Brochure Schurftmijt

December 2014
Brochure Schurftmijt
Vos
Foto: Ton Heekelaar
Schurft
Begin 2014 werd door het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) scabiës-schurft vastgesteld
bij een vos uit Limburg. Dit riep vragen op bij inzenders en andere mensen uit het veld. Deze
brochure is gemaakt om antwoord te geven op de vragen en om over schurft in zijn
algemeenheid te informeren.
Ziekteverwekker
Schurft is een huidaandoening die zowel bij mensen als bij dieren voorkomt en door
verschillende soorten mijten kan worden veroorzaakt. Bij wilde dieren wordt schurft
voornamelijk door de schurftmijt Sarcoptes (S) scabiei veroorzaakt. Deze schurft wordt ook
wel scabiës-schurft genoemd, om verwarring te voorkomen met schurft die door andere
schurftmijten wordt veroorzaakt.
Scabiës-schurft is wereldwijd bij meer dan 100 verschillende zoogdieren aangetroffen en er
bestaan maar liefst meer dan 15 varianten, waarvan één bij honden (S. scabiei var. canis),
één bij vossen (S. scabiei var. vulpes ) en één bij gemzen en steenbokken (S. scabiei var.
Rupicaprae) voorkomt. Sommige van deze varianten zijn gastheer-specifiek, en kunnen
slechts op één diersoort langdurig overleven, terwijl andere varianten op verschillende
diersoorten kunnen voorkomen. Ondanks deze soortspecificiteit is overdracht tussen
roofdierensoorten onderling of van het ene hoefdiersoort op het andere, wel mogelijk.
Overdracht tussen roofdieren en hoefdieren komt, voor zover tot nu toe bekend, echter niet
voor. In Europa is, bij in het wild levende dieren, scabiës-schurftmijt vooral bekend van het
voorkomen bij vossen, gemzen en steenbokken.
© dwhc
Besmetting
De Sarcoptes schurftmijt wordt voornamelijk overgedragen door direct contact tussen
dieren, maar ook indirecte overdracht komt voor. Soms verlaten mijten de boorgang in de
huid en wandelen ze over de vacht van de gastheer. Deze mijten kunnen op de grond vallen
en, onder gunstige omstandigheden (hoge relatieve vochtigheid en lage temperaturen),
meerdere weken overleven. Deze loslopende mijten kunnen vervolgens weer een dier
besmetten. Deze indirecte vorm van overdracht komt echter weinig voor.
Ziekteverschijnselen
De Sarcoptes schurftmijt graaft een boorgang in de huid, waarin ze eitjes afzet en van
huidcellen en weefselvocht leeft. Er wordt vanuit gegaan dat de zichtbare
huidveranderingen van geïnfecteerde dieren en mensen een allergische reactie is op de
uitscheidingsproducten en uitwerpselen van schurftmijten.
Niet alleen tussen de verschillende diersoorten, maar ook binnen een diersoort kunnen
zowel de klinische (uiterlijk zichtbare) ziekteverschijnselen als de pathologische
verschijnselen (in- en uitwendige veranderingen in weefsel en organen) aanzienlijk
verschillen.
Typische uiterlijke kenmerken van schurftmijt kunnen zijn: roodkleuring van de huid,
vorming van huidschilfers, haaruitval, huidontsteking, korsten, verhoorning en een verdikte
leerachtige huid.
Deze huidveranderingen kunnen gepaard gaan met sterke jeuk, waardoor de dieren gaan
schuren en de huid verwonden. Via de ontstane wonden kunnen dan vervolgens andere
mircro-organismen, zoals bacteriën, binnendringen en secundaire infecties veroorzaken.
Met betrekking tot gedrag is bekend dat hondachtigen met schurft vaak hun schuwheid
verliezen. Ook wordt beschreven dat ze lusteloos en vermagerd zijn.
Macroscopische beeld van scabiës-schurft bij vossen (Vulpes vulpes) uit Zwitserland.
Type A: dunne korsten;
Type B: dikke korsten met diepe huidkloven;
Type C: afwezigheid van korsten en donkere plekken in de huid door te veel pigment (hyperpigmentatie).
Bron: Marie-Pierre Ryser-Degiorgis. Journal of Wildlife Diseases, 49(1), 2013, pp. 91–102
© dwhc
Uitbraken
Scabiës-schurft is een zeer besmettelijke ziekte die zich, binnen een populatie van sociaal
levende dieren, snel kan uitbreiden. Afhankelijk van de gevoeligheid van een diersoort, kan
de aandoening leiden tot een sterke (tijdelijke) afname van de populatie, hetgeen bekent is
van vossen, gemzen en steenbokken, waarvan de populaties met 50-90% kan afnemen. Bij
voornamelijk solitair levende dieren, zoals beer, lynx , ree en steenmarter wordt Scabiësschurft meestal slechts in een enkel geval waargenomen. Genezing komt ook voor.
Het verloop van een uitbraak (het sterfte percentage) verschilt van geval tot geval.
Bij een populatie die nog niet eerder in contact is geweest met de Sarcoptes schurftmijt , is
het sterftepercentages vaak hoger dan in gebieden waar de ziekte reeds lang aanwezig is.
Voorkomen bij de mens
In de literatuur wordt onderscheid gemaakt
tussen scabiës-schurft die bij dieren voorkomt,
de zogenaamde dierlijke of animale scabiës, en
de scabiës-schurft die normaal gesproken bij
de mens voorkomt, de humane scabiës en
veroorzaakt wordt door Sarcoptes scabiei var
hominis.
Hoewel dierlijke Sarcoptes schurftmijten ook
bij mensen klachten kunnen geven, zijn deze
veel milder dan die bij humane scabiës. Door
het vastpakken van besmette dieren met blote
handen, kan de mens worden geïnfecteerd.
Meer informatie over schurft bij mensen is te
Bultjes op de arm die zijn ontstaan na contact met een
vinden op de website van het RIVM
gems met schurft.
(http://www.rivm.nl/Onderwerpen/S/Schurft) Bron: A. Menzano. Veterinary Record (2004) 155, 568.
Voorkomen in Nederland
Sinds 1996 wordt in Nederland periodiek
vossenmonitoring uitgevoerd voor onderzoek
naar het voorkomen van trichinella en vossenlintworm. Tijdens deze monitoring zijn geen
vossen met schurft waargenomen. In 2006
werd in Wolvega een moervos geschoten met
de uiterlijke kenmerken van scabiës-schurft.
Deze moervos had geen jongen en liet zich
overdag zien. De vos is niet onderzocht, dus
kon de scabiës-schurft niet worden aangegetoond. Ook bij een nog levend wild zwijn op
de Veluwe zijn in 2013 uiterlijke kenmerken van
Histologie schurftmijt
scabiës-schurft waargenomen.
Foto: Marja Kik, DWHC
© dwhc
Daarnaast worden regelmatig en bij meerdere diersoorten (vossen, reeën, eekhoorns) kale
plekken waargenomen. Niet iedere kale plek in de vacht van een dier komt door scabiësschurft. Kale plekken kunnen ook ontstaan door andere mijtensoorten, dan wel door
bloedzuigende luizen (Anoplura), vachtluizen (Mallophaga) of luisvliegen (Hippoboscidae).
Ook hormonale afwijking kan de reden zijn voor een kale plek. Alleen door middel van
pathologisch onderzoek kan uitsluitsel worden gegeven over de oorzaak van de kaalheid.
Begin 2014 werd voor het eerst door het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) scabiësschurft daadwerkelijk vastgesteld bij een vos uit Limburg.
Vos met scabiës-schurft
Foto: Natashja Buijs, DWHC
Wild zwijn met schurft verdenking
Foto: Ton Heekelaar
Voorzorgsmaatregelen
Door contact met besmette dieren, kan de schurftmijt overgaan op de mens. Afgeraden
wordt om dode dieren met verschijnselen van schurft aan te raken. Wanneer men een dood
dier moet vastpakken, dan is het altijd aan te bevelen om algemene hygiënemaatregelen in
acht te nemen, zoals het dragen van handschoenen.
Meld dode dieren
Om meer inzicht te krijgen over het voorkomen van scabies-schurft in Nederland, ontvangt
het DWHC graag meldingen over levende vossen, en andere dieren met kale schurftachtige
plekken. Mail uw waarneming voorzien van informatie over diersoort, locatie, plaats, datum
en een foto van het dier naar [email protected].
Vindt u een dood dier met kale schurftachtige plekken, vul dan het DWHC-meldingsformulier
in op www.dwhc.nl onder de knop: meld hier uw dode dier. Het DWHC neemt dan contact
met u op en in overleg wordt besloten het dier al dan niet te onderzoeken. Het transport kan
door DWHC worden geregeld (op een postcode-adres).
Tekst
Margriet Montizaan (DWHC) en Joke van der Giessen (RIVM)
DWHC is onderdeel van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht..
Disclaimer
De inhoud van dit document is informatief. Er kunnen geen rechten aan worden
ontleend of aanspraak op worden gemaakt.
© dwhc

Download Report