keert terug op landgoed Noordenhoek

Een kasteel uit 1300 herbouwd
Palmesteyn
Een smeedijzeren poort en een gr acht in het weiland.
Dat is alles wat rest van k asteel Palmesteyn in Deil.
M a ar dat ga at ver anderen. Binnen een pa ar ja ar sta at
dit k asteel weer in ha ar volle glorie langs de Linge.
De voorbereidingen voor de herbouw krijgen vor m,
zodat drie kopers zich str aks k asteelbewoners kunnen
noemen. De historische nieuwbouw is in veel opzichten
een a anwinst voor Landgoed Noordenhoek.
Tekst: Thelma Egberts
110
keert terug op
landgoed Noordenhoek
D
bouw op het landgoed. Een toevoeging met een rijke historie,
want het kasteel stond hier immers zo’n 550 jaar! Een andere
belangrijke reden is dat de herbouw een nieuwe economische
pijler geeft door het perceel in erfpacht uit te geven.’
‘De eerste gedachten over herbouw dateren al van zo’n 10
jaar geleden,’ vertelt Diederik van Everdingen, landschapsarchitect en directeur van de BV Landgoed Noordenhoek.
‘Palmesteyn herbouwen, past in de traditie van bouw en her-
Pruisische paarden
Het bestemmingsplan voor de ‘nieuwbouw’ is rond en ontwerpschetsen liggen klaar. Daarvoor is (restauratie)architect Boudewijn Krijger door de familie in de arm genomen.
Voor hij aan het tekenen sloeg, werd eerst de historie van
het kasteel uitgeplozen. De naam Palmesteyn komt voor
het eerst voor in 1495. Uit archeologisch onderzoek blijkt
dat de funderingen zelfs uit circa 1300 stammen en dat
de plek al sinds de 12e eeuw werd bewoond. ‘Het kasteel
was waarschijnlijk te vergelijken met een havezathe of een
ridderhofstad, een versterkt en verdedigbaar huis met een
gracht. Aan zo’n adellijk huis waren bepaalde privileges
verbonden, zoals belastingvrijstelling.
e bewoners van Huis Noordenhoek kijken nu nog
uit op een weiland met fruitboomgaard. Een wijds
uitzicht, dat wel. Toch willen ze liever hun ‘overburen’ terug. In die wei stond namelijk het kasteel. Het was
één van de zeven kastelen die het dorp Deil ooit rijk was. Het
kasteel is gebouwd door het riddermatige geslacht Van Tuyll.
Deze familie speelde tot in de 17e eeuw een belangrijke rol in
Deil. In 1668 kwam Palmesteyn in bezit van de familie Van
Ham tot Palmesteyn. Via hun twee dochters vererfde het kasteeltje aan de familie Verstegen en de Noordenhoek aan de
familie Van Everdingen. Pas nadat het kasteel in 1840 werd
afgebroken, is de grond weer toegevoegd aan het 60 hectare
grote landgoed van de familie Van Everdingen.
111
‘Het dorp Deil
was ooit zeven kastelen rijk’
Daarnaast was de ridder of edelman meestal gewoon
boer met stallen en schuren rond zijn huis. Wanneer het
de bewoners voor de wind ging, werd het huis uitgebreid
met stenen bijgebouwen. Palmesteyn moet zijn grootste
bloeitijd in de 18e eeuw hebben gehad,’ vertelt architect
Krijger. Van Everdingen vult hem aan: ‘Onder beheer van
de familie Verstegen werden toen paarden gefokt voor het
Pruisische leger. Eind 18e eeuw kwam daaraan een einde
door de Franse Rijnblokkade, waardoor de handel stil viel.
Later stak een wraakzuchtige knecht het huis in brand. Zo
raakte het kasteel in verval, met de volledige sloop in 1840
als dieptepunt.’
Op oude fundamenten
Het nieuwe kasteel wordt geen exacte kopie van het oorspronkelijke Palmesteyn. ‘Dat kan ook niet,’ aldus de
architect. ‘We hebben wel historische prenten, maar die
vertellen niet alles. Bovendien veranderde het aanzien
van het huis van tijd tot tijd.’ De 18 e eeuwse situatie is
het uitgangspunt voor het nieuwe ontwerp. Toen was het
kasteel het meest welvarend. Historische prenten uit 1653
en 1775 laten dat vrij goed zien. Oude kadastrale kaarten,
in combinatie met archeologische opgravingen, geven
de plek van de bebouwing nauwkeurig aan. Krijger: ‘Net
als het oude Palmesteyn zal het nieuwe kasteel ook ogen
alsof het in meerdere eeuwen is ontstaan. Er zijn verschillende bouwstijlen en bouwmaterialen te herkennen. We
gebruiken verschillende vormen en kleuren handvorm
bakstenen en diverse dakpanmodellen. Toch vormt het
geheel een eenheid.’
Groene omlijsting
Voordat de bakstenen worden gestapeld, moet er nog veel
water door de Linge. De schetsen moeten worden uitgewerkt in bouwtekeningen, waarbij ook de toekomstige
kasteelbewoners nog inspraak hebben voor wat betreft de
indeling. Ze rijden straks via het smeedijzeren hek over
de oprijlaan het omgrachte kasteelterrein op. Hun auto’s
parkeren ze in de wagenstalling, gebouwd naar model van
het historische koetshuis van de Noordenhoek. Over de
112
binnenplaats lopen ze vervolgens naar hun eigen kasteelwoning van minstens 1000m 3.
‘De indeling en aankleding van het interieur ligt nog niet
vast. Komen er marmeren vloeren, zware eiken gebinten
en sierstukwerk? Dat is nog niet ingevuld. Wel moeten de
woningen voldoen aan de eisen van het moderne bouwbesluit, lage deurtjes en smalle trappen komen er dus niet,’
aldus de architect. Bij twee van de huizen is een tuin op het
binnenplein geschetst. Langs de gracht zijn twee grote tuinen mogelijk. In ieder geval hoeven de nieuwe kasteelbewoners niet bang te zijn op een kale bouwplaats terecht te
komen. Een groene omlijsting is al aanwezig. De verloren
gegane, historische boomgaard rondom de gracht is al 20
jaar geleden opnieuw aangepland. En het boomgroepje dat
nu ﬁer op het eilandje groeit, zorgt straks voor een natuurlijke aankleding van de binnenplaats.
Schaatsen op de gracht
Om een stuk kasteel op een landgoed te kopen, dienen zich
wel wat bijzondere voorwaarden aan. Het belangrijkste is dat
het hier erfpacht betreft. ‘Erfpacht houdt in dat de ondergrond eigendom blijft van het landgoed. Je koopt dus alleen
het gebouw middels een recht van opstal. Het voordeel hierbij
is dat je de ondergrond niet hoeft te kopen; daarvoor betaal je
alleen een jaarlijkse rente, de ‘erfpachtcanon’. Voor de Noordenhoek is dat de inkomstenbron om het landgoed in stand
te houden,’ legt Van Everdingen uit. Een andere bijzonderheid is dat de koper het huis voor een beperkte termijn koopt,
bijvoorbeeld 25 jaar. Na die termijn vergoedt het landgoed
de waarde van de woning of wordt de erfpacht verlengd. ‘In
de erfpachtovereenkomst leggen we allerlei afspraken vast
die voor dit landgoed bijzonder zijn. Zo zal ik bijvoorbeeld
een oude traditie beschermen: de meeste kinderen in Deil
hebben leren schaatsen op de gracht van Palmesteyn. Dat
is iets wat ook na de herbouw in ere moet blijven. Ik hoop
heimelijk dat de nieuwe bewoners straks een koek-en-zopie
openen met warme chocolademelk!’ 
www.noordenhoek.nl, www.krijgerwagter.nl

Download Report