en om de
huid te verstevigen, zoals bij slappere borsten.
RAKET/KOORZANGERSKRUID
/SISYMBRIUM
__
W ERKING :
r oz en
_
slapeloosheid, angsten, prikkelbaarheid,
spanningen en stress.
Pijnstillend bij hoofdpijn en migraine
en allerlei krampen zoals maag-, darm-,
blaas- en spierkrampen.
ROOMSE KERVEL /MYRRHIS
ODORATA /
Een zeer mooie, waaiervormige plant die vrij hoog
groeit tot 90 centimeter. De witte bloempjes bloeien in donzige schermen van mei tot juni, waarna
ze transformeren tot geurige donkerbruine geribde zaden die naar anijs smaken. Zowel de zaden,
stengels en bladeren zijn lekker anijsachtig zoet.
Kinderen vinden roomse kervel heel lekker. Het is
een zeer aromatische en mooie plant om in de tuin
te hebben, zelf te oogsten en aan de slag te gaan
voor het zetten van een zoete infusie dat iedereen
ROZEN
Er zijn heel wat variëteiten van de roos en ze zijn
allemaal even betoverend mooi. Het stadje Provins, 50 kilometer ten zuidoosten van Parijs wordt
geroemd om zijn rozenvelden en is zeker een bezoek waard. In België is ‘Lens Roses’ in Oudenburg de moeite waard om te bezoeken. Ze doen er
vaak geleide wandelingen.12
Rozen worden al lang om hun uitstraling van
puurheid en schoonheid gekoesterd. Zelfs Plinius
schreef in 77 na Christus dat rozenpreparaten heilzaam zijn voor 32 verschillende menselijke kwalen.
Rode rozen symboliseren vurige liefde, witte pure
liefde. De witte roos staat ook symbool voor Maria
Magdalena die puur en echt is en helemaal niet de
hoer zoals de katholieke kerk haar bestempelt.
Bewijsmateriaal over Maria Magdalena duidt
erop dat zij uitzonderlijk mooi was en daar-
155
naast een begaafde spreekster met een onafhankelijke geest, zeer intelligent en geleerder dan
de meeste mannen, gepassioneerd, onbevreesd,
onconventioneel, openhartig en direct in haar
woorden en daden.’
Dat beschrijven Claire Nahmad en Margaret Bailey in hun boek De geheime boodschap van Maria
Magdalena. Daarom staat er vaak een witte roos
op mijn bureau of op mijn eettafel, omdat ik graag
in verbondenheid met haar leef en haar kwaliteiten
als voorbeeld vanuit mijn Hogere Zelf nastreef.
Wist je dat kauwen op rozenblaadjes emoties
losweekt en je door een moeilijke periode kan
loodsen? Als je rozen in je tuin hebt staan en je
spuit geen gif, dan kun je de kleurige blaadjes eten,
in gerechten verwerken of als thee schenken. Als
je er net geen kokend water op giet en de blaadjes
vijftien minuten laat trekken, dan zie je wel dat ze
hun kleur verliezen. Na enige tijd zijn alle rozenblaadjes, hoe bont die ook waren, vaal wit met een
zeer vaag vleugje roze en oker.
Het is eenvoudig een rozen‘thee’ te zetten.
Koop alstublieft niet de chemisch gearomatiseerde
rommel die theewinkels en supermarkten aanbieden. Vermijd alle producten die ‘aroma’ bevatten,
want meestal gaat het om een chemisch namaaksel
dat nefast is voor de gezondheid. Zet een groene of
zwarte thee van je voorkeur en voeg daar een paar
of meerdere – volgens jouw smaak – rozenblaadjes
aan toe. Klaar is Kees! Zo simpel is dat. Of je kunt
ook een infusie zetten enkel met rozenblaadjes.
 Apothekersroos (Rosa gallica var. officinalis)
Oudste tuinroos die al te vinden was bij de
Grieken en de Romeinen en later in de kloostertuinen. De roos blijft geuren ook na het
drogen. We gebruiken de bloemblaadjes.
_
_
W ERKING :
Ontstekingsremmend, zowel op de luchtwegen als op het spijsverteringsstelsel.
Zacht kalmerend bij spanningen en stress.
 Damascener roos (Rosa damascena)
Prachtige roze tot violetkleurige rozen die
door de Perzische arts Avicenna reeds in de
1ste eeuw gedestilleerd werden voor hun uiterst fijne en kostbare etherische olie. Eerst in
Iran, nu vooral in Turkije gekweekt voor de
etherische olie en het rozenwater. We gebruiken de bloemblaadjes.
_
W ERKING :
Ontstekingsremmend, zowel op de luchtwegen als op het spijsverteringsstelsel.
156
ZELFGEPLUKT
_
_
Zacht kalmerend bij spanningen en
stress.
Licht antidepressivum.
 Provence roos (Rosa centifolia)
Vooral te vinden in de streek rond Grasse in
Zuid Frankrijk. Daar wordt deze roos vooral
gekweekt voor de parfumindustrie. Mocht
je deze roos in je tuin staan hebben, mag je
gerust de bloemblaadjes verwerken in thee,
gebak of in je bad!
 Hondsroos (Rosa canina)
Oude rozenstruik met doorgroeiende enkelvoudige witte of roze roosjes in trosjes. Eens
uitgebloeid vormen ze kleine langwerpige
rozenbottels. We gebruiken de rozenbottels,
al dan niet ontdaan van de zaden en brandhaartjes. Voor siroop, jam en gelei is dat
noodzakelijk, voor het zetten van een infusie
hoeft het niet als je de rozenbottels gesloten
laat. Belangrijk is dat je weet dat een rozenbottelinfusie niet gekleurd is of een zeer licht
roze zweempje heeft. Als je rozenbottel‘thee’
koopt of bestelt en hij kleurt rood dan is het
chemisch bijgekleurd tenzij er op de verpakking staat dat er hibiscus bij zit. Hibiscus
geeft een rode kleur aan het ‘thee’water af. Zie
hiervoor meer bij Hibiscus.
_
_
W ERKING :
Rijk aan vitamine C. Ideaal als kuur
tegen vermoeidheid.
Aansterkend en voedend. Ondersteunend bij zwangerschap, borstvoeding,
tijdens de groei, bij bloedarmoede en
herstel van ziektes.
_
Immuniteitsstimulerend.
_
_
Ontstekingswerend, vooral bij artritis en
artrose.
Antioxidant. Voorkomt vervroegde
ouderdomsverschijnselen.
 Rimpelroos (Rosa rugosa)
Rozenstruik die je vaak in stadsbeplantingen
aantreft, met doorgroeiende witte, roze, rode
of paarse grote rozen in trossen. Eens uitgebloeid vormen ze dikke vlezige rode rozenbottels. We gebruiken de bloemblaadjes en de
rozenbottels.
W ERKING :
Zie hondsroos.
 Eglantier (Rosa rubiginosa of Rosa eglanteria)
Lijkt sterk op de hondsroos met doorgroeiende enkelvoudige roze roosjes met een wit
hartje in trosjes groeiend. Eens uitgebloeid
vormen ze langwerpige rozenbottels. We gebruiken de bloemblaadjes en de rozenbottels.
W ERKING :
Zie hondsroos.
ROZEMARIJN
/ROSMARINUS
OFFICINALIS /
Wintergroene struik met heerlijk geurende lancetachtige blaadjes. Zowel de blaadjes als de bloeiende toppen worden culinair vaak gebruikt, vooral
in de mediterrane keuken naast marjolein, oregano,
salie en tijm.
Om te drogen knip je de takken af en laat je die
een voor een omgekeerd opgehangen drogen. Eens
droog kun je de blaadjes gemakkelijk afritsen.
Volgens feng-shuispecialisten moet je salie (liefst
witte) verbranden om ruimtes energetisch en spiri-
157
_
naam Salvere wat genezen of redden betekent.
Er bestaan veel soorten salie. Vooral smaakjessalie zoals lavendelsalie, ananassalie… Ik hou
het liever bij de echte salie maar in een ‘theebar’ (zie I‘Infusies met verse kruiden’) kan
zo’n salieassortiment voor verrassende smaken
zorgen. Salie wordt vaak in de mediterrane
keuken gebruikt naast rozemarijn, marjolein,
oregano en tijm.
sa lie
r oz em ar ijn
Samen met salie als haarwater om donker haar
zijn kleur en glans te laten behouden en ter
voorkoming van kaalheid samen met OostIndische kers, brandnetel, tijm, salie en buxus.
tueel te reinigen. Dat gebruik stamt uit oude Indiaanse rituelen. Maar wist je dat dit reeds in de
middeleeuwen ook bij ons werd gedaan? Hiervoor
gebruikten ze rozemarijn en jeneverbestakken.
Zelfs de Egyptenaren gebruikten wierook van rozemarijn om te zuiveren. Volgens Gerard (15451612) zou rozemarijn ons blij maken en ons hart
troosten. Rozemarijn is opwekkend en staat symbool voor trouw, standvastigheid en over de dood
heen blijvende liefde.
_
__
_
__
_
_
W ERKING :
Opwekkend kruid dat heilzaam is bij
verlammende stress en vermoeidheid met
depressieve neigingen.
Harttonicum.
Stimuleert de bloedsomloop en zorgt voor
een betere doorbloeding.
Ontsmettend, vormt samen met salie, hyssop
en tijm een ideale verkoudheidsinfusie.
Bevordert ophoesten van slijmen.
Prikkelt trage en moeilijke spijsvertering.
Stimuleert het zenuwstelsel en verstrekt het
geheugen.
Stimuleert de maandstonden en verzacht de
pijn.
158
ZELFGEPLUKT
SALIE
In het Frans heet salie toute bonne, wat wil zeggen
‘alles goed’ of misschien wel ‘voor alles goed’. Dat
is zeker het geval voor vrouwen en nog meer uitgesproken voor vrouwen in de overgang omwille van
de oestrogene effecten. De Romeinen noemen het
‘Herba Sana’ en Hildegard van Bingen beweerde
dat salie voor het eeuwige leven zorgde en wendde het kruid aan bij allerlei ziektes. Sinds de jaren
40 (Dioscorides) en later door Galenus (131-201)
werd salie aangewend als ontsmettend en wondhelend kruid.
 Echte salie (Salvia officinalis)
Een zuiderse plant die het toch goed doet in
de tuin als hij op een zonnige plaats staat. Er
is een gezegde dat vertelt: ‘wie salie in zijn
tuin heeft, heeft geen dokter nodig’. Dat gezegde is waarschijnlijk afgeleid van de Latijnse
 Griekse salie (Salvia fruticosa)
In Griekenland wordt deze salie die zeer goed
gelijkt op de echte salie – alleen de bladeren
zijn zilvergrijs in plaats van groen – gebruikt
met dezelfde culinaire en medicinale eigenschappen. Hij wordt vooral geplukt in het
Taygetos gebergte ten zuiden op de Peleponnessos. Ik kreeg van Johan, mijn collega toen
ik in de bibliotheek van Roeselare werkte, die
vaak naar Griekenland reisde deze saliesoort
cadeau. Vaak krijg ik van mensen kruiden die
ze meebrachten van op reis en daar als inheemse ‘thee’ gedronken hadden. Zo leer ik speciale
lokale alcoholvrije lievelingsdrankjes kennen.
 Witte salie (Salvia apiana)
Komt uit de woestijn in het zuiden van
Noord-Amerika. Witte salie werd reeds door
de Indianen gebruikt, niet alleen als keukenkruid maar ook als slijmoplosser en keelontsmetter. Daarnaast werd gedroogde witte salie
verbrand om personen en ruimtes te zuiveren.
 Chia (Salvia hispanica)
Deze salie komt uit Zuid-Mexico en Guatemala alwaar de Azteken de zaden van de plant
gebruikten. De olie uit de zaden is zeer rijk
aan omega 3-vetzuren. Vandaar een zeer waar-
devol voedingsproduct. De plant wordt niet
als infusie gebruikt. Hij gelijkt ook helemaal
niet op de echte salie.
 Scharlei (Salvia sclarea)
In Zuid-Frankrijk heb je hele velden met
scharlei. Deze salie ruikt echt niet lekker.
Tijdens onze studiereis in de Drôme vond
een herboriste dat hij rook naar oud zweet.
Ik dacht meteen aan Onslow, de schoonbroer
van Hyacinth Bucket – sorry Bouquet – uit
de serie Schone Schijn (Keeping Up Appearances). Zo herdoopten wij scharlei tot Onslow
Sweat. Ondanks de schijnbaar niet lekkere
geur van verse scharlei, die door kenners als
muskusachtig wordt beschreven, wordt deze
salie hoofdzakelijk gebruikt in de parfum- en
likeurindustrie. Scharlei zou een vrouwvriendelijke salie zijn en alles in verband met
menstruatie- en vrouwenproblemen reguleren.
W ERKING :
Let op bij infusies van salie: laag doseren en
beperken tot twee à drie kopjes per dag!
Sterk ontsmettend, vormt samen met rozemarijn, hyssop en tijm een ideale verkoudheidsinfusie of als mond- en gorgelwater bij mond-,
tand- en keelontstekingen, aften en heesheid.
Om te gorgelen kun je de infusie iets sterker
zetten, maar dan slik je het niet in.
Ontsmettend op alle ontstekingen aan het
maagdarmkanaal.
Voor de luchtwegen krampopheffend bij
hoest samen met tijm.
Spijsverteringsbevorderend en darmgasafdrijvend.
Sterk eetlustbevorderend, zelfs aangewezen
bij anorexia.
_
_
_
_
_
159
__
_
_
_
SINT-JANSKRUID
/HYPERICUM
PERFORATUM)
Een fel begeerd plantje met klein geel bloempje. Het
heeft een rijke geschiedenis en heel wat waardevolle
krachten. Volgens de traditie worden de bloempjes
geplukt rond 24 juni, de feestdag van Johannes de
160
ZELFGEPLUKT
Doper en tevens de langste dag het jaar, omdat dan
de plant energetisch het rijkst zou zijn.
In het Frans heet het plantje millepertuis wat ‘duizend openingen’ betekent. Als je een blaadje tegen
het licht houdt, zie je inderdaad wel honderd doorschijnende vlekjes. Dat zijn oliecellen en daardoor
zijn ze doorzichtiger van kleur dan de andere cellen.
De bloempjes bevatten ook een kostbare, rode
kleurstof. Eigenlijk zit die het meest in de ongeopende botjes. Je moet maar eens een botje tussen
duim en wijsvinger van je linkerhand stuk wrijven
en een bloempje tussen duim en wijsvinger van
je rechterhand. Je merkt meteen het verschil. De
vingers waartussen je het botje stuk wreef, zijn
donkerrood terwijl die waartussen je het bloempje
fijnwreef amper kleuren. Wil je dus een maceraat
maken van sint-jansbloemen in olie, dan heb je enkel botjes nodig om een mooie rode olie te bekomen. De rode kleurstof komt van de fotosensibele
stof hypericine die heel wat nuttige eigenschappen,
maar ook één groot nadeel heeft. Je mag niet zonnen als je de olie smeert of als je een sint-jansproduct gebruikt.
Als je het kruid droogt, geurt het naar wierook.
Vandaar dat ze in de middeleeuwen dachten dat
de geur een ode was aan God én duivels en heksen
verjoeg. Iedere herborist of kruidenarts zweert bij
het plantje en wil het dan ook niet alleen als hebbeding in de tuin. Maar wees bewust van de negatieve kanten. Ikzelf vind het plantje ferm overroepen. Blijkbaar is dit één van de eerste plantjes
die bestudeerd worden op herboristencursussen en
door iedereen aanroepen worden als hét kruid. Ik
heb er mijn bedenkingen bij. Bij sommige zal het
effectief werken, maar bij andere mensen maakt
het apathisch. Ik vind passiebloem een veel veiliger
en minder ‘lamleggend’ kruid dan sint-janskruid.
_
W ERKING :
Antidepressivum bij lichte tot matige
depressieve toestanden. Let wel: het kruid
begint pas te werken na een drietal weken.
Neem het echter niet in zonder begeleiding
van een arts of kruidendeskundige. Het is
echter wel bewezen dat sint-janskruid veel
minder negatieve bijwerkingen heeft dan
klassieke antidepressiva. Maar bij sommige
mensen veroorzaakt het een soort apathie.
Samen met herderstasje, haver, oranjebloesem, ijzerkruid en lavendel goed bij pms, psychische dip, postnatale depressie en psychische uitputting bij vrouwen in het algemeen.
Effectief middel tegen slapeloosheid, zeker
in geval van stress en bij depressiviteit.
Kalmerend bij nervositeit zoals hartkloppingen, onrust, zenuw- en gewrichtspijnen…
Angstdempend.
Menstruatiebevorderend.
Spijsverteringsbevorderend zowel voor maag,
lever en gal.
Uitwendig te gebruiken bij huidproblemen
zoals brand-, snij- en schaafwonden (vooral
de olie dan).
_
Zowel in- als uitwendig gebruiken bij pijnlijke gewrichten: reuma, jicht en verstuikingen.
pas op:
1. Je wordt er fotosensibel door, wat wil zeggen
dat je niet in de zon mag als je de infusie
drinkt. Je hebt dan extra kans op verbranding
van de huid. Het is ook mogelijk dat er een
lichte huidverkleuring optreedt.
2. Het breekt andere geneesmiddelen af. Niet
gebruiken als je andere geneesmiddelen neemt
zoals anticonceptiva, bloedverdunners, bloeddrukverlagende medicijnen, remmers van
het immuunsysteem bijvoorbeeld bij orgaantransplantaties, maagzuurremmers en andere
medicatie.
3. Niet gebruiken naast de klassieke antidepressiva en andere kalmerende medicijnen.
_
_
_
__
_
_
sle ut elb loe m
In de middeleeuwen werd salie in rode wijn
gebruikt als ontsmettingsmiddel.
Stemmingsbevorderend.
Betere doorbloeding van de hersenen.
Aangewezen bij concentratieproblemen,
verbetering geheugen, zelfs gunstige werking
bij de ziekte van Alzheimer.
Bloedzuiverend.
Remmend op borstvoeding, ideaal als je
ermee wilt stoppen.
Transpiratieremmend, dus ideaal in de
menopauze ook bij opvliegers, net als hyssop.
Best niet gebruiken tijdens de griep, omdat
je dan moet zweten en ook niet samen
gebruiken met vlier, want dat is zweetbevorderend. Ook aangewezen bij alle overvloedige zweetproblemen zoals klamme handen,
zweetvoeten, nerveus en nachtelijk zweten…
Door oestrogeen effect bevorderend en regulerend van de maandstonden, overvloedige
bloedingen, gebrek aan libido en onvruchtbaarheid bij de vrouw. Zeker niet gebruiken
bij zwangerschap, zie hoofdstuk ‘Infusies bij
zwangerschap’
Samen met rozemarijn als haarwater om
donker haar zijn kleur en glans te laten
behouden en ter voorkoming van kaalheid
samen met Oost-Indische kers, brandnetel,
tijm en buxus.
sin t-j an sk ru id
_
__
_
SLEUTELBLOEM
Primula staat voor primus, eerste. Het is inderdaad één van de eerste bloempjes die verschijnen
na de koude winter. Er zijn drie inheemse sleutelbloemen die sterk op elkaar gelijken. Vaak maken
161
 Slanke sleutelbloem (Primula eliator)
Is een echt bosplantje met kleine zachtgele
bloempjes. Het plantje is slank omdat het tot
30 centimeter hoog kan groeien. Meestal vind
je ze in het gezelschap van bosanemonen.
 Gulden sleutelbloem (Primula veris)
Deze primus bloeit vrij laat om primus te
zijn, ergens in april en mei. Je hebt meer kans
in Wallonië, vooral in de Voerstreek, om dit
zeldzame plantje te ontmoeten. Deze onbescheiden, dooierkleurige bloempjes groeien
het liefst in het schemerlicht en hangen
met hun bloemhoofdjes net als een bosjes
sleutels. De legende wil dat Petrus, wachter
van de hemelpoort, op een dag zijn sleutels
liet vallen. Toen hij op aarde kwam om zijn
sleutels terug op te halen, groeide op die plek
de sleutelbloem.
SMEERWORTEL
 Stengelloze sleutelbloem (Primula vulgaris)
Komt wel, hetzij zelden, in Vlaanderen in het
wild voor, meer bepaald in West-Vlaanderen
tussen Gistel en Aalter. Toch vind je hem vaker in het mediterrane gebied. Deze bloempjes
zijn lichter geel, maar donker geel in de kern.
Hij doet wel zijn naam Primus eer aan omdat
hij reeds in februari/maart bloeit.
162
ZELFGEPLUKT
_
W ERKING :
Slijmvervloeiend: voor luchtwegaandoeningen en hoest is sleutelbloem slijmoplossend
en past perfect bij heemst, kaasjeskruid,
klaproos, dennenknoppen en toorts.
Kalmerend en rustgevend.
Verhelpt hoofdpijn bij nervositeit en stress.
__
/SYMPHYTUM
OFFICINALE /
Mooie plant met witte, roze of paarse bloempjes
die je vooral langs beken, vochtige bermen en waterlopen vindt. Wordt meestal in zalven verwerkt
omwille van zijn huid-, bot- en celherstellende eigenschappen. Inwendig wordt het afgeraden om
de plant te gebruiken door de levertoxische pyrrolizidines. We maken dus geen infusie van smeerwortel, wat sommige oude boeken, alsook sommige kruiden‘specialisten’, durven aan te raden.
SPEENKRUID
Onder speenkruid verstaan de meeste kruidenmensen het kleine, tegen de grond groeiende
plantje met gele glinsterende stervormige bloempjes (Ranunculus ficaria). Onder de grond vormt
die plant kleine knolletjes. Volgens bepaalde kruidendokters zou een zitbadje met de infusie van die
knolletjes werken tegen aambeien. Enkel uitwendig gebruik is mogelijk omdat dit plantje uit de familie van de ranonkels komt en zodoende voldoen-
de gifstoffen bevat. Zeker niet inwendig gebruiken
dus! Pas op, want in sommige oude boeken wordt
dit plantje wel als inwendige infusie aanbevolen.
In combinatie met het zitbad van dit kruid kunnen we inwendig veiligere kruiden gebruiken zoals
toverhazelaar, kastanje en muisdoorn.
Via mijn buurvrouw Roza leerde ik het knopige
helmkruid (Scrophularia nodosa) kennen. Roza
toonde mij de plant en de knolletjes aan de wortels. ‘Ik heb verschillende mensen dit kruid gegeven. Allen met aambeien en na eenmalig of enkele
malen dit kruid te drinken zijn er ervan verlost.’
Omdat mijn moeder momenteel te kampen heeft
met die kwaal, gaf ik haar het kruid en wonder
boven wonder, de bloedende wonden genazen en
de aambeien slonken. Voor het recept zie bij helmkruid hierboven.
STINKENDE GOUWE
/CHELIDONIUM
MAJUS /
Het wrattenkruid gebruik je best voor wratten en
niet als infusie. Hij bevat te veel giftige stoffen om
veilig inwendig te gebruiken. Op een kruidenstudiereis in Wallonië was ik bij een herborist die een
preparaat van deze plant verkocht als leverreiniger.
Enkele klasgenoten kochten het goedje om een
flinke reinigingskuur te ondergaan. Eentje voelde
zich er echt niet goed bij en liet haar lever testen.
Haar leverwaarden waren schokkend negatief.
Philippe Gerard, apotheker en wijs leraar omtrent
inhoudsstoffen van planten, raadde ons wijselijk
aan om deze plant niet inwendig te gebruiken.
tot zelfs zwarte bloemen. We oogsten de bloemen
die een vergelijkbare werking hebben als de heemstbloemen.
W ERKING :
Alle aandoeningen die te maken hebben met
de slijmvliezen. Opzetten in koud water is
het best. Twaalf uur laten trekken. ’s Ochtends afzeven en de bloemen in warm water
minstens vijftien minuten laten infuseren.
Giet beide aftreksels samen.
Ontsmettend bij tandvleesontsteking, hoest,
keelpijn, verkoudheid, bronchitis, irritatie
van de luchtwegen. Gorgelen en drinken van
infusie.
Ontsmettend voor ontstoken slijmvliezen
van maag- en darmstelsel, maagzweren en
buikloop.
Ontsmettend voor luchtwegaandoeningen
passen de stokroosbloemen, net zoals heemstbloemen, perfect bij kaasjeskruid, klaproos,
toorts, dennenknoppen en sleutelbloem.
_
_
_
teu ni sb loe m
ze ook nog eens bastaarden, waardoor ze moeilijk
uit elkaar te houden zijn. De bloempjes zijn momenteel zeldzaam in het wild te vinden, daarom
zijn ze beschermd en is het verboden ze te plukken.
Zaai liever zelf sleutelbloemen in de tuin als je ze
wilt plukken voor hun heilzame werking.
In Engeland wordt sinds lang primrose tea gedronken. Culinair worden de bloempjes te weinig
gebruikt, want ze zijn zeer lekker. Zowel de blaadjes als de bloempjes werden vroeger verwerkt in jam,
omelet, cake en zelfs in pudding. Dodoens schreef
in 1554 dat de bloempjes gebruikt werden in ‘taertkens en eyerkoeken om den goeden smaeck’. Je kunt
ook beide verwerken in slaatjes.
TEUNISBLOEM /OENOTHERA
STOKROOS /ALCEA
ROSEA /
Verwant aan de heemst. Prachtige decoratieve plant
met prachtige witte, gele, roze, bloedrode, purperen
BIENNIS /
Een prachtige fiere plant met mooie, grote, gele
bloemen die in het avondschemer vanuit hun knop
in een paar minuten openfloepen. De volgende dag
verwelken ze, maar diezelfde nacht ontpoppen er
163
_
W ERKING :
De olie werkt vaatverwijdend dus bloeddrukverlagend en helpt bij allerlei huidproblemen zoals eczeem en zelfs psoriasis (ook
uitwendig aansmeren).
Ontstekingsremmend en bijzonder geschikt
bij PMS.
kunnen worden, hoog uitsteekt. De gele bloemen
geuren naar honing.
_
_
_
_
_
_
_
_
Sterk ontsmettend, vormt samen met rozemarijn, hyssop en salie een ideale verkoudheidsinfusie.
Voor de luchtwegen krampopheffend bij
hoest samen met marjolein/oregano.
Verbetert de immuniteit, bevordert de fysieke, mentale en psychische weerstand.
Als mond- en gorgelwater bij bronchitis,
keelontsteking, hoest en aften.
Spijsverteringsbevorderend ook bij darmkrampen, winderigheid, opgeblazen buik,
darmgisten en verstoorde darmflora.
Vochtafdrijvend, uitstekend bij reuma, jicht
en artritis
Veilige wormafdrijver, ook bij kinderen.
__
TORMENTIL /POTENTILLA
Echte tijm (Thymus vulgaris)
Wilde tijm (Thymus serpyllum)
Mediterrane plant die op een zonnig plaatsje ook
goed in onze tuin gedijt. Er bestaan heel wat smaakjesversies van zoals citroentijm, karwijtijm… Tijm
wordt vaak in de mediterrane keuken gebruikt als
164
ZELFGEPLUKT
TOORTS /VERBASCUM
THAPSUS /
Prachtige plant die zijn naam waard is. De stevige
stengel is als een 2 meter hoge toorts die uit het
rozet van wollige bladeren, die 45 centimeter lang
ERECTA /
Soms ook zevenblad of zevenvingerkruid genoemd, alhoewel zijn diep ingesneden bladeren
maar uit drie delen en twee steunblaadjes bestaan.
Zijn zus, de zilverschoon, daarentegen heeft zeven
bladeren en draagt die naam niet.
Tormentil wordt sinds lang als medicinale plant
gebruikt. Reeds Dioscorides (1ste eeuw n.Chr.) gebruikte de wortel bij ontstekingen aan mond, maag
en darmen en vooral bij buikpijn en buikloop. We
gebruiken de wortel die wit is, maar bij het doormidden snijden algauw bloedrood kleurt.
to or ts
_
_
TIJM
W ERKING :
Slijmoplossend bij alle luchtwegaandoeningen ook bij hooikoorts. Toorts past perfect
bij heemst, kaasjeskruid, klaproos, dennenknoppen en sleutelbloem.
Zweetafdrijvend bij griep en koorts.
Kalmerend bij rusteloosheid en slaapproblemen.
W ERKING :
tij m
_
vast onderdeel van Provençaalse kruiden naast rozemarijn, marjolein, oregano en salie. We gebruiken
de bloeiende toppen en de blaadjes.
_
W ERKING :
Sterk samentrekkend en ontsmettend (bacteriën en virussen) bij buikloop, maag-, darmen dikkedarmontsteking. Beste buikloopremmer die er is. Als infusie maar ook het poeder
(vermalen gedroogde wortelstukjes) driemaal
daags een mespuntje te nemen.
Eetlustopwekkend.
_
va ler iaa n
nieuwe bloemen een trapje hoger op de stengel. Dat
gebeurt elke dag van juli tot ergens in november.
De wortel is echt lekker en werd vroeger net
als pastinaak verwerkt. Je zou het een vergeten
groente kunnen noemen. Uit de zaden wordt de
teunisbloemolie geperst die rijk is aan het onverzadigd omega 6 (gamma-linoleenzuur). Voor infusie
wordt deze plant zo goed als niet gebruikt.
VALERIAAN /VALERIANA
OFFICINALIS /
Groeit in de tuin op vochtige standplaatsen zoals
langs een vijver. We gebruiken hiervan de wortelstok en zijworteltjes, maar ook de bloeiende toppen.
Vers ruikt de wortel nauwelijks, maar gedroogd is
het een penetrante geur waarbij je het goed gedroogde kruid best zo goed mogelijk afgesloten bewaart
in plastic of blik, anders ruikt je hele huis naar valeriaan. Valeriaan is een belangrijk kalmerend kruid.
_
W ERKING :
Slaapopwekkend, helpt vooral bij het inslapen. Als rustgevende infusie past valeriaan
perfect samen met hop, haver, passiebloem
en kamille.
Kalmerend bij nervositeit zoals hartkloppingen, opgewondenheid, slapeloosheid, maagen darmklachten door zenuwen, stress, lichte
depressieve neigingen enzovoort.
Kalmerend voor spieren, net zoals bij krampen en menstruatiepijnen.
_
_
165
is een beetje wit, geel en paars. Pluk slechts
de helft van de bloempjes zodat de rest zaden
kan vormen. Zo heb je volgend jaar opnieuw
het driekleurig viooltje in de tuin, want het
zaait zichzelf uit. Het is een volkomen veilig
bloempje dat je ook bij baby’s mag gebruiken.
Hetzij inwendig of uitwendig, als lotion of als
badwater. Maak wel een heel lage dosis. Voor
baby’s kun je de poedermelk oplossen in een
zeer lichte infusie van driekleurig viooltje.
Gebruik hiervoor niet meer dan een koffielepeltje per liter water.
AVICULARE /
Waardevol plantje dat niet alleen als infusie, maar
ook als voeder voor dieren wordt gebruikt door de
rijkdom aan mineralen en vitaminen.
_
_
_
W ERKING :
Zeer rijk aan mineralen. Mineraalaanvullend voor mensen met mineraaltekort of
tijdens herstel na ziekte of grote kwetsuren.
Bloedsuikerspiegelverlagend voor suiker­
patiënten.
Spijsverteringsregulerend bij mensen die
lang hun voedingspatroon verwaarloosd
hebben en van hun darmen een ‘varkensstal’
hebben gemaakt. Uiterst goede invloed op de
darmflora.
VERBENA/VERVEINE
/ALOYSIA
CITRIODORA /
Zie citroenverveine.
perfect samen met klis en madeliefje (weinig
gebruiken). Verzacht droge huid ook bij
kinderen.
Zeer licht vochtafdrijvend en ontstekingsremmend.
Aansterkend, geschikt bij voorjaarskuren.
_
_
_
__
vi oo ltj e
VIOOLTJE
 Driekleurig viooltje (Viola tricolor)
Prachtig en echt klein viooltje dat in het wild
groeit in de tuin. Het driekleurige bloempje
166
ZELFGEPLUKT
Slijmvervloeiend bij hoest en bronchitis.
Bloedzuiverend en daarom ideaal bij alles
wat met huidproblemen te maken heeft,
zoals eczeem ook bij zuigelingen, dauwworm
(een niet-besmettelijke huidaandoening
ook wel bekend als atopisch eczeem. Het
heeft niets met wormen te maken, maar de
naam dauw omdat het eczeem vochtig is en
worm omdat het ringvormig is), impetigo (of
krentenbaard, zeer besmettelijke bacteriële
huidziekte in het gezicht bij baby’s), acne,
eczeem, psoriasis, netelroos, huidschilfers
en alle andere chronische huiduitslag. Past
W ERKING :
Bevat veel mineralen waaronder silicium.
Goed bij bloedarmoede.
Aansterkend.
Stimuleert de borstvoeding.
W ERKING :
_
_
_
_
_
Zoals de naam doet vermoeden een typisch
vrouwenkruid voor dito problemen.
Bij pijnlijke maandstonden past vrouwenmantel perfect samen dan met herderstasje,
frambozenblad, absinth en heermoes.
Samentrekkende werking op de baarmoeder,
ideaal na de bevalling. Versterkt de baarmoederspier.
Bloedstelpend, vooral bij overvloedige
maandstonden.
Vrouwelijke genitale problemen zoals witte
vloed, vaginale ontsteking en jeuk (als spoelwater).
Samentrekkend op maagdarmslijmvlies bij
maagdarmontsteking en lichte buikloop.
vr ou we nm an tel
__
W ERKING :
MEDIA /
Door veel mensen aanzien als onkruid. Groeit
overal tussen in borders van de tuin, bermen en
akkers. We gebruiken het gehele bovengrondse gedeelte. Meestal wordt dit kruid vers gebruikt als
sap, in soep, in thee of in slaatjes samen met jonge
toppen van kleefkruid, brandnetel en zevenblad.
We gebruiken van beiden de bladeren en de
bloemen.
VOGELMUUR /STELLARIA
 Maarts viooltje (Viola odorata)
Het Maarts viooltje is egaal van kleur en kan
variëren van wit en roze naar paars. Heeft
dezelfde medicinale eigenschappen als het
driekleurig viooltje met het grote voordeel,
dat nog niet bewezen is, dat het zou helpen
bij bepaalde kankers. Hildegard van Bingen
beweerde dat.
en zaait zichzelf uit. Zo staat hij bij mij in de tuin
prachtig tussen de kasseistenen. De dauwdruppels
liggen er ’s morgens als parels nog lang na te genieten. Vroeger werden die druppels door de meid
verzameld en bij de kasteeldames als verjongingswater op het gezicht gesprenkeld.
wa lst r o
VARKENSGRAS /POLYG ONUM
VROUWENMANTEL
/ALCHEMILLA
VULGARIS /
Mooie plant met sierlijk bladeren met randen zoals een wijd vallende mantel. Hij groeit echt overal
WALSTRO ECHTE /GALIUM
VERUM /
Komt eerder voor in arme droge zand- en kalkgronden in volle zon.
167
_
W ERKING :
WATERKERS /NASTURTIUM
OFFICINALE /
Kweek je best in de tuin, want in het wild groeit hij
meestal waar schapen grazen en is een besmetting
door de uitwerpselen van de dieren niet vreemd.
Let ook op als je wilde waterkers plukt dat je die
steeds goed spoelt om eventuele schadelijke wormpjes te voorkomen.
Het is niet de waterkers die je kent die we op
watten kweken, want dat is meestal tuinkers of koolzaad. Het is de echte waterkers, bitter en gezond om
te eten. Als hij bloeit met de kleine witte bloempjes is
hij nog veel bitterder en scherper dan voor de bloei.
De groene vitamine- en mineralenbom groeit het
liefst aan de waterkant. Best vers te gebruiken. We
gebruiken het bovengrondse gedeelte vers.
_
_
W ERKING :
Bacterie- en schimmeldodend bij luchtwegaandoeningen.
Rijk aan vitamine C en andere mineralen (bevat veel ijzer) uiterst geschikt voor
mensen die moe zijn: bij cvs, fibromyalgie,
burn-out, futloosheid, alsook voor diabetici
(bloedsuikerspiegelverlagend).
Bloedzuiverend met gunstig effect op de
daaruit volgende leveraandoeningen en
huidproblemen.
Slijmoplossend, kalmeert de hoest.
Ontgiftend. Ideaal als lentekuur om de spijsvertering te stimuleren, de uitscheiding van afvalstoffen te bevorderen en de huid te reinigen.
_
__
168
ZELFGEPLUKT
we eg br ee
Ontstekingsremmend in het spijsverteringsstelsel: bij maag- en darmontstekingen
Vochtafdrijvend: nieren en blaas.
__
_
WEEGBREE
Smalle weegbree (Plantago lanceolata)
Grote weegbree (Plantago major)
Vlozaad (Plantago psyllium)
Groeit langs wegen, op bermen en dijken, maar
kan ook in de tuin. We gebruiken de jonge bladeren van de smalle en de grote, van vlozaad gebruiken we het zaad.
_
_
W ERKING :
Van de smalle en grote weegbree:
Antiallergisch en zeer goed bij hooikoorts,
maar de stof (aucubine) die daarvoor zorgt,
is enkel aanwezig in de verse bladeren.
Gedroogde bladeren twaalf uur getrokken
in koud water (gemacereerd) bevatten veel
slijmstoffen die uitstekend werken bij keelpijn, ontstoken slijmvliezen en ademhalingsproblemen, maar verzachten ook ontstekingen aan maagdarmkanaal zoals maag- en
darmzweren, maag- en darmontstekingen.
W ERKING :
Van vlozaad
Uitstekend laxeermiddel. Verzacht en doet
de stoelgang beter glijden. Vergeet niet veel
water zonder gas te drinken, want door de
zwelling van de zaden gaan de darmen beter
bewegen en de verstopping verhelpen. Enkel
te gebruiken wanneer het echt eens nodig is
en niets anders helpt. Begin altijd eerst met
gezonde en volkoren voeding en vooral: voldoende water zonder gas te drinken! Darmen
wennen vlug aan laxeermiddelen. Gebruik
dus echt enkel in een hardnekkig geval.
_
__
Eetlustremmer door het bevorderen van het
verzadigingsgevoel.
Bloedsuikerspiegelverlagend.
Cholesterolverlagend.
_
W ERKING :
Licht samentrekkend en ontstekingsremmend, vooral op de darmen. Aangewezen
bij lichte vormen van buikloop. Tormentil is
echter nog beter hiervoor.
Bloedstelpend en krampwerend bij pijnlijke
en overvloedige maandstonden.
_
ZONNEHOED /ECHINACEA
WILGENROOSJE
/CHAMAENERION
dat zo mooi en ‘deftig’ uit met tuitende lippen alsof
ze in een zilveren, prachtig paleis woonde.
Het plantje groeit laag tegen de grond als bodembedekker en vormt precies een glanzend tapijt
met heldergele boterbloemachtige bloempjes. We
gebruiken de bladeren en bloemen. Vroeger werd
ook de wortel gebruikt, maar dan meer als voedingsmiddel in tijden van nood.
ANGUSTIFOLIUM
ANGUSTIFOLIA,
ECHINACEA PALLIDA, ECHINACEA PURPUREA /
of
EPILOBIUM ANGUSTIFOLIUM /
r od e zo nn eh oe d
_
_
Sierlijk kruid dat weelderig groeit op akkers met
mooie, helder roodroze bloementros. Wordt graag
door de bijen bezocht. We gebruiken de bloemen
en de bladeren.
_
_
W ERKING :
Samentrekkend voor mondontstekingen en
bij aften.
Ondersteunend bij prostaatproblemen.
RODE ZONNEHOED
ZILVERSCHOON /POTENTILLA ANSERINA/
/ECHINACEA
Dit plantje moest erbij, omdat het een ode is aan
mijn grootmoeder Maria Geldof. Haar laatste jaren
verbleef zij in residentie Zilverschoon en ze sprak
Afkomstig uit Noord-Amerika gebruikten de Indianen het kruid reeds geruime tijd voor besmettelijke ziektes, huidontstekingen en allerlei insec-
PURPUREA /
169
tenbeten alsook slangen- en hondenbeten. Het
was de Zwitserse dr. Vogel die het kruid hier als
immuniteitsstimulator bekend maakte.
Er zijn negen echinaceasoorten. Veel worden
gebruikt als snijbloem, maar slechts drie komen
in aanmerking voor hun medicinale eigenschappen. Het is wel zo dat je het kruid beter niet altijd
gebruikt: het is de bedoeling dat het lichaam zelf
immuniteit opbouwt. Daardoor is het aangeraden
in koude periodes met veel griep en verkoudheden
het kruid drie weken te gebruiken en dan een week
niet. Of je kunt het ook vijf dagen wel en twee dagen niet toepassen: in de week wel en in het weekend niet. Gemakkelijk toch? We gebruiken bloemen, stengel en bladeren tijdens de bloei. Zaden,
wortels en wortelstok in de herfst.
_
W ERKING :
Weerstandsverhogend en verbetert de
immuniteit. Past goed bij kattenklauw
(zie ‘Infusies van specerijen en uitheemse
planten’). Let wel: niet constant gebruiken,
anders haakt het lichaam af. Het beste is om
de plant drie weken te gebruiken en dan een
week niet in te nemen. Of je kunt op de vijf
werkdagen de infusie drinken en op zaterdag
en zondag niet. Zo geef je het lichaam de
kans om zelf immuniteit op te bouwen.
Ontstekingsremmend bij alle infecties veroorzaakt door bacteriën, virussen en schimmels vooral bij luchtwegen maar ook in het
spijsverteringsstelsel. Ook als gorgeldrank
bij keelpijn, keelontsteking, mondzweertjes
en aften. Enkel te gebruiken als je ontsteking
opkomt. Niet preventief gebruiken anders
haakt het lichaam bij een ontsteking af.
Bloedzuiverend.
Gaat tumorvorming tegen bij kanker.
_
__
170
ZELFGEPLUKT
__
__
_
ZURING
Bloedzuring (Rumex sanguineus)
Krulzuring (Rumex crispus)
Ridderzuring (Rumex obtusifolius)
Schapenzuring (Rumex acetosella)
Veldzuring (Rumex acetosa)
Gemakkelijk te kweken plantje in tuin en in pot.
Van de veld-, schapen- en bloedzuring gebruiken
we de verse, malse, jonge, citroenfrisse blaadjes. Je
kunt het hele seizoen door plukken. Voor de krulzuring gebruiken we de wortel. Wordt culinair
gebruikt om vlees malser te maken. Past ook uitstekend bij vis door de citroensmaak.
W ERKING :
_
_
_
Let op! Beperkt gebruik omwille van de aanwezigheid van oxalaten. Die kunnen braken
en buikloop veroorzaken.
We gebruiken de verse bladeren. De bloeiende
aren en de zaden kunnen in de herfst worden gebruikt. Het mooie aan de plant is dat hij een prachtig roze kleur aan het waterige aftreksel geeft.
_
_
__
_
ZWARTE NETEL /PERILLA
FRUTESCENS /
Een onbekende maar uiterst interessante plant. Gemakkelijk te kweken in de tuin of in pot. Knijp in
de bloeiende aren uit zodat je een rijkere plant krijgt.
In Japan wordt de plant al eeuwen gebruikt als
suikervervanger, als beschermer tegen voedselvergiftiging bij de Japanse rauwe visschotels (sashimi) en
schelpdieren, als versiering van schotels of om de roze
kleur te geven aan pruimen of ingelegde gember.
W ERKING :
Antibacterieel. Werkt beschermend tegen
voedselvergiftiging.
Antiallergisch. Aangewezen bij hooikoorts
en allergische huidziektes. Ook uitwendig
aan te brengen
Ontsmettend bij verkoudheid en griep.
Eetlustbevorderend en spijsverteringstimulerend. Aangewezen bij misselijkheid.
Darmgasafdrijvend. Voorkomt darmgassen.
Voor veld-, schapen- en bloedzuring (verse
blaadjes):
Vochtafdrijvend en bloedzuiverend. Ideaal
als lentekuur.
Verbetert de immuniteit: wordt gebruikt bij
kanker- en hiv-patiënten en bij suikerziekte.
Rijk aan vitamine C.
Let op! Beperkt gebruik omwille van de
aanwezigheid van oxalaten.
_
__
_
W ERKING :
Van krul- en ridderzuring (gedroogde wortel):
Bloedzuiverend. Geschikt bij chronische
huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis en
netelroos.
Ontgiftend op lever en darmen.
Laxerende werking.
Versterkend bij herstel van ziekte en bij kanker. Bevat ijzer, aangewezen bij mensen met
bloedarmoede en bij vermoeidheid. Ideaal
als lentekuur.
171
Ontgiftend. Perfect als lentereinigingskuur
samen met paardenbloembladeren en brandnetel.
Hde infusie kun je ook gebruiken als haarwater bij roos en haaruitval.
BESSEN
Bomen: we oogsten steeds de jonge blaadjes in de lente.
Bast: we oogsten de bast van twee- tot driejarige takken in het najaar. Je pelt de
bast af van het takkenstuk tussen knoop één, knoop twee en knoop drie geteld vanaf
het uiteinde van de tak.
Bloemen: nooit afspoelen, anders verlies je al het kostbare stuifmeel. Laat bloemen ook nooit koken. Dat vernam ik onlangs op een kruidenkaartje van een kruidenvrouwtje. Voeg ook geen honing toe. Bijna alle bloemen zijn zoet en hoeven echt
geen toevoeging van suiker of andere zoetstoffen!
BERK /BETULA
ALBA /
Er zijn heel veel berkensoorten, maar de meest bekende bij ons zijn de Betula pubenscens (zwarte of
zachte berk) en de Betula pendula (witte of ruwe
zilverberk). De berk is een pionier en verschijnt
vaak als eerste op een kale kapvlakte. Vroeger
werd alleen het hout gebruikt. Het is Hildegard
van Bingen die voor het eerst de helende werking
beschreef. We kunnen de knoppen, de bast, het
sap en de bladeren gebruiken.
Effectief bij alle infecties veroorzaakt door bacteriën, virussen en schimmels vooral bij luchtwegen
maar ook in het spijsverteringsstelsel. Ook als gorgeldrank bij keelpijn, keelontsteking, mondzweertjes en aften. Enkel te gebruiken als je ontsteking
opkomt. Niet preventief gebruiken anders haakt
het lichaam bij een ontsteking af.
Belangrijke bron van vitamine C.
aa lbe s
ENKELE ALGEMEENHEDEN
_
_
be rk
INFUSIES MET MATERIAAL
VAN BOMEN EN STRUIKEN
_
W ERKING :
Berk is de boom voor de nieren.
Sterk vochtafdrijvend, zonder de nieren te
overbelasten. Goed bij nierproblemen en
vochtophoping (oedeem). Goed samen met
moerasspirea, guldenroede en javathee (Orthosiphon stamineus).
Zweetafdrijvend.
Ontsmettend op de urinewegen.
Bloedzuiverend bij reuma, jicht en alle huidproblemen.
__
_
172
172
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
AALBES /RIBES
RUBRUM /
De bloedrode of witte trosbesjes die omstreeks
juni (rond de feestdag van Johannes) rijp zijn,
worden ook wel eens Johannesbesjes genoemd.
173
_
_
_
__
BRAAM /RUBUS
W ERKING :
Infusie van de bessen en de bladeren.
Eetlustopwekkend en daardoor ook aansterkend.
Bloedzuiverend met gunstig effect voor alle
huidproblemen.
Spijsverteringsbevorderend en zeer licht
laxerend.
bla uw e bo sb es
Vochtafdrijvend en dus goed bij reuma.
Afkoelend.
BEREDRUIF /ARCTOSTAPHYLOS
UVA URSI /
Groeit op rotsbodems en in de schaduw van bossen. Beren zijn, zoals de naam het verraadt, verzot
op de heerlijke rode besjes.
_
W ERKING :
Infusie van de bladeren.
Sterk ontsmettend op de urinewegen. Schrik
niet, want de urine kleurt er groenachtig
door. Dat is volkomen normaal. Past goed bij
blauwe en rode bosbes.
BOSBES BLAUWE /VACCINUM MYRTILLUS/
Bosbessen vind je vooral in naaldbossen en op de
heide. We oogsten de bessen en de bladeren. De
blauwpaarse bessen kun je zowel vers als gedroogd
gebruiken.
W ERKING :
_
__
174
Infusie van de bladeren en de gedroogde
bessen (idem rode bes).
Bloedsuikerspiegelverlagend voor suikerpatiënten.
Bevat veel vitamine A en C.
Samentrekkend en ontstekingswerend: kan
ZELFGEPLUKT
_
dus worden gebruikt bij buikloop.
Ontsmettend op de urinewegen. Past goed
bij rode bosbes en beredruif.
BOSBES RODE /VACCINUM
W ERKING :
_
__
_
De langwerpige, piramidevormige, blauwzwarte
vruchten bestaande uit veel kleine sapbolletjes. Je
vindt ze vooral in heggen en bosranden. We gebruiken enkel de jonge blaadjes, omdat op oudere
bladeren onderaan op de nerf vervelende stekeltjes
staan. De verse vruchten zijn heel lekker.
_
_
_
W ERKING :
Infusie van de bladeren.
Bloedsuikerspiegelverlagend voor suikerpatiënten.
Ontsmettend en samentrekkend: ideaal om
te gorgelen bij mond- en keelproblemen.
Ontsmettend en samentrekkend, als gezichtswater bij verwijde poriën en bepaalde
vormen van huiduitslag alsook bij zweertjes.
Past goed samen met frambozenblad, toverhazelaarblad en lavendel.
Samentrekkend, ook bij buikloop.
_
VITIS-IDAEA /
Bosbessen vind je vooral in naaldbossen en op de
heide. We oogsten de bessen en de bladeren. De
vuurrode bessen kun je zowel vers als gedroogd gebruiken. De bladeren in matige hoeveelheid, omdat een hoge dosis giftig is.
FRUCTICOSUS /
Infusie van de bladeren en de gedroogde
bessen (idem blauwe bes).
Bloedsuikerspiegelverlagend voor suikerpatiënten.
Bevat veel vitamine A en C.
Samentrekkend en ontstekingswerend: kan
dus worden gebruikt bij buikloop.
Ontsmettend op de urinewegen. Past goed
bij blauwe bosbes en beredruif.
_
W ERKING :
Leverancier van vitamine C. Aangewezen bij
vermoeidheid, bloedarmoede, voorjaarsmoeheid, lusteloosheid… Voorkomt en te gebruiken bij griep en winterkwalen.
Weerstandsverhogend en aansterkend.
_
JENEVERBES /JUNIPERUS
CRANBERRY
Zie veenbes
DUINDOORN /HIPPOPHAE
De schijnbessen zijn echter moeilijk en zelfs pijnlijk om te oogsten door de harde en talrijke stekels
op de takken en het keihard vastzitten op de tak. Je
kunt haast niets anders doen dan ze stuk knijpen
boven een kommetje om het sap op te vangen. Je
brengt het gemakkelijkst de hele tak met de bessen
er nog aan in de diepvries en eens bevroren kun je
de schijnbessen zonder ze stuk te pletten afschudden of plukken. Wordt meestal in elixir en olie
verwerkt, maar als infusie zijn ze een waardevolle
aanvulling bij andere bessen. Voor zwangere en zogende vrouwen zijn ze wel een belangrijke bron van
vitamine C en andere vitaminen en mineralen.
RHAMNOIDES /
In de duinbosjes naast het Zwin krioelt het van de
duindoornstruiken. De knaloranje schijnbessen (=
een vlezig uitgegroeide kelkbuis omvat één nootje
in een verhout omhulsel) kleuren in de herfst de
grijsgroene struiken. Ze zijn extreem zuur, maar
zitten boordevol caroteen, vitamine C en andere
gezonde stoffen. In de middeleeuwen werden ze
omwille van hun hoge vitamine C-gehalte bij griep
en scheurbuik gebruikt. Ze zouden, volgens sommige bronnen, ook vitamine B12 bevatten. Je vindt
duindoornstruiken vooral in de duinen.
COMMUNIS /
Blauwe kogelvormige bessen van één van de weinige coniferen in de Benelux. De bes wordt vaak
in likeuren verwerkt. Ook bij vlees, vleespasteien
en bij alle koolsoorten worden jeneverbessen verwerkt. De bessen smaken kruidig en zoet. Plet of
mix de bessen voor gebruik. Niet te veel gebruiken, want ze kunnen het geheel overheersen.
__
_
W ERKING :
Ontsmettend bij urineweginfecties.
Urinezuurafdrijvend aangewezen bij reuma,
jicht, artrose en artritis.
Bloedzuiverend en ontgiftend, goed bij huidproblemen.
175
/RIBES
UVA- CRISPA /
Dit is de enige bes met stekelige takken en stekeltjes op de bessen. Kwekers zijn erin geslaagd om
verschillende cultuurvariëteiten te kweken, onder
andere soorten met grotere bessen, sommige zelfs
de grootte van een pruim. De bessen van de wilde
struik hebben amper de grootte van een erwt.
_
_
_
W ERKING :
Eetlustopwekkend en spijsverteringsbevorderend.
Mineraalaanvullend goed bij herstel na ziekte en vermoeidheid. De bessen of het sap zijn
uitstekend bij voorjaarmoeheid.
Bloedzuiverend, goed bij huidproblemen.
LIJSTERBES /SORBUS
AUCUPARIA /
__
_
_
W ERKING :
Samentrekkend.
Bloedzuiverend, daarom zuiverend bij huiduitslag, acne en puistjes.
Aansterkend: ideaal bij voorjaarskuur en
vermoeidheid.
Laxerend.
VEENBES OF CRANBERRY
/VACCINUM
OXYCOCCUS /
Gelijkt ongelooflijk goed op de rode bosbes, maar
de veenbes groeit hoofdzakelijk in Noord-Amerika. De bladeren worden niet gebruikt en de bessen
worden zo goed als niet gedroogd. Uitzonderlijk
kun je gedroogde veenbessen vinden, maar die zijn
meestal gezoet met fructose, suiker of een ander
zoetmiddel omwille van de extreem zure smaak.
_
De lijsterbes is een bes van de lijsterbesboom. Het
is een mooie lichtgroene boom met witte bloempjes, zoals de meidoorn, maar hij is familie van de
rozen. In de zomer draagt hij helrode bessen die
lijken op piepkleine appeltjes. We oogsten de bessen en laten die drogen. Niet vers gebruiken.
ZUURBES /BERBERIS
__
_
W ERKING :
Samentrekkend en menstruatiebevorderend.
Bevat veel vitamine C.
Laxerend.
SLEEDOORNBES /PRUNUS
SPINOSA /
Blauwzwarte bessen die vers helemaal niet eetbaar
zijn. Pas na de vorst zijn de bessen zoeter.
176
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
Vers sap van de bessen:
Ontsmettend op de urinewegen: hiervoor
wordt uitsluitend het sap gedronken.
ZWARTE BES OF CASSIS
/RIBES
NIGRUM /
Gekweekte struik met waardevolle, gitzwarte bessen.
We gebruiken de knoppen, de bladeren en de bessen.
_
_
W ERKING :
De bladeren en de knoppen:
Bloedzuiverend: vooral goed bij afslank- en
zuiveringskuren.
Vochtafdrijvend en ontstekingswerend bij
reuma, jicht, artritis en artrose. Past perfect
samen met duivelsklauw en knopig helmkruid
(zie bij speenkruid, in ‘Kruiden uit de tuin’).
Ondersteunend bij allergieën.
Ontstekingsremmend, vooral voor de gewrichten.
__
__
_
De bessen:
Voorkomen bloedingen.
Bij aderproblemen, zoals spataders en aambeien.
Bij verzwakt gezichtsvermogen.
DEN /PINUS
VULGARIS /
De naam komt van de zure smaak van de scharlaken rode bessen. We gebruiken de bessen.
_
__
W ERKING :
Aansterkend, eetlustopwekkend, spijsverteringsbevorderend en braakstillend.
Leverreinigend en galafdrijvend.
Urineafdrijvend, aangewezen bij nier- en
blaasproblemen alsook bij jicht.
SYLVESTRIS /
Prachtige naaldboom. Verkeerdelijk wordt in
kerstliederen over ‘O dennenboom’ gezongen,
terwijl onze kerstboom eigenlijk de spar is.
De naalden zitten per twee (Duo = Den). We
oogsten de naalden en de jonge knoppen in april,
voor ze beginnen uit te lopen. Om de knoppen
te drogen gebruik je best een kruidendrogertje.
Dennen en sparren hebben dezelfde werking doch
dennenknoppen schijnen beter bij kinderen te
werken terwijl sparrenknoppen meer aangewezen
zijn voor oudere mensen.
de n
KRUISBES OF STEKELBES
_
W ERKING :
Ontsmettend en slijmafdrijvend voor alle
luchtwegaandoeningen, van verstopte neus
en verkoudheid tot bronchitis en astma.
Dennenknoppen passen perfect bij heemst,
kaasjeskruid, klaproos, sleutelbloem en
toorts. Ook goed als gorgeldrank, in te ademen als stoombadje en badwater. Kan ook
als luchtverfrisser worden verneveld.
Vochtafdrijvend: goed bij blaasontsteking,
reuma en jicht.
Als luchtverfrisser.
_
_
EIK /QUERCUS /
De machtige eik kun je meestal onmiddellijk aan
de gelobde bladeren kennen, met als onderscheid
de zomereik (Quercus robur) en de wintereik
(Quercus petraea). Er is een groot verschil tussen
die twee bomen. De zomereik heeft langgesteelde
eikels en bijna zittende doffe bladeren; de wintereik zittende eikels en gesteelde glimmende blade-
177
_
ren. Beide hebben dezelfde medicinale eigenschappen. We plukken de bladeren in juni.
_
_
W ERKING :
ELS /ALNUS
GLUTINOSA /
Behoort tot de berkenfamilie met mannelijke en
vrouwelijke katjes op dezelfde boom. We oogsten
de jonge bast en jonge blaadjes.
__
W ERKING :
Koortswerend.
Ontsmettend bij mond- en keelproblemen.
ES /FRAXINUS
EXCELSIOR /
Familie van de olijfboom, maar de es bloeit vooraleer
er de bladeren komen. De zaden zijn gevleugeld, zodat ze gemakkelijk verspreid worden door de wind.
Ze schieten meteen. Ik heb een treures in mijn tuin
en iedere zomer moet ik tientallen jonge stekjes uittrekken om geen tuin vol treuressen te hebben. We
oogsten de jonge bladeren na de bloei en de bast.
_
__
_
_
W ERKING :
Bladeren: waterafdrijvend en pijnstillend bij
reuma, jicht, artritis en oedeem.
Bast: koortswerend
Pijnstiller, net als wilg.
Vochtafdrijvend, aangewezen bij nier- en
blaasproblemen.
Belooft het lange leven zoals duivekervel en
engelwortel.
178
gin kg o
Ontsmettend voor alle luchtweg- en tandvleesaandoeningen.
Samentrekkend: aangewezen bij bloedneus,
bloedingen, spataderen en aambeien.
Betere doorbloeding van de hersenen bij
geheugenverlies, concentratieproblemen,
duizeligheid, en gehoorproblemen. Zeer
gunstige plant, ondersteunend te gebruiken
bij oudere mensen met problemen als dementie en de ziekte van Alzheimer. Ginkgo‘thee’
zou in alle bejaardenhuizen dagelijks op het
menu moeten staan!
ZELFGEPLUKT
GINKGO /GINKG O
BILOBA /
De Japanse tempelboom is een merkwaardige
boom. Hij is de enige boom die de atoombom
overleefde in Hiroshima. De tempel waar de boom
stond, was helemaal vernietigd. De ginkgo staat
symbool voor hoop en onsterfelijkheid. We oogsten de bladeren.
__
_
_
W ERKING :
Bevat antioxidantia.
Ontstekingswerend.
Positieve invloed op het humeur.
Betere bloeddoorstroming en verhoogde
weerstand van aderwanden en de kleine
haarvaatjes bij stoornissen van de veneuze
bloedsomloop zoals spataderen, aambeien,
aderwandontsteking, vermoeide benen,
koude tenen en vingers. Goed samen met
maagdenpalm, toverhazelaar, paardenkastanje, muisdoorn en akkerhoningklaver.
Een infusie van speenkruid dat je enkel als
zitbadje gebruikt, kan hierbij aanvullend en
ondersteunend werken (zie bij speenkruid in
‘Kruiden uit de tuin’).
_
-
-
-
-
Enkele interessante variaties niet alleen voor,
maar uiterst aangewezen bij oudere mensen:
met rozemarijn en pepermunt bij vermoeidheid;
met maagdenpalm en onzelievevrouwebedstro bij concentratieproblemen;
met hyssop en dennenknoppen bij ademhalingsproblemen;
met wilde kastanjebladeren, meidoorn en
gember bij problemen met de bloedsomloop.
HAZELAAR /CORYLUS
AVELLANA /
Een struik bekend om zijn overheerlijke nootjes,
die vaak verwerkt worden in chocolade. De mannelijke, roomwitte katjes bloeien reeds in de winter en de kleine, vrouwelijke bloemen zijn grappige
rode toefjes die uit een dikke bot piepen. De nootjes zitten in mooi gevederde bekertjes. We gebruiken de katjes, de jonge bladeren en natuurlijk ook
de nootjes. De werking van de hazelaar is iets minder krachtig dan de werking van de toverhazelaar.
_
W ERKING :
Infusie van de bladeren en de katjes:
Verhoogt de weerstand van aderwanden en
de kleine haarvaatjes bij stoornissen van de
veneuze bloedsomloop zoals spataderen,
aambeien, aderwandontsteking, vermoeide
benen. Goed samen met maagdenpalm,
_
_
akkerhoningklaver, paardenkastanje, muisdoorn en ginkgo.
Bloedzuiverend met gunstig effect op huidproblemen.
Als gezichtswater samentrekkend bij
verwijde poriën en bepaalde vormen van
huiduitslag. Past goed samen met braamblad,
frambozenblad en lavendel.
Infusie van de katjes is vochtafdrijvend,
zweetafdrijvend en koortsverlagend. Past
goed bij vlierbloemen en moerasspirea.
_
HULST /ILEX
AQUIFOLIUM /
Wordt rond Kerstmis als versiering gebruikt. Jonge bladeren hebben venijnige, stekelige bladeren.
Bij het ouder worden, verliezen ze – net als oude
mensen – hun ‘tanden’ en worden de bladeren
zachter en elliptisch. We gebruiken enkel de bladeren laag gedoseerd en zeker geen bessen, omdat
die giftig zijn.
__
W ERKING :
Koortswerend.
Krampwerend en samentrekkend bij bronchitis en buikloop.
IEP OF OLM /ULMUS
MINOR /
Mooie boom die reeds lang als eerbiedwaardige boom wordt vereerd. Vroeger sprak men recht
onder deze boom en minnezangers voerden hun
vreedzaam steekspel in de schaduw van deze boom.
Hij staat vaak op dorpspleinen. De oude kruidenartsen beweerden dat een matig gebruik van iep het
behoud van de schoonheid en gezondheid waarborgde. We gebruiken de blaadjes en de bast.
179
ka sta nje
Bloedzuiverend met gunstig effect op alle
huidproblemen die daaruit voortkomen,
alsook schilferende huid.
Samentrekkend en wondhelend.
__
__
_
_
__
Wilde kastanje (Aesculus hippocastanum)
Tamme kastanje (Castanea sativa)
Beide bomen zijn prachtige reuzen die heel
wat parken sieren. Beide zijn medicinaal te
gebruiken, maar van de tamme zijn de noten
het meest gegeten. Die van de wilde kastanje
zijn heel bitter .
W ERKING W ILDE KASTANJE:
We gebruiken de knoppen, de bloemen, de
bladeren en de vrucht (vooral de pel). Het is
de boom van de doorbloeding en de spankracht van de aderen.
Samentrekkend, vaatvernauwend en ontsmettend bij aambeien en spataderen. Goed
samen met maagdenpalm, akkerhoningklaver, toverhazelaar, muisdoorn en ginkgo.
_
180
ZELFGEPLUKT
KERSELAAR /PRUNUS
AVIUM /
Er bestaan heel wat variaties op de zoete kers die
ontstaan zijn door entingen of natuurlijke selectie. De bloemen bevatten honing en de zwarte
vruchten zijn vrij zoet. We kunnen de bladeren en
de bloemen gebruiken als smaak, maar medicinaal doen enkel de steeltjes dienst.
_
_
__
W ERKING TAMME KASTANJE:
Gebruik de bladeren, bloeiende toppen en
bast.
Aansterkend en mineraalaanvullend goed bij
haarverlies en na herstel van ziekte.
Spijsverteringsbevorderend.Aderversterkend
en samentrekkend: ideaal bij bloedsomloopstoornissen, spataderen en aambeien, zowel
in- als uitwendig te gebruiken. Past goed samen met kleine maagdenpalm, toverhazelaar,
akkerhoningklaver, muisdoorn en ginkgo.
KASTANJE
lin de
Een infusie van speenkruid dat je enkel als
zitbadje gebruikt, kan hierbij aanvullend en
ondersteunend werken (zie bij speenkruid,
in ‘Kruiden uit de tuin’).
Bloedstelpend bij wonden.
Betere bloedsomloop: aangewezen bij winterhanden en -tenen.
Ontstekingswerend bij aderontstekingen.
Vermindert vochtophoping in benen en
enkels als gevolg van slechte doorbloeding.
W ERKING :
lau rie r
_
_
W ERKING :
Urineafdrijvend: aangewezen bij jicht, reuma en gewrichtsontstekingen.
Laxerend bij opstopping.
LINDE
Grootbladige (Tilia platyphylls)
Kleinbladige (Tilia cordata)
LAURIER /LAURUS
NOBILIS /
Mooie heester, ook gemakkelijk bij ons te kweken.
Wordt vooral in de keuken gebruikt in stoofpotjes
en soepen, denk maar aan het klassieke bouquet
garni dat bestaat uit laurier, tijm, peterselie, kruidnagel en peper. Vroeger werden laurierbladeren en
takken verbrand op pleinen om de pest te verjagen.
Laurier kan licht bedwelmend werken. Zo kauwden de priesteresen bij het orakel van Delphi op
laurierbladeren en staken ze laurier aan als wierook voor ze in trance gingen. Gebruik altijd gedroogde laurierbladeren, omdat verse bladeren een
weinig het giftige cyanide bevatten. Dat verdwijnt
echter met het drogen.
_
__
_
W ERKING :
Ontsmettend bij keel- en tandproblemen,
aften, hoest en griep.
Spijsverteringsbevorderend.
Eetlustopwekkend.
Opwekkend bij depressieve neigingen.
Prachtige, majestueuze boom met een grote en
statige kruin. De roomwitte bloempjes zitten
vast op een takje dat uit het schutblad spruit.
We plukken de net geopende bloempjes met het
schutblad erbij. Niet wassen! Ook de bast of lindespint van de stam wordt gebruikt.
_
_
W ERKING :
Bloemen: zweetafdrijvend, vochtafdrijvend
en koortswerend, dus aangewezen bij verkoudheid, prikkelhoest en griep.
Bloemen: rustgevend en bevordert een
goede nachtrust. Ook uiterst geschikt voor
kinderen. Vermindert angst, rusteloosheid,
zenuwachtigheid en spanningen alsook bij
hartkloppingen en adhd bij kinderen.
Bloemen: zeer goed te gebruiken in badwater
voor onrustige kinderen of moeilijke slapers.
Bast: betere leverwerking en galafscheiding.
Ook goed bij digestieve migraine en hoofdpijn na het eten van vette spijzen, eieren,
chocolade…
_
_
181
COMMUNIS /
_
_
__
MEIDOORN
Meidoorn eenstijlig (Crataegus monogyna)
Meidoorn tweestijlig (Crataegus laevigata)
Heel wat boerderijen werden vroeger omzoomd
met meidoornhagen. De meidoornboom is echter ook een mooie boom. In bloei schittert hij van
uren ver door zijn talrijke kleine bloempjes. De
medicinale eigenschappen gelden alleen voor de
witte bloempjes. Voor zover ik weet, werden er
geen testen verricht met de roodkleurige bloempjes. We gebruiken de bloeiende toppen met bijbehorende blaadjes alsook de vruchtjes.
_
W ERKING :
Meidoorn is de boom voor het hart.
Betere doorbloeding: perifeer bij ‘dode’
vingers en winterhanden en -tenen, betere
hersendoorbloeding, betere hartdoorbloeding met betere hartfunctie.
Verbetert de pompfunctie van het hart, net
als hartgespan.
Normaliseert de bloeddruk.
Reguleert de hartwerking, ook bij hartritmestoornissen.
Aangewezen kruid voor in de menopauze.
_
__
_
182
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
Slijmoplossend en ontsmettend bij verkoudheid, keelpijn en sinusitis.
Kalmerend en slaapbevorderend.
MISPEL /MESPILUS
GERMANICA /
Eindelijk begint men de misprezen mispel te eren.
De niet zo mooi ogende bruine op appels gelijkende vruchten zijn pas te eten nadat ze door eerste
nachtvorst beurs geworden zijn. Je kunt er compote of siroop van maken. Voor een infusie kun je de
bladeren verzamelen.
__
_
oli jf
me ido or n
Groenblijvende struik of klein boompje met ovale
glanzende geurende bladeren en witte bloempjes.
In het Oude Testament was mirte symbool van de
vrede, in Griekenland en Rome een teken van eer.
In Corsica en Sardinië wordt mirte vaak gebruikt
in vleesgerechten, sauzen en likeuren. We gebruiken de bladeren die een heerlijke geur en smaak
geven aan infusies.
mu isd oo r n
MIRTE /MYRTUS
W ERKING :
Bevat veel vitamine C.
Samentrekkend en ontsmettend bij keel- en
mondproblemen alsook bij buikloop.
Urineafdrijvend.
MUISDOORN /RUCUS
samen met wortels van venkel, selder, asperge en
peterselie voor hun sterke urineafdrijvende eigenschappen. We gebruiken de wortel.
_
_
W ERKING :
Urineafdrijvend: goed bij jicht, reuma, nieren blaasproblemen en waterzucht.
Krachtige stimulerende werking op de bloedvaten: aangewezen bij spataders en aambeien.
Goed samen met maagdenpalm, akkerhoningklaver, paardenkastanje, toverhazelaar
en ginkgo. Een infusie van speenkruid dat
je enkel als zitbadje gebruikt, kan hierbij
aanvullend en ondersteunend werken (zie bij
speenkruid in‘De kruiden uit de tuin).
OLIJF /OLEA
ACULEATUS /
Vreemde struik die in bossen groeit met glanzende,
donkergroene, harde en stekelige, precies onechte
bladeren als onderbouw. Merkwaardig zijn de roze
bloempjes die groeien in het midden van het blad.
Hij draagt helrode bolvormige bessen. Reeds lang
verwerkt men het kruid in de vijfwortelsiroop,
de aarde volledig bedekt was met zee en Noah wou
weten of de zee al aan het wegtrekken was, liet hij
een duif vrij. Zij kwam terug met een olijftak tussen haar bekje en zo wist hij dat er opnieuw land
was en dat ze weldra uit de ark konden stappen.
Sindsdien is een duif met een olijftakje in de bek
het symbool van vrede geworden. God wou vrede
en nooit meer de mensheid op die manier verdelgen. Zo gaf Hij ook een regenboog als teken van
het verbond tussen Hem en de mens. Hij zou nooit
meer de mens verdelgen met regens die het hele
aardoppervlak bedekten.
De groene (onrijpe) en zwarte (rijpe) olijven worden gebruikt om olie uit te persen of om zo op te
eten. Voor infusie gebruiken we de bladeren.
_
EUROPAEA /
Olijfbomen kunnen eeuwenoud worden. Zo staan
er meer dan tweeduizend jaar oude olijfbomen in
de hof van Gethsemane, een tuin aan de voet van
de Olijfberg net buiten de muren van Jeruzalem. In
Zijn laatste uren bad Jezus hier onder een olijfboom
voor hij werd gevangengenomen door de Romeinen.
In de Bijbel wordt de olijf boom vaak vermeld.
Zo heb je het verhaal van de ark van Noah. Toen
W ERKING :
Gal- en leverstimulerend. Goed samen te
gebruiken met citroenschil, artisjokbladeren,
mariadistelzaad en boldo (zie ‘Infusies van
specerijen en uitheemse planten’).
Bevat veel antioxidantia.
Beschermt de vaatwand en houdt die soepel
waardoor er een betere bloeddoorstroming
in de haarvaten is. Aangewezen bij zware
benen, spataderen en aambeien.
__
183
OLM /ULMUS
uur laten trekken. Nooit met kokend water
een infusie bereiden, anders krijg je last van
hevige krampen. Wees steeds voorzichtig
met laxerende planten, want ze kunnen de
darm lui maken waardoor het probleem erger
wordt. Gebruik laxerende planten enkel
in zware noodgevallen. Het beste is om je
voeding aan te passen door vezelrijk te eten
en er vooral veel bij te drinken. Vezels moeten
kunnen zwellen om hun laxerende effect te
hebben en daarvoor moet je veel water drinken bij het eten van volkorenbrood en dergelijke. Drink je niet genoeg water, dan krijg je
het omgekeerde effect en werken vezels eerder
opstoppend. Vaak is het drinken van een
glas warm water op de nuchtere maag reeds
voldoende. Doe dat sowieso elke ochtend, een
gezonde gewoonte die ik leerde in China.
sp ar
Bloedvatverwijdend, bloeddrukverlagend,
hartritme regelend en kalmeert hartkloppingen.
Verlaagt de bloedsuikerspiegel, dus aangewezen voor suikerpatiënten.
Als kompres goed op huidontstekingen en
blauwe plekken.
MINOR /
Zie iep.
POPULIER /POPULUS
TREMULA /
De ratelpopulier is een lange, slanke boom met een
lichtgekleurde stam en ronde groene blaadjes die
door de spelende wind een ratelend geluid maken.
We gebruiken de bladeren en de bast.
_
_
_
Ontsmettend en slijmafdrijvend voor alle
luchtwegaandoeningen van verstopte neus
en verkoudheid tot bronchitis en astma.
Sparrenknoppen passen perfect bij heemst,
kaasjeskruid, klaproos, sleutelbloem en
toorts. Ook goed als gorgeldrank, in te ademen als stoombadje en badwater. Kan ook
als luchtverfrisser worden verneveld.
Betere doorbloeding bij winterhanden en
-tenen.
Vochtafdrijvend, dus goed bij blaasontsteking, reuma en jicht.
Als luchtverfrisser.
W ERKING :
Koorts- en pijnwerend en ontstekingsremmend omwille van de salicine en salicylzuur,
stoffen die ook in aspirine zitten.
Ook aangewezen bij urineweginfecties.
SPAR /ABIES
ALBA /
Prachtige naaldboom. Niet de dennenboom, maar
deze spar is onze kerstboom. De naalden zitten
eentje per eentje vast (Solo = Spar). We oogsten de
naalden en de jonge knoppen in de lente, voor ze
beginnen uit te lopen. Om de knoppen te drogen
gebruik je best een kruidendrogertje. Sparren en
dennen hebben dezelfde werking doch sparrenknoppen schijnen beter bij oudere mensen te werken terwijl dennenknoppen meer aangewezen zijn
voor kinderen.
184
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
_
_
_
SPORKEHOUT /FRANGULA
Wordt ook wel ‘vuilboom’ genoemd, omdat de
bast zwart is. De struik groeit vooral tussen kreupelhout in bossen. We oogsten de bast.
_
W ERKING :
Laxerend. Let op enkel: maceraat maken.
’s Avonds opzetten in koud water en twaalf
_
TOVERHAZELAAR AMERIKAANSE
/HAMAMELIS
VIRGINIANA /
Deze traag groeiende, kleine boom bloeit in de
herfst met prachtige spinachtige gele bloemen. De
werking van de toverhazelaar is krachtiger dan die
van de gewone hazelaar. In tuinen vind je meestal een kruising (Hamamelis x intermedia Rehder)
met geelrode bloemen.
_
_
ALNUS /
akkerhoningklaver, paardenkastanje, muisdoorn en ginkgo. Een infusie van speenkruid
dat je enkel als zitbadje gebruikt, kan hierbij
aanvullend en ondersteunend werken (zie bij
speenkruid in ‘Kruiden uit de tuin’).
Als gezichtswater samentrekkend bij
verwijde poriën en bepaalde vormen van
huiduitslag. Past goed samen met braamblad,
frambozenblad en lavendel.
vi jg
_
_
_
W ERKING :
Infusie van de bladeren:
Samentrekkend bij overvloedige maandstonden en menopauzale problemen.
Verhoogt de weerstand van aderwanden en
de kleine haarvaatjes bij stoornissen van de
veneuze bloedsomloop zoals spataderen,
aambeien, aderwandontsteking, vermoeide
benen. Goed samen met maagdenpalm,
VIJG /FICUS
CARICA /
De vijgenboom is sinds eeuwen bekend en vaak beschreven in de Bijbel, vaak samen met de wijnstok
en ter vergelijking met de vruchtbaarheid. Vijgen
zijn lekker zoet door de aanwezige vruchtensuikers, maar bevatten ook veel mineralen zoals calcium, magnesium en ijzer. Daarom worden deze
vruchten, net als dadels en druiven, ‘antidepressiva’ genoemd. Gedroogde vijgen, dadels en rozijnen
kunnen best als zoetstoffen in infusies en thee
worden gebruikt. Mix ze ook eens mee in een deeg
voor gebak. Zo moet je minder suiker gebruiken.
185
_
_
_
_
vl ier
VLIER /SAMBUCUS
NIGRA /
Deze boom groeit al van oudsher op onze boerderijen. Hij groeit weelderig en graag. Een afgebroken tak kun je zo in de grond stoppen: er bestaat
een grote kans dat hij wortel schiet en je van zijn
weldadige bloempjes en bessen voorziet.
We kunnen zowel de bloemen als de bessen gebruiken. Pluk niet alle bloemen in de lente, zodat
je in de herfst bessen kunt plukken. De bloemen
zijn volkomen veilig, maar bij de bessen moet je
voorzichtig zijn. Gebruik enkel rijpe bessen (donkerpaars), want onrijpe (groenachtigrood) kunnen
voor serieuze buikloop en -krampen zorgen. Groene bessen zijn zelfs giftig, net zoals de bladeren,
stengels en wortels! Wees dus voorzichtig.
Vlier is bekend van de vlierbessensiroop. Je
kunt in de lente ook siroop maken van de vlierbloemen en in de herfst van de vlierbessen. Giet je
die in gelijke hoeveelheden samen, dan heb je een
nog betere werking!
Je mag de bloemen nooit wassen, anders spoel
je het stuifmeel weg. Laat bloemen ook nooit koken. Onlangs las ik op een kruidenkaartje van een
kruidenvrouwtje dat vlierbloemen gekookt mogen
worden. Dat is echt doodzonde. Bloemen gaan we
186
ZELFGEPLUKT
W ERKING VAN DE BLOEMEN:
Werking van de bloemen:
Vochtafdrijvend, antiviraal en ontstekingsremmend. Die drie eigenschappen zijn uitstekend bij verkoudheid, griep en sinusitis.
Uitwendig kun je de infusie gebruiken om
ontstoken ogen en neus uit te wassen. Ook
bij eczeem en jeukende huiduitslag.
Transpiratiebevorderend. Vlier best niet
samen gebruiken met salie, want dat werkt
zweetremmend! Past goed bij de katjes van
hazelaar en moerasspirea.
__
__
_
Werking van de bessen:
Zweetafdrijvend.
Ontstekingsremmend.
Bevordert het afweersysteem.
Pijnstillend bij reuma, jicht, artritis, artrose
en zenuwpijnen.
Rauwe bessen zijn licht laxerend.
WIJNSTOK /VITIS
VINEFERA /
Eeuwenoude bekende liaan en bekend om zijn
druiven waaruit men het sap perst en laat gisten
tot wijn. We oogsten de bladeren, de druiven en de
druivenpitten. De druiven, maar vooral de pitten,
bevatten veel antioxidantia. Plet of mix de pitten
alvorens te verwerken in voedsel of als infusie.
Druiven zijn versterkend en bloedzuiverend.
wi jns to k
nooit koken trouwens! Voeg ook geen honing toe.
Vlier – en dat geldt voor bijna alle bloemen – is
zoet uit zichzelf en hoeft echt geen toevoeging van
suiker of andere zoetstoffen!
Bloedsomloopbevorderend en samentrekkend. Aangewezen bij couperose, spataderen,
aambeien, pijnlijke menopauzale problemen
en bloedsomloopstoornissen bij flebitis.
De pitten:
Zeer sterk antioxidant, op voorwaarde dat je
de pitten breekt of plet.
_
WILG /SALIX
ALBA /
Typisch Vlaamse boom, die op veel oude schilderijen afgebeeld. Er bestaan verschillende soorten
en ze hebben allemaal geneeskrachtige werkingen.
De meest voorkomende is de schietwilg en de knotwilg, maar ook de gekweekte vorm: de treurwilg.
In de bast zit het bekende salicylzuur. Dat
wordt nagemaakt in de farmacie als acetylsalicylzuur, beter bekend onder de naam aspirine. We
oogsten de bladeren, de bast van twee- à driejarige
takken en de katjes. Vooral de vrouwelijke, zilverkleurige katjes bevatten veel oestrogeen, het vrouwelijke hormoon.
__
_
_
_-
W ERKING :
Pijnstillend (net als es en populier).
Koortsverlagend.
Kalmerend bij rusteloosheid en slaapproblemen.
De zilvergrijze vrouwelijke katjes:
menopauzale klachten.
De groene mannelijke katjes:
krampstillend en rustgevend.
_
W ERKING :
De bladeren:
Tonicum voor hart en bloedvaten.
187
INFUSIES VAN SPECERIJEN,
EXOTEN EN ANDERE MINDER
COURATE PLANTEN
BOLDUS /
Afkomstig van een boom uit de bergen in Zuid-Amerika. De bladeren bevatten een soort olie die een sterke werking heeft.
_
_
W ERKING :
Galvormend en -afdrijvend bij gal- en leverproblemen. Past goed samen met artisjok,
citroenschil, olijfbladeren en mariadistelzaad.
Vermindert spastische krampen.
ca ca o
Heel wat planten die heilzaam zijn, kunnen we helaas niet in onze tuin kweken.
Hoewel ik ten stelligste overtuigd ben dat alles wat je nodig hebt in je tuin groeit.
Letterlijk maar ook figuurlijk. Soms zoeken we het veel te ver. Maar er zijn altijd
uitzonderingen op de regel.
Door de vele reizen van ontelbare pioniers kwamen we in aanraking met waardevolle planten uit exotische en minder exotische streken. Ik gebruik soms enkele, niet
hier te kweken planten in mijn melanges. Vandaar dit niet te verwaarlozen overzicht
van planten uit verre en minder verre landen, met ongetwijfeld interessante geschiedenissen en dito werkingen.
Er is altijd enige voorzichtigheid geboden. Over sommige planten is er nog niet
genoeg geweten. Er wordt soms te uitbundig omgegaan met en te veel promotie gemaakt rond deze kostbare planten. Heel wat planten zijn een tonicum of een afrodisiacum.
BOLDO /PEUMUS
CACAO /THEOBROMA
CACAO /
De alom bekende bron van de alom gegeerde chocolade. De cacaoboom is een grote boom met een
prachtige dichte bladerenkroon. Hij kan tot 10
meter hoog groeien. Eenmaal in bloei, bloeit hij
het hele jaar door en draagt het hele jaar rond
vruchten. In de langwerpige meloenachtige vruchten zitten wel veertig à vijftig cacaobonen, omhuld
in een wit naar lychee smakend vruchtvlees.
Als je de bonen droogt, kleurt de schil licht
bruin. Je kunt de boontjes met enige moeite pellen. De zwart/paarse bijna steenharde inhoud, wat
niets anders is dan rauwe cacao, kun je opeten.
188
188
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
Voor de chocolade-industrie roostert men de bonen, waardoor de pel en de cacaomassa donkerbruin worden en de smaak intensifiëren. Gelukkig
zijn er ook enkelingen die de bonen niet roosteren.
Dan spreekt men van rauwe cacao/chocolade. Ik
vind die heel lekker!
Oorspronkelijk komt de cacaoboom in Midden- en Zuid-Amerika voor. De Azteken verbonden cacao met de god van regen en vruchtbaarheid.
Hun cacaodrank, xocoatl, is een drank van geplette
bonen op smaak gebracht met vanille en chilipeper in heet water. Geen homogeen drankje, maar
veel lekkerder en gezonder dan onze chocolademelk die bron van melk en lege suikers is. Ik leerde
het voor het eerst maken bij Dominique Persoone
en vond het superlekker, mede ook door de gezelligheid en grappige vertellingen – in zijn sappige
West-Vlaams – van Dominique uiteraard. Toen
de Spanjaarden het drankje aangeboden kregen,
vonden ze het maar niets en voegden er een schep
suiker aan toe en noemden het chocolatl. Wie meer
wil weten over cacao kan het mooie boek van Dominique lezen, Cacao, expeditie in Mexico.
Momenteel is cacao te vinden in Sri Lanka, Indonesië en Maleisië, maar ook in West-Afrika. De
cacao uit West-Afrika is wel in opspraak omwille
van de zwaar giftige pesticiden van het type ddt
die daar nog gebruikt worden en vooral ook om de
kinderslavernij. Gelukkig is Oxfam bezig met een
wereldwijde actie hiertegen.
Voor een infusie gebruiken we de zogezegde afval of de cacaopellen. Liefst puur en bio, zeker niet
de cacaodoppen die je in tuincentra kunt kopen
als bodembedekker! Op mijn laatste theesommelieropleiding 13 in Rotterdam kwam ik een leuke,
goedgemutste man tegen die mij een pakje cacaodoppen gaf als zijnde cacao‘thee’. Hij vroeg of ik ze
eens wou proeven en dan mijn bevindingen doormailen. Ik vond het niet meteen een aanlokkelijk
189
idee, maar de man was zo vriendelijk dat ik na een
schuchtere mail met de vraag wat ik ervan vond,
het drankje toch maar bereidde en proefde. Het
was een openbaring! Echt waar. Ik die chocoladeverslaafd ben, kwam tot een prachtervaring! eureka! Dat is dé drank voor de chocolade- en zoetverslaafden. Schitterend gewoon! Ik ben meteen deze
paragraaf gaan schrijven!
Ik was nooit eerder op het idee gekomen om cacaodoppen op zich als infusie te drinken. Wel had
ik ze tien jaar geleden toegevoegd aan een zwarte
theemelange om een thee te ontwerpen die past bij
chocolade voor Eddy Van Belle, de chocolademan
van België. Eddy wou dat ik voor de allereerste
chocoladebeurs in het Oude Sint-Jan in Brugge
een ‘thee’ ontwierp die paste bij chocolade. Ik wou
geen aromagedoe en voegde gewoon ruwe cacaopellen toe en kreeg zo een mooie ‘chocola-té’, perfect passend bij chocolade of dessert. Hij wordt in
heel wat betere zaken als dessertthee bij chocoladedesserten geschonken. Maar de doppen op zich
solo, daar had ik nog niet aan gedacht.
Eddie van Breukelen, de man die mij de pure
doppen voor het eerst liet proeven, startte een
klein ‘cacaothee’bedrijf op.14 Ik vind het drinken
van een cacaoinfusie een perfecte vervanging voor
het eten van chocolade en de drang naar zoet. Het
ruikt heerlijk naar chocolade maar smaakt subtiel.
Met dit drankje heb je de gezonde en licht opwekkende stoffen binnen, het is de pure originele bron
van chocolade, maar bevat geen chemische aroma,
zo goed als geen vet, zeker geen suiker en daarom
ook geen calorieën! Perfect idee van Eddie. Hij
schrijft op zijn site:
Wij geloven in pure, natuurlijke smaken zonder
suiker. We zien dat steeds meer mensen zich
afkeren van frisdranken en ook van fruitsappen
190
ZELFGEPLUKT
die boordevol suikers zitten. Als chocoladefans
zijn we niet tegen chocolademelk, al hebben we
bij sommige merken moeite de chocola tussen de
suiker en het vet te ontdekken. Suikerdrankjes
zijn moeilijk te weerstaan, maar mensen realiseren zich dat al die vloeibare calorieën niet
goed zijn voor hun gezondheid. Eén van onze
eerste klanten schreef ons dat ze dolgelukkig was
dat ze ondanks haar dieet nu toch kon blijven
toegeven aan haar ‘chocoladeverslaving’, zonder
schuldgevoel!
Eddie heeft eenzelfde filosofie als ik en dat smaakt
letterlijk en figuurlijk naar meer. Blij dat er meer
en meer mensen zich profileren met een juiste visie
voor een betere wereld voor iedereen. Eddie heeft
verschillende cacaodoppen uit verschillende landen. Ikzelf hou me liever bij één.
Ik leerde Enver en Rodney, dé chocolademakers15 van Amsterdam kennen. Zij gaan zelf naar
de Caraïben en kopen daar bij kleine bioboeren, al
dan niet met label – maar soms zijn boeren zo klein
maar ooo zo puur dat een label niet hoeft, want
jammer genoeg wordt er ook in het label soms gesjoemeld. Zij betalen haast het dubbele van wat de
grote firma’s aan hun boeren betalen. Die bonen
van de chocolademakers worden dan verscheept
door het zeilschip (zonder motor!), de Très Hombres. Ik hoorde van de Très Hombres spreken: een
zeilschip dat goederen vervoert van A naar B zonder co2! Ik was meteen verkocht en stuurde mijn
wens de mannen van dat schip te mogen ontmoeten. Later hoorde ik op het nieuws dat ter gelegenheid van ‘Oostende voor Anker’ de Très Hombres
daar aangemeerd lag. Ik kwam thuis, riep de kinderen samen, reed naar het station en kocht vier
treintickets richting Oostende. Het was 19 uur en
de bezoeken aan de schepen waren reeds afgeslo-
ten, maar niets kon mij ervan te weerhouden om
met grote tred op de kade waar de Très Hombres lag
af te stevenen. Het geroep door organisatoren dat ik
niet door mocht alsook een opschrift ‘geen toegang
voor onbevoegden’ hielden mij niet tegen. Zelfs het
geroep van Annick, een vrouw die zuchtend achter
mij aanliep: ‘Ann dat ga je toch niet doen hé!’ toen
ik mijn been over de rand van het schip gooide om
op te stappen, was nutteloos. En daar stond ik dan
oog in oog met kapitein Andreas Lackner. Ik stak
kordaat mijn hand uit en vertelde mijn verhaal in
de hoop niet van boord gegooid te worden. Andreas lachte en wees ludiek op hetzelfde jasje dat we
droegen. Er was meteen een band gesmeed. Met
een glaasje rum beklonken we onze gelijklopende
visie omtrent natuurrespect en eerlijke handel. Na
Oostende zeilden ze noordwaarts om de goederen
voor de chocolademakers te lossen. Ik ging erheen
en werd diep geraakt door het harde werken van de
bemanning om de goederen uit het ruim te laden.
Mijn hart werd ook beroerd door de vele mensen
op de kade met bakfietsen, paardenkarren en zelfs
twee dames met een hangmat om de zakken cacaobonen zonder co2-uitstoot in de container van de
chocolademakers te brengen. Als de bonen met zoveel moeite vervoerd werden over de grote oceaan,
dan was het ongehoord om ze met een vrachtwagen
van de kade naar de garagebox te brengen die slechts
een luttele kilometer verderop ligt.
Je kunt deze infusie bijsmaken met allerlei andere lekkere kruiden en specerijen zoals kaneel, kardemom, gember… maar doe dat zelf en volgens eigen
smaak. Als je het zelf doet, kun je er meer variatie
in steken. Ik heb naast mijn theetafel mijn goede
theesoorten staan en dan allerlei kruiden in kleine
potjes. Afhankelijk van hoe ik me voel, doe ik er andere kruiden bij. Zo heb ik telkens een andere lekkere thee volgens mijn inspiratie van het moment.
__
_
W ERKING :
Topbron van antioxidanten.
Topbron van magnesium en hoge voedingswaarde.
Samentrekkend op hersenbloedvaten waar-
191
door lichte hoofdpijn en migraine verbeteren. Doseer wel matig, want overdreven
gebruik kan net het omgekeerde effect veroorzaken.
Stimulans aangewezen bij slaperigheid, vermoeidheid, uitputting, herstel na ziekte en
verminderde concentratie.
Heeft een euforisch effect aangewezen bij
lichte vormen van depressieve gevoelens en
premenstrueel syndroom.
Matig gebruiken tijdens zwangerschap.
_
_
_
CAYENNEPEPER,
SPAANSE PEPER, PAPRIKA
/CAPSICUM
ANNUUM /
Cayenne komt oorspronkelijk uit Mexico, maar
raakte door de ontdekking van Amerika snel verspreid over de Caraïben en Zuid-Amerika. Later
werd cayenne ook snel geïntegreerd in Zuidoost-Azië. De plant dankt zijn naam aan zijn inhoudsstof capsaïcine. De hoeveelheid van die stof,
gemeten in scovilleschaal, bepaalt het ‘heet’ zijn
van de verschillende soorten. Zoete soorten zoals de gewone paprika bevat weinig (0,1-0,2%) tot
geen capsaïcine. De waarde van een paprika is 0,
sambal oelek scoort ongeveer 2000 terwijl tabasco
5000 haalt. Jalapenospepertjes zitten tussen 3000
en 60.000 terwijl de zeer hete habaneropepers
300.000 halen. De heetste peper scoort volgens
het Guinness Book of Records 2.200.000!
Enkel de hete soorten zijn medicinaal bruikbaar.
Meestal wordt cayennepeper gebruikt. Je kunt het
poeder ook uitwendig gebruiken als opwarmend
middel. Hetzij het poeder puur strooien in sokken
en wanten – op voorwaarde dat je geen kloven of
wondjes hebt – bij winterhanden en voeten. In een
zalfje zorgt het voor een betere doorbloeding. Het
192
ZELFGEPLUKT
werkt ook pijnstillend bij spier- en gewrichtspijnen.
In een lotion helpt het zelfs bij haaruitval en jeuk.
Dat alles op voorwaarde dat er geen wondjes zijn.
Je kunt ook een piepklein snuifje poeder toevoegen aan een thee- of kruideninfusie. Het best is
om zelf de pepertjes te drogen en te vermalen. Zo
weet je zeker dat je pure cayennepeper hebt. Van
een Peruviaanse boer vernam ik dat ook zij baksteengruis toevoegen om het poeder te verzwaren
om zo meer winst uit de cayennepeper slaan.
__
__
__
_
W ERKING :
In zeer kleine dosis.
Eetlustopwekkend.
Ondersteunend bij moeilijke spijsvertering,
misselijkheid, opgeblazenheid, winderigheid
en moeilijk verteerbaar voedsel.
Opwarmend voor kouwelijke personen.
Bloeddrukverhogend.
Cholesterolverlagend.
Infectie- en ontstekingswerend.
Opwekkend bij vermoeidheid, lusteloosheid,
zwakte, na ziekte, ouderdomsverschijnselen,
overgangsproblemen…
Afrodisiacum.
_
CHLORELLA /CHORELLA
PYRENOIDOSA /
Chlorella is een eencellig, groen, microscopisch
klein zoetwateralgje. Het is een van de oudste en
meest primitieve vorm van plantaardig leven op
aarde. Het bevat meer chlorofyl dan de meeste
planten en is daarom in staat om optimaal fotosynthese uit te voeren. Het heeft wel een harde
celwand die moet worden gebroken om te kunnen
genieten van de voedzame inhoudsstoffen. Samen
met spirulina is het een krachtvoer qua voedzaamheid en gezonde eigenschappen.
Je kunt het groene poeder gebruiken in een shake, bij beleg, deeg, groente- of fruitpap, soep, yoghurt, platte kaas, melk, bonen-, rijst-, granenmelk…
Maar het kan ook als ‘thee’ worden gedronken. Het
plantenpoeder lost niet op. Je roert het los in water
en drink het ‘groene’ water met poeder en al op.
_
W ERKING :
Vitaliserend bij fysieke en mentale vermoeidheid, stress, zwangerschap, borstvoeding,
menopauze, menstruatie, osteoporose,
ondervoeding, eiwittekort bij vegetariërs en
veganisten, vitamine- en mineralentekort...
ondersteunend bij artritis en fybromyalgie.
Verhoogt de concentratie en alertheid.
Bevat goed opneembaar ijzer en is ideaal bij
bloedarmoede.
Verhoogt de prestatie bij sporten, zware
arbeid en examens.
Reinigend, ontgiftend en bloedzuiverend:
ondersteunend bij vermageringsdiëten, lentekuren, vastenkuren en reinigingskuren.
Zuivert bloed bij acne en eczeemproblemen.
Verbetert de immuniteit.
Sterk antioxidant en vertraagt de ouderdomsverschijnselen.
Leverbeschermend en -regenererend.
Weefselopbouwend bij spieren, bindweefsel,
huid, haar en nagels.
Prebiotisch: beschermt de darmflora en
werkt zacht stoelgangbevorderend.
Helpt de bloedsuikerspiegel regelen.
__
_
_
__
_
__
_
_
DUIVELSKLAUW
/HARPAG OPHYTUM
PROCUMBENS /
Een boeiende plant uit de Afrikaanse woestijn. Hoe hij verspreid wordt, is al een letterlijk
indringend verhaal op zich. Deze woestijnplant
ligt met zijn stengels als een rozas uitgewaaierd
op het kurkdroge zand. De wortel dringt zeer
diep in de grond op zoek naar het beetje water en
in de wortelknollen slaat de plant het schaarse,
levensnoodzakelijke vocht op. Na de bloei van de
trompetachtige rood-violette bloemen verschijnen
de zaaddozen: de duivelsklauwen. De scherpe
klauwachtige uitsteeksels dringen in de klauwen
of muilen van de langskomende grazers. Door de
weerhaken blijven die zaaddozen diep in de huid
doordringen tot de slachtoffers gek worden van
de pijn. Wild lopen ze ijsberend rond om zich van
de klauwen te ontdoen. Zo worden de zaden ver
van zijn moederplant verspreid.
_
W ERKING :
Ontstekingswerend. Ook de wateroplosbare stoffen verminderen uitstekend de pijn
en zwelling bij gewrichtsaandoeningen,
peesontstekingen, bursitis, lumbago, ischias,
reuma, jicht, artrose en artritis. Past perfect
samen met zwarte bes of cassis en met
knopig helmkruid (zie bij speenkruid, in
‘Kruiden uit de tuin’).
Stimuleert het immuunsysteem.
Stimuleert lever- en galwerking.
__
EUCALYPTUS /EUCALYPTUS
GLOBULUS /
Alom bekende etherische olie om te verdampen bij
verkoudheid. Maar let op: Eucalyptus globulus is
de meest verkochte, maar is niet zonder gevaar. In
sommige gevallen kan deze soort een astma-aanval
uitlokken. Vandaar is het aangeraden om een veiligere soort te gebruiken, namelijk de Eucalyptus
radiata. Van die eucalyptus werd nog geen enkele
bijwerking gerapporteerd. Als kruid in een infusie
193
W ERKING :
Sterk immuniteitsverhogend, vooral naar de
huid toe met fantastische resultaten bij hardnekkige huidproblemen zoals vitiligo (witte
vlekken door tekort aan pigment), psoriasis
en hardnekkige eczeem.
Beschermt de huid tegen invloed van
zonlicht met brandwonden, huidkanker en
ouderdomssymptomen als gevolg.
ge elw or tel
eu ca ly pt us
_
is hij volkomen veilig. Ik voeg het doorgaans bij de
verkoudheidsbloempjes (zie ‘Kruidenmelanges’).
_
_
_
_
W ERKING :
Lost slijmen op, dus goed bij verkoudheid en
ademhalingsproblemen.
Ontsmettend bij verkoudheid en keelontsteking.
Je kunt ook met de infusie dampen bij verkoudheid, verstopte neus en sinusitis.
Gorgelen met de infusie bij keelontsteking
en hoest.
GALAGUALA /PHLEBODIUM
/CURCUMA
DECUMAMUM /
Zuid-Amerikaanse varen die door de Indianen
al eeuwenlang gebruikt wordt als sterk, huidzuiverend plantenaftreksel. In de wortel zitten de
meest werkzame stoffen, maar ook de bladeren
kunnen worden gebruikt. De infusie moet wel
maanden aan een stuk worden gebruikt. Soms
kan het zes maanden duren voor er zichtbaar
resultaat is.
194
ZELFGEPLUKT
GEELWORTEL/KURKUMA
XANTHORRHIZA OF CURCUMA LONGA/
Zoals de naam het reeds aangeeft, kleurt het poeder van deze wortel alles geel. Tijdens de bereiding
van de emocons bij Philippe Gerard16 moesten we
verse geelwortel raspen. Mijn zoon Andreas was
erbij en kreeg dit kleurrijke werkje. Dagen heeft de
jongen rondgelopen met knalgele handen. Gelukkig was het grote vakantie.
Kurkuma wordt gebruikt om de gewaden van
de boeddhistische monniken te kleuren. Het wordt
als goedkope vervanger van saffraan gebruikt om
rijstschotels, zoals paella, te kleuren. Kurkuma is
een vast onderdeel van de curry(kerrie)melange
vanwege de uitgesproken maar milde smaak.
Kurkuma wordt vooral in India en Sri Lanka
gebruikt. In India wordt het poeder gestrooid op
schrammen en kleine wondjes. De werkzame stof
in kurkuma is het curcumine. Die stof wordt pas
opgenomen als je er zwarte peper aan toe voegt.
Curcumine is zeer lichtgevoelig. Ik gebruik geelwortel in sommige kruidenmelanges en het is
wonderlijk hoe snel je de knalgele kleur ziet oxideren tot een oker. Dus alle poederpreparaten die je
vindt in grootwarenhuizen in glazen doorzichtige
potjes bevatten weinig tot geen van deze medicinale stof en zijn dus niet geschikt om als infusie
te gebruiken. De variëteit xanthorrhiza bevat veel
meer medicinale stoffen dan de culinaire longa.
_
_
_
__
W ERKING :
Sterke antioxidant. Sterk voorkomende en
remmende werking op kankertumoren.
Sterke ontstekingsremmer zoals bij artritis
maar ook bij maagzweren.
Bloedzuiverend, goed bij alle huidproblemen.
Cholesterolverlagend.
Spijsverteringbevorderend en verzachtend
op maagzweren en ernstige darmproblemen,
zoals de ziekte van Crohn.
GEMBER /ZINGIBER
OFFICINALIS /
Wordt massaal gekweekt in Zuidoost-Azië. Aanbevolen door Confusius die het kruid in al zijn
voedsel verwerkte. Het wordt nu nog steeds in
China gebruikt in heel wat gerechten. Zo waren
mijn zoon en Chinese schoondochter eens in België op een van die zeer zeldzame momenten dat ik
ziek was. Ik had ergens iets verkeerd gegeten of ik
ge mb er
_
had me zo druk gemaakt dat ik veelvuldig moest
braken, iets wat uiterst zelden tot haast nooit gebeurt. Mijn schoondochter kookte cola met gember en zei dat ik het moest opdringen. Nu hou
ik helemaal niet van cola, laat staan gekookt! De
concentratie van gember was zo hoog dat ik mijn
maag voelde draaien toen ze de bol met kokende
‘soep’ onder mijn neus hield. Ik keek haar meewarig aan, maar ik zag in haar blik zoveel liefde dat
ik niets anders kon dan het goedje op drinken. Ik
dacht dat ik meteen naar het toilet moest rennen,
maar nee: ik ging rustig weer liggen en voelde mij
gloeien als een brandend kooltje. Mijn maag werd
op slag rustig en ik moest niet meer braken!
Gember heeft heel wat medicinale toepassingen, maar voor misselijkheid scoort hij nummer
één. Culinair is gember een veelzijdig kruid met
een pittige mosterd/citroensmaak. Wordt gebruikt in stoofpotjes, chutneys, soep, marinades,
groente-, vlees- en visschotels. In Japan wordt
gember in een gesuikerde rijstazijn ingelegd (gari
of sushi ginger). Alleen jonge gember wordt hiervoor gebruikt en die kleurt uit zichzelf lichtjes
roze. Vaak worden oudere knollen gebruikt die
195
__
_
_
_
_
_
__
W ERKING :
Verhelpt misselijkheid en braken.
Stimuleert de spijsvertering.
Vermindert gasvorming in de darmen en
verhelpt buikloop.
Bloedverdunner, maar let wel: mensen die
reeds bloedverdunners gebruiken, moeten
voorzichtig zijn met gember.
Betere doorbloeding bij koude ledematen,
vingers en tenen.
Stimuleert de bloedsomloop. Daardoor
opwarmend.
Sterk ontsmettend en ontstekingsremmend,
ideaal bij griep, verkoudheid en bij herstel na
ziekte.
Cholesterolverlagend.
Stimuleert lichaam en geest bij gebrek aan
energie.
196
ZELFGEPLUKT
GENTIAAN GELE /GENTIANE
LUTEA /
Groeit vooral in de Alpen in graslanden op berghellingen tussen 700 en 2200 meter, maar ook in
de Himalaya en in de gebergten van Noord- en
Zuid-Amerika. Het is een bijzondere plant die pas
na tien jaar begint te bloeien en veertig tot zestig
jaar oud kan worden. Omdat hij bomvol bitterstoffen zit, werd hij vroeger maar ook nu nog in
heel wat digestieve likeuren gebruikt. In sommige
boeken vind je dat hij de bloedsomloop verbetert,
maar ik vrees dat daarvoor de alcohol van de
likeur verantwoordelijk is. We oogsten de wortel.
_
W ERKING :
Verbetert de spijsvertering, vooral van de
maag. Maagtonicum bij een slecht functionerende maag. Verhelpt zwaartegevoel en
opgeblazenheid.
Eetlustopwekkend en aansterkend.
Galafdrijvend, goed bij lever-, gal- en vetverteringsproblemen.
Voorkomt winderigheid en andere darmproblemen.
__
_
GINSENG /PANAX
GINSENG /
Millenniumoud kruid uit de Chinese geneeskunde. In het westen vaak gebruikt bij stress en traumagerelateerde lichamelijke aandoeningen. Vooral te vinden in Azië in vochtige, warme bosgrond.
Wordt vaak ‘manwortel’ genoemd, omdat de gesplitte penwortel lijkt op een mannetje met twee
benen. Je hebt verschillende soorten:
 de Chinese, Koreaanse of Oriëntaalse (Panax
ginseng) zijn de meest voorkomende, meestal
afkomstig uit China, Korea, Japan of Zuid-Siberië.
 de Amerikaanse ginseng (Panax quinqefolium)
komt vooral uit Amerika of Canada.
 de Siberische ginseng (Eleuterococcus senticosus) is afkomstig van een andere familie.
 de Indiase ginseng (Withania somnifera) of de
Ashwangandha. Eigenlijk helemaal niet verwant met de ginseng, maar uit de familie van
de nachtschade en dus niet ongevaarlijk.
In India worden vooral de bessen en de bladeren
gebruikt maar ook de wortel. Voor het gebruik van
deze plant wordt het advies van een ayurvedische
arts of kruidenspecialist aanbevolen.
W ERKING :
Voor de drie meest bekende soorten: Koreaanse/Chinese, Amerikaanse en Siberische
ginseng:
Hernieuwt de levenskracht en pakt vermoeidheid aan. Vooral bij kankerpatiënten
kan vermoeidheid zwaar wegen. De werking
wordt pas ten volle waarneembaar na acht
weken.
Versterkt geestelijk en lichamelijk bij
spanningen, stress, vermoeidheid, herstel na
ziekte, traumatische ervaringen of verpletterende drukte.
Verhoogt de weerstand.
Bevordert de spijsvertering.
Normaliseert de hormonenbalans.
Normaliseert de bloeddruk.
Normaliseert de bloedsuikerspiegel en is dus
goed voor suikerpatiënten.
Opwekkend, zowel lichamelijk als geestelijk.
Natuurlijke viagra voor mannen en vrouwen
bij potentieproblemen.
Pijnstillend bij reuma en psychosomatische
ziektes.
_
_
__
__
_
__
_
go tu ko la
dan eerst synthetisch gekleurd worden vóór het
inleggen. Hiervoor wordt het betwijfelde E124 –
een synthetische azokleurstof – gebruikt, dat best
vermeden wordt, zeker bij astma- en allergiepatiënten en hyperactieve kinderen. Sushi ginger werd
vroeger tussen de verschillende sushigerechten of
na de sushi geserveerd omwille van zijn ontsmettende werking, mocht er bij de sushi eventueel bedorven vis zijn. Gekonfijte gember vind je in snoep
en gebak. In India en Sri Lanka is men verzot op
gemberbier, ginger beer. Het is geen ‘bier’ met alcohol, maar een soort limonade met suiker.
We gebruiken de knollen. Ik sta steeds versteld
als ik gember koop. Ik bewonder de uniek grilligheid van iedere knol. Precies beeldhouwwerken
van Henry Moore.
GOTU KOLA /CENTELLA
ASIATICA of
HYDROCOTYLE ASIATICA /
Tropisch plantje dat het Chinese ‘levenskruid’
heet. De naam ontstond door professor Li ChingYuen, een geleerde en wijze kruidendokter uit de
provincie Sichuan. Hij zou volgens de ene bron
197 jaar, volgens de andere 256 jaar geworden zijn.
Hij at vegetarisch en maakte gebruik van kruiden
zoals gotu kola en ginseng. Elke dag maakte hij een
wandeling en zijn leven was rustig en sereen. Hij
zou de eerste honderd jaar van zijn leven zijn rondgetrokken in Zuidoost-Azië om kruiden te bestuderen en te verzamelen. De volgende honderd jaar
zou hij les hebben gegeven en ziektes genezen met
kruiden. ‘Zorg voor een rustig hart, zit als een
schildpad, loop levendig als een duif en slaap zoals
een hond.’ Dat is de raad die Ching-Yuen gaf aan
krijgsheer Wu Pei-fu, die hem in huis had genomen om de geheimen van zijn lange leven te ontfutselen. Ching-Yuen verklapte hem dat innerlijke
vrede en rust het geheim voor zijn lange leven was.
Gotu kola wordt vaak gebruikt in de ayurvedische
geneeskunde. Het kruid wordt dikwijls verward
met Brahmi, maar dat ziet er helemaal anders uit.
Gotu kola heeft grotere, niervormige gekartelde
bladeren op een lange steel. We gebruiken de hele
plant, maar vooral de bladeren.
197
_
_
__
_
_
_
_
W ERKING :
Kalmeert en versterkt bij angst en zenuwachtigheid.
Verbetert de doorbloeding vooral van de
hersenen, dus werkt ondersteunend bij geheugenproblemen zoals dementie.
Herstelt vlugger wonden en blauwe plekken.
Verstevigt nagels en vermindert haarverlies.
Werkt verjongend en voorkomt vroegtijdige
veroudering.
Versterkt aderwanden sterk en is dus aangewezen bij spataderen, aambeien en onrustige
benen.
Algemeen tonicum bij vermoeidheid zowel
fysiek als geestelijk, depressieve neigingen en
ook bij potentieproblemen.
Het ‘thee’water kan ook uitwendig worden
aangebracht. Heelt wonden, vooral brandwonden.
GRANAATAPPEL /PUNICA
GRANATUM /
Prachtige rode vrucht met glanzende, harde schil
die veel zaadjes heeft in een vruchtzakje vol sap.
Afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, geroemd door de Arabieren en aanzien als vruchtbaarheidssymbool. De talrijke zaadjes zitten een
per een verpakt in een vruchtzakje vol rozerood
zoet sap. Daardoor lijkt de vrucht op een granaat.
Vroeger was grenadine het geconcentreerde sap
van de granaatappel, nu een waardeloze suikersiroop met een chemische rode kleurstof. In het
Midden-Oosten wordt granaatappel veel gebruikt
in sappen, pudding, sorbets en siropen.
In de Bijbel wordt het drinken van granaatappelsap of de wijn gemaakt van granaatappels
vaak vernoemd in het Hooglied. De wangen van
198
ZELFGEPLUKT
de geliefde worden vergeleken met granaatappels,
Hooglied 4:3: ‘Je lippen zijn rood als scharlaken, je
zegt verrukkelijke dingen, en als open granaatappels zijn je wangen achter je sluier.’ (Groot Nieuws
Bijbel 1996) Sommigen denken dat Eva at van de
granaatappel als de vrucht van de boom der kennis
van goed en kwaad in de tuin van Eden. Granaatappelsap is een lekkere en veilige drank. Voor een
infusie gebruiken we enkel de zaden en de schil.
Volgens Christiane Beerlandt17 is iemand die
houdt van granaatappel een ziel die verlangt naar
het allermooiste in zichzelf. Thuiskomen in je aardse basis om het te bezielen met een goddelijke inhoud, de innerlijke rijkdom. Een gevoel van warmte, veiligheid, geborgenheid en eeuwigheid. Dat
veroorzaakt een ontroerend diepe dankbaarheid.
Samen met de aardbei en de framboos spant
granaatappel de kroon onder het fruit als antioxidantenleverancier. Die drie fruitsoorten worden als
supervoedsel gezien! We gebruiken het sap puur of
gemengd met andere vruchtensappen. Sap kun je
best zelf indikken tot echte grenadine en het kan
in van alles en nog wat worden gebruikt. De schil
en de pitten kunnen gedroogd in thee- en kruidenmelanges worden verwerkt. Geroosterde pitten zijn
heel lekker en gezond in slaatjes, deeg en dergelijke.
_
W ERKING :
Heilzaam voor het hart. De rode kleur symboliseert het bloed. Door de ontstekingsremmende werking en remmende werking
op het klitten van bloedplaatjes, aangewezen
bij alles omtrent hart- en bloedvaten (zelfs
preventief) zoals te hoge cholesterol, aderverkalking, hartzwakte, hartkrampen…
Betere doorbloeding van het hart: betere
bevoorrading van zuurstof.
Bevat extreem veel antioxidanten en is sterk
ontstekingswerend. Aangewezen bij: artritis,
_
_
artrose, colitis, ziekte van Crohn, astma,
psoriasis, eczeem, dementie, vroegtijdige
veroudering, kanker…
Remt het ontstaan van kankercellen.
Remt de groei en ontwikkeling van kanker.
Stimuleert het immuunsysteem, aangewezen
bij kanker- en suikerpatiënten.
Sterk cholesterolverlagend.
Bloeddrukverlagend.
Vangt tekort aan oestrogenen op en remt
overdreven oestrogene prikkels goed bij
menopauzale klachten en premenstrueel
syndroom (pms).
Leverbeschermend.
__
_
__
_
_
GUARANA /PAULLINIA
CUPANA /
Deze Amazone plant werd vroeger door de Indianen gebruikt als afrodisiacum of als oppepmiddel
vooraleer ze zich in de strijd of guaranà (oorlog
voeren) begaven. Hij wordt de fontein van de jeugd
genoemd omwille van zijn opwekkende eigenschappen die voornamelijk van de cafeïne voortkomt. Vaak wordt guarana gemengd met maté, de
plaatselijke ‘thee’ van de Indianen. De zaden worden gedroogd en vermalen.
_
W ERKING :
Uitstekend en lang aanhoudende stimulans
voor alle levensfuncties en dus aangewezen
bij vermoeidheid, uitputting, energiegebrek,
lusteloosheid, herstel na ziekte, ouderdomszwakte, geestelijke vermoeidheid, lage
bloeddruk, hartzwakte, verminderd uithoudingsvermogen, concentratiestoornissen…
Afrodisiacum, ook bij potentieproblemen.
Vetverbrander en dus ondersteunend bij
afslanken.
__
GYMNEMA /GYMNEMA
SYLVESTRE /
Is een slingerplant die gedijt in de tropische wouden van Zuidoost-Azië en Afrika. In de ayurveda
gebruikt men de plant sinds mensenheugenis als
preventief middel tegen suiker in de urine. Als je
op de bladeren kauwt, worden de smaakpapillen
voor een tweetal uur ongevoelig voor zoet.
__
_
W ERKING :
Vermindert de drang naar zoet.
Vermindert de eetlust.
Bloedsuikerspiegelverlagend, geschikt voor
suikerpatiënten mits grondige controle qua
wisselwerking met hun medicijnen hiervoor.
Past samen bij aardpeer en varkensgras.
HIBISCUS /HIBISCUS
SABDARIFFA /
Ook wel karkadé of roselle genoemd. Deze Hibiscussoort heeft donkerrode bloemenkelken. Het
zijn deze bloemkelken die gedroogd worden en
aan heel wat gerechten, zoals jams en geleien, toegevoegd worden om rood te kleuren. Ook worden
ze vaak bij rozenbottel gevoegd om de infusie rood
te kleuren omdat rozenbottel op zich bijna geen
kleur afgeeft aan het water.
_
W ERKING :
Bloeddrukverlagend en heilzaam voor het
hart. Niet voor niets kleurt Hibiscus het
water ‘bloed’rood en draagt het de naam
‘balsem voor het hart’.
Heilzaam middel tegen een kater.
Bevat heel veel antioxidanten.
__
199
/JASMINUS
OFFICINALE /
Oosterse plant afkomstig uit India en China, maar
ook in te vinden onder andere in Zuid-Frankrijk en
Spanje. De officinale is de enige winterharde. We
gebruiken de bloemen die ongelooflijk fijn geuren,
maar eens gedroogd bijna al hun geur verliezen.
Ga je naar een Chinees restaurant en je vraagt
een thee, dan krijg je doorgaans een groene jasmijnthee. Chinezen zijn verzot op jasmijn. Niet
verwonderlijk. Het aroma is zo fijn dat het iedereen
kan bekoren. Het eigenaardige is dat jasmijnbloemen enkel en alleen ’s nachts of ’s ochtends vroeg
ruiken. De bloemen moeten vochtig zijn (dauw)
om te geuren. Overdag ruiken ze niet. Gedroogde
bloemen ruiken dus nauwelijks. Doen ze dat wel
dan zijn ze met een chemisch aroma besprenkeld.
Waarom weet ik zo zeker dat het chemisch is? De
bloemen bevatten zo weinig etherische olie dat
het haast onmogelijk is om olie eruit te halen via
stoomdestillatie. Wordt dat wel gedaan, dan is de
prijs ongelooflijk duur en haast onbetaalbaar. Men
moet dus op een andere manier te werk gaan om
die kostbare vluchtige olie te winnen.
200
ZELFGEPLUKT
een absolue. In een infusie hebben de naar niets
meer geurende gedroogde bloempjes toch nog hun
medicinale werking.
_
_
_
Kaneel is een heerlijke specerij die vooral uit Sri
Lanka en China komt. De kassia en de zeylanicum zijn twee verschillende soorten kaneel met
een verschillende smaak. Ik werk het meest met de
zoete kaneel uit Sri Lanka, ook wel Ceylonkaneel
genoemd, naar de oude benaming van het eiland.
De Chinese kaneel is veel bitterder.
Kaneel is reeds lang bekend. In de Bijbel staat
in Exodus 30: 22-25 dat Mozes zowel met de zoete
Ceylonkaneel als met de bittere Chinese kaneel of
kassia een geurig oliemengsel moet maken voor het
zalven van het tabernakel:
_
22 De heer zei tegen Mozes: 23-24 Neem de
fijnste specerijen: vijfhonderd sjekel dikvloeibare
mirre, half zoveel geurige kaneel – tweehonderdvijftig sjekel dus – tweehonderdvijftig sjekel
geurige kalmoes en vijfhonderd sjekel kassia, alles volgens het ijkgewicht van het heiligdom, en
een hin olijfolie, 24 25 en bereid hieruit heilige
zalfolie, een geurig mengsel zoals een reukwerker
dat maakt.19
_
_
Nog op andere plaatsen komt kaneel voor, zoals
in Spreuken 7: 16-17: ‘16 Ik heb mijn bed al opgemaakt met kostbaar linnen, met bontgekleurde
dekens uit Egypte. 17 Ik heb het besprenkeld met
mirre, met aloë en kaneel.’ Het wordt telkens vermeld als parfum. Tot vandaag wordt de etherische
olie nog steeds in parfums verwerkt.
In de voeding wordt in het oosten kaneel gebruikt in vlees- en groenteschotels en is het een
vast onderdeel van het currymengsel. Bij ons
wordt het meestal in zoete gerechten of in koffie
en thee gebruikt, alhoewel het een uitdaging is om
het eens experimenteel in andere gerechten te gebruiken, met verwonderlijke resultaten.
Ik drink vaak een kaneel‘thee’, vooral in de
winter. Omdat kaneel ontstekingswerend werkt,
W ERKING :
Ontspannend en rustgevend. Brengt je in
een rust van diepe verbondenheid met het Al
en het Niets, je Hogere Zijn.
Versterkend bij depressieve neigingen, negatieve gedachten, stress en gespannenheid.
Rustgevend en tegelijkertijd vitaliserend.
Klinkt contradictoir, maar is het beide. Vaak
worden mensen met depressieve neigingen
behandeld met antidepressiva, tot ze er
apathisch van worden. Soms is het beter
om op lange termijn met vitaliserende maar
ook rustgevende kruiden of preparaten te
werken, zodat ze er niet als zombie bij lopen.
Een zeer goed boek hierover is Uw brein als
medicijn van dr. David Servan-Schreiber.
Afrodisiacum.
ka ne el
jas mi jnb loe me n
JASMIJNBLOEMEN
De enige en beste natuurlijke methode is enfleurage. De bloemen worden een voor een op een ingevette glasplaat gelegd. Tot zeven keer toe worden
verse bloemen op het vet gelegd. Het vet absorbeert
de geur en de zeer schaarse vluchtige oliën. Het
resultaat is, na lang werken en veel verse ’s nachts
geplukte bloemen, een verzadigde pommade. Die
pommade wordt gewassen met alcohol voor het
ontvetten. De alcohol verdampt en er blijft een absolue over. Die is ook nog ontzettend duur.
Ik heb een uitstekende absolue van jasmijn
staan om thee te parfumeren en die kost mij 75
euro per 5 milliliter. Ik heb slechts 1 druppel nodig om 100 gram thee te parfumeren: 1 milliliter =
20 druppels. 1 druppel kost mij dus 0,75 euro. Om
groene jasmijnthee te maken gebruik ik bijna 100
gram groene thee, voeg er 1 druppel jasmijnabsolue aan toe en enkele bloempjes tot 100 gram als
versiering. Dat is trouwens de lievelingsthee van
Peter Goossens. Die thee is echt top, omdat ik een
topthee gebruik en eigenhandig parfumeer met
een product dat ik in vertrouwen bij een toparomatherapeut koop, namelijk Michel Van Hove.
Michel trok jaren geleden naar Zuid-Frankrijk.
Hij wou er puur gaan leven, weg van alle commerciële prietpraat van hier. Hij startte er een bescheiden labo en destilleert op de meest pure manier
oliën uit zuivere planten. Voor de oosterse speurt
hij na of ze werken volgens zijn visie. Het is een geschenk hem te horen spreken over aromatherapie.
Zijn producten zijn dan ook puur en zuiver, zoals
Michel en zijn vrouw Hilde ook zijn.18
Hoewel gedroogde jasmijnbloemen zo goed
als niet geuren, hebben ze nog hun medicinale
eigenschap namelijk: rustgevend en ontspannend
van een etherische/goddelijke kwaliteit. Niet voor
niets betekent Yasmin in het Perzisch ‘gave van
God’. Jasmijn wordt hoofdzakelijk in de parfumindustrie gebruikt, maar dan onder de vorm van
KANEEL
Bittere kaneel of ‘kassia’ uit China (Cinnamomum cassia)
Zoete kaneel uit Sri Lanka (Cinnamomum
zeylanicum)
201
_
_
_
_
_
_
W ERKING :
Betere doorbloeding zowel voor de hersenen
(= beter geheugen) als voor de kleine haarvaa
tjes (= warmere tenen en vingers).
Spijsverteringsbevorderend: goed bij maagen darmproblemen.
Verlaagt de bloedsuikerspiegel: zeker goed
voor suikerpatiënten.
Verlaagt de cholesterol en verlaagt daardoor
het risico op hart- en vaatziektes, nieraandoeningen, oog- en neurologische klachten.
Ontstekingsremmend bij keel-, maag- en
darmontstekingen.
Cholesterolverlagend.
KARDEMOM /Elletaria cardamomum /
Behorende tot de familie van de gember, ruiken
en smaken de zaden helemaal anders dan de gemberknol. De groene peulen bevatten zwarte zaadjes met een frisse citroensmaak. Vaak verwerkt in
curry’s, desserts en gebak.
Het beste is om de peulen open te breken en de
zaden te kneuzen. Onlangs kocht ik een melange
met kardemom. De peulen zaten nog helemaal
toe. Jammer, want dan heb je echt de zaden en
hun lekkere geur en smaak, maar hun medicinale
werking benut je totaal niet. Als pot- of serreplant
gemakkelijk te kweken, maar het verkrijgen van
zaden vergt toch enige behendigheid.
202
ZELFGEPLUKT
__
__
van artritis, artrose, bursitis, tendinitis…
Eetlustopwekkend bij gebrekkige eetlust.
Spijsverteringsbevorderend en stimulerend
bij slechte spijsvertering.
Stimulerend bij gal- en leverproblemen.
Windafdrijvend en krampstillend. Past perfect in een zeer oude en bekende mengeling
met koriander, karwij, anijs en venkel.
Ontsmettend.
Kauwen op de peulen verdrijft slechtruikende adem mede door het ontsmettend
eigenschap.
__
KATTENKLAUW /UNCARIA
_
W ERKING :
Sterk weerstandsverhogend bij virale,
bacteriële en schimmelinfecties: zeer goed
bij griep, sinusitis, bronchitis, klierkoorts,
urineweginfecties, wondinfecties, gynaecologische infecties. Past perfect bij rode
zonnehoed of echinacea. Wordt de plant van
de noodlotsziektes (zoals kanker, aids, zona,
herpes…) genoemd door zijn remmende
werking
Regenerende werking bij ernstige en hardnekkige maag- en darmproblemen, zoals
maagzweren, colitis, ziekte van Crohn en
aambeien.
Ontstekingsremmend bij ernstige vormen
_
_
Antiallergisch zoals bij hooikoorts en andere
allergieën.
__
Ontsmettend bij mondontstekingen.
Verzacht darmkrampen en verlicht opgeblazen gevoel.
KURKUMA/GEELWORTEL /CURCUMA
XANTHORRHIZZA of CURCUMA LONGA /
Zie geelwortel.
MACA /LEPIDIUM
TOMENTOSA /
Klimplant uit het Peruviaanse Amazonegebied
met kromme uitsteeksels in de oksels van de
bladeren, precies de klauwen van een kat. Het
lievelingskruid van Peruviaanse medicijnmannen
die het voor heel wat ernstige wonden, ontstekingen en zelfs tumoren gebruikten. Hier wordt de
schors geoogst.
_
W ERKING :
kr ui dn ag el
is kaneel‘thee’ een ideale winterdrank. Voeg er
nog een snuifje gember en een draadje saffraan aan
toe en je hebt een winterse godendrank! Kaneel is
een waardevolle, gezonde zoetmaker in plaats van
suiker. Het is zeker een alternatief voor suikerpatiënten.
KRUIDNAGEL /EUGENIA
CARYOPHYLLATA /
Dit zijn de ongeopende bloemknopjes van de
kruidnagelboom. Wordt veel gebruikt in de
keuken, zoals in stoofschotels, soepen en gebak
maar ook in kruidenmengsels zoals in de Engelse
mixed spice.
Kruidnagels zijn insectenwerend en worden
in reukballen verwerkt. In Zanzibar dragen de
mensen halssnoeren gemaakt van kruidnagels om
insecten op afstand te houden.
Het is een intense specerij, zodat we er maar
weinig van moeten gebruiken. Eén nageltje is
meer dan voldoende voor een kop ‘thee’. In een
samenstelling met andere kruiden is één tot twee
nageltjes voldoende voor één liter, anders overheerst de kruidnagel.
_
_
W ERKING :
Verdovend, ideaal bij tandpijn (kauwen op
kruidnagel).
Eetlustopwekkend en spijsverteringsbevorderend.
PERUVIANUM /
Ook wel de Peruviaanse ginseng genoemd. Maca
heeft, net als de theeplant in China, een vijfduizend jaar oude cultuur. De Inca’s verbouwden het
knolletje hoog in de bergen op 4000 meter hoogte. De plant is uiterst bestand tegen felle zon en
vrieskou. Die eigenschap van bijzondere sterkte
en kracht geeft hij dan ook door aan ons lichaam,
want niet alleen fysiek maar ook mentaal geeft hij
ons moed en vitaliteit. Hij wordt dan ook genuttigd omwille van zijn zeer hoge voedingswaarde,
medicinale en spirituele eigenschappen. Door de
zoete, boterachtige smaak – zoeter dan cacao –
wordt hij door veel mensen geliefd.
Je bereidt hem vers, gekookt, geroosterd of opgebakken. In melk gekookt om pudding (mazamora) te bereiden of om als een zoete ‘limonade’
te serveren. Het wortelpoeder lost gemakkelijk
op in water. Ik drink elke ochtend bij het opstaan
eerst een groot glas (300 milliliter) warm water
met schijfjes verse biocitroen, enkele filterdunne
schijfjes gember en een piepklein lepeltje honing.
Dat verdrijft de ama, zoals de witte aanslag op de
tong ’s morgens. Op die manier kan ik mijn spijsverteringskanaal reinigen en mijn vochtgehalte
weer op peil te brengen. Als ik dat opgedronken
heb, vul ik het glas opnieuw met heet water en
voeg er een grote koffielepel macawortelpoeder
203
__
ma t
aan toe. Goed roeren en opdrinken! Zo start ik
mijn ochtend met reeds 600 milliliter water vol
gezonde, reinigende en levenskrachtige stoffen.
En dat is niet alleen reinigend en aanvullend voor
mijn lichaam, maar ook voor mijn ziel en geest. Als
ik dat bewust doe in dankbaarheid voor de nieuwe
dag die ik beleven mag en in dankbaarheid voor
alles wat ik Ben en heb, voed ik niet alleen mijn
lichaam maar ook mijn geest en ziel. Alles hangt
samen en beïnvloedt elkaar.
voegd. Slechts één keer per dag worden de blaadjes
ververst en de callebas omgespoeld. Dus net als de
Chinezen thee drinken, blijven de matéblaadjes in
de infusie trekken. Dus ook hier geen grammen,
graden en minuten.
_
_
ge zijn hallucinerende werking. Zeer subtiel als ondersteuning kan het worden gebruikt in melanges
zoals bijvoorbeeld de Indiase chai massala. Maar
hiervoor gebruik ik altijd foelie, want dat is veel
zachter en subtieler.
W ERKING :
Stimuleert centraal zenuwstelsel en is daardoor een algemeen tonicum.
Eetlustremmend, ondersteunend bij afslanken.
PAPRIKA, CAYENNEPEPER,
SPAANSE PEPER /CAPSICUM ANNUUM /
Zie cayennepeper.
W ERKING :
Weerstands-, prestatie- en potentieverhogend.
Herstelt het hormonale evenwicht: werkt
op de bijnierfunctie waardoor men beter
bestand is tegen stress, beschikt over meer
energie en vitaliteit. Bij alle menstruele problemen, ook vruchtbaarheid. Betere opname
van ijzer, dus ook aangewezen bij bloedarmoede of ijzertekort.
Herstellend bij ziekte, slapheid, uitputting,
chronische vermoeidheid, concentratieproblemen, depressiviteit…
Bevat lange en korte suikerketens samen met
alle nodige vitamine en mineralen. Ideaal als
gezond zoetmiddel.
_
_
MATÉof YERBA MATÉ
/ILEX
PARAGUARIENSIS /
Zuid-Amerikaanse plant die veel cafeïne bevat. Hij
werd door de Indianen gebruikt als stimulerende
drank bij lange en zware voettochten door de Andes. Maté is de populaire ‘thee’ van Zuid-Amerika. Hij werd vroeger ook ‘jezuïetenthee’ genoemd,
omdat de jezuïeten een tijdje het monopolie over
het verbouwen van maté in handen hadden.
Omwille van het hoge cafeïnegehalte is voor-
204
ZELFGEPLUKT
zichtigheid aangeraden naar maagirritatie, onrust,
slapeloosheid, prikkelbaarheid, zenuwachtigheid
toe. Jarenlang overmatig gebruik van maté kan de
kans op long-, blaas-, mond-, maag- en darmkanker verhogen. Toch is het risico bij maté minder
dan bij het langdurige en overmatige gebruik van
koffie. Maté kan een ideale tussenschakel zijn bij
het overschakelen van koffie naar thee. Mensen
die een cafeïneboost nodig hebben, zijn gebaat met
een kopje maté.
Pittig detail is hoe ze in Zuid-Amerika maté
drinken. Eigenlijk drinken de Peruvianen net op
dezelfde manier maté als de Chinezen thee. Het
materiaal is enigszins anders: Peruvianen gebruiken een uitgeholde callebas. Hierin brengen ze
de matébladstukjes en overgieten die met kokend
water. De bladstukjes blijven in het water. Omdat ze vrij klein zijn, wordt de thee geslurpt met
een zilveren rietje waarvan de onderkant lijkt op
een ballonnetje vol gaatjes. Zo heb je precies een
zeefje waarbij de bladstukjes in de callebas blijven,
maar waarbij je de infusie perfect kunt opzuigen.
Is de infusie opgedronken, dan gieten ze water
op dezelfde blaadjes en laten nog eens infuseren.
Dat kan een aantal keer na elkaar tot de infusie te
zwak wordt, dan worden er wat blaadjes aan toege-
MUSKAATNOOT (MYRISTICA FRAGRANS)
en FOELIE /ZAADROK VAN DE
MUSKAATNOOT /
Is een noot die geplukt wordt uit een abrikoosachtige vrucht. Het eerste wat je ziet als de abrikoosachtige ‘bolster’ openbarst, is een felrode
glanzende zaadrok: foeli, die fel afsteekt tegen de
zwart glimmende schil van de muskaatnoot. De
bolster en de zwarte schil worden niet gebruikt,
maar de muskaatnoot en de foelie wel. Gedroogde
foelie ziet er vaal oranje uit en is veel zachter van
smaak dan de muskaatnoot. Beide hebben dezelfde eigenschappen, maar foelie is subtieler.
Wees wel voorzichtig met muskaatnoot, want
het is geen ongevaarlijk kruid. Door de hallucinerende werking mag je slechts weinig gebruiken.
Muskaatnoot is eigenlijk een recreatieve drug,
maar wordt niet puur gebruikt omwille van zijn
negatieve bijwerkingen zoals duizeligheid, rood
aanlopen, droge mond, hartkloppingen, paniekaanvallen, leverbeschadiging tot zelfs coma.
In de keuken kan muskaatnoot geen kwaad,
mits matig gebruik in gerechten. Een snuifje is
voldoende om aardappelpuree, kaassaus maar ook
gebak te parfumeren. Muskaatnoot alleen als infusie drinken wordt ten sterkste afgeraden vanwe-
PASSIEBLOEM /PASSIFLORA
INCARNATA /
Het gaat hier om de vleeskleurige passiebloem,
zoals de naam incarnata die van carne (vlees)
komt, aangeeft. Hiervan wordt het bovengrondse
gedeelte gebruikt.
_
W ERKING :
Kalmerend zonder suf te maken. Aangewezen bij nerveuze hoofdpijn en migraine,
prikkelbaarheid, angsten, zenuwachtigheid,
hartkloppingen… ook zeer goed voor kinderen met adhd.
Slaapbevorderend, zeker bij emotionele
problemen, spanningen, rusteloze benen,
menopauze…
Zeer licht antidepressivum zonder de negatieve affecten van chemische antidepressiva.
Goed voor mensen met depressieve neigingen, emotionele angsten en doemdenkerij.
Ondersteunend middel bij afkicken van
drugs.
Bloeddrukverlagend.
Pijnstillend.
Krampstillend bij darm-, spijsverterings- en
menstruatiekrampen.
_
_
_
__
_
205
pe pe r
het bolletje grijs kan kleuren. Dat zie je goed als je
een peperbolletje doormidden snijdt. Omdat witte
peper de meest bewerkingen ondergaat, is die de
duurste van de drie.
_
_
_
_
_
_
_
PEPER
Groene, witte en zwarte peper (Piper
nigrum), lange peper (Piper longum) en
staartpeper (Piper cubeba).
Rode of roze peper (Schinus terebinthifolius)
is geen echte peper, komt van een Zuid-Amerikaanse heester en heeft een eerder zachte
viooltjesachtige smaak.
Szechuanpeper (Zanthoxylum piperitum)
is ook niet van de peperfamilie afkomstig,
maar doet qua vorm en smaak aan peper
denken. De smaak is echter rijker met toetsen van citroen, warm hout, soms valt er een
zweempje anijs of munt te ontdekken.
_
_
Sélim peper (Xulopia oethiopia) uit
West-Afrika is ook geen pepersoort, maar
deze langwerpige bes met twee tot vijf pitten
heeft eerder de smaak van muskaatnoot en
eucalyptus.
Zoals je ziet, komt groene, witte en zwarte peper
van een en dezelfde plant. Groene peper zijn de
onrijpe bessen. Zwarte peper zijn ook onrijpe bessen, maar die gefermenteerd worden en daardoor
zwart kleuren. Witte peper zijn rijpe bessen die
van hun schilletje ontdaan zijn. Het is een kunst
om het pelletje op tijd te verwijderen vooraleer hij
206
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
Stimuleert de stofwisseling.
Bevordert de opname van andere kruiden die
tegelijkertijd gegeten worden. Nodig voor kurkuma, dat anders bijna niet opgenomen wordt.
Spijsverteringsappen stimulerend, maagversterkend en eetlustbevorderend.
Ontstekingsremmend bij spijsverteringsstoornissen.
Zorgt voor betere bloeddoorstroming en is
daardoor verwarmend.
Stimuleert het centrale zenuwstelsel en de
mentale alertheid. Het is dus een oppepper –
of moet het op‘peper’ zijn? Knabbel een paar
peperkorrels en je bent onmiddellijk fris en
monter.
ROOIBOS /ASPALATHUS
LINEARIS /
Een populaire plant uit Zuid-Afrika. De meeste
mensen rekenen hem onder de thee, terwijl hij eigenlijk bij de kruideninfusies hoort omdat het om
een andere plant dan de Chinese theeplant gaat.
Rooibos is een struik waarvan de naaldvormige bladeren geplukt worden. Net als zwarte thee worden
ze geoxideerd. Omdat de ‘bladeren’ veel kleiner en
harder zijn, worden ze gestampt zodat de sappen
vrijkomen, daarna in de zon gelegd om te oxideren
en te drogen. In de winkels verkoopt men enkel de
‘rode’ rooibos. Wist je dat er ook rooibos bestaat die
niet geoxideerd is? Die noem ik de ‘groene’ rooibos.
‘Groene’ rooibos is veel zachter van smaak en heeft
zeker niet de typische zure, branderige, door som-
migen niet zo lekker gevonden rooibossmaak als de
geoxideerde ‘rode’ rooibos.
Rooibos kun je warm zetten, maar koud is hij ’s
zomers heerlijk verfrissend. Je kunt de infusie warm
bereiden en koud laten worden of je kunt het kruid
de avond voordien in koud water strooien en de
hele nacht laten trekken op kamertemperatuur of
in de koelkast. Gebruik voor koude infusies altijd
een dubbele hoeveelheid. Dus ongeveer twee lepels
rooibos per liter water. Neem geen bergjes, want
rooibos weegt nogal zwaar ten opzichte van andere
thee en zou weleens te sterk kunnen uitkomen.
Enkele leuke variaties voor een zomerse verfrissing. Leg de rooibos en het smaakgevende kruid
of fruit in koud water. Laat de hele nacht in de
koelkast trekken. Afzeven. Serveren met een vers
blaadje of fruitje van het smaakmiddel. San-thee!
Andere ideeën zijn rooibos met citroengras, munt,
bosvruchten (vers of uit de diepvries) of citrusvruchten. Ik vind sinaasappel het best passend,
maar je kunt volgens eigen smaak en voorkeur met
roze pompelmoes, gele pompelmoes, citroen of limoen werken. Laat de stukjes citrusfruit de hele
nacht mee trekken. Voeg er na het afzevenen net
voor het serveren een hoeveelheid vers perssap aan
toe en versier met een stukjes vers fruit op een lange prikker (fruitbrochette). Eventueel zoeten met
een drupje honing of esdoornsiroop.
_
_
_
W ERKING :
Verzacht de symptomen van hooikoorts,
astma en allergieën.
Ondersteunend bij maagklachten, ook bij
baby’s.
Vermindert de huiduitslag bij acne en
eczeem, ook bij luiereczeem. Je kunt baby’s
melk maken met een uiterst subtiele infusie
van groene rooibos en driekleurig viooltje.
Heel belangrijk is dat rooibos het mineraal
_
ijzer en vitamine C verschaft. Waar echte thee de ijzeropname belemmert, levert
rooibos ijzer. De vitamine C is nodig om
het ijzer te kunnen opnemen. Wonderlijk
die natuur! Ideale drank voor mensen met
bloedarmoede of ijzertekort.
ROZENWORTEL /RHODIOLA
ROSAE /
Lijkt op een vetplantje met zijn vlezige zittende elliptische bladeren op een geschubde stengel. Dit plantje groeit maximaal 70 centimeter hoog en groeit het
liefst in koude hoge bergen boven de 2000 meter in
volle schaduw. De bloempjes zijn klein stervormig.
Afhankelijk van het geslacht kleuren de vrouwelijke
bloemen geel tot rozerood, de mannelijke bruin tot
vaalpaars. We gebruiken de wortel.
_
_
_
W ERKING :
Uitstekende energieleverancier bij fysieke en
psychische vermoeidheid, burn-out, herstel
na ziekte, stress, werkdruk, examens…
Bestrijdt vroegtijdige ouderdomsverschijnselen.
Zenuwversterkend bij depressie, verminderd geheugen en afname van concentratie,
prikkelbaarheid, zenuwachtigheid, slaapproblemen door stress en spanningen, angsten…
Verbetert de immuniteit.
Afrodisiacum, ook bij potentieproblemen.
Verhoogt de vetverbranding, ondersteunend
bij afslanken.
__
_
SAFFRAAN /CROCUS
SATIVUS /
De duurste specerij ter wereld wordt ook wel het
‘rode goud’ genoemd. Het is ook de enige specerij die enkel uit stampers bestaat. De krokus heeft
207
sa ffr aa n
drie knalgele meeldraden en één stamper die bovengronds vertakt is in drie felrode sprieten. De
meeldraden hebben geen betekenis of waarde, de
stampers zijn goud waard. Je hebt zo’n 160.000 tot
200.000 bloemen en 400 à 500 werkuren handenarbeid nodig om 1 kilogram gedroogde saffraan
over te houden. De kostprijs is even duur als goud:
tussen de 25.000 en 40.000 euro per kilogram. Begrijpbaar dat hiermee veel geknoeid wordt. Omdat
de smaak en de geur van saffraan zo sterk is, mengt
men onder een paar echte saffraandraadjes stukjes rode gekleurde stofdraadjes, papiersnippers
of rundvleesdraadjes. Voor een niet-kenner is dat
niet zichtbaar, tenzij je er een potje echte saffraan
naast houdt. Bij saffraanpoeder wordt baksteengruis toegevoegd om de winst voelbaar te verhogen.
Soms worden ook saffloerbloemen als saffraan
verkocht. Die kleuren olie en vetachtige spijzen
weliswaar rood, maar hebben niet de smaak van
saffraan. Daarbij, saffraan kleurt niet rood. Als hij
dat wel doet, is hij vervalst. Echte saffraan geeft
een fel, bijna fluogele tot zacht oranje of gele kleur
aan het water af.
Vroeger werden extreem dure tapijten en gewaden van rijke sjahs en sjeiks met saffraan geverfd.
De boeddhisten hielden het op de veel goedkopere
kurkuma om hun gewaden te kleuren. Culinair
wordt saffraan in typische streekgerechten ver-
208
ZELFGEPLUKT
werkt zoals rijst- en visgerechten, sauzen, brood en
dessert. De Spanjaarden gebruiken het in paella,
de Italianen in risotto en de Fransen in bouillabaisse. De oorsprong van saffraan is niet zeker. Er
wordt getwist tussen Kasjmir en Iran. Momenteel
wordt saffraan vooral in Iran, Griekenland, Spanje, Italië, Marokko en in Zuid-Frankrijk gekweekt.
België telt ook twee saffraanvelden: eentje in de
Kempen en eentje in Wallonië.
Het verhaal van saffraan is nog erger dan het
theeverhaal. Door de hoge kostprijs wordt er niet
alleen massaal vervalst, maar ook veel gespoten om
onkruid en ongedierte op afstand te houden. Toen
ik naar Zuid-Frankrijk reed om het feest van Les
Safraniers du Quercy mee te maken, zag ik dezelfde wantoestanden als ik eerder zag op de commerciële theevelden. Blauwe korrels slakkenvergif en
zakjes muizen- en rattenvergif lagen open en bloot
tussen de bloeiende krokussen gestrooid. Op het
veld zelf was geen sprietje kruid te bespeuren terwijl langs de randen van het veld weelderige bossen
kruiden bloeiden. De boer gaf toe gespoten te hebben, ‘maar’, opperde hij, ‘weken geleden! Dat kan
nu helemaaaaaaaaal geen kwaad meer!’ Ik fronste
bedenkelijk mijn wenkbrauwen en stapte stilletjes
verder, zeker wetend hier nooit een draadje saffraan te kopen.
Na een verrijkend bezoek aan het saffraanmuseum in Carjac werden we uitgenodigd op
een saffraanfeestmaal in het plaatselijke culturele centrum – of wat ervoor moest doorgaan. We
startten met een typische Franse soep, nou ja
soep? Een waterig aftreksel van niet te identificeren kapot gekookte groenten, schijnbaar bereid
met saffraan. De soep werd volgepropt met grote
broodbrokken en zo op de slappe, plastic borden
gekwakt. Ik kreeg prompt de drie borden van mijn
jongsten onder mijn neus geduwd met de slogan:
‘Niet te vreten mam!’ En ze hadden gelijk. Ik wou
wat doorspoelen, maar er was enkel rode wijn, alweer geserveerd in plastic bekers die samentrokken van de chemische rommel die de wijn bevatte. De kleur was zeker fel genoeg, want de rood/
paarse verfstof bleef het bekertje knalrood kleuren
na het uitdrinken. De hoofdschotel bestond uit
varkenspoten met saffraan en sompige aardappels,
alweer in plastic borden en te eten met plastic vorken. Ach eureka! Ik ontwaarde een saffraandraadje tussen de glibberige gelatineblubber van de poten. Het dessert: îles flotantes: een immense wolk
eiwitschuim, drijvend op een gele waterachtige
zee die voor vanillepudding of -saus met saffraan
moest doorgaan. ‘Les délices et créations safranés de
Quercy’. What’s in a name? Ik hou wel van de Franse nonchalance, maar hier dekte de vlag helemaal
de lading niet. De commerce had dus onder valse
voorwendsels weer alles kapot gemaakt.
De volgende ochtend werd ik gewekt door de
b&b-uitbater met het nieuws dat hij zich een oude
vriend herinnerde die iets met saffraan deed. We
belden de man op en waren welkom voor een kort
bezoekje. Het was druk, want ze zaten in het volle
plukseizoen. Lou Safron 20, een man met hart, ziel
en liefde voor pure saffraan, scheurde zich enkele
jaren geleden volledig los van commerciële stunten
en ging voor bio! In een weelderig knalgroen veld
vol kruiden en steenbrokken, eigen aan de streek,
staken de prachtige paarse krokussen een voor een
hun kop uit. Lou vertelde ons fier:
Ik was blij. Net zoals bij de theevelden moest ik
dus weer eerst de rommel zien om het echte des
te meer te kunnen appreciëren. Na Lou leerde ik
nog een safranière kennen: Stéphanie Dubois van
Bulle de Safran 21 in de Gers. Stéphanie gaat nog
een stapje verder dan Lou. Zij benadrukt het spirituele naast het medicinale. De bloem leeft eigenlijk omgekeerd, zegt ze: de bloem slaapt in de zomer, bloeit in de herfst en groeit in de winter. Net
als Lou looft ze de sterkte en de levenswil van de
bloemen. Zelfs als je ze vergeet te planten, zullen
ze toch bloeien, zo’n intense levenslust hebben ze!
De plant is zo levenskrachtig dat hij alles omverduwt om uit te priemen. Steenbrokken zwaar
en groot duwt hij zonder problemen omhoog.
Rozasachtige kruiden zoals paardenbloemen die
de grond in een brede straal rond hun stengel
bedekken als territorium afbakening zodat geen
ander kruid naast hen kan groeien, duwen ze
gewoon opzij
209
schappen te behouden. Om maximaal zijn smaak
af te geven, laten we de draadjes minstens een uur,
liefst zelfs 12 tot 24 uur trekken vooraleer je de
infusie bij gerechten voegt
_
Je vindt in haar ook alle kleuren van de regenboog, zegt Stéphanie: blauwpaarse bloemblaadjes,
groene bladeren, gele meeldraden en rode stamper.
Alle chakra’s worden bespeeld. Het is een bloem
van het Universum. Het spirituele goud. Ik heb
een paar weken na mijn bezoek elke dag een paar
draadjes saffraan gedronken en ik voelde mij opperbest. Stéphanie beschrijft wat ik ook ik voel als
ik saffraan drink: ‘Een zachte zonne-energie vervult me met sereniteit.’
Je hebt slechts 1 draadje nodig om 1 liter water
geel te kleuren. Ik gebruik 1 draadje voor 0,4 liter
(de inhoud van mijn theebeker) en 3 draadjes voor
een theekan van 1,3 liter. Hoe langer het trekt, hoe
intenser de smaak. Om te verwerken in gerechten
wordt er een infusietijd van 12 tot 24 uur aangeraden. Als thee kun je er na een halfuur al van
drinken, maar hoe langer je wacht hoe intenser
en smaakvoller de infusie wordt. Ik vind het zeer
lekker met wat kaneel erbij. Soms voeg ik er ook
(of alleen) gember aan toe. Het past ook perfect
bij zwarte thee. Eén van mijn chefs laat het infuseren met venkel- en/of anijszaadjes, een verrassende
combinatie!
Wees karig met het gebruik van saffraan. Let
wel dat het water goed warm is. Saffraan wordt het
best niet meegekookt om zijn medicinale eigen-
210
ZELFGEPLUKT
W ERKING :
Antidepressivum. Werkt op het centraal
zenuwstelsel. De natuurlijke inhoudsstof
fluoxédine heeft dezelfde werking als het
chemische Prozac, maar dan zonder alle negatieve bijwerkingen zoals het zombiegevoel.
Integendeel, met saffraan voel je je goed en
straal je (zonne-energie). Het bewerkstelligt
een bezadigde blijdschap.
Reguleert de bloedsomloop en werkt bloeddrukverlagend.
Regelt pijnlijke en overvloedige maandstonden.
Maagversterkend en windafdrijvend.
Afrodisiacum.
Antioxidant door de hoge concentratie aan
vetoplosbare carotenoïden, pro-vitamine
A en vitamine E. Antikankerwerking door
het capteren en tegengaan van de groei van
tumorcellen.
_
_
__
_
SCHISANDRA /SHISANDRA
CHINENSIS /
Een zoetzure bes die vooral in China, maar ook
in Korea gekweekt wordt. Ik leerde de bes kennen
via Jean-Pierre Gabriel, die ze meebracht uit Korea. Het was een openbaring om met een infusie te
zetten met deze bes. Ik liet ze voor het eerst proeven door Syrco, chef van Pure C – het restaurant
van Sergio Herman in Cadzand – in het programma Culinaire speurneuzen. Het was meteen raak.
Door zijn Aziatische roots was hij aangenaam verrast door de intrigerende smaak van schisandra.
Voor Jean-Pierre Gabriel was dit het perfecte besje
met alle vijf de smaken in evenwicht. En hij heeft
gelijk!
De bes smaakt zowel zoet, zuur, bitter als zout
met een vleugje umami. Niet voor niets noemen
de Chinezen de bes ‘wu wei zi’, wat ‘vijfsmakenvrucht’ betekent. Ook medicinaal heeft de bes heel
wat te bieden.
_
W ERKING :
Uitstekend versterkend bij vermoeidheid,
lusteloosheid, zwakte, burn-out, te veel
stress, depressieve neigingen, concentratieproblemen, verminderd prestatievermogen,
vroegtijdige ouderdomsverschijnselen…
Verbetert leverwerking en beschermt de
lever tegen schade en bevordert leverherstel.
_
SENNA
/CASSIA
ANGUSTIFOLIA OF CASSIA SENNA /
Dwergstruikje te vinden in steppewoestijnen. Zowel de blaadjes als de peulen worden geoogst. De
peulen hebben een zachtere werking dan de blaadjes. Gebruik je echter voor het eerst een laxerend
middel, gebruik dan liever sporkehout dan senna
omdat deze veel zachter en milder werkt.
W ERKING :
Laxerend. Let op: enkel maceraat maken.
‘s Avonds opzetten in koud water en twaalf
uur laten trekken. Nooit met kokend water
een infusie bereiden, anders krijg je last van
hevige krampen. Wees steeds voorzichtig
met laxerende planten, want ze kunnen de
darm lui maken waardoor het probleem erger
wordt. Gebruik laxerende planten enkel
in zware noodgevallen. Het beste is om je
voeding aan te passen door vezelrijk te eten
en vooral veel erbij te drinken. De mensen
vergeten dat veel drinken bij vezelrijke voeding noodzakelijk is. Vezels moeten kunnen
zwellen om hun laxerend effect te hebben en
daarvoor moet je veel water drinken bij het
eten van volkorenbrood en dergelijke. Het
beste is als je zaden gebruikt als laxerend middel zoals lijnzaad, dat je die vooraf laat weken.
Je zal zien dat ze tot dikke zaden zwellen met
een slijmerige randje. Net dat slijmerig randje
zorgt voor een zachte stoelgang. Drink je niet
genoeg water dan krijg je soms het omgekeerde effect en werken vezels eerder opstoppend.
Vaak is het drinken van een glas warm water
op de nuchtere maag reeds voldoende. Doe dit
sowieso elke ochtend, een gezonde gewoonte
die ik leerde in China.’
SPAANSE PEPER, PAPRIKA,
CAYENNEPEPER /CAPSICUM ANNUUM /
Zie cayennepeper.
SPIRULINA /SPIRULINA
PLATENSIS /
Is een blauwgroen, spiraalvormig, meercellig zoetwateralgje van een halve centimeter groot dat aan
fotosynthese doet. De celwand bevat geen cellulose, zodat alle inhoudsstoffen gemakkelijk opneembaar zijn. Daar het een constante temperatuur van
30-35°C nodig heeft om te overleven, vind je het
alleen in warme gebieden. Momenteel wordt spirulina gekweekt in water farms.
De Azteken droogden dit algje al tot ‘koekjes’.
Die werden dan als krachtvoer of in tal van gerechten gebruikt. Ook in Afrika kent de Kanembustam in de Sahara het ‘dihé’koekje gemaakt van
gedroogde spirulina als verrijkende voedingsbron.
211
_
W ERKING :
Vitaliserend bij fysieke en mentale vermoeidheid, stress, zwangerschap, borstvoeding,
menopauze, menstruatie, osteoporose,
ondervoeding, eiwittekort bij vegetariërs en
veganisten, vitamine- en mineralentekort...
ondersteunend bij artritis en fybromyalgie.
Verhoogt de concentratie en alertheid.
Bevat goed opneembaar ijzer en is ideaal bij
bloedarmoede.
Verhoogt de prestatie bij sporten, zware
arbeid en examens.
Reinigend, ontgiftend en bloedzuiverend:
ondersteunend bij vermageringsdiëten,
lentekuren, vastenkuren en reinigingskuren.
Zuivert bloed bij acne en eczeemproblemen.
Verbetert de immuniteit.
Sterk antioxidant en vertraagt de ouderdomsverschijnselen.
Leverbeschermend en -regenererend.
Weefselopbouwend bij spieren, bindweefsel,
huid, haar en nagels.
Prebiotisch: beschermt de darmflora en
werkt zacht stoelgangbevorderend.
Helpt de bloedsuikerspiegel regelen.
__
_
_
__
__
_
_
212
ZELFGEPLUKT
STERANIJS /ILLICIUM
Achtpuntig vruchtje uit Azië, hoofdzakelijk uit
China en Vietnam. In ieder puntje zit een zaadje
verscholen. Het aroma is scherper en directer dan
dat van onze anijs. Let op: de Japanse versie van
steranijs (Illicium anisatum en Illicium religiosum)
is giftig. Daarom is het zo belangrijk om de Latijnse benamingen te gebruiken bij het kopen van
kruiden voor de tuin of in de groothandel. Ook in
de detailhandel is het opletten geblazen, want niet
alle verkopers zijn zo goed op de hoogte. Sommige
verkopen kruiden omdat het goed in de markt ligt,
maar weten er eigenlijk te weinig over. Wees dus
kritisch en alert!
In China is steranijs onderdeel van het vijfkruidenpoeder dat royaal gebruikt wordt in fruitcompotes en om gevogelte en vlees te marineren. In
India wordt steranijs gebruikt in sommige recepten van garam masala. In het Middellandse Zeegebied wordt steranijs gebruikt in visgerechten, bij
schaaldieren en ovenschotels, maar bij ons eerder
in zoete gerechten zoals appelmoes, stoofperen,
chocolademousse en gebak. Wees karig, want
steranijs smaakt sterk door en kan alle andere
kruiden overheersen. Bovendien zitten er grote
hoeveelheden anethol in.
_
__
_
dige studies werd het in Japan geïntroduceerd als
veilige suikervervanger. In Amerika en Europa
werd het lang doodgezwegen omwille van commerciële belangen. Nochtans is stevia een veilige
zoetstof en veel beter dan alle chemische stoffen
zoals aspartaam.
VERUM /
__
__
_
W ERKING :
Vermindert de drang naar zoet.
Perfecte suikervervanger bij overgewicht.
Veilige en natuurlijke suikervervanger.
Bloeddrukverlagend.
Spijsverteringsbevorderend.
va ni lle
Wist je dat de Belgische botanicus Jean Leonard
in 1964 dit algje herontdekte als meest compacte
en waardevolste bron van mineralen en vitaminen.
Samen met chlorella is het een krachtvoer door de
voedzaamheid en gezonde eigenschappen.
Je kunt het groene poeder gebruiken in shakes,
beleg, deeg, groente- of fruitpap, soep, yoghurt,
platte kaas, melk, bonen-, rijst-, granenmelk… Maar
het kan ook als ‘thee’ worden gedronken. Het plantenpoeder lost niet op. Je roert het los in water en
drinkt het ‘groene’ water met poeder en al op.
W ERKING :
Sterk ontsmettend ook antiviraal. Zit in het
antigriepmiddel Tamiflu.
Vermindert winderigheid.
Stimuleert de spijsvertering.
Maakt slijmen van de luchtwegen los.
STEVIA /STEVIA
REBAUDIANA /
Reeds eeuwenlang wordt stevia in Zuid-Amerika
gebruikt om de bittere maté te zoeten. Na gron-
cerij om te toveren, komen er heel wat handelingen aan te pas die minstens zes maanden in beslag
nemen. Vooral het rijpen en drogen neemt tijd in
beslag. Soms kan het sneller, maar dan is de kwaliteit naar verhouding. Een van de beste vanillesoorten komt van la Réunion en heet bourbon, naar de
oude benaming van het eiland, een Frans departement midden in de Indische Oceaan.
Het wordt veel in de voedingsindustrie gebruikt,
maar vaak vervangen door het chemische namaakproduct vanilline. Let zeker op de naam als je iets
koopt dat zogezegd ‘vanille’ of ‘vanilline’ bevat.
Soms staat ten onrechte een vanillebloem op de
verpakking afgebeeld. Vanilline wordt scheikundig
verkregen uit lignine, een bijproduct van papierverwerking. Vaak worden ook kleine houtstukjes
toegevoegd opdat je zou denken dat het om echte
vanille gaat.
Meestal staat in kookboeken dat een stokje
opensnijden en in suiker steken voldoende is om
de suiker te parfumeren. Dat is heel jammer, want
zo benut je het kruid niet optimaal. Daarom is het
beter om een stokje of een stukje ervan in een molentje te mixen met suiker. Zo krijg je veel meer
smaak en verbruik je het kostbare vanillestokje
optimaal.
Er is maar een uiterst kleine hoeveelheid vanille
nodig voor het parfumeren van thee en kruideninfusies. Je mixt een stokje of een stukje ervan en
voegt het aan de gedroogde kruiden of aan de infusie toe.
_
__
VANILLE /VANILLA
PLANIFLORA /
Samen met saffraan is vanille een van de duurste
specerijen. Om vanillepeulen tot de heerlijke spe-
W ERKING :
Seksueel prikkelend: daarom zit het in heel
wat parfums.
Stimuleert het zenuwstelsel.
Stimuleert de conditie.
213
__
__
wi er en
Bloedzuiverend bij jicht en alle huidproblemen.
Laxerend.
Opwekkend.
Het helpt te vermageren, maar opgelet met
preparaten van blaaswier. We kennen de
gevolgen niet van sterke concentraties en
langdurig gebruik. Als je wilt vermageren,
pas dan eerst je voeding aan.
WIEREN
Wieren zijn een uitstekende bron van mineralen
en vitaminen. Wel is het belangrijk dat je weet
waar ze vandaan komen. Heel wat zeeën zijn vervuild. Zo had je vroeger heel wat wieren uit Japan,
die nu beter niet meer gebruikt worden door de
onbekende lekkage van Fukushima. Ze bevatten
veel jodium dat net aangewezen is als bescherming
tegen radioactieve straling. Bretagne wordt nu een
belangrijke leverancier.
Er bestaan veel soorten wier. Ze hier allemaal
noemen is niet mogelijk en ook niet nodig. Vraag
raad aan de natuurvoedingsspecialist over welke
wieren het meest geschikt zijn. Als voedingssupplement zijn ze zeker aangewezen als belangrijke
mineraalbron.
 Blaaswier (Fucus vesiculosus)
Blaaswier uit onze zeeën wordt veel aangeprezen als hét kruid om te vermageren. Het heeft
inderdaad die werking, maar je moet uiterst
voorzichtig zijn en het uitsluitend daarvoor
gebruiken onder begeleiding van een dokter,
diëtist of voedingsdeskundige. In Engeland
wordt blaaswier gegeten als groente.
214
ZELFGEPLUKT
 Bladwier: suikerwier (Laminaria saccharina)
en vingerwier (Laminaria digitata)
Groeit langs onze kusten. Ze worden geklasseerd onder de bruinwieren. De thallus die
uit een of meerdere linten bestaan, zitten op
een steel.
_
__
W ERKING :
Werkt als fyto-oestrogeen en is daarom ondersteunend bij menstruele en menopauzale
problemen zoals nachtelijk zweten, pijnen,
verstoorde hormoonregeling, stemmingswisselingen…
Ontspannend, pijnstillend en ontkrampend,
ook bij reumatologische klachten.
Helpt bij spijsverteringsproblemen zoals maagen darmstoornissen, lever- en galproblemen,
winderigheid, krampen, misselijkheid…
Vertraagt de vroegtijdige ouderdomsverschijnselen.
_
_
_
YERBA MATÉ
Zie maté.
W ERKING :
Zeer rijk aan mineralen en bijzonder geschikt bij vermoeidheid, in de menopauze en
bij ouderdomsproblemen.
Opwekkend.
Het helpt vermageren, maar opgelet met
preparaten van wier. We kennen de gevolgen
niet van sterke concentraties en langdurig
gebruik. Als je wilt vermageren, pas dan
eerst je voeding aan.
WILDE YAM (DIOSCOREA
_
W ERKING :
VILLOSA)
De wortel van deze 6 meter lange slingerplant
wordt al lang in Mexico en Noord-Amerika gebruikt bij pijnlijke menstruatie en reumatische
pijnen. Ook in Afrika, China en India (in de ayurveda) wordt deze wortel ingezet bij hormonale en
reumatoïde toestanden. In Afrika wordt yam ook
wel als soort aardappel gegeten omwille van zijn
rijke hoeveelheden aan zetmeel.
ZOETHOUT
(GLYCYRRHIZA GLABRA)
De uitlopende wortels worden van deze struik
geoogst en verwerkt in drop of ‘kallishe’ (zwarte
zoete suikerstokken), wat ze in Vlaanderen zeggen. In China wordt zoethout gebruikt om bouillon aromatischer te maken. In een kruideninfusie
wordt hij vaak als calorie- en suikervrije zoetstof
toegevoegd. Je kunt zoethout ook als kleine hoeveelheden in fruitcompote of confituur gebruiken.
Opgelet, er is één groot minpunt! Zoethout
kan de bloeddruk verhogen bij mensen die neiging
hebben tot verhoogde bloeddruk. Wees dus voorzichtig met het gebruik ervan.
_
_
_
_
_
_
_
Crohn, samen met goudsbloem en kamille.
Verlicht krampen bij maagdarmkrampen,
braken, zure oprispingen en misselijkheid.
Slijmoplossend: goed bij hoest. Zit vaak in
hoestsiropen verwerkt om te zoeten, maar
ook omwille van deze eigenschap.
Antiallergisch en ontstekingsremmend bij
hooikoorts, allergische neusproblemen, allergische astma en artritis.
Bloedsuikerspiegelverlagend, ideaal zoetmiddel voor suikerpatiënten.
In een zalfje bij huiduitslag en psoriasis.
ZAAGPALM OF ZEGEPALM
(SERENOA SERRULATA - S. REPENS)
Dwergpalm uit Noord-Amerika en de Caraïben.
Reeds lang door de Indianen gebruikt bij onvruchtbaarheid, potentieproblemen en urinaire moeilijkheden, vooral door vergrote prostaat. De bessen
worden geoogst en hebben een vanilleachtig geur.
_
__
__
W ERKING :
Potentieverhogend, zowel bij mannen als
vrouwen.
Vochtafdrijvend bij blaasproblemen.
Remt de prostaatvergrotende stof, dus aangewezen bij prostaatvergroting en plasproblemen.
Remt haarverlies.
Werkt als fyto-oestrogeen en is aangewezen
bij menstruatie en menopauzale problemen.
W ERKING :
Spijsverteringsbevorderend en maagversterkend.
Ontstekingsremmend en pijnstillend bij
maag- en darmzweren, ook bij ziekte van
215
INFUSIES TIJDENS
DE ZWANGERSCHAP
Zoals je al hebt kunnen lezen: kruiden werken. Het is daarom aangeraden uiterst
voorzichtig te zijn met kruiden tijdens de zwangerschap. Heel wat kruiden werken
op de baarmoeder of stimuleren de bloedsomloop. Die kruiden worden dan beter
niet gebruikt. Culinair gebruik is meestal ongevaarlijk omdat de hoeveelheden die
we gebruiken heel miniem zijn. Met infusies moet je echter opletten: je gebruikt
weliswaar de lage concentratie van één eetlepel per liter water, maar ik zou de concentratie toch verlagen naar één koffielepel per liter water en de kruiden die op de
baarmoeder werken helemaal niet gebruiken. Als je de gewoonte hebt om builtjesthee te drinken, vergeet dan niet dat álle builtjes veel te hoog gedoseerd zijn.
WELKE KRUIDEN VERMIJD JE BEST TIJDENS DE ZWANGERSCHAP?
EN DAT ZIJN ER HEEL WAT!
kaneel
munt (Wordt in sommige boeken
kattenklauw
klis
aangeraden bij zwangerschapsbraken
tijdens de eerste drie maanden, maar
wees hier uiterst voorzichtig mee.)
knoflook (Wordt afgeraden de
ogentroost
laatste veertien dagen van de zwangerschap omwille van het bloedverdunnende effect.)
passiebloem
komijn
rozemarijn
lavendel
rozenwortel
maagdenpalm
salie
maca
sint-janskruid
madeliefje
slaapbol slaapmutsje
malrove
sleutelbloem
mariadistel
vrouwenmantel
marjolein
wilde yam
maté
zoethout
klein hoefblad
robertskruid
roomse kamille
absint
ginkgo
mierikswortel
zuurbes (berberis)
agrimonie
ginseng
moederkruid
zwarte netel
alant
goudsbloem
moerasspirea
alsem
groot hoefblad
anijszaad
guarana
boldo
hartgespan
brandnetelwortel
herderstasje
cichorei
hibiscus
WELKE KRUIDEN ZIJN VEILIGER TE GEBRUIKEN TIJDENS DE
ZWANGERSCHAP ALS INFUSIE MITS ZEER LAGE CONCENTRATIE?
citroenmelisse
hop
basilicum als smaakblaadje in
heermoes
dennenknoppen
hyssop
een infusie of culinair
kaasjeskruid
duizendblad
ijzerhard/ijzerkruid
brandnetel
karwijzaad
engelwortel
kalmoes
citroenverbena
klaver
eschscholzia
kamille (Wordt in de meeste boeken
echinacea
linde
fenegriek
wel aanbevolen tijdens de zwangerschap, maar door zijn samentrekkende
eigenschap op de baarmoeder is kamille
niet aan te bevelen, tenzij in uiterst lage
concentratie en zeker niet dagelijks.)
gember (Is ideaal voor de ochtend-
meidoorn
misselijkheid tijdens de eerste drie
maanden, maar ook weer in zeer lage
concentratie te gebruiken!)
paardebloemblad
heemst
toorts
frambozenblad (Enkel de laatste
weken mag het wel worden gebruikt.)
galaguala
geranium
216
ZELFGEPLUKT
rooibos
rozenbottel
217
ENKELE NUTTIGE KRUIDEN
Net voor en na de bevalling:
 Frambozenblad vanaf de 34ste week te drinken zou de baarmoeder zacht
voorbereiden op de bevalling en de bevalling vlotter doen verlopen.
 Wilde yam tijdens de bevalling stilt de pijn bij weeën.
 Spirulina en chlorella zijn supervoeding, zowel tijdens de zwangerschap als
tijdens de borstvoeding.
Tijdens de borstvoeding:
 Venkelzaad werkt zoogdrijvend plus krampwerend op de darmen. Kneus
een weinig venkelzaadjes (halve eetlepel) in een vijzel of plet met een lepel
in een bord of mix eventjes in een koffiemolentje dat je enkel voor kruiden gebruikt. Voeg er net niet kokend mineraalarm water aan toe en laat
minstens vijftien minuten trekken. De borstvoeding wordt gestimuleerd en
de baby heeft minder last van buikkrampjes. Verhoog de concentratie niet,
want je zou weleens de ongewenste tegenovergestelde werking bekomen!
 Spirulina en chlorella omwille van hun hoge voedingswaarde en gezonde
eigenschappen.
 Planten met cafeïne zoals koffiebonen, koffiebessen, alle echte thee (witte,
groene, oolong, zwarte en pu erh), maté en guarana worden tijdens de borstvoeding best niet gebruikt omdat de cafeïne in de moedermelk terechtkomt.
Dat is niet zo gunstig voor de baby.
Stoppen met borstvoeding:
 Salie en artisjok werken remmend op de borstvoeding, ideaal als je wilt
stoppen.
218
ZELFGEPLUKT
219
KRUIDEN
MENGELINGEN
INSPIRERENDE
MELANGES OF BLENDS
Bij het samenstellen van een melange hou je rekening met de verschillende kruiden
die je mengt. Ze moeten elkaars werking ondersteunen. Nogal vaak zie ik in winkels
commerciële mengsels met klinkende namen, maar als je dan kijkt welke kruiden ze
mengen, zijn die allesbehalve harmonisch of aanvullend: integendeel, veel mengelingen bestaan uit kruiden die elkaar tegenwerken of niet de eigenschappen hebben
die de klinkende naam doet vermoeden.
Enkele maanden geleden kwam ik in een theezaak. De mevrouw kreeg veel aanvragen voor ‘medicinale’ thee, maar ze had geen vertrouwen in de melanges die ze
via de groothandel aankocht. Winkels kopen meestal hun mengelingen kant-enklaar aan bij groothandelaars, die op hun beurt kant-en-klare melanges aankopen
bij gigantische bedrijven in Duitsland of Frankrijk. Die bedrijven kopen kruiden
aan over de hele wereld om ze te mengen, kleuren, parfumeren en soms ook te
zoeten. All-in-one, zou je kunnen zeggen. Als je dan zo’n samenstelling leest, krab
je wel even in het haar. De dame van de winkel vroeg of ik de mengelingen die ze
had even wou doorlichten. Ik bekeek ze een voor een. Mooie namen, maar met
bedenkelijke inhouden. Een voorbeeld: ‘Avondgenoegen: citroenmelisse, verbena,
hibiscus, gedroogde stukjes braambes, papaja, sinaasappel, citroen en appel. Kalmerende werking’. Citroenmelisse heeft een kalmerende werking… maar de rest?
Ik vond zelfs dat er te veel overbodige, niet-relevante dingen inzitten: bijvoorbeeld het ‘fruit’ met vitamine C – voor zover er vitamine C in zit? Het heeft absoluut geen kalmerende werking. Toen ik het zakje opende, viel ik omver van het
mierzoete parfum. Net alsof ik een pakje felgekleurd snoep opende. De melange
bevatte volgens mij te veel stukjes ‘fruit’, ook nog eens gezoet met een chemisch
aroma en hopelijk enkel met de hibiscus gekleurd, want meestal worden chemi-
220
ZELFGEPLUKT
sche kleurstoffen gebruikt. Ik heb mezelf het bereiden ervan bespaard. Ik drink
het toch niet op en het is zonde van het mooie water.
Soms komen klanten met vragen of zeggen ze dat ze van de dokter thee moeten
drinken. Dan vraag ik of ze willen meebrengen wat ze tot nu toe dronken. Negen
op de tien brengen zo’n geparfumeerd vruchtentheebuiltje mee. Sommigen hebben
losse gearomatiseerde thee bij en denken dat ze een veel beter product in handen
hebben dan de builtjes. Als ik hen laat inzien dat ze gearomatiseerde rommel drinken, dan vragen ze wat ze met het pakje moeten doen. ‘Als potpourri in het toilet!’ is
de enige raad die ik kan geven. De melange werkt vast beter dan elke ander Febreze.
Zet het niet op de salontafel, want gegarandeerd krijg je er hoofdpijn van! Bedenk
dan eens wat het met je doet als je het drinkt?!
Zo kwam ik eens een melange tegen waar zowel salie als vlierbloemen inzaten.
Nu weet je uit de vorige hoofdstukken: salie is een zweetremmer en vlier een zweetafdrijver! Wel verwarrend voor je lichaam niet? Of de allernieuwste melange van een
‘creatief ’ theehuis: melange van groene en zwarte thee! Groene thee is afkoelend en
zwarte opwarmend. Mijn biotheeboeren, die met respect en liefde voor natuur en
arbeid de thee plukken en verwerken, zouden mij gek verklaren, moest ik hun groene
en zwarte thee in één theepot gooien. Het zou een schande zijn voor hun urenlange
werk en hun onmetelijke moeite om een mooie thee te leveren. Ik denk dat mensen die zo’n melanges maken niet weten wat het kost om zo’n mooie thee te maken.
Meestal gebruiken ze daarvoor ook afval of machinaal verwerkte lage kwaliteitsthee.
Het is erg gesteld met de kruiden- en/of theemengelingen die je overal kunt kopen. Ik las op de kaart van een winkel wel 63 soorten aromathee! Mengelingen van
echte thee met kruiden en dan nog eens bijgeparfumeerd en/of gekleurd. Je kunt
221
de namen en smaken niet gekker bedenken: Bountytea (zwarte thee met chocolade
en cocosaroma?) of New Years Tea (zwarte thee met bloempjes en champagnearoma?)… stop of ik word ziek.
Ik werd eens uitgenodigd op een proeverij van een grote Duitse firma georganiseerd door een groothandel in Brussel. Via een verleidelijke uitnodiging lokten ze
ons voor hun nieuwste creaties. De nieuwsgierigheid was geprikkeld. Toen ik er aankwam, was er een grote cirkelvormige bar stijlvol opgesteld met wel meer dan twintig
soorten thee/infusies. We kregen een lepel en een plastic bekertje en de bedoeling
was dat je van iedere opgestelde thee een lepel infusie uit het opgestelde glas schepte
en die overgoot in je bekertje om op te drinken. Zo bleef alles hygiënisch. Je mocht
wel af en toe eens verversen van lepel of van bekertje. Was ook nodig, want sommige
melanges waren zo sterk gearomatiseerd dat je bij de volgende infusie de vorige nog
aan je lepel en in je bekertje kon ruiken. Bij ieder glas stond een bordje met de gedroogde melange en een plakkaatje met de naam van de thee en de ingrediënten. We
konden lukraak beginnen en gewoon met de klok ronddraaien, zo liep er niemand
in de weg. Iedereen startte bij een andere thee. Bij de eerste thee ging er al een schok
door mij. Ik las de naam en dan de ingrediënten. Iedere thee had als laatste ingrediënt
‘aroma’ staan. Het soort aroma deed er niet toe. Het was ‘een’ aroma, een chemisch
aroma, en voor mij was dat al genoeg. Ik hield wijselijk mijn mond en schepte de
eerste lepel thee in mijn bekertje. Het bekertje zelf rook wel naar plastic, maar dat
222
ZELFGEPLUKT
was geen probleem, want het aroma nam meteen de overhand. Mijn neus en mond
werden al van op 30 centimeter afstand geprikkeld door een veel te zware walm karamel. Ik slurpte en… bah niet te drinken. Er was gelukkig een ‘spuugbak’, waarin je
de overtollige restjes kon gooien. Op naar thee nummer twee. Zelfde verhaal. Maar
wat doe ik met mijn bekertje dat nog ruikt naar het karamelaroma van thee één. Ik
neem een ander, ruik weer plastic, maar geen nood het artificiële aardbeiaroma valt
deze keer mijn neus en omgeving aan. Mijn vriendin Marijke trekt zo’n gekke bek dat
ik begin te lachen en ik gooi het bekertje gewoon zonder te proeven weg. De ene thee
na de andere is ‘verrijkt’ met aroma’s van amaretto tot kirsch, van cassis tot abrikoos,
van marsepein tot chocolade en nog veel meer. Tussen de twintig nieuwe soorten
tref ik één aan zonder aroma: een kamilleinfusie, maar dan zo sterk gezet dat je zou
denken dat ze er kamillearoma hebben bij gedaan. Maar het is de enige die op zijn
samenstellingslijst letterlijk eenvoudig was en geen ‘aroma’ als afsluiter droeg. Dit is
de eerste en enige keer dat ik naar zo’n event ben geweest.
Dan heb je van die huizen die met pakkende teksten uitpakken en prachtige sites,
maar als je het product bekijkt zie je zoveel fouten. Hopelijk uit onwetendheid. Als
ze spreken over zonnebloembloesems, wat bedoelen ze daarmee? Of zogezegd goed
uitgebalanceerde ayurvedische melanges? Ik weet ook niet genoeg van ayurveda,
want dat vergt jarenlange studie. Een goede, jonge Indiase vriend van mij studeert
al drie jaar Sanskriet en ayurveda. Hij weet nog niets, zegt hij. Maar toch leer ik
ontzettend veel. Als ik dan melanges zie van die commerciële, westerse huizen die
restaurants en theehuizen afdweilen om hun thee te verkopen, moet ik haast wenen.
Ze gooien maar iets samen onder klinkende namen en omfloerste beschrijvingen.
Bedwelmend, tot je de kruideninhoud leest. Zo zit er in bepaalde commerciële ayurvedamengsels kurkuma of geelwortel. Goed. In India gebruiken ze dat veel, maar er
zit dan geen zwarte peper bij of enkel zwarte peper. Blijkbaar weten die samenstellers niet eens iets af van de basis! Die twee kruiden moeten altijd samenzitten. Kurkuma wordt zo goed als niet opgenomen als je er geen zwarte peper aan toevoegt.
Iedere Indiër weet dat. En dan maakt zo’n commercieel instituut, dat goed nadacht
over de verpakking, prijssetting en reclame, een ayurvedische melange met enkel
geelwortel of zwarte peper. Weet je, veel van die ‘hype-tea’ die nu massaal opkomt,
is niet eens samengesteld met ietsiepeitsie kennis over kruiden. Ze doen maar wat.
Maar ze hebben wel een grondige reclamestudie gedaan en specialisten veel betaald
om aanlokkelijke verpakkingen te ontwikkelen. Terwijl de inhoud geen belang lijkt
te hebben. ‘Als we maar verkopen!’ is hun enige motto. Ze houden hun cijfers goed
in de gaten, maar de inhoud en samenstelling van wat ze verkopen speelt geen rol.
En hoe meer smaakjes, hoe meer keuze, hoe beter. Nieuw nieuw nieuw. Mensen
vragen erom, ze willen steeds iets nieuws. Ik keer terug naar oud. Ik ga op zoek in
China, in India, in Sri Lanka… naar oud, origine, eenvoud! Eigenlijk moet je zover
223
niet lopen hoor. Wij hadden ook een mooie kruidencultuur, maar veel is vernietigd
door mensen die zich bedreigd voelden terwijl het de beoefenaars er alleen maar om
ging mensen te helpen.
Heb je al eens aan een aardbei‘thee’ geroken? Heb je ooit al een aardbei geroken
zoals die thee ons doet geloven? Ik nog nooit! Aardbeien in het aardbeienseizoen
zijn superlekker en ruiken overheerlijk. Maar nooit zo zwaar als die parfums die ze
op thee gooien. Wil je thee met een aardbeiensmaakje? Wel, maak een lekkere en
echte groene thee, voeg er tijdens het trekken een in schijfjes gesneden aardbei bij.
Serveer en eet na het drinken van de thee de aardbei lekker op: (h)eerlijk! Heb je
geen verse aardbeien, dan kun je ook een gedroogde of diepgevroren aardbei gebruiken. Ik ga ieder jaar met de kinderen verschillende malen naar de plukboerderij om
er vruchten van het moment te plukken. Op het moment zelf smullen we ons buikje
rond. Van de overige vruchten gaat er een deel in kleine potjes in de diepvries en het
andere deel wordt gedroogd in de kruidendroger. Zo hebben we altijd lekker fruit
bij de hand voor smoothies, desserts, gebak, thee of gewoon als snoeperijtje.
Ik ben er zeker van dat je ofwel zo’n hype-tea’ drinkt, ofwel al met zo’n thee in
aanraking bent gekomen. Sommige kruiden zijn heftig en hebben een sterk aroma. Als ik kruidnagel, steranijs of gember mix, ruik ik die ook op afstand, maar
dan is het aan mij om er subtiel mee te spelen en de thee niet te overheersen met
die kruiden. Ik hou ervan dat je moeite moet doen om de verschillende kruiden te
herkennen. En soms vormt een mengeling zo’n harmonieuze eenheid dat het geheel
een totaal andere smaak heeft dan de som van de delen en dat je ze niet meer kunt
onderscheiden. Dan vind ik mijn melange supergeslaagd. Of als je twee kruiden
mengt, dat eerst de ene en dan de andere vrijkomt of de een de andere ondersteunt
en omgekeerd en je je afvraagt welke op de voorgrond treedt en de smaken als een
welles-nietesspelletje in je mond tollen.
Ik hoop dat je inziet dat er veel geknoeid wordt met melanges – zoals met veel
industrieel voedsel trouwens, zo niet alle – en dat je voortaan beseft dat als we die
rommel eten ons lichaam die energie opneemt en het geen wonder is dat we ziek
worden. Ik hoop dat je beseft dat we terug moeten naar de bron en dat je mijn pleidooi begrijpt voor zuiver, echt en puur!
Het leuke is dat een melange maken zo simpel is. Natuurlijk is een goede kennis
van kruiden de basis. Kruiden hebben een werking en daar hou je best rekening mee
als je ze mengt. Dat is iets wat mensen vaak vergeten. Alles wat we in onze mond
stoppen heeft een werking. Ook het voedsel dat we verbruiken. Zo heb je voedsel
dat als brandstof fungeert of dat bouwstoffen levert of de noodzakelijke mineralen
en vitaminen. Of je hebt voedsel dat bestaat uit lege calorieën of hopen artificiële
bestanddelen. Aan jou de keus! Zo ook met kruiden. Je hebt kruiden die de lever
stimuleren of bloedreinigend werken of vochtafdrijvend zijn… allemaal dingen die
224
ZELFGEPLUKT
je best weet. En vergeet niet: de natuur biedt op het juiste moment steeds aan wat je
dan nodig hebt. Kijk maar naar de lentekruiden die een reinigende werking hebben
om alle overtollige vetjes uit de winter te elimineren. Of de wintergroenten, zoals
kolen en spruitjes, bronnen van vitamine C en dus immuniteitsverhogend om de
winterkwaaltjes de baas te zijn. Wist je dat in de middeleeuwen met kennis van
zaken kruiden werden toegepast? Niet alleen medicinaal, maar ook in de keuken.
Zo gebruikten ze veel tijm en salie om vlees dat niet zo goed kon worden bewaard
en soms een bedorven geurtje had in te wrijven en zo zeker te zijn dat de bacteriën
gedood werden. Hoe meer je je in de kruiden- en voedingswereld verdiept, hoe meer
de wonderen der natuur je verbazen en hoe meer je beseft dat we terugmoeten naar
het pure, naar de eenvoud, naar de oorsprong, de bron.
OPWEKKEND OF RUSTGEVEND
Wat drink je best ’s morgens,’ s middags of ’s avonds? Of wanneer drink je best een
oppepper of een kalmerende infusie? Het is nogal evident dat je ’s morgens een oppepper drinkt en ’s avonds een rustgevende of zelfs slaapbevorderende infusie. Wat
zijn nu de kruiden die je hiervoor kunt gebruiken? We weten allemaal dat cafeïne
een oppepper is, maar waar haal je die uit? Uit cola? Uit koffie? Of… uit thee! Eerst
en vooral verwijs ik naar mijn eerste boek De stille kracht van thee waarin ik de echte
thee alsook de cafeïne/theïne bespreek. Hieronder volgen planten die je enkelvoudig of in een mengeling kunt gebruiken
OPWEKKENDE PLANTEN MET CAFEÏNE
Thee is het waterige
aftreksel van de bladeren van de Chinese theeplant of de Camillia sinensis. Die bladeren bevatten
cafeïne. Sommigen spreken van theïne, maar in principe is dat hetzelfde. De chemische structuur van de stof die in koffie en thee zit, is dezelfde: cafeïne dus. Maar de
werking is anders. De werking van cafeïne in koffie lijkt anders dan de werking van
cafeïne in thee. Dat komt omdat de mantelstoffen rond de cafeïne in koffie andere
zijn dan in thee. De mantelstoffen rond de cafeïne in koffie laten de cafeïne onmiddellijk vrijkomen, zodat je na het drinken van koffie een opgejaagd gevoel kunt
krijgen. Dat geldt zeker voor iemand die dat niet gewoon is. Bij de mantelstoffen
rond de cafeïne in thee daarentegen, wordt de cafeïne schijnbaar wat afgeremd waardoor de werking langzamer is en langer aanhoudt. Zo heb je met thee een latenter
goed gevoel, terwijl je bij koffie eerder een piek voelt. Het is ook zo dat in veel thee
225
minder cafeïne zit dan in koffie. Bij thee kun
je haast nooit meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid cafeïne binnen hebben,
op voorwaarde dat je hem niet te sterk zet
en doet zoals de Chinezen: meerdere keren
per dag water schenken op dezelfde blaadjes. Bij koffie beperk je de inname best tot
maximaal twee à drie koppen per dag. Het
is ook niet waar dat witte thee het minst
cafeïne en zwarte thee het meest cafeïne
bevat. Dat staat vaak verkeerd in bepaalde boeken. De aanmaak van cafeïne in de
bladeren is afhankelijk van de klimatologische omstandigheden. Terroir zegt men
bij de wijn. Afhankelijk van wat de plant
in de bodem vindt, al dan niet bij gemest,
afhankelijk van de hoeveelheid zon en
de hoeveelheid regen maakt de plant inhoudsstoffen aan. Dus je kunt enorme
verschillen aan cafeïnegehalte proeven tussen witte, groene, oolong en zwarte
theesoorten. Bepaalde zwarte thee is zo zacht dat die minder cafeïne kan bevatten
dan groene of zelfs witte thee! Mensen die hier gevoelig voor zijn, voelen meteen
het verschil als ze ervan drinken. Omwille van die cafeïne drink je best alle eerste
aftreksels van echte thee ’s morgens en overdag. ’s Avonds drink je best het tweede of
derde aftreksel van echte thee of een infusie van rustgevende kruiden. Vergeet ook
niet dat je in de zomer best groene thee drinkt omwille van het afkoelende effect.
Hoe warm je groene thee ook drinkt, het koelt je lichaam af. Denk maar aan de Marokkanen die warme groene thee met munt drinken op het heetste van de dag om af
te koelen. Groene thee, munt en citroen horen samen, omdat ze afkoelend werken.
Zwarte thee drink je best in de winter omwille van het opwarmende effect. Hierbij
horen gember en kaneel, die ook opwarmend zijn.
De Ilex paraguariensis of de matéplant bevat ook cafeïne. Van deze tien meter
hoge Zuid-Amerikaanse boom, die voornamelijk groeit in Noord-Argentinië, Paraguay en Zuid-Brazilië worden de bladeren geoogst. Maté of Yerba maté, zo wordt
deze ‘thee’ genoemd, bevat veel cafeïne. Daarom noem ik hem soms de ‘redbull’
onder de infusies.
Natuurlijk is koffie ook een oppepper, vooral door het gehalte aan cafeïne. Onlangs kwam ook de koffiebes (ook wel Qishr of Cascara genoemd) op de markt.
Dat is de ‘zaadhuid’ van de koffiebonen. Lang voordat koffie uitgevonden werd,
226
ZELFGEPLUKT
dronken de Arabieren de infusie van die pellen. Alweer een oude cultuur die zijn
comeback maakt! De structuur van de pelletjes lijkt op die van rozenbottel, maar ze
zijn bruiner van kleur en vaak zie je het tussenschot zitten. Een koffiebes bevat twee
koffieboontjes (zaden eigenlijk). De geur en de smaak van de infusie leunt aan bij
rozenbottel met hibiscus met toetsen van vruchten zoals appel, pruimen, rozijntjes,
mango en passiefruit. Zet de infusie zeer zacht, zoals ik voor alle kruiden of vruchten aangeef: 1 afgestreken lepel voor 1 liter water is meer dan voldoende. Zeker bij
de koffiebes omwille van het hoge cafeïnegehalte. Ik zet de infusie zelfs subtieler,
voor mij is een grote koffielepel voldoende voor 1 liter water. De kleur is zacht okerkleurig en glashelder. Krijg je een donker en troebel aftreksel, dan gebruik je het
verkeerde water. Vergeet dus niet mineraalarm water te gebruiken (droogrest < 50
milligram/liter)!
Guarana (Paullina cupana) bevat ook een kleine hoeveelheid cafeïne en werkt
net zoals bij thee: een mild en langdurig goed gevoel. Daarbij is guarana net als thee
ondersteunend afslankend.
Ook cacaodoppen bevatten een heel kleine, bijna te verwaarlozen hoeveelheid
cafeïne. Maar het is vooral de theobromine die zorgt voor een zacht, euforisch gevoel. Cacadoppen zijn overheerlijk. Je ruikt echt chocolade, de smaak is veel subtieler dan de geur, maar doet je zo intens goed voelen. Of heeft het bij mij zo’n sterk
effect, omdat ik weet dat de cacaodoppen die ik verkoop door de stoere zeebonk
Andreas – of Jorne of Arjen, want ze zijn met drie kapiteins, Très Hombres – van de
Très Hombres worden verscheept zonder co2 van A naar B. Ik word altijd euforisch
als ik aan hem en het schip denk! Lees gerust de blog van de Très Hombres22, dan zul
je begrijpen wat ik bedoel. En vast en zeker krijg jij hetzelfde gevoel bij het drinken
van die heerlijke calorievrije cacaodoppenthee.
OPWEKKENDE PLANTEN ZONDER CAFEÏNE
Opwekkende krui­
den zonder ca­feïne
kunnen ook als ochtend- of middaginfusie worden gedronken.
Rozemarijn is een van de sterkst opwekkende kruiden die we in de tuin vinden.
Wees er wel voorzichtig mee. Drink niet meer dan twee koppen per dag. Maar ook
tijm, marjolein, oregano, salie, basilicum, munt en bonenkruid zijn kruiden die
als tonicum kunnen worden gedronken en gemakkelijk in de tuin te kweken zijn.
Uitzondering is basilicum, dat niet zo gemakkelijk te kweken is uit zaad. Het zaad
vereist een warm bed om te kunnen kiemen en dat is moeilijk in onze tuinen, maar
in een serre op een voorverwarmd bed lukt dat voortreffelijk. Deze kruiden zijn vrij
sterk van smaak. Je kunt ze als extra smaak toevoegen aan groene of zwarte thee of bij
andere planten die tonisch werken. Munt en basilicum kunnen vrij goed afzonderlijk
worden gedronken.
227
Andere planten die je gemakkelijk vindt zijn engelwortel en hyssop. Beide zijn
ook lekker om afzonderlijk te drinken. Een zeker te proberen zeer lekkere variant is
anijshyssop (Agastache foeniculum), wat zeker in tuincentra te vinden is.
Deze zomer was ik in de Aubrac, een vulkanisch granietplateau tussen de vallei
van de Truyère en de vallei van de Lot. Ik dronk er een zeer lekkere, licht opwekkende tevens verfrissende Thé d’Aubrac - bergsteentijm (Calamintha grandiflora of
Satureja grandiflora).
Andere bekende vitaliserende kruiden die niet in onze tuin te kweken zijn, zijn
kurkuma (Curcuma xanthorrhiza of Curcuma longa), zwarte peper (Piper nigrum),
paprika (Capsicum annuum) en gentiaan (Gentiana lutea). Kurkuma is in India
van oudsher bekend als antioxidant en vitaliserend kruid, maar wordt pas opgenomen als je het samen met zwarte peper inneemt. Dus altijd die twee samen in je eten
of in een kruidenmelange verwerken. Zwarte peper is echt een topper als opwekkende stof. Mijn schitterende leraar, Philippe Gerard, heeft altijd een paar zwarte
peperbolletjes op zak. Bij een dipje knabbelt hij een paar bolletjes op en hij is weer
springlevend. Kleine hete paprikaatjes zijn zeer stimulerend, maar wees voorzichtig
want sommige kunnen zeer ‘heet’ zijn. Gentiaan is bekend als spijsverteringskruid
met licht opwekkende eigenschappen.
De koning onder de vitaliserende kruiden is de Koreaanse Ginseng of Panax
ginseng. Voor mensen met ernstige vermoeidheden, door wat dan ook, is deze knol
zeker aan te bevelen. Niet in de tuin te kweken, maar toch niet onbelangrijk om te
vermelden omdat er heel wat preparaten van te vinden zijn in biozaken of apotheken. Zoek pure en zuivere preparaten. Vooraleer je iets koopt, lees je eerst grondig
de ingrediëntenlijst want heel wat verkopers beweren dat iets goed is, als het maar
verkocht geraakt. Wees kritisch en slik niet zomaar alles wat men zegt. In een aflevering van Grey’s Anatomy vertelde Meredith dat dokters opgeleid worden om geen
enkele patiënt te geloven, omdat het gros van de patiënten liegt. Mijn ex-man die
klinisch bioloog is, zei net hetzelfde: ‘Ga ervan uit dat iedere patiënt liegt, totdat het
tegendeel bewezen wordt.’ Ik vond dat een trieste uitspraak, want ik geloofde tot nu
toe iedereen onvoorwaardelijk. Later merkte ik, na vele ongelukkige incidenten, dat
het naïef is om iedereen te geloven. Gezond scepticisme is de boodschap. Het is wel
zo dat ik geen enkele internetsite of reclameslogan geloof, zeker niet als ze beweren
dat iets goed is voor de gezondheid. Sowieso, wat aanbevolen wordt op televisiereclames moet je met veel argwaan bekijken! Wat eten betreft, koop ik zo puur mogelijk. Koop ik dan iets in verpakking, dan lees ik altijd de ingrediëntenlijst. Meestal
vliegt het pakje meteen terug in het rek, zelfs in biowinkels. Het is een commerciële
bedoening, net als elke andere winkel! Natuurlijk heb je winkels waar de uitbater/
uitbaatster iemand is die ook met al die dingen rekening houdt en waar je dus meer
gerustgesteld kunt winkelen. Lees dus de ingrediëntenlijst van het ginsengpreparaat
228
ZELFGEPLUKT
en mijd preparaten waar onuitspreekbare of een hele rij chemische onbegrijpelijke
ingrediënten op staan.
Bij de exoten hoort ook kaneel (Cinnamomum cassia of zeylanicum) als zachte stimulans. Vooral in de winter kun je een kaneelinfusie drinken omwille van
zijn stimulerende, opwarmende en ontstekingsremmende eigenschappen. Ik voeg er
soms een snuifje gember bij en soms een draadje saffraan. Heerlijk!
Inderdaad gember (Zingiber officinale), is ook een zachte vitaliserende maar ook
opwarmende en ontstekingsremmende drank. Dus ook ideaal om op koude dagen
te drinken.
Zeer goed is macawortelpoeder (Lepidium peruvianum), dat niet alleen energie
levert, maar ook een ideale zoetstof is omwille van de lange en kortere suikerketens.
Je kunt het suikerklontje gerust vervangen door een lepeltje van dat poeder of zelfs
een deel van de suiker te vervangen in gebak of andere zoete gerechten. Bedenk dat
in alle gebak en dessertgerechten veel te veel suiker gebruikt wordt. Je kunt gerust
bij veel recepten de suikerhoeveelheid met een derde verminderen of vervangen door
gezonde suikers zoals macawortel, kaneel, zoethout (opgelet kan voor verhoogde
bloeddruk zorgen). Wat dacht je om eens gedroogde vruchten zoals rozijnen, vijgen, dadels of abrikozen te mixen onder het deeg? Let wel op dat het onbehandelde
vruchten zijn. Gedroogde abrikozen zijn bruin en niet oranje!
Een zeer geliefde bes in het Oosten is de schisandrabes (Schisandra sinenis) die
vermoeidheid en lusteloosheid te lijf gaat.
Zeer lekker en heerlijk ruikend naar rozen is de wortel van het vetplantje Rhodiola rosea of gewoon rozenwortel. Het kruid werkt niet alleen bij geestelijke en
fysieke vermoeidheid, maar heeft tal van andere positieve eigenschappen. Alleen
al de heerlijke natuurlijke rozengeur en -smaak zijn waardevol om in infusies te gebruiken als smaakmaker.
Look (Allium sativum) is ook een oppepper, zij het in zachte mate. Zeker in de
winter is look een aanrader, omwille van zijn bacteriedodende eigenschappen. Het
enige nadeel is de geur, die in de mond en adem achter blijft.
Chlorella (Chlorella pyrenoidosa) en Spirulina (Spirulina platensis) zijn schitterende bronnen van mineralen en vitaminen die aansterkend en daardoor subtiel
vitaliserend zijn.
RUSTGEVEND OVERDAG
Overdag gebruiken we geen slaapinducerende
kruiden, maar kruiden die gewoon rust brengen. Het meest voor de hand liggende en ook in de tuin gemakkelijk te kweken
plantje is citroenmelisse (Melissa officinalis). Het werkt ontspannend en verfrissend. Zelfs spanningshoofdpijn verzacht of verdwijnt bij het drinken van deze infusie. Warm of koud gedronken.
229
spiru
lina
In dezelfde lijn ligt citroenverbena (Lippia citriodora). Het heeft dezelfde verfrissende en ontspannende werking als citroenmelisse, maar deze plant moet je in
een terraspot kweken en ’s winters binnenzetten, omdat het een zuiderse plant is.
Bij de bloemen hebben we de alom bekende kamille (Matricaria recutita). Dat
is rustgevend, zonder echt slaapinducerend te zijn. Op voorwaarde dat je weinig
gebruikt en voldoende lang laat trekken.
Lavendel (Lavendula vera of angustifolia) is ook een rustgevende bloem. Alleen
als je lavendel puur drinkt, ga je denken dat je zeep drinkt. Lavendel kennen wij het
best van zeep, shampoo, parfum, toilet- en strijkwater waarmee we het associëren.
Ik gebruik lavendel enkel als finishing touch in rustgevende melanges. Nooit afzonderlijk of als belangrijk bestanddeel. Ik zag dat er witte thee bestaat met lavendel.
Ik vind dat heel jammer, want goede witte thee is zo uniek en top dat ik het zonde
vind om er lavendel onder te mengen. Maar je hebt ook de jasmijnparels die gemaakt
zijn van witte thee. Dus voor de echt witte-thee-met-een-geurtje-verslaafde kun je er
heel subtiel enkele haast niet op te merken lavendelbloempjes aan toevoegen. Wees
hierin uiterst subtiel, want een ietsje te veel resulteert nogal gauw in het totale maskeren van de subtiliteiten van witte thee of je bekomt de zeepassociatie.
Een ander, meer zuiders bloempje is oranjebloesem (Citrus aurantium flos) dat
zeer aangenaam om te drinken is en echt rust biedt.
Wie nog verder trekt, kan met jasmijnbloemen ( Jasminum officinalis) scoren.
Hoewel de gedroogde bloemen hun heerlijk fijn parfum verloren zijn, zitten ze nog
boordevol medicinale stoffen. Jasmijnbloemen werken heel eigenaardig. Ze zijn vitaliserend rustgevend. Klinkt contradictoir, maar toch is het zo. Je wordt er rustig,
maar toch vitaal van.
RUSTGEVEND ’S AVONDS
Voor ’s avonds gaan we naar de slaapinducerende en slaapbevorderende kruiden. Natuurlijk kun je de rustgevende kruiden van overdag gebruiken, maar om echt in en
door te slapen, zijn onderstaande kruiden meer aangewezen. Melisse en citroenverbena zou ik sowieso ’s avonds niet gebruiken omdat ik ze meer aangewezen vind als rustgevende planten overdag. Vooral het citroenaroma vind ik persoonlijk te ‘opwekkend
fris’ om ’s avonds te drinken.
Topkruid voor mensen die moeilijk kunnen inslapen, is valeriaan (Valeriana officinalis). Voor mensen met doorslaapproblemen, die goed inslapen maar midden in de
nacht wakker worden en dan moeilijk opnieuw kunnen inslapen, zijn hoppebellen
(Humulus lupulus) het ideale kruid. Let wel: ik heb het hier over het waterige aftreksel. Het kan dus niet worden gebruiken als argument voor een dagelijks pintje bier!
Maar ik moet nog iets duidelijk maken. Let op wat je zegt! Ik heb dames die hier
230
ZELFGEPLUKT
bij mij komen met een bedrukt gezicht en klagen dat ze elke nacht om 4 uur wakker
worden en niet meer kunnen slapen.
Dan antwoord ik: ‘Juist! Ook vannacht ga je om 4 uur wakker worden en wakker
blijven en dat zal altijd zo blijven!’
Dan schrikken ze.
‘Dat zal zo blijven omdat jij dat wilt, jij programmeert het zo en zo gebeurt het!’
Nu begrijpen ze er totaal niets meer van. Als je elke dag zegt: ‘Ik word elke nacht
om dat uur wakker en kan dan niet meer slapen.’ Dan geef je jouw lichaam de opdracht om op dat uur wakker te worden en niet meer te slapen. Nog nooit meegemaakt dat je eens heel vroeg moest opstaan voor iets en dat je wakker wordt voor de
wekker? Je had dan je gedachten zo ingesteld dat lichaam geprogrammeerd was en
vanzelf wakker werd. Wel, dat is ook zo met die uitspraak. Iedere keer dat je tegen
iemand klaagt over hoe erg het wel is dat je op dat uur wakker wordt en niet meer
kunt slapen, geef je je lichaam de opdracht om ook deze nacht wakker te worden en
niet meer te slapen. Dus je gedachten bepalen jouw uitspraken. Het is zoals met de
spreuk, ‘waar het hart van vol is, loopt de mond van over’. Wel dat is ook zo met gedachten. Wat je bezighoudt (meestal onbewust), daar spreek je over. Die uitspraken
dirigeren jouw daden. Die daden worden jouw gewoontes. Die gewoontes bepalen
jouw karakter. Ten slotte bepaalt jouw karakter jouw lot. Dus jouw gedachten bepalen jouw lot! Vreemd als je erover nadenkt! Dat doet je echt nadenken vooraleer
je dingen uitspreekt.
Ik vraag me dan eerst af: denk ik zo negatief? Als ik daar ja op moet antwoorden, dan weet ik dat het hoog tijd wordt om die onderliggende negatieve gedachten
te herprogrammeren. Ik wil positief zijn, positieve gedachten zenden en positieve
boodschappen doorgeven. Soms heb je het pas door als je alert wordt voor je eigen
woorden en beseft hoe negatief je soms bent/denkt. Eens je die universele wet door
hebt, kun je echt je leven veranderen. Dat is ook waar The Secret het over heeft.
Alleen zijn ze daarin volgens mij te positief dat enkel positief uiten alles verandert.
Ze vergeten te verduidelijken dat als het je toch niet lukt, dat je echt naar de onderliggende negatieve gedachten moet gaan om zo je bewuste gedachten, woorden, daden en gewoontes te corrigeren. Pas als je de onderliggende negatieve patronen door
hebt en doorlicht, kun je ze aanpakken en omvormen en kan echt positivisme worden bekomen die werkelijk werkt! De onderliggende gedachten zijn de onbewuste
of wat Gandhi zegt: your believes. Het is ongelooflijk hoe bepalend de onbewuste
onderliggende gedachten zijn voor de bewuste gedachten en daaruit voortspruitend
je woorden, daden, gewoontes, waarden en ten slotte je leven en lot!
Deze zeer belangrijke wet heb ik niet uitgevonden. Ze komt van Mahatma
Gandhi.
231
Your believes become your thoughts,
Your thoughts become your words,
Your words become your actions,
Your actions become your habits,
Your habits become your values,
Your values become your destiny.
Een leuke oefening kan zijn dat je na iedere bewering de vraag stelt: ‘Is dat wel waar?’
Ik leerde die zin van mijn eerste theediscipel en goede vriend Hugo. Die het op zijn
beurt geleerd had uit het boek van Katie Byron. Toen hij de eerste keer die zin uitsprak, na mijn klaagrede over hoe zwaar en ongelukkig ik was net na de echtscheiding, werd ik kwaad. Daarmee onderspitte hij mijn slachtofferovertuiging. Overtuigingen zijn de lastigste om te doorbreken? ‘Is dat wel waar?’ Neen het is niet waar. Je
kunt alles doorbreken als je het inziet! Maar meestal geloof je je eigen onzin. Soms is
het comfortabel je in die onzin te wentelen. Maar eens je het door hebt, krijg je zeker
voldoende kracht om het te doorbreken en jezelf positief te herprogrammeren. Nu
begin ik altijd te lachen als ik die zin uitspreek. Zo relativeer je veel meer!
Maar terug naar de rustgevende kruiden. Een zeer mild, rustgevend kruid is de
bloesem van linde (Tilia cordata). Zelfs een badje van lindebloemsems werkt slaapverwekkend voor een onrustige baby of peuter, zelfs ook voor jou! Lang genoeg in
het water blijven, minstens vijftien minuten, zodat je huid de tijd heeft om het op te
nemen. Ondertussen word je kalm door de gedragenheid van het water. Denk aan
niets en ga volledig naar de stilte in jezelf. Zie het als een meditatie. Kleine kinderen
kun je een badeendje of ander eenvoudig waterspeeltje geven zodat ze zich daarop
focussen en rustig worden. Geen ingewikkelde speeltjes, anders jagen ze zich weer
op. Maar zachte, drijvende plastic beestjes zijn ontstressend, ook voor jou.
Slaapmutsje (Eschscholzia californica) is het slaapkruid bij uitstek. Bij mensen
met echte slaapproblemen stel ik een melange samen met dit kruid erin verwerkt.
Gebruik het niet als je geen echte slaapproblemen hebt.
232
232
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
AFKOELEND OF OPWARMEND
Gezondheid heeft te maken met evenwicht. Het is zinloos te beweren dat fruit of
rauwkost gezond is. Voor de ene is dat wel zo, maar voor de andere helemaal niet.
Vaak nemen mensen fruit mee op ziekenbezoek, omdat er veel vitaminen en mineralen inzitten, maar fruit is meestal afkoelend en zeker niet aansterkend. Chinezen
vinden fruit enkel goed voor gezonde mensen, zeker niet voor zieke mensen. Daar
krijg je als je ziek bent enkel warme soepen, porridges van granen of rijstsoep en
warm water te drinken, zeker geen afkoelend fruit!
Ben je een warmte of koude type? Het antwoord vind je snel. Kijk hoe je reageert
op je omgevingstemperatuur. Je bent een warmte type als je liever de koelte dan de
warmte opzoekt. Je hebt gauw kledingstukken te veel aan. Je eet liever salades en
fruit en drinkt graag fris water of gekoelde dranken. Je reist graag naar koudere dan
naar warmere oorden. Je bent een koude type als je liever warmte opzoekt dan de
koelte. Je slaapt met wollen sokken en een extra trui aan. Je eet liever soep en stoofpotjes en drinkt liefst warme dranken. Je reist graag naar warmere landen.
Als je een warmte type bent, eet je best afkoelend voedsel en het koude type uiteraard opwarmend voedsel. Dat kan door de temperatuur van schotels en dranken.
Voedsel dat je opwarmt, is sowieso opwarmend en energetisch rijker omdat je er
energie aan hebt toegevoegd.
Ook het soort ingrediënt dat je gebruikt, kan opwarmend of afkoelend zijn. Ik
heb alle mogelijke voedingsmiddelen tot het bereiden van infusies (groenten, fruit,
kruiden en specerijen) erbij gezet, omdat het moeilijk is die materie ergens te vinden
in één boek. Ik moest ook hiervoor verschillende gepubliceerde en ongepubliceerde
werken en sites raadplegen. Ook leerde ik veel van Chinese vrienden die mij met
hun jarenlange, praktische kennis hebben bijgestaan.
Afkoelende ingredienten voor infusies:
 Groene thee
 Munt, melisse, paardenbloem, netel, vogelmuur, postelein, duizendblad, dragon, klis, gentiaan, kamille, goudsbloem, rozenbottel en hibiscus
 Aardbeien, moerbeien, krieken, appels, peren, rabarber en alle bessen (met uitzondering van de jeneverbes en de schizandrabes)
 Exotisch fruit: ananas, papaja, mango, kiwi, passievrucht, banaan, pompelmoes,
sinaasappel, mandarijn, watermeloen en meloen
 Noten: kokos, kastanje, pijnboompitten, pistache en walnoot
233
 Rauwe groenten, radijs, tomaat, augurk, alle slasoorten, komkommer, waterkers,
spinazie, bamboescheuten, aubergine, courgette, avocado, broccoli, alle paddenstoelen, schorseneer en olijf
Opwarmende ingredienten voor infusies:
 Zwarte thee
 Venkel, anijs, karwij, bonenkruid, tijm, laurier, rozemarijn, salie, oregano en papaver
 Peper. Daarmee bedoel ik niet alleen onze klassiek bekende zwarte en witte peper, maar alle pepersoorten. Kijk maar eens in een Thais resaurant. Daar staat
de sterkte van een gerecht meestal met pepertjes aangeduid. Hoe scherper, hoe
opwarmender. Probeer het maar eens uit. Als je een heel sterk gekruide schotel
nuttigt, breekt het zweet je na enige tijd uit! Opwarmende voedingsmiddelen
zijn meestal sterk en je hoeft er slechts weinig van te eten. Daarom worden ze
meestal als kruid aan een gerecht toegevoegd.
 Kaneel, kruidnagel, muskaatnoot, paprika, cayenne, mierikswortel, kurkuma,
chili, gember, curry, jasmijn, vanille, kardemom en steranijs
 Jeneverbes, schizandrabes, granaatappel, kers, perzik, framboos, kweepeer, lychee, dadel, rozijn en krent
 Bijna alle noten (met uitzondering van kokos, kastanje, pijnboompitten, pistache en walnoot)
 Koolsoorten, lenteuitje, bieslook, ui, prei, selder, look, peterselie en pastinaak
 Honing, bruine suiker en rietsuiker
Neutrale ingrediënten voor infusies:





Kamille, basilicum, dille, komijn, koriander, lavas en marjolein
Zoethout en saffraan
Abrikoos, pompoen, druif, granaatappel, papaja, pruim en vijgen
Rode biet, wortel, selder, mais, sjalot, artisjok, bonen, erwten, linzen en raap
Witte suiker – ik schrijf dit niet graag want die is sowieso te vermijden – maar
als je het echt niet laten kunt om te zoeten, kun je honing gebruiken.
ANN’S TEASURY: TEASANNES
Je kunt een melange maken met kruiden die je gewoon lekker vindt. Twijfel dan niet
of je mengeling al dan niet goed is. Jouw ‘buik’ weet wat goed is. Maak je melange
uiteraard met de nodige portie gezond verstand. Een mengeling met opwekkende
kruiden maken we niet klaar voor we gaan slapen. En zoals je eerder kon lezen,
hebben kruiden tal van eigenschappen volgens de inhoudsstoffen die ze aanmaken.
Dus hou daar bij het mengen rekening mee. Hoeveel kruiden je mengt, speelt bij een
lekkere thee geen rol, maar overdrijf niet.
Als je een melange wilt maken met kruiden voor een bepaalde aandoening gaan
we doordachter te werk. Je vindt wel honderd kruiden voor één bepaalde aandoening, maar het ene kruid zal voor de ene persoon beter werken en voor de andere
een ander kruid. Kruiden zijn net als mensen: met de ene klikt het beter dan met
de andere. Omdat ik moeilijk kan bepalen welk kruid voor iemand het beste werkt,
stel ik meestal een melange voor van verschillende kruiden met dezelfde werking.
Het voordeel van zo’n melange is dat je een bitter kruid wat kunt maskeren of dat
het voor jou best werkende kruid erbij zit of dat je kleur en smaak wat kan sturen
volgens eigen wensen. Drink ook niet dag in dag uit dezelfde thee. Wissel voldoende
af. Er zijn kruiden en theesoorten genoeg. Wil je echter een kuur van één bepaalde
melange voor een bepaald resultaat, dan adviseer ik om nooit langer dan drie weken
dezelfde thee te drinken. Het is aan te raden om dan minstens een week een andere
melange of echte thee te drinken.
Voor het mengen van kruiden kun je onderstaande richtlijnen gebruiken. De
belangrijkste regel is dat kruiden elkaar in werking moeten ondersteunen, niet tegenwerken! Kruiden met bijna dezelfde of grotendeels dezelfde werking werken
synergetisch. Dat wil zeggen dat ze elkaar versterken. Zo is het geheel meer dan
de som van de delen/kruiden. Voor een ‘medicinale’ thee zijn doorgaans zeven verschillende kruiden het maximum. Maar dat is slechts een regeltje en regeltjes zijn er
om doorbroken te worden.
Een goede mengeling bestaat uit:
De werkzaamheid - het hoofdmiddel
Gebruik kruiden die het best passen bij de klacht. Dat kunnen één, hoogstens twee
kruiden zijn. Het hoeft niet zo te zijn dat hiervan ook het meest in de thee zit, soms
werken kleine hoeveelheden beter. Herinner je? Less is more!
De ondersteuning - het nevenmiddel
Gebruik kruiden die grotendeels dezelfde werking hebben als het hoofdmiddel,
maar nog iets extra toevoegen.
234
ZELFGEPLUKT
235
De smaak - het smaakmiddel
Gebruik kruiden die lekker smaken, maar met een werking ondersteunend aan de
hoofd- en nevenkruiden.
Het zicht - de mooie kruiden
Bloemen maken de thee aantrekkelijk of neem een kruid met een contrasterend
kleur. Pas op dat de werking aanvullend is bij de andere kruiden.
LEKKERE KRUIDEN OM DE SMAAK OP TE ‘FRISSEN’
Als je kruiden drinkt voor een bepaalde aandoening en die smaken minder lekker,
dan kun je volgende kruiden toevoegen om het geheel lekkerder te doen smaken.
Let wel dat de werking van het lekkere kruid overeenstemt met de werking van het
‘medicinale’ kruid.
 Anijszaadjes: goed voor de spijsvertering en luchtwegen.
 Bessen: ogen niet alleen mooi in een glazen theepot, maar smaken ook lekker.
 Bloemen zoals rozenblaadjes, oranjebloesems, vlierbloesems (zeer geliefd door kinderen), kamille…: doorgaans zijn ze allen rustgevend en goed voor de spijsvertering.
 Citroenmelisse: rustgevend en ontkrampend.
 Citroenverbena: rustgevend en ontkrampend.
 Fruitstukjes: allerlei vers of gedroogd fruit kan een minder lekkere thee opfleuren. Let wel dat je bio neemt, want je wilt de gifstoffen die op een sinaasappel-,
limoen- of citroenschil zitten niet in je thee!
 Gember: opwarmend en goed voor de spijsvertering.
 Kaneel: verwarmend en stimulerend.
 Kardemom: geplette peulen met de zaadjes: afkoelend en goed voor de spijsvertering.
 Munt: afkoelend en goed voor de spijsvertering.
 Venkelzaadjes: goed voor de spijsvertering en luchtwegen.
 Zoethout: verwarmend en goed voor de spijsvertering (niet bij neiging tot verhoogde bloeddruk).
ENKELE MELANGES OF BLENDS
Op de volgende bladzijden geef
ik een paar melanges waarmee ik
werk. De meeste van mijn melanges zijn ontstaan door een herhaalde vraag van
klanten. Ik geef geen hoeveelheden. Dat is voor iedereen anders. Of je mengt ze zelf
of je vraagt aan je herborist of apotheker om ze voor jou te mengen. Vertrouw erop
als je zelf mengt dat je weet hoeveel je van alles nodig hebt. Je lichaam weet het! Van
zaden, schors, wortels en andere houterige bestanddelen gebruiken we doorgaans
minder omdat die nogal fel kunnen doorsmaken. Je kunt natuurlijk andere dingen
toevoegen, maar zorg ervoor dat ze ongeveer dezelfde werking hebben.
236
ZELFGEPLUKT
237
In boeken, tijdschriften, sites, winkels… kun je duizenden melanges vinden. De vraag
is natuurlijk: maar welke zijn goed? En dan heb ik het niet over lekker. Voor mij primeert de inhoud. Klopt het? Ik zie veel wantoestanden, maar heb daar al genoeg over
geschreven op de vorige pagina’s. Op de volgende bladzijden staan niet alleen mijn melanges, maar ik heb er ook een paar melanges van andere mensen aan toegevoegd. Hun
naam en eventueel boek of site staan erbij vermeld. Ik vind dat belangrijk. Het gaat
natuurlijk over mensen die weten wat ze doen en met dezelfde ingesteldheid willen
werken aan puurheid en eenvoud. Mijn melanges zijn vaak gebaseerd op de recepten
uit de vele lessen van apotheker Philippe Gerard en op een dubbelcheck met het boek
van dr. Geert Verhelst Groot Handboek Geneeskrachtige Planten.
We bouwen en behouden een blauwe planeet vol groene kracht en positieve energie.
After Dinner of
spijsverteringsmelange
Antistress of rustgevende
overdaginfusie
Kruiden die en/of de maagpoort openen,
maagversterkend, spijsverteringsbevorderend en rustgevend zijn:
 melisse
 kamille
 kalmoes
 gember
 anijszaad
 engelwortel
 goudsbloem, omwille van het ontstekingsremmende, vooral ter hoogte van de
maag munt, een spijsverteringsplant maar
ook een booster die alle voorgaande planten beter doet werken. Gebruik hiervan
het minst.
 Citroenmelisse is rustgevend, maar
niet slaapverwekkend en verfrissend dus
ideaal voor overdag.
 Kamille, jasmijn, oranjebloesems en ietsiepietsie lavendel zijn
rustgevend, maar niet slaapverwekkend
(daarom zit er geen linde bij).
 Munt als booster om de andere kruiden
beter te doen werken. Gebruiken we
echter nooit in rustgevende avond- of
nachtinfusie.
238
238
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
Antioxidantenmelange









groene thee
olijfblad
druivenpitten
granaatappelschil
granaatappelpitten
kurkuma en zwarte peper
goudsbloem
diverse bessen
munt als booster
Alergia of melange voor
hooikoorts en andere
allergieen
 rooibos, de plant bij uitstek voor allergische aandoeningen
 brandnetel, paardenbloem en zwartebesblad voor de reiniging
 moederkruid en basilicum voor
migraine en zenuwpijnen
 vlierbloemen voor de smaak
 munt als booster
Alfalfa-munt of
springlevende mix
Zeer eenvoudige, maar krachtige drank voor
energie en levenslust. Kan warm worden
gedronken. Koud is het ’s zomers een lekker
afkoelende levensfontein.
 munt
 alfalfa
Beide kruiden kunnen vers of gedroogd,
warm of koud worden getrokken.
Avondgenoegen of
rustgevend avondinfusie
 valeriaan (om in te slapen) en
hoppebellen (om door te slapen)
 lindebloesems, oranjebloesems, jasmijnbloemen, kamillebloemen, lavendelbloemen en
passiebloem, allemaal rustgevend
maar ook lekker van smaak. Wees wel
voorzichtig met de lavendel. Heel weinig
van gebruiken.
Ayurveda: kapha
(in samenwerking met Lucre`ce
Corneille van Ashoka in Roe selare)
Als wezens van de kosmos bestaan wij uit de
vijf primaire elementen. Volgens de ayurveda kunnen de vijf oerkrachten in de mens
worden teruggebracht tot drie hoofdprincipes die ons lichaam en onze geest besturen:
pitta, vata en kapha. Kapha van lichaam
en geest is het principe dat bestaat uit de
elementen aarde en water. Kapha is verantwoordelijk voor het behoud van de structuur
van de soepelheid van onze fysiologie. Wanneer de kapha te sterk is, houden we te veel
vocht vast en ervaren we congesties. Voorhoofds- en bijholteproblemen, overgewicht,
diabetes, overdreven slaperigheid en vochtophoping zijn uitingen van een teveel aan
de elementen water en aarde in ons systeem.
Kruiden met verlichtende, verwarmende en
aromatische eigenschappen zijn gunstig voor
de behandeling van kapha-verstoringen. (uit
Het Ayurvedisch Kruidenboek van Deepak
Chopra en David Simon)
De kapha-melange bestaat uit kaneel,
gember, kardemom, kruidnagel, kurkuma,
zwarte peper, rozemarijn, marjolein, dille en
hyssop.
Ayurveda: pitta
(in samenwerking met Lucrèce
Corneille van Ashoka in Roe selare)
Pitta is het principe van lichaam en geest,
bestaande uit vuur en water. Dat principe fungeert als een chemisch vuur en
is verantwoordelijk voor de vertering en
metabolisering van de materie of informatie
die we uit onze omgeving opnemen. Als het
vuurelement te sterk is, krijgen we last van
239
239
brandend maagzuur, ontstekingen, eczeem,
opvliegingen en geïrriteerdheid. Kruiden die
een verkoelende en verzachtende werking
hebben, zijn geschikt om aandoeningen van
een te sterke pitta te verlichten. (uit Het
Ayurvedisch Kruidenboek van Deepak Chopra en David Simon)
Pitta-kruiden zijn brandnetel, jasmijn, lavendel, munt, venkel, hop, hibiscus, gember,
kurkuma en peper.
Ayurveda: vata
(in samenwerking met Lucre`ce
Corneille van Ashoka in Roe selare)
Vata is verantwoordelijk voor alle beweging
binnen onze fysiologie. Het bewegingsprincipe is een mengsel van de elementen
ruimte en lucht, en reguleert de beweging
van gedachten, spieren, bloedsomloop,
spijsvertering en ontlasting. Wanneer het
bewegingsprincipe te sterk wordt, ervaren
we angst, slapeloosheid, bevingen, hartkloppingen, winderigheid en verstopping. We
kunnen het bewegingsprincipe in balans
brengen met behulp van centrerende en kalmerende handelingen, voedingsmiddelen en
kruiden. (uit Het Ayurvedisch Kruidenboek
van Deepak Chopra en David Simon)
Voor de vata-melange gebruik ik kaneel,
gember, kardemom, kruidnagel, kurkuma,
zwarte peper, zoethout, galant en muskaatnoot.
Betty Boop of borst­
vergrotende melange
Fenegriekzaadjes, venkelzaadjes en hoppebellen op smaak gebracht met wilde yam.
240
240
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
Om een vollere boezem te krijgen,
volstaat het om dagelijks één à twee kopjes van deze thee te drinken. Het slikken
van fenegriek en andere borstvergrotende
kruiden heeft één groot nadeel: alvorens
het in de bloedbaan komt, moet het eerst
door de lever worden verwerkt. De lever
breekt veel voedingsstoffen af. Dat betekent
dat je lichaam slechts weinig van de actieve
bestanddelen binnenkrijgt. Een oplossing is
om het kruidenmengsel hetzij een waterige
oplossing of een oliemaceraat rechtstreeks
op de borsten in te masseren.
Je kunt je borsten wassen met de infusie
en het laten indrogen zonder ze af te drogen.
Aanvullend kun je ook een borstvergrotende
massage toepassen. Het voordeel van een
oliemaceraat is dat je langer kunt masseren
tot de olie ingedrongen is in de huid. Gebruik
enkel zuivere en biologisch geteelde plantaardige oliën als basis. Wil je een olie die gauw
in de huid dringt, gebruik dan bijvoorbeeld
macadamiaolie. Met vette oliën zoals olijfolie
en zoete amandelolie kun je langer masseren,
maar het duurt dan ook langer vooraleer de
kruiden via de huid opgenomen zijn.
Blaas- en urineweg­
infectieinfusie
 Beredruif en jeneverbes ontsmetten de urinewegen uitstekend.
 Moerasspirea en berkenblaadjes werken vochtafdrijvend.
 Tijm is algemeen ontsmettend.
 Anijszaad voor de smaak en ondersteunend vochtafdrijvend.
Bloeddrukverlagend
infusie
Borstbloempjes of
verkoudheidsinfusie
 Meidoorn, hartgespan en hibiscus zijn de ‘bloed-’ en ‘hart’planten.
 Artisjok, olijfbladeren en duizendguldenkruid verfrissen de
lever indien je wat te graag en vettig eet.
 Berkenblaadjes om het vocht gemakkelijker af te drijven.
 IJzerkruid en maagdenpalmblaadjes werken bloeddrukverlagend.
Heel wat bloempjes bevatten slijmstoffen
die verzachtend zijn voor de keel en de
ademhalingswegen. Je kunt die bloempjes
samen of afzonderlijk drinken bij keelpijn,
verkoudheid en bronchitis. Ze zullen deugd
doen en verzachtend werken.
 We gebruiken de bloemen van klaprozen, toorts, stokrozen,
kaasjeskruid , heemst en sleutelbloem.
 Eucalyptusbladeren en dennenknoppen zorgen voor een betere
ademhaling.
 Tijm voeg ik er altijd bij als ontsmettende kruid – salie kan ook – of beide.
 Munt voor de pit, betere ademhaling en
als booster.
Bloemenfontein of
bloemenmix
Een lekkere bloemeninfusie die zoet is door
de nectar van de bloemen. Je kunt hiervoor
alle bloempjes mengen, vers of gedroogd,
wat je maar lekker vindt. Je kunt bijvoorbeeld kamille, goudsbloem, jasmijn, rozenblaadjes, rozenknoppen, vlierbloemen, korenbloemen… gebruiken. De kleuren bijeen
zijn ongelooflijk mooi. In het water trekken
alle bloemen, hoe donkerrood of paars ze
ook zijn, wit tot vaalgeel. Maak deze mix
zeker niet in een ijzeren theepot, want dan
slaat de kleur van de infusie groen uit.
Bonne nuit, goede nachtrust of slaapinfusie
Dezelfde kruiden als de avondgenoegen,
maar hierbij voeg ik het fantastische slaapkruid namelijk het slaapmutsje of Eschscholtzia californica aan toe.
Borstvoedingsblend
 Venkelzaad stimuleert het zogen en
is ook goed voor de krampjes.
 Karwijzaad en fenegiek zijn
zeer licht vochtstimulerend, maar ook
aansterkend.
 Citroenmelisse en verbena voor
de smaak.
Citrusmelange
Veel mensen houden van citrussmaken.
Deze melange is dan ook een heerlijke drank
die ook ’s zomers fris kan worden geschonken en bijzonder verfrissend is. Plantenmateriaal van citroenschil, citroengras, melisse
en kardemom hebben allemaal de friszure
smaak van citroen. Ze zijn perfect combi-
241
241
neerbaar met kleine toetsen van steranijs,
maté en munt. Korenbloemen zorgen voor
de ‘schone schijn’.
Cholesterol - lever/gal­
stimulerende infusie
 Citroen is de zachtste leverreiniger. Je
kunt citroenschijven infuseren, maar voor
de melange gebruik ik citroenschillen.
 Bladeren van de olijf en van de artisjok samen met lindespint zijn sterker
leverondersteunend en galstimulerend.
 Boldo is de meest intensieve leverreiniger. Het is het blad van een tropische
plant waarmee je heel zuinig moet zijn,
omdat hij zo sterk werkt. Dus weinig
gebruiken. Heb je een lever die echt
dringend aan reiniging toe is, begin
altijd met citroen. Dat werkt zacht en
voorzichtig.
 Mariadistelzaden zijn leverregenerend, aardig meegenomen tijdens een
leverkuur.
 Kamillebloempjes om de bittere
smaak op te fleuren.
 Munt voor de smaak en als booster.
Glühthee, gloeithee of
warme voetjesmix
 Sinaasappelschillen, rozenbottels en hibiscusbloemen zijn
de basis – of laten we zeggen de ‘wijn’ –
voor deze glühthee.
 Gember, kaneel, kruidnagel,
foelie, muskaatnoot , zoethout
en steranijs zijn de opwarmende of
gloeikruiden.
242
242
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
Heksemie of betoverende
kruidenmelange
Heksen zijn wijze vrouwen die de kennis
der kruiden en energieën bezitten. Een
leuke melange die ook door wijze kinderen
gesmaakt wordt.
 Sinaasappelschil, rozenbottel, hibiscus, venkelzaadjes
en vlierbloemen zijn heerlijke
kruiden die iedereen lekker vindt.
 Op smaak brengen met een snuifje kaneel, gember en zoethout en de
betovering is voltrokken.
Kamillemix of eenvoudige
spijsverteringsmelange
 kamille
 anijszaadjes
 een weinig munt
Kindermix
(Nienke Tode - G ottenb o s van
groenevrouw.nl)
Lekker voor de kleintjes, met een milde
smaak. Het helpt ze de dag te verwerken.
 framboosblad (1 deel)
 venkel (2 delen)
 mandarijnschil (2 delen)
 gedroogde appel (1 schijfje per pot)
 goudsbloem en/of kaasjeskruidbloem (1 deel)
La vie en Rose of
bessenmelange
Is tot nu toe mijn enige fruitmelange.
Heel wat koffie- en theehuizen wilden een
fruitmelange, omdat daar veel vraag naar
is. Ik krijg al meteen een degout als ik de
naam hoor. 99,99% van de fruitmelanges
is met mango, aardbei, ananas en appel, die
ondergedompeld werden in kunstmatige
zoet-, smaak- en kleurstoffen. Ik krijg er
kippenvel van. Maar de vraag bleef komen.
Ik dacht aan gedroogde bessen. Ik wilde een
east meets west.
 Dus ik mengde westerse bessen zoals
zwarte, blauwe, rode, jenever- ,
vlier- en zuurbessen met oosterse
bessen zoals goji en schisandra .
 Om actueel te zijn, voegde ik er de nummer één antioxidant granaatappelschil en -pitten bij.
 Om de smaak en kleur af te werken
rozenbottel en hibiscus.




tjes, eet ze of trek er een infusie van.
Heb je er echt te veel, dan kun je ze drogen en later nog in infusies gebruiken of
vermalen tot poeder en ze als strooikruid
op gerechten gebruiken. Voorbeeld als
strooi‘zout’ op slaatjes en dergelijke.
We mengen hierbij berkenblaadjes
en moerrasspirea die extra vochtafdrijvend zijn.
Citroenschil om de lever zacht te
reinigen.
Heermoes om de mineralen aan te
vullen, want als je reinigt, verlies je waardevolle mineralen.
Goudsbloemlintjes om de maag
te sparen, als smaakmaker en kleurige,
fleurige toets.
Luchtwegenmix
Laxeer‘thee’ of
Rabarberdrank
Hoewel de bladeren van rabarber giftig
zijn, zijn de stelen superlekker. Verwarm
het water met stukjes rabarber. Niet te veel
gebruiken. Zachtjes vijftien minuten laten
sudderen. Laten afkoelen tot drinktemperatuur. Rabarberinfusie is een honderd
percent natuurlijk laxatief.
Lentekriebel of reinigende voorjaarskruidenmix
 Brandnetel en paardenbloembladen zijn de lentereinigers bij uitstek. Word er niet boos om als ze in de
lente weelderig in jouw tuin uitspruiten.
De natuur brengt voor jou wat je dan
nodig hebt. Pluk de jonge sprui�-
(Nienke Tode - G ottenb o s van
groenevrouw.nl)
Algemeen oppeppend voor de luchtwegen
en lekker voor bij een verkoudheid of milde
hoest. Let op: voor specifieke klachten moet
je ook een specifieke thee maken!
 heemstwortel (2 delen)
 smalle weegbree (2 delen)
 anijs (1 deel)
 kamille (1 deel)
 tijm (1 deel)
 vlierbloesem (1 deel)
Maag- en darmmix
Deze eenvoudige melange is heilzaam bij
maag- en darmkrampen. Verhelpt ook
buikloop.
 frambozenblaadjes
 gember
243
243
En nu ga ik iets heel raars zeggen: deze kruiden gekookt in cola en zo warm mogelijk
drinken is een schitterende ehbo-drank bij
hevige buikkrampen en braken gepaard met
barstende hoofdpijn.
Maghrebijnse thee of
Marokkaanse muntthee
Hiervoor gebruiken we de Chinese gunpowder. Je voegt er veel munt aan toe. Laten
trekken. Op smaak brengen met oranjebloesemwater. Ik meng voor mijn koffie- en
theehuizen de gunpowder met gedroogde
munt en gedroogde oranjebloesems. Zo hebben ze een goede kant-en-klare Marokkaanse
muntthee.
Maternithee of zwangerschapsmelange
Tijdens de zwangerschap is het aangeraden om voorzichtig te zijn met kruiden als
infusie. Deze lekkere melange bestaat enkel
uit veilige kruiden die geen invloed op de
baarmoeder hebben. Ze ondersteunen het lichaam met de zware taak een nieuw lichaam
te creëren.
Brandnetel, vlierbessen, blauwe bessen, rozenbottel, groene rooibos, citroenverbena en
druivenpitten. Neem dagelijks ook
wat spirulina en chlorella.
244
244
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
Middagmix of studeerthee
(Nienke Tode - G ottenb o s van
groenevrouw.nl)
Deze mix pept wat op. De kruiden in dit
mengsel hebben ook een verhelderend effect,
wat helpt bij het studeren. Verder helpen ze
je te verwerken wat je leert.
 rozemarijn (1 deel)
 pepermunt (2 delen)
 ginseng (1 deel)
Mojito of Cubaanse
limoenthee
Groene thee met munt en citroen- of limoenschillen. Ik maak de melange kant-enklaar met gedroogde kruiden voor de koffieen theehuizen die mijn thee schenken, maar
je kunt gerust een goede groene thee zetten
en verrijken met verse munt en citroen- of
limoenschijfjes of -schillen. Je kunt er ook
een druppeltje limoen bio etherische olie
aan toevoegen. Als je deze thee koud zet,
kun je er vers limoensap aan toevoegen. En
als extra een blaadje verse munt.
Ochtendvitaliteitsmix
Om de dag fit te starten:
 citroenmelisse
 munt
 rozenbottel
 hibiscus
 citroenverbena
Pasion of vurige melange voor Duizend-en-eennachten
 Om het libido hoog te houden, zijn
kruiden als zaagpalm, ginseng,
rozenwortel, maca en guarana
een uitstekend mengsel.
 Op smaak gebracht met gember en
fenegriek .
 Als finishing touch: heerlijk ruikende
rozenbotjes.
 Inheemse kruiden zoals rozemarijn,
tijm en bonenkruid werken ook
lichtjes ondersteund.
Pure woman of vrouwen­
melange
 Rooibos als ijzer- en vitamine C-leverancier.
 De typische vrouwenkruiden: salie en
vrouwenmantel.
 Een betere bloeddoorstroming en veneuze problemen: wijnstok- , kastanje- en zwartebesblad .
 Voor het geheugen: ginkgo biloba .
 Als smaak en booster: munt.
 Korenbloempjes werken het geheel
af met een vrouwelijke touch.
 Druivenpitten als antioxidant.
 Passiebloem als algemeen rustgevend.
Sugarfree of infusie voor
suikerpatiënten
 Vooral varkensgras verlaagt de
bloedsuikerspiegel, olijfblad, kaneel en eucalyptus ondersteunen.
 Gymnema dat het verlangen naar
zoetigheid en de eetlust vermindert.
 Zoethout is hiervoor ook uiterst
geschikt, maar enkel bij mensen die geen
neiging hebben tot verhoogde bloeddruk.
 Bosbesblad regelt de insulinehoeveelheid.
 Groene thee staat bekend om zijn
‘insuline-like’.
Tussendoorthee
(Nienke Tode - G ottenb o s van
groenevrouw.nl)
The name says it all…
 framboosblad (2 delen)
 brandnetel (2 delen)
 kaneel (1 deel)
 mandarijnschil (1 deel)
 rooibos (2 delen)
Restless legs of onrustige 'etalage'’benen
 Superkruid voor de onrustige benen is
akkerhoning- en rolklaver.
 Een betere bloeddoorstroming en veneuze problemen: kastanje- , zwartebes- en muizedoornblad .
245
245
Uitblaasthee of
na-de-preek-mengsel
(Nienke Tode - G ottenb o s van
groenevrouw.nl)
Een rustige thee die de energie wat ‘uit het
hoofd’ trekt, maar met een oppeppende ondertoon. Vroeger werd er een pepermuntje
gegeven na de preek – vergelijkbaar met het
pepermuntje op restaurant – om het ‘geestelijke voedsel’ beter te kunnen verwerken.
Hierin zit kruizemunt, omdat die milder is.
Ik gebruik deze thee zelf aan het eind van
een studiedag of workshop om wat tot rust
te komen.
 kamille (3 delen)
 passiebloem (2 delen)
 lavendel (1 deel)
 kruizemunt (3 delen)
 citroenverbena (3 delen)
Vergeet-niet-mix of
beter geheugen





ginkgo bilobablaadjes
maagdenpalmbloemen en -blaadjes
ogentroostbloempjes en -blaadjes
blaadje salie
takje rozemarijn
Vermoeide en onrustige
benen
 Rolklaver, akkerhoningklaver, ginkgo, hazelaar, toverhazelaar, muisdoornwortel,
wijnstokblad en paardenkastanjeblad zijn voor een betere
terugvloei van aderlijk bloed, versterken
de aderwanden en helpen bij stoornissen
aan de veneuze bloedsomloop.
246
246
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
 Passiebloem omdat de benen meestal
’s avonds onrustig worden en passiebloem mild slaapbevorderend is, vooral
bij nerveuze toestanden.
Vitalité of oppeppende
melange
 Kurkuma en zwarte peper als
antioxidanten.
 Chlorella en spirulina als
superfoods.
 Maca , rozenwortel, ginseng,
gember, zwartebesblad en rozemarijn als vitaliteitskruiden.
 Kattenklauw om de immuniteit te verhogen.
 Munt geeft smaak en als booster.
Vochtafdrijvende of
oedeemmix
Hiervoor is de meeste bekende apothekersversie de bos-formule:
 Betula alba of berkenblaadjes
 Orthosiphon stamineus of javathee
 Solidago virgaurea of guldenroede
Eenvoudige plantjes die in de tuin groeien,
zijn hiervoor ook heel goed:
 brandneteltoppen
 paardenbloembladeren
veld- , schapen- en bloed­
zuring blaadjes
 guldenroede bloeiende toppen
Winderigheidsmix
Bij winderigheid of flatulentie is het belangrijk te kijken naar wat de oorzaak van de gasvorming zou kunnen zijn. Ik had er vroeger
veel last van. Pas toen ik thuiskwam na mijn
eerste reis naar China was het me opgevallen
dat ik er in China geen last van had. Toen
overliep ik wat ik gegeten had. In China had
ik zes weken geen brood en suikergoed gegeten. Dan ben ik systematisch op mijn voeding
gaan letten. En inderdaad: als ik commercieel
brood, taartjes, snoep of andere suikerwaren
eet, heb ik het zitten. Als je dat weet, kun je
er iets aan doen. Gewoon alert zijn.
Hetzelfde met hoofdpijn. Als ik alcohol
drink, heb ik de dag erop hoofdpijn. Niet van
één glaasje. Ik kan sporadisch op een feest
een apero en één glas wijn verspreid over de
maaltijd drinken. Maar drink ik bij ieder
gerecht één glas, dan is het prijs. Nu laat ik
op een feest bij iedere maaltijd slechts een bodempje wijn schenken. Zo kan ik proeven of
de wijn accordeert met het gerecht. Meestal
vind ik de wijnen te sterk of te overheersend.
Ik weet het. Ik ben fanatiek, maar ik vind een
aangepaste thee of een kruideninfusie veel
beter en subtieler.
De zaden van anijs, venkel en karwij zijn
zeer goed bij winderigheid. Toch, als je de
producten blijft eten die het bij jou veroorzaken, helpen ze voor geen fluit!
 venkelzaad
 anijszaad
 karwijzaad
 kardemompeulen
 ietwat munt
De zaden en kardemompeulen pletten of
kort mixen in de koffiemolen die je enkel
voor kruiden gebruikt. Voeg er dan de munt
bij. Niet te veel ineens maken. Eens de zaden
en peulen gebroken, vervliegen de etherische
oliën snel. Goed afgesloten bewaren.
Winterthee of opwarmende
kruidenmix
 Gember en kaneel zorgen voor een
betere doorbloeding en zijn daardoor
opwarmend.
 Engelwortel, kardemom, sinaasappelschil en citroengras zijn gezellige en lekkere kruiden.
 Steranijs, kruidnagel en tijm
werken ontsmettend bij winterse kou en
dito kwaaltjes.
 Hibiscus voor de warme gloed.
Zonnegloed of herfstinspiratie
Deze eenvoudige melange bestaat slechts uit
vier kruiden en valt bij iedereen in de smaak:
 vlierbloemen
 hibiscus
 rozenbottel
 zwartebesblad
De vier seizoenen
vers uit de tuin met
een oosterse touch
Lentethee
Frisgroen en sprankelend geel en roze
 paardenbloemblaadjes en -bloemen
 brandneteltopjes
 vogelmuur
 peterselie
 munt
247
247
Zomerthee
Groen en stralend geel met warm oranje
 munt
 aardbeiblad
 frambozenblad
 cassisblad
 goudsbloemen
 Oost-Indische kers bloemen en
bladeren
Herfstthee
Diep groen, warm amber en roze/paarse
toetsen
 smalle weegbreebladeren
 rozemarijn
 salie
 tijm
 bonenkruid
 marjolein
 rozenbloemblaadjes
 kaneel
Winterthee
Diep rood en paars
 allerlei bessen
 rozenbottel
 hibiscus
 sinaasappelschil
 kaneel
 gember
Essiac tea - een speciale kruidenmix, zeker het
proberen waard
Deze eenvoudige kruidenmelange van
slechts vier kruiden is ontworpen door Rene
Caisse, een verpleegster uit Canada rond
1922. Zij werkte met terminale patiënten
en heeft er volgens verscheidene artikels
248
248
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
ontzettend veel mensen mee genezen. De
verhalen zijn wereldwijd verspreid. Wat er
allemaal van waar is, weet ik niet maar het is
zeker het proberen waard. Dit recept gelijkt
heel goed op de fantastische recepten van
Maurice Mességué uit het boek Des hommes
et des plantes. Ook hij heeft duizenden mensen geholpen met kruideninfusies.
Van Essiac moet je elke dag, maanden na
elkaar, één kopje per dag drinken. Slechts
éénmaal per maand maak je het recept. Supereenvoudig toch!
Nodig:
 120 gram versnipperde wortel van
grote klis (Arctium lappa)
 80 gram poeder van schapezuring
(Rumex acetosella): 60 gram bovengronds gedeelte en 20 gram wortel
 20 gram poeder van gladde iep bast
(Ulmus rubra/fulva)
 5 gram poeder van Russische rabarber wortel (Rheum palmatum)
Bereiding:
 Voeg 10 gram kruid op 1 liter mineraalarm water (= voldoende voor één
persoon/dag voor één maand) in een
kookkom (geen aluminium of tefal).
 Tot net aan het kookpunt opwarmen.
 10 minuten zachtjes op het vuur net aan
kookpunt laten trekken.
 Afzetten.
 Maak de klevende kruiden aan de rand
los en laat twaalf uur koud trekken.
 Afzeven en in steriele flessen gieten.
 Afsluiten en labelen.
 Minstens één maand houdbaar in de
koelkast.
 Drink elke dag 30 milliliter Essiac opgelost in 60 milliliter warm water.
ICETEA OF
KOUDE KRUIDENDRANKJES
Icetea is een woord dat inslaat. Iedereen die beseft dat cola en andere frisdranken
de gezondheid van je lichaam ondermijnen, wil vooral in de zomer andere dranken
consumeren. Velen denken dan aan icetea. Alhoewel je daar best voorzichtig mee
bent. In de zomer, als je lichaam het warm heeft, is het niet zo goed om er ijskoude
drank in te kieperen. Alle poriën en kanalen staan open, alles heeft het warm en
daar giet je dan ijskoude drank op. Geen wonder dat er in de zomer buikloop en
spijsverteringsproblemen zijn. Naast de vele andere oorzaken van die ongemakken
is het nuttigen van ijsgekoelde dranken tijdens warm weer niet het beste idee. Het is
veel beter om een infusie te maken van groene thee, eventueel met munt of andere
afkoelende kruiden. Zelfs als je die warm drinkt, koelt je lichaam op een zachte
manier af, niet bruusk zoals met ijsblokjes gekoelde dranken. Kijk maar naar de
Marokkanen. Op het heetste van de dag, in het midden van de woestijn, drinken
zij warme groene muntthee! Beide ingrediënten werken afkoelend, hoe warm je ze
ook drinkt.
Maar voor een feestje of speciale gelegenheid wil ik hier toch een paar receptjes
geven om je vingers bij af te likken. Meestal zijn er op feestjes naast de alcoholische
drank, frisdrank of fruitsap voorzien, maar commerciële non-alcoholische dranken
zitten meestal overvol suiker en soms ook nog met het opblazende koolzuurgas.
Soms zijn de hapjes erbij ook zoet. Is het je ook al opgevallen dat je diezelfde avond
of de dag nadien met een overvolle, ongemakkelijke maag en darmen geplaagd zit?
In China, de bakermat van de echte thee, drinken de mensen al eeuwen warme
groene thee, ook tijdens hun hete zomers. Zij weten al vijfduizend jaar dat koude
dranken niet zo goed zijn. Maar door de verwestering de laatste jaren verliezen de
op geld beluste Chinezen hun mooie waarden. In supermarkten vind je blikjes met
al dan niet gezoete ijsthees met of zonder koolzuurgas. Dat is nog niet het ergste.
Overal rijzen teabars met cold and bubble tea drinks op. Een rage overgewaaid uit
Taiwan, die eerst China maar nu ook ons land begint te teisteren. In plastic of kartonnen bekers worden eerst chemisch gekleurde en geparfumeerde gelatine- of tapiocabolletjes gelegd. Daarop gieten ze een chemisch gearomatiseerde suikersiroop.
Ik zag eens op de ingrediëntenlijst van zo’n siroopfles wel zeven E’s staan. Daarop
komt een sterke thee. De beker is nu halfvol vloeistof. Voor de rest wordt hij volgepropt met ijsblokjes. Alles wordt geshaked. Plastic deksel erop en in het midden
doorstoken met een zeer dik rietje, kwestie dat de gelatinebolletjes erdoor kunnen.
249
Verder geen commentaar, maar je weet genoeg zeker! Moet je nog weten dat de uitvinders van dit drankje beweren dat deze drank veel gezonder is dan frisdrank!
Ook Japan heeft de markt voor koude thee ontdekt. Koude groene en oolongthee,
ongezoet en zonder koolzuurgas, vindt meer een meer zijn weg in Japanse winkels
en restaurants. Beter dus dan de chemische bubble tea uit China en Taiwan, maar
de Fukushimaramp stelt de gezondheid en de zuiverheid van de meeste Japanse levensmiddelen in vraag.
omdat heel wat aroma’s verloren gaan of andere aroma’s vrijkomen bij het afkoelen.
Doorgaans gebruik ik een dubbele hoeveelheid kruiden of thee in vergelijking met
bij het zetten van warme thee. Dat is dus ongeveer twee eetlepels kruid of thee per
liter water.
ZOETEN
ZETMETHODE
Je zult merken dat ik in onderstaande recepten nergens suiker toevoeg.
De meeste iceteas of koude kruidendranken bevatten veel te veel suiker. Wist je dat in de meest bekende icetea op 1 liter tot 100 gram suiker zit? Suiker
is een sluipend gif en we moeten leren er veel minder van te ge/verbruiken. Het is
een gewoonte. En die kun je, mits enige wilskracht, wijzigen. Je kunt systematisch
minder suiker gebruiken en je zult zien, op den duur ga je al dat mierenzoet niet
meer kunnen appreciëren. Het is niet alleen niet goed voor de lijn en gezondheid,
maar ook de smaakpapillen raken afgestompt bij een teveel aan suiker. Als je minder
suiker eet, koffie en alcohol drinkt en niet rookt, ga je ervaren dat je steeds beter
en fijner gaat proeven en dat je meer en meer verlangt naar zuivere, natuurlijke en
echte smaken.
Indien je toch wil zoeten, lees je heel wat tips in ‘Zoeten of niet zoeten’. Daar
beveel ik ook het boek Pleidooi voor echt eten van Michael Pollan aan. Zeer toepasselijk over icetea is zijn slogan ‘Eet zoete voedingsmiddelen zoals u ze in de natuur
aantreft’‘ uit zijn boek Echt eten, een handleiding, die hij als volgt beschrijft:
In de natuur zitten suikers bijna altijd vol met vezels, wat hun opname vertraagt en u al een gevoel van verzadiging geeft voordat u te
veel calorieën heeft opgenomen. Daarom kunt u altijd beter fruit eten
dan het sap ervan drinken. (In het algemeen maken calorieën die in
vloeibare vorm zijn opgenomen dikker, doordat ze ons geen vol gevoel
geven. Mensen behoren tot de weinige zoogdieren die na het spenen
calorieën uit vloeistoffen halen.) Dus drink uw zoetigheid niet, en
onthoud: gezonde frisdrank bestaat niet.
DOSERING
Je kunt met vers of gedroogd kruid werken. Met verse kruiden in
glazen flessen, zodat je ze ziet zitten, scoor je meteen op een feest.
Je kunt ook gedroogde kruiden in warm water laten infuseren, afkoelen, afzeven
en klaar. Let wel dat je een infusie om af te koelen sterker maakt dan gewoonlijk,
250
ZELFGEPLUKT
ALCOHOL
Je kunt ook icetea maken met alcohol erbij. Ik heb dat bewust niet
gedaan, omdat er genoeg recepten hiervan bestaan.
Je kunt op drie manieren icetea zetten:
1. Kruiden in koud water twaalf uur laten infuseren.
2. Kruiden in net niet kokend water laten infuseren die je gedurende twaalf uur
laat trekken en afkoelen.
3. Kruiden die je in koud water laat infuseren, even opwarmt – niet laten koken!
– en gedurende twaalf uur laat afkoelen.
Telkens krijg je andere smaken en kleuren. Heel eigenaardig. Van dezelfde thee,
gelijke hoeveelheid en gelijke trektijd, zelfde water en waterhoeveelheid maar verschillende temperaturen krijg je verschillende dranken. Dus vooraleer je een feestje
geeft: probeer op voorhand de drie methodes uit en kies degene die met jouw smaakvoorkeur overeenkomt.
Tijdens een professionele Syntra-theesommelieropleiding in Oudenaarde
deed ik met de cursisten deze oefening.
Charles Wailly kreeg van mij mijn melange Evergreen, een mengeling van
kruiden met citrustoetsen, mee samen
met drie flessen Mont Roucouswater.
Dit is het resultaat van zijn test zorgvuldig opgeschreven door Carmela Tarara, onze secretaresse van het moment.
Wegens tijdsgebrek liet Charles de
kruideninfusie maar acht uur trekken,
maar dat is zeker voldoende om de test
deskundig te kunnen beoordelen.
251
Links: bleke kleur:





Warm trekken en laten afkoelen (acht uur).
Zachte citrustoetsen, fris.
Serveren met vers schijfje citroen.
Ideaal voor kinderen, eventueel appeldiksap of schijfjes biosinaasappel toevoegen.
Lekker bij koude, zachte witte visgerechten.
Midden: bruine kleur:




Koud trekken, opwarmen en laten afkoelen (acht uur).
Kruidige toetsen, citroenzeste, edelbitter.
Serveren met vers schijfje citroen.
Lekker bij koude vis- en vleesschotels.
Rechts: donkere kleur:




Koud trekken (acht uur).
Anijstoetsen, zeer kruidig en sterk, peperachtig, vol van smaak.
Serveren met takje selder of groen van venkel of anijs.
Lekker bij een koud pittig slaatje met kip en andere pittige, oosterse gerechten.
TREKTIJD
Je kunt alle kruidenmengelingen en echte thee koud infuseren,
maar de trektijd moet echt opgetrokken worden naar ongeveer
twaalf uur. Acht uur, zoals Charles deed, is het minimum.
ZONNETHEE
Ik las in een boekje over ‘sun tea’. Dat is een icetea bereid door
kruiden in water te laten trekken die je dan één uur laat staan
in de zon. Zo krijg je nog eens de zonne-energie erbij. Heel mooi. Maar let op voor
bacteriewoeker. Je start hier van kruiden geplukt met de handen waarop zeker bacteriën aanwezig zijn. Dan nog eens koud water erop en in de zon laten ‘woekeren’.
Echt veilig is dit drankje niet. Na het trekken wordt aangeraden om de infusie onmiddellijk in de koelkast te zetten om af te koelen. Doch het kwaad is al geschied.
SUMMERCOCKTAIL






1 grote lepel rozenbottel/hibiscusmelange
1 lepel kaneel
5 kruidnagels
10 geplette kardemomzaden
bosje verse munt
2 limoenen
252
ZELFGEPLUKT





2 sinaasappels
½ liter spuitwater
schijfjes limoen en sinaasappel
paar blaadjes verse munt
eventueel honing
Zo ga je aan de slag:
 Laat de rozenbottel/hibiscus, kaneel, kruidnagels en kardemomzaden in 1 liter
warm water van 90°C trekken.
 Voeg er tijdens het afkoelen het bosje verse munt bij.
 Laat minstens twee uur in de koelkast verder trekken.
 Afzeven.Vers geperst sap van twee limoenen en twee sinaasappels aan toevoegen.
 Spuitwater toevoegen.Eventueel zoeten met honing, maar is echt niet nodig.
 Afwerken met een limoen- en sinaasappelschijfjes en verse muntblaadjes.
RECEPTEN ICETEA
Echte thee voor een single ice-tea
De meest eenvoudige icetea is gemaakt met echte thee. Zo kun je witte thee, groene
thee, oolong thee, jasmijnthee, earl grey… twaalf uur in de koelkast koud laten infuseren (= macereren) om dan na afzeven te serveren in sierlijke glazen, al dan niet
sober maar fijn met een bloempje, kruiden of fruit versierd. Ik zou geen zwarte thee
gebruiken voor ice-tea omdazt zwarte thee opwarmend werkt.
Vorige zomer werd ik voor een alcoholvrij huwelijksfeest gevraagd om bij ieder
gerecht een passende thee te voorzien. Het feest vond plaats in een prachtige tuin
met eindeloos zicht op zonovergoten polderweiden en velden. Als aperitief koos ik
een speciale koude thee. Ik koos voor een witte thee, silver needle top biokwaliteit.
Bereiding:
 Neem een vrij grote hoeveelheid, toch zeker twee grote handplukken thee per
liter water.
 Laat twaalf tot vierentwintig uur trekken in de koelkast.
 Netjes afzeven door een fijne neteldoek, eventueel twee keer, zodat je een mooie
heldere drank hebt.
 Serveren in lange, smalle champagneglazen.
Voor het huwelijksfeest had ik in iedere glas een vers jasmijnbloempje gelegd, afhankelijk van het seizoen zou een driekleurig viooltje ook heel mooi staan. Heerlijk!
253
Groene thee met fruit
Some ‘i-teas’
Voor icetea met echte thee is groene thee geschikt. Groene thee, zelfs warm gedronken, werkt afkoelend. Het meest gebruikte fruit hierbij is citroen of limoen. Een
klein beetje vers geperst sap en/of een paar schijfjes net voor het serveren aan de thee
voegen is voldoende. Zeker niet toevoegen bij het begin, anders smaken de bitterstoffen uit de witte binnenrand van de schil te veel door.
 Citroenmelisse afgewerkt met een citroenschijfje en een muntblaadje.
 Munt met alfalfa maakt je springlevend.
 Rooibos leent zich zeer goed tot icetea. Daarbij vind ik ananas, sinaasappel of
mandarijn zeer goed passen. Afwerken met kokos.
 Een citrusmelange is altijd lekker fris. Hiervoor kun je of verschillende citrusvruchten laten infuseren zoals pomelo, roze of gele pompelmoes, limoen, citroen…
 Plantenmateriaal met citrustoetsen is heel vernieuwend. Meng citroengras, citroenverbena, citroenmelisse en kardemomzaadjes met weinig steranijs, maté en
munt.
 Rozenblaadjes koud laten trekken zijn strelend zacht.
 De Moijto van munt met limoenschillen is een aangename verfrissing.
 Allerlei verse of gedroogde besjes met wat hibiscus voor de bloedrode kleur.
 Hibiscus op zich, al dan niet met rozenbottels, smaakt verfrissend zurig op een
hete zomerdag.
 Rode biet met selderstaafje afgewerkt.
 Appelschijfjes met ander klein fruit.
 Rabarber is verfrissend, maar opgelet want werkt laxerend.
 Komkommer met bernagiebloempjes.
 …
Bereiding:
 Je neemt een goede groene thee.
 Zet die ’s avonds op in warm of koud water, afhankelijk van jouw voorkeur. Zeker vooraf uitproberen, want je krijgt totaal andere smaken en kleuren (zie proef
vorige bladzijde).
 Laat die gedurende de nacht trekken in de koelkast.
 Afzeven, eventueel meerdere malen.
 Eventueel opmaken met een wolkje versgeperst en gezeefd fruitsap.
 Versieren met fruitstukjes. Neem vers en rijp seizoensfruit.
Groene thee met andere toevoegingen
Je kunt kiezen uit munt, citroenmelisse, rozenblaadjes, mais, gerst-, tarwe- of andere graanscheutjes, selder of andere frisse zomergroentjes…
 Neem een goede groene thee.
 Voeg een kruid toe dat je lekker vindt: citroenmelisse, munt, citroenverbena,
selder…
 Zet ’s avonds op in warm of koud water (afhankelijk van jouw voorkeur).
 Laat gedurende de nacht trekken in de koelkast.
 Afzeven.
 Eventueel opmaken met een wolkje versgeperst sap van hetgene waarmee je de
thee op smaak wilt brengen.
 Versieren met verse stukjes of blaadjes van de toevoeging.
Maté con limao
Een geliefde drankje op de hete stranden van Brazilië is Maté con limao. Yerba maté
(Ilex paraguensis) wordt ’s avonds opgezet en blijft gedurende de nacht in de koelkast
trekken. Na het afzeven wordt er vers limoensap aan toegevoegd. Zeer verfrissend.
Koude kruidendrankjes
Alle drink- of eetbare kruiden kunnen worden gebruikt om koud te laten infuseren,
macereren. Of je gebruikt ze afzonderlijk of in mengeling met andere kruiden. Let
wel dat je smaken gebruikt die bij elkaar passen of elkaar aanvullen. Voor melanges
kun je kijken bij ‘Ann’s Teasury: Teasannes’.
254
ZELFGEPLUKT
255
nawoord
‘The Little Church’
If you want your dream to be
Build it slow and surely
Small beginnings, greater ends
Heartfelt work grows purely
Veel mensen vragen mij hoe ik eigenlijk tot de thee ben gekomen. In het voorwoord van mijn boek De stille kracht van thee schreef ik reeds dat thee
als een rode draad door mijn leven geweven zat, maar dat ik dat pas later ben gaan
inzien. Alles openbaart zich stap voor stap. Het komt per ‘toeval’ – het valt je letterlijk toe! Maar je moet het willen zien en er alert voor zijn. Thee kwam telkens weer
aan mijn deur kloppen en paden rolden zich uit voor mijn voeten als rode lopers.
Het boek De Celestijnse Belofte van James Redfield en de gelijknamige film hebben mij geholpen om tot dat inzicht te komen. De film is misschien wat kitscherig,
maar toont heel mooi de uitwisseling van energieën. Een ander heel mooi boek dat
mij geholpen heeft, is De alchemist van Paulo Coelho, over hoe een jonge herder op
zoek gaat naar een schat. Het einde vind ik verrassend mooi, maar verklap ik niet.
Je leest het boek het best zelf. Ik hoop dat het eindbesluit voor jou even verrassend
aankomt en je de ogen opent.
Maar een van de meest beklijvende verhalen die mij van jongs af inspireerden om
puur en eerlijk te zijn was het levensverhaal van Franciscus van Assisi. Nog steeds als
ik de muziek opleg of fragmenten via YouTube bekijk, word ik geraakt door de puurheid en de eenvoud van de man. Dat is wat mij naar China trok om echte en pure
thee te vinden. Om grote meesters te ontmoeten – de meest eenvoudige, pure en
nederige mensen met heel veel zin voor humor. Ik geef hier graag een van de mooiste liederen mee uit de film Brother Sun, Sister Moon over het leven van Franciscus
van Assisi, wondermooi verhaald en in beeld gebracht door de Italiaanse regisseur
Franco Zeffirelli. Ik zeg bewust niet de Heilige Franciscus, want dat is een term die
de katholieke Kerk uitvond en die Franciscus zeker met een grapje afgewimpeld zou
hebben. De film is pure poëzie met prachtige beelden. De regie is fijngevoelig, met
oog voor detail, en tevens groots. Ook de acteurs zijn stuk voor stuk goed gecast.
Het lied waarbij Franciscus zijn kerkje heropbouwt, is erg toepasselijk voor de beginvraag van dit nawoord: ‘Hoe ben je eigenlijk tot de thee gekomen?’ Ik ben tot de
thee gekomen,omdat ik steeds op zoek ben naar puurheid, eenvoud en eerlijkheid.
Dat zoek ik in mezelf, in wat ik doe en in de mensen die ik ontmoet. Dat vind ik
in mijn kinderen en kleinkinderen. Daarom ben ik zo graag in hun gezelschap en
heb ik zelf zeven kinderen. Voor mij mochten het er nog meer zijn! Ik hou van hun
spontaniteit, hun onbevangen zicht en eerlijkheid, hun luide gelach, hun oprechtheid... Vaak worden kinderen de mond gesnoerd – iets wat ik nooit gedaan heb. De
waarheid hoort men uit de kindermond, luidt het spreekwoord. En dat is zo. Dus
laat ze spontaan en zichzelf zijn. Laat ze worden wie ze bedoeld zijn te zijn.
256
ZELFGEPLUKT
If you want to live life free
Take your time, go slowly
Do few things but do them well
Simple joys are holy
Day by day, stone by stone
Build your secret slowly
Day by day, you’ll grow too
You’ll know heaven’s glory
If you want your dream to be
Build it slow and surely
Small beginnings, greater ends
Heartfelt work grows purely
If you want to live life free
Take your time go slowly
Donovan, uit Brother Sun, Sister Moon
There are only two ways to live your life
One is as though nothing is a miracle
The other is as though everything is a miracle
Alber t Einstein
257
dankwoord
Graag had ik enkele mensen mijn oprechte dank betuigd.
Mijn allerliefste kinderen en kleinkinderen Nathan, Minyi, Luna, Simon, Sally,
Matteo, Emma (†), Elias, Andreas, Olivia en Mendel, voor hun geduld en onvoorwaardelijke liefde als ik weer eens geen tijd had, omdat ik hier of daar iets moest
doen. Zij maken voor mij het leven meer dan de moeite waard en op hen kan ik altijd
rekenen. Ze zijn mijn beste wegwijzers.
Marijke Deghein, die mij altijd met raad en daad bijstaat, met een gezonde, open
visie en effectieve hulp.
Het schitterende team van Davidsfonds Uitgeverij: Peter, Caroline, Annick, Saskia… voor hun oprecht vriendelijke en efficiënte samenwerking, het redigeren en
nalezen van de tekst, de research, de mooie lay-out, het eindeloze geduld met mij…
en vooral Katrien, die met veel geduld, zorg en liefde in mij gelooft, me leidt en me
steeds positief aanport om voort te doen.
Mijn oprechte en volledige dank gaat ook uit naar apotheker Philippe Gerard,
van wie ik het meeste van mijn kruidenkennis heb mogen leren. Als ik een recept
op maat moet maken en ik twijfel over mijn parate kennis, dan heb ik honderden
boeken en notities om in te bladeren, maar altijd neem ik mijn studienotities van
Philippe erbij en voel ik dat die het meest juist zijn. Mensen worden met die recepten geholpen. Wie zich geroepen voelt om zich verder te verdiepen in deze boeiende
materie verwijs ik graag door naar de uiterst heldere en geïnspireerde lessen van
Philippe in zijn eigen Primerose Academy,Warschaustraat 22 bus 1 in Oostende.
Steven Van Der Heyden en Marie-Christine Buyst, twee theestudenten die echte
vrienden geworden zijn en die de tekst van dit boek lazen en met zorg en respect
verbeterden.
Ingrid Dewyspelaere, die mij met haar inzichten en wijze raad in moeilijke momenten bijstaat.
Helena Enqu’a, voor haar vele wijze lessen in de kracht van de gedachten.
Mijn schitterende zenmeester Frank Dewaele.
De vele vrienden en vriendinnen die mijn pad kruisten en die er zijn in goeie en
minder goeie momenten. In het bijzonder Bea Spyckerelle, voor haar gevatte inzichten in mijn grillige gedragingen die ze met een kwieke zin weet om te zetten
in humoristische ‘prulliteiten’. Nico Corten, voor zijn spitsvondige opmerkingen,
wijze raadgevingen, warme vriendschap en voor de cd Hildegard von Bingen van
258
ZELFGEPLUKT
Psallentes. Hij kwam perfect getimed op een moeilijk moment. De hemelse klanken
vertolkt door hemelse stemmen hebben elke dag m’n leefruimte gevuld waardoor ik
courage had om verder te schrijven.
Mijn poetsvrouw Fien, die ervoor zorgt dat ik in een nette sfeer kan werken. Ik
functioneer niet in een wanordelijk en vuil huis.
Mijn familieleden, die mijn grootste leermeersters en spiegels zijn.
De vele cursisten die ik op hun weg naar theesommelier mocht begeleiden. In de
lessen die ik gaf, leerde ik zelf nieuwe dingen aan de hand van hun vragen en ook de
antwoorden die ik van hen kreeg. Sommige zijn blijven ‘kleven’ en goeie vrienden
geworden.
De organisatoren van heel wat verenigingen die mij vragen om hun mensen te
begeesteren met het gezonde virus van thee en kruideninfusies.
De vele persmensen, fotografen, journalisten, regisseurs, camera- en geluidsmannen van kranten, tijdschriften en televisieprogramma’s die wat ik doe in het licht
stellen en voor het grote publiek toegankelijk maken.
Ten slotte wil ik alle mensen bedanken die me op een of andere manier geïnspireerd hebben zonder dat ze het zelf wisten.
259
NOTEN
1 www.primeroseacademy.be
2 www.purfruit.com
3 www.masaru-emoto.net
4 www.cristallisation-sensible.com
5 kirlianresearch.com
6 www.sanguisorba.be
7 Kimpen, G., De geheime Newton, p. 32.
8 Kimpen, G., De geheime Newton, p. 29.
9 Kimpen, G., De geheime Newton, p. 32-33.
10 Thich Nhat Than, Vorm is leegte,
leegte is vorm.
11 Zie hiervoor op hun site: www.lens-roses.
be. Voor Nederland kun je surfen op de
site www.rozenvereniging.nl waar tal van
interessante rozenkwekers te vinden zijn.
12 www.theeconnaisseur.nl
13 Even spieken op www.cacaothee.nl
14 www.chocolatemakers.nl
15 www.emoconie.be
16www.christianebeerlandt.com
17 www.nature-helps.com
18 Sjekel is de munteenheid van Israël. Het
heeft geen zin om sjekel om te rekenen
naar euro, omdat de prijzen uit die tijd
niet in waarde staan ten opzichte van de
euro nu. Hin is de Bijbelse maateenheid.
1 hin = 3,7 liter.
19 www.lousafran.com
20 www.bulledesafran.fr
21 www.svtreshombres.com
260
260
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
BRONNEN
Hier vind je de boeken die ik gelezen heb en
nog steeds gebruik om iets te verifiëren. Er
bestaan heel wat boeken omtrent kruiden
en kruidenpreparaten. Let wel: niet alle zijn
even adequaat of met een degelijke background geschreven. Wees kritisch.
Het allerallerbeste naslagwerk dat degelijk en betrouwbaar is, is geschreven door dr.
Geert Verhelst, namelijk Groot Handboek
Geneeskrachtige Planten. Dat werk raadpleeg
ik steeds bij nieuwe aanvragen. Voor professioneel gebruik moet ik dit boek ten zeerste
aanbevelen. Wens je met een andere kijk
naar het leven te kijken, dan raad ik je alle
boeken van Deepak Chopra aan.
Ik wens je veel plezier en openbaringen in de
wondere wereld van planten en kruiden.
Aelbrecht, P., Homo Energeticus, Standaard
Uitgeverij, Antwerpen, 2007.
Beerlandt, C., De Hoorn des Overvloeds,
Psychologische symbooltaal van de Voedingswaren, Beerlandt Publications, z.pl.,
20117.
Blamy, M. en Grey-Wilson, C., De geïllustreerde flora, Tirion Natuur, Utrecht,
20033.
Chopra, D. en David, S., Het Ayurvedische
kruidenboek, Altamira, Haarlem 20123.
Demurie, H., Vrolijk Gezond, Davidsfonds
Uitgeverij, Leuven, 2009.
Dossche, L., Personaliseer je voeding, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2011.
Gerard, P., alle cursussen die ik volgde van
emoconie, phyto- en aromatherapie, kruideninhoudsstoffen, kruidenleer, antibiotica… Primerose Academy Oostende
Gids voor geneeskrachtige planten, Reader’s
Digest, Amsterdam, Brussel, 1980.
Het ultieme kruidenboek, meer dan 100
kruiden herkennen, kweken en gebruiken
– Uitgeversmaatschappij The Reader’s
Digest, Amsterdam, Brussel, 2010.
Kalkman, C., Planten voor dagelijks gebruik,
knnv Uitgeverij, Utrecht, 2003.
Karavani, I., Het wonder van energie, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2007.
Mességué, M., Des hommes et des plantes,
Opera Mundoi, Parijs, 1970 (niet meer te
verkrijgen maar uiterst interessant boekje.
Misschien ergens via tweedehands of op
rommelmarkten. Diegene die dit boekje
van de hand doen, weten niet welke waarde
het heeft!)
Muylle, F., ‘Kaneel en voedingsstoffen voor
een beter bloedsuikergehalte’, Licht op je
gezondheid 23 (2013), p. 11.
Ody, P., Lyon, A. en Vilinac, D., The Chinese
Herbal Cookbook, Healing Foods for Inner
Balance, Weatherhill Inc. usa, z.pl., 2001.
Persoone, D., Cacao expeditie in Mexico,
Editions Françoise Blouard, Brussel,
2008.
Pierre, M. en Lis, M., Secrets des plantes,
Editions Artémis, Chamelieres, 2011.
Pollan, M., Een handleiding echt eten, Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam,
2010.
Planten een andere kijk, Nationale Plantentuin van België en Antigifcentrum, Meise, Brussel, 2002.
Vanbranteghem, A., Cursus kruidenkennis
herborist 1 en 2, Syntra West, Brugge,
2003-2005.
Vandenbussche, L. en Braeckman, P., Gebruik van farmaceutische en volkse geneeskruiden, Uitgeverij N.V. Vonksteen,
Langemark, 1992.
Vanden Weghe, H., Cursus kruidenteelt
opleiding herborist, Syntra West? Brugge,
2003-2004.
Verburgh, K., De Voedselzandloper, Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, 2012.
Verhelst, G., Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, bvba Mannavita, z.pl., 20104.
Voedsel als medicijn, Verbeter uw gezondheid
met goede voeding, Uitgeversmaatschappij
The Reader’s Digest, Amsterdam/Brussel, 2006.
ADRESSEN
Enkele pluktuinadressen België
 Aarschot, Eoster
www.oogsttuin-eoster.be
 Anderlecht, Fruit Time
www.fruit-time.be
 Astene, De Meester-Wroeterij https:
//nl-nl.facebook.com/demeesterwroeterij
 Baardegem (Aalst), De Seepscherf
www.deseepscherf.net
 Heverlee, Het Open Veld
www.hetopenveld.be
 Lanaken, De Wei www.dewei.be
 Lauwe, ’t Goed ter Heule
www.cueillette.be
 Meeuwen-Gruitrode, Blauwe Bessen
www.blauwebessen.be
261
261
 Oeselgem, Pur Fruit www.purfruit.com
 Overijse, Marie’s Garden
www.mariesgarden.be/nl
 Redu, Framboiseraie
www.framboiseraiederedu.eu
 Sint-Agatha-Rode, De Ferme Framboos
www.fermeframboos.be
 Sint-Amandsberg, Wijveld
wijveld.skynetblogs.be
 Sint-Katherina-Lombeek, Kruidenplukveld Duizendblad www.duizendblad.be
 Verlaine, Buttiens Fruit
www.buttiens-fruits.eu
 Verlaine, Ferme Destexhe & Fils
www.fermedestexhe.be
 Vissenaken, Yggdrasil www.yggdra.be
 Wakken, De Bezegaard
www.bezegaard.be
 Waremme en omstreken, Fleurs à couper
www.fleursacouper.be
 Zomergem, Proef ’tuin www.proeftuin.eu
Enkele ecologische plantenzaken in België:
 Beernem, Loca labora www.localabora.be
 Halle, Ecoflora www.ecoflora.be
 Ranst, Sanguisorba bij Bart Belmans
www.sanguisorba.be
 Wodecq, Maraîchage Biologique bij Peter
Frischkorn [email protected]
In je eigen buurt kan je organisaties vinden
die je helpen ecologisch te telen. Dit zoek je
best op via de site van Velt (Vereniging voor
Ecologisch Leven en Tuinieren) www.velt.be
262
262
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
Enkele pluktuinadressen Nederland:
 Bergen op Zoom, Frankenfruit
www.frankenfruit.nl
 De Glind (richting Scherpenzeel), Très
Jolie www.tresjoliefruittuin.nl
 Gaanderen, De Fruitschuur
www.fruitschuur.com
 Groenlo, Zelfpluk Boerderij Groot Antink www.grootantink.nl
 Heelweg nabij Varsseveld, Bosbessenbedrijf Peppelman bosbessenbedrijfpeppelman.webklik.nl
 Marwijksoord, Fruitbedrijf Landwinkel
Goense www.fruitbedrijfgoense.nl
 Oldenzaal, Fruitboerderij ’t Düvelshöfke
www.duvelshofke.nl
 Ooijpolder (nabij Nijmegen), Pluktuin
de Duffelter Kroon www.ooijsmoois.nl
 Oostermeer (Eastermar), De Fruittuin
www.defruittuin.nl
 Oud Sabbinge Harald Oltheten
www.de-ring.com
 Putten, Pluktuin Het Platteland
www.pluktuinhetplatteland.nl
 Terschelling, Groenhof Cranberry
www.groenhofcranberry.com
 Texel tussen Den Burg en Oudeschild,
Willen & Trudy Boersen
www.zelfpluktuin.nl
 Udenhout, Sprankenhof
www.sprankenhof.com
 Vriezenveen, Greftenhoeve
www.greftenhoeve.nl
 Wageningen, De Bosrand
www.pluktuindebosrand.nl
 Wapse, Kwekerij Zeldenrust
www.blauwebessenkwekerij.nl
 Whilhelminaoord, Weldaad Bessen
www.weldaadbessen.nl
263
Enkele ecologische planten-zaken
in Nederland:
 Bladel, www.kruidkamer.nl
 Epe, www.debolster.nl
 Leeuwarden,
www.leerschoolpermacultuur.nl
 Nijmegen,
www.transitiontownnijmegen.nl/
informatie/websites/permacultuur
 Utrecht, www.bio-kultura.nl
Lokaal is er veel te vinden maar dat vergt
wat zoekwerk, gebruik daarvoor
 www.permacultuurnederland.org
 www.permacultuur.eu
 www.permacultuur.startpagina.nl
 www.bionext.nl
 www.biofood-magazine.nl
 www.plantaardigheden.nl
Though the problems of the world are increasingly complex,
the solutions remain embarrassingly simple.
Bill Mollison - grondlegger permacultuur
264
264
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
TREFWOORDENLIJST
aambeien
aansterkend
acne
adem
ademhalingsproblemen
aderlijke terugvloei
aderwandontsteking
ADHD
afrodisiacum
aften
aids
algemeen versterkend
allergieën
allergische reactie
angst
angsten
anorexia
antiallergisch
antibacterieel
antibiotisch
antidepressivum
antioxidantia
antischimmel
artritis
artrose
astma
baarmoeder
bacteriedodend
bacteriële infecties
badwater
beenderopbouw
beenkrampen
bejaarden
benauwdheid
bijnierfunctie
blaas
bloed- en lymfezuiverend
bloedarmoede
bloedcirculatie
bloeddrukverlagend
bloedsomloopregulerend
bloedsomloopstimulerend
bloedstelpend
bloedsuikerspiegelverlagend
bloedverdunnend
bloedzuiverend
borstvoeding
braakneigingen
braakstillend
brandwonden
bronchitis
buik- en menstruatiekrampen
buikloop
bursitis
cholesterol
cholesterolverlagend
chronische vermoeidheid
colitis
concentratieproblemen
concentratiestoornissen
darmen
darmflora
darmfloraherstellend
darmgasafdrijvend
darmgassen
darmkrampen
darmproblemen
dementie
depressieve neigingen
depressiviteit
doorbloeding
duizeligheid
eczeem
eetlust
eetlustbevorderend
eetlustopwekkend
eetluststimulerend
energie
enkels
etalagebenen
evenwichtsstoornissen
flauwte
gal
gal- en leverstimulerend
gal- en nierstenen
galaandoeningen
galafdrijvend
galvormend
geelzucht
geheugen
geheugenverlies
gespannen spieren
gezichtstoornissen
gorgelwater
griep
gynaecologische infecties
haar
haarlotion
haaruitval
haarvaatjes
hart- en vaatziektes.
hartkloppingen
hartritmestoornissen
hartstoornissen
heesheid
herpes
hersenbloedvaten
hersendoorbloeding
hersentonicum
herstel
herstel van ziekte
herstellend
herstellend en versterkend na
ziekte
hik
hoest
hoestdempend
hoestremmend
hoge bloeddruk
hoofdpijn
hooikoorts
hormonaal evenwicht
huid
huid reinigen
huidkanker
huidproblemen
265
265
huidziektes
ijzer
ijzertekort
immuniteit
immuniteitsstimulerend/-verbeterend/-verhogend
inuline
jicht
kaalheid
kalmerend
kanker
keelontstekingen
keelpijn
kinderen met buikkrampen
kleine haarvaatjes
klierkoorts
koortsdalend
koortswerend
koude vingers en tenen
kraakbeen
krampen in darmen
krampstillend
kuitkrampen door aderlijke
stuwingen
lang leven
laxerend
lentekuur
lever
lever- en galwerking
leveraandoeningen
leverbeschadiging
leverbeschermend
leverproblemen
leverregenererend
leverreinigend
leverstimulerend
leververvetting
leverwerking
libido
lotion
lucht zuiveren
luchtwegaandoeningen
luchtwegen
luchtwegenproblemen
luchtwegontstekingen
266
266
lusteloosheid
lymfezuiverend
maag- en darmproblemenmaagkrampen
maagontstekingen
maagpijn
maagproblemen
maagtonicum
maagversterkend
maagzweren
maakt slijmen los
maandstonden
menopauzale klachten
menstruatiecyclus
menstruatiepijnen
menstruatieproblemen
menstruele problemen
mentale vermoeidheid
migraine
mineraaltekort
mineralen
misselijkheid
mondontstekingen
mot- en insectenwerend
nachtelijk zweten
nagels
nerveuze uitputting
netelroos
nier- en blaasproblemen
nieren
noodlotsziektes
oedeem
onderbenen
ondergewicht
onrustige benen
ontgiftend
ontgiftingskuur
ontkrampend op darmen
ontkrampend op luchtwegen
ontregelde menstruatie
ontsmettend
ontsmettend op maag en
darmen
ontspannend
ontstekingsremmend
ZELFGEPLUKT
ZELFGEPLUKT
onvruchtbaarheid
oogontstekingen
oorsuizen
opbeurend
opgeblazen gevoel
opgeblazenheid
opname van ijzer
oprispingen
opvliegers
opwekkend
osteoporose
ouderdomssymptomen
ouderdomsverschijnselen
overgewicht
overwerktheid
pijnlijke, vermoeide en rusteloze benen
pijnstillend
PMS
pompfunctie van het hart
postnatale depressie
potentieverhogend
prebioticum
prestatieverhogend
prikkelbare darm syndroom
(PDS)
psoriasis
psychische dip
psychische uitputting
reisziekte
remineraliserend
restless legs
reuma
reumatoïde artritis
roos
samentrekkend
schildklierwerking
schilfers
schimmelinfectiesseksueel
prikkelend voor mannen
seksuele drang
sinusitis
slaapstoornissen
slapeloosheid
slapheidslechtruikende adem
slijmen van de luchtwegen
slijmlosmakend
slijmoplossend
smaakcorrector
snotpoeder
spanningen
spanningen in de benen
spastische darmen
spataderen
spieren aangewezen
spijsvertering
spijsverteringsbevorderend
spijsverteringsverzachtend
stemmingsbevorderend
stemproblemen
stimuleert de werking van lever
stoelgang
stress
stresssituaties
suikerpatiënten
taaie slijmen
tendinitis
terugvloei van het bloed in de
aderen
transpiratieremmend
uitputting
urineafdrijvend
urineweginfecties
urinezuurafdrijvend
veneuze bloedsomloop
verbetering van hersenactiviteiten
verbetert de opname van
calcium
verdovendverkoudheid
verminderd gehoor
verminderd libido
verminderd zicht
vermoeide benen
vermoeidheid
versterkend
verstopping
verstrekt de zenuwen
verzwakte bloedsomloop
vette hoofdhuid
vette huid
vetvertering
virale infecties
vitaliteit
vitiligo
vochtafdrijvend
vochtophoping
voedend
vollere boezem
voorjaarskuur
voorjaarsmoeheid
vruchtbaarheid
weerstand
weerstandsverhogend
winderigheid
winterkwalen
wondinfecties
wormafdrijvend
zalvend
zenuwen
zenuwpijnen
zenuwsterkend
zenuwversterkend
ziekte
ziekte van Alzheimer
ziekte van Crohn
zona
zonlicht
zwaartegevoel
zwakke en moeilijke spijsvertering.
zwakte
zwangerschapsbraken
zware benen
zwavelbron
zweetproblemen
zweetvoeten
zweten
267
Ann Vansteenkiste is herboriste, aromatherapeute en theesommelier. Ze is een gepassioneerd theedrinkster en wil haar volk thee leren
drinken. Voor De stille kracht van thee trok ze weken door de Chinese
theevelden om het boeiende verhaal van vijfduizend jaar theecultuur
te ontdekken en vast te leggen in sfeervolle foto’s. Ze werd al genomineerd voor de Gourmand Cookbook Awards, stelde de theekaart van
Sergio Herman samen, geeft lezingen en bracht ook een eigen selectie
thee op de markt. Meer info op www.curiosithee.be
Lees ook:
DE STILLE KRACHT VAN THEE
Thee is ongetwijfeld de populairste drank ter
wereld, met de langste en rijkste geschiedenis.
Achter een kopje thee schuilt vijfduizend jaar
theecultuur! Daar valt heel wat over te vertellen. Ann Vansteenkiste neemt je mee naar
de boeiende wereld van de thee. Ontdek alles
over de vele soorten thee, het productieproces
en de bijzondere theerituelen. Met tips om op
een correcte manier thee te zetten, thee te bewaren en je eigen theeritueel te starten. Voor
iedereen die thee wil leren kennen, proeven en
er uren van wil genieten.
Te koop in de boekhandel of
via www.davidsfonds.be/uitgeverij
268
ZELFGEPLUKT

Kruiden / Hahnemann (H) / Bloedzuivering

Pluk je thee - Gezond Verstand Avonden

Programma - Gymnasia

Biologische Hightea 25% korting met uw bon van de postcodeloterij

Kruden kuierje yn Gaasterlân/Fryslân

Breakfast for Life - Berkenboom Humaniora

Bekijk hier al jouw voordelen

klik hier - ETC International

Eigen thee mixen - Natuurlijk In Evenwicht

High tea groep 6 Groep 6 heeft op woensdag 19