De plaats van verslaving en trauma binnen een

De plaats van verslaving en
trauma binnen een
ontwikkelingsmodel van de
psyche
Tsafi van Uitert-Levy, 06-10-2014
De behandelpraktijk:
- Verslaving sec
- Verslaving + comorbide
problemen
- Vastgelopen ontwikkeling
Dit laatste punt krijgt de minste aandacht in
publicaties over verslaving.
Het ontwikkelingsmodel van de psyche
Bron: dr. Yoav Ygaël (Geen literatuurverwijzing: Hebreeuws)
Kerngedachte (axioma): Levende systemen
hebben “interesse” in hun eigen voortbestaan en
zetten alle beschikbare middelen in, binnen
belangrijke randvoorwaarden, om zichzelf in een
veranderlijke omgeving te behouden,
onderhouden, reguleren, representeren,
reproduceren. De ontwikkeling van soorten en
van individuen is er het gevolg van.
De ontwikkelingslagen
1)
2)
3)
4)
5)
6)
Primitief/somatische ontwikkellaag
Zenuwen en hersenen
Sensaties (begin van de psyche)
Emoties
Gevoelens
Cognities/taal (scheidingslijn
mens/dier)
7) Formele notatiesystemen (schrift,
wiskunde, enz.)
8) Zelfcognities/zelfreflectie
9) Denken over de volgende
evolutionaire fase.
Een hogere laag betekent een nieuwe
wijze van interne organisatie, leren,
handelen, communiceren, bewaren in
het geheugen, representeren en
aansturen van het gedrag
In de hersenen zijn verschillende
centra verbonden met de verschillende
ontwikkellagen (denk aan de hersensstam,
amygdala, hippcampus, orbito-frontal cortex).
Hoe gaat het in zijn werk:
De hogere ontwikkellagen “lezen” de lagere
lagen (=nemen signalen waar) en verwerken die
informatie met behulp van de psychische
functies die tot hun beschikking staan.
Normaliter domineren de hogere lagen en
bepalen ze qua aansturing het uiteindelijk
gedrag.
De ontwikkeling heeft een richting: steeds meer
autonomie van de psyche t.a.v het lichaam
terwijl de psyche ermee verbonden blijft.
Relevantie ontwikkelingsmodel voor ons
werk
(I) Welke ontwikkellaag stuurt de verslaving
aan?
(II) Waar bevinden zich de comorbide
problemen?
(III) Interactie en beïnvloeding van elkaar
(IV) Behandelingsroute
Kenmerkend voor verslaving sec:
Lichamelijke en psychische afhankelijkheid van
een middel of gewoonte, om zich beter te
voelen.
Afhankelijkheid op het lichamelijke vlak:
(I) Toenemende tolerantie,
(II) Ontwenningsverschijnselen.
Afhankelijkheid op het psychische vlak:
(I) Onvoldoende controle op de drang tot gebruik
(trek en terugval),
(II) In gedachten en gedrag veel bezig zijn met
het middel of gewoonte (dwang),
(III) Doorgebruiken tegen beter weten in.
De communicatie over de verslaving
verloopt altijd via de psyche.
Een verslaafd persoon communiceert niet
met zijn dopamine of serotonine, maar met
zijn sensaties, emoties, gevoelens,
gedachten.
De signalen van een verstoorde
lichaam/hersensbalans dringen eerst als
sensaties door tot het bewustzijn.
Het verslavingsgedrag sec wordt
psychisch aangestuurd door de
sensatieslaag.. Taal en (na)denken maken
geen deel uit van die laag.
Onverwerkte/geblokkeerde
informatiedoorstroming op hogere
ontwikellagen (zoals ondragelijke emoties, conflicten in
de binnen- en de buitenwereld, negatief zelfbeeld) kan een
regressie teweegbrengen naar het
verslavingsgedrag. Een vorm psyche-falen.
Is verslaving een chronische
hersensziekte?
Zijn chronische depressie, gegeneraliseerde
angststoornis, dwangstoornis,
aandachtstekortstoornis, persoonlijkheidsstoornis,
schizofrenie, chronisch PTSS, ernstige dissociatieve
stoornis een chronische hersensziektes? Zo ja, wat
voegt die bewering toe en waar schiet ze tekort?
Psychofarmaca lost deze “ziektes” niet op zonder
psycho-sociale behandelingen.
De hersenen en de psyche zijn geen begrippen
die elkaar afspiegelen, maar staan, qua
aansturing van de mens, in hiërarchische
verhouding tot elkaar. Een tekortschietend
beloningssysteem maakt van de mens niet per
se een verslaafde mens.
De hersenen en de psyche staan in een
voortdurende interactie met elkaar en
beïnvloeden elkaar op de ontwikkelingsroute van
biologie naar psychologie van de volwassen
mens, in dienst van het voortbestaan van het
individu en de soort.
Psychische stoornissen, waar de
verslaving + comorbiditeit onder vallen, zijn
het gevolg van stoornissen op die
ontwikkelingsroute naar volwassenheid.
Een goede diagnostiek is meer dan een
classificatie en beschrijving van wat zich er
nu afspeelt, maar speurt ook naar wat er
mis is gegaan en waar in de ontwikkeling,
alsook naar wat in het krachtenspel tussen
de ontwikkellagen en de buitenwereld nu
de stoornis in stand houdt.
Behandelinterventies vloeien hieruit voort.
Naast het verslavingsgedrag sec
kan een verslaafd persoon op
diverse levensdomeinen (studie,
werk, relaties, enz.) door hogere
psychisch ontwikkellagen worden
aangestuurd.
Dit geldt net zo goed voor de aan
trauma gerelateerd symptomen
(PTSS, DIS).
Mijn definitie van verslaving:
Lichamelijk en psychisch afhankelijkheid van
een middel (of gewoonte) om beter te voelen,
die de gezonde ontwikkeling in de weg staat
en die, tegen beter weten in, niet onder de
volwassen aansturing van de psyche komt.
Verslaving wordt door “dierlijke” lagen (=die we
met de dieren delen) aangestuurd. De hogere
psychische lagen laten het afweten en
bereiken om diverse redenen geen
dominantie ten aanzien van het
verslavingsgedrag sec, dat door de sensaties
van trek, onbehagen, onrust enz wordt
aangestuurd.
Ook al ontstaat de verslaving op
een leeftijd, waarin de hogere
ontwikkellagen op verschillende
domeinen qua aansturing
domineren, in de verslaving sec
zien we terugval, of regressie, naar
het functioneren dat bij de lagere
ontwikkellagen hoort.
Behandelmetafoor: Brand
- Brand gesignaleerd: help!!!
- Brand blussen; brandmeester.
- Sporenonderzoek: oorzaak,
zwakke plekken.
- Verbouwplan presenteren.
- Verbouwing; zwakke plekken
aanpakken, rookmelders
aanbrengen.
Brandmetafoor: verslaving +
comorbiditeit.
-Verslaving gesignaleerd: help!!!
Motivatiefase.
-Verslaving aanpakken; onder
controle krijgen. Detox, psychofarmaca,
AA, Leefstijltraining.
- Sporenonderzoek; verdere
diagnostiek, ook systemisch; comorbiditeit.
- Plan herstel indicieren. Uitleg.
- Persoon op een dubbelspoor verder
behandelen met verschillende
herstelmethoden, o.a. psychotherapie.
Brandmetafoor: verslaving + trauma
Hoe meer scheuren en zwakke plekken
in het systeem (=splitsingen en dissociatie binnenen tussen ontwikkellagen), hoe eerder ervoor
behandelaandacht nodig is, om nieuwe
ontvlammingen te voorkomen.
Uitleg geven aan de
cliënten met behulp van dit
ontwikkelingsmodel voedt
en motiveert de hogere
ontwikkellagen, stimuleert
bewustwording, inzicht,
verstandige keus.
Vignet I
De stem van de baby in de wieg
Vignet II
Het engeltje en het duiveltje
Oefening: door welke ontwikkellaag
wordt de nood verkeerd “gelezen”?
1) “Als kunstenaar ben ik sensitief, maar ik ben ook een
man die niet te koop loopt met zijn emoties, daarom
drink ik.”
2) “Barst maar met zijn allen, ik neem nog eentje.”
3) “Met XTC durf ik op iemand af te stappen.”
4) “Ik liep langs mijn oude cafè en vóór ik het wist, zat ik
aan de bar en dronk ik een wijntje.”
5) “Het werk vliegt me aan, alleen blowen ontspant me ‘s
avonds thuis.”
6) “Ik drink om je afwezigheid, vervolgens drink ik in
afwachting van je komst, dan omdat je er bent en dan
weer om je vertrek.”
7) “Ik verdien het niet dat het goed met me gaat.
2 Take-home-messages:
(I)
In de behandeling van verslaafde
personen willen we de dominantie
van de hogere ontwikkellagen
herstellen.
(II) Hoe meer scheuren en kloven
onderweg naar volwassenheid, hoe
eerder de aandacht op andere
stoornissen naast de verslaving sec
moet komen.
Literatuur
Van Uitert-Levy, T. (2014). Waar speelt de verslaving
zich af? Een ontwikkelingsmodel. Verslaving. 10. 1.
71-74.
Ik dank u voor uw aandacht.

Download Report